Geographic information system (gis) in library

44
Geographic Information System (GIS) in Library and Information Science (LIS)

Transcript of Geographic information system (gis) in library

Page 1: Geographic information system (gis) in library

Geographic Information System (GIS) in Library and Information Science (LIS)

Page 2: Geographic information system (gis) in library

GISتعریف

( اب�زار مبت�نی ب�ر ک�امپیوتر GISسیس�تم اطالع�ات جغرافی�ایی )•با�زی��ابی، م��دیر�یت، ک��ردن،� ذخ��یر�ه ک��ردن، وارد ج�هت

(.1روزآ�مدسازی، آنال�یز و خر�وجی اطالعات می باش�د)

• GIS مجموع�ه ای س�ازمان یافت�ه متش�کل از س�خت اف�زار، ن�رما�ف�زار،� د�اده ه�ای ج�غرافی�ای�ی �و اف�راد� �می باش�د� ک�ه� می� توا�ن�د ع�اتی� �را�بط�ه� ای� �ب�ا یک�د�ی�گر ت�ر�ک�یب ب�را�ی� ای�ج�اد� ی�ک� �پایگ�اه� �اطال�با�زی�اب�ی �و �آن�ا�لیز �ه�ر �گون�ه� جه�ت ا�ی داد�ه پایگ�اه ا�ی�ن ش�و�ند�،

عات �با� یک� �مؤل�فه �ی م�ک�انی� ب�ه کا�ر� بر�ده� م�ی ش�ود)� (2اط�ال�

Page 3: Geographic information system (gis) in library

:GISمؤلفه های اصلی

تش�کیل ش�ده GISساختار اساس�ی ی مؤلف�ه چه�ار از است:

( سخت افزار1در مختلفی افزاره�ای ق�رار GISسخت اس�تفاده م�ورد

می گیرند که شامل:ه�ا )ص�فحه • داده وارد ک�ردن ب�ه اف�زار مرب�وط سخت

کلید، دیجیتایزر، اسکنر(.سخت افزار مربوط به مدیریت داده ها )موس(.•)چ�اپگر، • ه�ا داده خ�روجی ب�ه مرب�وط اف�زار سخت

ابزارهای مربوط به طراحی(.

Page 4: Geographic information system (gis) in library

( نرم افزار 2

GIS ک�ار ب�ه ک�امپیوتری جهت ش�روع برنام�ه ی�ک ب�ه نی�از ،ArcInfoدارد. اک�ثر ن�رم افزاره�ای ش�ناخته ش�ده ش�امل

MapInfo، Spans، ArcView ک�ه عملکرده�ای باش�ند می مختلفی جهت آن�الیز مس�ائل و محاس�بات آم�اری دارن�د و س�اخته ب�زرگ ک�امپیوتری ه�ای ش�رکت توس�ط S عموم�ا

(.3شده اند)

Page 5: Geographic information system (gis) in library

اف�راد می توانن�د داده ه�ا را ب�ه وس�یله GISبا اس�تفاده از ن�رم اف�زار ی �م�وقعیت،� آش�کار س�ا�زی ال�گوه�ای پنه�ان، رو�اب�ط، و و�ی�ژگی ه�ایی ک�ه� در �د�یگ�ر� ب�س�ت�ه ه�ای� �آم�ار�ی ی�ا� ص�فحه� گس�تر�د�ه �ه�ا�ی س�ن�ت�ی ب�ه �

ر�اح�تی� ی�افت� نمی �ش�وند� را نم�ا�یش� ده�ن�د، جس�تج�و و آ�ن�ال�یز� ک�نن�د. ب�ا ای�نک�ه اف�راد �می� ت�وان�ن�د �نقش�ه� �ه�ای آ�م�اری ب�ا کیف�ی�ت�ی� را� ب�ه وس�ی�له

GIS �،تولی�د� ک�نن�د� GIS سیس�تم� پ�و�ی�ای�ی� ا�س�ت �ک�ه ای�ن� �امک�ا�ن �را ب�ه ا�ف�راد� می� د�ه�د ک�ه� ه�رگون�ه مشخص�ه �ا�ی ر�ا �ر�وی ن�ق�ش�ه ان�ت�خ�اب و آن�ال�ی�ز س�ر�یع مت�غیر�ه�ا�ی� مک�ان�ی� �را� ت�غی�ی�ر�، ح�ذف� کنن�د. �ا�ین� ق�ا�بلی�ت� م�وجب� م�ی �ش�ود� ک�ه� ب�ر ی�ک� سی�س�تم� �ی�ا� �م�دل �ت�أث�یر� می� گ�ذا�ر�د،� و� �در

(.4ن�هایت به ت�صمیم گیری های� پیچی�ده ک�مک می� کند)�

Page 6: Geographic information system (gis) in library

GIS software:

ESRI Products

• ArcView 3.x

• ArcGIS 9.x

• ArcIMS, ArcGIS Server

• Many other extensions

Other

• Desktop

•Quantum GIS

•UDig

•GRASS

•Manifold GIS

•Web

•MapServer

•MapGuide

•Manifold

•OS Geo

Page 7: Geographic information system (gis) in library

ESRI (Economic and Social Research Institute)

برجس�ته اقتص�ادی، و اجتم�اعی ه�ای پ�ژوهش مؤسس�ه ت�رین تهی�ه کنن�ده ی جه�انی ن�رم اف�زار سیس�تم اطالع�ات جغرافی�ایی و دیگ�ر برنام�ه ه�ای ک�اربردی م�دیریت پایگ�اه

(.6های اطالعاتی جغرافیایی می باشد)

Page 8: Geographic information system (gis) in library

( اطالعات )داده های جغرافیایی(3

در حقیقت، اک�ثر فع�الیت ه�ا ب�ه اطالع�ات اختص�اص داده می ا�طالع�ات �قلب اینک�ه خ�اطر� ب�ه باش�د. GISش�وند�، می

کیف�یت� اطالع�ات یکی� �از موض�وعات م�هم� و قا�ب�ل توج�ه� �می �ب�اش�د� ک�ه ب�ه �ط�ور� �مس�تقی�م ب�ا �د�رس�تی،� دقت،� اص�ول� �علمی،

(.3سا�ختار �داده �ها، آنا�لیز و� مدل �ساز�ی مر�ت�بط م�ی ب�اشد)

