GELINA MALIQI (TEZË DOKTORATURE) · Sistemet e informacionit dhe bazat e të dhënave shërbejnë...

REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I EKONOMISË

DEPARTAMENTI “MATEMATIKË, STATISTIKË, INFORMATIKË E ZBATUAR”

GELINA MALIQI

(TEZË DOKTORATURE) MENAXHIMI I SISTEMEVE TË INFORMACIONIT DHE NGRITJA E BAZËS SË TË

DHËNAVE PËR MENAXHIMIN STUDENTOR

Udhëheqës Shkencor: Prof. Dr. BASHKIM RUSETI

Tiranë, Shtator 2013

MMeennaaxxhhiimmii ii SSiisstteemmeevvee ttëë IInnffoorrmmaacciioonniitt ddhhee NNggrriittjjaa ee BBaazzëëss ssëë TTëë DDhhëënnaavvee ppëërr MMeennaaxxhhiimmiinn SSttuuddeennttoorr GGeelliinnaa MMaalliiqqii

2

REPUBLIKA E SHQIPËRISË

UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË

DEPARTAMENTI “MATEMATIKË, STATISTIKË, INFORMATIKË E ZBATUAR”

GELINA MALIQI

(TEZË DOKTORATURE) MENAXHIMI I SISTEMEVE TË INFORMACIONIT DHE NGRITJA E BAZËS SË TË

DHËNAVE PËR MENAXHIMIN STUDENTOR

PËR GRADËN SHKENCORE: “DOKTOR I SHKENCAVE”

Udhëheqës Shkencor: Prof. Dr. BASHKIM RUSETI

Tiranë, Shtator 2013


3

PËRMBAJTJA E TEMËS

PËRMBAJTJA .................................................................................................. 3-5

FALENDERIME ................................................................................................... 6

LISTA E FIGURAVE ........................................................................................... 7

LISTA E TABELAVE .......................................................................................... 8

1 KAPITULLI I

PËMBLEDHJE, METODOLOGJIA E PËRDORUR, OBJEKTIVAT DHE RËNDËSIA E STUDIMIT .............................................................................. 9-12 1.1 Përmbledhje e Studimit .................................................................................... 9

1.2 Objektivat e Studimit dhe Hartimi i Hipotezave ....................................... 10-11

1.3 Metodologjia e Përdorur ................................................................................ 11

1.4 Rëndësia Potenciale dhe Fushat e Aplikimit të Rezultatit të Pritshëm të Studimit ................................................................................................................... 11-12

1.5 Përmbledhje e Kapitullit I .................................................................................. 12

2 KAPITULLI II

ARKITEKTURA E SISTEMIT DHE SISTEMET SOFTWARE TË IMPLEMENTUARA ..................................................................................... 13-32 2.1 Arkitektura e Sistemit ................................................................................ 13-31

2.1.1 Teknologjia Active/Active ................................................................ 13-18

2.1.1.1 Arkitektura Active/Active ....................................................... 14-15

2.1.1.2 Përse Funksionon një Sistem Active/Active ............................ 16-17

2.1.1.3 Avantazhe të Tjera të Arkitekturës Active/Active ................... 17-18

2.1.2 Sistemi Software i Menaxhimit të Bazës së të Dhënave Relacionale

Universitare ....................................................................................... 18-22

2.1.3 Sistemi Software i Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të

Sekretarive …..................................................................................... 22-27

2.1.3.1 Regjistrimi i Studentëve dhe i Pedagogëve ............................. 23-24

2.1.3.2 Financat e Studentëve dhe të Pedagogëve .................................... 24

2.1.3.3 Vetëshërbimi i Studentëve dhe i Pedagogëve .......................... 24-25

2.1.3.4 Konsulenca dhe Mbështetja Akademike ....................................... 26

2.1.3.5 Administrimi i Komunitetit të Kampusit Universitar .............. 26-27

2.1.4 Sistemi Software i Sigurisë së Bazës së Të Dhënave ........................ 27-29

2.1.5 Sistemi Software i Menaxhimit të Dokumentacionit dhe Arshivimit ........................................................................................................ 29-30


4

2.1.6 Sistemi Software i Statistikave dhe Analizave ....................................... 31

2.2 Përmbledhje e Kapitullit II ........................................................................ 31-32

3 KAPITULLI III

IMPLEMENTIMI I SISTEMIT INFORMATIK NË UNIVERSITETIN TONË .............................................................................................................. 33-45 3.1 Përdoruesit e Sistemit Informatik .............................................................. 33-36

3.2 Procesi i Regjistrimit në Universitet .......................................................... 36-39

3.3 Zhvillimi i Procesit Mësimor ..................................................................... 39-42

3.4 Diplomimi .................................................................................................. 42-43

3.5 Arshivimi i Të Dhënave ............................................................................. 43-45

3.6 Përmbledhje e Kapitullit III ............................................................................ 45

4 KAPITULLI IV

MySQL DHE SISTEMI I BAZËS SË TË DHËNAVE MySQL ............... 46-64 4.1 Koncepti i MySQL-së ................................................................................ 46-53

4.1.1 MySQL 4.0 ............................................................................................. 50

4.1.2 MySQL 5.0 ........................................................................................ 50-51

4.1.3 MySQL 5.1 ........................................................................................ 51-52

4.1.4 Klientët e MySQL-së ......................................................................... 52-53

4.2 Përshtatja në MySQL ................................................................................. 53-54

4.3 Sistemi i Bazës së Të Dhënave MySQL .................................................... 54-55

4.4 Baza e Të Dhënave dhe Normalizimi i Bazës së Të Dhënave .................. 56-57

4.5 Balancimi i Ngarkesës në Serverat e Bazës së Të Dhënave MySQL ........ 57-58

4.6 Instalimi dhe Konfigurimi i Load Balancer-it MySQL ............................. 58-62

4.7 Avantazhet dhe Disavantazhet e MySQL-së .................................................. 63

4.8 Përmbledhje e Kapitullit IV ............................................................................ 64

5 KAPITULLI V

ZHVILLIMI I SISTEMIT TË MENAXHIMIT TË BAZËS SË TË DHËNAVE ........................................................................................................................ 65-106 5.1 Zhvillimi Rritës dhe Përsëritës ........................................................................ 65

5.2 Dizenjimi i Modelit .................................................................................... 65-69

5.2.1 MoSCoW ........................................................................................... 65-66

5.2.2 Gjuha e Modelimit të Unifikuar ............................................................. 66

5.2.3 Modeli Kontrollues i Pamjes ............................................................. 67-69

5.3 Implementimi i Sistemit ............................................................................ 69-71

5.3.1 Testimi i Programit ................................................................................. 70


5

5.3.2 Vlerësimi i Sistemit të Menaxhimit të Bazës së Të Dhënave ........... 70-71

5.4 Disa nga Teknologjitë Bashkëkohore më të Përdorshme .......................... 71-78 5.4.1 Çfarë është JAVA .............................................................................. 72-73

5.4.2 EJB 3.0 (Enterprise JavaBeans) ........................................................ 74-75 5.4.3 PHP (Hypertext Preprocessor) .......................................................... 75-76

5.4.4 ASP.NET ........................................................................................... 76-78 5.5 Rasti i Përdorimit të Modelit ................................................................... 78-101

5.5.1 Përshkrimi i Kërkesave Sipas Funksionaliteteve (Fn) ...................... 80-87 5.5.2 Diagramat e Renditjes së Përshkrimit të Kërkesave ......................... 88-96

5.5.3 Diagrama E-R (Entity-Relationship) ............................................... 97-101 5.6 Situata Aktuale e Universiteteve Tona në Lidhje me Aplikimin e Sistemeve

Informatike dhe Krahasimi me Sistemin e Menaxhimit të Informacionit të Universitetit të Tiranës .......................................................................... 101-106

5.6.1 Përshkrim i Shkurtër i Situatës Aktuale të Universiteteve Tona në Lidhje me Aplikimin e Sistemeve Informatike ......................................... 101-103

5.6.2 Krahasimi me Sistemin e Menaxhimit të Informacionit të Universitetit të Tiranës ........................................................................................... 103-106

5.7 Përmbledhje e Kapitullit V ........................................................................... 106

KONKLUZIONE ...................................................................................... 107-109

REKOMANDIME ............................................................................................ 110 TERMINOLOGJIA .................................................................................. 111-114

LITERATURA .......................................................................................... 115-117


6

FALENDERIME

Përfundimi i kësaj teme është finalizimi i studimeve sistematike dhe të thelluara doktorale, për të cilën në radhë të parë falenderoj familjen time për mbështetjen, mirëkuptimin, kurajon, nxitjen dhe dashurinë që marr çdo ditë prej tyre për tu rritur më tej profesionalisht.

Falenderimet më të mira si një mirënjohje e sinqertë dhe e ndjerë shkojnë për udhëheqësin tim Prof. Dr. Bashkim Ruseti për mbështetjen inkurajuese, fleksibilitetin, gjykimin korrekt dhe sugjerimet dashamirëse të tij mjaft profesionale, i cili me punën e palodhur dhe përkushtimin e tij maksimal më ndihmoi duke më ofruar konsulencë të vazhdueshme për realizimin e këtij studimi.

Veçoj sinqerisht në këtë mbështetje Prof.Dr. Kozeta Sevrani, e cila ka qenë në vijimësi shumë më shumë se sa një konsulente serioze dhe e papërtuar, si dhe është treguar e pakursyer edhe përtej kufijve të detyrimit të saj profesional dhe shkencor. Gjithashtu, me mirënjohje i transmetoj falenderime të përzemërta të gjithë stafit pedagogjik të departamentit tim të Fakultetit Ekonomik të Universitetit të Tiranës, ku unë kam gjetur vazhdimisht përkrahjen, mbështetjen, vlerësimin dhe dashamirësinë nga të gjithë ata.


7

LISTA E FIGURAVE Figura 1: Një sistem active/active me storage të lidhur në rrjet .......................................... 14

Figura 2: Një sistem active/active me storage të lidhur direkt ............................................ 14

Figura 3: Aplikacioni me dy ose më shumë nyje ................................................................ 15

Figura 4: Sinkronizimi i bazës së të dhënave ...................................................................... 16

Figura 5: Mjedisi i Sistemit Software i Menaxhimit të Bazës së Të Dhënave Relacionale Universitare ......................................................................................................................... 18

Figura 6: Platforma mbështetëse ......................................................................................... 18

Figura 7: Serveri i bazës së të dhënave ............................................................................... 18

Figura 8: Cluster active/active ............................................................................................ 20

Figura 9: Komunikimi ndërmjet përdoruesit dhe server-it ................................................. 55

Figura 10: Arkitektura e replikimit me klientë që përdorin disa Slave MySQL ................. 59

Figura 11: Arkitektura e replikimit me klientë që përdorin Slave MySQL të dedikuar ..... 59

Figura 12: Arkitektura e replikimit me klientë që përdorin Load Balancer-in MySQL ..... 60

Figura 13: Modeli treshtresor .............................................................................................. 68

Figura 14: MKP dhe treshtresori ......................................................................................... 69

Figura 15: Përdorimi i Modelit ........................................................................................... 79

Figura 16: Diagrama Fn 1 ................................................................................................... 88









Figura 25: Diagrama Fn 10 ................................................................................................. 92








Figura 33: Diagrama E-R (Entity-Relationship) ................................................................. 97


8

LISITA E TABELAVE

Tabela 1: Ekuivalenca e ndarjes (Ekuivalenca e klasave) ............................................ 70

Tabela 2: Tabela e Aktiviteteve .................................................................................... 99

Tabela 3: Tabela e Roleve ............................................................................................. 99

Tabela 4: Tabela e Notave ............................................................................................ 99

Tabela 5: Tabela e Lëndëve ........................................................................................ 100

Tabela 6: Tabela e Degëve .......................................................................................... 100

Tabela 7: Tabela e Studentëve .................................................................................... 100

Tabela 8: Tabela e Pedagogëve ................................................................................... 101

Tabela 9: Tabela Përmbledhëse .................................................................................. 101


9

KAPITULLI I

PËRMBLEDHJE, METODOLOGJIA E PËRDORUR, OBJEKTIVAT DHE RËNDËSIA E STUDIMIT

1.1 Përmbledhje e Studimit Sistemet e informacionit dhe bazat e të dhënave shërbejnë për të ndihmuar në administrimin sa më të efektshëm të informacionit. Këto sisteme mundësojnë përdorimin e informacionit, ndarjen e informacionit me të tjerët, mbrojtjen dhe ruajtjen e tij, etj. Një Sistem Informacioni është implementuar në Universitetin tonë me qëllim krijimin e një sistemi informatik software bashkëkohor, për të realizuar një administrim të informacionit arsimor të tij në mënyrë moderne duke rritur cilësinë e shërbimit ndaj studentëve, transparencën dhe njëkohësisht duke ruajtur privatësinë e studentëve apo pedagogëve. Me administrim elektronik të informacionit1 kuptohet shpërndarja e informacionit sipas të drejtave dhe roleve në kohë reale, auditimi i punës sipas piramidës hierarkike, auditimi i punës së personelit dhe proceseve sipas rregullores së Universitetit. Duke parë rëndësinë e tij, gjatë implementimit të sistemit të informacionit dhe bazës së të dhënave në Universitetin tonë, i është kushtuar një vëmendje e veçantë sigurisë fizike, sigurisë informatike, si dhe kapaciteteve që sistemi t’i rezistojë kohës dhe të ketë një fleksibilitet maksimal. Në vijim do të përshkruaj arkitekturën e sistemit informatik të implementuar në Universitetin tonë, si dhe mënyrën e funksionimit të tij. Më tej do të fokusohem në anën funksionale të këtij sistemi dhe përparësitë që ai ka sjellë në mirëmenaxhimin e proceseve të punës në këtë Universitet. Ky sistem informatik kryen shumë funksione, ndër të cilat përmendim:

a. Përqëndrimin e të gjitha të dhënave kryesore dhe operacionale në një bazë qendrore të dhënash.

b. Lehtësimin e decentralizimit të operacioneve të fakulteteve dhe departamenteve. c. Automatizimin e të dhënave dhe të proceseve operacionale, duke reduktuar

ndjeshëm kohën e kryerjes së procedurave të punës. d. Zbatimin e procedurave lehtësuese, sikurse është vetëshërbimi, duke rritur

transparencën ndaj aktorëve kryesorë pjesë të këtij sistemi informatik. Në sistemin informatik të Universitetit përfshihen të gjitha të dhënat e studentëve. Ky sistem parqet një strukturë virtuale të Universitetit. Këtu hidhen të gjitha të dhënat e sektorëve të ndryshëm të Universitetit. Pavarësisht se ku ndodhet filiali i Universitetit, të dhënat nuk janë të ndara por janë të përbashkëta. Sistemi i vënë në shërbim të sektorëve të ndryshëm të Universitetit është shumë i shpejtë dhe efikas. Në qendër të këtij sistemi janë:

- Studenti - Administrata/Sekretaria - Financa - Pedagogu/Kurrikula

1[23], [25]


10

1.2 Objektivat e Studimit dhe Hartimi i Hipotezave

Në ekonomi, një modelim është një konstrukt teorik që përfaqëson proceset ekonomike, i përbërë nga një set variablash dhe një set marrëdhëniesh logjike dhe/ose sasiore midis tyre. Modelimi ekonomik është një kuadër i thjeshtuar i dizenjuar për të ilustruar proceset komplekse, shpesh por jo gjithmonë duke përdorur teknika matematikore. Shpesh, modelimet ekonomike parashtrojnë parametrat strukturorë. Parametrat strukturorë janë parametra themelorë në një modelim apo në një klasë të modelimit. Një modelim mund të ketë parametra të ndryshëm dhe këto parametra mund të ndryshojnë për të krijuar karakteristika të ndryshme. Përdorimet metodologjike të modelimeve përfshijnë hetimin, teorizimin dhe përshtatshmërinë e teorive në botë. Në terma të përgjithshme, modelimet ekonomike kanë dy funksione: i pari si një thjeshtësim i një abstraksioni nga të dhënat e vëzhguara, dhe i dyti si një mjet për zgjedhjen e të dhënave bazuar në një paradigmë të studimit ekonometrik.

Mjetet e procesit të modelimeve në ekonomi i pajisin përdoruesit e biznesit me aftësinë për të modeluar procese të ndryshme të biznesit të tyre, për të zbatuar dhe ekzekutuar këto modele, si dhe me aftësinë për t’i përsosur këto modelime bazuar në të dhënat e ekzekutuara. Si rezultat, mjetet e modelimit të proceseve të ndryshme të biznesit mund të sigurojnë transparencën në proceset e biznesit, ndërsa vetë modelimet e mirëfillta mund të sigurojnë një vazhdimësi të sigurt në të ardhmen e një biznesi.2

Këto modelime në ekonomi do të kenë si objektiv afatgjatë procesin e projektimit të tyre në funksion të zhvillimit të biznesit si një nga pjesët kryesore të strategjisë së biznesit. Zbatimi i modelimeve në ekonomi në strukturën organizative të një biznesi (p.sh. organogramat, mbarëvajtja e punës, burimet njerëzore, etj.) dhe tek sistemet (p.sh. sistemet e arkitekturës së teknologjisë së informacionit3, sistemet e linjave të prodhimit, etj.) është pjesë e operacioneve të këtij biznesi në tërësi. Një biznes krijon, jep dhe kap vlera ekonomike e sociale apo format e vlerave të tjera. Pikërisht, zhvillimi i teknologjisë dhe shfrytëzimi i saj për qëllime të ndryshme është një nga temat kryesore të kërkimit sot në botë, sidomos për të shqyrtuar mundësitë për zhvillimin e ardhshëm të një biznesi.

Qëllimi i këtij disertacioni është që të tregojë domosdoshmërinë dhe dobishmërinë e menaxhimit të sistemeve të informacionit në një universitet, ku përshkruhen asyet se si dhe pse duhet krijuar baza e të dhënave, më pas si funksionon sistemi i informacionit të kësaj baze të dhënash, për të konkluduar më tej në menaxhimin e këtij sistemi informacioni.

Lidhur me problematikat e hasura gjatë punës sime në këtë universitet, problemi kryesor ishte menaxhimi i të dhënave studentore, jo vetëm në aspektin e thjeshtë të tyre për të gjetur të dhënat në lidhje me studentët por edhe në aspektin e koordinimit të marrëdhënieve kryesisht pedagog-student-sekretari e më gjerë sikurse janë edhe hallkat e administrimit (p.sh. financa). Të gjendur përpara faktit të vonesave të hedhjes së rezultateve të procesverbaleve, gabimeve njerëzore gjatë regjistrimit të tyre, si dhe vështirësia për informimin e shpejtë dhe të saktë të studentëve me rezultatet e provimeve dhe jo vetëm, apo informimit të pedagogëve me procedurat normale që lidhen me procesin mësimor, si dhe me pasqyrimin e detyrimeve të studentëve ndaj institucionit apo të institucionit ndaj pedagogëve, lindi nevoja e ngritjes së një sistemi informacioni për menaxhimin sa më efektiv të bazës së të dhënave.

2[24] 3[28]


11

Në këtë kontekst, lehtësimi i këtyre raporteve dhe marrëdhënieve, si dhe komunikimi me nivele të ndryshme të hallkave të sipërpërmendura, që në fillim rezultoi si një zgjidhje e suksesshme, e nevojshme dhe e dobishme për menaxhimin e bazës së të dhënave në këtë institucion. Në funksion të qëllimit të këtij disertacioni, ngrihen hipotezat e mëposhtme: Hipoteza 1: Ngritja e një sistemi informacioni për menaxhimin e bazës së të dhënave studentore, duke qenë se nuk ekzistonte më parë një gjë e tillë në institucionin tonë. Hipoteza 2: Vlerësimi i situatës pas vendosjes së sistemit të informacionit të bazës së të dhënave për menaxhimin studentor. Pra, puna ime do të konsistojë në ngritjen e një sistemi të bazës së të dhënave me MySQL për hartimin dhe modelimin e strukturave dhe optimizimin e resurseve, në funksion të menaxhimit sa më efikas të këtij sistemi informacioni. Gjatë kërkimit shkencor në këtë fushë do të kalohet nëpër pikat e mëposhtme:

1. Arkitektura e sistemit dhe sistemet software të implementuara. Teknologjia active/active.

2. Implementimi i sistemit informatik në Universitetin tonë. 3. Si është një sistem i bazës së të dhënave MySQL dhe pse duhet të përdoret ky

sistem. 4. Krijimi i bazës së të dhënave sipas modelimeve të përzgjedhura. 5. Zhvillimi i një sistemi të menaxhimit të bazës së të dhënave. 6. Konkluzionet dhe problemet për t’u zgjidhur në të ardhmen.

1.3 Metodologjia e Përdorur Kjo është pjesa kryesore e disertacionit ku shpjegohen proceset e ecurisë së punimit. Së pari do të parashtroj njohuri mbi programin MySQL, avantazhet dhe disavantazhet e tij duke përcaktuar pse ia vlen të përdoret në rastin e studimit tonë, si dhe menaxhimin e ngarkesës së të dhënave, në mënyrë që të marrim një efikasitet sa më të mirë. Së dyti do të krijohet baza e të dhënave sipas modelimeve të përzgjedhura dhe më pas do të bëhet normalizimi i të dhënave në bazën tonë të të dhënave. Së treti do të bëhet zhvillimi i një sistemi të menaxhimit të bazës së të dhënave, i cili ofron një lidhje ndërmjet bazës së të dhënave dhe përdoruesve të saj, duke nënkuptuar mënyrën e organizimit të të dhënave, që në rastin e studimit tonë e kemi relacionale.

1.4 Rëndësia Potenciale dhe Fushat e Aplikimit të Rezultatit të Pritshëm të Studimit Ndër përfituesit kryesorë të këtij sistemi janë sudentët dhe pedagogët, për të cilët rritet niveli i shërbimit dhe i transparencës. Për studentët dhe pedagogët ka pika informacioni me disa automate, nëpërmjet të cilave studentët mund të informohen mbi mbarëvajtjen e procesit mësimor të tyre ndërsa pedagogët mund të kryejnë lirshëm procedurat që lidhen me procesin mësimor. Në momentin e regjistrimit, studentët dhe pedagogët pajisen me një numër ID dhe një kod personal i cili u shërben për t’u futur automatikisht në kompjuterat e vendosur në ambjentet e Universitetit. Studentët dhe


12

pedagogët identifikohen në pikën e automatit me anë të ID-së dhe kodit personal, si dhe kanë mundësi të kryejnë një sërë veprimesh në lidhje me procesin mësimor. Përveç studentëve dhe pedagogëve, sistemi informatik është vënë edhe në shërbim të Sekretarisë Mësimore, duke mundësuar një punë të reduktuar dhe shumë më efektive të sekretareve. Secila sekretare ka një emër identifikues (log-in) të sajin në sistem, me një fjalëkalim personal me anë të të cilit për siguri dokumentacioni të të dhënave, vetëm ajo ka të drejtë aksesi në të dhe nga ku mund të kryejë të gjithë procedurat e punës. Sistemi informatik përmban edhe modulin e Financës në lidhje me studentët dhe pedagogët, modul i cili aksesohet nga përdoruesit me të drejta të mirëpërcaktuara dhe ndihmon në lehtësimin e punës së tyre duke bërë transparente pagesat e ndryshme, si dhe afatet kohore që duhen zbatuar. Ky modul ka lidhje automatike me modulet e tjera të sistemit, duke siguruar transferim të informacionit dhe lidhje logjike software në kohë reale. Kurrikulat mund të përdorin programin në formën e desktopit. Funksionalitetet kryesore të tyre janë: Përcaktimi i ngarkesave të pedagogëve; Hartimi dhe kontrolli i syllabuseve; Kontrolli i zbatimit të planeve mësimore; Urdhërat e ekuivalentimeve; Transferimet e studentëve në vitet e ndërmjetme; etj.

1.5 Përmbledhje e Kapitullit I Në këtë kapitull bëmë një përmbledhje të studimit, trajtuam objektivat e studimit, hartimin e hipotezave, metodologjinë e përdorur, si dhe rëndësinë potenciale të këtij studimi. Sistemi i informacionit i implementuar në Universitetin tonë, ka mundësuar pajisjen e këtij Universiteti me një sistem informatik software bashkëkohor, i cili mundëson mirëmenaxhimin e informacionit arsimor të studentit dhe të të gjithë elementëve që lidhen me të. Zhvillimi i teknologjisë në përgjithësi dhe i teknologjisë së informacionit në veçanti, ka sjellë si kërkesë të kohës ngritjen dhe aplikimin e sistemeve të ndryshme të menaxhimit të informacionit.4 Sistemet e menaxhimit të informacionit universitar janë shumë të rëndësishme jo vetëm për faktin e thjeshtë të mbajtjes së informacionit universitar në një bazë të dhënash por edhe për përdorimin e tyre sipas nevojës dhe në çdo kohë. Kjo përbën në thelb edhe qëllimin e këtij disertacioni. Hipotezat e ngritura në këtë disertacion kanë të bëjnë me ngritjen dhe implementimin e një sistemi informacioni për menaxhimin e bazës së të dhënave studentore, si dhe vlerësimin e impaktit të këtij sistemi pas implementimit të tij. Metodologjia e përdorur në këtë punim konsiston kryesisht në tre hapa kryesore: parashtrimin e njohurive mbi MySQL dhe bazës së të dhënave MySQL, krijimin e bazës së të dhënave dhe normalizimin e të dhënave në bazën tonë të të dhënave, si dhe zhvillimin e një sistemi informacioni për menaxhimin e bazës së të dhënave mbi mënyrën e organizimit të të dhënave. Rëndësia potenciale e këtij studimi qëndron kryesisht tek përfituesit e saj (studentët, pedagogët, sekretaritë dhe financa), të cilët nëpërmjet këtij sistemi informacioni do të përfitojnë shërbime transparente dhe në kohë reale, si dhe do të realizohet një ndërthurje më e mirë e të dhënave ndërmjet ndërveprimit të këtyre përfituesve. Ky lloj ndërveprimi ndërmjet këtyre aktorëve shërben si një raport të dhënash reale të kësaj baze të dhënash për menaxhuesin e institucionit, të cilat e qartësojnë atë për vendimmarrje të sakta dhe konkrete.

4[29], [30]


13

KAPITULLI II

ARKITEKTURA E SISTEMIT DHE SISTEMET SOFTWARE TË IMPLEMENTUARA

2.1 Arkitektura e Sistemit Sistemi informatik i implementuar në Universitetin tonë është mjaft kompleks, si nga ana software ashtu edhe nga ana hardware. Ai është i mbrojtur nga çdo e papritur nëpërmjet teknologjisë active/active. Kjo do të thotë që ka një disponibilitet të lartë dhe mund të bëhen të gjitha remontet apo përditësimet (update) pa qenë nevoja të bllokohet sistemi. Sistemi informatik i implementuar mbështet një arkitekturë treshtresore, e përbërë nga: Serveri i Bazës së Të Dhënave – komponenti kryesor që siguron logjikën dhe

ruajtjen e të dhënave logjike. Serveri i Aplikacionit – një komponent tjetër kryesor që siguron zbatimin e plotë

të logjikës. Serveri i Prezantimit – një komponent i Web-it që siguron tërë prezantimin logjik

të sistemit dhe të të gjitha moduleve përbërëse të tij tek përdoruesi fundor. Mbi këtë arkitekturë treshtresore është ndërtuar sistemi i informacionit5 dhe të gjithë modulet përbërëse të tij, duke siguruar disponueshmëri, shkallëzim dhe siguri të lartë. Modulet përbërëse të sistemit janë: Sistemi software i Menaxhimit të Bazës së Të Dhënave Relacionale Universitare. Sistemi software i Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive. Sistemi software i Sigurisë së Bazës së Të Dhënave. Sistemi software i Menaxhimit të Dokumentacionit dhe të Arshivimit. Sistemi software i Statistikave dhe Analizave.

2.1.1 Teknologjia Active/Active Sistemet e ndryshme që aplikohen sot pavarësisht teknologjisë moderne që ato përdorin, arrijnë në një pikë ku mund të dështojnë. Një sistem konsiderohet efikas nëqoftëse ka mundësi dështimi, por koha e rikuperimit të jetë mjaft e shpejtë. Teknologjia active/active ngrihet mbi këtë parim. Nëse koha e ndërprerjes së shërbimit për përdoruesit është mjaft e shkurtër saqë përdoruesi nuk e vë re, atëherë ajo nuk perceptohet si një ndërprerje e shërbimit. Në këtë mënyrë është ruajtur disponueshmëria e shërbimit6. Duke e parë nga një perspektivë e nivelit të lartë, arkitektura active/active mundëson rimëkëmbjen e shpejtë të shërbimit duke shpërndarë bazat e përdoruesve nëpër nyje të shumta përpunuese të cilat janë të pavarura dhe të shpërndara gjeografikisht. Nëse një nyje dështon, përdoruesit e kësaj nyjeje kalojnë tek një ose më shume nyje të mbijetuara në rrjetin e aplikacionit. Ky kalim kryhet në kohë mjaft të shkurtra të konsiderueshme me kohën e riparaqitjes së një transaksioni të dështuar, që është një fenomen i zakonshëm.

5[1], [3] 6[8], [26]


14

2.1.1.1 Arkitektura Active/Active

Një sistem active/active është një rrjet nyjesh përpunuese të pavarura, ku secila nyje ka qasje ndaj një baze të dhënash të përbashkët të dubluar, në mënyrë të tillë që të gjitha nyjet të marrin pjesë në një aplikacion të përbashkët.

Figura 1: Një sistem active/active me storage të lidhur në rrjet

Figura 2: Një sistem active/active me storage të lidhur direkt


15

Figura 3: Aplikacioni me dy ose më shumë nyje

Rrjeti i aplikacionit përfshin dy ose me shumë nyje përpunuese të cilat lidhen në një rrjet të përshtatshëm komunikimi. Çdo përdorues mund të lidhet tek cilado nyje përgjatë këtij rrjeti. Të gjitha nyjet kanë akses tek dy ose më shumë kopje të bazës së të dhënave. Kopjet e bazës së të dhënave mund të lidhen në rrjet ose direkt tek një nga nyjet e sistemit. Këto kopje janë në sinkron me njëra-tjetrën duke siguruar se çdo ndryshim në një nga kopjet, menjëherë propagandohet tek kopjet e tjera. Për këtë përdoren teknikat e transaksionit të të dhënave ose të kopjimit të të dhënave. Nëqoftëse një nyje apo baza e të dhënave e lidhur në të dështon, përdoruesit e lidhur me këtë nyje e humbasin shërbimin. Në këtë rast ato kalohen në një nyje tjetër ose shpërndahen përgjatë nyjeve të shumta të rrjetit për të rimëkëmbur shërbimin, pa ndikuar tek përdoruesit ekzistues të këtyre nyjeve.

Duke qënë se teknologjia active/active mundëson që nyjet dhe kopjet e bazës së të dhënave të jenë të shpërndara gjeografikisht, kjo mundëson që sistemet e ndërtuara sipas kësaj teknologjie të kenë tolerancë të madhe ndaj katastrofave dhe dështimeve të mundshme.

Në rastin më të përgjithshëm, nyjet janë tërësisht simetrike. Çdo transaksion mund të rrugëzohet përgjatë rrjetit të aplikacionit tek çdo nyje, e cila mund të lexojë ose të përditësojë të dhënat në bazën e të dhënave. Nëpërmjet kësaj qasjeje, sistemi siguron fleksibilitet dhe maksimizon shfrytëzimin e burimeve të tij duke balacuar punën (Load Balancer) tek të gjitha kapacitetet përpunuese.7

7[9]


16

2.1.1.2 Përse Funksionon një Sistem Active/Active?

Disponueshmëria e një sistemi përcaktohet nga koha gjatë së cilës ky sistem është operacional, duke siguruar shërbimet (koha uptime e sistemit) krahasuar me kohën gjatë së cilës shërbimet e aplikacionit nuk i ofrohen një apo më shumë përdoruesish (koha downtime e sistemit).

Figura 4: Sinkronizimi i bazës së të dhënave

Megjithëse përdoren teknika të shumta për të maksimizuar kohën uptime të një sistemi individual, si p.sh trajnimi i detajuar i operatorëve apo përdorimi i komponentëve me tolerancë ndaj dështimeve, vjen një pikë ku nuk mund të kryhet diçka për të rritur magnitudën e kohës uptime sidomos në kushte reale ekstreme ku besueshmëria e sistemit është një pikë kyçe dhe përcaktohet nga besueshmëria e hardware-it dhe software-it të përdorur. Ajo çfarë bën teknologjia active/active për të rritur disponueshmërinë e sistemit është kufizimi maksimalisht i kohës downtime të sistemit.

Nëqoftëse një nyje dështon, përdoruesit e asaj nyjeje kalojnë tek një nyje tjetër funksionale. Nëqoftëse një bazë të dhënash dështon, mund të përdoret një kopje tjetër e qëndrueshme në rrjet. Nëqoftëse një komponent i rrjetit dështon, atëherë mund të përdoren rrugë alternative. Në këtë mënyrë rikuperimi nga dështimet nëpërmjet teknologjisë active/active arrihet në pak sekonda.

Në këtë teknologji, pavarësisht llojit të dështimit, numri i përdoruesve të cilët ndikohen kur një nyje ose një bazë të dhënash dështon është më i vogël se sa me arkitektura të tjera. Për shembull, në një arkitekturë active/backup (sistemi klasik) për çdo dështim ose kalim preken të gjithë përdoruesit e rrjetit. Në sistemin active/active këto lloje dështimesh prekin vetëm përdoruesit të cilët janë të lidhur me nyjen ose bazën e të dhënave që ka dështuar.

Arkitektura active/active lejon shfrytëzimin maksimal të kapaciteteve të nyjeve duke mundësuar rritje të cilësisë së shërbimit për të gjitha kërkesat e përdoruesve. Në këtë arkitekturë, nuk ka kohë pasive backup ose stand-by. Sistemi nuk është asnjëherë në pritje për procesim të kërkesave. Të gjitha nyjet kryejnë procesim gjatë gjithë kohës në mënyrë aktive, kjo bën që burimet e sistemit të shfrytëzohen maksimalisht.

Serveri i implementuar me cluster-a të tipit active/active i siguron të dhënat nga çdo e papritur që mund të ndodhë. Kjo karakteristikë mjaft e rëndësishme mundëson evitimin e dështimeve, pasi shkëptuja e një serveri nuk shkëput lidhjen me bazën e të


17

dhënave. Kjo karakteristikë rrit disponueshmërinë e sistemit të menaxhimit të bazës së të dhënave relacionale dhe rrit tolelarancën ndaj gabimeve. Këto cluster-a me qëndrueshmëri të madhe janë një grup kompjuterash të cilat suportojnë aplikacionet e serverave dhe janë shumë të besueshëm pasi kufizojnë në minimum kohën e rënies. Në këtë teknologji ngarkesa e punës e të gjithë sistemit balacohet në dy cluster-a, duke mundësuar në këtë mënyrë shërbim të vazhdueshëm edhe në rastet kur një nga komponentët bie. Në rastin kur nuk përdoret kjo lloj teknologjie, nëqoftëse një server që mban një aplikacion të caktuar dëmtohet, atëherë aplikacioni do të jetë i paaksesueshëm për të gjithë përdoruesit në rrjet. Teknologjia me cluster-a të tipit active/active i bën ballë kësaj situate duke detektuar gabimet hardware/software dhe duke rinisur aplikacionet ose pjesët e tjera të sistemit në mënyrë automatike nëpërmjet kryerjes së procesit të failover-it. Cluster-at active/active përdorin një rrjet privat “heartbeat” i cili kryen të gjitha proceset monitoruese dhe kontrollon gjendjen e çdo nyjeje në cluster. Cluster-i active/active i implementuar konsiston në dy nyje të lidhura mes tyre me rrjetin privat i cili monitoron gjendjen e tyre. Në rast se trafiku i rrjetit i drejtohet një nyjeje e cila për momentin është jashtë shërbimit, atëherë sistemi automatikisht e drejton këtë trafik për në nyjen tjetër. Gjithashtu, në rastet e trafikut të madh të informacionit, kjo teknologji mundëson balancimin e proceseve të punës, duke kryer një ndarje automatike të informacionit dhe trafikut për të dy nyjet.

