การสารวจแหลงน าเสยและแนวทางการแกไขใน มจธ.

โดย

นายนนทวชร คมข า 53210922

นางสาวพมพชนกกว พพฒนกล 53210931

นายภาณเดช เหลองประเสรฐ 53210935

นางสาววรรณวรา เนองนตยนราพร 53210943

นายวราวทย เอกอนทมาศ 53210945

น.ส.วรพร สวรรณเลศ 54213931

นายธนปณฐ ขอสนกลาง 54213938

น.ส.กานตธดา การนทร 54213966

น.ส.ชนดา พฒนโสภณ 54213970

นายสกธนชารนทพธา สธเมธกล 54213987

โครงงานน เปนสวนหนงของหลกสตรวชาศกษาทวไป รายวชา GEN211 ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

พ.ศ. 2556

ก

ค ำน ำ

โครงงานนเปนสวนหนงของรายวชา GEN211 The Philosophy of Sufficiency Economy (ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง) โดยจดท าเปนโครงการเชงส ารวจในหวขอ"การส ารวจแหลงน าเสยและแนวทางการแกไขใน มจธ." ซงมวตถประสงคเพอส ารวจแหลงขอมลเกยวกบแหลงน าเสยภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรและเพอวเคราะหความเปนไปไดของการแกไขปญหาน าเสยภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร โดยไดท าการรวบรวมเนอหาขอมลตางๆ อาทเชน สาเหตของการเกดน าเนาเสยของสระมรกต และขอมลอนเปนพนฐานตางๆเพอเปนแนวทางเพอเปนประโยชนใหแกผท สนใจท าการแกไขปญหานไดน าขอมลเหลานไปใชประโยชน ซงทางคณะผจดท าหวงเปนอยางยงวาโครงงานเชงส ารวจชนนจะเปน ประโยชนตอผสนใจไมมากกนอย หากเกดความผดพลาดประการใดกขออภยมา ณ ทนดวย

คณะผจดท า

11 พฤศจกายน 2556

ข

กตตกรรมประกาศ

การจดท าโครงงานนคณะผจดท าขอขอบพระคณ ดร.ธดารตน บญศร อาจารยประจ าภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร เปนอยางสงทใหขอมลทเปนประโยชนแกการศกษาในครงน ขอขอบพระคณ อาจารยอนนต อนตมานนท เปนอยางสงทใหความอนเคราะหเปนอาจารยทปรกษาประจ ากลม และชวยชแนะแนวทางในการโครงงาน รวมทงใหขอมลส าคญทเปนประโยชน จนท าใหโครงงานนส าเรจไปไดดวยด

ขอขอบพระคณหนวยงาน Energy Environment Safety and Health (EESH) ฝายอาคารงานอาคารและสถานท ชน 3 มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร ทไดใหขอมลการด าเนนงานและโครงสรางทเปนประโยชนแกคณะผจดท า

ขอขอบพระคณอาจารยผสอนทกทานทไดใหความร อบรมสงสอน และใหแงคดมมมอง เพอความเปนมนษยทสมบรณ

ขอขอบพระคณเจาของต าราและเอกสารทไดอางองถงโครงงานนทกทานทไดใหความรเกยวกบการบ าบดน าเสย

นอกจากนกลมผศกษาของขอบพระคณเพอนนกศกษาจากมหาวทยาลยมหดล มหาวทยาลยเชยงใหม และมหาวทยาลยบรพา ทไดเสยสละเวลาตลอดจนไดใหการชวยเหลอในการสอบถามขอมลของการบ าบดน าเสยในการจดท าโครงงานแกคณะผจดท ามาโดยตลอด

กลมผศกษาขอขอบพระคณ บดา มารดาเปนอยางสงทใหพนฐานทางดานการศกษา อกทงเปนผใหการสนบสนนชวยเหลอทงดานก าลงใจและก าลงความรสตปญญาจนท าใหโครงงานนส าเรจลลวงไดดวยด ถาเอกสารฉบบนมขอผดพลาดบกพรองประการใด ผเขยนขอนอมรบแตเพยงผเดยว หากมประโยชนทางการศกษาไมวาประการใดๆ ผศกษาขออทศความดทงปวงใหแกบดา มารดา และครบาอาจารยของผศกษาตอไป

คณะผจดท า 11 พฤศจกายน 2556

ค

สารบญ

บทท หนา ค าน า……………………………………………………………………………………………………………………………. ก กตตกรรมประกาศ…………………………………………………………………………………………………………. ข สารบญ………………………………………………………………………………………………………………………… ค สารบญภาพ………………………………………………………………………………………………………………….. ง สารบญตาราง……………………………………………………………………………………………………………….. จ

1 บทน า…………………………………………………………………………………………………………………………… 1 1.1 ความเปนมาของโครงงาน……………………………………………………………………………………… 1 1.2 ความส าคญของทรพยากรน า………………………………………………………………………………… 1 1.3 วตถประสงคของโรงงาน……………………………………………………………………………………….. 2 1.4 วธการศกษาและขอบเขตการศกษา……………………………………………………………………….. 3

2 บรบทของพนท……………………………………………………………………………………………………………… 4 2.1 สภาพพนท………………………………………………………………………………………………………….. 4 2.2 ประเดนปญหาในพนท………………………………………………………………………………………….. 6 2.3 แผนการท างานกบพนท………………………………………………………………………………………… 7

3 กระบวนการท างานจรง………………………………………………………………………………………………….. 8 3.1 ขนตอนการท างานในชวงกอนการปฏบตงาน……………………………………………………………. 8 3.2 ขนตอนการท างานในชวงหลงการปฏบตงาน……………………………………………………………. 9

4 ผลการด าเนนงาน………………………………………………………………………………………………………….. 10 4.1 ตอบโจทยการด าเนนงานเรยงตามวตถประสงค (เปาหมาย) กลมตวเอง………………………. 10 4.1.1 สาเหตของน าเสยในมหาวทยาลย………………………………………………………………… 10 4.1.2 สรปสาเหตของปญหาน าเสย………………………………………………………………………. 18 4.1.3 แนวทางแกไขน าเสย………………………………………………………………………………….. 20 4.1.4 ตวอยางการจดการน าเสยจากมหาวทยาลยตางๆ………………………………………….. 32 4.1.5 การเชอมโยงวธการบ าบดน าเสยกบแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง………………….. 34 4.2 ปญหาหรออปสรรค………………………………………………………………………………………………. 35 4.3 สงทส าคญทไดเรยนรจากการท างาน……………………………………………………………………….. 35 4.4 ประเมนผลงาน…………………………………………………………………………………………………….. 35

5 สรปและประมวลผลความรเขากบแนวคดเศรษฐกจพอเพยง………………………………………………. 36 5.1 ทนทถกใช……………………………………………………………………………………………………………. 36 5.2 ความมเหตผล………………………………………………………………………………………………………. 36 5.3 ความมภมคมกน…………………………………………………………………………………………………… 36 5.4 ความพอประมาณ…………………………………………………………………………………………………. 37 5.5 ความร…………………………………………………………………………………………………………………. 37 5.6 คณธรรม……………………………………………………………………………………………………………… 37 บรรณานกรม………………………………………………………………………………………………………………… 38

ง

สารบญภาพ

ภาพท หนา 2.1 แผนผงอาคารและสถานท มจธ…………………………………………………………………………………….. 4 2.2 สภาพน าเสยในสระมรกต…………………………………………………………………………………………….. 6 2.3 สภาพนาเสยในสระมรกตบรเวณขางหองพยาบาล………………………………………………………….. 7 4.1 กระบวนการเกดฝน…………………………………………………………………………………………………….. 10 4.2 แสดง IDF Curve สถานวดปรมาณนาฝนบางนา…………………………………………………………….. 11 4.3 แสดงคาปรมาณนาฝนทตกในรอบปตางๆ………………………………………………………………………. 12 4.4 แสดงบรเวณทนาฝนไหลลงสระมรกต……………………………………………………………………………. 12 4.5 แสดงบรเวณทนาฝนไหลลงสระหนามหาวทยาลย…………………………………………………………… 13 4.6 แสดงระบบทอแยก……………………………………………………………………………………………………… 14 4.7 แสดงระบบทอรวม……………………………………………………………………………………………………… 15 4.8 ทศทางการวนกระแสน า………………………………………………………………………………………………. 15 4.9 สระมรกตหลงสบน าออก……………………………………………………………………………………………… 19 4.10 สระมรกตหลงฝนตก……………………………………………………………………………………………………. 19 4.11 การใชกงหนเพอเพมออกซเจน……………………………………………………………………………………… 20 4.12 การขดลอกบอ……………………………………………………………………………………………………………. 20 4.13 ระบบบ าบดน าเสยแบบอตราไหลชา……………………………………………………………………………… 22 4.14 ระบบบ าบดน าเสยแบบไหลซมผานรวดเรว…………………………………………………………………….. 23 4.15 ระบบบ าบดน าเสยแบบน าไหลนอง……………………………………………………………………………….. 23 4.16 ระบบบงประดษฐแบบ Free Water Surface Wetland (FWS)……………………………………… 24 4.17 ระบบบงประดษฐแบบ Vegetated Submerged Bed System (VSB)……………………………. 25 4.18 บงประดษฐแบบใชพชลอยน า………………………………………………………………………………………. 25 4.19 การท าปยหมกจากพชในบอ Wetland………………………………………………………………………….. 26 4.20 พชทเจรญเกดจากเนาเสยของน า………………………………………………………………………………….. 27 4.21 การเตมออกซเจนในน าโดยวธกงหนตอากาศ………………………………………………………………….. 30 4.22 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจทอดพระเนตรโครงการตามพระราชด ารบงมกกะสน……… 31 4.23 ระบบบ าบดน าเสยรวม มหาวทยาลยมหดล ศาลายา……………………………………………………… 32 4.24 ระบบบ าบดแบบ Activated Sludge มหาวทยาลยเชยงใหม…………………………………………… 32 4.25 ระบบบ าบดเตมอากาศ มหาวทยาลยบรพา……………………………………………………………………. 33 4.26 ระบบบ าบดภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร………………………………………… 33

จ

สารบญตาราง

ตาราง หนา 3.1 ขนตอนการทางานในชวงกอนการปฏบตงาน…………………………………………………………………… 8 3.2 ขนตอนการทางานในชวงหลงการปฏบตงาน……………………………………………………………………. 9 4.1 ปรมาณการปนเปอนโลหะหนกเฉลยในน าทงจากอาคารปฏบตการ มจธ. ป 2555………………. 16 4.2 การตรวจสอบคณภาพน าในแหลงน า มจธ. ป 2555…………………………………………………………. 17 4.3 ชนดของพชและมลสารทพชสามารถบ าบดได………………………………………………………………….. 28

บทท 1 บทน า

1.1. ความเปนมาของโครงงาน

มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร ไดรบรางวลมหาวทยาลยสเขยวอนดบท 2 ของประเทศและอนดบท 38 ของโลก จากผลส ารวจ UI Green Metric World University Ranking 2012 ทจดท าโดย University of Indonesia ซงขอก าหนดของมหาวทยาลยสเขยว ตองมการอนรกษดานพลงงาน และสงแวดลอมเขาไปในการเรยนการสอน การวจย และในทกกจกรรมของมหาวทยาลย ทงนเพอใหเกดการท างานในบรรยากาศทมความปลอดภย เปนมตรกบสงแวดลอมและประหยดพลงงาน อนกอใหเกดผลดตอสงแวดลอมและชมชนของชาต แตจากสภาพแวดลอมในมหาวทยาลยพบวายงมบางสวนของมหาวทยาลยทเปนจดบกพรองในเรองของทรพยากรธรรมชาตนนคอ “น าเสย” ซงปญหานไดสงผลกระทบตอนกศกษาและบคลากรภายในมหาวทยาลย