ک�د قبی�ل: از جغرافی�ایی مؤلف�ه ی�ک ش�امل ه�ا داده اک�ثر ی�ا ک�ش�ور، خیاب�ان، آدر�س سرش�ماری، ناح�ی�ه پس�تی�،

(.4مختصات طول و عرض جغرافیایی می باشد)

Page 9: Geographic information system (gis) in library

Types of Geographic Data

Page 10: Geographic information system (gis) in library

Vector

Point Line Polygon

Page 11: Geographic information system (gis) in library
Page 12: Geographic information system (gis) in library

منابع انسانی و سازمانی( 4

هس�تند، ب�ه خ�اطر اینک�ه من�ابع انس�انی و GISبخش اص�لی را کن�ترل می کنن�د. به�ترین ن�رم GISس�ازمانی عملی�ات

ب�دون حم�ایت کارکن�انی م�اهر GISاف�زار و س�خت اف�زار س�ازماندهی ک�رد. نخواهن�د عم�ل م�ؤثری ط�ور ب�ه بهین�ه اج�را، در توانمن�د نقش مهمی و ک�ارا کارکن�انی S ه�دایت سیس�تم ه�ا ک�ه ب�رای پی�اده س�ازی س�ازی، و نهایت�ا

(.3موفقیت آمیز سیستم ضروری است ایفا می کند)

Page 13: Geographic information system (gis) in library

:GISتاریخچه

پدی�ده ی�ا س�ایر از زمین ی�ا بخش�ی تم�ام از نقش�ه "تص�ویری ه�ای جغ�رافی�ایی می� با�ش�د �ک�ه ب�ه عن�وان م�جموع�ه ای از ن�ماده�ا

نم�ایش داد�ه� می ش�ود" 1:1و� در �ی�ک مقی�اس� کس�ری� کم�تر� از (Clarke، 1995 ب�ا �ت�أثیر �فن�ا�وری ه�ای� اطالع�اتی جدی�د ب�ر S (. اخ�یرا

روی ا�یج�اد و �توس�عه نقش�ه ه�ا، نقش�ه �ه�ای دی�جیت�الی ک�ه� ش�ا�مل "�نماد�ه�ای �ج�غرا�ف�ی�ای�ی ک�د گ�ذاری� ش�ده �و ذخ�ی�ره �ش�ده �ب�ه� عن�وان ی�ک� س�اخت�ا�ر د�اد�ه �ای� در�و�ن �پای�گ�اه� اطالع�اتی نقش�ه" م�ی باش�د ب�ه ط�و�ر� وس�یع�ی� م�ورد� ا�س�ت�فاد�ه ق�ر�ار �م�ی �گ�یر�ن�د�. ای�ن� ام�ر ب�ه

ه�م�راه� می �ب�اشد�.GISخ�ص�وص با ف�ناو�ری

Page 14: Geographic information system (gis) in library

، ابتک�اری مهم جهت توس�عه تکنی�ک روی هم ق�رار 1950در ده�ه د�ادن� نقش�ه ه�ا �ص�ور�ت گ�رفت� ک�ه ا�ین� اب�تک�ار "ر�وی �هم ق�رار دادن ن�قش�ه ه�ای �موض�و�عی �متع�دد�،� ب�ا مقی�ا�س، ب�رآو�رد�، و� د�امن�ه ه�ای ب�ود پ�ذیر ش�و�د" ترک�ی�ب�ی �ام�ک�ان ن�م�ای� ای �ک�ه گون�ه� ب�ه� یکس�ا�ن

�(Clarke، 1995 ب�ر ت�أثیر مهمی� ک�امپی�وتر ا�توما�س�یون (.� همچ�نین تا�ریخچ�ه ب�ه �ک�ارگیر�ی GISروی� ش�ر�وع اس�ت. �از دا�ش�ته GIS

ا�ض�اف�ه می ش�دند � ه�ا�ی �جدی�د اب�ز�اره�ا �و �تکنی�ک� ک�ه ه�م�انطو�ری �ن�یز دچ�ار� �تغی�یر� �م�ی ش�د�. ب�ه �ط�و�ر �کل�ی �س�ه ت�عری�ف GISمع�ان�ی

ا�ز دار�د: �GISم�ختل�ف� س�ی�س�تم �GIS �وج�و�د� ی�ک عن�و�ان �ب�ه ع�ات�ی، ب�ه �عن�وا�ن ی�ک� جع�ب�ه� اب�زا�ر، و� ب�ه� عن�و�ا�ن رو�یک�ردی ب�ه ا�طال�

علم.

Page 15: Geographic information system (gis) in library

دی�دگاه سیس�تمی، ب�ه عن�وان Dueker (1979) GISاز را ی�ک نمون�ه ی خ�اص از سیس�تم ه�ای اطالع�اتی تعری�ف ه�ا ش�امل مش�اهداتی داده پایگ�اه آن در ک�ه کن�د می راج�ع ب�ه مشخص�ه ه�ای توزی�ع ش�ده ی مک�انی، فع�الیت نق�اط، عن�وان ب�ه فض�ا در ک�ه باش�د وق�ایع می ی�ا ه�ا خط�وط، ی�ا ن�واحی قاب�ل تعری�ف می باش�ند ک�ه در این و اطالع�اتی" "سیس�تم ش�امل ه�ا واژه کلی�د تعری�ف

ب�ا وجودیک�ه باش�د. داده" می پروس�ه GIS"پایگ�اه از اطالع�اتی پایگ�اه م�دیریت سیس�تم ی�ک توس�عه ه�ای مس�تقل می باش�د، ام�ا هن�وز هم ش�امل تع�داد بس�یاری پایگ��اه م��دیریت ه��ای سیس��تم ه��ای مشخص��ه از اطالع�اتی از قبی�ل اطالع�ات ذخ�یره ش�ده مشخص�ه ه�ا، ص�ورت ه�ای پاس�خ و پرس�ش وق�ایع؛ و ه�ا، فع�الیت گرفت�ه ب�ه ط�ور غ�یر رس�می ی�ا در م�ورد زمین�ه ای خ�اص؛ ه�ای ح�ل راه و بازی�ابی ش�ده؛ جغرافی�ایی ه�ای داده

یافت شده می باشد.