Serverat në mënyrë automatike kopjojnë njëri-tjetrin në kohë reale. Ngarkesa e punës për leximin është e shpërndarë në të gjithë serverat duke balancuar punën dhe duke rritur performancën. Serverat mund të shtohen ose të hiqen në kohë reale. Nëqoftëse një server fiket, atëherë ai automatikisht sinkronizohet me të tjerët në momentin e rindezjes. Kur një përdorues është i lidhur me një server i cili fiket, sistemi nuk shkëputet pasi ai automatikisht lidhet me një server të ndezur.

Sistemi i implementuar përdor një bazë të dhënash të centralizuar për të mbajtur të gjitha të dhënat operacionale dhe ekzistuese.

2.1.1.3 Avantazhe të Tjera të Arkitkturës Active/Active

Arkitektura Active/Active ka disa avantazhe:

Eleminimi i kohës downtime të planifikuar: Një nyje mund të përditësohet duke kaluar përdoruesit e saj në nyje të tjera. Në këtë mënyrë mund të kryhen të gjitha proceset e punës tek kjo nyje dhe pasi testohen ato procese ajo nyje mund të rikthehet në shërbim duke iu rikthyer përdoruesit të saj.

Lokaliteti i të dhënave: Nëpërmjet kësaj teknologjie bazat e të dhënave mund të konfigurohen që të sigurojnë lokalitet të të dhënave. Përdoruesit mund të lidhen tek nyja më e afërt e mundshme duke rritur performancën e sistemit.

Shfrytëzimi maksimal i kapaciteteve: Në arkitekturën active/active nuk ka kohë pritjeje të sistemit për backup ose stand-by. Gjatë gjithë kohës nyjet e sistemit janë në punë duke kryer funksionet përpunuese.

Zgjerim online i kapaciteteve: Zgjerimi i sistemit kryhet mjaft thjesht duke shtuar një nyje të re dhe më pas duke lidhur përdoruesit tek kjo nyje.

Balancimi i punës: Puna përgjatë rrjetit të aplikacionit balancohet duke kaluar përdoruesit nga nyjet shumë të ngarkuara tek nyjet më pak të ngarkuara.


18

Testimi i failover-it pa rrezik: Në këtë arkitekturë testimi i failover-it nuk përbën rrezik dhe nuk kërkon që përdoruesit të shkëputen nga shërbimi. Në një sistem active/backup, mund të duhen ore të tëra për të kryer failover dhe gjatë kësaj kohe përdoruesve iu mohohet shërbimi. Në sistemin active/active nyjet e tjera janë në punë dhe testimi i failover-it kryhet maksimalisht për pak sekonda.

2.1.2 Sistemi Software i Menaxhimit të Bazës së Të Dhënave Relacionale Universitare (RDBMS) Ky sistem është i pavarur nga platforma, në mjedis 64 bit, në cluster active/active. Nëpërmjet programit MySQL ofrohen lloje të ndryshme të opsioneve lidhëse për të gjitha platformat, si: Microsoft Windows dhe Linux. Karakteristikat kryesore të këtij sistemi janë:

1. Platformat mbështetëse hardware/software: Baza e të dhënave mund të lëvizë nga një platformë tek tjetra pa qenë nevoja për ndryshime dhe RDBMS ka karakteristika të njëjta në të gjitha platformat.

Figura 5: Mjedisi i Sistemit Software i Menaxhimit të Bazës së Të Dhënave Relacionale Universitare

2. Serveri i bazës së të dhënave që mbështet: Rivendosjen e masave dinamike të strukturave të

memories së RDBMS-së. Funksionalitetin e qury-së së fshehtë (caching

query) në memorien ku ruhen rezultatet e kërkesave dhe funksioneve SQL që ekzekutohen, për të përmirësuar kohën e përgjigjes. Figura 6: Platforma mbështetëse

Ekzekutimin paralel të një kërkimi.

Multithreading. Ndërtimin e skemave të bazës së të dhënave,

të mjeteve për krijimin dhe drejtimin e aplikimeve të bazuara dretpërdrejt në faqe Web-i.

Java nga RDBMS për ekzekutimin e procedurave të ruajtura Java, EJB 3.0, etj. dhe XML nga RDBMS.

Zhvillimin e aplikacionit mbështetës me Java.

Standardet mbështetëse. Radhitje mesazhi të integruar. Figura 7: Serveri i bazës së të dhënave

Ndarje të barabartë në mënyrë automatike të të dhënave.


19

3. Kufizim përcaktimi të funksionalitetit në: numrin maksimal të tabelave dhe pamjeve, madhësinë maksimale të bazës së të dhënave, madhësinë maksimale të kolonës, madhësinë e rreshtave maksimale, numrin maksimal të rreshtave për tabelë, numrin maksimal të kolonave për tabelë, si dhe numrin maksimal të treguesve të tabelës.

4. Tipari i organizimit fizik dhe logjik, i cili:

Suporton versione të shumta të tabelës me tipare bashkimi, hedhje, zbulimi dhe zgjidhje konflikti, si dhe të sigurimit të vazhdimësisë së veprimeve sipas kërkesave që ekzekutojmë.

Mundëson kontrollin e shpërndarjes duke e shpërndarë bazën e të dhënave dhe strukturat përkatëse në skedarë apo në disqe të shumtë.

Suporton madhësi të shumta blloku në baza të dhënash të njëjta.

Menaxhon fushat e ruajtjes me kapacitet të madh.

Ka aftësinë për të krijuar treguesit, si dhe bën lexim dhe modifikim të të dhënave nga skedarë të jashtëm të strukturuar sipas nevojës.

5. Llojet e fushave të mbështetura, lidhur me:

Ruajtjen dhe përpunimin e pamjeve dhe tekstit, si dhe të të dhënave të tjera të multimedias, duke mundësuar menaxhimin e këtyre llojeve sikurse është shkallëzimi i shkurtimit të imazhit dhe konvertimi i formatit, nëpërmjet SQL-së.

Pikëpamjet e objektit, me aftësinë për të vendosur referencat e objektit, si dhe me vendosjen e llojeve të të dhënave të objektit të përcaktuar të përdoruesit.

Kohën dhe datën.

6. Zbatimi SQL, i cili:

Mbështet procedurat e ruajtura.

Ka aftësinë për zgjerim me opsione proceduriale.

Mbështet trigger-at e bazës së të dhënave.

Mbështet konvertimet e pandarë të aplikacioneve në Java, EJB 3.0, SQL dhe ASP.Net.

Mbështet komandat përmbledhëse.

Mbështet transaksionet autonome të ndëthuruara.

7. Aftësitë e tolerancës së fajit, të cilat krijojnë:

Mekanizmin e kthimit automatik të bazës së të dhënave nga dështimet e rastit me mbështetje të disponueshme të saj, duke siguruar kështu integritetin e bazës së të dhënave.

Mbështetje për zgjidhjen e problemeve nga gabimet njerëzore duke mundësuar ruajtjen e të dhënave të vjetra të fushave të bazës së të dhënave dhe dërgimin e pyetjeve mbi përmbajtjen e bazës së të dhënave në një kohë të caktuar në të kaluarën.

Lehtësi rikthimi (backup) i cili mbështet: backup online, backup rritës, backup në kohë, si dhe backup i bazuar në disqe të automatizuar.


20

8. RDBMS që do të implementohet do të ofrojë mundësinë për të vendosur rajone specifike për të lexuar vetëm në bazën e të dhënave për ruajtjen e të dhënave statike, kurse zonat e lexuara mundet vetëm të ruhen në media të tjera, përveç disqeve fizikë.

9. Siguria, e cila ofron:

Auditim për veprime të suksesshme ose jo për aksesim tek të dhënat dhe në bazën e të dhënave, duke mundësuar imponimin e kufizimeve në përdorimin e burimeve.

Suport të nivelit të mbylljes së rreshtit pa kufizim në numrin e përdoruesve dhe/ose të veprimeve të kryera, duke siguruar qëndrueshmërinë dhe integritetin e të dhënave.

Mekanizëm ndërtimi për kodifikim dhe çkodifikim të kuptueshëm dhe përzgjedhës të të dhënave të ruajtura për një kohë të përcaktuar më parë.

Vlerësimin me standarde ndërkombëtare të sigurisë Evaluation Assurance Level Common Criteria (Kriteri i Përgjithshëm i Nivelit të Sigurisë së Vlerësimit), i cili siguron përgatitjen dhe kontrollin e sistemit me nivelin e vlerësimit të dëshiruar.

Mbështetje të aksesimit të kufizuar për përdoruesit me fjalëkalime të vështirë për tu gjetur, të cilat janë në varësi të kombinimit të fjalëve.

10. Mjedis GUI për menaxhimin dhe kontrollin e përgjithshëm, i cili mundëson:

Menaxhimin e objekteve të bazës së të dhënave.

Menaxhimin e bazës së të dhënave nëpërmjet shembujve në rrjet (p.sh. të fillojë një proces, të ndalojë një proces, të kthejë mbrapsht një proces, etj).

Kontrollin e ngjarjeve dhe planifikimin e proceseve të punës.

Figura 8: Cluster active/active


21

Në serverin qendror të sistemit informatik është instaluar baza e të dhënave relacionale, e cila ruan të gjitha të dhënat mbi studentët e regjistruar në Universitetin tonë. Duke patur parasysh rëndësinë e këtij sistemi dhe sigurinë e të dhënave që ndodhen në bazën e të dhënave, serveri qendror është tërësisht i mbrojtur dhe i paaksesueshëm nga përdorues të paautorizuar. Serveri është implementuar me cluster-a të tipit active/active duke i siguruar të dhënat nga çdo e papritur që mund të ndodhë. Kjo karakteristikë mjaft e rëndësishme mundëson evitimin e dështimeve, pasi shkëptuja e një serveri nuk shkëput lidhjen me bazën e të dhënave. Kjo karakteristikë rrit disponueshmërinë e sistemit të menaxhimit të bazës së të dhënave relacionale, si dhe rrit tolerancën ndaj gabimeve. Këto cluster-a me qëndrueshmëri të madhe janë një grup kompjuterash të cilat suportojnë aplikacionet e serverave dhe janë shumë të besueshëm pasi kufizojnë në minimum kohën e rënies. Në këtë teknologji ngarkesa e punës së gjithë sistemit balancohet në dy cluster-a duke mundësuar në këtë mënyrë shërbim të vazhdueshëm edhe në rastet kur një nga komponentët bie. Në rastin kur nuk përdoret kjo lloj teknologjie, nëqoftëse një server që mban një aplikacion të caktuar dëmtohet, atëherë aplikacioni do të jetë i paaksesueshëm për të gjithë përdoruesit në rrjet. Teknologjia me cluster-a të tipit active/active i bën ballë kësaj situate duke detektuar gabimet hardware/software dhe duke rinisur aplikacionet ose pjesët e tjera të sistemit në mënyrë automatike duke kryer procesin e failover-it. Cluster-at active/active përdorin një rrjet privat “heartbeat” i cili kryen të gjitha proceset monitoruese dhe kontrollon gjendjen e çdo nyjeje në cluster. Cluster-i active/active i implementuar në Universitetin tonë konsiston në dy nyje të lidhura mes tyre me rrjetin privat i cili monitoron gjendjen e tyre. Në rast se trafiku i rrjetit i drejtohet një nyjeje e cila për momentin është jashtë shërbimit, atëhere sistemi automatikisht e drejton këtë trafik për në nyjen tjetër. Gjithashtu, në rastet e trafikut të madh të informacionit, kjo teknologji mundëson balancimin e proceseve të punës, duke kryer një ndarje automatike të informacionit dhe trafikut për të dy nyjet. Serverat në mënyrë automatike kopjojnë njëri-tjetrin në kohë reale. Ngarkesa e punës për leximin është e shpërndarë në të gjithë serverat, duke balancuar punën dhe duke rritur performancën. Serverat mund të shtohen ose të hiqen në kohë reale. Nëqoftëse një server fiket, atëherë ai automatikisht sinkronizohet me të tjerët në momentin e rindezjes. Kur një përdorues është i lidhur me një server i cili fiket, sistemi nuk shkëputet pasi ai automatikisht lidhet me një server të ndezur. Sistemi i implementuar përdor një bazë të dhënash të centralizuar për të mbajtur të gjitha të dhënat operacionale dhe ekzistuese.8 Baza e të dhënave është instaluar në një server të bazës së të dhënave qendrore dhe të gjithë përdoruesit përfundimtarë do të hyjnë në një mjedis të webserver-it përmes WEB, LAN ose WAN, ose duke instaluar komponentët e klientit në PC-në e përdoruesve. Ky sistem dhe modulet përbërëse të tij janë plotësisht të integruara. Të gjitha të dhënat ekzistuese të studentëve si dhe të dhënat e reja, do të regjistrohen vetëm një herë dhe do të përdoren kurdo që është e nevojshme në software. Sistemi siguron mënyrat e integrimit të SOA (Shërbime të Orientuara nga Arkitektura) me një platformë për integrimin e plotë dhe adaptimin e protokolleve të shërbimeve të Webit. Sistemi informatik siguron aftësitë e auditimit për të regjistruar të gjitha veprimet e kryera nga të gjithë përdoruesit fundorë.9 Ai përdoret lehtësisht me lundrim logjik dhe uniform përmes aplikacioneve dhe moduleve të ndryshme të tij, si dhe ka aftësinë për të konfiguruar dhe për të personalizuar ndërfaqen e përdoruesit në përputhje me rolin e përdoruesit dhe preferencat personale.

8[10] 9[14], [17]


22

Ky sistem përfshin një strukturë gjithëpërfshirëse të raportimit në të gjitha modulet e tij, me mundësinë e krijimit të raporteve të gatshme apo të raporteve ad-hoc të cilat mund të ekzekutohen menjëherë apo të caktohen në bazë të preferencave të përdoruesit. Sistemi i menaxhimit të bazës së të dhënave mundëson menaxhimin e të dhënave me siguri dhe performancë të lartë. Ai është një sistem mjaft i fuqishëm, i shpejtë dhe i besueshëm. Ky sistem është i pavarur nga platforma, që do të thotë se punon si në mjedis Microsoft Windows dhe Linux qofshin 32-bit apo 64-bit. Kjo do të thotë se sistemi informatik i implementuar në Universitetit tonë është i pavarur nga pajisjet fizike hardware. Ky sistem është në harmoni të plotë me përdoruesit e sistemit. Në raste remontesh apo update-sh të pajisjeve kompjuterike të Universitetit tonë, sistemi informatik është tërësisht kompatibël pasi ai nuk varet nga platforma e pajisjeve kompjuterike, por vetëm nga përdoruesi. Shkëputja e lidhjes mes serverit dhe përdoruesit ndodh për shkak të problemeve të ndryshme që përdoruesi mund të ketë. Sado i fuqishëm dhe stabël të jetë sistemi i informacionit, hallka më e dobët është end-user ose përdoruesi fundor, pajisja hardware e të cilit mund të jetë me probleme, mund të jetë shkëputur nga rrjeti, mund të jetë e infektuar me viruse dhe malware të ndryshme, etj.10

Megjithatë, sistemi informatik mundëson rilidhjen automatike të serverit me përdoruesin duke siguruar sinkronizim të të dhënave. Në këtë mënyrë pasi kryhet rilidhja, përdoruesi vazhdon punën e tij në gjendjen e mëparshme para se të shkëputej lidhja. Për të rritur më tej sigurinë, sistemi i menaxhimit të bazës së të dhënave kryen procesin e backup-it të të dhënave në mënyrë automatike. Ky proces konfigurohet nga adiministratori i sistemit të informacionit.

2.1.3 Sistemi Software i Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive

Sistemi software i Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive është moduli i sistemit informatik që menaxhon të gjithë të dhënat mbi studentët, pedagogët dhe sekretaritë. Ky software i siguron përdoruesit fundor një ndërfaqe GUI me bazën e të dhënave, e cila eshtë mjaft e thjeshtë në përdorim. Sistemi ofron mundësinë e konfigurimit të ndërfaqes në bazë të roleve dhe të të drejtave të përdoruesit, si dhe në bazë të preferencave të tij. Sistemi Software i Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarisë është web enabled. Të gjithë përdoruesit e tij (pedagogët, sekretaria, financa dhe studentët) e aksesojnë sistemin duke përdorur vetëm browser interneti, me të drejta aksesi të mirëpërcaktuara në sistemin e sigurisë, në lidhje me të dhënat në të cilat do të kenë të drejtë aksesimi, si dhe në menutë, format, dritaret dhe raportet ku u lejohet aksesimi. Të gjitha këto do t’u vihen në dispozicion nga sistemi në formën e shërbimeve. Çdo përdorues ka të drejtat e tij specifike të miratuara sipas hierarkisë respektive dhe do të operojë me username-in dhe password-in e vet personal. Me username-in dhe password-in personal përdoruesi do të mund të hyjë në sistem nga cilido kompjuter ku është i aksesueshëm ky sistem. Në dispozicion të studentëve dhe të pedagogëve ka pika informacioni ose automate, të cilat do të mundësojnë marrjen e informacioneve të ndryshme, si edhe përgatitjen e procedurave të ndryshme. Këto automate kanë forma vizive të ndryshme për pedagogët dhe për studentët.

10[12], [15], [20]


23

Ndërsa sekretaret e sekretative do të mund të aksesohen në sistem nga kompjuterat ku ato punojnë. Sistemi software i Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive për menaxhimin e informacionit arsimor të studentit, përmban disa funksionalitete si më poshtë:

Regjistrimi i Studentëve dhe i Pedagogëve. Financat e Studentëve dhe të Pedagogëve.

Vetëshërbimi i Studentëve dhe i Pedagogëve. Konsulenca dhe Mbështetja Akademike.

Administrimi i Komunitetit të Kampusit Universitar.

2.1.3.1 Regjistrimi i Studentëve dhe i Pedagogëve Sistemi software i Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive për Regjistrimin e Studentëve dhe të Pedagogëve mundëson:

• Krijimin dhe organizimin e kurseve.

• Krijimin e grupeve sipas kërkesave, ekuivalencat dhe listat e kurseve.

• Planifikimin e pedagogëve për gruplendët që do japin mësim.

• Menaxhimin e kurseve të përsëritur të studentëve me kontroll të përsëritur.

• Planifikimin e klasave, krijimin e lehtësirave dhe regjistrimin e planit mësimor nga semestri në semestër me pedagogët respektivë të lëndëve.

• Ngarkimin, monitorimin dhe raportimin e orëve të shkarkimit për pedagogët.

• Aktivizimin e studentëve në programe akademike dhe mirëmbajtjen e programit të tyre akademik.

• Krijimin e planit dhe të dhënat e planit ndihmës.

• Aktivizimin e grupeve të studentëve sipas semestrave.

• Regjistrimin e studentëve në grupe nëpërmjet proceseve të ndryshme.

• Kryerjen e tërheqjeve dhe anulimeve, menaxhimin e listave të pritjes, si dhe shfaqjen e statistikave përmbledhëse.

• Përpunimin e raporteve dhe verifikimin e regjistrimit për studentët.

• Monitorimin e regjistrimeve për semestër në lidhje me karrierën e studentit.

• Vlerësimin sipas përpunimit të të dhënave për kalimin e kurseve, testeve, si dhe kredi të tjera transferimi bazuar në rregullat e përcaktuara nga universiteti.

• Gjenerimin e ndjekjes së listave dhe monitorimin e frekuentimit të studentëve, si dhe vlerësimin e tyre nga pedagogu.

• Lidhjen e momenteve historike me regjistrimet e studentit, ndjekjen e grupeve studentore, si dhe ruajtjen e treguesve të shërbimit.

• Ngritjen e të dhënave të transkriptit, përcaktimin e kërkesave për transcript, si dhe riprodhimin e transkripteve.


24

• Gjenerimin e nivelit të listës, e regjistrimit të notave dhe raportin me mangësitë e semestrit, si dhe procesin e parashkrimit të nivelit.

• Menaxhimin e nderimeve dhe çmimeve, përcaktimin e niveleve dhe nderimeve, drejtimin e procesit të diplomimit, si dhe ruajtjen e të dhënave të studentëve të diplomuar.

• Sigurimin e një ndërfaqeje për t'u integruar në sistem dhe për të përdorur sa më me efikasitet opsionet që i mundëson sistemi.

2.1.3.2 Financat e Studentëve dhe të Pedagogëve

Sistemi software i Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive automatizon edhe proceset në lidhje me Financat e Studentëve dhe të Pedagogëve të cilat përdoren për të drejtuar të arkëtueshmet e studentëve, faturat për të gjitha llojet e pagesave të studentëve, si dhe menaxhimin e pagave të pedagogëve sipas procedurave respektive. Disa nga funksionet kryesore të këtij software mbi Financat e Studentëve dhe të Pedagogëve janë: • Procedurat e llogaritjes së tarifave dhe pagesave për çdo nivel studimi. • Procedurat e mbajtjes së informacionit tek magazina “llogari e studentit”. • Procedurat e krijimit të faturave sipas formateve tip të miratuara nga institucioni. • Procedurat e vendosjes së planeve të mënyrës së pagesës së studimit nga

studentët. • Procedurat e llogaritjes së rifinancimit të tarifave dhe pagesave për çdo nivel

studimi. • Prosedurat e kryerjes së arkëtimeve nga studentët. • Procedurat e përpunimit të mbledhjeve të arkëtimeve. • Procedurat e kryerjes së pagave për pedagogët në varësi të marrëveshjeve që

kanë lidhur me institucionin (për pedagogët me kohë të plotë). • Procedurat e kryerjes së pagave për pedagogët në varësi të orëve që kanë

realizuar (për pedagogët me kohë të pjesëshme). • Procesi i kryerjes së ndërfaqësit për lidhjen dhe koordinimin e të dhënave me

sistemin e librit të madh. Financa lidhet nëpërmjet sistemit edhe me sektorët e tjerë, si psh. me Burimet Njerëzore, për të parë pagën e vendosur për pedagogët, kohën kur pedagogët kanë filluar punë, orët për të cilat pedagogët duhen paguar, etj. Sekretaria shikon në sistem pasqyrimin e pagesave të studentëve, ku lejohen të futen në provim vetëm studentët të cilët kanë paguar tarifën e studimit. Në të ardhmen mendohet që nëpërmjet këtij sistemi të kontrollohen të gjitha të ardhurat dhe shpenzimet e mundshme që kryhen nga ky sektor, ku procesi më i rëndësishëm në lidhje me studentët është bllokimi dhe ç’bllokimi i studentëve për të kryer provimin në lidhje me pagesën.

2.1.3.3 Vetëshërbimi i Studentëve dhe i Pedagogëve

Ndër funksionalitetet më të rëndësishme të sistemik informatik dhe të software-it të Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive është Vetëshërbimi i Studentëve dhe i Pedagogëve. Nëpërmjet këtij funksionaliteti studentët dhe pedagogët


25

vendosen në qëndër të sistemit duke u ofruar transparencë të lartë dhe rritje të nivelit të shërbimit. Vetëshërbimi i studentëve dhe i pedagogëve përdoret për të ofruar funksionalitete të vetëshërbimit bazuar në funksion dhe në role, të cilat do t’i sigurojnë përdoruesve të roleve të ndryshme aksesin e vetëshërbimit për informacion të qëndrueshëm dhe transaksione nëpërmjet internetit.

Veprimet kryesore që ofron funksionaliteti i vetëshërbimit në software-in e Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive janë:

• Funksionaliteti i vetëshërbimit në Direktorinë e Kërkimit të Komunitetit që shërben për t’u ofruar direktori kërkimi anëtarëve të tij online nëpërmjet internetit.

• Informacion personal vetëshërbimi me qasje të konfigurueshme, sikurse janë: emrat, adresat, kontaktet e komunikimit, aktivitetet e ndryshme, informacion mbi background-in profesional, etj.

• Jo-përdoruesit që mund të kërkojnë informacion nga institucioni, do t’u duhet të regjistrojnë një informacion bazë për veten e tyre sipas formatit që sistemi ka vënë në dispozicion.

• Aplikuesit mund të ekzekutojnë ose të anulojnë pranimin, si dhe të shfaqin statusin e aplikimit të tyre.

• Një faqe me vetëshërbim që u mundëson studentëve mjetet për të planifikuar kurset e tyre për zhvillimin e lëndëve studimore, kushtet të cilat ata duhet të plotësojnë në varësi të shërbimit që këkojnë, apo edhe gjithshka u duhet lidhur me qëndrimin e tyre në universitet.

• Një faqe me vetëshërbim që u mundëson pedagogëve të pasqyrojnë kombinimet e kurseve me studentët në varësi të koordinimit të lëndëve që ata japin.

• Studentët mund të zgjedhin klasat kur duan të zhvillojnë mësimin ndër opsionet që u ofron universiteti, me ndihmën e një udhëzuesi që i drejton ata hap pas hapi për procese nga më të ndryshmet që lidhen me ta.

• Studentët mund të shikojnë klasat, orarin e zhvillimit të mësimit, oraret e provimeve, notat, datat e regjistrimit, mund të aplikojnë për diplomim, mund të shfletojnë katalogun e kursit, si dhe mund të bëjnë kërkime për informacione të ndryshme sikurse është ndjekja e studimeve të tyre.

• Studentët dhe pedagogët mund të komunikojnë online me njëri-tjetrin për detajime të leksioneve të shpjeguara, për detyrat e kursit që studentët duhet të përgatisin, për materiale shtesë që pedagogët u venë në dispozicion nëse studentët janë të interesuar për një gjë të tillë, si dhe për vlerësimet e studentëve gjatë vitit akademik.

• Një faqe vetëshërbimi që u mundëson studentëve një pikë regjistrimi të vetme nga e cila të fillojnë lundrimin lidhur me transaksionet. Kjo faqe gjithashtu prezantohet tek studentët, në një vend informacioni i cili është i dukshëm dhe i rëndësishëm për ata, sikurse është: plan programi i klasave të tyre, datat e rëndësishme, bërja e listës dhe informacioni i llogarisë.

• Një faqe vetëshërbimi që u mundëson pedagogëve një pikë regjistrimi të vetme nga e cila të fillojnë lundrimin lidhur me transaksionet e pagave sipas marrëveshjeve që kanë lidhur me institucionin.


26

2.1.3.4 Konsulenca dhe Mbështetja Akademike Sistemi software i Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive për Konsulencë dhe Mbështetje Akademike mundëson përdorimin e konsultimeve akademike për të ndjekur kërkesat dhe politikat që një student duhet të plotësojë për tu diplomuar. Ashtu si përparimi i studentit drejt diplomimit, konsulenca dhe mbështetja akademike analizon kurset e përfunduara nga studenti, të dyja si ato me sukses edhe ato pa sukses, si dhe konstaton se cilat janë kërkesat ende të pazgjidhura duke përdorur të dhëna nga regjistrimet e studentëve dhe kërkesat e regjistruara për konsulencë dhe mbështetje akademike.

Funksionalitetet kryesore të software-it të Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive në lidhje me Konsulencën dhe Mbështetjen Akademike, përfshijnë disa nga veprimet e mëposhtme:

• Konfigurimin dhe paraqitjen e listave emërore të kurseve sipas vitit akademik.

• Konfigurimin dhe paraqitjen e rregullores për procedurën e diplomimit që studenti duhet të ndjekë.

• Konfigurimin për identifikimin mbi grupet e popullimit të studentëve sipas vlerësimeve respektive gjatë proceseve të ndryshme të një viti akademik.

• Ndarjen e grupeve sipas kërkesave të studentëve.

• Modifikimin e kërkesave të studentëve sipas preferencave dhe përshtatshmërisë së opsioneve që ka dhënë universiteti.

• Gjenerimin e raporteve të ndryshme të konsulencës dhe mbështetjes akademike.

• Mundësimin e informacioneve ndaj studentëve mbi kurset për të cilat janë të interesuar të përfundojnë studimet e tyre.

2.1.3.5 Administrimi i Komunitetit të Kampusit Universitar Sistemi software i Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademit dhe të Sekretarive për Administrimin e Komunitetit të Kampusit Universitar mundëson:

• Ngritjen e bazës së të dhënave duke përfshirë në të të dhënat personale të personave të cilët janë pjesë e komunitetit të kampusit, duke përfshirë detajime specifike si: emrër/mbiemër, datëlindje, shtetësi, arsimime dhe kualifikime, adresë (statusin e vendbanimit), numër telefoni, e-mail dhe patentën e shoferit.

• Menaxhimin e të dhënave të identifikimit personal me foto të tyre dhe regjistrimin e të dhënave të tjera që lidhen me ta.

• Mirëmenaxhimin e të dhënave shëndetësore për të ndjekur ekzaminimet e ndryshme fizike.

• Identifikimin dhe ndjekjen e aftësive individuale, të tilla si: talentet në fusha të ndryshme, gjuhët e huaja, etj.

• Menaxhimin e të dhënave të pjesëmarrjes së individëve në aktivitete të ndryshme jashtëuniversitare dhe anëtarësimet, si dhe nderimet me çmime dhe çertifikata.

• Grumbullimin dhe ruajtjen e të dhënave për universitetet dhe organizmat e tjerë të rëndësishëm për institucionin, ku përfshihen detajimet e kontaktit si: emrat e personave dhe institucioneve, adresat, numrat e telefonit dhe e-mail.


27

• Menaxhimin e kontakteve hyrëse dhe dalëse të institucionit me të gjithë përdoruesit e sistemit, si dhe parashikimin e perspektivave për rekrutimin e stafit, të dhënat e ish-studentëve, të organizmave bashkëpunuese dhe kontraktuese, si dhe të donatorëve me qëllim bashkëpunues dhe krijime rrjetesh sociale për komunikim ndërstudentor.

• Aftësinë për të krijuar modele për komunikimin me letër dhe e-mail.

• Kontrollin paraprak të rezultateve hyrëse, duke ruajtur të dhënat e nxjerra dhe informacionin e modelit brenda regjistrimit të këtij komunikimi.

• Transferimin e outpute-ve (rezultateve) përfundimtare me e-mail apo në printerin e zgjedhur.

• Menaxhimin e të dhënave të formularëve të kontrollit për ndjekjen e aktiviteteve në bashkëpunim me individët dhe organizmat, si dhe të afateve të detyrimeve, duke identifikuar ecurinë e eventeve në çdo kohë manualisht ose automatikisht bazuar në rregulloren e brendshme të Universitetit, si dhe regjistrimin e shënimeve në bazën e të dhënave për analizim të mëvonshëm të eventeve sipas problematikës së interesit.

• Përcaktimin e treguesve të shërbimit në lidhje me personat që regjistrohen, për të përcaktuar aksesueshmërinë ose jo të tyre ndaj shërbimeve që ofrohen.

• Menaxhimin e të dhënave të Këshillit Shkencor të Universitetit për të mundësuar efikasitet në caktimin e anëtarëve të komisioneve dhe detyrave të tyre respektive, duke krijuar modele komisioni për përdorim në varësi të eventeve që organizohen.

• Menaxhim për Planfikimin e Eventeve të Kampusit dhe filialeve në rrethe, duke krijuar lehtësirat e nevojshme në varësi të axhendave dhe të procedurave respektive të eventeve.

• Përzgjedhjen efikase të organizmave, grupeve dhe individëve për bashkëpunime institucionale apo për aktivitete specifike, me praktika unike të dhënash dhe kritere të shumëllojshme profesionale.

2.1.4 Sistemi Software i Sigurisë së Bazës së Të Dhënave Sistemi Software i Sigurisë së Bazës së Të Dhënave i implementuar në Universitetin tonë është i pavarur nga platforma dhe është i aftë të suportojë Microsoft Windows dhe Linux në mjedis 64 bit, me cluster active/active. Ai ka një mënyrë sigurie të hapur duke përdorur direktori të përshtatshme biznesi, si dhe zgjidhje të jashtme autentike.

Ky sistem ka dy nivele sigurie të aplikimit:

• Niveli i parë i sigurisë është siguri e bazuar në role. Roli përcakton funksionin e vendosur në dispozicion të mbajtësit të rolit. Përdoruesve fundorë të sistemit i caktohen një ose disa role në varësi të punës së tyre me sistemin.

• Niveli i dytë i sigurisë përcakton kufizime në aksesimin e të dhënave (siguri e bazuar tek përdoruesi). Sistemi mundëson administrimin e aksesit ndaj të dhënave për përdorues të veçantë.


28

Karakteristikat kryesore të Sistemit të Sigurisë së Bazës së Të Dhënave të implementuar në Universitetin tonë, listohen si më poshtë:

• Ka një arkitekturë treshtresore i bazuar në web dhe mund të integrohet me platformat, si: Microsoft Windows, Linux dhe Database Server.

• Është i pavarur nga platforma e sistemit operativ dhe mund të instalohet në një platformë 64 bit të tipit enterprise.

• Ofron rregulla dhe njoftime bazë si: sigurimi dhe risigurimi i përdoruesve, ndryshime në infromacionin personal, në role, e të tjera.

• Ka një konsol administrimi të procesit të ciklit të punës, duke ofruar help desk për personelin, supervizorin dhe administratorin, si dhe sigurimin dhe risigurimin e përdoruesve nëpërmjet një konsole menaxhimi.

• Ofron mundësinë për të çaktivizuar përkohësisht llogaritë e përdoruesve në sistem.

• Ofron mundësinë për integrimin me baza të dhënash relacionale dhe Active Directory.

• Ofron një vetëshërbim për administrimin e fjalëkalimit (krijimin, ndryshimin dhe rivendosjen), duke lejuar krijimin e fjalëkalimeve të kompozuar dhe menaxhimin e tyre.

• Ofron udhëzime dhe metodika bazuar në ciklin e punës për rolet dhe administrimin e tyre. Ai pozicionon hyrjen në sistem dhe ofron mundësi për hyrje në të me anë të internetit apo intranetit. Ai integron Web SSO (web single sign on), nëpërmjet të cilit i mundëson përdoruesit të identifikohet në sistem në mënyrë të sigurtë.

• Integrion të dhënat ndërmjet sistemeve të pavarura të përpunimit të të dhënave.

• Kryen monitorimin analitik të gjendjes së sistemit dhe lejon konfigurime të lehta për ndërfaqen e përdoruesit.

• Është plotësisht i aftë për të kapur dhe parandaluar mashtrimet. Ai ka funksionalitete për backup periodik dhe arshivim të të dhënave.

• Mundëson vetëmenaxhimin dhe administrimin e deleguar, si dhe ofron mundësi për menaxhimin e profilit të përdoruesave.

• Gjurmon të dhënat e sistemit në kohë reale.

Një ndër përparësitë kryesore të këtij sistemi është që ai implementon modulin Groupware-User. Nëpërmjet këtij moduli, sistemi bën të mundur aksesimin e bazës së të dhënave të instaluar në server, mbi bazën e përdoruesve dhe roleve. Në varësi të të drejtave të përdorimit të sistemit ka dy lloje përdoruesish: administratori i sistemit dhe end user-i. Administratori i sistemit ka të drejta të plota mbi bazën e të dhënave të sistemit. Ai është përgjegjës për menaxhimin, kontrollin dhe suportin mbi sistemin e informacionit dhe bazën e të dhënave. End user-i ose përdoruesi i sistemit të informacionit ka të drejta të kufizuara në varësi të roleve që i caktohen nga administratori i sistemit. Përdoruesi i sistemit nuk ka të drejtë aksesimi të plotë ndaj bazës së të dhënave dhe nuk ka të drejtë të ndryshojë të dhënat.