1.2. ความส าคญของทรพยากรน า

น าเปนปจจยส าคญในการด ารงชวตของมนษย และเปนองคประกอบทส าคญของสงมชวตทงหลาย น าเปนแหลงก าเนดของพชและสตวน า น าท าใหเกดความอดมสมบรณแกสงมชวตทงมวล เราใชน าเพอประโยชนในดานตางๆ ทงในดานการอปโภคบรโภค ในดานเกษตรกรรมและอตสาหกรรม ความตองการใชน าในกจกรรมตางๆ ยอมแตกตางกนออกไป ทงในแงปรมาณและคณภาพ น าทมนษยใชดมกน ตองบรสทธ สะอาด ปราศจากเชอโรคและสารพษเจอปน คณสมบตของน าทใชในการเกษตรยอมแตกตางกนไปตามประเภทของพชและสตว และน าทใชในการอตสาหกรรมยอมแตกตางกนออกไป แลวแตประเภทของกจกรรม ปรมาณการใชน าในแตละชวงเวลาในแตละพนท กมความแตกตางกนไป ขนอยกบความจ าเปนของผใชและความอดมสมบรณของน า

น าทจะเปนประโยชนโดยตรงส าหรบมนษยมากทสดคอน าจด เนองจากน าเปนทรพยากรทเกดทดแทนไดเองโดยธรรมชาต จงดเหมอนวาทรพยากรน านาจะไมมวนขาดแคลนหรอไมเพยงพอแกความตอง การของมนษย แตโดยขอเทจจรง ในบางพนทหรอบางชวงเวลากมปญหาการขาดแคลนน า นอกจากนนในบางพนทหรอในบางชวงเวลา อาจเกดปญหาปรมาณน ามากเกนไปหรอน าทวมได โดยมระดบความรนแรงแตกตางกนไปตามลกษณะของพนท ปรมาณน าฝนทไดรบ และปจจยอนๆ ทเกยวของ ซงมความส าคญ ดงน

1. ใชส าหรบการบรโภคและอปโภค เพอดมกน ประกอบอาหาร ช าระรางกาย ท าความสะอาด ฯลฯ 2. ใชส าหรบการเกษตร ได แก การเพาะปลก เลยงสตว แหลงน าเปนทอยอาศยของปลาและสตวน าอน

ๆ ซงคนเราใชเปนอาหาร 3. ดานอตสาหกรรม ตองใชน าในกระบวนการผลต ลางของเสย หลอเครองจกร และระบายความรอน

ฯลฯ

2

4. การท านาเกลอ โดยการระเหยน าเคมจากทะเล หรอระเหยน าทใชละลายเกลอสนเธาว 5. น าเปนแหลงพลงงานในการผลตกระแสไฟฟา 6. เปนเสนทางคมนาคมทส าคญ แมน า ล าคลอง ทะเล มหาสมทร เปนเสนทางคมนาคมทส าคญมาตงแต

อดตจนถงปจจบน 7. เปนสถานททองเทยว ทศนยภาพของรมฝงทะเล และแหลงน าทใสสะอาดเปนสถานททองเทยวของ

มนษย

ปญหาทรพยากรน า ทส าคญมดงน

1. เพมปรมาณความตองการใชน า ในปจจบนนอกจากการใชน าเพอการบรโภคซงเพมขนแลวประมาณ 30% ถง 40% ในการผลตอาหารของโลกจ าเปนตองใชน าจากการชลประทานภายในระยะเวลาประมาณ 15-20 ปขางหนาน บรเวณพนทชลประทานจะตองเพมขนเปน 2 เทา ของปรมาณ พนทในปจจบน เพอทจะผลตอาหารใหไดเพยงพอแกจ านวนประชากรทเพมขน

2. การกระจายน าไปสสวนตาง ๆ ของพนทไมเทาเทยมกน ในบางพนทของโลกเกดฝน ตกหนกบานเรอนไรนาเสยหาย แตในบางพนทกแหงแลงขาดแคลนน าเพอการบรโภค และเพอการเพาะปลก

3. การเพมมลพษในน า เนองจากน าเปนปจจยส าคญในการด ารงชวตของสงมชวตทงหลายรวมทงมนษย เมอจ านวนประชากรมนษยเพมมากขน มนษยเปนตวการส าคญทเพมมลพษใหกบแหลงน าตาง ๆ โดยการปลอยน าเสย คราบน ามน จากบานเรอน โรงงานอตสาหกรรม การทงขยะมลฝอยลงไปในแหลง เปนตน

1.3. วตถประสงคของโครงงาน

โครงงานนจดท าเพอเปนการส ารวจแหลงน าเสยและหาแนวทางทมความเปนไปไดในการแกไขปญหาแหลงน าเสยภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร ซงทผานมาไดมหนวยงานทเกยวของไดท าการส ารวจและลงมอปฏบตเพอหาทางแกไขบางแลว แตยงไมมการเผยแพรขอมลของวธการและผลจากการปฏบตใหกบบคคลทวไปไดรบทราบเทาทควร อกทงยงไมมการรวบรวมขอมลเปนหมวดหมดนก จงท าใหการศกษาหรอการวางแผนเพอตอยอดในการศกษาและแกไขปญหาแหลงน าเสยเปนไปไดยาก จงมความจ าเปนอยางยงทจะตองมขอมลทางสถตทเชอถอไดเพอใชในการศกษาและการวางแผนการปฏบตงานตางๆตอไป ฉะนนจงมการจดท าโครงงานนขนโดยมวตถประสงคดงน คอ

1.3.1. ส ารวจแหลงขอมลเกยวกบแหลงน าเสยภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรเพอน ามาวเคราะหถงความเปนมาของแหลงน าเสยทเกดขน เพอสรางฐานขอมลใหแกนกวจย และผทสนใจศกษาปญหาในสวนน เพอใหสามารถน าเอาขอมลเหลานไปใชในงานวจยทละเอยดลกซงตอไป

3

1.3.2. เปรยบเทยบระหวางการแกไขปญหาน าเสยภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรและมหาวทยาลยตางๆ เพอใชประโยชนในการวเคราะหขอมล เปรยบเทยบความเปนไปไดในการน ามาประยกตใชภายในมหาวทยาลย

1.3.3. รวบรวมขอมลเพอสรางธนาคารขอมลเกยวกบการแกไขปญหาน าเสยภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร เพอประโยชนในการวจยในอนาคต

1.3.4. วเคราะหความเปนไปไดของการแกไขปญหาน าเสยภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร โดยพจารณาจากสภาพแวดลอม ขนาดพนท ความตองการตอการแกปญหา ฯลฯ ภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร ถงวธทมความเปนไปไดมากทสดเพอใหเกดความคมคาสงสด

1.3.5. เพอเสนอใหเหนถงประเดนปญหาทเกดขนจากปญหาสภาพน าเนาเสยภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรส าหรบขนตอนการวจยตอไป

1.4. วธการศกษาและขอบเขตการศกษา

โครงงานนไดกระท าในลกษณะการส ารวจและรวบรวมขอมลทมอยในแหลงขอมลของมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร และมหาวทยาลยตางๆ รวมทงการสอบถามผเชยวชาญเฉพาะดาน เพอน าเอาขอมลทไดมาจดเปนหมวดหมเพอการวเคราะหตอไป ซงขอบเขตของการท าส ารวจจะมงเนนไปทปญหาน าเสยของสระมรกต เพราะเปนพนทขนาดใหญ อยกลางมหาวทยาลยและเปนพนททบคลากร นกศกษา รวมถงคนภายนอกใชสถานทบรเวณรอบสระเปนบรเวณพกผอนและสญจรไป-มา จงมความมงหวงใหน าในสระมสภาพทดเพอใหเกดทศนยภาพทดและเพอจดมงหมายตางๆตามวตถประสงคของโครงการทไดกลาวไว

บทท 2 บรบทของพนท

2.1. สภาพพนท

มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร ตงอยเลขท 126 ถนนประชาอทศ แขวงบางมด

เขตทงคร กรงเทพมหานคร 10140 มพนททงสน 134 ไร 2 งาน 26 ตารางวา

ภาพท 2.1 แผนผงอาคารและสถานท มจธ.

ประกอบดวย

1. ประตทางเขามหาวทยาลย 2. พระบรมราชานสาวรย ร.4

3. สวนเฉลมพระเกยรตฯ 4. อาคารสมมนา / โรงเรยนดรณศกษาลย (SN)

5. สวนสขภาพ 6. ศนยปฏบตการพฒนาหนยนตภาคสนาม (FI)

7. ส านกงานเทคโนโลย SMEs 8. อาคารวศวกรรมเครองกล 1 (ME-1)

9. อาคารวศวกรรมเครองกล 2 (ME-2) 10. อาคารวศวกรรมเครองมอและวสด (TME)

11. อาคารวศวกรรมเครองกล 3 (ME-3) 12. อาคารวศวกรรมเครองกล 4 (ME-4)

13. อาคารปฐพกลศาสตร (CE-3) 14. อาคารปฏบตประเดนปญหาในพนทการทาง

วศวกรรมศาสตร

5

15. อาคารชลศาสตร (CE-4) 16. อาคารหอพกนกศกษา ชาย

17. อาคารหอพกนกศกษา หญง 18. อาคารโรงประลองเทคโนโลยและวสด (EN)

19. อาคารเรยนและปฏบตการ 20. ลานจอดรถนกศกษา

คณะพลงงานและวสด (EN)

21. อาคารวศวกรรมเคม (CHE) 22. อาคารปฏบตการวศวกรรมอตสาหการ 3 (PE-3)

23. อาคารปฏบตการวศวกรรม - 24. อาคารเรยนรวม 1 (CB-1)

อตสาหการ 2 (PE-2)

25. อาคารเรยนรวม 2 (CB-2) 26. อาคารเรยนรวม 3 (CB-3)

27. อาคารเรยนรวม 4 (CB-4) 28. อาคารเรยนรวม 5 (CB-5)

29. อาคารพระจอมเกลาราชานสรณ 190 ป ) 30. อาคารไฟฟาแรงสง

31. โรงคดแยกขยะ 32. ศนยซอมบ ารงอาคารสถานท

33. อาคารเรยนและปฏบตการทางศลปศาสตร ) 34. ส านกงานสวนอาคารและสถานท )

35. อาคารปฏบตการทางวศวกรรม- 36. อาคารงานเอกสารและการพมพ

อตสาหการ 4 (PE-4)

37. อาคารงานบรการขอมลเทคนค (TIS) 38. ลานเอนกประสงค

39. อาคารส านกงานอธการบด (AD) 40. อาคารภาควชาเคม (CH)

41. อาคารคณะวทยาศาสตร (SC) 42. ส านกหอสมด (LIB)