Page 16: Geographic information system (gis) in library

GIS ب�ا اس�تفاده از مشخص�ه ه�ای پایگ�اه اطالع�اتی راه ح�ل ه�ای این در ک�ن�د. می امت�ح�ان مک�ا�نی مس�ا�ئل را �ب�رای ا�حتم�الی

ب�ر�ای � مه�م ف�رض ی�ک ه�ای GISتع�ری�ف، داده ک�ه این �اس�ت ب�رای اص�لی ک�ه �ارک�ان� ن�وا�حی ی�ا� نق�اط�، خط�و�ط، ب�ا مک�انی� م�جموع�ه� داده� ه�ای� ب�رداری ه�س�تند نم�ا�یش د�اده می ش�وند. این دا�ده ه�ای� مک�انی در سیس�تم پایگ�اه اطالع�اتی ذ�خ�یره ش�ده و

GIS ای�ن امک�ان� را ب�رای� ک�اربر� ف�راه�م می کن�د ت�ا آنه�ا را ب�رای پاس�خ ب�ه پر�س�ش ه�ا�ی غ�یر �رس�می و ن�یز� ب�ر�ای آن�الیز م�ک�انی

دست�کار�ی کند�.

Page 17: Geographic information system (gis) in library

GIS ش�ود تعری�ف اینگون�ه توان�د می اب�زار جعب�ه ی�ک عن�وان ب�ه "�مجموع�ه ی �توانمن�دی ا�ز ابزاره�ا جه�ت ذخ�یره �و بازی�ابی اطالع�ات، ی�ک ب�رای واقع�ی دنی�ای� از مک�ان�ی ه�ای داده نم�ای�ش و انتق�ال باش�د�" می� دل�خ�واه� ب�ه� �ط�ور از �ا�ه�د�اف خاص�ی� ی مجم�وع�ه

�(Burrough، 1986 �.)GIS ب�رای تکنی�ک ه�ای ج�دی�د اخ�ترا�ع �ب�ا �کم�ک تص�وی�ری آن�الیز �آم�ا�ری �و ا�ب�زار� جهت� م�ک�ان�ی ش�امل �چن�دین� آن�الیز د�ا�ده ه�ا�ی ج�غر�افی�ا�ی�ی �ذخ�یره �ش�د�ه در� پایگ�اه� �اط�الع�ا�تی� مک�انی م�ی�

ا�ف�زا�ری� ی �ن�ر�م ب�س�ته حقی�قت، د�ر� �ش�ام�ل �ا�بزار�ه�ای GISبا�ش�د. زی�ادی �ب�را�ی آ�ن�ال�ی�ز جغ�راف�ی�ای�ی م�ی� با�ش�د ک�ه ب�ا ا�س�ت�ف�ا�ده �از ن�ام� ه�ای م�خ�ت�لفی �از� قبی�ل �اب�ز�ار� �آن�الیز� �مک�ا�نی�،� ا�ب�ز�ا�ر آن�الیز �ش�بکه� ا�ی، اب�زار �

مدیریت داده ه�ا و �... طب�قه بندی� می گرد�ند.

Page 18: Geographic information system (gis) in library

Goodchild (1992) ،علم اطالع�ات جغرافی�ایی واژه ی جدی�د ، GISc دارد را ب�ه ک�ار ب�رد، و GISک�ه چش�م ان�داز متف�اوتی ب�ه

S ب�رای متم�ایز ک�ردن علم اطالع�ات جغرافی�ایی از )ک�ه معم�وًالسیس�تم ه�ای اطالع�ات جغرافی�ایی ب�ه ک�ار ب�رده می ش�ود( را

اینگونه تعریف کرد:

به ط�ور کلی علم اطالع�ات ب�ه عن�وان مطالع�ه ی نظ�ام من�د ب�ر مبن�ای اص�ول علمی م�اهیت و وی�ژگی ه�ای اطالع�ات می توان�د

زی�ر مجموع�ه ای از علم اطالع�ات اس�ت GIScتعری�ف ش�ود. که در مورد اطالعات جغرافیایی می باشد.

وی ب�ر رویک�رد علمی جهت پ�رداختن ب�ه موض�وعات اساس�ی جهت تعری�ف دوب�اره، ش�کل دهی GISبرخاس�ته از کاربرده�ای

دوب�اره، و ح�ل مس�ائل از پیش موج�ود تأکی�د می کن�د. ب�رخالف تع�اریف دو دی�دگاه قبلی ک�ه ب�ه وی�ژگی ه�ای ک�اربردی و عملی

GIS مرتب�ط بودن�د، مفه�وم GISc ب�ر دی�دگاه فلس�فی و علمی متمرکز می باشد.

Page 19: Geographic information system (gis) in library

اس�ت: GISتاریخچ�ه تقس�یم ش�ده تک�املی دوره ب�ه س�ه ده�ه در ک�امپیوتر از اس�تفاده ب�ا کش�ی ، 1970نقش�ه

ده��ه در مک��ان�ی اطالع��اتی پایگ��ا�ه و 1980م��دیر�یت . ب�ا وج�ود این�ک�ه در 1990آن�ا�لیز/م�دل� س�ازی نقش�ه در� ده�ه

ب�ر� GISاین� دوره ه�ا،� مو�ض�وعات مرت�ب�ط �ب�ا تأ�کی�د ب�ا تن�ه�ا �ب�ه ط�ور و�س�یعی در د�یگ�ر� GISجغر�افی�ا بود�ن�د،� ام�ا �اکن�ون

ا�جتم�ا�عی عل�وم قبی�ل از ا�س�ت، پذ�یرفت�ه ش�ده ن�یز عل�وم (.5جهت آنالیز پدیده های اجتماعی از دیدگاه مکانی)

Page 20: Geographic information system (gis) in library

در علوم کتابداری و GISکاربردهای اطالع رسانی:

پیش�رفت ه�ای ص�ورت گرفت�ه در فن�اوری تغی�یراتی را در ه�ر جنب�ه از علم کتاب�داری ایج�اد ک�رده اس�ت. ی�ک ح�وزه از فن�اوری ک�ه ت�أثیر زی�ادی ب�ر مجموع�ه و خ�دمات کتابخان�ه داش�ته اس�ت

(.4سیستم اطالعات جغرافیایی می باشد)