Administratori i sistemit informatik bën ndarjen dhe menaxhimin e të drejtave të përdorimit të sistemit. Në bazë të roleve të ndryshme në sistem ai përcakton të drejtat


29

për çdo end user, si p.sh: sekretare, kryesekretare, financa, etj. Në këtë mënyrë, çdo përdorues i sistemit informatik ka të drejta të mirëpërcaktuara në sistem dhe nuk mund t’i tejkalojë për asnjë arsye ato. Kjo rrit ndjeshëm sigurinë e sistemit pasi nuk lejon aksesime të paautorizuara në sistemin informatik dhe në bazën e të dhënave. Sistemi i informacionit i implementuar në Universitetin tonë mundëson detajimin e log-eve të çdo përdoruesi në sistem, si dhe kohën e punës së këtij të fundit nëpër rolet dhe faqet e caktuara që ka përdoruesi. Sistemi informatik i jep informacion të detajuar administratorit të sistemit mbi përdoruesit dhe aksesimin që ata bëjnë në sistem. Çdo veprim i kryer nga përdoruesi, i cili sjell ndryshime në bazën e të dhënave ruhet automatikisht në mënyrë të detajuar. Kjo e bën sistemin informatik dhe bazën e të dhënave mjaft të sigurtë, pasi administratori i sistemit lajmërohet automatikisht mbi ndryshimet e bëra duke kontrolluar në mënryë të menjëhershme për ndonjë gabim të mundshëm. Monitorimi i përdoruesve të sistemit dhe ruajtja e informacioneve të detajuara mbi veprimtarinë e tyre në sistem, mundësohet nëpërmjet log-eve të ndryshme për çdo përdorues. Log-et janë tabela të veçanta në të cilat ruhen të gjitha veprimet e kryera nga çdo përdorues i sistemit. Log-et me fjalë të tjera përmbajnë historikun e veprimeve të kryera në sistem, si:

Të dhënat e ndryshuara nga përdoruesi. Informacion mbi përdoruesin që ka kryer ndryshimet.

Informacion mbi kohën e kryerjes së ndryshimeve. Informacion mbi llojin e veprimeve të kryera: shtim, modifikim, fshirje, etj.

Informacion mbi identitetin e kompjuterit nga ku u kryen ndryshimet. Këto karakteristika të sistemit mundësojnë jo vetëm monitorim të punës por edhe korrigjimin e gabimeve të mundshme apo rikthimin e përmbajtjes në rast se të dhënat humbasin ose shkatërrohen. Nëpërmjet historikut të log-eve mund të kryen edhe veprime statistikore me të dhënat e ruajtura në bazën e të dhënave.

2.1.5 Sistemi Software i Menaxhimit të Dokumentacionit dhe të Arshivimit Sistemi software për Menaxhimin e Dokumentacionit dhe të Arshivimit është i pavarur nga platforma, i aftë të suportojë Windows dhe Linux, si dhe të funksionojë në mjedis 64-bit, me cluster active/active.

Ndër karakteristikat kryesore të tij përmendim: Sistemi operon në versionet e fundit të sistemeve operative, është i pavaruar nga

platforma e sistemit operativ, si dhe funskionon si në ambjente 32-bit ashtu dhe në 64-bit.

Ky sistem ruan dokumentat në kopje elektronike të cilat nuk mund të ndryshohen pa lajmërim.

Sistemi kryen identifikimet e nevojshme për të mos lejuar ndryshimin e dokumentave pa lajmërim si:

Identifikimi i përdoruesve. Identifikimi i rekordeve.

Përdorimi (si p.sh. krijimi, kapja, tërheqja, modifikimi, fshirja). Data dhe ora.


30

Sistemi ka mbrojtje të fortë dhe efektive kundër qasjes së paautorizuar në të. Ai ndërlidhet me sistemin e sigurisë së bazës së të dhënave duke ofruar mundësinë e njoftimit për ndërhyrjet e paautorizuara dhe për identifikimin e tyre.

Sistemi integrohet plotësisht me paketën Microsoft Office, apo me programe të tilla si: Adobe InDesign dhe Microsoft Publisher. Gjitashtu, ky sistem ka mjete për fshirjen e dokumentave kur gjykohet si domosdoshmëri.

Sistemi ofron mundësinë për menaxhim të e-maileve në Microsoft exchange/outlook.

Sistemi mundëson indeksimin e dokumentave të ndryshme duke përcaktuar më parë llojin e tyre.

Aftësia kërkuese e sistemit është mjaft e zgjeruar. Lista e kërkimeve është e manovrueshme, si dhe i ofron përdoruesit mundësinë t’i renditë kërkimet sipas indeksit. Ky sistem lejon:

Kërkim të plotë teksti.

Karakteret speciale në kërkim.

Mundësinë për të krijuar template kërkimi nga çdo indeks apo kombinim indeksesh.

Mundësinë për kërkime të përziera (indeks dhe përmbajtje).

Mundësinë për të ruajtur kërkimet e bëra.

Sistemi ofron mundësi për edit-imin direkt të dokumentacionit apo printimit të tij. Ai ka funksionet e “libraries”, “check in”/”check out”, si dhe suporton versionizimin për të ruajtur dokumentin original apo edit-imet që i bëhen atij.

Sistemi ka një ndërfaqe mjaft të thjeshtë me përdoruesin, si dhe ofron funksionalitete si: “drag and drop”.

Sistemi lejon që direktoritë e sistemit të jenë të selektueshme gjatë procedurës së importit, si dhe lejon krijimin e një skedari të ri duke përdorur funksionalitete të kopjimit të skedarëve ekzistues.

Sistemi suporton kapacitete të larta për:

Ngarkim dhe balancim.

Failover.

Cluster-izim.

Rikuperim të dhënash.

Menaxhimi i infomacionit të përmbajtjes, përmban në vetvete:

Informacion të strukturuar në formën text i lirë.

Informacion gjysëm të stukturuar (forma, studime, etj.).

Informacion të strukturuar në formën e tabelave.

Vizatime (CAD) dhe Imazhe (.bmp, .jpeg, .gif, .psd, .png, .tiff, .fax, etc.).

Audio - Video (.wav, .avi, .mpeg, etc.).

Dokumenta kompleksë si kombinime të disa tipeve dokumentash.


31

2.1.6 Sistemi Software i Statistikave dhe Analizave

Sistemi Software i Statistikave dhe Analizave është një modul tjetër përbërës i sistemit informatik të implementuar në Universitetin tonë.

Sistemi siguron mundësi për analiza dhe statistika të ndryshme, sikurse përmendim:

Analiza statistikore për të dhëna të ndryshme.

Analiza cilësore për të dhëna të ndryshme.

Analiza krahasuese për të dhëna të ndryshme.

Karakteristikat kryesore të Sistemit të Statistikave dhe Analizave listohen më poshtë:

• Ka një ndërfaqe të thjeshtë me përdoruesin dhe kjo ndërfaqe mund të personalizohet në bazë të të drejtave të përdoruesit dhe preferencave të tij. Sistemi zotëron një “on-line help” që ndihmon përdoruesit në punën me këtë sistem.

• Përmban funksionalitete për të lejuar përdoruesit të selektojnë të dhëna dhe të ndërtojnë relacione të dhënash. Gjithashtu, ky sistem i lejon përdoruesit që të ruajnë raporte në direktori të përcaktuara dhe të aksesueshme.

• Shfaq të dhënat që kanë qenë të integruara në sistemet e mëparshme dhe të dhënat që janë hedhur në sistemin e ri. Ai ka funksione për grupimin e të dhënave nga burime të ndryshme.

• Është i shkallëzuar në mënyrë të tillë për të përballuar rritjen e vazhdueshme kohë pas kohe të punëve të mëdha që suporton. Ai është i bazuar në web me arkitekturë treshtresore dhe ofron suport të centralizuar duke mundësuar azhurnime të thjeshta.

• Ofron mundësinë për të konvertuar një raport në një ndërfaqe grafike, nëpërmjet funksionaliteteve të thjeshta si: “Push Button”. Ai lejon përdoruesit të përdorin elementët e raportit për renditje, grupime dhe informacion.

• Suporton aftësinë për të ekstraktuar të dhënat e gjeneruara bazuar në kushte të caktuara gjeneruese.

• U ofron mundësinë përdoruesve për të kryer analiza kohore (time series) në formë tabulare dhe grafike.

• U jep mundësinë përdoruesve per t’u njoftuar me e-mail kur raportet janë gati për rishikim. Ai gjithashtu, mundëson funksionalitete të ndryshme që përdoruesit e niveleve të ndryshme të ndajnë mes tyre raportet me e-mail.

• Është tërësisht i integrueshëm me software të palëve të treta dhe lejon që raportet të eksportohen në formate si: Microsoft Office Excel, PDF, txt, etj.

• Lejon komunikimin me protokollin http, si dhe lejon mundësinë e aksesimit në distancë si në mjedis Perl ashtu edhe PHP dhe Java.

• Suporton disa nive përdoruesish si: administrator dhe përdorues të thjeshtë, etj.

2.2 Përmbledhje e Kapitullit II

Sistemi i menaxhimit të bazës së të dhënave është mjaft fleksibël duke siguruar mbështetje për sasi mjaft të madhe të dhënash. Ky sistem ka zgjerueshmëri të lartë që do të thotë se mund të suportojë zgjerimin e përdoruesve të tij duke mos ndikuar në shpejtësinë dhe performancën e sistemit. Falë arkitekturës active/active sistemi


32

informatik mundëson rilidhjen automatike në rastet kur lidhja mes serverit dhe përdoruesit shkëputet për shkaqe nga më të ndryshme.

Sistemi software i Menaxhimit të Bazës së Të Dhënve Relacionale Universitare mundëson që serveri qendror dhe baza e të dhënave e Universitetit tonë të jetë e sinkronizuar me të gjitha filialet e këtij universiteti. Sistemi është në harmoni të plotë me përdoruesit pavarësisht nga largësia. Performanca e sistemit dhe shpejtësia e përpunimit të të dhënave nuk degradohet pavarësisht se përdoruesi është larg. Duke shfrytëzuar lidhjen në internet dhe protokollet e veçanta të komunikimit, çdo përdorues i sistemit qoftë në Fier, Korçë, Përmet apo Kukës ka mundësi të aksesojë sistemin me të njëjtën shpejtësi dhe performancë sikur të ndodhej në Tiranë. Protokollet e veçanta të komunikimit dhe filtrat e ndryshëm përveç performancës dhe shpejtësisë së aksesimit të të dhënave, mundësojnë dhe kanë siguri e integritet të lartë të tyre. Mundësia e kompromentimit të të dhënave është mjaft e ulët, edhe në rastet e rralla kur mund të ndodhë, sistemi ka informacion të detajuar mbi mënyrën dhe përdoruesin që e ka kryer këtë veprim.

Sistemi software i Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive është moduli i sistemit informatik që menaxhon të gjithë të dhënat mbi studentët, pedagogët dhe sekretaritë. Ky software i siguron përdoruesit fundor një ndërfaqe GUI me bazën e të dhënave, e cila eshtë mjaft e thjeshtë në përdorim. Sistemi ofron mundësinë e konfigurimit të ndërfaqes në bazë të roleve dhe të të drejtave të përdoruesit, si dhe në bazë të preferencave të tij.

Sistemi software i Menaxhimit të Dokumentacionit dhe të Arshivimit do të shërbejë kryesisht për menaxhimin e dokumentave, për ruajtjen e dokumentave, për kërkimin dhe procesimin e dokumenatve, si dhe për kategorizimin dhe indeksimin e informacionit.

Nëpërmjet Sistemit software të Statistikave dhe Analizave, sistemi informatik është në gjendje të gjenerojë statistika të fuqishme, apo analiza statistikore të ndryshme në bazë të filtrave të ndryshëm që ekzekutohen nga ky modul mbi bazën e të dhënave.


33

KAPITULLI III

IMPLEMENTIMI I SISTEMIT INFORMATIK NË UNIVERSITETIN TONË Sistemi i informacionit është implementuar në Universitetin tonë me qëllim krijimin e një sistemi informatik software bashkëkohor për të realizuar një administrim të informacionit arsimor të tij në mënyrë moderne duke rritur cilësinë e shërbimit ndaj studentëve, transparencën dhe njëkohesisht duke ruajtur privatësinë e studentëve apo pedagogëve.

Në sistemin informatik të Universitetit tonë përfshihen të gjitha të dhënat e studentëve. Ky sistem paraqet një strukturë virtuale e universitetit. Këtu hidhen të gjitha të dhënat e sektorëve të ndryshëm të Universitetit. Pavarësisht se ku ndodhet filiali i Universitetit tonë, të dhënat nuk janë të ndara por janë të përbashkëta. Sistemi i vënë në shërbim të sektorëve të ndryshëm të Universitetit është shumë i shpejtë dhe efikas.

3.1 Përdoruesit e Sistemit Informatik STUDENTËT DHE PEDAGOGËT

Studentët dhe pedagogët janë përfituesit kryesorë të këtij sistemi informatik, për të cilët rritet niveli i shërbimit dhe i transparencës. Për pedagogët ka kompjutera të ndryshëm që u vihen në dispozicion atyre në ambjentet e zyrave të stafit akademik. Pedagogët mund të log-ohen në llogarinë e tyre nga ku mund të kryejnë procedurat e tyre mësimore, si dhe mund të marrin informacione të ndryshme. Për studentët ka pika informacioni me disa automate, nëpermjet të cilave ata mund të informohen mbi mbarëvajtjen e procesit mësimor të tyre. Në momentin e regjistrimit, studentët pajisen me një numër ID dhe një kod personal i cili u shërben për t’u futur automatikisht në kompjuterat e vendosur në ambjentet e universitetit. Pasi studentët identifikohet në sistem, ata mund të kryejnë një sërë veprimesh në sistem: Ndryshimi i password-it.

Shikimi i notave të marra prej tyre. Leximi i të gjithë informacioneve të dërguara në adresë të tyre nga stafi

akademik apo administrativ. Konsultimi i orarit.

Konsultimi i datave të provimit. Konsultimi i listave të notave.

Konsultimi i planit kalendarik. Regjistrimi në provime dhe marrja e kuponave përkatës. Studentët mund të

regjistrohen në provim në rast se nuk kanë notë kaluese dhe nëse nuk janë bllokuar nga pedagogët, sekretaritë, financa apo staf tjetër administrativ. Në momentin që ata arrijnë të regjistrohen në provim, studentët marrin kuponin, gjë që u shërben edhe si vërtetim për tu futur në provim.

Aplikimi për përmirësim note. Aplikimi mund të kryhet nëse studentët nuk janë të bllokuar nga administrata e Universitetit dhe nëse nuk kanë kaluar numrin maksimal të mundësive të përmirësimit, gjë që varet nga rregullorja e fakultetit përkatës.


34

Aplikimi për regjistrim në vitin pasardhës. Studentët mund të kryejnë aplikimin për regjistrim në vitin pasardhes vetëm nëse përmbushin kriteret e detyrueshme për të kaluar nga njëri vit në tjetrin. Në kritere përfshihet gjendja financiare e studentëve, përmbushja e krediteve sipas rregullores në fuqi të Universitetit, si edhe akordimi i marrëdhënieve që studenti ka me bibliotekën, stafin akademik dhe administrativ, konviktin, etj. Gjithsesi, akordimi final i regjistrimit në vitin pasardhës i mbetet sekretarive, të cilat mund të marrin parasysh edhe disa faktorë të tjerë socialë dhe kulturorë.

SEKRETARITË

Përdoruesi kryesor i sistemit informatik dhe bazës së të dhënave janë Sekretaritë Mësimore. Nëpërmjet këtij sistemi rritet efektiviteti dhe shpejtësia e kryerjes së proceseve të punës të çdo sekretareje. Gjatë punës me sistemin informatik, veprimtaria e çdo sekretareje kontrollohet automatikisht. Çdo ndryshim i bërë dhe çdo veprim i kryer nga sekretaritë automatikisht ruhet në log-et e sistemit duke mundësuar kështu monitorim të punës por edhe nxjerrjen e statistikave mbi procesin e punës, si dhe oraret dhe performancën në punë. Sekretaret kanë akses në sistem sipas roleve përkatëse dhe me të drejta të specifikuara mbi bazën e të dhënave.

Detyra kryesore e sekretarive është të ndjekin mbarëvajtjen e të gjithë proceseve që kanë lidhje me studentët dhe pedagogët. Sekretarja log-ohet në sistem në formën e desktopit. Çdo sekretare përveç të drejtave të limituara të opsioneve në sistem, ka të drejta të limituara edhe në lidhje me grupet, klasat, vitet akademike apo fakultetet që ajo menaxhon.

Sekretaritë merren me:

Regjistrimin e të dhënave gjenerale të studentëve.

Dhënien e password-it për secilin student dhe pedagog.

Menaxhimin e ndarjes së studentëve nëpër grupe.

Ndjekjen e procedurave të provimit.

Gjenerimin e regjistrave elektronikë:

Amza.

Klasa.

Nota.

Regjistrat ditore.

Regjistrat e diplomimit.

Marrjen e procesverbaleve nga pedagoget, të printuar nga sistemi.

Hedhjen e notave të ekuivalentuara.

Printimin e listave të notave të protokolluara elektronikisht.

Ndjekjen e të gjithë problematikave të studentëve ose pedagogëve që mund të vijnë nga mosnjohja e saktë e funksionimit të sistemit.

Përgatitjen e listave për provimin e formimit.

Ndjekjen e pagesave, orëve shtesë, shpërblimeve dhe bonuset për pedagogët.


35

Kontaktet me të gjithë fakultetet dhe departamentet përkatëse të tyre.

Komunikimin dhe shkëmbimin e informacionit me studentët, shefat e departamenteve dhe dekanët.

Çeljen e provimeve online. Administrimin e provimeve.

Ndjekjen e problemeve apo gabimeve njerëzore që mund të ketë në sistem në lidhje me studentët.

Mbledhjen e kuponave të regjistrimit të stdudentëve në provime. Bllokimin dhe çbllokimin e studentëve për arsye të ndryshme.

Administrimin e mundësive të përmirësimit të notës. Hedhjen e notave të ekuivalentuara.

Dhënien e vërtetimeve të ndryshme në lidhje me studentët dhe dhënien e diplomave, si edhe mbajtjen me protokoll të çdo kopjeje, protokollin elektronik dhe atë manual.

Nxjerrjen e informacionit në ekrane.

Procesin e regjistrimit në vitet e ndërmjetme. Ekzekutimin e procesit të diplomave.

Diplomën suplement, listën përfundimtare të notave. Secila sekretare ka një emër identifikues (log-in) të sajin në sistem, me një password personal me anë të të cilit për siguri dokumentacioni të të dhënave, vetëm ajo ka të drejtë aksesi në të. Çdo e dhënë e hedhur në sistem, qoftë kjo notë apo të dhëna të studentëve, menjëherë pasqyrohen tek adrministratori. Në sezon provimesh, bëhet çelja e datave të provimeve dhe menjëherë pas hedhjes së notave bëhet një arshivim automatik, që do të thotë se sekretarja nuk mund të ndryshojë më notat e hedhura dhe survejohet për çdo veprim të sajin.

Nëse një student do të transferohet nga njëri filial në tjetrin, mjafton që në vitin që do bëhet transferimi, të regjistrohet në grupin përkatës në sistem. Kjo do të thotë që nëse ka frekuentuar dy vite akademike në filialin e Fierit, vitin e tretë mund ta frekuentojë në Tiranë.

Në fillim të çdo viti akademik sekretaria skanon fotot e çdo studenti dhe në këtë mënyrë bëhet e mundur që në listën emërore të klasës përkatëse të jetë emri, mbiemri dhe fotografia e studentit. Në sezonin e provimeve sekretaria printon procesverbalin vetëm nga sistemi. Nëpërmjet regjistrimit online studentët bëjnë regjistrimin e tyre në provimet e sezonit. Procesverbali është bërë i mundur në mënyrë të tillë që nëse studenti lëndën e ka të ekuivalentuar apo të vlerësuar me notë kaluese, emri i tij nuk përfshihet në procesverbal.

Të gjitha filialet funksionojnë si një univeristet i vetëm, ku studentët kanë të përbashkët Regjistrin Themeltar dhe Regjistrin e Notave. Studentët e filialit Korçë mund të pajisen me listë notash automatikisht në filialin Tiranë apo anasjelltas.


36

FINANCA

Sistemi informatik dhe baza e të dhënave e implementuar në Universitetin tonë, përmban edhe modulin e Financës, i cili aksesohet nga përdoruesit me të drejta të mirëpërcaktuara. Administratori i sistemit i jep të drejta përdoruesve të financës për të aksesuar të dhënat dhe për të kryer veprimet në sistem. Sikurse edhe për përdoruesit e tjerë, çdo veprimtari e përdoruesve të financës monitorohet dhe ruhet automatikisht në log-et e sistemit, duke evituar probleme dhe gabime të mundshme.

Moduli i Financës përmban edhe pagesat e pedagogëve duke iu mundësuar atyre një informacion mbi orët e realizuara dhe pagën respektive që u takon.

Moduli i Financës bën transparente pagesën që ka kryer studenti për tarifën e studimit për vitin akademik aktual, si dhe afatin kohor në të cilën duhet bërë pagesa.

Në rast se pagesa është kryer nga ana e studentit, ai lejohet të hyjë në sistem për shikimin e notave apo regjistrimin e tij në provim, në rast të kundërt ai bllokohet nga sistemi deri në momentin që ai kryen pagesën për vitin akademik përkatës. Sistemi Financiar është i lidhur në mënyrë automatike me sistemin e menaxhimit të studentëve në dy pika. Në momentin që çelet një student në sistemin e menaxhimit të studenteve, krijohet automatikisht një klient në sistemin financiar. Në momentin që çelet një detyrim për studentin në sistemin e menaxhimit të studentëve, krijohet automatikisht një faturë klienti në sistemin financiar.

Pra, në këtë mënyrë sistemet krijojnë lidhjen logjike software:

Student në Sistemin e Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive -> Klient në Sistemin Financiar.

Detyrim Studenti në sistemin e Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive -> Faturë financiare për detyrimet e sudentit.

3.2 Procesi i Regjistrimit në Universitet Sistemi i informacionit dhe baza e të dhënave e implementuar në Universitetin tonë, ndihmon në automatizimin e një sërë proceseve të punës duke rritur efektivitetin dhe sigurinë. Procesi i regjistrimit të studentëve të rinj pranë Universitetit, përfshihet në sistemin informatik dhe kryhet nga Sekretaria Mësimore. Sistemi informatik siguron lidhjen logjike software mes dy moduleve të tij: Sekretarisë dhe Financës. Lidhja mes dy moduleve kryhet online në kohë reale, duke ulur ndjeshëm kohën dhe duke rritur performancën. Studenti duhet të kryejë pagesën e taksës së regjistrimit në Financë në mënyrë që të kryejë veprimet e mëtejshme për t’u regjistruar. Në momentin që studenti paraqitet në financë për kryerjen e pagesës, ai përcakton edhe mënyrën e pagesës së tarifës së shkollimit, si dhe afatet kohore të përcaktuara. Në rast se studenti nuk përmbush afatet kohore të kryerjes së pagesës, ai automatikisht bllokohet nga sistemi dhe nuk ka të drejtë të hyjë në provim. Pasi kryen këto procese, Financa kryen regjistrimin e studentit me gjeneralitete në modulin e saj. Sistemi në mënyrë automatike bën lidhjen e dy moduleve dhe studenti shfaqet në modulin e sekretarisë për të kryer veprimet e mëtejshme. Të gjitha këto procese kryen në kohë reale nëpërmjet sistemit, si dhe ruhen të dhënat mbi veprimet në log-et e sistemit për të evituar gabimet e mundshme.

Studenti pasi ka kryer pagesat e nevojshme dhe regjistrimin në Financë, paraqitet në Sekretarinë Mësimore për të vazhduar procedurën e regjistrimit në Universitet.


37

Pёr t’u regjistruar studenti duhet tё paraqesё nё sekretari:

Diplomёn origjinale tё shkollёs sё mesme, në mungesë të saj mund të paraqesë:

a. Fotokopje tё diplomёs të sigluar nga Drejtoria Arsimore e rrethit pёrkatёs.

b. Vёrtetim notash me foto të sigluar nga Drejtoria Arsimore e rrethit pёrkatёs, origjinal.

c. Vёrtetim notash e lёshuar nga Arkivi i rrethit pёrkatёs, origjinal.

d. Vendim gjykate pёr njohjen e diplomёs sё shkollёs sё mesme.

Çertifikatё lindje me fotografi.

Dy fotografi.

Raport mjekёsor qё vёrteton aftёsinё pёr tё studjuar.

Mandatin e pagesёs sё taksёs sё regjistrimit.

Në momentin e dorëzimit të dokumentave të lartpërmendura plotësohet formulari i regjistrimit, të cilat të gjitha së bashku përbëjnë dosjen përfundimtare të regjistrimit të studentit në Universitetin tonë. Bashkangjitur me formularin e aplikimit, në momentin e regjistrimit studenti nënshkruan kontratën e studentit, nga e cila burojnë të drejtat dhe detyrimet që ka çdo student në momentin e nënshkrimit të asaj kontrate.

Regjistrimi i studentëve me ekuivalentim ёshtё i vlefshёm pёr studentёt qё transferohen nga një universitetet tjetër, si dhe pёr ata qё duan tё ndjekin Fakultet tё dytё. Gjithashtu, kalojnë në proces ekuivalentimi edhe studentët e Universitetit tonë të cilët dëshirojnë të ndryshojnë programin e tyre të studimit.

Studenti i interesuar dorëzon dosjen në Sekretarinë Mesimore. Dosja e studentit përmban të gjithë dokumentacionin bazë që kërkohet për studentin që fillon studimet nga fillimi (pa ekuivalentim), si dhe dokumentin zyrtar që pasqyron rezultatet e arritura prej tij në institucionin nga ai vjen, së bashku me syllabuset e lëndëve të zhvilluara dhe të vlerësuara.

Sekretaria pasi udhëzon studentin të kontaktojë Dekanin e Fakultetit dhe verifikon vërtetësinë dhe saktësinë e dokumentacionit, pranon dosjen e plotë të studentit. Dosja e studentit duhet të përmbajë dëftesën e pjekurisë, çertifikatën personale apo familjare, taksën e regjistrimit, raportin mjekësor, listën e notave të lëndëve të marra nga institucioni nga i cili vjen, syllabuset dhe vërtetimin e ç’regjistrimit nga institucioni nga i cili vjen. Studenti plotëson kërkesën e tij ku pranon të jetë në pritje të përgjigjes së vendimit të komisionit.

Fotokopja e dokumentacionit përbëhet nga:

a. Lista origjinale e notave që ka marrë studenti nga institucioni prej nga vjen.

b. Planet mësimore dhe syllabeset e lëndëve që ai ka kryer të firmosura.

Të gjitha këto dorëzohen në Dekanatin e Fakultetit. Dekanati aktivizon Komisionin e Ekuivalentimeve që kryen procedurën e ekuivalentimit. Dekani i Fakultetit përpilon një vendim mbi bazën e vendimit të Komisionit të Ekuivalentimit. Vendimi duhet të dorëzohet në Sekretarinë Mësimore brenda një jave nga kërkesa që i bëhet Dekanit të Fakultetit përkatës. Nëse vendimi i ekivalentimit nuk depozitohet brenda javës në Sekretarinë Mësimore, Sekretaria Mësimore dërgon informacion në Drejtorinë e


38

Arkivit dhe në Sekretarinë Qendrore, e cila vë në dijeni Dekanin e Fakultetit dhe Sekretarin e Përgjithshëm për vonesën.

Vendimi përmban lëndët dhe numrin e krediteve që i njihen studentit, lëndët që duhet të shlyejë dhe vitin ku pranohet studenti. Dekani dërgon në zyrat e Sekretarisë Qendrore dhe në Financë vendimin për ekuivalentimin dhe Sekretaria Mësimore është e detyruar të regjistrojë studentin sipas vendimit të ekuivalentimit.

Regjistrimi i studentëve të huaj bëhet pranë zyrave të Sekretarisë Mësimore duke plotësuar dhe paraqitur dokumentet e mëposhtme:

1. Kërkesë drejtuar Universitetit tonë për regjistrim.

2. Formularin e aplikimit të plotësuar.

3. Fotokopjen e dokumentit përsonal të identitetit, të përkthyer dhe të legalizuar në gjuhën shqipe.

4. Fotokopjen e njehsuar, të përkthyer e të noterizuar të diplomës së shkollës së mesme së bashku me vërtetimin nga Ministria e Arsimit e vendit përkatës nga vjen kandidati, se diploma është e vlefshme për të vazhduar studimet e larta.

5. Çertifikatën mjekësore të përkthyer dhe të legalizuar.

6. Dëshminë e Gjuhës Shqipe nga Fakulteti i Historisë dhe Filologjisë i Universitetit të Tiranës.

7. Kopjen e lejeqëndrimit për shtetasit e huaj, lëshuar nga Ministria jonë e Brëndshme. Kandidati mund të marrë statusin e studentit të Universitetit tonë vetëm pasi të ketë dorëzuar të gjitha këto dokumente të rregullta.

Pas dorëzimit të dosjes për regjistrim të studentit, Sekretaria Mёsimore:

Hedh tё dhёnat e studentit nё sistem sipas rubrikave tё miratuara dhe bën skanimin e fotos së studentit brenda ditës.

E regjistron në degën e kërkuar, në vitin akademik përkatës, si dhe përcakton grupin pranë të cilit do të ndjekë procesin mësimor.

Informon studentin për grupin në të cilin ai është regjistruar.

Raporton brenda ditës pranë Sekretarit të Përgjithshëm, me shkresë me numër protokolli, emrin e studentëve të regjistruar, për të bërë regjistrimin e tyre në regjistrin ditor të grupit dhe të degës në të cilin është regjistruar.

Regjistrimi i studentit në regjistrin ditor, me përjashtim të rasteve të ekuivalentimeve, duhet të bëhet brenda ditës pasi ai paraqet dokumentacionin pranë Sekretarisë Mësimore. Studentët e ekuivalentuar duhet të regjistrohen në regjistrin ditor brenda ditës pas sjelles në sekretari të vendimit të ekuivalentimit të miratuar nga Dekani i Fakultetit përkatës.

Sistemi i informacionit ruan të gjitha të dhënat për çdo student të ri të regjistruar apo për studentët e mëparshëm në bazën e të dhënave. Regjistrimi i çdo studenti bëhet sipas gjeneraliteteve të tij, si dhe fotos së skanuar. Të dhënat për çdo student ruhen në bazën e të dhënave e cila përditësohet dhe mirëmbahet nga administratori i sistemit.

Sistemi informatik e trajton studentin në dy aspekte, si: përdorues i sistemit dhe si klient i tij. Duke u regjistruar në universitet studenti është i detyruar të kryejë të gjitha procedurat përkatëse për sa i përket tarifave të regjistrimit dhe shkollimit. Sistemi në


39

këtë rast e trajton studentin si klient duke ruajtuar në bazën e tij të të dhënave të gjitha informacionet që kanë të bëjnë me financat e studentit, tarifat, afatet kohore të pagesës, etj. Mosplotësimi i kushteve dhe i pagesave nga ana e studentit, bën që sistemi automatikisht ta bllokojë atë dhe të mos i japë të drejtat e përdoruesit. Shtresa bazë e sistemit, shtresa e bazës së të dhënave ku ruhet informacioni financiar, komunikon me shtresat logjike më të larta të sistemit duke mundësuar qasje të ndryshme në lidhje me studentin: si klient me detyrime për të shlyer dhe si përdorues i sistemit me të drejta të plota të mirëpërcaktuara për të shfrytëzuar burimet e sistemit.

3.3 Zhvillimi i Procesit Mësimor Sistemi informatik dhe baza e të dhënave e implementuar në Universitetin tonë, ndihmon ndjeshëm në procesin mësimor. Nëpërmjet këtij sistemi studenti mund të informohet mbi rezultatet e arritura në mësime, planin mësimor, orarin, etj. Gjithashtu, ky sistem thjeshtëzon ndjeshëm procesin e punës së Sekretarisë Mësimore për sa i përket regjistrimit në provime, lëshimit të listës së notave, procesverbaleve të provimeve etj. Çdo student i regjistruar në Universitetin tonë pajiset me një numër identifikimi ID dhe një kod personal. Numri ID dhe kodi personal gjenerohen automatikisht nga sistemi, në momentin e regjistrimit të një studenti të ri. Numri ID dhe kodi personal i studentit është i vlefshëm gjatë gjithë periudhës së studimeve. Kodi personal i studentit gjenerohet nga sistemi informatik sipas një algoritmi dhe politikave të sigurisë, duke mundësuar konfidencialitetin e të dhënave të studentit. Studenti në çdo kohë mund të ndryshojë kodin personal në pikat e informacionit sipas preferencës së tij. Nëpërmjet numrit të identifikimit dhe kodit personal, studenti mund të identifikohet automatikisht dhe të marrë informacion në pikat e informacionit (automatet) që ndodhen në ambjentet e Universitetit. Gjatë procesit mësimor studenti mund të informohet në këto pika informacioni mbi rezultatet e arritura, mbi planin mësimor apo mbi orarin e zhvillimit të leksioneve, seminareve e laboratoreve. Çdo student mund të informohet në çdo kohë për rezultatet e arritura gjatë studimit të tij akademik, duke përdorur programin e Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive.

Moduli i sistemit informatik i cili është instaluar në pikat e informacionit (automatet) shërben për:

Informimin e studentit në kohë reale për rezultatet e provimeve. Regjistrimin e studentit për provimet e prapambetura.

Regjistrimin e studenit në provim. Financën (detyrimet financiare të studentit).

Oraret. Preferenca të ndryshme.

Studenti trajtohet nga sistemi si klient në bazën e të dhënave por edhe si përdorues me role të veçanta. Shtresa software logjike e sistemit i mundëson studentit përdorues të sistemit të drejta për të aksesuar bazën e të dhënave për të kryer proceset e sipërpërmendura të punës. Alokimi i të drejtave dhe roleve për çdo student kryhet në mënyrë automatike nga sistemi duke mundësuar disponueshmëri të lartë për çdo student/përdorues të tij.


40

Për informimin e studentit në kohë reale për rezultatet e arritura gjatë studimeve akademike, ai pajiset me një kod i cili është personal dhe unik për çdo student, duke siguruar në këtë mënyrë privatësinë e të dhënave, si personale ashtu edhe akademike të studentëve. Nëpërmjet këtij kodi studenti mund të bëjë ndërhyrje të lejueshme në sistem në emër të tij. Kjo gjë realizohet nëpërmjet automateve.

Fillimisht, studenti identifikohet në sistem me kodin e tij dhe password-in personal. E gjithë veprimtaria e tij në sistem, apo i gjithë historiku i veprimeve dhe ndërhyrjeve, ngelet në memorjen e sistemit. Integrimi i funksionalitetit të “single sign on” (për më shumë informacion shiko 2.1.4 Sistemi Software i Sigurisë së Bazës së Të Dhënave) në shtresën software logjike të sistemit, i mundëson studentit përdorues identifikim dhe aksesim të sigurt të të dhënave të tij në sistem.

Pas identifikimit, studenti mund të shikojë rezultatet e arritura prej tij, ku përfshihen notat, përqindjet e frekuentimit të lëndëve, detyrimet akademike, administrative apo financiare. Sistemi software i Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive i mundëson studentit përdorues një ndërfaqe të thjeshtë dhe të sigurtë me bazën qendrore të të dhënave duke mundësuar marrjen e informacionit në mënyrë tërësisht konfidenciale.