43. อาคารศนยเครองมอวทยาศาสตรฯ (SI) 44. อาคารจลชววทยา (MI)

45. อาคารปฏบตการพนฐานทางวทยาศาสตร ) 46. ศาลาวรชน

47. อาคารคณะเทคโนโลยสารสนเทศ (IT) 48. อาคารวศววฒนะ

49. อาคารวศวกรรมเครองกล 50. สถาบนนวตกรรมการเรยนรเฉลมพระเกยรต

พรรษา มลนธไทยคม

6

มอาณาเขตดงน

1. ดานเหนอ ตดตอกบ ชมชนทอยอาศยซงคอนขางเบาบาง 2. ดานตะวนออก ตดตอกบ ถนนประชาอทศ ทอยอาศย และแนวพาณชยกรรม 3. ดานตะวนตกเฉยงใต ตดตอกบ โรงเรยน 4. ดานใต ตดตอกบ ถนนพทธบชา สนามกฬา และศนยเยาวชน 5. ดานตะวนตก ตดตอกบ สวนธนบรรมย และพนทสวนเกษตร

2.2. ประเดนปญหาในพนท

น าในสระมรกต (สระน าบรเวณขางอาคาร CB2) มสภาพเนาเสย มสเขม มกลน และสภาพไมนามอง

ภาพท 2.2 สภาพน าเสยในสระมรกต

7

ภาพท 2.3 สภาพน าเสยในสระมรกตบรเวณขางหองพยาบาล

2.3. แผนการท างานกบพนท 2.3.1. รวบรวมแหลงขอมลตางๆในพนททเออประโยชนตอการเกบขอมล

o หนวยงาน EESH (Energy Environmental Safety & Health) o ฝายอาคารและสถานท มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร o ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม o ภาควชาวศวกรรมโยธา

2.3.2. ท าการเกบขอมลจากแหลงขอมลตางๆ

บทท 3 กระบวนการท างานจรง

3.1. ขนตอนการท างานในชวงกอนการปฏบตงาน

มการวางแผนตามขนตอนตางๆ ดงน

ตาราง 3.1 ขนตอนการท างานในชวงกอนการปฏบตงาน

การด าเนนงาน สปดาหท1 สปดาหท2 สปดาหท3 สปดาหท4

1. ส ารวจพนท

2. ศกษาปญหา

3. วเคราะหสาเหต

4. หาแนวทางแกไข

5. รวบรวมแนวทาง

6. สรปผล

การปฏบตงานไดมการวางแผนการท างานกอนปฏบตงานเพอทจะสามารถก าหนดวตถประสงคและวธการวาจะท าอยางไรใหบรรลวตถประสงคนน และเมอไดปฏบตงานแลวเราตองเปรยบเทยบวาการท างานทเราวางแผนไวไดเปนไปตามทก าหนดหรอเปลา และในการปฏบตของกลมเรานนมขอทเหมอนและขอแตกตาง

9

3.2. ขนตอนการท างานในชวงหลงการปฏบตงาน

มการวางแผนตามขนตอนตางๆ ดงน

ตาราง 3.2 ขนตอนการท างานในชวงหลงการปฏบตงาน

การด าเนนงาน สปดาหท1 สปดาหท2 สปดาหท3 สปดาหท4

1. ส ารวจพนท

2. ศกษาปญหา

3. วเคราะหสาเหต

4. หาแนวทางแกไข

5. รวบรวมแนวทาง

6. สรปผล

ในสวนของสงทยงคงเหมอนเดมอยจะเปนเรองของ การสรปผล เพราะในสวนของการสรปผลนนเปนเพยงน าเอาขอมลทไดท าการมอบหมายใหแตละฝายรบผดชอบแลวมาสรปแนวคดเทานน แตในสวนทแตกตางจากการวางแผนนนจะเปนในสวนของ การส ารวจพนท ศกษาปญหา วเคราะหสาเหต หาแนวทางแกไข รวบรวมแนวทางการแกไข ทงหมดนไดท าเกนระยะเวลาทวางแผนไว เนองจากงานทงหมดนคอนขางทจะตองใชเวลาพอสมควรในการรวบรวมเพอใหไดขอมลทมคณภาพ ดงนนจงตองมการปรบปรงการปฏบตงานและปรบปรงการบรหารเวลาใหดขน เพอสามารถปรบเปลยนใหเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปเพอเตรยมรบมอใหเขากบอนาคตทก าลงจะเกดขน ท าใหรวาควรปรบตวเองอยางไรใหเขากบโอกาสและอปสรรคทเกดขน

บทท 4 ผลการด าเนนงาน

4.1. ตอบโจทยผลการด าเนนงานเรยงขอตามวตถประสงค (เปาหมาย) กลมตวเอง

จากการด าเนนงานของโครงงานน ไดท าการรวบรวมขอมลตางๆทนาจะเปนประโยชนแกผทสนใจ และไดศกษาแนวทางการแกไขสภาพน าเสยใหดขน รวมทงการประเมนผลการด าเนนงานทไดลงมอปฏบตงานตามสภาพความเปนจรงภายในกลมวามความเปนไปในทศทางใด เพอใหสอดคลองกบโครงงานทไดลงมอท าและแนวความคดเศรษฐกจพอเพยง ขอมลตางๆทไดรวบรวมมดงตอไปน

4.1.1. สาเหตของน าเสยในมหาวทยาลย

1. น าเสยจากฝนโดยตรง

กระบวนการเกดฝน

ภาพท 4.1 กระบวนการเกดฝน

การทไอน าในอากาศเกดการกลนตวเปนละอองน าและรวมตวกนเปนหยดน าตกลงสผวโลกอยในรปแบบตาง ๆ เชน ฝน (rainfall) หมะ (snow) ลกเหบ (hail) และน าคาง (dew)

ปรมาณการตกทงหมดอาจไมถงพนดนบางสวนคางอยบนตนไมหรอพชตาง ๆ เรยกวาการดก (interception) ซงจะมการระเหย (evaporation) และการคายน า (transpiration) กลบคนสบรรยากาศปรมาณการระเหยรวมกบการคายน า เรยกวา การคายระเหย (evapotranspiration)

11

ปรมาณฝนทตกถงผวดน บางสวนจะเกดการซม (infiltration) ลงใตผวดนแลวกลายเปนน าไหลในดน (subsurface flow) กระทงดนอมตว ซงน าสวนทซมลงไปในดนนนจะถกดดซมลก (percolation) ลงไปในชนดนตามแรงดงดดของโลก จนถงระดบน าใตดน (water table) ทมน าอมตวขงอย เรยกวาน าใตดนหรอวาน าบาดาล (ground water) น าใตดนมหลายระดบชน จะคอย ๆ ไหลออกสแมน าล าธารหรอออกสทะเลโดยตรง

ปรมาณการตกถงผวดนอกสวนจะถกเกบกกตามหลมตามบอ เรยกวา depression storage ซงอาจระเหยกลบคนสบรรยากาศหรอซมผานลงใตผวดน ปรมาณน าฝนบางสวนจะจบตวเปนฟลมบาง ๆ ชวงขณะหนงเพอรอการไหล เรยกวา น ารอการไหลตามผวดน (detention storage) กอนจะเกดการไหลออกตามผวดน เรยกวา (surface runoff) ลงสแมน า ล าธาร ทะเลสาบ เรยกวา น าทา (runoff) ซงจะมการระเหยสบรรยากาศ หรอบางสวนอาจซมลงดน โดยน าทาจากแมน า ล าธาร ทะเลสาบ จะไหลออกสทะเลและมหาสมทรในทสด

ตลอดเวลาทน าไหลในขนตอนตาง ๆ จะเกดการระเหยกลบคนสบรรยากาศ ซงจะกลนตวตกลงมาเปนอก วฏจกรของน าจงไมมจดเรมตนและไมมจดสนสดหมนเวยนอยเชนน

ปรมาณน าฝน

ฝนทตกลงมาเราจะสามารถวดไดโดยสถานวดปรมาณน าฝนซงจะเกบขอมลเปนกราฟหรอตาราง ดานลาง เปนการเกบสถตในรอบปตาง ๆ ทผานมา

ภาพท 4.2 แสดง IDF Curve สถานวดปรมาณน าฝนบางนา

12

Intensity - Duration - Frequency Curve หรอ IDF Curve คอ กราฟทแสดงความสมพนธระหวาง ความเขมฝน - ชวงเวลา - ความถ เพอทราบถงปรมาณน าฝนยอนหลงและสามารถคาดคะเนลวงหนาถงปรมาณน าฝน เพอใหอานคาไดงายกจะท าคามาเปนการแสดงคาปรมาณฝนตกในรอบปตาง ๆ

ในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร จะมแหลงน าทเปนจดต าสดของมหาวทยาลยกคอสระน าดานหนามหาวทยาลยและสระมรกต น าฝนจะไหลไปรวมกนทสระแลวน าดน ปย ขยะหรอสงสกปรกทอยบรเวณโดยรอบลงไปซงเมอเกดการสะสมในปรมาณมากท าใหมเกดการเนาเสยเกดขน ซงบรเวณทเราจะพจารณาน าทไหลลงไปในสระจะเปนบรเวณรอบสระน า โดยเราไดประมาณพนทรอบสระน าไวดงน จากรปจะเหนวาบรเวณทพจารณาจะมตนไมเยอะซงบรเวณตนไมกจะมดนและปย

ภาพท 4.4 แสดงบรเวณทน าฝนไหลลงสระมรกต

ภาพท 4.3 แสดงคาปรมาณน าฝนทตกในรอบปตางๆ

13

2. น าเสยจากระบบระบายน าในมหาวทยาลย

ระบบทอระบายน า

ระบบรวบรวมน าเสย หรอระบบระบายน า หมายถง การน าน าเสยจากแหลงก าเนดหลายๆ แหงไปรวมกนยงสถานททจะบ าบด โดยผานทอระบายน า ซงระบบระบายน ามโครงสรางพนฐานทางกายภาพประกอบดวยทอ, ปม, ตะแกรง, ประต และอน ๆ เพอใชในการระบายน าเสยจากแหลงก าเนดไปยงจดของการบ าบดสดทายหรอการก าจดทง แบงออกเปน 2 รปแบบ

ระบบทอแยก : เปนระบบระบายน าทแยกระหวางทอระบายน าฝน (Storm Sewer) ซงท าหนาทรบน าฝนเพยงอยางเดยวแลวระบายลงสแหลงน าสาธารณะในบรเวณใกลเคยงทสดโดยตรง และทอระบายน าเสย (Sanitary Sewer) ซงท าหนาทในการรองรบน าเสยจากชมชนและอตสาหกรรม เพอสงตอไปยงระบบบ าบดน าเสย ดงนนจะเหนไดวาน าฝนและน าเสยจะไมมการไหลปะปนกน โดยระบบทอแยกนมขอดคอ

1) การกอสรางระบบบ าบดน าเสยมขนาดเลกกวาระบบทอรวม เนองจากจะมการรวบรวมเฉพาะน าเสยเขาระบบบ าบดเทานน

2) คาด าเนนการบ ารงรกษาระบบต ากวาระบบทอรวม เพราะปรมาณน าทตองการสบและปรมาณสารเคมทตองใชมปรมาณนอยกวา

3) ไมสงผลตอสขอนามยของประชาชน ในกรณทฝนตกหนกจนท าใหน าทวม เพราะจะไมมสวนของน าเสยปนมากบน าฝน และ