GIS یکی از نخس�تین ابزاره�ای آن�الیزی اس�ت ک�ه امکان�ات ب�ه م�دیران کتابخان�ه جهت ب�القوه ی ف�راوانی را ب�رای کم�ک ایج�اد اس�تراتژی بازاری�ابی مبت�نی ب�ر مطالع�ات ک�اربر ف�راهم می آورد. ب�رای مث�ال، امک�ان آن�الیز اینک�ه نزدی�ک ت�رین نقط�ه ب�ه نقط�ه دیگ�ر ک�دام اس�ت )ب�ه عن�وان مث�ال، نزدی�ک ت�رین کتابخان�ه ب�ه خان�ه ی ی�ک ک�اربر ب�القوه ک�دام اس�ت؟(؛ نزدی�ک ت�رین خ�ط ب�ه ی�ک نقط�ه خ�اص ک�دام اس�ت )ب�ه عن�وان مث�ال، نزدی�ک ت�رین خ�ط حم�ل و نق�ل ب�ه ی�ک س�ایت کتابخان�ه ک�دام اس�ت؟(؛ نزدی�ک ت�رین نق�اط خ�ارج از ی�ک ناحی�ه چن�د ض�لعی خ�اص ک�دام اس�ت ناحی�ه خ�دماتی ی�ک در اف�راد از تع�داد )ب�ه عن�وان مث�ال، چ�ه

کتابخانه زندگی می کنند( وجود دارد.

Page 21: Geographic information system (gis) in library

GIS ب�رای ب�ه تص�ویر کش�یدن م�وقعیت ه�ا ب�ر روی ی�ک نقش�ه ک�ه ب�ه از اس�ت�فاده به�ب�ود ب�را�ی ری�زی� جهت �برنام�ه می �توان�د خ�ص�وص�

مزای�ای Ottensmann (1997)کت�ابخان�ه مفی�د باش�د� ب�ه ک�ار گر�فت�ه� ش�و�د. را ب�رای� آن�الیز� در ب�افت کتابخان�ه نش�ان GISبرنام�ه ه�ای ک�اربردی

را در� محی�ط� کتابخان�ه GISد�اد. وی� چن�دین ک�ا�ربرد امک�ان �پ�ذیر� از را ب�رای آن�الیز داده� ه�ا�ی ک�ارب�ران کتابخان�ه ب�ه ک�ار GISف�را�هم ک�رد، و

ب�رد. این� کاربر�ده�ا ش�امل: ن�قش�ه �نم�ایی اثرگ�ذاری� فا�ص�له�، شن�اس�ایی ادغ�ام و جدی�د�، تس�هی�الت ر�ی�زی �جهت خ�دمات�ی، �برنام�ه ن�واحی

و داده GIS از Lee و Kinikinاطالع�ات ج�معیت ش�ناختی. همچ�نی�ن ی�افت�ن مک�ان ه�ای� جدی�د و شناس�ایی ه�ای� ک�اربران� کتابخان�ه جهت

ب�ه برنام�ه GISن�واحی خ�دماتی کتابخان�ه� ه�ا �اس�تفاده کردن�د.� بن�ابرا�ین ری�زان �و سیاس�ت گ�ذاران� کتاب�خان�ه ج�هت قض�اوت راج�ع� ب�ه� محت�وای

مد�یریتی و بر�نامه �ریزی کتابخان�ه کمک م�ی کن�د.

Page 22: Geographic information system (gis) in library

در علوم کتابداری و GISمزایای کاربرد اطالع رسانی:

Thrall and Thrall (1993) فوای�د GIS را در آن�الیز مک�انی ب�ه این صورت شرح می دهد:

GIS می توان�د در توص�یف، تش�ریح، پیش بی�نی، و قض�اوت از مزای�ای از یکی آنالیزه�ا ناش�ی ن�وع این ب�ه ک�ار رود.

، ادغ�ام مق�ادیر زی�ادی از داده ه�ا از قبی�ل داده GISمهم ه�ای جغرافی�ایی و اطالع�ات جمعیت ش�ناختی، می باش�د.

GIS ه�ای نقش�ه روی ب�ر را اجتم�اعی ه�ای پدی�ده بین مک�انی ارتباط�ات و ده�د می نم�ایش جغرافی�ایی وق�ایع اجتم�اعی ی�ا انس�ان و وق�ایع را ش�رح می ده�د. ه�ر کتابخان�ه مق�ادیر زی�ادی از داده ه�ا از قبی�ل مشخص�ه ه�ای ام��انت ش��ناختی جمعیت اطالع��ات مث��ل جغرافی��ایی گیرن�دگان کتابخان�ه و داده ه�ای بخش ام�انت کتابخان�ه را نگ�ه داری می کن�د. این داده ه�ا می توانن�د ب�ا داده ه�ای

ب�ار جم�ع آوری ش�ده، 10سرش�ماری ک�ه ه�ر س�ال ی�ک م�دیریت و ری�زی برنام�ه منظ�ور ب�ه و ش�وند ادغ�ام

کتابخانه آنالیز گردند.

Page 23: Geographic information system (gis) in library

دچ�ار زم�ان گ�ذر ب�ا اطالع�ات جمعیت ش�ناختی ک�ه همانگون�ه م�ی توان�د ا�ین� تغی�یرا�ت �احتم�الی را �پیش GISتغ�ی�ی�ر می� ش�وند، �

بی�نی� ک�ن�د. ب�ر�ای مث�ال، ا�ز آن�جائیک�ه� سی�اس�ت ه�ای کت�ا�بخ�ان�ه ت�ابع تغی�ی�رات� محی�ط کتاب�خان�ه می با�ش�ند؛ م�دی�ران نی�از �ب�ه پیش بی�نی

ی�ک اب�زار مفی�د GISاین تغ�ی�یرات� دارن�د. �از ا�ین نقط�ه �نظ�ر، ب�ه با�ش�د.� می ا�ی کتابخا�ن�ه ه�ا�ی محی�ط بی�نی پیش ب�رای�

ب�ه م�دیران ک�ت�ابخا�ن�ه در گ�رفتن GISواس�طه �ای�ن پ�ر�وس�ه� ه�ا،� خ�دم�ات �و تغی�یر� �سی�اس�ت �ه�ای تص�میم�اتی� �ک�ه �ب�را�ی چ�ن�ی�ن ت�وس�ع�ه س�یاس�ت ه�ای ج�دی�د �نی�ا�ز دا�رن�د� کم�ک� می� ک�ن�د. بن�ابراین،

اس�تفاده �می ک�نن�د این� فرص�ت را ب�رای GISم�طالع�اتی ک�ه� از آو�رن�د ک�ه ش�ناخ�ت عمی�ق ت�ری کارکن�ان کت�ابخان�ه ف�راهم �می را م�ناس�بی خ�دما�ت و با�ش�ند داش�ته کارب�رانش�ان� ب�ه نس�ب�ت

برای� آن�ها �فراهم آو�رند�.