E gjithë kjo, jo vetëm që lehtëson punën e Sekretarisë Mësimore dhe veprimtarinë e studentit, por garanton edhe saktësi më të madhe lidhur me të dhënat, pasi studenti është në gjendje t’i kontrollojë vetë në çdo kohë. Një nga pikat më të forta të këtij sistemi, është se studenti pas identifikimit të tij në sistem, mund ta kryejë vetë regjistrimin e tij nëpër provime. Regjistrimi nëpër provime lejohet vetëm kur studenti ka shlyer të gjitha detyrimet të cilat mund ta pengojnë të hyjë në to. Nëse studenti bllokohet nga financa për mosshlyerje të detyrimeve financiare, apo nga sekretaria për mosshlyerje të detyrimeve administrative, apo nga pedagogu për mosshlyerje të detyrimeve akademike, atëherë ai mund të pengohet për të bërë regjistrimin në provime, duke u sqaruar njëkohësisht për arsyen e kësaj pengese. Në rast se studentët mund t’ia kenë bërë dikujt të dukshëm kodin e tyre personal, mund të bëhet ndryshimi i kodit me kërkesën e vetë studentit, duke e rritur kështu sigurinë e përdorimit të këtij sistemi. Në këtë mënyrë rritet transparenca dhe niveli i shërbimit ndaj studentit.

Gjatë sezonit të provimeve, nga ana e sekretarisë çelen datat e provimeve, ora dhe salla e zhvillimit të provimeve. Sistemi informatik automatikisht kryen lidhjen logjike software duke bërë të mundur që në kohë reale në pikat e informacionit të studentëve të shfaqen lëndët përkatëse, data, ora dhe salla ku do të zhvillohet provimi. Në këtë mënyrë studentët online mund të regjistrohen në provime duke evituar radhët e gjata në sekretari. Kjo thjeshtëson shumë edhe punën e Sekretarisë Mësimore pasi nëpërmjet këtij sistemi, studentët regjistrohen vetë në provime, pa nevojën e një pune shtesë për sekretarinë. Pas ardhjes së grafikut të provimeve në sekretari, kjo e fundit ngarkohet që të hapë datat e provimeve online në mënyrë që të bëhët regjistrimi i studenteve në provime në datën e caktuar në kalendar.

Një ndihmë nga përdorimi i sistemit për sekretarinë është edhe fleta e provimit, e cila del nga programi me numër studentësh të përcaktuar nga sekretaria sipas raportimeve të pedagogëve për shlyerjen e detyrimeve të ndryshme të studentëve si: laboratore, detyra kursi, etj. Vetëm këta studentë mund të regjistrohen në provim. Pas regjistrimit të studentëve në provim sekretarja printon fletën e provimit me studentet e regjistruar në këtë provim dhe mbyll regjistrimin online.

Në fletën e provimit nuk duhet të shfaqen emrat e studentëve të cilëve u është ekuivalentuar nota për provimin përkatës. Këta janë studentë që kanë një fakultet të


41

dytë dhe në këtë fakultet kanë dhënë disa provime që ndoshta kanë të njëjtin program mësimor me lëndën të cilën duhet të japin provim në fakultetin e ri.

Në fletën e provimit përveç emrave të studentëve duhet të përfshihet: data e provimit, viti akademik, programi i studimit, klasa, emërtimi i lëndës dhe i modulit, si dhe ora në të cilën do të zhvillohet provimi.

Sekretaria pasi mbyll regjistrimin e studentëve në provime, printon fletën e provimit. Sekretaria i dorëzon pedagogut të lëndës që është në komisionin e provimit të miratuar nga Dekani, fletët e provimit me numrin e studenteve të verifikuar me procesverbal dhe mban një kopje të procesverbalit i cili firmoset nga pedagogu dhe sekretaria. Të gjitha procedurat e printimit dhe dorëzimit të fletëve të provimit dhe procesverbaleve shoqëruese kryhen në zyrën e Sekretarisë Mësimore. Kjo renditje kryhet automatikisht nga sistemi duke thjeshtuar shumë punën e sekretarisë dhe të pedagogëve dhe në të njëjtën kohë duke mos lënë hapësira për abuzime të mundshme apo gabime njerëzore.

Pedagogu dorëzon procesverbalin me nota dhe të firmosur nga ana e tij brenda afatit pesëditor të vendosur si afat maksimal. Ai përfundon procedurën e firmosjes së proceverbalit përfundimtar, firmos procesverbalin e dorëzimit në sekretari dhe mban një kopje të tij.

Sekretaria hedh në sistem rezultatet, si dhe printon fletët rozë, që përbën procesverbalin përfundimtar dhe zyrtar. Procesverbali rozë i jepet pedagogut për ta firmosur, bashkë me procesverbalin shoqërues. Procesverbalet renditen sipas viteve, degëve, lëndëve dhe grupeve.

Pas dorëzimit të procesverbalit rozë të firmosur nga komisioni i provimeve i miratuar nga Dekani përkatës në sekretari, ky komision e humbet tё drejtёn mbi të dhe askush nuk ka mё tё drejtё tё bёjё ndryshime tё mëtejshme. Kjo sigurohet nga fakti se pas printimit të procesverbalit rozë nga sistemi, provimi arshivohet që do të thote se askush nuk mund të bëjë dot ndryshime në procesverbal. Çdo dokumentacion i përdorur nga sistemi ka numrin identifikues unik. Në momentin e arshivimit, dokumentacioni ruhet sipas numrit identifikues. Çdo ndryshim i bërë në dokumentacion e ndryshon numrin identifikues të tij. Në këtë mënyrë sistemi parandalon ndryshimet në dokumentacion pasi numrat identifikues të dokumentacioneve nuk korrespondojnë. Në një rast të tillë, sistemi ruan edhe veprimtarinë, duke siguruar që përveç moslejimit të ndryshimit të gjurmojë edhe përdoruesin që ka tentuar të kryejë ndryshimet.

Në rastet kur pedagogu i sjell fletët e provimit dhe njëkohësisht pret dhe firmos fletët e provimit rozë, procedura e procesverbaleve që firmos pedagogu për marrje dhe dorëzim të fletëve të provimit mund të kapërcehet dhe të firmoset procesverbali që i takon veprimit të fundit. Procesverbalet e ndryshme që printohen nëpërmjet sistemit janë në formate të mirëpërcaktuara dhe mjaft të sigurta. Çdo veprim printimi ruhet në tabelat log të sistemit sipas një numri identifikues inkrementues. Kjo do të thotë se për sistemin çdo dokument apo procesverbal është origjinal dhe ka një numër identifikues unik edhe pse përmbajtja e tij mund të jetë e njëjtë me një dokument tjetër. Kështu, nëpërmjet kësaj metode sistemi informatik i siguron përdoruesit se çdo veprim i bërë me dokumentacionin ruhet dhe arshivohet plotësisht duke mos lënë asnjë hapësirë për veprime jo korrekte.

Gjatë gjithë periudhës së provimeve, deri në përfundimin e plotë të këtij procesi, pranë arshivës dërgohet një raport për ecurinë e zhvillimit të provimeve dhe sjelljen e procesverbaleve nga pedagogët të plotësuar në afatin e caktuar. Procesverbalet dhe


42

raportet e dërguara nga sistemi kanë një format të mirëpërcaktuar dhe një numër identifikues unik, duke bërë të mundur që kontrolli dhe monitorimi i situatës të jetë maksimal. Çdo raport që dërgohet ka numrin përkatës identifikues që ndryshon nga çdo numër raporti që mund të dërgohet më vonë ose që është dërguar më parë. Kjo siguron arshivim të saktë dhe të sigurtë të të gjithë llojeve të dokumentacionit që përdoren në procesin e punë së Universitetit tonë. Kërkohet nga sekretaret informimi pranë Zyrës së Dekanëve të Fakulteteve përkatëse për çdo vonesë në procesin e provimeve. Nëse pedagogu vonohet më shumë se pesëmbëdhjetë minuta për të marrë fletën e provimit në Sekretarinë Mësimore, sekretarja duhet që të informojë Dekanin e Fakultetit përkatës jo më vonë se njëzetë minuta nga ora e përcaktuar në kalendar për fillimin e provimit. Sekretarja duhet të sjellë me shkresë përcjellëse shkresën e dërguar Dekanit të sigluar nga vetë Dekani ose asistentja e tij, në Drejtorinë e Arshivës dhe Sekretarisë Qendrore.

Në qoftë se shtyrja e provimit kërkohet për nevoja të Sekretarisë, sekretaria i dërgon shkresë Dekanit për shtyrje provimi. Në çdo rast duhet të informohet Drejtori i Arshivës dhe Sekretarisë Qendrore. Gjithashtu, Sekretaria Mësimore dorëzon në Drejtorinë e Arshivës dhe Sekretarisë Qendrore, informacion për provimet e padorëzuara në Sekretarinë Mësimore brenda afatit të përcaktuar. Drejtoria e Arshivës dhe Sekretarisë Qendrore e përcjell informacionin e ardhur nga sekretaria e Sekretarit të Përgjithshëm, për marrjen e masave të domosdoshme për firmosjen e procesverbalit.

Pedagogu dorëzon procesverbalin me nota dhe të firmosur nga ana e tij brenda afatit pesëditor të vendosur si afat maksimal.

Pas përfundimit të sezonit të provimeve dhe printimit të procesverbaleve zyrtare të provimeve, bëhet hedhja e notave në sistem. Kjo procedurë e kryer nga ana e Sekretarisë, pasqyrohet në pikat e informacionit në kohë reale. Kështu, studentët mund të shohin rezultatet e arritura në sezon, si dhe mund të kontrollojnë notat e marra në provime.

3.4 Diplomimi Detyrat e Sekretarisё Mёsimore në procesin e diplomimit të studentëve janё:

Të hartojë listёn e studentёve qё hyjnё nё provim duke u nisur nga detyrimet akademike.

Arshiva dhe Sekretaria Qendrore harton listёn pёrfundimtare tё studentёve duke u nisur edhe nga detyrimet financiare ndaj Kompanisё.

Pas daljes sё listёs sё studentёve tё diplomuar nga Arshiva dhe Sekretaria Qendrore dhe tё firmosur nga Dekani i Fakultetit pёrkatёs, sekretarja tёrheq kartonat e diplomave dhe i plotёson sipas të dhënave të sakta të studentit. Gjatë gjithë procesit të diplomomit sekretaria mësimore firmos për çdo veprim që bën me diplomën.

Studentit i jepet diploma e shoqëruar me listën e notave kundrejt mandatit tё pagesёs sё tarifёs sё diplomёs dhe nёnshkrimit tё tij nё regjistrin e veçantё tё marrjes sё diplomёs.

Kёtu mbyllet cikli i plotё i marrëdhënieve të studentit me Sekretarinë Mësimore të Universitetit.


43

Tërheqja e diplomës bëhet personalisht nga i diplomuari kundrejt nënshkrimit dhe evidentohet në regjistrin përkatës. Nëse prania e të diplomuarit është objektivisht e pamundur, tërheqjen e diplomës mund ta bëjë një nga pjesëtarët e familjes, i pajisur me prokurë të posaçme.

Nëse në diplomë nuk janë plotësuar në rregull gjeneralitetet e studentit apo të dhëna të tjera, i interesuari duhet të mos e tërheqë atë dhe të kërkojë pajisjen me diplomë të rregullt.

Procedura është si vijon:

Në momentin që studenti i diplomuar kërkon të tërheqë diplomën, sekretarja që i dorëzon diplomën duhet të verifikojë të dhënat e studentit të pasqyruara në diplomën e lëshuar nga Universiteti ynë, me të dhënat e studentit në sistem.

Pasi sekretarja bën këtë verifikim, i dorëzon diplomën studentit dhe i bën të ditur këtij të fundit të verifikojë të dhënat e tij të pasqyruara në diplomën dhe listën e notave përfundimtare. Nësë studenti konstaton se ndonjë e dhënë e tij nuk është pasqyruar saktë në diplomë ose në listën e notave, duhet ta kthejë diplomën ose listën e notave në momentin e konstatimit të këtij fakti por gjithmonë përpara tërheqjës se diplomës.

Pasi është realizuar ky verifikim dhe konstatohet se çdo e dhënë është e saktë, studenti firmos një formular të vëçantë ku deklaron se është dakord më të gjitha të dhënat e pasqyruara në diplomën dhe në listën e notave. Formulari protokollohet në çdo rast.

Në momentin që studenti firmos këtë formular, ai humbet të drejtën e kërkimit të një diplome të re ose liste notash në një moment të mëvonshëm.

Diploma shoqërohet me listën përfundimtare të notave me fotografi ku pasqyrohen të gjitha rezultatet e marra nga studenti gjatë gjithë ciklit të tij të studimeve. Në rast se mungon fotografia e studentit në sistem, studenti njoftohet të sjellë foto për listën e notave përfundimtare. Veprimi i dorëzimit të fotos nga studenti protokollohet në çdo rast dhe modifikohet fotografia në sistem.

Diploma sikurse edhe vërtetimi i notave apo çdo dokumentacion tjetër i aksesueshëm dhe i printueshëm nga sistemi, kanë formate të mirëpërcaktuara dhe numra identifikimi unik. Procesi i printimit të diplomës shoqërohet me ruajtjen e veprimit dhe numrit identifikues të saj duke mos lejuar veprime abuzive. Në rastet kur diploma e printuar është e dëmtuar ose për arsyet nga më të ndryshmet duhet printuar një kopje e dytë e saj, për sistemin ky është një dokument origjinal. Sistemi informatik e proceson dokumentacionin sipas numrit identifikues unik. Për sistemin çdo dokument i printuar është origjinal dhe unik pavarësisht se përmbajtja mund të jetë e njëjtë. Ky funksionalitet i sistemit rrit ndjeshëm sigurinë.

3.5 Arshivimi i Të Dhënave

Në sistemin informatik arshivohen të dhënat mbi mbarëvajtjen e procesit mësimor të çdo studenti. Në bazën e të dhënave të Universitetit tonë, krijohet një tabelë e re për çdo student që regjistrohet. Gjeneralitetet e tij dhe të dhënat mbi degën apo programin studimor që ai ndjek, janë fushat e kësaj tabele e cila është unike për çdo student. Pra, për çdo student ruhet tabela me të dhënat për Fakultetin, nivelin e studimit, programin studimor, ciklin akademik, vitin akademik, drejtimet, lëndën/modulin. Përgjatë viteve


44

të studimit në Universitet, kjo tabelë për çdo student përditësohet me rezultatet e marra në provime. Të dhënat e ruajtura në bazën e të dhënave janë mjaft të sigurta dhe konfidenciale dhe nuk mund të aksesohen nga përdorues të paautorizuar të sistemit.

Siguria e të dhënave të arshivuara në bazën e të dhënave të Universitetit tonë është mjaft e lartë. Sistemi software i Sigurisë së Bazës së Të Dhënave i implementuar së bashku me sistemin informatik ofron siguri të lartë në disa nivele:

Siguri në nivel protokolli komunikimi.

Siguri në nivel aplikacioni.

Siguri në nivelin e bazës së të dhënave.

Sistemi informatik i implementuar përdor protokollin e komunikimit https i cili nëpërmjet çertifikatave të sigurisë SSL dhe TSL ofron komunikimin më të sigurtë të mundshëm mes përdoruesve dhe sistemit. Sistemi software i Menaxhimit Studentor, të Stafit Akademik dhe të Sekretarive ofron siguri të lartë nëpërmjet përdorimit të modulit Groupware-user i cili mundëson ndarjen e roleve dhe të drejtave në varësi të përdorimit të sistemit. Çdo përdorues i sistemit ka një rol të mirëpërcaktuar në sistem dhe si pasojë ka edhe të drejta të mirëpërcaktuara të cilat nuk mund të tejkalohen për asnjë arsye. End-user i sistemit nuk ka të drejtë aksesimi të plotë të të dhënave dhe nuk ka të drejtë të ndryshojë të dhënat. Përveç kësaj, çdo veprimtari e një përdoruesi monitorohet dhe kontrollohet nëpërmjet modulit User-Trace, i cili mundëson ruajtjen e informacioneve të veprimtarisë së përdoruesit në tabela të veçanta të bazës së të dhënave. Këto tabela të quajtura log-e ruajnë të dhënat mbi përdoruesit e sistemit dhe automatikisht përditësohen për çdo veprim që kryen një përdorues: lexim, shkrim, modifikim, etj. Identiteti i përdoruesit, identiteti i kompjuterit nga ku përdoruesi akseson sistemin, data dhe ora e kryerjes së veprimtarisë së përdoruesit, janë ndër informacionet kryesore të cilat ruhen automatikisht në këto tabela. Siguria është mjaft e lartë dhe në nivelin e bazës së të dhënave. Çdo përdorues në bazë të të drejtave të tij ka një numër identifikimi dhe një fjalëkalim të cilat gjenerohen automatikisht nga sistemi nëpërmjet një algoritmi të fuqishëm kriptimi.

Sistemi informatik i Universitetit tonë, implementon filtra të ndryshëm të cilët në mënyrë automatike kryejnë veprime të ndyrshme statistikore. Sistemi software i Statistikave dhe Analizave përdoret me gjithë funksionalitetet e tij për të nxjerrë në mënyrë automatike nga baza e të dhënave, statistika nga më të ndryshmet, si psh: numrin total të studentëve, numrin e studentëve për degë, numrin e studentëve për cikël akademik, etj. Gjithashtu, sistemi informatik ka filtra të fuqishëm me anë të të cilëve mund të nxirren statistika më të detajuara, si psh: nota mesatare e studentëve për degë, nota mesatare e studentëve për cikël akademik, lista e studentëve me mesatare më të lartë, etj. Sistemi i informacionit mundëson edhe gjenerimin e statistikave mbi studentët e saporegjistruar, duke ruajtur të dhëna mbi rezultatet e arritura nga ata gjatë shkollës së mesme.

Sistemi siguron mundësi për analiza dhe statistika të ndryshme, sikurse janë:

Analiza statistikore për të dhëna të ndryshme.

Analiza cilësore për të dhëna të ndryshme.

Analiza krahasuese për të dhëna të ndryshme.

Nëpërmjet këtyre funksionaliteteve të sistemit informatik, Universiteti ynë zbaton në mënryë të thjeshtë politikat e tij në lidhje me vlerësimin dhe stimulimin e studentëve


45

ekselentë. Për të synuar rritjen e numrit të studentëve dhe rritjes së cilësisë së tyre, mund të ofrohen vlerësime dhe stimulime të ndryshme duke u bazuar në statistikat e gjeneruara nga sistemi informatik. Evidentimi dhe reklamimi i studentëve të shkëlqyer është ndër synimet kryesore të Universitetit tonë.

3.6 Përmbledhje e Kapitullit III

Në kapitullin e tretë trajtohen përdoruesit e sistemit informatik, procesi i regjistrimit në Universitet, zhvillimi i procesit mësimor, diplomimi dhe arshivimi i të dhënave.

Lidhur me përdoruesit e sistemit informatik përshkruhet aksesi që ata kanë në sistem dhe benifitet që ata marrin nga përdorimi i këtij sistemi.

Lidhur me procesin e regjistrimit në Universitet përshkruhet procedura e plotë e regjistrimit në Universitetin tonë, si nëpërmjet dokumentave standard të nevojshëm të përcaktuar në legjislacionin përkatës ashtu edhe nëpërmjet procedurës elektronike ku futen automatikisht në sistem të gjitha të dhënat e regjistruara për studentin përkatës. Në këtë mënyrë të dhënat e studentit të regjistruar gjenerohen automatikisht në bazën e të dhënave dhe lidhen me modulet respektive të këtij sistemi.

Lidhur me zhvillimin e procesit mësimor përshkruhet procedura dhe ndërveprimi midis përdoruesve për çdo etapë të ciklit akademik dhe procesit mësimor në përgjithësi.

Lidhur me diplomimin përshkruhet procedura e plotë e procesit mësimor që finalizohet me diplomimin, duke ndjekur të gjitha rregullat, hallkat dhe praktikën që zbaton Universiteti ynë për diplomimin e studentëve.

Lidhur me arshivimin e të dhënave përshkruhet hap pas hapi ecuria e të gjitha proceseve që finalizohen në dokumentacione me të dhëna përfundimtare, të cilat nëpërmjet sistemit arshivohen, duke krijuar kështu fondin e dokumentacioneve përfundimtare për çdo student dhe për çdo vit akademik.


46

KAPITULLI IV

MySQL DHE SISTEMI I BAZËS SË TË DHËNAVE MySQL 4.1 Koncepti i MySQL-së MySQL11 është një Bazë Të Dhënash Relacionale e Sistemit të Menaxhimit (RDBMS), e cila ka më shumë se njëmbëdhjetë milion instalime, dhe është në pronësi të Sun Microsystems. MySQL është një server bazash të dhënash SQL i shpejtë, i qëndrueshëm, i fuqishëm, i lehtë për t'u përdorur, si dhe një multi-user dhe multi-thread i vërtetë. MySQL është një sistem relacional i bazës së të dhënave përdorues-server që i përshtat nga afër karakteristikat që gjithsecili do të gjejë në produktet e tij konkurruese, gjë që do të thotë se nuk do të hasim shumë surpriza në qoftë se familjarizohemi me një produkt tjetër të bazës së të dhënave. Është i mirënjohur çmimi i tij i përshtatshëm (falas për përdorime të shumta). MySQL është i sigurtë dhe stabël për shumicën e aplikimeve. MySQL është download-uar më shumë se njëqind milionë herë në jetën e tij, me më shumë se pesëdhjetë mijë shkarkime të përditshme. Në listën e këtyre përdoruesve përfshihen disa nga kompanitë dhe organizatat më të njohura gjerësisht në botë, të tilla si: Yahoo!, CNET Networks, NASA, Google dhe Cisco Systems (http://www.mysql.com/customers/).

Më poshtë po theksoj disa nga karakteristikat kryesore që kontribuojnë në popullaritetin e MySQL-së.

Fleksibiliteti Pa marrë parasysh se çfarë sistemi operativ përdorim, MySQL na mbulon mirë. Në faqen e internetit të MySQL-së, gjenden binarë të optimizuar të vlefshëm për katërmbëdhjetë platforma, duke përfshirë Compaq Tru64, DEC OSF, FreeBSD, IBM AIX, HP-UX, Linux, Mac OS X, Novell NetWare, OpenBSD, QNX, SCO, SGI IRIX, Solaris (versionet 8 dhe 9) dhe Microsoft Windows. Paketat janë gjithashtu të vlefshme edhe për Red Hat, SUSE dhe Ubuntu. Për më tepër, MySQL e bën kodin e burimit të vlefshëm për download-ime nëse binarët nuk janë të vlefshëm për platformën tonë, ose edhe në rastin kur ne duam ta kryejmë vetë përpilimin.

MySQL gjithashtu ofron shumë lloje mekanizmash për menaxhimin e të dhënave, të cilët janë të njohura si motorrët e ruajtjes-storage engines. Rëndësia e të kujdesurit për të zgjedhur një motorr të veçantë ruajtjeje është analoge me rëndësinë e përdorimit të një algoritmi të përshtatshëm për një detyrë të veçantë. Ashtu si algoritmet, storage engines janë veçanërisht të aftë në detyra të caktuara dhe mund të mos përshtaten për të tjerët. MySQL mbështet gjerësist disa engins të quajtur MyISAM (i parazgjedhur për të gjitha sistemet operative përveç Windows), MEMORY (i njohur më parë si HEAP), InnoDB (i parazgjedhur për Windows), dhe MERGE. Versioni 5.0 shtoi motorrët ARCHIVE, BLACKHOLE, CSV, FEDERATED dhe EXAMPLE. Kohët e fundit, MySQL ka lëshuar një version alpha të Falcon, një motorr i ruajtjes me performancë të lartë i destinuar për vendosjet në shkallë të gjerë në sistemet SMP.

11[32], [33]

http://www.mysql.com/customers/


47

Çdo motorr ruajtjeje mbart pikat e tij të forta dhe të dobëta, si dhe duhet të aplikohet në mënyrë selektive për t’iu përshtatur më së miri qëllimit të përdorimit të të dhënave tona. Meqenëse një bazë të dhënash mund të përbëhet nga tabela të ndryshme, secila me qëllimin e saj specifik, MySQL siguron mundësinë për të përdorur motorrë të ndryshëm në një bazë të dhënash të vetme.

Edhe pse MySQL përdor gjuhën angleze, zhvilluesit e saj e dinë se jo të gjithë përdoruesit vijnë nga vendet ku flitet anglisht, kështu që MySQL u mundëson përdoruesve të zgjedhin nga më shumë se tridhjetë e pesë grupe karakteresh. Secili prej përdoruesve mund të përdorë këto grupe karakteresh për të kontrolluar gjuhën e përdorur për gabimet dhe statusin e mesazheve, për mënyrën se si MySQL i ndan të dhënat dhe se si të dhënat ruhen nëpër tabela.

Fuqia

Prej kohësh zhvilluesit e MySQL-së janë fokusuar në performancën, madje edhe në koston e një grupi funksionesh të reduktuar. Në ditët e sotme, angazhimi për shpejtësi të jashtëzakonshme nuk ka ndryshuar, edhe pse me kalimin e kohës aftësitë e munguara janë përmirësuar për të përballuar shumë prej konkurrentëve komercialë dhe me burime të hapura.

Veçoritë e Nivelit SQL

Kritikuesit e MySQL-së janë ankuar gjatë se mungesa e karakteristikave të avancuara të MySQL-së të tilla si: subqueries, pamjet dhe procedurat e ruajtjes, e kanë penguar bazën e të dhënave për të qenë i adaptueshëm në nivel ndërmarrjesh. Përgjigjia e ekipit të zhvilluesve të programit ndaj pretendimeve të tilla ishte një riprezantim i programit në lidhje me shpejtësinë dhe performancën, duke i përfshirë këto karakteristika në kohën e duhur. Versioni 5.0 është prova e këtij përkushtimi, me të gjitha karakteristikat e lartpërmendura tashmë në dispozicion të përdoruesve (ndërkohë që subqueries u prezantuan në versionin 4.1).

Indeksimi full-text dhe kërkimi

Versioni 3.23.23 i MySQL-së shtoi indeksimin full-text (tekst i plotë) dhe kërkimin, një karakteristikë që e rriti shumë performancën e përpunimit të të dhënave nga kolonat text-based (të quajtura CHAR, VARCHAR, TINYTEXT, TEXT, MEDIUMTEXT, dhe LONGTEXT). Kjo karakteristikë na mundëson, gjithashtu, të prodhojmë rezultate me qëllim lidhjen në përputhje me atë se sa mirë query-ja përshtatet në kolonat e tekstit të indeksuar në rreshta.

Query-a e fshehtë (Query caching)

Query caching është një prej përmirësimeve më të mëdha të shpejtësisë së MySQL-së. E thjeshtë dhe shumë efektive kur aktivizohet, query caching e bën MySQL-në të ruajë në memorjen e saj query-të SELECT së bashku me rezultatet e tyre përkatëse. Pasi query-të janë ekzekutuar, MySQL i krahason ato përkundër query caching, dhe nëse ato përputhen, MySQL i paraprin korrigjimit të kushtueshëm të bazës së të dhënave dhe thjesht jep rezultatin e query caching. Për të eleminuar rezultatet e vjetëruara, janë ndërtuar mekanizma për të hequr automatikisht rezultatet e shfuqizuara të fshehura dhe për t’i rifshehur ato në varësi të kërkesës pasardhëse.


48

Përgjigjia

Versioni 3.23.15 i MySQL-së ka shtuar karakteristikën e përgjigjes. Përgjigjia i lejon një baze të dhënash të vendosur brenda një serveri MySQL që të dyfishohet në një tjetër server MySQL, i cili ofron një numër të madh avantazhesh. Për shembull, vetëm të paturit e një baze të dhënash të vetme në vend mund të rrisë shumë disponueshmërinë, sepse ajo mund ta sjellë menjëherë online në qoftë se udhëzuesi i bazës së të dhënave ka ndonjë problem. Nëse ne kemi në dispozicion shumë makina, query-të e klientit mund të përhapen në të gjithë udhëzuesin dhe slaves-at e shumtë, duke reduktuar shumë ngarkesën që duhet të ketë në një makinë të vetme. Një tjetër avantazh përfshin backup-et; në vend që të bëjmë offline aplikimin tonë ne mund të bëjmë backup, pra ne mund të ekzekutojmë backup në një slave duke mos humbur fare kohë gjatë aplikimit tonë.

Siguria

MySQL mbështet një rrjet të gjerë të opsioneve të sigurisë dhe të konfigurimit, duke bërë të mundur që ne të ushtrojmë kontroll total në lidhje me çdo aspekt të imagjinueshëm të funksionimit të tij. Për shembull, me opsionet e konfigurimit MySQL ne mund të kontrollojmë gjëra të tilla si më poshtë:

• Kujt i përket “daemon”, gjuhën që nuk përputhet, portën që nuk përputhet, vendndodhjen e ruajtjes së të dhënave, si dhe karakteristika të tjera kyçe.

• Sasinë e memorjes së alokuar për “threads”, query caching, tabelat e përkohshme, tabelat që shtohen, si dhe buffers kyçë të indeksit.

• Aspekte të ndryshme të aftësive të rrjeteve MySQL, duke përfshirë edhe kohëzgjatjen që i duhet për të kryer një lidhje para se të ndërpritet, nëse ajo do të përpiqet të zgjidhë emrat DNS, madhësinë e paketës maksimale të lejueshme, dhe shumë e shumë të tjera.

Opsionet e sigurisë MySQL na lejojnë të menaxhojmë gjëra të tilla si:

• Numrin total të query-ve, të update-imeve dhe të lidhjeve të lejuara brenda një ore.

• Nëse një përdorues duhet të paraqesë një çertifikatë të vlefshme SSL për tu lidhur me bazën e të dhënave.

• Cilat veprime janë në dispozicion të një përdoruesi për një bazë të dhënash të caktuar, për një tabelë apo qoftë edhe për një kolonë të dhënë.

Për shembull, ne mund të lejojmë një përdorues të privilegjuar UPDATE për kolonën e e-mailit të një tabele të punonjësve të një korporate, por mund të ndalojmë privilegjin DELETE. Përveç kësaj, MySQL gjurmon një numër të madh metriksash i lidhur me të gjitha aspektet e ndërveprimit të bazës së të dhënave, të tilla si totalin e bytes-ve të transferuar hyrës dhe dalës, numëron llojin e çdo query-je të ekzekutuar, totalin e threads-ave të hapura, të running query, të query caching, si dhe të query-ve të lidhura. MySQL, gjithashtu, gjurmon numrin e query-ve që kanë kapërcyer një numër të caktuar ekzekutimesh, numrin total të query-ve të ruajtura në vende të fshehta, nëse ato janë të aktivizuara, të azhurnuara me kohen (uptime), e shumë e shumë të tjera. Të dhënat e marra nga sa më sipër provojnë vlerën e paçmuar për akordim dhe optimizm të vazhdueshëm të serverit tonë gjatë gjithë jetës së tij.


49

MySQL - Licensë me Burim të Hapur

MySQL AB ofron një version falas të software-it të tij nën kushtet e GNU General Public License (GPL) - Licensës Publike të Përgjithshme (LPP). Nëse software-i ynë është gjithashtu i licensuar nën GPL, ne jemi të lirë të përdorim MySQL-në në lidhje me aplikimin tonë dhe madje edhe ta modifikojmë e ta rishpërndajmë atë, me kusht që ne t’i bëjmë të gjitha në përputhje me kushtet e përcaktuara në GPL. Çdokush që është i interesuar mund të mësojë më shumë në lidhje me kushtet e GPL-së, në faqen e internetit: “http://www.fsf.org/licensing/licenses/gpl.html”.

Duhet pranuar se jo të gjithë përdoruesit dëshirojnë që programet e tyre të lançohen nën kushtet kufizuese të GPL-së, MySQL AB kohët e fundit i ka vënë produktet e tij më shumë në dispozicion sipas kushteve të Licensës së Pranimit të Software-it pa Pagesë me Burim të Hapur (Free/Libre and Open Source Software - FLOSS). Përjashtimi nga FLOSS është për ata përdorues të cilët dëshirojnë të përdorin software-in MySQL AB në lidhje me aplikacionet e lançuara nën ndonjërën prej licensave të aprovuara paraprakisht. Midis të tjerash, licensat përfshijnë: licensën e Software-it Apache (versionet 1.0, 1.1, dhe 2.0), licensën BSD "22 korrik 1999", Licensën Publike më Pak të Përgjithshme GNU (Lesser General Public License- LGPL), si dhe licencën PHP 3.0.

Më shumë informacion në lidhje me përjashtimin nga FLOSS, duke përfshirë listën e licensave të pranuara, është në dispozicion në faqen e internetit: “http://www.mysql.com/company/legal/licensing/floss-exception.html”.

Para se të vijmë në përfundim nëse MySQL është i përshtatshëm për nevojat tona, duhen shqyrtuar kushtet specifike të përcaktuara në përjashtimin nga FLOSS. Ne duhet t'i bindemi kushteve të përcaktuara nga GPL si për programin MySQL ashtu edhe për çdo punë të krijuar si derivat në lidhje me të. Me fjalë të tjera, përjashtimi nga FLOSS na lejon të përdorim një produkt MySQL në lidhje me aplikimin tonë për aq kohë sa ne kurrë nuk e kopjojmë, nuk e modifikojmë ose nuk e shpërndajmë atë.

Edhe pse shumë projekte me burim të hapur gëzojnë një komunitet përdoruesish aktivë, komuniteti i përdoruesve të MySQL-së mund të përkufizohet shumë mirë si hiper-aktive. Për fillestarët, kompania përpiqet të lançojë një version të përditësuar çdo katër deri në gjashtë javë, duke rezultuar në një rrjedhë të vazhdueshme të zgjerimit të karakteristikave. Përveç kësaj, ka me mijëra projekte me burim të hapur në mënyrë të tillë që varen nga MySQL si back end për menaxhimin e një koleksioni të gjerë informacioni ku përfshihen fotografi, e-mail, file të logimit të serverave, imazhe, përmbajtje nga web-i, help desk tickets dhe statistika të lojërave. Nëse kemi nevojë për këshilla apo për mbështetje, ne mund të përdorim motorrin tonë të preferuar të kërkimit (favorite search engine) për tu konsultuar me një nga qindra shpjegimet e shkruara në lidhje me çdo aspekt të imagjinueshëm të sofware-it, apo për të shfletuar manualin gjigant të MySQL-së, ose të bëjmë një pyetje në ndonjë nga grupet specifike të njoftimit MySQL.

MySQL ka kohë që është lançuar për shpejtësinë e tij dhe është përfolur historikisht për mungesën e karakteristikave të ashtuquajtura të nevojshme për vendimet e ndërmarrjeve. Natyrisht, popullariteti i saj provoi se për miliona përdorues këto karakteristika të avancuara rezultuan të jenë me pak interes për ta. Megjithatë, si rrjedhojë e këtyre nevojave u rrit performanca duke u bërë gjithnjë e më e sofistikuar,


50

zhvilluesit e MySQL-së shpejt u njohën me nevojën për të zgjeruar setin e bazës së të dhënave.