4) ลดปญหาเรองกลนและการกดกรอนภายในเสนทอในชวงฤดแลง เนองจากมการออกแบบใหความเรวเฉพาะน าเสยใหมคาทท าใหเกดการลางทอดวยตวเองในแตละวน ซงจะท าใหไมเกดการหมกภายในเสนทออนเปนสาเหตของปญหา แตการใชระบบทอแยกตองเสยคาลงทนสงและมการด าเนนการกอสรางทยงยาก

ภาพท 4.5 แสดงบรเวณทน าฝนไหลลงสระหนามหาวทยาลย

14

ระบบทอรวม : น าฝนและน าเสยจะไหลรวมมาในทอเดยวกน จนกระทงถงระบบบ าบดน าเสยหรออาคารดกน าเสย ซงจะมทอดกน าเสย (Interceptor) เพอรวบรวมน าเสยไปยงระบบบ าบดน าเสย สวนน าเสยรวมน าฝนทเกดการเจอจางและมปรมาณมากเกนความตองการจะปลอยใหไหลลนฝายลงสแหลงน าสาธารณะ สวนน าทไมลนฝายกจะเขาสทอดกน าเสยไหลไปยงระบบบ าบดน าเสยตอไป ระบบทอรวมมขอด คอ

1) คาใชจายในการสรางนอยเนองจากสรางแคทอเดยว 2) ใชพนทกอสรางนอยกวาระบบทอแยก 3) กอสรางงาย

แตมขอเสยหลายประการดวยกน

1) ตองใชขนาดทอใหญขน ระบบบ าบดน าเสยมขนาดใหญขนและใชคาลงทนสง เนองจากน าเสยทเขาระบบบ าบดมปรมาณมาก

2) คาใชจายบ ารงรกษามาก อาจมปญหากลนเหมนในชวงหนาแลง เนองจากความเรวน าในทอจะต ามาก 3) อาจมผลตอสขอนามยของประชาชนไดกรณเกดปญหาน าทวม

ภาพท 4.6 แสดงระบบทอแยก

15

ซงทมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรนนระบบระบายน าเปนแบบทอรวม ซงทเสนทางการระบายจะเปนดงรปดานลาง ลกศรสแดงจะแสดงถงทศทางการไหลในทอและสมวงจะแสดงต าแหนงปมทสบน าออกไปคลองดานนอก

ภาพท 4.8 ทศทางการวนกระแสน า

ภาพท 4.7 แสดงระบบทอรวม

16

จากการวเคราะหน าเสยจากภายในบรเวณมหาวทยาลย สวนใหญเกดจากการปลอยน าทงจากการท าการทดลองตาง ๆ ทมสารเคมผสมอยดวยและทอน าทงจากน าเสยในอาคาร โดยผานการบ าบดเพยงขนตน ซงไมเพยงพอทจะท าใหสารอนนทรยหมดไปได ถากลาวถงแหลงน าในมหาวทยาลยแหลงน าเสยทเหนไดชดคอสระมรกตและสระบรเวณลานพระรป ซงจากทไดไปสอบถามขอมลการปลอยน าเสยของอาคารทศนย EESH ทมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร กไดความมาวาแตกอนอาคารทปลอยน าเสยลงสระมรกตโดยผานการบ าบดขางตนจะม ตกอธการบด ตกอาคารเรยนรวม 2 รานคา 3 ราน ซงปจจบนนไมไดมการปลอยน าเสยลงในสระแลว แตทยงพบวาในสระยงมน าเสยอยกเนองจากวามการสะสมกนของแบคทเรยและสารอนนทรยทบ าบดไมหมด เชน ไนโตรเจน เปนตน

ขอมลการตรวจสอบคณภาพน าจากแหลงน าภายในมหาวทยาลย

จากการศกษารวบรวมงานวจยทเกยวของกบการบ าบดน าเสยภายในมหาวทยาลยพบวา มการตรวจสอบคณภาพจากแหลงน าภายในมหาวทยาลยและตรวจสอบคณภาพน ากอนระบายออกนอกมหาวทยาลย

การตรวจสอบคณภาพน าท งจากอาคารปฏบตการทางวทยาศาสตร (ผลตอแผน 100%)

ผลการตรวจสอบคณภาพน าทงจากอาคารปฏบตการทางวทยาศาสตร จ านวน 7 อาคารประกอบไปดวย อาคารเรยนรวม 3, 4, 5, อาคารวศวกรรมเคม, อาคารวศววฒนะ, อาคารปฏบตการวทยาศาสตรเคม และอาคารปฏบตการจลชววทยา โดยมพารามเตอรทท าการตรวจวดประกอบดวย อารเซนก (As), ทองแดง (Copper), แคดเมยม (Cadmium), โครเมยม (Chromium), ตะกว (Lead), แมงกานส (Manganese) และสงกะส (Zinc) ในป 2555 พบวา ผลการตรวจสอบปนเปอนโลหะหนกในน าทงของอาคารปฏบตการไมเกนคามาตรฐานน าทงจากโรงงานอตสาหกรรม

ตาราง 4.1 ปรมาณการปนเปอนโลหะหนกเฉลยในน าทงจากอาคารปฏบตการ มจธ. ป 2555

อาคารปฏบตการ pH As

(mg/L) Cu

(mg/L) Cd

(mg/L) Cr

(mg/L) Pb

(mg/L) Mn

(mg/L) Zn

(mg/L) มาตรฐานน าทงจากโรงงานอตสาหกรรม

5.5-9 <0.25 <2.0 <0.03 - <0.2 <5.0 <5.0

ตกเคมบอบ าบด 6.72-7.44 0.0009 0.31 0.0015 0.254 0.079 0.0597 1.0714 ตกจลชววทยา 7.17-7.47 0.0013 0.0399 0.0007 0.037 0.0154 ND 0.3817

ตกCB3 6.2-7.67 0.0007 0.0186 0.0008 0.026 0.0146 ND 0.4346 ตกCB4 6.04-7.84 0.0004 0.0827 0.0008 0.034 0.0167 ND 0.419 ตกCB5 6.23-6.37 0.0011 0.0827 0.0013 0.025 0.0198 ND 0.0931

วศวกรรมเคม 7.31-7.42 0.0008 0.0126 0.001 0.009 0.0134 0.1735 0.8986 วศววฒนะ11ชน 7.81-8.03 0.0009 0.0106 0.0014 0.019 0.0184 ND ND

17

การตรวจสอบคณภาพจากแหลงน าในวทยาเขตบางมด ไดแก สระมรกต สระบรเวณลานพระบรมรป โรงสบน าทงดานหลงมหาวทยาลย (ผลตอแผน 100%)

ผลการตรวจสอบคณภาพน าทงจากแหลงน าภายในวทยาเขตบางมดโดยท าการเกบตวอยางน าจากแหลงน า 3 แหลง จ านวน 5 ครง โดยมพารามเตอรทท าการตรวจวดแหลงน าในวทยาเขตบางมดประกอบไปดวย pH, COD, BOD, TKN, Suspended Solid, TDS, Sulfide, Pb, Mn, Zn, As และ Cr ผลการวเคราะหคณภาพน าทงทง 3 แหลง โรงสบน าทง สระมรกต และสระน าหนามหาวทยาลย พบวา การปนเปอนของโลหะหนก Pb, Mn, และ Zn ไมเกนมาตรฐานน าทงจากอตสาหกรรม นอกจากน การตรวจสอบน าจากคลองหลงมหาวทยาลยซงมการสบเขามาในมหาวทยาลยในบางครง พบวา ปรมาณโลหะหนกไมเกนมาตรฐาน ส าหรบ พารามเตอรอนๆ เชน BOD, COD, TKN, Suspended Solid และ TDS ของน าจากคลองหลงมหาวทยาลยไมเกนคามาตรฐานน าอตสาหกรรมเชนกน

ตาราง 4.2 การตรวจสอบคณภาพน าในแหลงน า มจธ. ป 2555

ล าดบ พารามเตอร

แหลงน า มาตรฐานคณภาพน าท งจากโรงงาน

อตสาหกรรม สระ

มรกต สระลาน

พระบรมรป โรงสบน าท ง

คลองหลง มจธ.

1 pH 7.52 7.60 7.49 7.81 5.5-9 2 COD (mg/L) 61.09 56.82 62.68 24.25 <120 3 BOD (mg/L) 35.18 29.65 32.55 10.3 <20 4 TKN (mg/L) 11.01 12.22 12.76 4.99 <100

5 Suspended Solids (mg/L)

43.95 88.05 41.6 ND <50

6 Total Dissolved Solids (mg/L)

335 362.2 331.4 293 <3000

7 Sulfide (mg/L) 1.11 1.17 1.17 1.1 <1.0 8 Pb (mg/L) 0.0045 0.005 0.0045 <0.0009 <0.2 9 Mn (mg/L) 0.106 0.128 0.113 0.0929 <0.5 10 Zn (mg/L) 0.468 0.329 ND ND <0.5 11 As (mg/L) 0.0013 0.0053 0.0017 0.0012 <0.25 12 Cr (mg/L) 0.0793 0.0157 0.0264 0.0176 -

18

จากผลการตรวจคณภาพน าสระมรกตในป พ.ศ 2555 จะเหนวา parameter ตางๆทใชวดคณภาพน า พบวา BOD และ sulfide มคาสงเกนกวามาตรฐาน ซงถาคา BOD สง แสดงวาในน านนมอนทรยสารอยมาก การยอยสลายอนทรยสารของจลนทรยตองใชออกซเจน ท าใหออกซเจนในน าเหลออยนอย ปรมาณออกซเจนในน าจะลดนอยลงแบคทเรยแอโรบกจะลดนอยลงดวย อนทรยสาร จะถกสลายดวยแบคทเรยแอนาโรบกและแบคทเรยแฟคลเตตฟตอไป ซงจะท าใหกาซตาง ๆ เชน มเทน ไฮโดรเจนซลไฟด แอมโมเนย กาซเหลานเองทท าใหเกดกลนเหมนและสของน าเปลยนไป

4.1.2. สรปสาเหตของปญหาน าเสย

ปญหาจากแรกคอ เนองจากน าฝนจะชะน าเอาฝนตางๆไหลลงมาในทอและไหลมาบรรจบทสระมรกต และฝนทตกลงบรเวณสนามหญาหรอตามตนไมตางๆ น าจะน าพวกดนและปยไหลไปกบน าดวย เมอปยเหลานลงไปอยรวมกนทสระมรกต เมอไดรบแสงอาทตยกเกดเปนสาหรายหรอตะไครน า เปนเหตใหสระมรกตเปนสเขยว