Page 24: Geographic information system (gis) in library

می GISمزیت دیگ�ر راحت ب�ودن گ�ردآوری داده ه�ا ب�رای آن�الیز باش�د. این �م�زیت ب�ار� مس�ئو�لیت م�حقق�ان جهت �تولی�د نقش�ه و ن�یز

گردآوری داده ها را کاهش می دهد.

دیگ�ر مهم م�زیت نه�ایت، آن�الیز GISدر ب�رای آن ب�ودن کارآم�د ال�گوه�ای جغرا�فی�ایی در �مجموع�ه ی داد�ه ه�ا و ن�یز� در ا�رتب�اط بین تواب�ع ش�امل: مختص�ات� جغ�رافی�ایی، مشخص�ه ه�ا می باش�د. �این� ت�وابعی باش�ند�؛ چ�نین ق�رار� گ�رفتن می ب�افر، �و روی �هم ت�راک�م،

S در بر�نامه �ریزی �کتابخانه ک�اربرد دارند�) (.�5غ�البا

Page 25: Geographic information system (gis) in library

:GISبه طور کلی، پنج مزیت مهم •

GIS ب�رای هم�ه س�ازمان ه�ا ب�ا ه�ر ان�دازه ای مفی�د می باش�د. آگ�اهی وج�ود دارد. GISروب�ه رش�دی راج�ع ب�ه ارزش اقتص�ادی و راه�بردی

S به پنج مقوله اصلی تقسیم می شود:GISمزایای عموما

صرفه جویی در هزینه ها و کارایی فزاینده-

تصمیم گیری بهتر-

ارتباطات ارتقاء یافته -

نگه داری بهتر رکوردها-

مدیریت از لحاظ جغرافیایی-

GIS امک�ان مش�اهده، ش�ناخت، پرس�ش، تفس�یر و ب�ه تص�ویر کش�یدن و الگوه�ا، ارتباط�ات، ک�ه مختلفی ه�ای ش�یوه ب�ه را ه�ا داده گرایش�ات را ب�ه ش�کل نقش�ه ه�ا، گزارش�ات و نموداره�ا نش�ان می

(.6دهد، فراهم می کند)

Page 26: Geographic information system (gis) in library

در علوم کتابداری GISمحدودیت های کاربرد و اطالع رسانی:

محقق�ان را ق�ادر می س�ازد ت�ا آن�الیز مع�نی GISبا وجودیک�ه چن�د�ین ام�ا کنن�د، ا�س�تنباط� مک�انی ه�ای داده از را دا�ری

محدودیت برای استفاده از آن وجود دارد.

S، داده ه�ای مک�انی نادرس�ت مح�دودیت عم�ده ی ک�اربرد اوًالGIS می باش�ند. کیف�یت آن�الیز GIS بس�تگی ب�ه �کیفیت S اص�وًال

دار�د. � ش�د�ه گ�رد�آور�ی� ه�ای ب�ر� Tim (1995)د�اده وی�ژه� ب�ه کی�فیت �داده ه�ا� در �چه�ا�ر ب�ا�ب ت�أکی�د� دار�د: �جدی�د و �رایج� ب�ودن �داده ه�ا، ج�امعیت �داده� ه�ا، اص�الت د�اده ه�ا، و نگ�ه د�اری از

داده ها.

Page 27: Geographic information system (gis) in library

( عالوه، )1به رس��می، آماره��ای فق��دان ی��ا 2( تن��اقض )�( و من�ابع،� بین در مک�انی� ه�ای �مک�انی 3نا�هم�اهنگی مق�ی�اس )

م�خ�تل�ف داده� ه�ا ک�ه ب�ا ک�یفی�ت داده ه�ا مرتب�ط می� ب�اش�ند�. داده� ه�ای� �سرش�ما�ری �ک�ه� ب�ه� ط�و�ر و�س�ی�عی� �ب�ر�ا�ی� آن�ا�لیز و�ی�ژگی� ه�ای مح�ی�ط �ه�ای� �م�ک�ا�نی � ب�ا ا�ف�ر�اد ش�ن�ا�ختی� �ث�بت �ش�ده �ی� ج�م�عیت�

مخت�ل�ف �ب�ه �ک�ا�ر می� رون�د، �همی�ش�ه �تغی�یرا�تی� را �ک�ه� در �نتی�ج�ه داد�ه س�ا�له م�ی� با�ش�ند� م�ن�عکس �10ه�ای� گ�ر�د آ�و�ری� �ش�ده طی� دو�ره

نم�ی� کنن�د.� هم�چ�نین، �ت�ف�او�ت �مق�ی�ا�س �ه�ای� م�ک�ا�نی م�ش�ت�ق ش�ده �ا�ز من�ابع� �و آ�ژانس� �ه�ای �مختل�ف �م�ان�ع� دیگ�ری� �ج�ه�ت ک�ارب�ر�د گس�ترده

GIS.می باشد

Page 28: Geographic information system (gis) in library

S، در ارتب�اط ب�ا موض�وع کیفیت داده ه�ا، "مختص�ات جغرافی�ایی" ثانی�اایج�اد �خط�ا در پ�روس�ه �نقش�ه نم�ای�ی نق�ا�ط دا�ده ای �را در ب�ر می گ�یرد؛ و مخ�تص�ات� ط�ول و� ع�رض جغرا�فی�ای�ی �اش�تباهی �را� ب�رای� ه�ر� ی�ک از

این نق�اط اخت�صاص می دهد�.

S، ام�نیت و محرم�انگی اطالع�ات خصوص�ی نگ�رانی دیگ�ری اس�ت. نهایت�ااطالع�ات محرم�انگی از حف�اظت و آ�زاد دستر�س�ی م�ی�ان تنا�قض�ی وج�ود� دار�د. مح�ا�فظ�ت ک�نن�دگا�ن پیش�ی�نه ه�ای ا�ف�ر�اد مث�ل� کتاب�داران ًالزم ا�س�ت� ک�ه ا�ز این� ا�طالع�ات در �براب�ر دس�تکاری� و� �افش�اگ�ری ه�ای غ�ی�ر

مجاز �و غیر ضرور�ی مح�افظت کنند.