4.1.1 MySQL 4.0 Në Mars 2003 produksioni lançoi MySQL 4.0, i cili shënoi një piketë të madhe në historinë e software-it. Pas 18 muajsh të lançimit dhe disa vite pune, produkti përfunduar u vu në dispozicion të publikut të gjerë, duke sjellë disa karakteristika të reja rreth tabelave që prej kohësh konsideroheshin si standardi midis çdo produkti të bazës së të dhënave të qëndrueshme të ndërmarrjeve. Disa nga karakteristikat kryesore renditen si më poshtë:

• Shtimi i InnoDB për shpërndarjen standarde: Storage engine InnoDB, i cili ka qenë në dispozicion për përdoruesit që nga versioni 3.23.34a, është bërë pjesë e shpërndarjes standarde si i versionit 4.0. Tabelat InnoDB sjellin një mori tiparesh të reja për përdoruesit e MySQL-së, duke përfshirë transaksionet, kyçat e huaj të integritetit dhe mbylljet e nivelit të rreshtave.

• Query caching: Query caching, të cilat u vunë në dispozicion në versionin 4.0.1, e përmirësuan shumë performancën e query-ve të përzgjedhura duke e ruajtur rezultatin e query-ve në kujtesë dhe duke i rigjetur ato rezultate direkt në vend që të përsëritet query-a e bazës së të dhënave për të vendosur të njëjtin rezultat.

• Krijimi i serverit MySQL: Krijimi i një serveri MySQL bën të mundur integrimin e një serveri MySQL me karakteristika të plota në aplikimet e ngritura. Aplikacionet e ngritura i fuqizojnë gjërat e tilla si: kioska, CD-ROM, linjat e internetit në shtëpi, telefonat celularë dhe PDA-të.

• Subquery-të: Subquery-të mund të reduktojnë shumë kompleksitetin ndryshe nga disa query të caktuara, duke ofruar mundësinë për të futur ekspozimin SELECT brenda një tjetër query-e ekspozimi. Sikurse tek versioni 4.1, përdoruesit e MySQL-së tani mund të gëzojnë përdorimin e standardeve të bazuara në operacionet subquery.

• Lidhjet e Sigurta nëpërmjet Foleve të Shtresave të Sigurta: Duke përdorur vetëm ankriptet klient/server, lidhjet rrisin mundësinë që të dhënat dhe kredencialet e origjinalitetit mund të përgjohen dhe të ndryshohen edhe nga disa palë të treta të paftuara. Sikurse tek versioni 4.0, lidhjet e koduara mund të krijohen ndërmjet MySQL-së dhe çdo klienti duke mbështetur teknologjinë SSL.

• Zgjerimi hapësinor: Me lançimin e versionit 4.1 erdhi mbështetja për zgjerimet hapësinore, të cilat u përdorën për të krijuar, ruajtur dhe analizuar informacionin gjeografik. Për shembull, në rastin tonë kjo karakteristikë mund të përdoret për të evidentuar në një hartë vendndodhjen e kampuseve të tjera të universitetit tonë në qytetet e tjera.

4.1.2 MySQL 5.0 U lançua zyrtarisht në tetor të vitit 2005, koleksioni me karakteristika mbresëlënëse i MySQL 5.0 që nënkuptonte një hap të madh përpara në drejtim të evolucionit të produktit dhe ishte katalizator për kapitalizim të konsiderueshëm të pjesës së tregut nga ana e kompanisë në kurriz të konkurrentëve të saj të përhershëm. Disa nga karakteristikat kryesore janë përshkruar si më poshtë:


51

• Procedurat e ruajtjes: Një procedurë e ruajtjes është një set i ekspozimeve SQL12 që është ruajtur në bazën e të dhënave dhe vihet në dispozicion në të njëjtën mënyrë si funksionet SQL, të tilla si min() dhe rand(). Bazuar në kërkesat e parashtruara nga standardi i fundit i SQL-së, SQL-2003, shtimi i procedurave të depozituara përmbush një nga mangësitë e fundit kryesore të karakteristikave të MySQL-së.

• Pamjet: Tabelat e bazës së të dhënave shpesh përbëhen nga informacioni që nuk është i destinuar të shikohet nga publiku ose, në shumë raste, nga programuesit e ngarkuar me përdorimin e asaj baze të dhënash. Pamjet iu mundësojnë administratorëve të bazës së të dhënave të kufizojnë qasjen në tabelat e bazës së të dhënave vetëm për të dhënat që destinohen për t'u përdorur. Pamjet, gjithashtu, eleminojnë nevojën për të ndërtuar query të mëdha dhe potencialisht të gjata e të ngathëta që shtrihen nëpër tabela të shumta. Një pamje është në thelb një përfaqësim virtual i një nëngrupi të dhënash që gjenden në një ose më shumë tabela.

• Triggers: Një trigger është në thelb një procedurë e ruajtur që thirret bazuar në ndodhjen e një ngjarjeje të caktuar. Triggers përdoren shpesh për të vërtetuar të dhënat para ose pas futjes në tabelë në përputhje me logjikën apo rregullat e biznesit (apo institucionit për të cilin përdoret programi).

• Skema Informacion: MySQL ka mbështetur gjatë komandën SHOW, një mjet jostandard për të mësuar më shumë në lidhje me strukturat e të dhënave që ndodhen në serverin e bazës së të dhënave. Megjithatë, kjo metodologji është e papajtueshme me të gjitha bazat e tjera të të dhënave, si dhe është gjithashtu e kufizuar për shkak të pamundësisë së komandës SHOW për t'u përdorur në ekspozimet SELECT. Për të zgjidhur këtë kufizim, një bazë e re virtuale të dhënash, Skema Inormacion, iu shtua versionit 5.0. Kjo bazë të dhënash ruan informacionin metadata në lidhje me të gjitha bazat e tjera të të dhënave të gjetura në server. Me anë të kësaj baze të dhënash, përdoruesit tani mund të përdorin ekspozimin standard SELECT për të mësuar më shumë në lidhje me strukturën e një baze të dhënash.

4.1.3 MySQL 5.1 MySQL 5.113 është një lançim i rëndësishëm në historinë e produktit. Disa nga karakteristikat kryesore të këtij lançimi janë:

• Pluggable Engine Storage API: Nëse duam që MySQL të jetë në gjendje të jetë autentik përkundrejt zgjidhjes kredenciale të përdoruesit tonë klient; të ofrojmë një funksion filtrimi të të dhënave të klientit; apo formate query-sh jostandarde të të dhënave të tilla si file-t MP3; atëherë Pluggable Engine Storage API na lejon të shtojmë aftësitë tona tek klientët duke zgjeruar bazën e të dhënave në mënyrën që ne nuk e kishim menduar si të mundshme.

• Ndarja: Ndarja e tabelave në copa fizike më të vogla, mund të ketë disa avantazhe kur punojmë me sasi të mëdha të të dhënave. Performanca e query-së mund të përmirësohet shumë për shkak se indekset e tabelave janë reduktuar në zona më të vogla sesa zona e madhe.

12[22] , 13[31]


52

P.sh. konsiderojmë një skenar ku jemi duke analizuar faturat e konsumatorëve për një zinxhir kombëtar të shitjes me pakicë. Në vend që të bëhet marrëveshje me miliarda para që lehtësisht mund të gjenerohen në vetëm pak vite, ne mund të përdorim ndarjen për të ndarë faturat sipas viteve apo edhe sipas muajve. Ndarja mund të ndikojë edhe shpenzimet e magazinimit duke bërë të mundur të lëvizen tabelat e të dhënave më pak të përdorëshme tek një vendruajtjeje me kosto magazinimi më të ulët, ndërkohë që ende i lejohet asaj që të shikohet në kërkesë.

• Skedulimi i eventeve: Karakteristika e skedulimit të eventeve në MySQL është e ngjashme me programin UNIX cron, duke ekzekutuar një query SQL sipas një grafiku të paracaktuar.

• Testimi i ngarkesës: Një linjë komandë e programit e quajtur mysqlslap u shtua me shpërndarjen, duke na lejuar të testojmë performancën duke ekzekutuar query-të SQL ndërkohë që stimulojmë një skenar ku klientë të shumtë janë aksesuar në sistem.

4.1.4 Klientët e MySQL-së MySQL u vjen me mjaft shërbime klientëve, secili prej të cilëve siguron ndërfaqe për kryerjen e detyrave të ndryshme përkatëse për administrimin e serverit. Sigurisht, jo të gjithë përdoruesit janë të interesuar në menaxhimin e bazave të të dhënave nga linja e komandës, prandaj, si për zhvilluesit e MySQL-së edhe për palët e treta ka qenë e vështirë të ndërtoheshin GUI-zgjidhjet bazë të menaxhimit.

Klienti mysql: Klienti mysql është një strukturë (shell) SQL jashtëzakonisht e dobishme, e aftë për të menaxhuar pothuajse çdo aspekt të mundshëm të një serveri MySQL, duke përfshirë krijimin, modifikimin, fshirjen e tabelave dhe të bazave të të dhënave, krijimin dhe menaxhimin e përdoruesve, shikimin dhe modifikimin e konfigurimit të serverit, si dhe të dhënat e tabelave të query-ve. Klienti mysql mund të përdoret në mënyrë interaktive ose jo-interaktive. Për të përdorur mysql në mënyrë interaktive, së pari ne duhet që të hyjmë në ndërfaqe. Pasi të lidhemi nëpërmjet klientit mysql, ne mund të fillojmë ekzekutimin e komandave SQL.

Klienti mysqladmin: Klienti mysqladmin përdoret për të kryer një rrjet të gjerë të detyrave administrative, kryesisht për të krijuar dhe shkatërruar baza të dhënash, për të monitoruar statusin e serverit, si dhe për të mbyllur daemon-in MySQL të serverit. Ashtu si MySQL, ne kemi nevojë për të kaluar në kredencialet e nevojshme të aksesimit për të përdorur mysqladmin. Nëse ne kemi pajisur kredencialet e vlefshme, atëherë një listë e gjatë e parametrave dhe vlerave korresponduese do të na shfaqet. Nëse ne duam të shohim faqet përmes rezultateve, ne mund ta marrim këtë output pak a shumë në qoftë se përdorim Linux, ose edhe më shumë nëse përdorim Windows.

Sistemi funksionon në mënyrë të tillë që të lidhë aktorin kryesor (administratorin) me kërkesën/kërkesat e përdoruesve. Pra, tools-at e mbajtjes së të dhënave të studentëve, tools-at e bazës së të dhënave të notave të studentëve, rinovimin dhe mirëmbajtjen e informacionit të përdoruesit apo informacion e instrumenteve të përdorura në ndihmë të sa më sipër, janë veprimet kryesore të administratorit. Të gjitha procesimet e kërkesave të përdoruesve janë zgjeruar drejt “insert”, “query”, “modify” dhe “delete”. Kërkesat statistikore të përdoruesve janë një zgjerim i kërkesave në formë query-e. Të gjitha rezultatet


53

statistikore mund të ruhen në një fletë Excel-i, e cila u zbatua duke përdorur zgjerimin JXL.

Komandat mysqladmin: Ndërsa mysql në thelb është një strukturë e lirë SQL, duke lejuar çdo query SQL të njihet nga MySQL, qëllimi i mysqladmin është shumë më i kufizuar, duke pranuar një set komandash të paracaktuara, shumica e të cilave janë: create databasename, drop databasename, extended status, flush hosts, flush logs, flush status, flush table, flush threads, flush privileges, kill id[,id2[,idN]], old-password new-password, password new-password, ping, processlist, reload, refresh, shutdown, status, start slave, stop slave, variables, version.14

4.2 Përshtatja në MySQL

Kur lind nevoja për të kërkuar të dhëna në mbledhësit e shumëfishtë të të dhënave, ekziston rreziku që jo të gjithë datasets janë të të njëjtit lloj, disa mund të jenë në formatin XML dhe të tjerë mund të përdorin një bazë të dhënash relacionale. Kjo mund të trembë zhvilluesit nga përdorimi i dy dataset-eve të veçanta për të kërkuar të dhëna hyrëse, për shkak të faktit se përpilimi i metodave të ndryshme të kërkimit për datasets të ndryshëm mund të ketë konsumim në kohë.

Kur kërkojmë në MySQL tek bazat e të dhënave që përmbajnë vargje të mëdha, mund të ketë një problem gjatë ndeshjes së fjalëve ose vargjeve të veçanta. Tradicionalisht formulimi “LIKE” përdoret për të filtruar rezultatet. Kjo është një metodë shumë e thjeshtë që ka një sasi të kufizuar të plotfuqishme, si dhe një mënyrë të kufizuar për të krijuar kombinimet. Shprehjet e rregullta nga ana tjetër kanë një përdorim më kompleks të wildcards-ave dhe mund të ndërtohen për të krijuar një kombinim shumë të saktë. Ky kompleksitet, gjithashtu, u jep shprehjeve të rregullta gatishmërinë që e bën atë të mundur për të ekzekutuar shprehjet që gjithashtu mund të japin një kombinim të përgjithshëm.

Shprehjet e rregullta janë më të shpejta dhe mund të bëhen për të krijuar terma kërkimi që mund të përdoren si në query-të e bazës së të dhënave ashtu edhe në shumicën e gjuhëve të programimit për të kërkuar p.sh. file-t XML, filet tekste dhe të dhëna të llojeve të tjetra që bazohen në vargje. Duke përdorur shprehje të rregullta në një engine të bazës së të dhënave për të kryer një kërkim, ajo mund të mundësojë kërkimin e metodave të të dhënave të shumëfishta të ruajtura, vetëm me një shprehje të vetme e cila nuk mund të jetë bërë si me porosi për çdo lloj ruajtjeje të të dhënave.

MySQL ka dokumentuar shprehje të rregullta si një mënyrë për të zëvendësuar tekstin tek rezultatet. Por, ka një mundësi për t'i përdorur ato kur bëhet një SELECT e query-së. Në këtë rast ato do të jenë një zëvendësim për komandën LIKE për të filtruar rezultatet, për të siguruar që rezultatet e kthyera përmbajnë ose nuk përmbajnë një kombinim të veçantë të karaktereve.

LIKE është një formulim SQL që është pothuajse universal në të gjitha dialektet e SQL-së. Ajo përdoret për të filtruar rezultatet e kërkimit në një SELECT query.

14Shpjegimin e këtyre komandave e gjeni tek seksioni i terminologjisë.


54

Me MySQL ka dy lloje wildcards. Karakteri i përqindjes (%) që përfaqëson zero ose më shumë karaktere dhe karakteri i nënvizimit (_) që përfaqëson ekzaktësisht një karakter. Me këto dy karaktere ne mund të përdorim LIKE për të filtruar edhe pak më shumë rezultatet. 4.3 Sistemi i Bazës së Të Dhënave MySQL

MySQL është një sistem menaxhimi i bazës së të dhënave. Menaxhimi i këtij sistemi do të realizohet duke ngritur disa makina virtuale të cilat do të aksesojnë bazën e të dhënave. Sikurse kompjuterat mund të mbajnë një sasi të madhe të të dhënave, sistemet e menaxhimit të bazës së të dhënave luajë një rol qendror në informatikë, si shërbime të pavarura ose si pjesë e aplikimeve të tjera. Për të shtuar apo për të patur akses, si dhe për të përpunuar të dhënat e ruajtura në një bazë të dhënash në kompjuter, lind nevoja për një sistem të menaxhimit të bazës së të dhënave të tilla si Serveri MySQL. Kam zgjedhur sistemin “baza e të dhënave MySQL”, meqenëse ky sistem është relacional, fleksibël dhe nuk vjetërohet kurrë duke e bërë atë të qëndrueshëm për menaxhimin studentor. Zhvillimi i sistemit të menaxhimit është bazuar në katër karakteristika: Karakteristika e parë është mirëmbajtja e informacioneve themelore të

studentëve. Karakteristika e dytë përbën specifikat e informacioneve themelore të

studentëve. Karakteristika e tretë është transferimi i informacioneve tek kodi i secilit student

respektivisht sipas kerkesës së tyre, transferimi i informacionit tek pedagogët përkatës sipas kërkesës së tyre për listën e studentëve që frekuentojnë grupin ku ata japin mësim, si dhe transferimi i informacionit tek sekretaria apo financa sipas kërkesës së tyre për çdo të dhënë që kërkojnë lidhur me studentët, pedagogët apo financën.

Karakteristika e katërt është për të treguar statistika të ndryshme sipas kërkesës. Administratorët mund të shtojnë, të modifikojnë dhe të fshijnë informacione lidhur me studentët, pedagogët, financën dhe sekretarinë, si dhe specifikat e tyre nëpërmjet faqeve web.

Sistemi i menaxhimit të informacionit15 është në vetvete një sistem i menaxhimit të instrumentave që ofron një platformë multi-user për të lejuar administratorët të ruajnë informacionin e përdoruesit dhe informacionin e instrumentave, si dhe ndihmon të interesuarit për të marrë informacionin që u intereson. Gjithashtu, në të janë zbatuar funksione të thjeshta statistikore. Sistemi i menaxhimit përmban edhe bibliotekën e menaxhimit, e cila është një sistem komercial me burim të hapur që ofron karakteristika të tilla si: hyrje, shtoni kategori, shtoni dhe hiqni të dhëna, kërko dhe kthehu. Gjuha e përdorur është C# dhe serveri i bazës së të dhënave është MySQL. Menaxhimi i sistemit të të dhënave bazohet në modelin browser-server. Aksesimi i përdoruesit specifikohet në faqe web-i përmes një browser-i dhe serveri plotëson kërkesën në varësi të veprimit të përdoruesit (User-it). Përgjithësisht është e nevojshme të përshkruhet se si web browser-i komunikon me serverat në largësi, që në termat e fushës quhet “remote servers”.

15[37]


55

Prandaj HTTP (Hypertext Transfer Protocol)16 është protokolli që përdoret në modelin e komunikimit browser-server për transferimin e të dhënave në web. HTTP përmban rregullat nëpërmjet të cilave browser-i dhe serveri shkëmbejnë informacionin. HTTP është një protokoll kërkesë-përgjigje. Faqja e browser-it vepron si një klient që në rastin tonë quhen thjesht përdorues (studentët, financa, pedagogët dhe sekretaritë). Pritësit që mbajnë një kërkesë ose disa burime veprojnë si server. Përdoruesi i inicion serverit një kërkesë dhe pastaj serveri, sipas informacionit të kërkesës, përgjigjjet me burimet e kërkuara të tilla si: imazh, fotografi, html files, e kështu me radhë.

Përpara çdolloj komunikimi, vendoset lidhja ndërmjet browser-it dhe serverit, sikurse ilustrohet në figurën 9.

Figura 9: Komunikimi ndërmjet përdoruesit dhe serverit

Procesi përdorues - server:

1. Përdoruesi proceson: “Kërkesa për lidhje” 2. Serveri proceson: “Dërgimi i pranimit” 3. Përdoruesi proceson: “Kërkesa për të dhënat” 4. Serveri proceson: “Përgjigju” 5. Përdoruesi proceson: “Shkëputje” 6. Serveri proceson: “Shkëputje”

Përdoruesi dërgon një kërkesë për të vendosur një lidhje me serverin. Serveri i dërgon një njohje dhe pranimin (acknowledgement - ACK). Përdoruesi fillon të komunikojë me serverin dhe shkëmben të dhëna duke dërguar një kërkesë për të cilën merr një përgjigje. Hapi tjetër për përdoruesin është shkëputja me serverin. Komunikimi ndërmjet përdoruesit dhe serverit tashmë është vendosur. Aplikimet bazuar në strukturën browser-server ofrojnë një mënyrë të përshtatshme për përdoruesit për tu aksesuar në burimin e serverit. Përdoruesi kërkon vetëm një browser. Ndërfaqja e përdoruesit paraqitet përmes browser-it. Logjika kryesore e institucionit që do të përdorë sistemin e menaxhimit, jepet nga serveri.17

Sistemi i menaxhimit të të dhënave është bazuar në formën browser-server. Përdoruesit dhe administratori nuk kanë nevojë të download-ojnë apo të instalojnë asgjë në kompjuterin e tyre. Kjo është një zgjidhje e mirë që shpesh çon në një përvojë më të mirë për përdoruesin.18

16[2] 17[44] 18[34], [40]

Zinxhiri i kërkesës

Zinxhiri i përgjigjes

Krijohet lidhja

Përdorues Server


56

4.4 Baza e Të Dhënave dhe Normalizimi i Bazës së Të Dhënave Një bazë të dhënash është mbledhja në mënyrë të organizuar e të dhënave në mënyrë që ajo të jetë lehtësisht e aksesueshme dhe e menaxhueshme. Informacioni i mbledhur mund të jetë në formate të ndryshme si: grafik, audio, tekst, e kështu me radhë.

SQL - Gjuha e Srukturimit të Query-së (Structured Query Language) është një gjuhë programimi e projektuar për të komunikuar me një bazë të dhënash. SQL përdoret për të kryer detyra të tilla si përditësimi i një baze të dhënash apo korrigjimi i të dhënave në një bazë të dhënash.

Funksionalisht, gjuha e programimit SQL mund të ndahet në katër pjesë, ku fjalët kyçe më të përdorura të SQL-së jepen sipas funksionit të cilit i korrespondon sintaksa respektive:

Të dhënat e query-së – të cilit i korrespondon sintaksa e selektimit.

Përcaktimi i të dhënave – të cilit i korrespondojnë sintaksat e krijimit dhe copëzimit.

Manipulimi i të dhënave – të cilit i korrespondojnë sintaksat: fut, përditëso dhe fshij.

Kontrolli i të dhënave – të cilit i korrespondon sintaksa e selektimit.

Veprimi më i zakonshëm në gjuhën e programimit SQL është query-a e të dhënave, veprim i cili kryhet nëpërmjet selektimit.

Normalizimi i bazës së të dhënave19 është procesi i organizimit të të dhënave në atë bazë të dhënash. Objektivi i normalizimit të bazës së të dhënave është reduktimi i tepricës dhe i mospërputhjes sipas rregullave. Teprica e bazës së të dhënave mund të quhet dublikim i bazës së të dhënave, që do të thotë se të dhëna të njëjta janë ruajtur në vende të ndryshme, pra do të thotë se të dhënat ekzistojnë në më shumë se një vend në bazën tonë të të dhënave. Teprica e bazës së të dhënave zvogëlon hapësirën e diskut, pra mundet që të humbasim një ose më shumë vende ku të dhënat e ruajtura duhet të përditësohen. Gjithashtu, teprica e bazës së të dhënave çon në mospërputhje të të dhënave. Pra, mospërputhja e të dhënave nuk është e mirë për bazën e të dhënave. Nëse të dhënat e ruajtura në më shumë se një vend mund të përditësohen, atëherë të dhënat duhet të përditësohen në të njëjtën mënyrë në të gjitha vendet e tjera ku janë ruajtur. Nëse të dhënat janë ruajtur vetëm në një tabelë, atëherë është më e lehtë për të ndryshuar të dhënat në bazën e të dhënave.

Ka disa rregulla për bazën e të dhënave për të reduktuar tepricën dhe mospërputhjen. Këto rregulla janë quajtur forma normale, të cilat ndahen në tre formulime rregullash:

Formulimi i rregullave të para normale.

- Një çelës primar ose kryesor (primary key) është një identifikues unik për çdo rresht në tabelë.

- Reduktimi i grupeve të përsëritura në një tabelë sa më shumë të jetë e mundur.

- Krijimi i një tabele për secilin grup të informacionit respektiv.

- Çdo tabelë duhet të ketë një identifikues si primary key.

19[7]


57

Formulimi i rregullave të dyta normale.

- Këto rregulla bazohen në formulimin e rregullave të para normale.

- Një çelës i huaj (foreign key) është një pengesë referenciale midis dy tabelave.

- Ndërtimi i tabelave të veçanta për një grup informacioni që shfaqen në shumë rreshta brenda një tabele dhe pastaj shtimi i një primary key për këtë tabelë dhe lidhja e kësaj tabele me foreign key.

Formulimi i rregullave të treta normale.

- Këto rregulla bazohen në formulimin e rregullave të dyta normale.

- Bëjmë që çdo fushë të varet nga primary key. - Reduktojmë fushat që varen nga non-primary key.

Normalizimi sipas këtyre rregullave do të bëjë shmangien e të dhënave në mospërputhje, të cilat janë të tepërta në bazën tonë të të dhënave. Pra, në përgjithësi bihet dakord që baza e të dhënave të jetë normalizuar ashtu siç duhet. Shumica e bazave të të dhënave janë në formën e tretë normale.

4.5 Balancimi i Ngarkesës në Serverat e Bazës së Të Dhënave MySQL Për të rritur efikasitetin e punës, uljen e kohës së kapjes së informacionit dhe shpërndarjen sa më të mirë të ngarkesës së punës së CPU-së, RAM-it, Storage-it dhe rrjetit në makinat virtuale, është e nevojshme të përdoren algoritme të ndryshme të Load Balancing (balancimit të ngarkesës). Në serverat e bazës së të dhënave MySQL, Load Balancer (balancuesi i ngarkesës) është një aplikacion i konfigurueshëm sipas algoritmeve të caktuara, i cili komunikon me një ose disa servera MySQL qofshin këta fizikë apo makina virtuale. Nga pikpamja logjike Load Balancer-i vendoset midis klientëve dhe serverave MySQL. Në këtë mënyrë në vend që klientët të lidhen drejtpërdrejtë me serverat MySQL, ato lidhen me Load Balancer-in i cili e ridrejton lidhjen për tek njëri nga serverat MySQL sipas algoritmit të përcaktuar.

Algoritmi më i thjeshtë i konfigurimit të Load Balancer-it është algoritmi që mundëson balancim ngarkese vetëm në lexim mbi një numër të caktuar serverash MySQL. Në algoritëm përcaktohet fillimisht lista e serverave MySQL, të cilët do të përdoren gjatë shpërndarjes së punës, si dhe numri maksimal i kërkesave për lidhje nga një klient. Ky numër maksimal shërben si njësi matëse për shpërndarjen atutomatike dhe balancimin që kryen Load Balancer-i duke shpërndarë lidhjet në mënyrë të barabartë mes serverave MySQL. Kur nga klientë të ndryshëm vijnë kërkesa për lidhje, në momentin që arrihet numri maksimal i lidhjeve për klient, këto lidhje ridrejtohen për në serverat e tjerë që ndodhen në rrjet. Lidhjet e reja ridërgohen automatikisht drejt një serveri kur numri i lidhjes është më i vogli.20

Një algoritëm më i ndërlikuar i konfigurimit të Load Balancer-it është ai që përdor kombinimin me algoritmin e replikimit. Në këtë konfigurim Load Balancer-i përveç balancimit të ngarkesës në lexim, monitoron edhe gjendjen e replikimit. Në algoritëm përcaktohet Master-i (serveri MySQL që kontrollon replikimin) dhe Slaves (serverat MySQL që përpunojnë kërkesat për lidhje).

20[6], [11]


58

Në këtë konfigurim të Load Balancer-it monitorohet gjendja e replikimit e Master-it dhe Slaves-ave, duke bërë të mundur rrugëzimin e kërkesave për lidhje në serverat specifikë MySQL:

Nëse Load Balancer-i identifikon se një Slave nuk sinkronizohet (domethënë ka vonesa) me Master-in për gjendjen e replikimeve, atëherë ky Slave automatikisht hiqet nga lista e serverave të përdorshëm. Në këtë mënyrë ngarkesa shpërndahet për tek serverat e tjerë MySQL në të njëjtin grup replikimi.

Nëse identifikohet se gjendja e replikimit të një Slave-i nuk është më në procesim, atëherë ky Slave gjithashtu automatikisht hiqet nga lista e serverave të përdorshëm.

Nëse gjendja ndryshon, domethënë vonesa e replikimit ulet në një nivel të pranueshëm ose procesi i replikimit në Slave rinis dhe sinkronizohet me Master-in, atëherë Slave-i i identifikuar automatikisht rishkruhet në listën e serverave MySQL të përdorshëm.

4.6 Instalimi dhe Konfigurimi i Load Balancer-it MySQL

Krijimi dhe instalimi i Load Balancer-it MySQL bazohet në Proxy-in MySQL dhe konsiston në dy module të cilat punojnë bashkë për të arritur synimin:

Proxy në vetvete, që konfigurohet përmes skripteve Lua(*) të cilat përshtaten për të menaxhuar lidhjet dhe ekzekutimin e Query-ve. Proxy lidhet me disa instanca back-end MySQL drejt të cilave mund të dërgojë Query-të.

Monitoruesi konfigurohet në formën e Plugin-it për tu lidhur me çdo back-end MySQL të cilët janë të njohur nga Proxy. Ai monitoron gjendjen e çdo back-end duke parë rezultatin e ekzekutimit të Query-ve.

Load Balancer-i MySQL mundësohet si një paketë TAR/Gzipped. Instalimi i tij kryhet përmes:

$ gzip -cd load-balancer mysql-load-balancer-0.7.0-438-linux-fc4-x86-32bit.tar.gz | tar xf –

Përmbajtja e paketave standarde është e organizuar në katër direktori:

/bin

/lib

/sbin

/share

Direktoria bin përmban skripte bazë të cilat lidhen në mënyrë dinamike me informacionet binare që ndodhen në direktorinë sbin. Direktoria lib përmban libraritë e nevojshme. Direktoria bin përmban informacionet binare. Kurse direktoria share përmban skripte dhe skedarë suporti të cilët mund të përdoren nga Load Balancer-i gjatë ekzekutimit.

Ekzekutimi i Load Balancer-it kryhet drejtpërdrejtë nga direktoria ku ekstraktohet, ose duke kopjuar përmbajtjen në një direktori globale, si /usr/local:

$ cp -R * /usr/local/


59

Për konfigurimin e Load Balancer-it MySQL kemi përdorur arkitekturë të përbërë nga tre Slave që replikojnë me një Master. Slaves të instaluar në makinat virtuale janë: Slave-1, Slave-2 dhe Slave-3, ndërsa Master-i është Master-1. Çdo server MySQL komunikon në portën 3306.

Për lidhjen me kompjuterat, tek klientët konfigurohen zakonisht dy topologji:

Topologjia e parë përdor aplikacione të cilat janë të njohura me faktin se ka shume klientë. Zgjedhja e server-it MySQL bazohet ose në një zgjedhje rastësore ose duke zgjedhur Slave-in bazuar në një cilësi të njohur sikurse është ID e përdoruesit.

Figura 10: Arkitektura e replikimit me klientë që përdorin disa Slave MySQL

Në këtë arkitekturë, mund të ndodhë që një aplikacion klient të zgjedhë një Slave që është i padisponueshëm, ose në një situatë replikimi të një Slave-i që nuk është i sinkronizuar me Master-in. Ky mossinkronizim mund të jetë për shkak të vonesës në procesimin e të dhënave nga Query-të, gjë që do të sillte gabime në kthimin e të dhënave ose të dhëna jo të përditësuara. Në të gjitha rastet klienti nuk ka mundësi të detektojë problemin. Në rastin e një serveri të dështuar, lidhja do të shkëputej dhe një server tjetër mund të zgjidhet, por vonesa është shumë e madhe dhe mund të shkaktojë probleme me aplikacionin. Në këtë arkitekturë mund të ndodhë që një server i vetëm MySQL të mbingarkohet me kërkesa. Nëqoftëse aplikacioni përdor një model vendimmarrje të bazuar në ID e përdoruesit për të zgjedhur serverin MySQL, mund të ndodhë që një numër i lartë kërkesash për një ID të dhënë të prodhojë një ngarkesë mjaft të lartë në një server të zgjedhur. Kjo do të ndikonte në procesin e replikimit dhe do ta nxirrte serverin nga sinkronizimi në krahasim me Master-in.

Topologjia e dytë përdor një model ku çdo klient ka një server MySQL të dedikuar.

Figura 11: Arkitektura e replikimit me klientë që përdorin Slave MySQL të dedikuar


60

Në këtë skenar, një problem me serverin MySQL për një klient, mund ta bënte aplikacionin të papërdorshëm. Nëse serveri MySQL është mbrapa Master-it (në terma kohe), atëherë mund të merren informacione jo korrekte ose jo të përditësuara. Nëse serveri MySQL dështon, klienti nuk ka mundësi të aksesojë informacionin.

Figura 12: Arkitektura e replikimit me klientë që përdorin Load Balancer-in MySQL

Duke përdorur Load Balancer-in MySQL, mund të zëvendësohen lidhjet individuale të klientëve me Slaves-at dhe në vend të tyre të rrugëzohet lidhja përmes Load Balancer-it MySQL. Kjo do t’i shpërndante kërkesat mes serverave Slave individuale, duke marrë parasysh ngarkesën si dhe problemet me vonesat dhe replikimin e të dhënave nga Master-i.

Në këtë arkitekturë duke përdorur Load Balancer-in MySQL, çdo dështim i një serveri të vetëm MySQL automatikisht e heq atë nga lista e serverave të disponueshëm dhe i shpërndan automatikisht lidhjet e ardhura nga klientët në një nga serverat e tjerë të disponueshëm. Problemet me replikimin adresohen në të njëjtën mënyrë, duke ridrejtuar lidhjen në një server i cili është i sikronizuar (i përditësuar) me Master-in. Mundësia që një server i vetem MySQL të mbingarkohet, ulet ndjeshëm sepse ngarkesa e lidhjeve shpërndahet në mënyrë të barabartë tek secili server.

Konfigurimi i Load Balancer-it me një arkitekturë të tillë kryhet përmes komandave të mëposhtme që ekzekutohen në mysql-lb:

$ bin/mysql-lb --proxy-backend-addresses=master-1 \

--proxy-read-only-backend-addresses=slave-1:3306 \



--proxy-lua-script=share/mysql-load-balancer/monitored-ro-balance.lua \

--monitor-lua-script=share/mysql-load-balancer/monitor-backends.lua

Në këtë mënyrë konfigurohet Load Balancer-i i cili pret për lidhje nga klientet në portën 4040. Komponenti monitorues lidhet me çdo back-end server MySQL në mënyrë që të mundësohet dërgimi dhe ekzekutimi i query-ve.


61

Konfigurime të tjera shtesë mund të kryhen përmes komandave të mëposhtme:

--proxy-backend-addresses – konfigurohet adresa dhe numri i portës për serverin Master MySQL në strukturën e replikimit. Kjo është e nevojshme pasi Load Balancer-i monitoron gjendjen e master-it dhe e krahason atë me gjendjen e replikimit të slave-it për të evituar problemet e mossinkronizimit.

--proxy-read-only-backend-addresses – konfigurohet adresa dhe numri i portës për serverat slave back-end MySQL që do të përdoren.

--proxy-lua-script – konfigurohet skripti Lua që do të përdoret për menaxhimin dhe shpërndarjen e kërkesave.

--monitor-lua-script – konfigurohet skripti Lua që do të përdoret për monitorimin e serverave back-end.

Në një arkitekturë të tillë ku përdoret Load Balancer-i MySQL është e nevojshme që të përshtatet aplikacioni me lidhjet e ofruara nga ndërfaqja e Load Balancer-it dhe jo lidhje e drejtpërdrejtë me serverat MySQL. Protokolli i komunikimit në rrjet është i njëjtë me protokollin që përdor serveri MySQL, ndërsa porta e përdorur për komunikim nuk është porta standarde e serverit MySQL por është porta 4040. Të gjitha lidhjet për Query leximi konfigurohen që të dërgohen në lidhjen e Load Balancer-it. Kur një klient lidhet, lidhja e tij rrugëzohet nga balancuesi për tek një server MySQL. Të gjitha Query-të që përmbahen në këtë lidhje ekzekutohen në të njëjtin server back-end MySQL. Serveri nuk ndryshon pasi lidhja është stabilizuar. Nëse Load Balancer-i MySQL identifikon probleme me serverin back-end MySQL, lidhjet me këtë server shkëputen. Aplikacioni konfigurohet për t’u përshtatur në mënyrë të tillë që të rinisë një lidhje nëse kjo lidhje shkëputet gjatë ekzekutimit dhe të riekzekutojë Query-në përsëri në rast se ka dështime. Load Balancer-i MySQL zgjedh një server tjetër MySQL për lidhjen e re.