สวนปญหาทสองมาจากระบบระบายน าในมหาวทยาลย ทมการปลอยน าเสยทมการบ าบดขนตนลงไปในสระ จากการสอบถามขอมลทศนย EESH (Energy Environmental Safety & Health) พบวาระบบบ าบดน าทมไมสามารถขจดสารอนนทรยไดทงหมด กลาวคอระบบบ าบดยงไมดพอ แตทางศนย EESH ไดใหความเหนวาถาจะด าเนนการบ าบดสารอนทรยตางๆใหได 100 เปอรเซนตนน จะมคาใชจายสงมาก ซงการทมสารอนทรยและสารอนนทรยสะสมอยกเปนอกสาเหตหนงทสงผลใหเกดการเปลยนสของน า ยกตวอยาง เชน สารประกอบไนโตรเจนจากปสสาวะทถกปลอยมากบน าเสยจากหองน าของอาคาร เมอไมสามารถก าจดได 100 เปอรเซนต และเนองจากไนโตรเจนเปนธาตอาหารทส าคญในวงจรชวตของพชและสตว เมอมปรมาณไนโตรเจนมากเกนไปในแหลงน า จะท าใหพชน าในแหลงน านนเจรญเตบโตจนเสยภาวะสมดลยทางธรรมชาต และในทสดกจะตายทบถมกน ท าใหแหลงน านนเสอมคณภาพลง

ทงนในปจจบนไมไดมการปลอยน าเสยทผานการบ าบดขนตนลงสระโดยตรงแลว แตจากทสะสมเปนระยะเวลายาวนานท าใหในสระยงสารอนทรยและสารอนนทรยตกคางอยมาก ซ งทางมหาวทยาลยไดด าเนนการแกไขปญหาน าเนาเสยโดยท าการสบน าออกและขดลอกตะกอนทสะสมมานานออกแตกไมส าเรจเนองขณะสบน าออกไดมฝนตกลงมาน าจงเตมสระและสภาพน ากลบมาเนาเสยเปนเหมอนเดม

19

ภาพท 4.9 สระมรกตหลงสบน าออก : น าแหง ทพนบอมตะกอน,ขโคลนจ านวนมาก

ภาพท 4.10 สระมรกตหลงฝนตก : น ากลบมาขนและมกลนเหมอนเดม

20

4.1.3. แนวทางการแกไขน าเสย 1) การแกปญหาน าเสยทเคยปฏบต

ใชเครองจกรกลเตมอากาศเพอเพมปรมาณออกซเจนทละลายในน า (DO)

ภาพท 4.11 การใชกงหนเพอเพมออกซเจน

ผลการปฏบต : ไมสามารถแกปญหาสภาพน าไดสมบรณ เนองจากเปนเพยงการแกปญหาปรมาณออกซเจนในน า ไมสามารถแกปญหาสารอนทรยและสารอนนทรยทมสะสมอยแตเดมได ปจจบนจงเลกใชงานเครองตอากาศ

การระบายน าออกจากบอเพอลดความเนาเสยของน า

ภาพท 4.12 การขดลอกบอ

21

ผลการปฏบต : ไมสามารถแกปญหาสภาพน าไดสมบรณ เนองจากสารอนทรยและสารอนนทรยทมทปนเปอนในบอมาเปนเวลายาวนาน ในการขดลอกบอจงเปนสวนเลกนอยทจะชวยลดและเจอจางสารอนทรยและสารอนนทรยทมทอยในบอได และเมอเกดฝนตกกท าใหน าในบอกลบมาเตมเหมอนเดม สารอนทรยและสารอนนทรยทมตางๆทอยในบอกยงคงอยเหมอนเดม

2) แนวทางการบ าบดน าเสยทนาสนใจ

จากการทไดลงศกษาขอมลสอบสภาพปญหาน าเสยของสระมรกตทเกดขน ทางกลมผศกษาไดหาขอมลการแกไขปญหาน าเสยและวธการบ าบดน าเสย ทคดวานาจะเปนแนวทางในการบ าบดใหดขน ซงแนวทางการแกไขปญหาน าเสยเหลานเปนแคสวนหนงของวธการบ าบดน าเสยแบบตางๆทไดรวบรวมเพอใหผทสนใจสามารถน าไปใชประโยชนได

ระบบบ าบดน าเสย (Wastewater treatment system) เปนระบบทออกแบบและจดสรางขนเพอวตถประสงคในการบ าบดน าเสยทถกปลอยออกมาจากกจกรรมตางๆ ทงนเพอลดปรมาณสงสกปรกตางๆ เชน สารอนทรย ทเจอปนอยในน าเสย เชน พวกเศษอาหาร เศษพช ผก และผลไม หรอสารอนนทรย ทยอยสลายยาก ใหลดระดบลงตามมาตรฐานทหนวยงานราชการก าหนดไว จากนนจงสามารถปลอยลงสแหลงน าสาธารณะได ระบบบ าบดน าเสยทถกสรางขนนนมความแตกตางกนออกไปตามคณลกษณะของน าเสยทถกปลอยออกมาจากหนวยงานนนๆ เชน ภายในมหาวทยาลย โรงพยาบาล รานอาหาร หางสรรพสนคาน าเสยทปลอยออกมาอาจจะมพวกสารอนทรยปนอยสง เพราะสวนใหญมกเปนน าทมาจากหองน า หองสขา หรอจากโรงอาหาร เปนตน แตระบบบ าบดน าเสยทตดตงอยตามนยมอตสาหกรรม หรอภายในโรงงานตางๆ มกเปนระบบทคอนขางทนสมย ใชงบในการสรางและคาใชจายในการเดนระบบสง ทงนเพราะตองใชพลงงานไฟฟาในการเดนอปกรณทตดตงในระบบ เชน ปมหรอเครองสบน า เครองเตมอากาศ เปนตน อยางไรกตามยงมระบบบ าบดน าเสยอกประเภทหนง นนคอ ระบบบ าบดน าเสยทอาศยธรรมในการบ าบด ซงเปนระบบหนงทอาจเปนทางเลอกในการน าไปใชไดตามความเหมาะสมตามลกษณะของพนททแตกตาง ซงจะกลาวถงรายละเอยดดงตอไปน

การบ าบดน าเสยโดยอาศยธรรมชาต

การบ าบดน าเสยโดยอาศยธรรมชาต (Natural Wastewater treatment) หมายถง ระบบการบ าบดน าเสยทอาศยกระบวนการธรรมชาตทางกายภาพ ทางเคม และทางชวภาพ ซงเกดขนในสภาวะทมดน น า พช บรรยากาศ ตลอดจนจลนทรย มาเกยวพนกน กลาวอกในหนงคอ เปนกระบวนการรวมกนของทงสงมชวตและไมมชวต ภายใตสภาพแวดลอมหนงๆ ใหปรบสภาพน าเสยใหเปนน าด หรอการท าใหปรมาณสารปนเปอนทเปนสาเหตท าใหน าเสยลดลงไดในระดบหนงนนเอง โดยทไมตองอาศยอปกรณและเครองจกรกลตางๆ มาชวยในการบ าบดน าเสย ระบบดงกลาวนจะบ าบดโดยอาศยธรรมชาตเปนหลก ดงนนจงท าใหการใชระบบบ าบดน า

22

เสยแบบนจะมคาใชจายทประหยดกวาการใชระบบการประหยดพลงงานไฟฟา ประหยดคาใชจายในการวาจางผดแลและควบคมการเดนระบบ เปนตน

ประเภทของระบบบ าบดน าเสยแบบธรรมชาต ในทนจะแบงระบบการบ าบดน าเสยโดยอาศยธรรมชาต ออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ

1. การบ าบดน าเสยโดยการกระจายอยบนดน (Land Treatment System) หมายถง การท าใหน าเสยนนกระจายลงบนพนทตางๆ ในหลายลกษณะ เชน การรดน า การฉดน า การปลอยใหไหลไปตามพนดนหรอเปนการปลอยใหไหลตามรองน า ฯลฯ ซงวธดงกลาวนจะเปนวธทประหยดคาบ าบดน าเสยมาก เพราะไมไดเสยคาใชจายใดๆ คณลกษณะของน าเสยทควรเลอกใชในระบบบ าบดน ควรเปนน าเสยทมแรธาตและสารอนทรยตางๆ ทพชสามารถน าไปใชประโยชนได เชน น าทงจากการซกลางท าความสะอาด ซงจะมฟอสเฟตสง เปนตน เพราะจะเปนเสมอนการใสปยใหแกดนเพอการเกษตรกรรมตอไป แตขณะเดย วกนตองพจารณาดวยวา ในน าเสยนนมชนดและปรมาณสารพษพวกโลหะหนกปะปนมาดวยหรอไมเพราะถาปลอยลงไปในพนดนทมพชนนหยดการเจรญเตบโต หรอพชอาจเปนอนตรายได

ระบบการบ าบดน าเสยโดยการใหกระจายอยบนดน ทนยมใชงานมอย 3 วธ คอ

1.1. ระบบบาบดน าเสยแบบอตราไหลชา (slow-rate system) ระบบนจะใชหลกการรดน าใหกบระบบซงจะท าใหน าเสยทเขาระบบไหลอยางชาๆ จากนนจะปลอยใหน าไหลซมลงดน (perco lation) และปลอยใหเกดการคายน า (evaporation) ออกจากระบบ ซงภายในพนทของระบบดงกลาว อาจเปนพนทใชในการท าเกษตรกรรม เชน ปลกขาวโพด หรอปลกผกตางๆ หรอมพนธไมตางๆ หรอมพนธไมตางๆขนอยกได ดงภาพตวอยางท 4.13

ภาพท 4.13 ระบบบ าบดน าเสยแบบอตราไหลชา

23

1.2. ระบบบาบดน าเสยแบบไหลซมผานรวดเรว (Rapid infiltration system) เปนระบบทมการปลอยใหน าเสยใหไหลเขามาภายในพนทระบบซงมลกษณะทองรองหรอรองรองรบน าเสยอยางรวดเรว จากนนกปลอยใหน าเสยนนระเหยไปในอากาศหรอไหลซมผานชนดนลงไปเอง ดงนนพนทในการใชท าระบบบ าบดน าเสยดงกลาวน กไมจ าเปนทจะตองปลกพชคลมดน หรอมตนไมจ านวนมากขนอยแตอยางใด ดงตวอยางภาพท 4.14

ภาพท 4.14 ระบบบ าบดน าเสยแบบไหลซมผานรวดเรว

1.3. ระบบบาบดน าเสยแบบน าไหลนอง (overland-flow system) ระบบนจะใชวธปลอยน าเสยโดยผานทอทมการเจาะรหรอผานหวกระจายน าทอยสงกวาพนท ใหน าเสยนนไหลผานพชตางๆ ทปลกปกคลมพนทของระบบผานมาจนกระทงถงรางหรอทองรองรองรบน านน ซงในขณะทน าเสยไหลผานพชตางๆเหลานน จะมทงกระบวนการคายน าออกจากพช และอกสวนหนงกจะเกดการไหลซมผานลงไปในดนดวย ดงนนพชทเหมาะในการใชระบบดงกลาวน ควรเปนพชทมความลาดเอยงหรอมความชน ทจะท าใหน าสามารถไหลผานมาเรอยๆโดยปราศจากการใชเครองจกรชวย ดงตวอยางภาพท 4.15

ภาพท 4.15 ระบบบ าบดน าเสยแบบน าไหลนอง

24

2. การบ าบดน าเสยโดยใชวธการใชบงธรรมชาตและบงประดษฐ (natural & constructed wetland system) หมายถง การท าใหบงท าหนาทในการรองรบน าเสย ซงในทน บง หมายถง ทองน าทมความลกนอยกวา 60 เซนตเมตร มพชน าบางชนดทมรากลอยน า เชน บว จอก แหน ผกตบชวา และพนทมรากบนพนดนใตน า เชน ธปฤาษ ตนกก เปนตน สามารถทจะเจรญเตบโตอยภายในบงนนได โดยพชเหลาน เชน สวนของใบ ล าตน และราก ท าหนาทเปนตวกรองและดดซบสารทปนเปอนอยในน าเสยนน ขอดของระบบน คอไมซบซอนและไมตองใชเทคโนโลยในการบ าบดสง โดยมหลกการท างานของระบบทสามารถเขาใจโดยงาย ดงน