به�ترین اب�زار ب�رای آن�الیز ه�ر مس�أله جغرافی�ایی GISو در نه�ایت اینک�ه (.5یا اجتماعی نمی باشد)

Page 29: Geographic information system (gis) in library

در کتابداری و اطالع GISکاربردهای رسانی

GIS توس�ط محقق�ان عل�وم کتاب�داری و اطالع رس�انی جهت ایج�اد ن�قش�ه ه�ا�یی �ب�ه ک�ا�ر ب�رده �می ش�ود ک�ه آن�الیزه�ایی را ب�ر تس��ه�یل کتا�بخان��ه�، خ��دمت م�ش��مول ه��ای جمع�یت روی موض�وعات� مرب�و�ط ب�ه م�د�یریت مک�ا�ن، ت�وزی�ع مک�انی �اس�تفاده

(.7از م�نابع� درون �کتابخانه ای� و ... را نمایش �می دهند)

مکان یابی منابع کتابخانه( 1( مدیریت فضای کتابخانه2( مجموعه سازی 3

Page 30: Geographic information system (gis) in library

مکان یابی منابع کتابخانه Xia (2005)عن�وان تحت پژوهش�ی در یAابی مکAان "

" اظه�ار GISمنAابع کتابخانAه بAا اسAتفاده از فنAاوری کتابخان�ه اک�ثر در از مش�کالت عم�ده یکی ک�ه دارد می و ب�زرگ ای مجموع�ه داش�تن خ�اطر ب�ه آکادمی�ک ه�ای ق�رار گرفت�ه در قس�مت ه�ای ف�یزیکی مختل�ف، مش�کالت می کتابخان�ه من�ابع ک�ردن پی�دا در ک�اربران ب�ه مرب�وط باش�د. در این مقال�ه پیش�نهاد ش�ده ک�ه ی�ک سیس�تم نقش�ه نم�ایی می توان�د ب�ه ح�ل مش�کل ک�اربران کم�ک کن�د؛ البت�ه درک ع�دم در ریش�ه فق�ط این مش�کالت، در ص�ورتیکه بن�دی رده ی�ا کتابخان�ه ه�ای قفس�ه از س�اختار ک�اربران

فن�اوری باش�ند. چ�نین GISمجموع�ه س�اخت ب�رای سیس�تمی ب�ه خ�اطر توان�ایی ه�ای ب�القوه آن هم در آن�الیز ب�ه و هم کتابخان�ه م�وقعیت مجموع�ه مک�انی ه�ای داده خ�اطر اینک�ه ب�ه ط�ور پوی�ا نت�ایج آن�الیز ش�ده را در ق�الب نقش�ه ه�ایی ب�ا جزئی�ات مختل�ف ارائ�ه می ده�د، پیش�نهاد

شده است.

Page 31: Geographic information system (gis) in library

منابع یابی موقعیت سیستم GIS (GIS item-locatingاین system)� آ�نالین ف�هرس�ت �نویس�ی سیس�ت�م ب�ا توان�د می

نت�ایج ک�اربر�ان ک�ه� ب�ه �گون�ه �ای کتابخان�ه)اپ�ک( �ادغ�ا�م ش�ود،� نم�ا�یش هم �در و مت�نی نم�ایش در هم را ج�ستجوهایش�ا�ن س�ه سیس�ت�می چ�ن�ین ب�رای �توس�ع�ه خ�واهن�د �دی�د. تص�ویری

دار�د: وج�ود ه�ای 1مرح�ل�ه ب�خش ب�را�ی ه�ای�ی نقش�ه تهی�ه �)( ط�راحی 2م�ختل�ف ه�ر ط�بق�ه و ب�رای� ه�ر ر�دی�ف ا�ز قفس�ه ه�ا؛�

پای�گ�اه� اطالع�اتی ک�ه ش�ا�مل اطالع�ات قف�س�ه �کت�اب ه�ا می فهرس�ت 3باش�د؛� پایگ�اه ب�ا ا�طالع�اتی ارت�ب�اط �این �پایگ�اه )

نویس�ی آنالین� کتاب�خ�انه. �چ�نین سی�س�تمی ک�اربران کتابخان�ه را ب�ه س�م�ت جایگ�اه ه�ای �درس�ت �من�ابع راهنم�ایی� خواه�د� ک�ر�د، مجموع�ه از� اس�تفاده� اثربخش�ی� م�وجب �بهب�و�د بن�اب�راین�

کت�ابخانه م�ی شود. �

Page 32: Geographic information system (gis) in library

سیس�تم) این می GISالبت�ه ن�یز ه�ایی مح�دودیت دارای ) S باش�د ا�ز جمل�ه� اینک�ه هن�گامی�ک�ه من�ابع کت�ابخان�ه �ای اش�تباهاد�ر� �قفس�ه� ه�ای �د�یگ�ر �گ�ذاش�ت�ه� �ش�ده �ب�ا�ش�ند �و� ی�ا ا�ینک�ه �ت�وس�ط ش�خص� �دی�گ�ری� �در� ح�ا�ل ا�س�تفاده� �باش�ند�، د�ر ا�ین �ص�ورت از ر�اهنم�ایی� �ک�ارب�ران �ع�اج�ز �خوا�ه�د م�ان�د�.� �البت�ه� ق�رار د�اد�ن این س�ی�س�ت�م د�ر کن�ار� فن�ا�و�ری �ه�ا�یی� ک�ه ق�ا�بلیت �ردی�اب�ی� م�ن�اب�ع را�

م�ث�ل� � ا�ین وج�ود �RFIDد�ار�ن�د ب�ا� ک�م�ک �ک�نن�ده� خو�اه�د �ب�و�د.� ( �ب�ا �توج�ه ب�ه� هز�ین�ه� ک�م و� GISا�س�تف�ا�ده� ا�ز ا�ین� �تکنول�وژی�)

(.�8پیشر�ف�ت آسان در� �کتابخ�انه� ها مف�ید خ�واه�د ب�ود�)

Page 33: Geographic information system (gis) in library

نتیجه جستجو در فهرست آنالین یک کتابخانه دانشگاهی فرضی. موقعیت فیزیکی آیتم جستجو شده درنقشه نشان داده شده است