Algoritmi i balancimit të ngarkesës konfigurohet nëpërmjet një script-i Lua: monitored-ro-balance.lua.

Përmbajtja e script-it Lua, si dhe konfigurimet e tjera përshkruhen më poshtë: #!/bin/bash master-1=10.1.1.1 slave-1=10.2.1.1 slave-2=10.3.1.1 slave-3=10.4.1.1 ROOT_DIR=/usr/local LUA_PATH="$ROOT_DIR/mysql-proxy/share/mysql-proxy/?.lua" $ROOT_DIR/mysql-proxy/sbin/mysql-proxy \ --daemon \

--proxy-backend-addresses=$MASTERDB:3306 \ --proxy-read-only-backend-addresses=$SLAVEDB01:3306 \

--proxy-read-only-backend-addresses=$SLAVEDB02:3306 \ --proxy-read-only-backend-addresses=$SLAVEDB03:3306 \

--proxy-lua-script=$ROOT_DIR/mysql-proxy/share/mysql-proxy/rw-splitting.lua


62

Për të konfiguruar portën e ndërfaqes së Load Balancer-it MySQL përdorim:

mysql -uroot -p -h127.0.0.1 -P 4040 Për të bërë që MySQL Proxy të nisë në çastin e ndezjes së Load Balancer-it, përdorim skrptin e mëposhtem: ~# cat /etc/init.d/mysql-proxy

#!/bin/bash #

# mysql-proxy: Start mysql-proxy in daemon mode #

# Author: Gelina #

# chkconfig: - 99 01 # description: Start mysql-proxy in daemon mode with r/w splitting

# processname: mysql-proxy start(){ echo "Duke Nisur mysql-proxy..." /var/scripts/run_mysql_proxy_rw_splitting.sh

} stop(){ echo "Duke Ndalur mysql-proxy..." killall mysql-proxy

} case "$1" in

start) start

;; stop)

stop ;;

restart) stop

start ;;

*) echo "Përdorimi: mysql-proxy {start|stop|restart}"

exit 1 esac


63

4.7 Avantazhet dhe Disavantazhet e MySQL-së Më poshtë po përmendim disa nga avantazhet dhe disavantazhet e MySQL-së21.

Avantazhet e MySQL-së: MySQL karakterizohet si një bazë të dhënash relacionale me burim të hapur dhe

pa kosto, që domethënë se është e mundur për këdo të përdorë dhe ta modifikojë software-in. Çdokush mund të download-ojë nga interneti software-in MySQL dhe ta përdorë atë pa paguar asgjë.

MySQL, gjithashtu, karakterizohet si një bazë të dhënash e fuqishme, e shpejtë, e besueshme, e thjeshtë për t’u përdorur dhe me një grup karakteristikash të mira, kështu që nëse ne e dizenjojmë kodin që të jetë portativ atëherë MySQL është një zgjedhje shumë e mirë. Strukturat e bazës së të dhënave janë të organizuara në file-a fizikë të optimizuar për shpejtësi.

Administrimi dhe siguria janë efektive dhe instalimi i këtyre karakteristikave dhe i të tjerave nuk është shumë i komplikuar. MySQL është një zgjedhje e mirë për një bazë të dhënash që mund të ketë kërkesa "në mes të rrugës".

Përdoruesit e MySQL-së e pëlqejnë këtë bazë të dhënash për shkak se ajo është virtualisht në dispozicion të të gjitha kompanive host-uese.

Mekanizmi i autenticitetit MySQL e fokuson të gjithë modelin e tij të sigurisë nëpër Listat e Kontrollit të Aksesimit dhe ky mekanizëm mund të jetë më i sigurtë me vendosjen e disa parametrave shtesë.

MySQL është më i njohuri në integrimet PHP dhe të internetit. Disavantazhet e MySQL-së:

MySQL-së i mungojnë disa sofistikime dhe lehtësira, por ai ka një ekip aktiv të zhvillimit të programit që sa vjen e përmirësohet duke ia shtuar këtij të fundit gjithnjë e më shumë aftësitë. Ekipi i MySQL-së ka për qëllim të mbajë motorrët e bazës së tyre të të dhënave, të shpejtë dhe të besueshëm duke menaxhuar koordinimin ndërmjet shpejtësisë dhe aftësive.

Ne mund të ruajmë shumë të dhëna me MySQL-në, por madhësia e të dhënave do të ngadalësojë server-in. Përveç kësaj, back up-i i bazës së të dhënave në MySQL merr një kohë më të gjatë në krahasim me sistemet e tjera të menaxhimit të të dhënave.

MySQL kërkon shumë memorie. Nëse do të përdorim MySQL-në, duhet të shtojmë shumë memorien e serverave.

MySQL nuk suporton gjuhë të tjera duke u ekzekutuar nga brenda sistemit, si dhe ka mbështetje të kufizuar XML.

21[38]


64

4.8 Përmbledhje e Kapitulli IV Në kapitullin e katërt u trajtua koncepti i MySQL-së me versionet e tij MySQL 4.0/5.0/5.1, u përmendën klientët e MySQL-së, si dhe u demonstrua përshtatja në MySQL. Gjithashtu, në këtë kapitull u shtjellua sistemi i bazës së të dhënave MySQL, baza e të dhënave dhe normalizimi i bazës së të dhënave, balancimi i ngarkesës në serverat e bazës së të dhënave MySQL, instalimi dhe konfigurimi i Load Balancer-it MySQL, si dhe avantazhet dhe disavantazhet e MySQL-së.

MySQL është një Sistem Menaxhimi i Bazës së Të Dhënave-DBMS, gjerësisht i përdorur. MySQL ka një sërë karakteristikash të avancuara të DBMS-së, duke përfshirë këtu procedurat e ruajtjes, triggers, si dhe ruajtjen e shpërndarjes dhe të transaksioneve. Procedurat e ruajtjes janë të rëndësishme për përpunimin e të dhënave që rrjedhin në mënyrë efikase. MySQL është i lehtë për t'u përdorur dhe përdoruesit madje mund të ndryshojnë edhe kodin e burimit. Baza e të dhënave MySQL është bazë të dhënash me burim të hapur, më i përhapuri në botë për shkak të performancës së tij të lartë, besueshmërisë së lartë dhe lehtësisë në përdorim.


65

KAPITULLI V

ZHVILLIMI I SISTEMIT TË MENAXHIMIT TË BAZËS SË TË DHËNAVE

5.1 Zhvillimi rritës dhe përsëritës

Programi zhvillues rritës dhe përsëritës është një metodë e zhvillimit të programit që bazohet në një rritje graduale nga një shkarkim ciklik dhe model ngjitjeje. Në zhvillimin rritës, pjesë të ndryshme të sistemit janë zhvilluar në kohë të ndryshme dhe janë të integruara në bazë të përfundimit të tyre.

Në zhvillimin e programeve, zhvilluesit gjithmonë përballen me problemin se kërkesat nuk janë statike. Zhvillimi përsëritës mund të jetë një përgjigje e mirë për të ndryshuar kërkesat e përdoruesit. Ndryshime të vogla të hapave në kërkesat dhe në zbatimin përkatës quhet përsëritje. Procesi përsëritet deri sa zhvillimi i sistemit ka arritur në një pikë fundi. Deri në një masë të caktuar kjo metodë mund të zvogëlojë mundësinë e dështimit të zhvillimit të projektit.

5.2 Dizenjimi i Modelit

Faza e dizenjimit të programit është një fazë e rëndësishme për zhvillimin e programit. Dizenjimi i modelit është një proces që menaxhon kërkesat e programit. Qëllimi i dizenjimit të programit është të hartojë arkitekturën e sistemit dhe të përshkruajë se si do të përmbushen detyrat e programuara. Në zhvillimin e faqes së internetit, arkitektura treshtresore dhe modeli MKP-Modeli Kontrollues i Pamjes është më i zakonshmi që përdoret. Ky model dizajni e bën zhvilluesin që të shpërndajë ngarkesën në paketa të shumëfishta, të cilat janë më të lehta për tu lexuar, për tu testuar dhe për tu ruajtur. Në fillim përdorim MoSCoW dhe Gjuhën e Modelimit të Unifikuar (UML-Unified Modeling Language) që përdoren kryesisht për të përshkruar kërkesat, pastaj ndërtojmë MKP-në.

5.2.1 MoSCoW

MoSCoW22 si një metodë e caktimit të prioriteteve përdoret për të vendosur se cilat kërkesa duhet të përfundojnë më parë dhe cilat duhet të vijojnë më vonë, ose cilat kërkesa nuk duhet të kryhen fare. Pra, me fjalë të tjera MoSCoW është një metodë për të konfirmuar kërkesat e sistemit.

MoSCoW i ndan kërkesat në katër nivele, të cilat bashkë me zhvillimin e sistemit të menaxhimit të të dhënave jepen më poshtë:

- MUST (duhet domosdoshmërisht): Duhet të ketë këtë kërkesë për të përmbushur nevojat e institucionit/biznesit. Kërkesat duhet të jenë të plotësuara në variantin final.

Nëpërmje must ekzekutohen:

• Marrja dhe kthimi i informacionit.

• Ripërtëritja e kohës së marrjes për instrument.

22[21]


66

• Mbajtja e përdoruesit dhe e informacionit e instrumentit bazë nga ana e administratorit (update, delete and query).

• Futja (log-imi) i përdoruesit nëpërmjet faqes së internetit dhe mundësia për të kontrolluar informacionin e tyre.

• Mundësa për kontrollimin e gjendjes aktuale të instrumenteve specifike apo të përdoruesit.

- SHOULD (duhet): Duhet të ketë këtë kërkesë nëse është e mundur, por suksesi nuk varet nga kjo. Kërkesat duhet të përfshihen në variantin final nëse është e mundur.

Nëpërmjet should ekzekutohen:

• Marrja dhe kthimi në historinë që mund të jetë e ruajtur dhe e klasifikuar.

• Statistika për instrumentet dhe përdoruesit.

• Disa statistika që memorizohen nga 10 të parat, ku të gjithë instrumentet dhe të gjithë përdoruesit do të paraqiten në Excel ose në Webpage.

- COULD (mund): Mund të ketë këtë kërkesë nëse ajo nuk ndikon në asgjë tjetër. Kërkesat janë marrë në konsideratë, por jo si të nevojshme.

Nëpërmjet could ekzekutohen:

• Dërgimi nga ana e sistemit e e-mailave automatikisht tek përdoruesit, instrumentet e të cilëve nuk janë kontrolluar brenda kohës së duhur.

• Porositja nga ana e përdoruesit e instrumenteve përmes faqes së web-it.

• Printimi i një letre të vogël për përdoruesit.

• Gjenerimi automatikisht i barkodeve për instrumentet nga ana e sistemit.

- WOULD (do të): Do të doja të kisha këtë kërkesë më vonë, por kjo kërkesë nuk do të dërgohet në këtë moment. Kërkesat nuk do të zbatohen në variantin final.

Nëpërmjet would ekzekutohen:

• Inspektime vjetore të zgjeruara që duhet të bëhen deri sa t’i afrohen perfektes.

5.2.2 Gjuha e Modelimit të Unifikuar (UML)

Gjuha e Modelimit të Unifikuar (UML) është një gjuhë vizuale për të modeluar sistemin nëpërmjet përdorimit të diagrameve. Ajo përdoret zakonisht për të dizenjuar sistemin dhe për të ilustruar kërkesat. Sistemi i menaxhimit mbështet shumë-përdoruesit (multi-user), të cilët në rastin tonë janë: administratori, sekretaritë, studentët dhe pedagogët. Çdo rol ka funksionet e veta. Në përgjithësi, MoSCoW ndiqet nga Gjuha e Modelimit të Unifikuar (UML).


67

5.2.3 Modeli Kontrollues i Pamjes (MKP) Në inxhinierinë e programeve, Modeli Kontrollues i Pamjes (MKP)23 është një model i dizenjuar që ndan aplikimin në tre komponentë: komponenti i parë është Modeli i cili trajton kërkesën e përdoruesit apo përdoruesve, komponenti i dytë është Pamja që nënkupton ndërfaqen përdoruese dhe komponenti i tretë është Kontrolluesi që nënkupton përdoruesit e kërkesave dhe përgjigjeve. Modeli shpërndan të dhënat nga Kontrolluesi. Modelet janë përgjegjëse për bashkëveprimin me bazën e të dhënave. Pamja vepron si ndërfaqe dhe si menaxhuese e informacionit të shfaqur në ekran.

Kontrolluesi gjen apo kupton se për çfarë Pamje ka nevojë serveri për t’iu përgjigjur klientit dhe thërret modelet e përshtatshme.

Marrëdhënia ndërmjet të tre komponentëve shpjegohet në këtë mënyrë: Nga Pamja (ndërfaqja përdoruese) dërgohet kërkesa për tek Kontrolluesi

(përdoruesit e kërkesave dhe përgjigjeve) dhe njëkohësisht Pamja i dërgon Modelit gjendjen e query-së.

Ndërkohë, Kontrolluesi i transmeton Modelit ndryshimin e gjendjes. Pas kësaj, Modeli i përgjigjet Pamjes duke e informuar mbi ndryshimet sipas

kërkesës së përdoruesit. Në fund, Kontrolluesi pasqyron për përdoruesin zgjedhjen e pamjes, të cilën e ka

transmetuar tashmë tek Pamja. Nga Pamja kryhet funksioni i thirrjes dhe tek Kontrolluesi ndodh ngjarja.

Kërkesat e përdoruesit janë pranuar nga ana e Kontrolluesit. Kontrolluesi përcakton se cili nga modelet që është thirrur do të trajtojë kërkesën. Modeli dakordohet me logjikën e institucionit përkatës sipas kërkesës së përdoruesit dhe rikthen rezultatin e të dhënave. Në fund, Kontrolluesi thërret ndërfaqësin të formatojë të dhënat që rezultojnë të kthyera nga Modeli. Ndërfaqet e shumta mund të ndajnë një model. I njëjti model mund të ripërdoret nga shumë ndërfaqe, të cilat e përmirësojnë shumë ripërdorshmërinë e kodit. Tre komponentët e Modelit Kontrollues të Pamjes (MKP) janë të pavarura, kështu që ndryshimi i një komponenti nuk do të ndikojë në komponentin tjetër. Kontrolluesi menaxhon modele dhe ndërfaqe të ndryshme për të përfunduar kërkesën e përdoruesit.

Një plotësues për Modelin Kontroues të Pamjes (MKP) mund të jetë treshtresori i arkitekturës, i cili është një arkitekturë programi e shtresuar. Treshtresori mund t’i përshtatet çdo lloj sistemi. Arkitektura e treshtresorit ndan arkitekturën e programit në tre shtresa:

Shtresa e Aksesimit të të Dhënave (SHADH): Shtresa e Aksesimit të Të Dhënave përdoret për të bashkëvepruar me bazën e të dhënave dhe për të lexuar të dhënat nga baza e të dhënave ose për të shkruar të dhënat në bazën e të dhënave.

Shtresa e Logjikës së Institucionit (SHLI): Shtresa e Logjikës së Institucionit është një link që lidh shtresën e logjikës së institucionit me shtresën e ndërfaqes së përdoruesit. Funksioni kryesor i SHLI është që të përpunojë të dhënat e përzjera ndërmjet përdoruesit të ndërfaqes dhe shtresës së aksesimit të të dhënave.

23[35]


68

Shtresa e Ndërfaqes së Përdoruesit (SHNP): Shtresa e Ndërfaqes së Përdoruesit përdoret për të ndërvepruar me përdoruesit, duke marrë kërkesat e përdoruesve dhe duke iu përgjigjur rezultateve të përdoruesit. Përpunimi i të dhënave është trajtuar nga shtresa e logjikës së institucionit dhe shtresa e aksesimit të të dhënave. Marrëdhënia ndërmjet tre shtresave është ilustruar në figurën 13.

Figura 13: Modeli Treshtresor

Arkitektura24 e sistemit të menaxhimit është treshtresore (three-tier)25. Kur të dhënat e aksesueshme të shtresës komunikojnë me bazën e të dhënave, "SQLException" është hedhur nga baza e të dhënave Java që mundëson lidhjen, sikurse janë përjashtimet e llojit si: gabime që ndodhin gjatë ekzekutimit të ekspozimit të SQL-së apo dështimet që ndodhin gjatë përpjekjeve për tu lidhur me serverin e bazës së të dhënave. Pra, kur dhe ku përjashtimi është trajtuar, do të thotë që ka një problem në këtë sistem. Në qoftë se ky përjashtim është trajtuar në shtresën SHADH, sistemi duhet të kalojë 'HttpServletRequest' nga shtresa SHNP në SHADH dhe t’i përgjigjet përdoruesit me një informacion mbi gabimin e ndodhur, por ky nuk është qëllimi i arkitekturës treshtresore. Përjashtimet mund të kalohen automatikisht. Të gjitha përjashtimet kalohen në shtresën e ndërfaqes së përdoruesit. Injeksioni SQL është një sulm duke përdorur ekspozimin e SQL-së me të dhënat e futura nga klienti në kërkesë. Nëse të dhënat e futura nga klienti përmbajnë disa karaktere të ndjeshme të tilla si: "(>, <)", atëherë kjo menjëherë do të trajtohet si një përjashtim dhe do të evidentohet. Pra, ne duhet të bëjmë të vlefshme të dhënat e futura nga klienti. Pasqyrimi i rregullt është një mënyrë e mirë për të bërë të vlefshme të dhënat në këtë sistem. Aktualisht, përdoruesit mund të hyjnë në sistemin e menaxhimit përmes “web browser”. Pra, ne duhet të përdorim pasqyrimin e rregullt për të bërë të vlefshme të dhënat si në anën e klientit edhe në anën e serverit. Gjuha e programimit Java ofron një "string.test ()" metodë për të përdorur pasqyrimin e rregullt.

Mund të shtohen disa funksione dhe të përpiqemi të përdorim teknologji të ndryshme në të ardhmen. “Struts, Spring dhe Hibernate” (SSH) mund të jetë një kombinim më i mirë, i cili të mund të përmirësojë efikasitetin e zhvillimit të aplikimit të programit në web sidomos për aplikimet e vogla dhe të mesme dhe të qartësojë hierarkinë e sofware-it. “Struts” është një kuadër i burimit të hapur për zhvillimin e aplikacioneve në web. Kuadri i “Spring” është një kuadër kontenier dritë-peshë që bashkon SHADH dhe SHLI. “Hibernate” është paketa Java e hapur për të aksesuar të dhënat që na interesojnë.

Në fushën e zhvillimit të internetit, treshtresori është përdorur shpesh për zhvillimin e aplikacioneve në web. Aktualisht, modeli MKP shoqërohet gjithmonë me një strukturë treshtresore. Treshtresori fokusohet në decoupling (çbashkimin) e përgjithshëm, ndërsa fokusi i MKP-së është decoupling (çbashkimi) i sistemit të internetit të tilla siç janë faqja e serverit Java. Diagrami i mëposhtëm ilustron marrëdhënien ndërmjet modelit MKP dhe arkitekturës treshtresore.

24[27] 25[13]

Shtresa e Ndërfaqes së Përdoruesitsit

Shtresa e Logjikës së Institucionit

Shtresa e Aksesimt të të

Dhënave

SHNP SHLI SHADH Databaza


69

Kombinimi i treshtresorit dhe modelit të dizenjuar MKP është ilustruar në figurën 14.

Figura 14: MKP dhe Treshtresori

Modeli MKP nuk është i barabartë me arkitekturën treshtresore. Nëse modeli MKP është përdorur në një projekt me arkitekturë treshtresore, atëherë modeli në strukturën MKP duhet të ndahet në shtresën e logjikës së institucionit (SHLI) dhe në shtresën e aksesimit të të dhënave (SHADH). Në këtë mënyrë, modeli MKP paraqet një mënyrë të mirë për të kontrolluar komunikimin ndërmjet front-end dhe back-end. Kjo metodë është, gjithashtu, edhe një qasje e mirë për të reduktuar shkallën e bashkimit të front-end dhe back-end. Nuk ka asnjë ç’bashkim të shtresës së logjikës së institucionit (SHLI) dhe shtresës së aksesimit të të dhënave (SHADH) back-end. Si përmbledhje, MKP arrin ndarjen e back-end dhe front-end. Struktura treshtresore zgjidh ndarjen e SHADH, SHLI dhe SHNP. Një kombinim i të dyjave është një mënyrë e mirë dhe e zakonshme për të dizenjuar arkitekturën e sistemit.

5.3 Implementimi i Sistemit

Detyra kryesore e implementimit të programeve është që të përdorin gjuhë kompjuterike për të përshkruar module të dizenjuara në fazën e hartimit të programit. Gjuha kompjuterike dhe teknologjitë kryesore që do të përdoren për implementimin e programit, duhet të jenë konfirmuar përpara fillimit të zhvillimit të programit.26

MySQL është një Program me Objekt të Orientuar (POO)27. Programi me Objekt të Orientuar (POO) është një metodë programimi në të cilin programuesit përcaktojnë edhe llojin e të dhënave apo fushave në strukturën e të dhënave dhe të operacioneve apo të metodave që mund të trajtojnë llojin e të dhënave në strukturën e të dhënave. Struktura e të dhënave bëhet një objekt që i përfshin të dyja: të dhënat dhe metodat.

Metoda e Programit me Objekt të Orientuar (POO) nuk është si qasjet konvencionale. Ajo siguron një strukturë të qartë për programet, për përcaktimin e llojeve të të dhënave abstrakte ku detajet e implementimit janë të fshehura dhe fushat janë të mbrojtura. Të dhënat janë të kapsuluara (encapsulated). POO i bën të dhënat të lehta për tu ruajtur dhe për të modifikuar kodin ekzistues si objekte të reja që mund të krijohen me ndryshime të vogla të objekteve ekzistuese. Kjo është karakteristikë shumë e rëndësishme e POO-së e quajtur trashëgimi dhe polymorfik.

26[43]

27[36]

SHNP SHLI

Pamja Kontrolluesi Modeli

SHADH


70

5.3.1 Testimi i Programit Testimi i programit është procesi i ekzekutimit të një programi apo të një sistemi me synimin për të gjetur gabime. Testimi përfshin çdo aktivitet që synon vlerësimin e një atributi apo të një aftësie të një programi apo të një sistemi, si dhe përcaktimin nëse ai program apo sistem i plotëson rezultatet e kërkuara.

Ndarja ekuivalente është një program teknik testimi që ndan të dhënat hyrëse në pjesëza të të dhënave prej të cilave mund të rrjedhin rastet provë. Në parim, rastet e testimit janë të dizenjuara për të mbuluar çdo ndarje të paktën një herë. Kjo teknikë përpiqet më tepër të përcaktojë rastet provë sesa të zbulojë klasat e gabimeve, duke zvogëluar kështu numrin e përgjithshëm të rasteve të testimit që duhet të dizenjohen. Procedurat kur kanë të bëjnë me një numër të madh të vlerave të ndërmjetme janë të sakta, por mund të shfaqet një gabim kufitar. Gjendja kufitare është atje ku është skaji i kushteve të kufijve operativë të programit. Kufijtë shfaqen në të gjitha llojet e të dhënave të tilla si: numerike, karakter, varg, e-mail, notë, madhësi, etj. Karakteristikat duhet të konsiderohen: bosh/plot, gjatë/të përfshira, maksimum/minimum. Në varësi të kufirit, zgjidhen të dhënat që përmbahen në shpërndarjen ekuivalente. Megjithatë, vetëm pikat e të dhënave të testit të vijës kufitare janë të papërshtatshme. Kur kushtet kufitare janë të përcaktuara, këto të fundit mund të jenë të dhëna të legjitimuara dhe të dhëna të palegjitimuara me pak më shumë se kufiri që duhet të jetë testi.

Në sistemin e menaxhimit të të dhënave,28 administratorit herë pas here mund t’i duhet të hyjë në bazën e të dhënave dhe të rinovojë informacionin që përmban programi dhe informacionin e përdoruesve. Pra, teknika e testimit të programit për ndarje të barasvlerëshme është e përshtatshme për testimin e këtij sistemi.

Testimi i informacionit të përdoruesit është përshkruar në tabelën 1.

Kushtet Ekuivalenca Efikase Ekuivalenca e Pavlefshme ID 10 numra Jo 10 numra Emri Max 30 karaktere Mbi 30 karaktere Mbiemri Max 30 karaktere Mbi 30 karaktere Datëlindja Max 20 karaktere Mbi 20 karaktere Vendlindja Max 30 karaktere Mbi 30 karaktere Shkolla e Mesme Max 50 karaktere Mbi 50 karaktere Adresa e banimit Max 50 karaktere Mbi 50 karaktere Qyteti Max 20 karaktere Mbi 20 karaktere Shteti Max 20 karaktere Mbi 20 karaktere Telefon Max 15 karaktere Mbi 15 karaktere E-mail Max 40 karaktere dhe @ Mbi 40 karaktere

Tabela 1: Ekuivalenca e ndarjes (Ekuivalenca e klasave)

5.3.2 Vlerësimi i Sistemit të Menaxhimit të Bazës së Të Dhënave Disa nga format më kryesore të vlerësimit të sistemit të menaxhimit të bazës së të dhënave janë: analiza cilësore, analiza sasiore, etapat (benchmarks) dhe vlerësimi i përdorimit të lehtë.

28[41]


71

Analiza cilësore është një vlerësim i analizës e cila përmban disa metoda, të tilla si: investigime teorike apo metoda të tjera. Analiza cilësore zakonisht përdoret për të reduktuar sasinë e Sistemit të Menaxhimit të Bazës së Të Dhënave (DBMS) që nuk i adresohen kërkesave në lidhje me menaxhimin e bazës së të dhënave të marrë në shqyrtim. Analiza clësore fokusohet në menaxhimin e bazës së të dhënave dhe në konkluzionin e arritur nga studimi lidhur me sa më sipër në mënyrë që DBMS të jetë sa më i përshtatshëm dhe efikas.

Analiza sasiore është një metodë e mbledhjes së të dhënave, të cilat hulumtuesit kanë nevojë t’i përdorin në disa eksperimente apo studime. Analiza sasiore i jep rezultatet nga një perspektivë numerike. Analiza sasiore mat performancat të cilat përmbajnë INSERT, SELECT, DELETE dhe integritetin referencial.

Etapat (benchmarks) janë një grup programesh për të vlerësuar performancën lidhur me testimin. Ajo siguron teste dhe eksperimente lidhur me standardet. Qëllimi i benchmarks është testimi i performancës së DBMS-së dhe të japë rezultatet në mënyrë që të tregojë përshtatshmërinë dhe efikasitetin për aplikacionin që duam të bëjmë. Aplikacioni i DBMS-së ka nevojë për një përdorues të vetëm të bazës së të dhënave, i cili nuk ka nevojë të testohet për veçoritë e tij të përparuara. Pra, një aspekt i rëndësishëm i performancës së një DBMS-je është shpejtësia e leximit dhe e shkrimit të të dhënave nga baza e të dhënave ose në bazën e të dhënave.

Vlerësimi i përdorimit të lehtë: Aplikimi me një DBMS duhet të jetë transparent për përdoruesit. Ai duhet të jetë i lehtë për tu instaluar. Përdoruesit nuk kanë nevojë të dinë se si aplikacioni i menaxhon të dhënat brenda tij. Gjithçka i duhet aplikacionit është që të fillojë automatikisht ose gjatë instalimit, ose që herën e parë pa kërkuar që përdoruesi të bëjë ndonjë veprim që një përdorues normal nuk do ta dinte, si p.sh. rrugën e bazës së të dhënave. Kjo do të thotë që DBMS mund të instalohet automatikisht me instalimin e MBS-së, ose setup program do t’i instalojë fillimisht ato nëse ende nuk janë të pranishëm kur MBS të jetë instaluar.

5.4 Disa nga Teknologjitë Bashkëkohore më të Përdorshme

Në jetën tonë të përditshme, varësia ndaj internetit është duke u rritur dita ditës. Ne kemi nevojë për internet në pothuajse çdo fushë të jetës. Ne përdorim internetin kryesisht në formën e aplikacioneve në web. Ne përdorim aplikacionet në web për të paguar faturat e shërbimeve, për tu aktivizuar në rrjete sociale, për të përdorur e-mail, për transaksione online, etj. Ekzistojnë tre korniza kryesore për zhvillimin e aplikimeve interaktive, të cilat janë: EJB (Enterprise JavaBeans), PHP (Hypertext Preprocessor) dhe ASP.NET. Aktualisht, nuk ekziston asnjë studim i tillë që dallon këto teknologji në drejtim të performancës dhe atributeve të cilësisë. Zakonisht ato janë shqyrtuar teorikisht, por gjithashtu zbatohen praktikisht aplikacione në web në PHP dhe ASP.NET për të matur performancën dhe ndryshueshmërinë e aplikacioneve.

Strategjia për të krahasuar performancën e këtyre kornizave është shumë e thjeshtë. Zakonisht zhvillohen aplikacione identike në këto kornizat. Pastaj, zbatohen skripte të automatizuara tek këto aplikacione për të parë përgjigjet prej tyre. Pra, zakonisht ne zhvillojmë një aplikacion në web dhe shohim zhvillimin e tyre.


72

5.4.1 Çfarë është JAVA Java29 është njëkohësisht gjuhë programimi dhe platformë për zhvillimin e aplikacioneve që mund të punojnë në sistemet e shumta operative. JAVA përbëhet nga shumë komponentë programi që ofrojnë një mjedis të kryqëzuar platformash, gjë që do të thotë se sapo programuesi shkruan kodin, këto platforma drejtohen kudo. Përveç kësaj, JAVA mbështet Programin me Objekt të Orientuar. JAVA është, gjithashtu një burim i hapur gjuhe programimi. Kjo do të thotë se zhvilluesi mund të mësojë burimin e kodit JAVA për të mësuar më shumë rreth mekanizmit operativ të brendshëm, i cili është i rëndësishëm për zhvilluesin që të zhvillojë një sistem të mirë.

Në zhvillimin e aplikacionit të JAVA në web, teknologjia e JSP (Java Server Page) SERVLET dhe JAVABEAN është e rëndësishme.

Teknologjia e JSP (Java Server Page) është një zgjerim i teknologjisë së Java Servlet. Teknologjia JSP përdor prapashtesën XML që ç’bllokon të dhënat logjike që gjeneron përmbajtja e kësaj faqeje.

SERVLET janë platforma të pavarura, module të server-it dytësor që i përshtaten shtresës më të vogël në një kuadër të server-it të web-it dhe mund të përdoren për të zgjeruar kapacitetet e një server-i web-i me mirëmbajtjen dhe mbështetjen. Ato janë komponente aplikimi që download-ohen, sipas kërkesës, në pjesën e sistemit që ka nevojë për to.

JAVABEAN30 është thjesht një klasë Java e cila ka metodat marrës dhe setër. Metodat setër përdoren për të vendosur të dhënat nëpër fusha. Metodat marrës përdoren për të marrë të dhënat nga fushat. JavaBean përdoren shpesh për të ç’bllokuar objekte në një JavaBean të vetme në mënyrë që Bean të mund të përdoren apo të kalohen në një tjetër.

JDBC (Lidhshmëria e Databazës Java) është një API (Ndërfaqja e Programit të Aplikimit) Java që mund t’i aksesohet çdo lloji të të dhënave tabelare, sidomos të dhënave të ruajtura në një bazë të dhënash. JDBC ofron një seri të specifikimeve për të hyrë në në një bazë të dhënash të caktuar. Përpara se baza e të dhënave përkatëse t’i aksesohet programeve Java, lidhësi i bazës së të dhënave duhet të implementojë një ndërfaqe JDBC. Duke përdorur JDBC API, aplikimet mund të ekzekutojnë ekspozimet SQL, si dhe të rifitojnë rezultatet dhe kontrollin e transaksionit.

DAO (Objekti i Aksesimit të Të Dhënave) është një model i dizenjuar. DAO përdoret zakonisht në shtresën e aksesimit të të dhënave në arkitekturën treshtresore. Kështu që logjika e aksesimit të të dhënave dhe logjika e institucionit paraqiten me ndarje të nivelit të lartë. Klasa konkrete DAO përcakton sjelljet e përbashkëta me funksionet specifike (insert, delete, update dhe select). Kodi burimor Java dokumentohet nga ekzistenca e tre llojeve të komenteve identifikuese, të cilat janë: Shënuesi “dabëll slash” me shembull “// koment”, përdoret për të shënuar ose

komentuar një linjë të vetme.

29[4] 30[42]


73

Shënuesi “slash asteriks” me shembull “/* koment */”, përdoret për të shënuar ose komentuar linja të shumëfishta.

Shënuesi “slash dabëll asteriks” me shembull “/** koment */”, përdoret për të ekstraktuar dokumenta nga file-t HTML.

Dokumentacioni për kodin burimor është i rëndësishëm për mirëmbajtjen dhe ndryshimin e programeve pas përfundimit të zhvillimit të tyre. Dokumentimi i kodit burimor ndihmon programuesit për të kuptuar domethënien e një klase, të një metode dhe të një variabli. Kjo është një metodë e mirë për të shkruar kodin dhe dokumentacionin përkatës në të njëjtën kohë. Komentet e pasakta që nuk përshkruajnë kodin e duhur, nuk janë në të mirë të dokumentacionit.

JMM (Modeli i Memories Java) kujdeset kryesisht për marrëdhëniet ndërmjet fijeve depërtuese dhe memories. Në sistemin e Java-s ka një memorie kryesore. Të gjitha variablat themelore janë ruajtur në memorien kryesore. Ajo është e ndarë nga të gjitha fijet depërtuese. Çdo fije ka një memorie të saj të punës. Memoria e punës përfshin vendet e fshehta (cache) dhe raftet (stack). Kopja e variablave të memories kryesore është ruajtur në cache. Cache nuk është gjithmonë i sinkronizuar me memorien kryesore. Kjo do të thotë se variablat në cache nuk mund të shkruhen në të njëjtën kohë në memorien kryesore. Variablat lokale ruhen në stack, të cilat nuk mund të ndahen me fijet e tjera depërtuese.

Nëpërmjet analizës së mësipërme, përdorimi i gabuar i variablave të shkallës është arsyeja kryesore për pasigurinë e fijeve depërtuese (threads).

Ka dy zgjidhje për këtë problem:

Ndarja e të dhënave në mënyrë të sinkronizuar: Sinkronizimi është një fjalë kyçe për të shmangur ndarjen multi-thread të të dhënave në mënyrë të gabuar. Efekti i fjalës kyçe të sinkronizuar është se klasa nuk mund të aksesohet nga përdorues të ndryshëm në të njëjtën kohë. Natyrisht që për fijet depërtuese të klasave, nuk ndodhin situata të pasigurta.

Shmangia e deklarimit të variablave anëtarë në klasat që merren në shqyrtim: Ne e dimë se fijet depërtuese të pasigurta në klasa shkaktohen nga anëtarët variabël. Nëse ne nuk i përdorim anëtarët variabël në klasa, situata e pasigurt në fijet depërtuese nuk ndodh.

Dy metoda mund të hartojnë një program për depërtim të sigurtë në klasa. Por duke përdorur fjalën kyçe të sinkronizuar në klasa mund të degradohet performanca e sistemit. Ajo lejon vetëm një përdorues të aksesohet në klasë në të njëjtën kohë, shumë përdorues të tjerë bllokohen. Pra, ne duhet të përdorim sinkronizimin në shkallën minimale. Si konkluzion, të gjitha klasat në sistemin e menaxhimit nuk duhet të deklarojnë anëtarët variabël. Duhet të përdorim vetëm variablat lokalë, të tilla siç janë për shembull variablat e JavaBean.


