1

GELİŞİM SÜRECİNDE ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ VE

EBEVEYN TUTUMLARI

2

SOSYAL GELİŞİM

Çocuğun sosyal gelişimi ilk olarak ailede başlar. Okul yaşamıyla birlikte genişler. Aileden bağımsızlaşma başlar.

Okul çağı çocuğu kurduğu arkadaşlıklar sayesinde ailenin ötesinde ufkunu genişletir, dış dünyaya ilişkin deneyim kazanmaya başlar.

3

4

SOSYAL GELİŞİM

Bir çocuğun okulu sevmesi için okulda sevdiği, ait olduğu, oynadığı, yardım aldığı, paylaştığı arkadaşlarının olması önemlidir.

Bununla birlikte arkadaşlık ilişkilerinde rekabet görülür ve bu doğal bir duygudur.

5

SOSYAL GELİŞİM

Okul çağının başlamasıyla birlikte çocuklarda benmerkezci bakış açısı azalır. Artık başka birinin bakış açısını anlamaya başlarlar.

Okul çağında kendi cinsiyetlerine ilişkin görüşleri oluşur. Çoğunlukla aynı cinsten arkadaşları tercih ederler ve bu durum toplumsal cinsiyet rollerini (kadınlık-erkeklik kavramları) tanımalarına yardımcı olur. Sosyal etkinliklerde cinsiyet farklılıkları belirginleşir.

6

SOSYAL GELİŞİM Kızlarda arkadaş sayısı az olurken,

erkeklerde daha fazla olur.

Çocukların tercih ettikleri arkadaşlar yıldan

yıla ya da aydan aya değişir.

7

8

SOSYAL GELİŞİM

Okul çağındaki çocuklar genelde aşağıdaki özellikleri taşıyan arkadaşları tercih ederler:

Kendileriyle aynı cinsiyette olan,Kendileriyle benzer kişilik özelliklerini

taşıyan,Kendileriyle aynı düzeyde duygusal ve

sosyal olgunluğu olan.

9

ÇOCUĞUN DÜNYASINDA ARKADAŞLIK

Yetişkin bakış açısından çocuğun dünyası oldukça basit gözükebilir. Ancak gerçekte karmaşık ve farklı ihtiyaçlarla doludur. Çocuğun oyun alanında başarması gereken bir çok görev olabilir.

10

“Hakan, sınıfta çok popüler, eğlenceli oyunlar oynayan bir öğrencidir. Cem

Hakan’la oyun oynamaktan çok hoşlanır. Fakat Cem’in annesi Hakan’ın Cem’i

olumsuz anlamda etkilediğini düşünmektedir ve Hakan’la oyun

oynamasını istememektedir. Bu durumda Cem ne düşünür, ne hisseder ve ne

yapar?”

11

12

ARKADAŞLIĞIN ÖNEMİ

Bir arkadaş grubuna uyum sağlamak ve bu arkadaşlıkları sürdürecek sosyal becerilere sahip olmak, çocuğun olumlu benlik algısı geliştirmesini sağlar.

Arkadaşlık ilişkileri, çocukların yaşıtlarınca nelerin kabul görüp görmediğini öğrenmelerine yardımcı olur.

13

14

NEDEN ARKADAŞLIK? Sosyal-duygusal gelişimin temellerinden biri

olan arkadaşlık, önemli bir beceri olarak karşımıza çıkmaktadır. Hemen hemen her çocuk geçici ya da sürekli olarak arkadaşlık ilişkilerinde sorunlar yaşayabilir.

Arkadaşlık ilişkileri iki temel boyutta ele alınabilir:

Arkadaşlık kurma becerileri Arkadaşlığı sürdürme becerileri

15

16

Neden Bazı Çocukların

Arkadaşı Yoktur?