Page 34: Geographic information system (gis) in library

بعدی از چندین قفسه در مجموعه کتابخانه. آیتم جستجو 3تصویری شده در قفسه کتابها با رنگی متفاوت نشان داده شده است

Page 35: Geographic information system (gis) in library

نمایی جلویی از قفسه کتابها. آیتم جستجو شده با ًالیه ای که متعلق به آن است رنگ آمیزی شده است

Page 36: Geographic information system (gis) in library

مدیریت فضای کتابخانه

ک�ه دارد وج�ود ه�ا کتابخان�ه روزان�ه در عملک�رد متف�اوتی شرایط ی�ل دًال� محقق�ان� ش�ود�.� فض�ا�ی �آنه�ا� �می مج�دد س�ازم�اند�هی� ب�اعث

و Fraleyن�و�آو�ری فض�ای� �کت�ابخان�ه ر�ا کش�ف �ک�رده� ان�د. �ب�رای� مث�ال Anderson س�ال در� آن �1990، ط�ب�ق ک�ه �ب�ر م�و�قعیت� چه�ار�

ب�ازس�ازی ف�ض�ای� کتا�بخان�ه ه�ا �برنام�ه� ری�زی می ش�ود �را بی�ان کردند:

( کمبود فضا برای رشد و توسعه مجموعه1

( کمبود فضا برای افراد2

( تغییر در هدف و مأموریت سازمان3

( ارائه خدمات جدید4

Page 37: Geographic information system (gis) in library

GIS ب�رای کم�ک ب�ه م�دیریت فض�اهای س�اختمانی و تجه�یزات در ب�ا د�اش�تن ق�ابلیت GISس�ال� ه�ای اخ�یر� ب�ه �ک�ار ب�رده �ش�ده� اس�ت�.

ه�ای ار�ائ�ه �اطالع�ات� در ش�کل� ه�ای بص�ری و تح�لی�ل �رواب�ط مک�انی می� توان�د در� ت�حقیق�ات و� د�ر عملک�رد �محب�وبیت ه�ا�یی را� کس�ب

کند؛� که مز�ایای ز�یر را در �بر م�ی گی�رد:

-GIS نظ�ر در ب�ا اس�ت. مک�انی تحلی�ل اج�رای ق�ابلیت دارای و� جم�ع وا�ح�د، عن�وان �ی�ک ب�ه� کتابخان�ه از� بخ�ش�ی ه�ر گ�ر�فتن� آ�ن ب�ا آوری� �اطالع�ات� در �م�ورد� عم�لک�رد کت�ا�بخان�ه، در� �ارت�ب�اط

می GISواح�د�، مک�ا�نی و �تحل�ی�ل بر�رس�ی ب�ه� پوی�ا ط�ور� ب�ه پردازد.

Page 38: Geographic information system (gis) in library

-GIS ق�ادر اس�ت ب�ا طبق�ه بن�دی و ق�رار دادن ه�ر م�ورد در برخ�ورد متف�اوت ب�ه ط�ور م�وارد ب�ا جداگان�ه ای زمین�ه نمای�د، ب�ا پوش�ش زمین�ه ه�ای مختل�ف ب�ا یک�دیگر، بررس�ی

متقابل مکانی یک امر ساده و راحت می شود.

اف�زاری - ن�رم بس�ته از بخش�ی عن�وان پایگ�اه GISبه ،اطالع�ات مک�انی ق�ادر اس�ت ت�ا داده ه�ای مرب�وط ب�ه ه�ر م�ورد را ذخ�یره نم�وده و ب�ا نم�ایش بص�ری آن در ارتب�اط ی�ک بص�ری نم�ایش و مک�انی ه�ای داده بررس�ی باش�د.

سیستم هماهنگ و منسجم شده است.

-GIS می توان�د م�دیریت تأسیس�ات زیربن�ایی را در س�طح اج�را ی�ا ص�ندلی م�یز مطالع�ه، S س�الن مثال ج�امع بس�یار س�اختمان و س�الن ه�ای ط�رح اج�رای توان�ایی نمای�د.

کتابخانه به لحاظ جغرافیایی در یک برنامه آسان است.

Page 39: Geographic information system (gis) in library

اج�رای سیس�تم ب�ه ص�ورت آنالین ممکن اس�ت؛ بن�ابراین فع�ال -ک�ردن آن س�اده ب�وده و از راه دور کن�ترل می ش�ود. این م�ورد

نگهداری از سیستم را ارزان تر می سازد.

در - ن�دارد. ای هزین�ه هیچ S تقریب�ا سیس�تمی چ�نین توس�عه اف�زار ن�رم دارای ه�ا کتابخان�ه ک�ه هیچ GISص�ورتی باش�ند،

اف�زار س�خت و اف�زار ن�رم ب�رای دیگ�ری گ�ذاری س�رمایه ک�ه GISک�امپیوتر م�ورد نی�از نمی باش�د. ه�ر ی�ک از ابزاره�ای

مث�ل باش�ند دس�ترس ،ArcView، ArcInfo، ArcGISقاب�ل MapInfo همچ�نین و IDRISI هزین�ه باش�ند. می مناس�ب

کم S نس�بتا توس�عه فرآین�د س�ادگی دلی�ل ب�ه توس�عه سیس�تم اس�ت. هزین�ه نگه�داری سیس�تم ن�یز در کتابخان�ه ه�ای مختل�ف

فرق می کند.

ب�ه منظ�ور م�دیریت GISدو فع�الیت عم�ده جهت توس�عه سیس�تم فض�ا در کتابخان�ه ه�ا ًالزم اس�ت: یکی ترس�یم نقش�ه س�اختمان و

(.9سالن کتابخانه و دیگری طراحی پایگاه اطالعاتی)

Page 40: Geographic information system (gis) in library

مجموعه سازی

LaRue(2004( عن�وان تحت پژوهش�ی در از GIS"اسAتفاده جهت ایجAاد مAجموعAه بهAداشAت و AسAالمتA بAرای کAاربران