74

5.4.2 EJB 3.0 (Enterprise JavaBeans)

EJB-Enterprise JavaBeans31 është një anë e komponentit të arkitekturës së modelit të serverit për zbatimin e aplikacioneve të bizneseve bazuar në teknologjinë Java. EJB 3.0 është specifikimi më i zakonshëm në industri. Lidhur me atributet e cilësisë së EJB 3.0, po analizoj: ndërveprimin, shkallën e aftësisë për menaxhimin e të dhënave, sigurinë dhe disponueshmërinë.

Ndërveprimi: EJB 3.032 është teknologji shumë e fuqishme për shpërndarjen informatike. EJB 3.0 i menaxhon çështjet e ndërveprimit me shumë zgjuarsi. Klienti nga ndonjë platformë mund të aksesojë EJB 3.0 duke përdorur COBRA (Coincise Object Relational Architecture). Lidhja me userin mund të zhvillohet në cilëndo prej gjuhëve, p.sh. C++, C#, etj. Kështu, programuesit mund të përqëndrohen në zhvillimin e aplikimit, në vend që të përqëndrohen në zbatimin e infrastrukturës. EJB 3.0 kujdeset për pjesën më të madhe të kompleksitetit të ndërveprimit. Kjo u jep zhvilluesve ambjent më të thjeshtë zhvillimi.

Shkalla e aftësisë për menaxhimin e të dhënave: EJB 3.0 ka aftësinë për të menaxhuar miliona kërkesa të përdoruesve, duke siguruar kështu shkallën e aftësisë dhe disponibilitetin bazë. EJB 3.0 mbështet shpërndarjen informatike dhe kërkesat mund të menaxhohen nga disa servera. Le të konsiderojmë një skenar, ku ne kemi serverat Tomcat, Apache dhe Glassfish. Ne kemi miliona klientë që përdorin shumëllojshmëri browsers-ash (Firefox, Internet Explorer, Google Chrome, etj), telefonat celularë dhe pajisje të tjera. Këta klientë i dërgojnë kërkesa servlets-ave, dhe servlets-at i dërgojnë kërkesa bins-ave dhe bins-at thërrasin bins-a të tjerë. Këto kërkesa mund të jenë lokale dhe të largëta. Në mënyrë që të menaxhohen të gjitha kërkesat, përdoret një vend i fshehtë tek niveli i servlets-ave dhe i bins-ave. Kuadri EJB 3.0 menaxhon çështjet e vendeve të fshehta për trajtimin me zgjuarsi të një numri të madh të kërkesave. E gjithë kjo mbështetje e bën EJB 3.0 një teknologji të fuqishme për shpërndarjen informatike.

Siguria: EJB 3.0 ofron një siguri të fuqishme dhe të mirëndërtuar për aplikimet në web. EJB 3.0 përdor “Shënimet e Sigurisë” për të specifikuar opsionet e sigurisë. EJB 3.0 përdor “Autenticitetin” dhe “Autorizimin” për sigurinë e menaxhimit. “Autenticiteti” është një proces për të kontrolluar të drejtën e aksesueshmërisë së përdoruesit në sistem. “Autorizimi” është një proces për të verifikuar aksesueshmërinë e përdoruesve ndaj objekteve të caktuara. Me fjalë të tjera, ne mund të kufizojmë veprimet e përdoruesit në “Autorizim”. “Autorizimi” mund të përcaktohet në dy mënyra: “Autorizim Deklarativ” dhe “Autorizimin Programatik”. Në “Autorizimin Deklarativ”, autorizimi është dhënë në kapacitetin mbajtës. Në “Autorizimin Programatik”, autorizimi menaxhohet nga bins-at. Në këtë metodë, bins-at menaxhojnë sigurinë përmes një objekti të quajtur “javax.ejb.SessionContext”. Shtresat e Autenticitetit në Web përdoren për menaxhimin e çështjeve të sigurisë së komunikimeve klient/server. Kështu, EJB 3.0 i jep siguri nivelit të objekteve dhe gjithashtu verifikon klientin. Kjo mbulon problemet e sigurisë, duke ruajtur një sesion klient/server për tu aksesuar në serverin objektet/operacion.

31[39] 32[18], [19]


75

Disponueshmëria: EJB 3.0 e shfaq disponueshmërinë duke siguruar mbështetje të mjaftueshme dhe të fuqishme për shpërndarjen informatike. Kuadri EJB 3.0 mbështet sisteme të fuqishme të shpërndara dhe mund të kujdeset për disponueshmërinë e aplikimit në mënyrë efikase.

5.4.3 PHP (Hypertext Preprocessor) PHP (Hypertext Preprocessor)33 është një gjuhë burim i hapur. Ai është projektuar për përmbajtje dinamike të web-it. Ne mund të përdorim PHP në tre mënyra kryesore: nga ana e skriptimit të Server-it, nga ana e skriptimit të linjave komanduese dhe nga ana e aplikacioneve GUI për klientin. PHP është një gjuhë shumë e thjeshtë dhe e kuptueshme, sepse bazohet në gjuhën e thjeshtë C. Ne mund të përdorim PHP për çdo lloj sistemi operativ, si për shembull: Windows, Linux, Mac, etj. PHP është një mbështetje e madhe e sistemit të menaxhimit të bazës së të dhënave të burimit të hapur siç është MySQL. Lidhur me atributet e cilësisë së PHP-së, po analizoj: përdorshmërinë, performancën, sigurinë, disponueshmërinë, testueshmërinë dhe modifikueshmërinë. Përdorshmëria: PHP është një gjuhë shumë e thjeshtë. PHP është shkruar

kryesisht në gjuhën e programimit C, kjo është edhe arsyeja pse ajo mbetet e thjeshtë dhe e lehtë. PHP mbështet plotësisht Programimet me Objekt të Orientuar, gjë e cila e bën PHP-në një gjuhë më të fuqishme dhe më të përdorshme. PHP është një gjuhë programimi me burim të hapur, gjë e cila do të thotë se programuesit mund të zhvillojnë me lehtësi aplikimet e tyre duke përdorur PHP-në pa asnjë kosto. Në fazat e herëshme PHP ishte menduar vetëm për zhvillimin e aplikacioneve themelore dhe të vogla, por me kalimin e kohës tani PHP është zhvilluar shumë.

Performanca: PHP është një gjuhë përkthyese, ajo nuk ka nevojë të shkojë në kujtesë për të hartuar kodet si gjuhët e tjera, si p.sh. C#, VB, etj.. Për shkak të këtij mekanizmi PHP ka shpejtësi më të mirë dhe është efikas për çdo lloj browser-i. Performanca e PHP-së bazohet në versionin e PHP-së në të cilin ne jemi duke zhvilluar aplikacionin tonë në mjedisin e faqes së serverit dhe në kompleksitetin e sistemit apo në kodimin tonë.

Siguria: Në ditët e sotme atributi i sigurisë është çështja më e rëndësishme për sistemet kritike. PHP nuk është mjaft i mirë për të ofruar siguri të nivelit të lartë, për këtë arsye, PHP nuk është një gjuhë e preferuar për të zhvilluar sisteme të sigurta. Siç e dimë, PHP është një gjuhë me burim të hapur gjë që do të thotë se të mirat dhe të këqijat janë të hapura për të gjithë. Është shumë e vështirë për një zhvillues të ndërtojë një aplikim të sigurtë web-i. Mekanizmat e “Autenticitetit” dhe të “Autorizimit” janë bazuar tërësisht tek zhvilluesit e saj.

Disponueshmëria: Siç e dimë PHP është një gjuhë skriptive përkthyese, ajo nuk ka nevojë të hartojë diçka brenda kujtesës së saj dhe për këtë arsye koha e kthimit të përgjigjes është shumë e mirë. Për faqe interneti të thjeshta dhe të një shkalle të vogël, PHP është e mirë dhe mjaft efikase. Për sistemet e mëdha dhe komplekse vetëm PHP nuk është e përshtatshme, por me ndihmën e Zend engines ne mund të themi se PHP mund të përshtatet mirë.

33[5]


76

Testueshmëria: Sintaksa dhe logjika e aplikimeve PHP janë shumë të mira për tu zhvilluar dhe të lehta për tu kuptuar. Shumica e aplikacioneve kanë të bëjnë me të dhëna personale dhe me eCommerce, të cilat tashmë kanë rregulla të paracaktuara. Testimi i këtyre aplikimeve është shumë i thjeshtë. Këto aplikacione të zhvilluara brenda Përmbajtjes së Sistemit të Menaxhimit (PSM) sigurojnë mekanizma rrjetëza dhe pikëza, si p.sh. WordPress dhe Joomla. Këto aplikacione kërkojë jo shumë përpjekje për testim, sepse shumica e pjesës testuese është bërë nga ana e zhvillimit të PSM-së. Aplikacionet PHP sigurojnë detaje mbi kufizimin e gabimeve. Kështu pra, rregullimet e aplikimit bëhen detyrë disi e vështirë.

Modifikueshmëria: Në ditët e sotme shumica e aplikacioneve web PHP zhvillohen në WordPress dhe Joomla. Këto mjetet e PSM-ve e bëjnë PHP-në shumë lehtësisht të modifikueshme. Edhe një person jo teknik mund të modifikojë blogs-a personalë dhe website të thjeshtë. Por, nëse zhvilluesi i saj e shkruan aplikacionin duke përdorur Macromedia Dreamweaver si redaktor, atëherë zhvilluesit i duhet të kujdeset për analizën e atributeve të cilësisë së file-ve të strukturës së vet, meqë Macromedia Dreamweaver nuk ofron ndonjë tipar inteligjent për menaxhimin e file-ve.

5.4.4 ASP.NET Kur ne filljmë të zhvillojmë një website duke përdorur kuadrin ASP.NET34, atëherë ne duhet të marrim seriozisht në konsideratë atributet e cilësisë. Ne duhet të fokusohemi në atributet e rëndësishme të cilat mund të jenë vendimtare si për institucionin aplikues ashtu edhe për përdoruesit finalë. Lidhur me atributet e cilësisë së ASP.NET, po analizoj: përdorshmërinë, performancën, shkallën e aftësisë për menaxhimin e të dhënave, sigurinë, disponueshmërinë, testueshmërinë, mirëmbajtjen dhe menaxhueshmërinë.

Përdorshmëria: Versioni Visual Studio (2005, 2008, 2010) është një Mjedis Zhvillimi i Integruar (IDE) i fuqishëm për zhvillimin e aplikimeve në ASP.NET. ASP.NET ofron një numër të madh të klasave dhe funksioneve të bibliotekave për të ndihmuar zhvilluesit. Gjithashtu, Visual Studio ofron lehtësinë për të menaxhuar logjikën dhe markup-in në file-a të ndryshme. Menaxhimi i logjikës, markup-it dhe stilet bëhen të lehta për zhvilluesit. Kështu, ASP.NET me Visual Studio u ofron zhvilluesve një mjedis jashtëzakonisht miqësor për zhvillimin e aplikacioneve.

Performanca: ASP.NET është kuadri më i plotfuqishëm ndërmjet të tjerëve të llojit të vet. Ne mund ta kontrollojmë me lehtësi performancën e website-tit tonë, për të llogaritur kohën e përgjigjes së një kërkese apo veprimi. Nëse kërkesat tona kërkojnë kohën minimale për të kryer ndonjë veprim, atëherë ne mund të themi se website ynë ka performancë të mirë.

Shkalla e aftësisë për menaxhimin e të dhënave: Shkalla e aftësisë për menaxhimin e të dhënave është një aftësi për të trajtuar kërkesat maksimale dhe ngarkesën në mënyrë të efektshme. Për të përmirësuar shkallën e aftësisë ne kemi dy mënyra, shkallën vertikalisht dhe shkallën horizontalisht. Në shkallën vertikalisht ne shtojmë më shumë burime në të njëjtin sistem.

34[16]


77

Në shkallën horizontalisht ne shtojmë më shumë makina dhe këto makina shkojnë paralel me sistemet e tjera për ndarjen e ngarkesës dhe për të rritur shkallën e aftësisë së sistemit. Ne e trajtojmë shkallën e aftësisë duke përdorur zgjidhjet hardware dhe software, p.sh. balancimin e ngarkesës në rrjet dhe balancimin e ngarkesës ndërmjet serverave të ndryshëm. Për aplikacionet kritike të institucionit aplikues, zakonisht përdoren cluster-at. Nëse një server bëhet më i përgjegjshëm, atëherë përdoruesit automatikisht kalojnë në një server tjetër pa e njoftuar përdoruesin. Në aplikacionet ASP.NET duhet të përdorim gjendjen e seksionit ASP.NET edhe në serverin e largët, gjithashtu, mund të përdorim serverin SQL për sesionin “store”. Për më shumë përmirësime mund të përdorim cache për aplikacionet “store” dhe sesionin e të dhënave. Gjithashtu, kontrolli i panevojshëm i transaksionit redukton shkallën e aftësisë së sistemit. Siguria: Në ditët e sotme, siguria e aplikacioneve në web është shumë e

rëndësishme dhe duke menaxhuar sigurinë në mënyrë efektive ne mund të rrisim disponueshmërinë e sistemit. Ne mund të përdorim “Autenticitetin” ASP.NET dhe encryption për të siguruar sistemin. ASP.NET ofron ndërtime fantastike në kontroll për të çekuar “Autenticitetin” dhe “Autorizimin” e përdoruesit për parandalimin e aksesimit të paautorizuar. Gjithashtu, logjika e sigurisë duhet të jetë gjithmonë në anën e serverit dhe jo në anën e klientit. ASP.NET ka shumë vërtetësi për të siguruar aplikacionin në web dhe “Autorizimi” Granular (i grimcuar) është një nga rolet më të mira të sigurisë bazë. Kjo teknikë është shumë e dobishme për perspektivën e zhvilluesit që të implementojë i shkujdesur në website në nivelin e Shtresës së Ndërfaqes së Përdoruesit (SHNP), pra nëse ndodhin "kushte të tjera, prosperitete të qarta e vërtetë/e gabuar dhe e mundshme/jo e mundshme”. ASP.NET jep gjithmonë informacionin e duhur për përdoruesin e duhur.

Disponueshmëria: Disponueshmëria e website-tit ASP.NET bazohet në atributet e ndryshme të cilësisë siç janë: performanca, mirëmbajtja, mbështetja, testueshmëria, siguria dhe shkalla e aftësisë. Le të marrim një shembulll të thjeshtë se si mund të kontrollojmë atributet e cilësisë së website-tit ASP.NET. Në qoftë se ne përballemi me ndonjë gabim të sistemit apo me kohë joproduktive nga ana e serverit, atëherë duhet të zvogëlojmë kohën joproduktive të website-tit tonë dhe të shohim se si mund të përmirësojmë disponueshmërinë. Website ynë duhet të mirëmbahet duke përdorur nivelet e arkitekturës n-shtresore. Website ynë duhet të jetë i sigurtë nga çdo lloj sulmi. Nëse ndodh ndonjë problem, kompania që mban web-in duhet të jetë në gjendje që menjëherë të përgjigjet për diagnostifikim dhe të ndreqë problemin. Tani për tani ASP.NET ka aftësi të madhe për aplikacionet në web të shkallës së vogël dhe të madhe.

Testueshmëria: Zakonisht aplikacionet ASP.NET në web kanë arkitekturë n-shtresore dhe secila shtresë është krejtësisht e pavarur nga shtresat e tjera. Ne lehtë mund të testojmë çdo shtresë të veçantë duke përdorur testimin njësi. Visual Studio 2008 parashikon veçori të fuqishme të testimit njësi për të provuar komponentët e zhvillimit.

Mirëmbajtja: Mirëmbajtja ofrohet në formën se sa shumë aplikacioni ynë është fleksibël kur ndodh ndonjë ndryshim. Mund të rriten ose të shtohen funksionalitete të reja në sistemin ekzistues. Pra, sistemi ynë duhet të na ofrojë mirëmbajtje me atribute cilësore. Lidhur me teknologjitë në net, ajo na jep shumëllojshmëri arkitekturash të aplikacioneve. Për të bërë më shumë aplikacione mirëmbajtjeje, duhet të përdorim arkitekturën n-shtresore. Qëllimi


78

kryesor i arkitekturës n-shtresore është se ne mund të ndajmë aplikacionin në shtresa të ndryshme, si p.sh.: Shtresa e Prezantimit, Shtresa e Logjikës së Institucionit dhe Shtresa e Aksesueshmërisë së të Dhënave. Këto shtresa duhet të jenë krejtësisht të afërta me njëra-tjetrën. Nëse ndodh ndonjë ndryshim në sistem, atëherë ne mund të përqëndrohemi në shtresa të veçanta për ndryshimet, në këtë mënyrë është shumë e lehtë të ruhen sisteme të shkallës së vogël dhe të madhe.

Menaxhueshmëria: Menaxhueshmëria ASP.NET është shumë e lehtë. Visual Studio përdoret normalisht si Mjedis Zhvillimi i Integruar (IDE) për zhvillimin e aplikacioneve ASP.NET. Visual Studio ofron eksplorim zgjidhjesh për menaxhimin e file-ve. Visual Studio ofron ikona të dallueshme për lloje të ndryshme file-ash dhe folder-ash. Gjithashtu, një shumëllojshmëri e gjerë operacionesh mund të sigurohet duke përdorur eksplorimin e zgjidhjeve. Administratori menaxhon me lehtësi përmbajtjen e website-it duke përdorur burimin e hapur të Përmbajtjes së Sistemit të Menaxhimit (PSM). PSM siguron shumë lehtësira për ta trajtuar website-in pa rregullime dhe kodime.

5.5 Rasti i Përdorimit të Modelit

Në figurën 15 përshkruhet rasti i përdorimit të modelit. Pesë llojet e aktorëve do të ndërveprojnë me sistemin. Në rastin e studimit tim aktorët janë: studentët, pedagogët, sekretaritë, financa dhe administratori. Për shembull: studentët mund të kërkojnë dhe të shqyrtojnë notat individuale. Gjithashtu, sekretaritë mund të kërkojnë dhe të shqyrtojnë notat e studentëve, si dhe të kryejnë një sërë procedurash të tjera sipas kompetencave qe kanë. Administratori mund të menaxhojë të gjithë bazën e të dhënave.

Administratori ka të drejta shtesë për menaxhimin e bazës së të dhënave. Ai mund të shtojë, të modifikojë dhe të fshijë të dhëna.


79

Figura 15: Përdorimi i Modelit

Check out për notat

Sign in

Rasti i Përdorimit të Modelit

Check out për orarin

Shiko të dhënat e studentit

Upload i të dhënave nga studenti

Kërkim informacioni

Check out për pagesë studenti

Regjistrim të dhënash

Ndarja në grupe

Modifikim të dhënash

Vendosje notash

Upload i të dhënave nga sekretaria

Check out për pagesë pedagogu

Shtim informacioni

Editim informacioni

Fshirje informacioni

Sign out

Studenti

Financa

Pedagogu

Sekretaria

Administratori


80

5.5.1 Përshkrimi i Kërkesave Sipas Funksionaliteteve (Fn) të Modelit

Fn 1: Sign in

Parakusht:

Përdoruesi (studenti, financa, pedagogu, sekretaria, administratori) duhet të ketë Username dhe Password.

Iniciuesi:

Studenti, financa, pedagogu, sekretaria, administratori.

Qëllimi:

Të vërtetojë përdoruesin.

Skenari kryesor:

1. Përdoruesi hap faqen kryesore.

2. Përdoruesi klikon butonin “login”.

3. Përdoruesi fut të dhënat e tij (username, password) në dritaren ku kërkohen.

4. Të dhënat e futura kontrollohen nga faqja e web-it.

5. Aplikacioni në web kontrollon nëse përdoruesi ekziston në sistem.

6. Aplikacioni në web kontrollon nëse të dhënat e futura janë të sakta.

7. Përdoruesi futet në llogarinë e tij.

8. Skenari kryesor:

Shtesë:

Përdoruesi nuk ekziston në sistem ose të dhënat e futura janë të pasakta. Rifilloni nga pika (3).

Fn 2: Check out për notat

Parakusht:

Përdoruesi (studenti, pedagogu, sekretaria, administratori) duhet të ketë bërë “sign in” në aplikacionin e web-it.

Iniciuesi:

Studenti, pedagogu, sekretaria, administratori.

Qëllimi:

Të shikojë notën.

Skenari kryesor:

1. Përdoruesi zgjedh “check out për notën” nga menuja.

2. Përdoruesi shkruan tekstin e dëshiruar në dritaren e hapur.


81

3. Përdoruesi do të shohë në faqen e web-it informacionin e kërkuar.

Fn 3: Check out për orarin

Parakusht: Përdoruesi (studenti, pedagogu, sekretaria, administratori) duhet të ketë bërë “sign in” në aplikacionin e web-it.

Iniciuesi: Studenti, pedagogu, sekretaria, administratori.

Qëllimi: Të shikojë orarin.

Skenari kryesor: 1. Përdoruesi zgjedh “check out për orarin” nga menuja.



Fn 4: Shiko të dhënat e studentit

Parakusht: Përdoruesi (studenti, sekretaria, administratori) duhet të ketë bërë “sign in” në aplikacionin e web-it.

Iniciuesi: Studenti, sekretaria, administratori.

Qëllimi: Të shikojë të dhënat e studentit.

Skenari kryesor: 1. Përdoruesi zgjedh “shiko të dhënat e studentit” nga

menuja.



Fn 5: Upload i të dhënave nga studenti

Parakusht: Përdoruesi (studenti, sekretaria, administratori) duhet të ketë bërë “sign in” në aplikacionin e web-it.


82

Iniciuesi: Studenti, sekretaria, administratori.

Qëllimi: Upload i të dhënave nga studenti.

Skenari kryesor: 1. Përdoruesi zgjedh “upload i të dhënave nga studenti”

nga menuja.

2. Përdoruesi zgjedh nga lista dokumentin që do të upload-ojë.

3. Përdoruesi kryen procesin e upload-imit.

4. Përdoruesi do të përftojë dokumentin e upload-uar.

Fn 6: Kërkim informacioni

Parakusht: Përdoruesi (studenti, pedagogu, sekretaria, administratori) duhet të ketë bërë “sign in” në aplikacionin e web-it.

Iniciuesi: Studenti, pedagogu, sekretaria, administratori.

Qëllimi: Kërkimi informacioni.

Skenari kryesor: 1. Përdoruesi zgjedh “kërkim informacioni” nga menuja.



Fn 7: Check out për pagesë studenti

Parakusht: Përdoruesi (studenti, financa, sekretaria, administratori) duhet të ketë bërë “sign in” në aplikacionin e web-it.

Iniciuesi: Studenti, financa, sekretaria, administratori.

Qëllimi: Check out për pagesë studenti.


83

Skenari kryesor:

1. Përdoruesi zgjedh “check out për pagesë studenti” nga menuja.



Fn 8: Check out për pagesë pedagogu

Parakusht:

Përdoruesi (pedagogu, financa, sekretaria, administratori) duhet të ketë bërë “sign in” në aplikacionin e web-it.

Iniciuesi:

Pedagogu, financa, sekretaria, administratori.

Qëllimi:

Check out për pagesë pedagogu.

Skenari kryesor: 1. Përdoruesi zgjedh “check out për pagesë pedagogu”

nga menuja.



Fn 9: Regjistrim të dhënash

Parakusht:

Përdoruesi (sekretaria, administratori) duhet të ketë bërë “sign in” në aplikacionin e web-it.

Iniciuesi:

Sekretaria, administratori.

Qëllimi: Regjistrim të dhënash.

Skenari kryesor:

1. Përdoruesi zgjedh “regjistrim të dhënash” nga menuja.

2. Përdoruesi hedh të dhënat e reja në bazën e të dhënave, sipas formatit të përcaktuar që i shfaqet në ekran.

3. Përdoruesi do të shohë në faqen e web-it informacionin e regjistruar.


84

Fn 10: Ndarja në grupe

Parakusht: Përdoruesi (sekretaria, administratori) duhet të ketë bërë “sign in” në aplikacionin e web-it.

Iniciuesi: Sekretaria, administratori.

Qëllimi: Ndarja në grupe e studentëve.

Skenari kryesor: 1. Përdoruesi zgjedh “ndarja në grupe” nga menuja.

2. Përdoruesi bën grupimin e studentëve në bazën e të dhënave, sipas formatit të përcaktuar që i shfaqet në ekran.

3. Përdoruesi do të shohë në faqen e web-it rezultatin e procesit të kryer.

Fn 11: Modifikim të dhënash Parakusht:



Qëllimi: Modifikimi i të dhënave.

Skenari kryesor: 1. Përdoruesi zgjedh “modifikim të dhënash” nga menuja.

2. Përdoruesi zgjedh në aplikacionin e web-it listën që dëshiron të modifikojë në bazën e të dhënave, sipas formatit të përcaktuar që i shfaqet në ekran.


Fn 12: Vendosje notash Parakusht:




85

Qëllimi: Vendosje e notave të studentëve.

Skenari kryesor: 1. Përdoruesi zgjedh “vendosje notash” nga menuja. 2. Përdoruesi zgjedh në aplikacionin e web-it listën e

studentëve për të cilët do të hedhë notën përkatëse, sipas lëndëve respektive në bazën e të dhënave, sipas formatit të përcaktuar që i shfaqet në ekran.


Fn 13: Upload i të dhënave nga sekretaria Parakusht:



Qëllimi: Upload i të dhënave nga sekretaria.

Skenari kryesor: 1. Përdoruesi zgjedh “upload i të dhënave nga sekretaria”

nga menuja.

2. Përdoruesi zgjedh nga lista dokumentin që do të upload-ojë.

3. Përdoruesi kryen procesin e upload-imit.

4. Përdoruesi do të përftojë dokumentin e upload-uar.

Fn 14: Shtim informacioni

Parakusht: Përdoruesi (administratori) duhet të ketë bërë “sign in” në aplikacionin e web-it.

Iniciuesi: Administratori.

Qëllimi: Shtim informacioni.

Skenari kryesor: 1. Administratori zgjedh “shtim informacioni” nga

menuja.


86

2. Administratori shton informacione dhe detaje në bazën e të dhënave.

3. Administratori klikon butonin “save” për të ruajtur informacionet e shtuara.

4. Administratori do të shohë në faqen e web-it rezultatin e procesit të kryer.

Fn 15: Editim informacioni

Parakusht:

Përdoruesi (administratori) duhet të ketë bërë “sign in” në aplikacionin e web-it.

Iniciuesi:

Administratori.

Qëllimi:

Edit-imi i të dhënave të informacionit.

Skenari kryesor:

1. Administratori zgjedh “edit-im i të dhënave të informacionit” nga menuja.

2. Administratori klikon butonin “edit” tek informacioni ku është i interesuar të edit-ojë në bazën e të dhënave.

3. Administratori edit-on informacionin e zgjedhur.

4. Administratori klikon butonin “save” për të ruajtur informacionet e edit-uara.


Fn 16: Fshirje informacioni

Parakusht:

Përdoruesi (administratori) duhet të ketë bërë “sign in” në aplikacionin e web-it.

Iniciuesi:

Administratori.

Qëllimi:

Fshirje e të dhënave të informacionit.

Skenari kryesor:

1. Administratori zgjedh “fshirje e të dhënave të informacionit” nga menuja.


87

2. Administratori klikon butonin “delete” tek informacioni ku është i interesuar të fshijë në bazën e të dhënave.

3. Administratori konfirmon informacionin e zgjedhur për tu fshirë.

4. Administratori klikon butonin “save” për të ruajtur ndryshimet e bëra.


Fn 17: Sign out

Parakusht: Përdoruesi (studenti, financa, pedagogu, sekretaria, administratori) duhet të ketë bërë “sign in” në aplikacionin e web-it.

Iniciuesi: Studenti, financa, pedagogu, sekretaria, administratori.

Qëllimi: Sign out nga llogaria e përdoruesit.

Skenari kryesor: 1. Përdoruesi zgjedh “sign out” nga menuja.

2. Përdoruesi do të dalë nga llogaria e tij në faqen kryesore të web-it.


88

Përdoruesi (studenti, financa, pedagogu,

sekretaria, administratori) Aplikacioni

Serveri i aplikacionit proceson kërkesën.

Përdoruesi hap faqen kryesore.

E dërgon në faqen “home page.aspx”.

Përdoruesi klikon butonin “login”.

Serveri i aplikacionit proceson kërkesën. E dërgon në faqen “log in”.

Përdoruesi fut “username, password”.

Serveri i aplikacionit proceson kërkesën. Dërgon dhe verifikon detajet për “log in” dhe

përdoruesi futet në llogarinë e tij.

Aplikacioni Përdoruesi (studenti, financa, pedagogu,

sekretaria, administratori)

5.5.2 Diagramat e Renditjes së Përshkrimit të Kërkesave

Fn 1: Sign in

Figura 16: Diagrama Fn 1

Fn 2: Check out për notat


Kthehet në gjendjen e mëparëshme.

Aplikacioni Përdoruesi (studenti, pedagogu, sekretaria,

administratori)


Përdoruesi zgjedh “check out për notat” nga menuja.

E dërgon në faqen “check out për notat.aspx”.

Përdoruesi zgjedh lëndën për të cilën do të shohë notën.

Dërgon detajet e informacionit në faqen “check out për notat”.

Përdoruesi shikon notën.

Aplikacioni Përdoruesi (studenti, pedagogu, sekretaria,

administratori)




89

Fn 3: Check out për orarin


Fn 4: Shiko të dhënat e studentit


Përdoruesi (studenti, pedagogu, sekretaria,

administratori) Aplikacioni


Përdoruesi zgjedh “check out për orarin” nga menuja.

E dërgon në faqen “check out për orarin.aspx”.

Përdoruesi zgjedh degën dhe vitin për të cilët do të shohë orarin.

Dërgon detajet e informacionit në faqen “check out për orarin”.

Përdoruesi shikon orarin.

Aplikacioni


Përdoruesi (studenti, pedagogu, sekretaria,

administratori)



Përdoruesi (studenti, sekretaria, administratori) Aplikacioni


Përdoruesi zgjedh “shiko të dhënat e studentit” nga menuja.

E dërgon në faqen “shiko të dhënat e studentit.aspx”.

Përdoruesi zgjedh informacionin që do të shikojë.

Dërgon detajet e informacionit në faqen “shiko të dhënat e studentit”.

Përdoruesi shikon informacionin e kërkuar.

Aplikacioni


Përdoruesi (studenti, sekretaria, administratori)




90

Fn 5: Upload i të dhënave nga studentit


Fn 6: Kërkim informacioni


Përdoruesi (studenti, sekretaria, administratori) Aplikacioni


Përdoruesi zgjedh “upload i të dhënave nga studenti” nga menuja.

E dërgon në faqen “upload i të dhënave nga studenti.aspx”.

Përdoruesi zgjedh informacionin që do të upload-ojë.

Dërgon detajet e informacionit në faqen “upload i të dhënave nga studenti”.

Përdoruesi upload-on informacionin e kërkuar.

Aplikacioni


Përdoruesi (studenti, sekretaria, administratori)



Përdoruesi (studenti, pedagogu, sekretaria, administratori) Aplikacioni


Përdoruesi zgjedh “kërkim informacioni” nga menuja.

E dërgon në faqen “kërkim informacioni.aspx”.

Përdoruesi zgjedh informacionin që kërkon.

Dërgon detajet e informacionit në faqen “kërkim informacioni”.

Përdoruesi shikon informacionin e kërkuar.

Aplikacioni


Përdoruesi (studenti, pedagogu, sekretaria, administratori)




91

Fn 7: Check out për pagesë studenti


Fn 8: Check out për pagesë pedagogu


Përdoruesi (studenti, financa, sekretaria,



Përdoruesi zgjedh “check out për pagesë studenti” nga menuja.

E dërgon në faqen “check out për pagesë studenti.aspx”.

Përdoruesi zgjedh studentin për të cilin do të shohë pagesën.

Dërgon detajet e informacionit në faqen “check out për pagesë studenti”.

Përdoruesi shikon pagesën e kryer nga studenti.

Aplikacioni



administratori)



Përdoruesi (financa, pedagogu, sekretaria,



Përdoruesi zgjedh “check out për pagesë pedagogu” nga menuja.

E dërgon në faqen “check out për pagesë pedagogu.aspx”.

Përdoruesi zgjedh pedagogun për të cilin do të shohë pagesën.

Dërgon detajet e informacionit në faqen “check out për pagesë pedagogu”.

Përdoruesi shikon pagesën e pedagogut.

Aplikacioni


Përdoruesi (financa, pedagogu, sekretaria,

administratori)




92

Fn 9: Regjistrim të dhënash


Fn 10: Ndarja në grupe


Përdoruesi (sekretaria, administratori) Aplikacioni


Përdoruesi zgjedh “regjistrim të dhënash” nga menuja.

E dërgon në faqen “regjistrim të dhënash.aspx”.

Përdoruesi zgjedh formën ku do të hedhë të dhënat.

Dërgon detajet e informacionit në faqen “regjistrim të dhënash”.

Përdoruesi bën regjistrimin e të dhënave.

Aplikacioni

Ruan detajimet e regjistruara dhe e dërgon informacionin e regjistruar në faqen përkatëse.

Përdoruesi (sekretaria, administratori)





Përdoruesi zgjedh “ndarja në grupe” nga nenuja.

E dërgon në faqen “ndarja në grupe.aspx”.

Përdoruesi zgjedh formatin si do t’i ndajë grupet.

Dërgon detajet e informacionit në faqen “ndarja në grupe”.

Përdoruesi bën ndarjen në grupe të studentëve.

Aplikacioni

Ruan detajimet e ndarjes në grupe dhe e dërgon informacionin e kryer në faqen përkatëse.





93

Fn 11: Modifikim të dhënash


Fn 12: Vendosje notash


Dërgon detajet e informacionit për modifikim në faqen “modifikim të dhënash”.



Përdoruesi zgjedh “modifikim të dhënash” nga menuja.

E dërgon në faqen “modifikim të dhënash.aspx”.

Përdoruesi zgjedh listën që dëshiron të modifikojë.

Përdoruesi bën modifikimet përkatëse dhe i ruan.

Aplikacioni

Ruan detajimet e modifikuara dhe i dërgon në faqen përkatëse.






Përdoruesi zgjedh “vendosje notash” nga menuja.

E dërgon në faqen “vendosje notash.aspx”.

Përdoruesi zgjedh formatin ku do t’i vendosë notat.

Dërgon detajet e informacionit në faqen “vendosje notash”.

Përdoruesi bën vendosjen e notave për lëndët përkatëse sipas grupeve të studentëve.

Aplikacioni

Ruan detajimet e vendosjes së notave dhe e dërgon informacionin e kryer në faqen

Përdoruesi (sekretaria,

administratori)




94

Fn 13: Upload i të dhënave nga sekretaria


Fn 14: Shtim informacioni




Përdoruesi zgjedh “upload i të dhënave nga sekretaria” nga menuja.

E dërgon në faqen “upload i të dhënave nga sekretaria.aspx”.

Përdoruesi zgjedh informacionin që do të upload-ojë.

Dërgon detajet e informacionit në faqen “upload i të dhënave nga sekretaria”.

Përdoruesi upload-on informacionin e kërkuar.

Aplikacioni

Ruan detajimet e upload-uara dhe i dërgon në faqen përkatëse.




Përdoruesi (administratori) Aplikacioni


Përdoruesi zgjedh “shtim informacioni” nga menuja.

E dërgon në faqen “shtim informacioni.aspx”.

Përdoruesi fut të dhënat e informacionit që po shton dhe i ruan.

Aplikacioni

Ruan detajimet e informacionit të shtuar.

Përdoruesi (administratori)



95

Fn 15: Editim informacioni


Fn 16: Fshirje informacioni




Përdoruesi zgjedh “editim informacioni” nga menuja.

E dërgon në faqen “editim informacioni.aspx”.