1) น าเสยทเขาสระบบมองคประกอบของธาต Nitrogen และ Phosphorus 2) พชทมอยในระบบจะท าการบ าบดและก าจดธาต Nitrogen และ Phosphorus ผานทางรากเพอ

น าไปใชในการสรางเซลล 3) เมอความสกปรก (สารอนทรย) ซงสวนหนงตกตะกอนลงสกนบอและบางสวนถกก าจดดวย

จลนทรย รวมทงธาตอาหาร Nitrogen และ Phosphorus ในน าเสยถกพชทปลกไวในบอ ดดซบสงผลใหน าเสยสะอาดขนแตตองมการก าจดพชออกจากระบบ (ตามอายของพชนนๆ) ดวยเชนกน ไมเชนนนพชจะเนาและตายภายในบอซงจะเพมความสกปรกของน า

บงประดษฐ ม 2 ประเภท คอ

2.1. ระบบบงประดษฐแบบ Free Water Surface Wetland (FWS) ใชกบน าเสยทมปรมาณนอย พชทใชเปนแบบรากเกาะพนดน เชน ธปฤาษ กกกลม หญาแฝกซงจะชวยในการกรองและตกตะกอนของสารแขวนลอย รวมทงมการใชชนทรายและกรวดในการกรองน ารวมดวย

ภาพท 4.16 ระบบบงประดษฐแบบ Free Water Surface Wetland (FWS)

25

2.2. ระบบบงประดษฐแบบ Vegetated Submerged Bed System (VSB) ใชพชลอยน า เชน ผกบง ผกตบชวา จอก แหน ลอยปกคลมผวน า ปลอยใหน าเสยไหลผานพช ซงพชจ าพวกจอกแหนนนจะชวยเพมออกซเจนรวมทงรากของพชยงชวยกรองสารแขวนลอยตางๆ ดวย

ภาพท 4.17 ระบบบงประดษฐแบบ Vegetated Submerged Bed System (VSB)

ภาพท 4.18 บงประดษฐแบบใชพชลอยน า

งานวจยตางๆ ยงบอกไววา ระบบบงประดษฐสามารถลดโลหะหนกบางตวไดโดยอาศยการดดซบไวทรากพชอกดวย เมอเราเกบเกยวพชออกจากบอเทากบวาไดก าจดสารพษเหลานนทางออมดวยเชนกน

26

ประโยชนทไดจากบงประดษฐ

1) ประโยชนโดยตรงทไดคอ บ าบดธาตอาหาร (ไนโตรเจนและฟอสฟอรส) ในน าทงไดงาย ไมตองอาศยความเชยวชาญ เพยงแตมการบรหารจดการเกบเกยวออกจากระบบ เทากบเปนการบ าบดไนโตรเจนและฟอสฟอรสออกไปจากน าเสย

2) ท าใหเกดความสมดลของระบบนเวศและสภาพแวดลอม เปนทอยอาศยและแหลงอาหารของสตวและนกชนดตางๆ และเปนทศกษาทางธรรมชาต

3) การจดท าปยหมกจากพชในบงประดษฐ หลงจากเกบเกยวพชจากบงประดษฐ ระบบระบบบ าบดน าเสยสวนกลาง จะน าไปท าปยหมก กลบมาเปนปยใชใสตนไมภายในระบบ

ภาพท 4.19 การท าปยหมกจากพชในบอ Wetland

27

ปญหาทเกดข นจากการใชระบบบงประดษฐ

1. การเลอกใชพชใหเหมาะสมกบลกษณะน าเสย เนองจากบางครงพชไมสามารถเจรญเตบโตได เชน กรณการทนเคมทตางกนของพชแตละชนด ในระบบทประสบความส าเรจหลายแหงลวนแตผานการอนบาลพชน าทเลอกใช ใหคนชนกบน าเสยนนๆ มากอนทงสน โดยเฉพาะน าเสยจากโรงงานอตสาหกรรม

ภาพท 4.20 พชทเจรญเกดจากเนาเสยของน า

2. เนองจากบอบงประดษฐ (Constructed Wetland) มการน าคณลกษณะของระบบบอ (Ponds) มาใชในแงของการเพมระยะเวลาการกกเกบน าใหมเพยงพอตอการดดซบโดยพช ซงตองอาศยระยะเวลา ท าใหเกดตะกอนสะสมในบอบงประดษฐ จงควรมการตรวจสอบปรมาณตะกอนและสบลอกตะกอนออก ตามระยะเวลาทเหมาะสม

3. ตามทไดกลาวถงในขางตนไปแลววา ระบบบงประดษฐจ าเปนตองมการ บรหารจดการเกบเกยวออกจากระบบ จงจะถอวาเปนการบ าบด ไนโตรเจนและฟอสฟอรสออกไปจากน าเสย มเชนนนแลวตนพชทแกแลวตายลงสกนบอนนเองจะกลายเปนสงสกปรก กลบคนสน าไดอก สรปไดงายๆ วาหากไมเกบเกยวตนแกออกจากระบบกเทากบวาเปนการเสยเวลาเปลาทจะ ประดษฐพนทชมน า (Wetland) เพอมาบ าบดน าเสยนนเอง

28

ตาราง 4.3 ชนดของพชและมลสารทพชสามารถบ าบดได

ชนดของพช ชนดของมลสารทบ าบดได 1. สาหรายพงชะโดหรอสาหรายหางมา สารกลม EDCs ไดแก Biphenol A, Nonylphenol, 2,4-

Diechlorophenol และ 4-t-Octylphenol

2. บอน คลาน า กกราชน เฮลโคเนยและวานน า

คาบโอด ซโอด ไนโตรเจน ฟอสฟอรส ของแขงแขวนลอย และไขมน

3. เตยหอม คาบโอด ไนโตรเจน ฟอสฟอรส และของแขงแขวนลอย 4. พทธรกษา ไนโตรเจน ฟอสฟอรส และของแขงแขวนลอย 5. ผกตบชวาและสาหรายหางกระรอก คาบโอด และออกซเจนละลายในน า (DO) 6. ธปฤๅษ กกกลม (จนทบรณ) และ

หญาแฝกอนเดย คาบโอด ของแขง แขวนลอยและออกซเจนละลายในน า (DO)

7. ผกตบชวา ธปฤๅษ กกเลก กกกลม กกอยปต แหว กระเทยม กกสามเหลยม หญาปลองละมาน แพงพวยน า ตาลปตรฤๅษ เอองเพชรมา พทธรกษา บอน ขาเขยด ผกตบไทย ผกบง

คาบโอด ไนโตรเจน ฟอสฟอรส ของแขงแขวนลอย โลหะหนก แบคทเรยชนด faecal coliform และออกซเจนละลายในน า (DO)

8. สาหรายหางกระรอก บวสาย ดปลน า ดปลน าเลก กระจบ

ไนโตรเจน และฟอสฟอรส

9. ผกตบชวา กกกลม บวและผกบง เสรมดวยการปลกพทธรกษาตามรองน า

ของแขงแขวนลอย และโลหะหนก

10. สาหรายสไปรไลนา ไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโลหะหนก 11. หญา เชน หญาสตาร หญาคาลลา

และหญาโคสครอส

ของแขงแขวนลอย ไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโลหะหนก

12. พช เชน ธปฤๅษ กกกลม และหญาแฝกอนโดนเซย

13. พชชายเลน เชน ตนโกงกางและตนแสม

14. พชน าและพชน ามนทงสาหรายพงชะโด สาหรายหางกระรอก ผกกานจอ ผกหนาม ตะไครหอม สบด าและระหง

15. พชยนตน พทธรกษา หรอกก ของแขงแขวนลอย ไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโลหะหนก 16. พชลอยน าประเภทบว พงพวยน า

และผกตบชวา

29

17. กกอยปต คาบโอด 18. หญาแฝก บวแดง ตนธป ตนกกผอ

น า และผกกระเฉด คาบโอด ของแขงแขวนลอย และโลหะหนก

19. วชพชโผลพนน า เชน ตนออ เอองเพชรมา บอน และพทธรกษา

คาบโอด ตะกอนละลายน า(TDS) สารแขวนลอย(SS) แอมโมเนย ไนโตรเจน ฟอสฟอรส และออกซเจนละลายในน า (DO)

20. วชพชลอยน า เชน ผกตบชวา จอก จอกหน แพงพวยน า และแหนเปดใหญ

ตะกอนละลายน า(TDS) สารแขวนลอย(SS) แอมโมเนยไนโตรเจน ฟอสฟอรส และออกซเจนละลายในน า (DO)

21. ผกตบชวา ของแขงแขวนลอย ไนโตรเจน และฟอสฟอรส 22. ผกตบชวา ธปฤๅษ และสาหรายหาง

กระรอก คาบโอด ไนโตรเจน และออกซเจนละลายในน า (DO)

1) การบ าบดน าโดยวธกงหนตอากาศ

หลกการและวธการท างานของกงหนตอากาศ

เปนเครองกลเตมอากาศแบบทนลอย สามารถปรบตวขนลงไดตามระดบขนลงของผวน า ในแหลงน าเสย มสวนประกอบส าคญคอ โครงกงหนน า รซองน าพรนเพอใหน าไหลกระจายเปนฝอย ซองน าจะถกขบเคลอนใหหมนโดยรอบดวยเกยรมอเตอร ซงท าใหการหมนเคลอนทของซองน า วดตกน าดวย ความเรว ยกน าสาดขนไปกระจายเปนฝอยเหนอผวน า ท าใหมพนทผ วสมผสระหวางน ากบอากาศมากและสงผลใหออกซเจนสามารถละลายเขาไปในน า ไดอยางรวดเรว ในขณะทน าเสยถกยกขนไปสาดกระจายสมผสกบอากาศแลวตกลงไปยงผวน านน จะกอใหเกดฟองอากาศ จมตามลงไปใตผวน าดวย ในขณะทซองน าก าลงเคลอนทลงสผวน าแลวกดลงไปใตผวน านน จะเกดการอดอากาศภายในซองน า ภายใตผว น าจนกระทงซองน าจมน าเตมทท าใหเพมประสทธภาพในการถายเทออกซเจนไดสงขน หลงจากนนน าทไดรบการเตมอากาศแลวจะเกดการถายเทของน าเคลอนทออกไปดวยการผลกดนของซองน า รวมทงการโยกตวของทนลอยในขณะท างานสามารถผลกดนน าใหเคลอนทผสมผสานออกซเจนเขากบน าในระดบความลกใตผวน าไดเปนอยางดอกดวย จงกอใหเกดกระบวนการทงการเตมอากาศการกวนแบบผสมผสาน และการท าใหเกดการไหลของน าเสยไปตามทศทางทก าหนดโดยพรอมกน เครองกลนสามารถทจะบ าบดน าเสยทมความสกปรก (BOD) 250 มลลกรมตอลตร ไดวนละ 600 ลกบาศกเมตร ท าใหมประสทธภาพในการลดคา BOD ไดสงกวา 90 เปอรเซนต และสนเปลองคาใชจายนอยมาก โดยเสยคาใชจายเพยงลกบาศกเมตรละ 96 สตางคคดเปนจ านวนความสกปรกในหนวยกโลกรม BOD เสยคาใชจาย 3.84 บาทเทานน แตระบบนเมอแบคทเรยเปนตวก าจดสารอนทรยในน าดวยปฏกรยาแบบใชออกซเจนแลว จะเกดตะกอนจากการยอยสลายขนจงตองมการผนน าออกจากสระดงกลาวไปสบอกงไรอากาศ (facultative pond) เพอการตกตะกอนและการขจดสารอนทรยคงเหลอตอไป