Çocukla İlgili Etkenler

Aileyle İlgili Etkenler

Çevresel-Sosyal Etkenler

17

Çocukla İlgili Etkenler Kişilik özellikleri:

Baskın davranması Her şeyi bilirim havasına bürünmesi Hep birinci olmayı istemesi İnatlaşması, uzlaşmaya yanaşmaması Arkadaşlarının hatalarını unutmaması ya

da onları affetmemesi Arkadaşlarını eleştirmesi Arkadaşlarını aşırı şikayet etmesi Çekingen davranması

18

Çocukla İlgili Etkenler

Sosyal beceri eksiklikleri:

Paylaşma, yardımlaşma ve işbirliği becerilerinin yetersiz olması

Öfkesini kontrol edememesi Kaybetmeye karşı toleransının az olması Arkadaşlarını dışlaması Çocuğun “hayır” diyememesi

19

Çocukla İlgili Etkenler İletişim becerileri ile ilgili güçlükler:

Çok fazla konuşması Olayları olduğundan farklı ya da eksik

anlatması Arkadaşları hakkında başkalarıyla olumsuz

anlamda konuşması Arkadaşlarının sırlarını paylaşması, kişisel sırlarını çok çabuk söylemesi Bir şey isterken rica etmek yerine emir

vermesi Alay etmesi

20

Çocukla İlgili Etkenler

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu

Öğrenme güçlükleri

Fiziksel engel veya farklı fiziksel görünüş

Çocuğun fiziksel veya zihinsel gelişiminin sosyal-duygusal gelişimiyle paralel olmaması, yaşıtlarından geride ya da ileride olması.

21

Çocukla İlgili Etkenler

Hastalık nedeniyle sık okul devamsızlığı Duygusal güçlükler (anksiyete, düşük

benlik saygısı) Diğer çocukları rahatsız edici davranışlar

yapması Çocuğun sosyal doyumunun ve arkadaşlık

ihtiyacının büyük ölçüde aile bireyleri tarafından karşılanıyor olması

Çocuğun yetiştiği ortamın ve kültürün arkadaşlarınınkiyle uyuşmaması

22

Aileyle İlgili Etkenler

Anne-baba tutumu (otoriter, izin verici, koruyucu, ilgisiz)

Anne-babanın çocuğun arkadaşlıkları için gereken zamanını başka faaliyetlerle doldurması

Anne-babanın çocuğun arkadaş seçimi konusunda aşırı eleştirici ve olumsuz olması

Anne-babanın sosyal beceriler konusunda iyi bir model olmaması

23

Aileyle İlgili Etkenler

Ailede stres yaratan bir durumun olması (hastalık, iş yükü vb)

Anne-babanın çocuğun gelişimi doğrultusunda ihtiyaçlarını fark edememesi ve bu konuda yetersiz bilgiye sahip olması

24

Çevresel-Sosyal Etkenler

Yakın çevrede az sayıda çocuğun bulunması

Sık sık şehir ya da ev değiştirme

Ailenin kültür veya dil farklılığının bulunması

Olumsuz davranışları olan arkadaşlarının olması

25

ÖNERİLER

Çocuğun arkadaşları ile yaşadığı sıkıntıların üstesinden gelebilmesi konusunda yardım edebilmeniz için ilk adım, sizin ve çocuğunuzun bir problemin var olduğunu kabul etmenizdir.

26

ÖNERİLER

Çocuğunuzu endişelendiren konuları dile getirmesine fırsat tanıyabilecek bazı genel, açık uçlu sorular sorun. Bu sorularda sorgulayıcı ve zorlayıcı olmaktan kaçının. Sadece ilgilendiğinizi hissettirin.

“Bana neler olduğunu anlatır mısın?”“Bu durumda ne hissettin?” (“Üzüldün mü?”

demek yerine)“O bunu yaptığında sen ne yaptın?”“Neler söyledin?”“Sonra ne oldu?”

27

ÖNERİLER

Çocuğunuz onaylamadığınız bir çocukla arkadaşlık ettiğinde çabuk tepki göstererek gereksiz yere gerginlik yaratmayın.

Ne yapacağınıza karar verirken acele etmeyin.

Çocuğunuzun arkadaşlıklarına yasaklar

koymayın. Tam tersi sonuçlar doğurabilir.