A"ومیAه عمAنAتابخاAخ�اط�ر� نش�ا�ن� می ک�ن�د ک�ه �ب�را�ی ا�یج�ا�د ی�ک ک جمعیت �ه�ای S دقیق�ا ب�ای�س�تی ک�ارآ�م�د، �کتاب�دا�ران مجم�وع�ه �ا�ی ب�ه من�اطق �س�اکن �ه�س�تند،� در� ک�ه ر�ا� م�ش�مو�ل �خ�دمت �کتا�بخان�ه ن�ژاد�، )مث�ل ه�ای� �جمعیت� ش�ناخ�ت�ی وی�ژگ�ی� م�نظ�ور �ن�ش�ان �دا�دن مش�خص س�نی(�، ه�ای گ�روه و گفت�اری،� س�طح �تحص�یلی زب�ان مجموع�ه بخش کتاب�دارا�ن ب�رای� مختل�فی ه�ا�ی نم�این�د. �روش س�ا�زی ج�هت ج�م�ع آوری �اطالع�ات جم�ع�یت ش�ناخ�ت�ی وج�ود دارد، غ�یر مص�اح�به ی�ک� ا�ن�ج�ام ج�وام�ع�، ب�ا ف�یزیک�ی� ق�بی�ل:� �مالق�ات� از رس�می ب�ا� ک�اربران� کتابخان�ه، و اس�تفاده ا�ز اط�الع�ات سرشماری.

Page 41: Geographic information system (gis) in library

روش�ی ک�ه ب�رای ب�ه تص�ویر کش�یدن داده ه�ای سرش�ماری از اس�تفاده دارد پیش�رفت GISوج�ود ب�ا باش�د. می

ب�ر دوش بیش�تر ب�ه س�المت، توج�ه جوام�ع مس�ئولیت اف�راد جامع�ه گذاش�ته می ش�ود. در این مس�یر کتابخان�ه ب�ا تهی�ه مجموع�ه مناس�ب و ه�ای عم�ومی می توانن�د در گیرن�ده خ�دمت جمعیت ه�ای وی�ژگی ب�ا مرتب�ط این باش�ند. تاثیرگ�ذار جامع�ه اف�راد س�المت ارتق�ای

جهت کم�ک ب�ه GISمقال�ه م�راحلی را ک�ه ب�ا اس�تفاده از سیس�تم کتابخان�ه ه�ای عم�ومی ب�زرگ پ�ایتخت نش�ین ب�ه منظ�ور اج�رای این تص�میم ک�ه آی�ا مجموع�ه بهداش�ت و کتابخان�ه جامع�ه از حم�ایت ب�رای اختصاص�ی س�المت اح�داث ش�ود ی�ا خ�یر، گ�زارش می کن�د. بع�د از مقایس�ه این سیس�تم ه�ا در من�اطق پ�ایتخت نش�ین)ش�یکاگو، لس ی�ک عن�وان ب�ه ش�یکاگو س�یتی(، نیوی�ورک و آنجلس،

ب�ه خ�اطر GISنمون�ه مناس�ب ب�رای ایج�اد نقش�ه توس�ط ان�دازه، تع�داد کتابخان�ه ه�ای عم�ومی، توزی�ع جمعی�تی در من�اطق ش�هری، و دسترس�ی راحت ب�ه داده ه�ا، انتخ�اب

شد.

Page 42: Geographic information system (gis) in library

می توان�د ب�رای GISهدف، تع�یین این موض�وع ب�ود ک�ه آی�ا بهب�ود توس�عه مجموع�ه بک�ار رود. ب�ه منظ�ور ب�ه تص�ویر کش�یدن اطالع�ات جمعیت ش�ناختی من�اطق م�ورد نظ�ر،

جهت ایج�اد نقش�ه ه�ا ArcView GISبرنام�ه ک�امپیوتری از سرش�ماری من�اطق ه�ای داده ک�ار گرفت�ه ش�د. ب�ه س�اًالنه س�ازمان سرش�ماری ای�الت متح�ده بدس�ت آم�د و اطالع ه�ای پایگ�اه طری�ق از ن�یز ه�ا کتابخان�ه آدرس رس�انی رایگ�ان گ�ردآوری ش�دند. یافت�ه ه�ا نش�ان داد ک�ه

ArcView GIS نم�ایش کتابخان�ه ب�رای را نقش�ه ه�ایی ه�ای عم�ومی و اطالع�ات جمعیت ش�ناختی م�ورد نظ�ر تولی�د ک�رده اس�ت. بع�د از مش�اهده نقش�ه ه�ا کتاب�داران S ببینن�د ک�ه چ�ه بخش مجموع�ه س�ازی می توانن�د دقیق�اجمعیت ه�ایی مش�مول خ�دمات کتابخان�ه ه�ا هس�تند و کتابخان�ه مجموع�ه ب�ه راج�ع اس�اس این ب�ر س�پس

اینک�ه نتیج�ه در و کنن�د. می ArcView GISقض�اوت بخش کتاب�داران ب�ه مفی�د اب�زاری عن�وان ب�ه توان�د ب�رای خریدهایش�ان ک�ردن توجی�ه در مجموع�ه س�ازی ی�ا در ک�ل ه�ر مجموع�ه بهداش�ت و س�المت مجموع�ه

(.10دیگری، کمک نماید)

Page 43: Geographic information system (gis) in library

منابع1. Bishop BW, Mandel LH, McClure CR. Geographic Information Systems

(GIS) in Public Library Assessment. LIBRES Library and Information Science Research Electronic Journal. 2011;21(1).

2. Hyland NC. GIS AND DATA SHARING IN LIBRARIES:CONSIDERATIONS FOR DIGITAL LIBRARIES. INSPEL.

2002;36(3):207-15.3. Sedighi M. Use of geographical information system (GIS) in the

cataloging of documents: A case study of earthquake documents collections. Library Hi tech. 2008;26(3):445-65.

4. Sweetkind-Singer J, Williams M. Supporting the information needs of Geographic Information Systems (GIS) users in an academic library. Science & Technology Libraries. 2001;21(3-4):175-90.

5. Park SJ. The Physical Accessibility of Public Libraries to Users: A GIS Study 2011.

6. Available at: www.GIS.com

Page 44: Geographic information system (gis) in library

7. Mandel LH. Geographic information systems: tools for displaying in-library use data. Information technology and libraries. 2010;29(1):47-52.

8. Xia J. Locating library items by GIS technology. Collection management. 2005;30(1):63-72.9. Xia J. Library space management: a GIS proposal. Library Hi Tech.

2004;22(4):375-82.10. LaRue EM. Using GIS to establish a public library consumer health

collection. Biomedical Digital Libraries. 2004;3(1).