30

ภาพท 4.21 การเตมออกซเจนในน าโดยวธกงหนตอากาศ

2) การบ าบดน าเสยดวยผกตบชวา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระราชทานค าแนะน าใหใชผกตบชวากรองน าเสย เพราะผกตบชวามคณสมบตท าหนาทเปนตวกรอง ซงเรยกวา เครองกรองน าธรรมชาต คอใชผกตบชวา ซงเปนวชพชทมอยมาก มาท าหนาทดดซบความโสโครก และสารพษจากแหลงน าเนาเสย และในเวลาเดยวกนกตองหมนน าผกตบชวาออกจากบงทกๆ 10 สปดาห เพอไมใหผกตบชวามการเจรญพนธจนบดบงแสงแดดทจะสองลงไปในบง ซงผกตบชวาสามารถชวยในการบ าบดน าเสยโดยการท าหนาทกรองน าทไหลผานกอผกตบชวาอยางชาๆ ท าใหของแขงแขวนลอยตางๆทปนอยในน าถกสกดกนกรองออก นอกจากนนระบบรากทมจ านวนมากจะชวยกรองสารอนทรยไวดวยอกทางหน ง รากผกตบจะดดสารอาหารทอยในน าท าใหไนโตรเจนและฟอสฟอรสในน าเสยถกก าจดไป อยางไรกตามไนโตรเจนในน าเสยสวนมากจะอยในรปสารประกอบทางเคม เชน สารอนทรยไนโตรเจน แอมโมเนยไนโตรเจน และไนเตรทไนโตรเจน พบวา ผกตบชวาสามารถดดไนโตรเจนไดทง ๓ ชนด แตในปรมาณทแตกตางกน ผกตบชวาสามารถดดอนทรยไนโตรเจนไดสงกวาไนโตรเจนในรปอนๆ คอ ประมาณ 95 % ขณะทไนเตรทไนโตรเจน และแอมโมเนยไนโตรเจน จะเปนประมาณ 80 % และ 77 % ตามล าดบ

โดยสถานทแรกในประเทศไทยทใชการบ าบดดวยวธนคอ "บงมกกะสน" ซงเปนโครงการบงมกกะสนอนเนองมาจากพระราชด ารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยใชหลกการบ าบดน าเสยตามแนวทฤษฎการพฒนาโดยการกรองน าเสยดวยผกตบชวา ซงบงมกกะสนเปนแหลงน าอยในเขตโรงงานรถไฟมกกะสนของการรถไฟแหงประเทศไทย ซงการรถไฟแหงประเทศไทยไดขดขน ในป พ.ศ. 2474 เพอใชเปนแหลงระบายน าและรองรบน าเสย รวมทงน ามนเครองจากโรงงานรถไฟมกกะสน ท าใหบงมกกะสนตนเขน จากการตกตะกอนของสารแขวนลอย กอปรกบรอบบงมกกะสนมชมชนแออด 3 ชมชน รวม 729 ครวเรอน ซงสวนใหญตางกถายสงปฏกลและขยะมลฝอยลงสบงมกกะสน จนเกดปญหาภาวะสงแวดลอมเสอมโทรมและน าเนาเสยกลายเปนแหลงเพาะเชอโรค พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงตระหนกถงภาวะมลพษน จงได

31

พระราชทานพระราชด าร เมอวนท 15 เมษายน และวนท 20 เมษายน พ.ศ. 2528 ใหหนวยงานตาง ๆ รวมกนปรบปรงบงมกกะสนเพอใชเปนสถานทกกเกบน า ชวยในการระบายน าในหนาฝนและบรรเทาสภาพน าเสยในคลองสามเสน โดยพระราชทานค าแนะน า ใหใชผกตบชวากรองน าเสย

ระบบบ าบดน าเสย "บงมกกะสน" เปนระบบบ าบดน าเสยแบบธรรมชาตทเรยกวา ระบบ Oxidation Pond หรอ "ระบบ สายลมแสงแดด" ซงมลกษณะเปนบอดน ลก 0.5 - 2 เมตร และแสงสวางสามารถสองลงไปในน าภายในบอได มการปลกผกตบชวา ในบอเพอดดซบสารอาหารและโลหะหนกจากน าในบอ เปนการท างานรวมกนของพชน า (สาหราย) กบแบคทเรย ในชวงกลางวน สาหรายจะใชกาซคารบอนไดออกไซดในน าและแสงแดดด าเนนกระบวนการสงเคราะหดวยแสง (Photosynthesis) เพอผลต คารโบไฮเดรตส าหรบการเตบโตและการขยายพนธของตนเอง พรอมกบปลดปลอยกาซออกซเจนส าหรบใหแบคทเรยใชในการ ยอยสลายสารอนทรยในน าเสย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเปร ยบเทยบวา "บงมกกะสน" เปนเสมอนหนง "ไตธรรมชาต" ของ กรงเทพมหานคร ดงความตอนหนงของพระราชด ารสวา

"….ในกรง เทพฯ ตองม พนทหายใจ แตทน เราถอวา เปนไตก าจดส งสกปรก และโรค สวนสาธารณะถอวาเปนปอด แตนเหมอนไตฟอกเลอด ถาไตท างานไมดเราตาย อยากใหเขาใจหลกของความคดอนน…."

ภาพท 4.22 พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจทอดพระเนตรโครงการตามพระราชด ารบงมกกะสน

32

4.1.4. ตวอยางการจดการน าเสยจากมหาวทยาลยตางๆ

1) มหาวทยาลยมหดล มหาวทยาลยมหดล ศาลายา มการกอสรางระบบบ าบดน าเสยสวนกลางภายในมหาวทยาลย ใน

รปแบบของระบบบ าบดน าเสยรวม (Central Treatment)

ภาพท 4.23 ระบบบ าบดน าเสยรวม มหาวทยาลยมหดล ศาลายา

2) มหาวทยาลยเชยงใหม ระบบบ าบดน าเสยของมหาวทยาลยเชยงใหมแบบ Activated Sludge

ภาพท 4.24 ระบบบ าบดแบบ Activated Sludge มหาวทยาลยเชยงใหม

33

3) มหาวทยาลยบรพา ใชการปรบสภาพน าดวยเครองเตมอากาศ

ภาพท 4.25 ระบบบ าบดเตมอากาศ มหาวทยาลยบรพา

จากวธการปรบสภาพน าของมหาวทยาลยตางๆทยกตวอยางมาขางตน จะเหนวา มหาวทยาลยมหดล และมหาวทยาลยเชยงใหม รปแบบการบ าบดน าเปนรปแบบของระบบขนาดใหญ เนองจากพนทของทง 2 มหาวทยาลยมมาก และระบบทมใชจดการกบน าเสยจากอาคารจากการใชอปภาคบรโภค ซงระบบการจดการน าจากอาคารตางๆทางมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรไดมในสวนนอยแลว ซงดแลจดการน าจากอาคารตางๆท าการบ าบดเบองตนกอนปลอยลงสทางระบายน าภายนอกมหาวทยาลย โดยระบบดงกลาวไมเกยวของกบการจดการแหลงน าขงอยางเชนทสระมรกต

ภาพท 4.26 ระบบบ าบดภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

34

สวนการปรบสภาพน าของมหาวทยาลยบรพาทอาศยหลกการของเครองตอากาศนน ทางมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรไดน ามาใชกบสระมรกตอยแลว โดยผลทไดคอสามารถควบคมใหสภาพน าไมเสอมโทรมลงกวาเดมได แตในสวนของการปรบใหคณภาพน าใหดขนกวาเดมนนเครองเตมอากาศยงมประสทธภาพไมเพยงพอ

4.1.5. การเชอมโยงวธการบ าบดน าเสยกบแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง จากการวเคราะหหาแนวทางท เปนไปไดในการจดการกบสภาพน าเสยในสระมรกตภายใน

มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร โดยค านงถงความเหมาะสมตอสภาพพนททมอยและยดตามหลกการตางๆของหลกการเศรษฐกจพอเพยง จากการเกบรวบรวมขอมลพบวา บรเวณทตงของสระมรกต ทจดทต าทสดของมหาลย ดงนน น าเสยจากทตางๆรวมถงน าฝนจะไหลมารวมกนจงเปนสาเหตของการเกดน าเนาเสยตามทไดกลาวขางตน เนองจากการแกปญหาน าเนาเสยมหลากหลายวธ แตเมอท าการวเคราะหตามหลกการเศรษฐกจพอเพยงจะพบวา เศรษฐกจพอเพยงนน คอการพฒนาทตงอยบนพนฐานของทางสายกลางและความไมประมาท โดยค านงถง ความพอประมาณ ความมเหตผล การสรางภมคมกนทดในตว ตลอดจน ใชความรความรอบคอบ และคณธรรม ประกอบการวางแผน การตดสนใจและการกระท า ดงนนในการจดท าโครงงานจงมการก าหนดขอบเขตเปาหมายของการบ าบดน าเพอใหสอดคลองกบหลกการเหลาน นนคอการหาวธการบ าบดทจะชวยลดภาระคาใชจายสวนกลางในการบ าบดน าเสย โดยเฉพาะคาไฟฟาและลดคาใชจายในการดแลรกษาสภาพแวดลอม อกทงยงชวยลดปญหาภาวะโลกรอนโดยภาคประชาชนและชวยบรรเทาผลกระทบทางสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอมในภาพรวมได และใหผลลพธของการปฏบตอยางคมคาตอการลงทน และเมอเทยบกบระบบบ าบดแบบอนๆจะเหนวา ทกรปแบบจะตองมการกอสรางสถานทหรอใชอปกรณเพอใหเกดระบบบ าบดน าตามขนตอนตางๆซงท าใหเกดคาใชจายและไมคมคาตอกา รเสยพนทของมหาวทยาลยเพอใชในการกอสราง เนองจากสภาพน าในสระมรกตเปนสภาพน าเสยแบบทวมขง ลกษณะคลายบงน า จงใชวธแกปญหาโดยใชสภาพพนททมอยใหเกดประโยชน ซงวธการบ าบดน าโดยมรปแบบเปนบงน านนม 3 แบบ คอ ระบบบงประดษฐ แบบใชเครองเตมอากาศ และ บ าบดโดยใชผกตบชวา ซงทางคณะผจดท าจงเลอกวธ “การบ าบดโดยใชผกตบชวา” เนองจากไมมลงทนในดานของการกอสรางเครองจกรกล ไมตองปรบสภาพพนทใหม และไมตองเสยคาไฟฟาในกระบวนการ อกทงวธการนมผลลพธทชดเจนจากโครงการบ าบดน าในบงมกกะสน จากโครงการพระราชด ารในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ซงสภาพบงมกกะสนกอนเร มการบ าบดนนมสภาพเนาเสยและเสอมโทรมกวาสภาพน าในสระมรกตมากแตวธการนสามารถปรบสภาพน าในบงใหมสภาพทดได จงนบวาวธการบ าบดโดยใชผกตบชวาเปนแนวทางทมความเปนไปไดทสดส าหรบการจดการกบปญหาสภาพน าเนาเสยในสระมรกตโดยยดหลกการของเศรษฐกจพอเพยงเปนแนวทางในการด าเนนการ