28

ÖNERİLER

Bir çocuk arkadaşlarının sayısını azaltmaya karar verdiğinde üzgün veya okul arkadaşları tarafından dışlanmış gözükmedikçe, kaygılanmaya gerek yoktur. Bu, acil bir durum değildir. Çocuğun arkadaşlık ilişkilerini zamana yayarak, baskı yapmadan desteklemek yeterli olacaktır.

29

ÖNERİLER

Çocuğunuzun her türlü arkadaşlık ilişkilerine karışmaktan kaçının. Kendi kendine yaşayarak öğrenmesine izin verin ki sosyal becerileri gelişsin.

Eğer çocuğunuzun kurduğu arkadaşlık kaygılanmasına, aşağılanmış hissetmesine neden oluyorsa, davranışlarını olumsuz etkiliyorsa ona destek olabilirsiniz.

30

ÖNERİLER

Çocuğunuza karşı dürüst olun. Bu arkadaşlık konusundaki kaygılarınızı anlatarak, başka bir çocukla oyun oynamasını tercih etmenizin nedenini ona açıklayın.

Arkadaşlarıyla ilgili yanlış ve zararlı olduğuna inandığınız her şeyi sık sık yinelemekten kaçının.

31

ÖNERİLER

Çocuğunuzu bir arkadaşlıktan vazgeçirmeye çalışırken yararlı olabilecek bir yaklaşım, başka bir arkadaşlık kurmaya özendirmektir. Çocuğunuzun zamanını ve dikkatini olası bir başka arkadaşlığa vermesini sağlayın. Yaşı ne kadar küçükse bunu yapmak o kadar kolay olacaktır.

32

ÖNERİLER

Çocuğunuza arkadaşlık ilişkileri konusunda destek olurken gerçekçi seviyede beklentiler oluşturun.

Çabaları ve küçük gelişmeleri övgü ve takdir ile destekleyin. Çabalarının en büyük ödülü kurduğu arkadaşlıklar olacaktır.

33

ÖNERİLER

Çocuğunuzun sosyal becerilerini geliştirmesine yardımcı olun.

İşbirliği, yardımlaşma, paylaşma, hoşgörü, iletişim kurma ve sürdürme, özür dileme, alay edilmeyle baş etme gibi.

34

ÖNERİLER

Çocuğunuzu düşünce ayrılıklarını ve eleştirileri kabul etme, başkalarına olumlu dil kullanma konusunda destekleyin.

Çocuğunuzu arkadaşlarının olumlu yönlerini görmesi konusunda destekleyin.

35

ÖNERİLER

Çocuğunuza problem çözme becerilerini öğrenmesi ve uygulaması konusunda destek olun.

Problem çözme basamakları:Yaşadığın sorunu açıklar mısın?Bu sorunu nasıl çözebilirsin?Ne gibi seçeneklerin var?Sence en uygun seçenek hangisi?Bu seçeneği uygularsan sonucu ne olur?

36

ÖNERİLER

Arkadaşlık ilişkileri konusunda çocuğunuza olumlu model olun.

Çocuğunuza davranışlarının sonuçlarına göre düşünmeyi öğretin. Çocuğunuzun belirli bir problemini gelecekte karşılaşabileceği koşullarla ilişkilendirin.

37

ÖNERİLER

Çocuğunuzu bilgisayar, televizyon, oyuncaklar ya da yetişkinlerle uzun süre baş başa olmaları yerine, arkadaş gruplarına katılması yönünde destekleyin.

Çocuğunuzu spor, drama, dans gibi grupla yapılabilecek etkinliklere katılması yönünde destekleyin.

38

ÖNERİLER

Drama, arkadaşlık becerilerini geliştirmede etkili bir yöntemdir. Evde rol yapma oyunlarıyla çocuğunuzun arkadaşlık becerilerini geliştirebilirsiniz.

Çocuğunuzu çeşitli sosyal ortamlarda diğer insanlarla kurduğu ilişkileri gözlemleyin.Gerektiğinde okuldan bilgi alın.

Çocuğunuzun arkadaşlık kurma girişimlerinin başarılı olması için kendisi ile benzer mizaca ve ilgilere sahip olan yaşıtlarına yönlendirin.

39