35

4.2. ปญหาหรออปสรรค 1) การเปรยบเทยบวธการบ าบดน าเสยของมหาวทยาลยตางๆมความเปนไปไดนอยเนองจากสภาพ

พนทของ มจธ. มพนทจ ากดและดานงบประมาณ 2) เนองจากการวเคราะหหาแนวทางในการบ าบดน าเสยใหเหมาะสมกบทรพยากรทม และสภาพ

ปญหาทเกดขน จ าเปนตองใชความรในวชาเฉพาะซงทางคณะผจดท าไมมความรพนฐานใน ดานน จงท าใหงานเกดความลาชาและผลการวเคราะหทไดอาจไมสมบรณเพยงพอ

4.3. สงทส าคญทไดเรยนรจากการท างาน 1) เรยนรการจดสรรระบบน าเสยจากมหาวทยาลยตางๆเราทสนใจ 2) ทราบถงวธบ าบดน าเสยของแตละมหาวทยาลยตางๆ ทเราสนใจและสามารถน ามาปรบใชกบแหลง

น าเสยภายใน มจธ. 3) เปนการเรยนรนอกหองเรยน 4) เปนการสรางประสบการณในการท างาน 5) พฒนาทกษะการท างานเปนกลม 6) ฝกทกษะในการ วางแผนการท างานเปนล าดบขนตอน 7) ไดเรยนรแนวทางการหาแหลงขอมลตางๆ รจกสบเสาะหาแหลงขอมลทเปนประโยชนตอการท างาน 8) สามารถเชอมโยงกระบวนการคดวเคราะหขอมลตางๆใหเชอมโยงกบหลกเศรษฐกจพอเพยงไดดมาก

ยงขน 4.4. ประเมนผลงาน

ประโยชนทพวกเราไดรบ

1) มความเขาใจเกยวกบสาเหตของการเกดน าเสย และการแกไขปญหาน าเสยของสระมรกตมากยงขน 2) ไดความรในเรองการบ าบดน าเสยโดยวธการตางๆจากแหลงขอมลทท าการส ารวจ 3) ไดรระบบจดการน าของมหาวทยาลยตางๆวามความแตกตางหรอคลายคลงกบมหาวทยาลยของเรา

อยางไร 4) ไดรวาการจดการในสวนตางๆของมหาวทยาลยมหนวยงานไหนดแล เพอเปนประโยชนในการขอ

ขอมลหรอตดตอประสานงานตอไปในอนาคต 5) ไดน าความรไปประยกตใชใหเขากบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ประโยชนทกลมเปาหมายจะไดรบ (ชมชน-พ นท)

1) ไดแหลงรวบรวมขอมลเพอเปนประโยชนแกผสนใจศกษาขอมลเพอหาแนวทาง ในการปรบปรงสภาพน าในสระมรกต ของมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

2) เพอเปนแนวทางใหแกผทน าขอมลดงกลาวน าไปประยกตใชในการปรบปรงสภาพน าเสยในพนทอนๆ

บทท 5 สรปและประมวลผลความรเขากบแนวคดเศรษฐกจพอเพยง

5.1. ทนทถกใช

ทนจากการท างานจะเหนวาทนทใหหลกๆเลย คอ ทนทางสงคม จะเปนการสรางการท างานรวมกน ทนทางสงคมทเกดขนจะมทงทงภายในกลมและทงภายนอกกลม ถาทนทางสงคมภายในกลม จะเปนการท างานโดยจะไววางใจกน มนใจวางานทไดรบมอบหมายนนจะตองส าเรจและสมบรณตามรปแบบทวางไว มการพดคยเพอใหเกดความเขาใจไปในทศทางเดยวกนมากยงขน และทนทางสงคมภายนอกกลม จะมการตดตอสอสารกบบคคลภายนอก เชน เพอนทอยตางสถาบน อาจารยทใหค าปรกษาเฉพาะดาน และเจาหนาทจากหนวยงานไดทท าการตดตอขอขอมล เปนตน ทงนทนทางสงคมทเราใชยงจะท าใหเกดทนใหมตามมาคอ ทนมนษย ซงความรพนฐานในดานตางๆความรทเรามอยแลวมาประยกตใชใหเขากบการท างาน รวมไปถง ทนทางวฒนธรรม ทเกดจากการน าความรทมอยนนสรางผลงานทมสะทอนตอวฒนธรรมความเปนอยใหดขนดวยนนเอง

5.2. ความมเหตผล

การน าหลกของเหตผลมาใชกบการท าโครงงานน มความสมเหตสมผลกน ขอมลแตละขอมลทหามานนเปนสงทไดการรบรองจากนกวชาการสวนหนง ประกอบกบปญหาทเราไดรบเปนปญหาทพบเจอโดยทวไป ปญหาทจะตองใชการตดสนใจนนจะน าเหตผลมาประกอบ เหตผลทดทสดจะน าไปสการแกไขปญหาทดทสด เชน เกดปญหาน าเสย เหตผลทใชคอตองหาสาเหตของน าเสย เพอทจะน าไปสการแกปญหาทดทสด

5.3. ความมภมคมกน

ในการท าโครงงานเรองน จะชดเจนในเรองของการสรางภมคมกนมากทสด เปนการสรางแนวทางใหหลายๆคนและหลายๆภาคสวนไดรจกการปองกนปญหา เพอทจะไดไมเกดความประมาท เมอเรารและเขาใจถงปญหานนแลวการน าไปใชกจะเกดการระมดระวง รเทาทน และรอบคอบมากยงขน ยกตวอยางใหเขาใจงายๆ คอ เมอเราไขหวด สาเหตสวนหนงมาจากการเดนตากฝนเพราะไมมรมและเสอกนฝน เมอเขาใจถงสาเหตทท าใหเปนไขหวดแลว ดงนนการกระท าตอไปคอการปองกนตวเองไมใหเปนไขหวดขนมาอก อาจจะพกรมและเสอกนฝนตดกระเปาไวได กเชนเดยวกบ ปญหาน าเสย ถารวาสาเหตเกดจากการทงขยะและสารเคมลงไป กปองกนโดยการไมทงและชวยกนดแลเทานนเอง การสรางภมคมกนแบบนจะเปนการสรางใหกบตนเองและผอนอกดวย

37

5.4. ความพอประมาณ

การส ารวจน าเสยเพอหาแนวทางการแกไขปญหาน าเสยใหดขน จะมงนในเรองของทรพยากรทมอย เชน พลงงาน งบประมาณ อาคารและสถานท เนองจากเนอทของมหาวทยาลยมนอยคอนของมจ านวนจ ากดซง และถาหากจะหาแนวทางในการแกไขโดยใชเนอท งบประมาณในการลงทนสรางมหาศาล คดวาจะเปนการท าโดยสนเปลองโดยใชเหต ในเมอมแนวทางทดกวาและใชทรพยากรทมอยใหคมคาเกดประโยชนทสดกน าจะเพยงพอ เกดความพอประมาณทจะสรางความยงยนใหอยตอไปอกดวยเชนกน

5.5. ความร

ในการส ารวจหรอวเคราะหขอมลตองอาศยความรพนฐาน ในหลายๆดาน อาทเชน การวเคราะหแผนผงของพนทตองอาศยความรในดานของการออกแบบเขยนแบบ หรอความรในกลมของวศวกรรม การวเคราะหผลจากตารางจากวดคาตางๆของน าในสระมรกตตองอาศยความรดาน วทยาศาสตร หรอการเลอกวธการบ าบดน าเพอน ามาเปนแนวทางในการจดการกบปญหาน าใน พนทตองอาศยความรและความเขาใจในหลกการตางๆของการจดการกบสภาพน า เสย ซงความรในบางดานแมไมเคยมพนฐานมากอนแตกสามารถเรยนรไดจากการ หาขอมลจากแหลงขอมลตางๆ ซงนอกจากจะน าความรใหมๆทไดมาจดการกบงานในโครงงานนแลว ยงเปนการสะสมความรในดานใหมๆเพอเสรมสรางประสบการณในชวตอกดวย

5.6. คณธรรม

กจกรรมในครงนกอใหเกดคณธรรมหลายอยาง คณธรรมทใชและทพบเหนไดหรอสมผสไดอยางชดเจน คอ ความเสยสละ ทกคนทอยภายในกลมมการแบงเวลาของแตละคนเพอทจะมาท างานรวมกน มความรสกผดชอบชวดในแตละบคคลทตงใจในการท างานเพอไมใหเปนภาระของใครคนใดคนหนงหรอการเบยดเบยนผอน มความรอบคอบในการท างาน รวาจดทบกพรองอยในสวนไหนแลวรบหาทางแกไขโดยดวน จะค านงถงสงทถกและผดและฝกสตปญญาของตนเองใหอยในสงทกระท าใน

38

บรรณานกรม

กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2554. “ระบบบาบดน าเสย”.

(ออนไลน). แหลงทมา : http://www.pcd.go.th/info_serv/water_wt.html.

วนท 24 ตลาคม 2556.

กองสารสนเทศระบายน า สานกการระบายน า. ไมปรากฏปทพมพ. “ปรมาณน าฝน”. (ออนไลน).

แหลงทมา : http://dds.bangkok.go.th/dds_now/. วนท 28 ตลาคม 2556.

นตยา หวงวงศวโรจน และ มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร . “อทกวทยา”. พมพคร งท1.

กรงเทพฯ : บรษทดานสทธา, 2551

ผกาวด นารอง. “การบาบดน าเสยโดยอาศยธรรมชาต”. วารสารศนยบรการวชาการ. 10(2).

42-44 : เมษายน – มถนายน 2545.

ภทรานษฐ เปลยนไธสง. ไมปรากฏปทพมพ. “พชทมคณสมบตในการบาบดน าเสย”. (ออนไลน)

แหลงทมา : http://wqm.pcd.go.th/water/images/stories/agriculture/journal/

2555/treatment1.pdf. วนท 23 ตลาคม 2556.

สรนนท ยโซะ. ไมปรากฏปทพมพ. “หลกการและวธการทางานของกงหนชยพฒนา”. (ออนไลน)

แหลงทมา : http://kinginpeople.ueuo.com/kanghan1.htm. วนท 1 พฤศจกายน 2556.

สานกบรการคอมพวเตอร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ไมปรากฏปทพมพ. “การบาบดน าเสย”.

(ออนไลน). แหลงทมา : http://web.ku.ac.th/king72/2542-06/active02.htm.

วนท 24 ตลาคม 2556.

อไรรตน ทาบตร. ไมปรากฏปทพมพ. “ระบบบาบดน าเสยแบบบงประดษฐ”. (ออนไลน)

แหลงทมา : http://www.etc1992.co.th/index.php/knowledge/129-constructed-

wetland.html. วนท 30 ตลาคม 2556.