Përdoruesi zgjedh informacionin që do të editojë.

Aplikacioni

Ruan detajimet e edituara dhe i dërgon në faqen përkatëse.

Dërgon detajet e informacionit për editim.

Përdoruesi bën ndryshimet dhe i ruan.






Përdoruesi zgjedh “fshirje informacioni” nga menuja.

E dërgon në faqen “fshirje informacioni.aspx”.

Përdoruesi zgjedh informacionin që do të fshijë.

Aplikacioni

Ruan detajimet e fshirjes dhe i dërgon në faqen përkatëse.

Dërgon detajet e informacionit për fshirje.

Përdoruesi bën fshirjen dhe i ruan ndryshimet.





96

Aplikacioni

Aplikacioni Aplikacioni

Aplikacioni

Fn 17: Sign out


Aplikacioni


pedagogu, administratori)


Përdoruesi zgjedh “sign out” në adresën e tij.

E dërgon në faqen “sign out.aspx” dhe përdoruesi del nga llogaria e tij.

Aplikacioni


pedagogu, administratori)


97

5.5.3 Diagrama E-R (Entity-Relationship) e Bazës së Të Dhënave Relacionale

Figura 33: Diagrama E-R (Entity-Relationship) e Bazës së Të Dhënave Relacionale

Emër/Mbiemër

Pedagogu

Studenti

Lënda

Nota

Id_Studenti

Nr. Telefoni

Datëlindja

Vendlindja

Adresa

E-mail

Id_Dega

Id_Lënda

Id_Nota

Id_Pedagogu

Emër/Mbiemër

Id_Lënda

E-mail

Nr. Telefoni Id_Lënda Lëndë

Vlerësohet

Vlerësimi

Id_Nota Notat

Atësi

Mbiemër Emër

Viti Data

Muaji Qyteti

Shteti

Emër Mbiemër

Nr_apartamenti

Emri i Rrugës

Qyteti Shteti

Rruga

Zip_kodi


98

Një bazë të dhënash mund të modelohet si një bashkim entitetesh dhe marrëdhëniesh ndërmjet entiteteve. Në diagramën E-R të prezantuar në figurën 33, entitetet janë: studenti, pedagogu, lënda dhe nota.

Çdo entitet ka atributet e veta dhe respektivisht:

Atributet e entitetit “studenti” janë: Id_studenti, emër/mbiemër, nr. telefoni, datëlindja, vendlindja, adresa, e-mail, Id_dega, Id_lënda dhe Id_nota.

Atributet e entitetit “pedagogu” janë: Id_pedagogu, emër/mbiemër, Id_lënda, e-mail dhe nr. telefoni.

Atributet e entitetit “lënda” janë: Id_lënda dhe lëndët.

Atributet e entitetit “nota” janë: Id_nota dhe notat.

Në diagramën E-R të sistemit tonë të menaxhimit të informacionit kemi të bëjmë me atribute të përbëra dhe me shumë vlera. Drejtkëndëshat paraqesin entitetet, ndërsa elipset me një vijë paraqesin atributet dhe elipset me dy vija paraqesin atributet shumëvlerëshe. Çdo entitet ka atributet e veta. Rombet paraqesin marrëdhëniet ndërmjet entiteteve. Nënvizimet tek disa atribute tregojnë që ato atribute shërbejnë si “primary key”. Në diagramën tonë E-R, atributet që shërbejnë si “primary key” janë: Id_studenti, Id_dega, Id_lënda, Id_nota dhe Id_pedagogu. Etiketimet e roleve janë opsionale dhe përdoren për të sqaruar kuptimin e marrëdhënies. Në diagramën tonë E-R rolet tregohen nëpërmjet shigjetës që lidh rombet me drejtkëndëshat. Ndërsa vijat lidhin atributet me setet e entiteteve dhe setet e entiteteve me setet e marrëdhënieve. Në një marrëdhënie një-me-shumë, një “pedagog” asociohet me të shumtën një “notë” nëpërmjet rombit “vlerësimi”, një “student” asociohet me të shumtën një “notë” nëpërmjet rombit “vlerësohet” dhe një “lëndë” asociohet me të shumtën një “notë” nëpërmjet rombit “vlerësimi”. Në një marrëdhënie shumë-me-një, një “notë” asociohet me disa “pedagogë” nëpërmjet rombit “vlerësimi”, një “notë” asociohet me disa “studentë” nëpërmjet rombit “vlerësohet” dhe një “notë” asociohet me disa “lëndë” nëpërmjet rombit “vlerësimi”. Në një marrëdhënie shumë-me-shumë, një “pedagog” asociohet me disa “lëndë” nëpërmjet rombit “vlerësimi” dhe një “lëndë” asociohet me disa “pedagogë” nëpërmjet rombit “vlerësimi”. Në marrëdhëniet një-me-shumë, entitetet ndërveprojnë ndërmjet tyre nëpërmjet rombeve duke u lidhur respektivisht: “pedagogu – vlerësimi → nota”, “studenti – vlerësohet → nota” dhe “lënda–vlerësimi→nota”. Në marrëdhëniet shumë-me-një, entitetet ndërveprojnë ndërmjet tyre nëpërmjet rombeve duke u lidhur respektivisht: “nota ← vlerësimi – pedagogu”, “nota ← vlerësohet – studenti” dhe “nota ← vlerësimi – lënda”. Në marrëdhëniet shumë-me-shumë, entitetet veprojnë ndërmjet tyre nëpërmjet rombeve duke u lidhur respektivisht: “pedagogu – vlerësimi – lënda” dhe “lënda – vlerësimi – pedagogu”. Më poshtë paraqiten tebelat shpjeguese të diagramës E-R të bazës së të dhënave relacionale, të marra si shembull vetëm për vitin e parë bachelor.

Id_Aktiviteti Emri i Aktivitetit

1 Sign in

2 Check out për notat

3 Check out për orarin

4 Shiko të dhënat e studentit

5 Upload i të dhënave nga studenti


99

6 Kërkim informacioni

7 Check out për pagesë studenti

8 Check out për pagesë pedagogu

9 Regjistrim të dhënash

10 Ndarja në grupe

11 Modifikim të dhënash

12 Vendosje notash

13 Upload i të dhënave nga sekretaria

14 Shtim informacioni

15 Editim informacioni

16 Fshirje informacioni

17 Sign out

Tabela 2: Tabela e Aktiviteteve

Id_Rolet Rolet Id_Aktivitetet

1 Studenti 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 17

2 Financa 1, 7, 8, 17

3 Pedagogu 1, 2, 3, 6, 8, 17

4 Sekretaria 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 17

5 Administratori 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17

Tabela 3: Tabela e Roleve

Id_Nota Notat

1 4 (katër)

2 5 (pesë)

3 6 (gjashtë)

4 7 (shtatë)

5 8 (tetë)

6 9 (nëntë)

7 10 (dhjetë)

Tabela 4: Tabela e Notave


100

Id_Lënda Lënda

1 Matematikë e Përgjithshme

2 Matematikë e Zbatuar

3 Matematikë Financiare

4 Hyrje në Ekonomi

5 Gjuhë Angleze 1

6 Gjuhë Angleze 2

7 Menaxhim Biznesi

8 Sociologji

9 Bazat e Financës

10 Mikroekonomi

11 Komunikim në Biznes

12 Bazat e Marketingut

13 E Drejtë Publike

Tabela 5: Tabela e Lëndëve

Id_Dega Dega

1 Financë

2 Menaxhim Biznesi

3 Administrim Publik

Tabela 6: Tabela e Degëve

Id_Studenti Emër

Mbiemër

Numër

telefoni Dt/lindja Vendlindja Adresa E-mail Id_Dega Id_Lënda Id_Nota

1 A. B. --- --- --- --- ---@--- 1 3 6

2 C. D. --- --- --- --- ---@--- 3 8 3

3 D. E. --- --- --- --- ---@--- 2 5 1

4 F. G. --- --- --- --- ---@--- 3 2 2

5 H. I. --- --- --- --- ---@--- 1 2 7

6 J. K. --- --- --- --- ---@--- 1 4 5

7 L. M. --- --- --- --- ---@--- 2 12 4

8 N. O. --- --- --- --- ---@--- 1 10 3

9 P. Q. --- --- --- --- ---@--- 2 1 1

10 R. S. --- --- --- --- ---@--- 3 2 1

Tabela 7: Tabela e Studentëve


101

Id_Pedagogu Emri/Mbiemri Id_Lënda E-mail Nr. Telefoni

1 G. M. 1, 2, 3 ---@--- ---

2 A. S. 4 ---@--- ---

3 D. S. 5, 6 ---@--- ---

4 K. S. 7 ---@--- ---

5 B. B. 8 ---@--- ---

6 GJ. DH. 9 ---@--- ---

7 A. A. 10 ---@--- ---

8 D. SH. 11 ---@--- ---

9 R. M. 12 ---@--- ---

10 M. M. 13 ---@--- ---

Tabela 8: Tabela e Pedagogëve

Id Id_Studenti Id_Lënda Id_Pedagogu Id_Nota

1 5 1 1 3

2 3 5 3 1

3 1 2 1 5

4 10 13 10 4

5 6 9 6 7

6 4 4 2 1

7 2 3 1 6

8 8 6 3 2

9 9 8 5 7

10 7 9 6 5

Tabela 9: Tabelë Përmbledhëse

5.6 Situata Aktuale e Universiteteve Tona në Lidhje me Aplikimin e Sistemeve Informatike dhe Krahasimi me Sistemin e Menaxhimit të Informacionit të Universitetit të Tiranës

5.6.1 Përshkrim i Shkurtër i Situatës Aktuale të Universiteteve Tona në Lidhje me Aplikimin e Sistemeve Informatike Ndër universitetet publike në Shqipëri që nuk e kanë ende një sistem informatik, listojmë:

- Universiteti “Fan S. Noli” Korçë

- Universiteti “Aleksandër Xhuvani” Elbasan

- Universiteti “Eqerem Çabej” Gjirokastër


102

Ndër universitetet publike në Shqipëri që aktualisht përdorin një sistem informatik, janë:

- Universiteti “Aleksandër Moisiu” Durrës

Ky universitet e ka implementuar sistemin informatik prej rreth katër vitesh. Ky sistem informatik konsiston në menaxhimin e bazës së të dhënave institucionale dhe ka këto portale: studenti, pedagogu, sekretaria, dekani dhe administratori.

Të gjithë aktorët e sipërpërmendur të këtij sistemi log-ohen në sistem nëpërmjet llogarisë së tyre duke futur username-in dhe password-in e tyre personal. Këta aktorë kanë të drejta aksesimi të ndryshme në varësi të hierarkisë së pozicionit të punës që kryejnë. Ky sistem është një platformë software e gatshme e bazuar në MySQL.

Informatizimi i këtij universiteti është një Sistem i Menaxhimit të Informacionit përgatitur nga një kompani private, e cila përmbush edhe funksionet kryesore të administratorit përsa i përket anës teknike ndërsa administrimi i bazës së të dhënave bëhet nga IT e universitetit.

- Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë

Edhe ky universitet e ka implementuar një sistem informatik. Ky sistem informatik konsiston në menaxhimin e bazës së të dhënave institucionale dhe bazohet pak a shumë në të njëjtat module si Universiteti “Aleksandër Moisiu” Durrës.

Sistemi informatik i këtij universiteti funksionon afërsisht njësoj si tek Universiteti “Aleksandër Moisiu” Durrës dhe mbështetet tek e njëjta platformë software e gatshme e bazuar në MySQL, por ka një bazë të dhënash shumë më të vogël se Universiteti “Aleksandër Moisiu” Durrës.

- Universiteti Politeknik Tiranë Ky universitet ka në funksionim disa sisteme informatike që përmbajnë disa soft-e të përgatitura nga vetë IT-të respektive të secilit prej fakulteteve të universitetit. Këto sisteme informatike mbështeten tek platforma software e bazuar në MySQL dhe kanë si module kryesore: studentin, pedagogun, sekretarinë, dekanin dhe administratorin. Këto sisteme informatike janë ende në fazën fillestare të tyre dhe nuk janë konsoliduar ende. Në të ardhmen mendohet mundësia e unifikimit të një sistemi të vetëm informatik për të gjithë universitetin.

- Ndërsa: Universiteti i Arteve Tiranë, Universiteti Bujqësor i Tiranës Kamëz-Tiranë, Universiteti i Sporteve “Vojo Kushi” Tiranë dhe së fundi Universiteti “Luigj Gurakuqi” Shkodër janë përfshirë në një projekt për informatizimin e tyre nën kujdesin e Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës (MASH).

Projekti në fjalë titullohet: “Qendra Ndëruniversitare e Shërbimit dhe Rrjeti Telematik (QNSh&RrT)” dhe financohet nga Ministria Italiane e Punëve të Jashtme - Zyra e Bashkëpunimit për Zhvillim. Ky projekt synon në përmirësimin dhe forcimin e sistemit universitar shqiptar si burim i mësimdhënies i nivelit më të lartë në vend dhe në nxitjen e hulumtimit shkencor. Projekti konsiston në ngritjen e një Qendre të Dhënash (Data Center) ku mendohet të atashohen të gjitha universitetet shtetërore dhe private (nëse dëshirojnë). Pikërisht Qendra Ndëruniversitare e Shërbimit luan rolin e “Data Center” dhe është ngritur si pjesë e Rrjetit Akademik Shqiptar (RASH), e cila do të ofrojë shërbime software për të dy llojet e universiteteve publike dhe jopublike, për institutet kërkimore, si dhe do të menaxhojë Rrjetin Akademik Shqiptar (RASH). Pra, QNSh&RrT ofron shërbimin, kurse të dhënat në bazën e të dhënave janë në pronësi


103

të universiteteve. Implementimi teknik i këtij projekti bëhet nga kompanitë italiane Caspur dhe Cineca. Menaxhimi i këtij projekti realizohet nëpërmjet një bordi prej pesë vetash, ku Kryetar i Bordit është Ministri i MASH, ndërsa ndër katër anëtarët e tjerë tre prej tyre janë përfaqësues të universiteteve përkatëse ku po implementohet projekti dhe një është përfaqësues i qeverisë italiane. Qendra Ndëruniversitare e Shërbimit bashkëpunon ngushtë me Agjencinë Kombëtare të Provimit (AKP), me Agjencinë Kombëtare të Shoqërisë së Informacionit (AKSHI) dhe me Agjencinë Publike të Akreditimit të Arsimit të Lartë (APAAL). Bashkëpunimi me AKP-në konsiston në atë që nga baza e të dhënave të saj merret informacion për të gjithë studentët e nivelit bachelor full-time, ndërsa informacionet për të gjithë studentët e niveleve më të larta (master dhe doktoraturë) do të merren nga vetë universitetet ku do të implementohet projekti. Bashkëpunimi me AKSHI-n konsiston në atë që nëpërmjet aksesimit në webservice-in e AKSHI-t, Qendra Ndëruniversitare e Shërbimit mund të marrë dhe të shkëmbejë informacione të ndryshme lidhur me çdo lloj institucioni publik. Ndërsa bashkëpunimi me APAAL konsiston në lidhje me ndërtimin e kapaciteteve për programet e studimit. Qendra ka një infrastrukturë qendrore prej 30 serverash. Ky projekt për ngritjen e një sistemi unik të menaxhimit të informacionit universitar, do të realizohet nëpërmjet tre sektorëve. Sektori i parë përfshin ndërtimin e rrjetit. Për momentin universitetet lidhin serverat e tyre me Qendrën nëpërmjet internetit. Sektori i dytë është përgjegjës për bazën e të dhënave. Qendra do të ketë një mbikëqyrës rrjeti në webserver, i cili do të luajë rolin e administratorit të krejt sistemit. Platforma që do të përdoret do të jetë kryesisht Oracle 10g dhe MySQL në mënyrë të integruar. Sektori i tretë është përgjegjës për programin UGOV dhe modulet përbërës. Modulet e softeve që do të përdoren janë: Sekretari-Studenti, Kontabilitet, Burimet Njerëzore, Kërkimi Shkencor dhe Projektet, Planifikimi dhe Kontrolli, si dhe Portali i Universitetit. Qëllimi kryesor i këtij sistemi është që të mos ketë mbivendosje të informacionit dhe të realizohet integrimi efikas midis të gjitha moduleve.

Ndër universitetet jopublike në Shqipëri, asnjë prej tyre nuk e ka ende një sistem informatik, duke përjashtar institucionin tonë si pjesë të këtij disertacioni, institucion në të cilin është implementuar dhe aktualisht funksionon një sistem për menaxhimin e bazës së të dhënave studentore.

5.6.2 Krahasimi me Sistemin e Menaxhimit të Informacionit të Universitetit të Tiranës

Informatizimi i Universitetit të Tiranës është një Sistem i Menaxhimit të Informacionit përgatitur nga kompania BNT Electronics. Ky sistem është një platformë software e gatshme COTS (Comercial Off The Shelf) e quajtur “Oracle E Business Suite 11i”. Ky produkt është një sistem informatik software bashkëkohor që realizon një administrim të informacionit arsimor në mënyrë moderne. Ky sistem ofron konsolidimin e të gjitha të dhënave kryesore dhe operacionale në një bazë qendrore të dhënash.


104

Kompania BNT Electronics ka zgjedhur “Oracle E Business Suite 11i” sepse:

Është një platformë e integruar. Oracle përdor të njëjtën software për bazën e të dhënave.

Punon me ndërfaqe për përdoruesit në web. Pra, është plotësisht me ndërfaqe në web.

Është e përkthyer në gjuhën shqipe. Prej vitit 2009 është zyrtarisht e përkthyer në gjuhën shqipe.

Është një platformë fleksibël dhe lehtësisht e adaptueshme. Adaptimi është shumë i lehtë, format, mesazhet dhe etiketimet e fushave mund të ndryshohen duke përdorur Oracle 10g Internet Developer Studio.

Është një platformë e hapur për zhvillime të mëtejshme. Lehtëson si nga pikpamja teknike edhe nga ajo financiare, zgjerimin e sistemit në të ardhmen.

Është e pavarur nga platforma hardware. Përfituesi është i lirë të ndryshojë platformën në të ardhmen, si dhe të dhënat mund të kalojnë në mënyrë transparente dhe automatike në platforma të tjera.

Është e pavarur nga sistemi operativ. Baza e të dhënave dhe software i aplikuar janë të disponueshme në të gjitha platformat software në Windows, Unix, Linux, IBM, AIX, HP UNIX, Solaris, etj.

Është një platformë e shkallëzueshme. Pra, nëqoftëse janë të nevojshme kapacitete të reja hardware, atëherë është e nevojshme të ndryshohet vetëm konfigurimi i platformës software në bazën e të dhënave ose në serverin e aplikimit, duke përdorur shpërndarjen e ngarkesës dhe balancimin e mekanizmave të përfshira në bazën e të dhënave.

Në aspektin e trajtimit të platformës, ne e kemi zgjedhur në mënyra të ndryshme:

Kompania BNT Electronics ka zgjedhur Oracle për faktorët që përmenda më sipër.

Unë kam zgjedhur MySQL për të njëjtët faktorë por edhe për sa kam përmendur në kapitullin IV, pasi edhe MySQL i gëzon përgjithësisht të njëjtat specifika si Oracle, përjashtuar faktin që MySQL nuk është përkthyer zyrtarisht në gjuhën shqipe, por ndryshe nga Oracle, MySQL është një gjuhë programimi me burim të hapur duke mos patur kosto financimi për blerjen e saj dhe është lehtësisht e përdorshme edhe nga persona që nuk janë teknicienë të fushës por që mund të mësojnë shpejt duke u trajnuar edhe nga udhëzimet e shumta që ofron MySQL.

Ndryshe nga Kompania BNT Electronics, thelbësore në punimin tim janë:

Trajtimi i dizenjimit të modelit duke u mbështetur në disa nga teknologjitë bashkëkohore më të përdorëshme mbështetëse të platformës MySQL, sikurse janë: Java dhe EJB 3.0, PHP dhe ASP.NET.

Dizenjimi i rastit të përdorimit të modelit.

Përshkrimi i kërkesave sipas funksionaliteteve (Fn).

Dizenjimi i diagramave të renditjes së përshkrimit të kërkesave.

Dizenjimi i Diagramës E-R (Entity-Relationship).


105

Në krahasim me studimin tim, në platformën e saj kompania BNT Electronics propozon një paketë të plotë me shumë detajime teknike dhe një arkitekturë të zgjeruar të sistemeve software të aplikuar, duke patur si shtesë Sistemin Software të Menaxhimit të Burimeve Njerëzore dhe më të plotë Sistemin Software të Menaxhimit Financiar duke përfshirë tek ky i fundit të gjitha aspektet financiare të UT-së.

Në aspektin e trajtimit të menaxhimit të informacionit studentor, platforma jonë dhe platforma e kompanisë janë të ngjashme pak a shumë në trajtimin e arkitekturës së sistemeve software të aplikuar, por në platformën e punimit tim nuk përmbahet Sistemi Software i Menaxhimit të Burimeve Njerëzore dhe Sistemin Software të Menaxhimit Financiar e kam trajtuar vetëm përsa i përket financave të studentit dhe të pedagogut, si dhe nuk i kam trajtuar të gjitha aspektet financiare të institucionit tonë.

Në sistemin informatik të Universitetit të Tiranës, Sistemi software i Menaxhimit të Burimeve Njerëzore paraqitet në mënyrë të plotë me të gjitha elementët që duhet të ketë një modul i tillë. Nëpërmjet këtij moduli, burimet njerëzore pasi marrin dosjen e personit të përzgjedhur në punë, e regjistrojnë në program me të gjitha të dhënat përkatëse duke e vendosur sipas hierarkisë që ka. Çdo ndryshim në kompetencat e personit si punonjës, në arsimimin dhe edukimin e tij, apo në pagesën që merr, do të pasqyrohet në historikun e tij.

Ky sistem informatik, ndryshe nga sistemi ynë informatik, përsa i përket Sektorit Financa përfshin të gjitha veprimet financiare që kryhen në Universitetin e Tiranës lidhur me: prokurimet, shpenzimet, investimet, debitorët dhe pagat për të gjithë administratën.

Sistemi Informatik i Universitetit të Tiranës është shumë i gjerë dhe mundëson administrimin elektronik të të gjithë proceseve të njësive që vijojnë: Rektorati, Burimet Njerëzore, Financa, Dekanatet, Departamentet, Kurrikulat, Kancelari, Pedagogu, Sekretaria, Studenti, Biblioteka dhe Statistika.

Ndër aktorët e tjerë të sistemit informatik të Universitetit të Tiranës që nuk janë përfshirë në sistemin tonë informatik janë edhe: rektorati, dekanatet, departamentet, kancelari dhe biblioteka. Rektorati do të mund të kontrollojë dhe menaxhojë të gjitha njësitë e tjera kryesisht për të parë zbatimin e rregullores nga fakultetet. Me anë të sistemit, rektorati do të mund të nxjerrë të gjitha statistikat e nevojshme. Funksionalitetet e rektoratit janë: kontrolli i zbatimit të rregullores së universitetit nga fakultetet, statistikat, komunikimi dhe protokolli elektronik midis drejtorive përkatëse, drejtoria e auditit, planifikimi i buxhetit, investimet, magazina, kurrikulat dhe standardet. Dekanatet mund ta përdorin sistemin nëpërmjet kompjuterave me browser interneti, si dhe kanë lidhje të ngushtë me rektoratin, departamentet dhe burimet njerëzore. Funksionalitetet e dekanateve janë: auditimi i procesit mësimor, miratimi dhe zbatimi i planeve mësimore, planet kalendarike, oraret, sallat, provimet, struktura akademike, si dhe administrimi i procesit të diplomimit. Departamentet pasi marrin miratimin e dekanatit përkatës, kanë në një shkallë më të ulët pothuajse të gjitha kompetencat e dekanateve. Puna e kancelarit është e lidhur ngushtë me departamentet dhe dekanatet. Funksionalitetet e kancelarit janë: administrimi i sallave për mësimin dhe për provimet, auditimi i punëve të sekretarive, listprezencat e stafit administrativ, si dhe listprezencat e të gjithë pedagogëve. Bibliotekat në sistemin e popozuar do të mund të jenë në rang rektorati ose fakulteti. Me anë të kartës së studentit, çdo student do të mund të tërheqë libra në një sasi të përcaktuar për një afat të caktuar në të gjitha bibliotekat e universitetit.


106

Në sistemin tonë, platforma software e bazuar në MySQL është një alternativë që u përdor për zgjidhje në kushtet e domosdoshmërisë për një sistem informatik në funksion të situatës emergjente në të cilë ndodhej institucioni ynë. Pavarësisht se zhvillimi i teknologjisë sot na ofron alternativa të shumëllojshme, në bashkëpunim me IT-në e institucionit zgjodhëm MySQL në radhë të parë për arsye financiare, por edhe për mundësinë e fleksibilitetit të përdorjes në momentin e domosdoshmërisë së saj. Në të gjitha këto drejtime, kuptohet që sistemi informatik i punimit të disertacionit tim është modest dhe në të ardhmen do të zhvillohet në mënyrë të vazhdueshme drejt përmirësimit për tu plotësuar me komponentët e nevojshëm sipas problematikave që do shtrohen për zgjidhje, duke u konsultuar dhe bashkëpunuar ngushtë me specialistët e IT-së që kemi në institucion por edhe jashtë tij. Aktualisht, ky sistem ka filluar të implementohet në institucionin tonë, por është në kompletim të vazhdueshëm hap pas hapi në varësi të nevojave dhe kërkesave që parashtrohen në insitucion.

5.7 Përmbledhje e Kapitullit V Në kapitullin e pestë trajtohen çështjet: zhvillimi i sistemit të menaxhimit të bazës së të dhënave; zhvillimi rritës dhe përsëritës; dizenjimi i modelit bazuar në MoSCoW, në gjuhën e modelimit të unifikuar dhe në modelin kontrollues të pamjes; implementimi i sistemit ku përfshihet testimi i programit dhe vlerësimi i sistemit të menaxhimit të bazës së të dhënave; disa nga teknologjitë bashkëkohore më të përdorshme sikurse janë JAVA, EJB 3.0, PHP dhe ASP.NET; rasti i përdorimit të modelit ku përfshihen përshkrimi i kërkesave sipas funksionaliteteve (Fn), diagramat e renditjes së përshkrimit të kërkesave dhe diagrama E-R (Entity-Relationship); si dhe një përshkrim i shkurtër i situatës aktuale të universiteteve tona në lidhje me aplikimin e sistemeve informatike dhe krahasimi me sistemin e menaxhimit të informacionit të Universitetit të Tiranës.


107

KONKLUZIONET

MySQL është një sistem i menaxhimit të bazës së të dhënave (DBMS) SQL multithreaded dhe multi-user, i cili ka më shumë se njëmbëdhjetë milion instalime. Programi funksionon si një server multi-user duke siguruar aksesim në një numër të madh bazash të dhënash. MySQL është një sistem i fuqishëm bazash të dhënash, si dhe është burimi i hapur më i përdorur në botë RDBMS. MySQL është zgjedhja më popullore për përdorim në aplikacionet Web.

Ndër karakteristikat e sigurisë për MySQL, përmendim: autenticitetin, autorizimin dhe kontrollin e aksesimit.

Autenticiteti

MySQL shton një parametër vendndodhjeje kur saktëson një përdorues. Parametri i vendndodhjes është zakonisht emri i host-imit, adresa e IP-së ose një wildcard. Kjo i lejon bazës së të dhënave kufizim në aksesim, bazuar në adresën e host-imit ose në adresën e IP-së. Ai, gjithashtu, lejon fjalëkalime të ndryshme dhe privilegje në aksesim bazuar në vendndodhjen nga e cila është bërë lidhja.

Autorizimi

MySQL përdor një sistem hierarkik privilegjesh që punon me trashëgimi.

MySQL ka pesë nivele privilegjesh:

- Global

- Me bazë host-imi

- Në nivel baze të dhënash

- Tabela specifike

- Kolona specifike

Privilegji i dhënë në një nivel më të lartë kalon në mënyrë implicite në nivele më të ulëta. Nivelet e ulëta mund të pranojnë privilegje të përcaktuara nga nivelet më të larta. P.sh. privilegjet e dhëna në nivele të ulëta marrin përparësi mbi privilegjet e dhëna në nivele më të larta.

Ka dy lloje të privilegjeve të mbështetura nga MySQL:

- Privilegjet administrative janë privilegjet globale që kanë efekt të gjerë në server dhe kanë lidhje me funksionimin e MySQL-së.

- Privilegjet Për-Objekt mund të jepen me qëllime të ndryshme. Këto privilegje kanë lidhje me objekte të bazës së të dhënave, si: tabela, kolona, indekse dhe procedura të ruajtura.

Brenda MySQL-së nuk ekziston koncepti i rolit, prandaj të gjithë përdoruesit me të njëjtin nivel lejeje duhet të kenë lejet e tyre të përcaktuara veç e veç. Kjo mund të jetë e lodhshme në rast se një bazë të dhënash ka shumë përdorues me leje të njëjta.

Kontrolli i Aksesimit

MySQL i bazon teknikat e tij kryesore të sigurisë në një Listë Kontrolli të Aksesimit (ACL). Listat e Kontrollit të Aksesimit punojnë duke u lejuar përdoruesve të ndryshëm të kenë nivele të ndryshme aksesimi tek bazat e të dhënave dhe tek tabelat, si dhe aftësinë për të kryer operacione, siç lejohet në profilet individuale të përdoruesve të tyre. Disa përdoruesve iu lejohen privilegje të plota të cilat mundësojnë


108

të gjitha operacionet standarde të bazës së të dhënave të tilla si: SELECT, DELETE, UPDATE dhe INSERT. Një përdorues me privilegje të kufizuara, do të jetë në gjendje të përdorë vetëm gjysmën e setit të operacioneve të mundshme. Niveli i aksesit përcaktohet nga DBA dhe nga nevojat e përdoruesit.

Pavarësisht këtyre pak disavantazheve, MySQL është baza e të dhënave më popullore me teknologji të hapur që aktualisht është e vlefshme për tu përdorur. Ky popullaritet na jep një disponueshmëri të gjerë të server-ave MySQL. Pothuajse të gjitha ISP-të ofrojnë host-imin e bazës së të dhënave MySQL brenda planeve host-uese të web-it, me një çmim ekonomik. Gjithashtu, MySQL ofron një përshtatshmëri më të mirë.

MySQL ofron lloje të ndryshme të opsioneve lidhëse për të gjitha platformat, si p.sh. Microsoft Windows, Linux, Perl, PHP dhe Java, gjithashtu nuk ka kufizime për numrin e host-imeve apo të përdoruesve që do të përdorin bazën e të dhënave. MySQL është një alternativë e shkëlqyer për shkak të aftësisë së shkallës dhe përshtatshmërisë së saj.

Serveri MySQL mund të përdoret lehtësisht në një desktop apo laptop, së bashku me aplikimet e tjera, servera web-i, e kështu me radhë, gjë që kërkon pak ose aspak vëmendje. Kur përdorim shprehje të rregullta për të kryer kërkime në një bazë të dhënash MySQL, më me efikaset janë ato të formës së shprehjeve më të optimizuara.

Serveri MySQL sot ofron një set funksionesh të pasur dhe të dobishëm. Lidhja i tij, shpejtësia dhe siguria e bëjnë Serverin MySQL shumë më të përshtatshëm për të hyrë në bazat e të dhënave në internet. Modeli logjik i krijuar me objekte të tilla si: bazat e të dhënave, tabela, pamje, rreshta dhe kolona, ofron një ambjent fleksibël programimi.

Komuniteti i serverit të programit MySQL është një program server-i i bazës së të dhënave lehtësisht i shkarkueshëm. Pra, kjo është një zgjedhje e mirë për zhvillimin e një sistemi për menaxhimin e të dhënave për shkak të disponueshmërisë së lirë të këtij programi. Për më tepër, për shkak të reduktimit të tepricës dhe mospërputhjeve në bazën e të dhënave, të gjitha tabelat duhet të përfundojnë në formën e tretë normale.

Një bazë të dhënash relacionale ruan të dhënat në tabela të veçanta dhe jo duke vënë të gjitha të dhënat në një vend pa kriter seleksionimi, pra ne mund të vendosim rregulla që rregullojnë marrëdhëniet midis fushave të të dhënave të ndryshme në mënyrë që të balancohet ngarkesa.

Ne diskutuam mbi modelin MKP, arkitekturën treshtresore, si dhe metodën e zhvillimit të programit. Përdorimi i modelit MKP dhe arkitekturës treshtresore për zhvillimin e një programi për menaxhimin e sistemit të bazës së të dhënave, është qasje e mirë për programuesit që të strukturojnë punë të ndryshme. Gjithashtu, mund të zvogëlohen vështirësitë e mirëmbajtjes së programit për mirëmenaxhim të bazës së të dhënave në të ardhmen. Për zhvillimin e një programi për menaxhimin e sistemit të bazës së të dhënave, zhvilluesit nuk mund t’i marrin të gjitha kërkesat përpara programimit. Pra, metoda e zhvillimit rritës dhe përsëritës është përgjigja e duhur ndaj këtyre lloj problemeve.

Ky studim përqëndrohet në atë se si të ndërtohet një sistem menaxhimi i të dhënave studentore për administratorët e Universitetit tonë. Ky sistem është zhvilluar për të ndihmuar drejtuesit të menaxhojnë një numër të madh instrumentash. Në mënyrë që struktura e software-it të jetë e qartë dhe e kuptueshme, u përdorën dizenjimi i modelit MKP dhe struktura treshtresore. Ky sistem është i përshtatshëm për të marrë dhe për të menaxhuar instrumente të ndryshme. Në aspektin funksional, përdoruesit mund të


109

regjistrohen në ndërfaqen e përdoruesit dhe sistemi mund tu dërgojë atyre e-mail automatikisht, kjo e fundit mund të implementohet në të ardhmen.

U realizua instalimi dhe funksionimi hap pas hapi i një sistemi informatik për të automatizuar menaxhimin e bazës së të dhënave universitare.

Gjatë fazës fillestare të implementimit të këtij sistemi, u konstatua nga grupet e ndryshme të interesit se dobishmëia, lehtësimi dhe eleminimi i problematikave të mëparshme, e bënte këtë sistem të rëndësishëm dhe të nevojshëm për institucionin tonë.

Regjistrimi i të dhënave të studentëve u bë sipas procedurës me double-entry, për të evituar gabimet gjatë regjistrimit të të dhënave.

Trajnimi i stafit (sekretarive, pedagogëve dhe financës) për modulet software u realizua brenda një periudhe kohore prej rreth dy muaj e gjysëm.

U realizua përqëndrimi i të gjitha të dhënave operacionale në një server qendror të dhënash.

U realizua automatizimi i të dhënave dhe i proceseve operacionale, duke reduktuar ndjeshëm kohën e harxhuar për të njëjtat veprime që më parë kryheshin në mënyrë mekanike.

U lehtësua decentralizimi i operacioneve të fakulteteve dhe departamenteve.

U mundësua ndërveprimi i të gjithë aktorëve (studentët, pedagogët, sekretaritë dhe financa) në kohë reale për të gjitha proceset që kryhen ndërmjet tyre.

U rrit efektiviteti në mirëmenaxhimin e procedurave të punës së sekretarive mësimore kryesisht, por edhe të aktorëve të tjerë të këtij sistemi, sikurse është edhe lehtësimi i procedurave të financës lidhur me pagesat e studentëve dhe të pedagogëve.

Realizimi i këtij sistemi ndikoi në rritjen e transparencës dhe të efektivitetit të shërbimeve kryesisht ndaj studentëve, por edhe ndaj aktorëve të tjerë ndërveprues me njëri-tjetrin.

Gjenerimi në kohë reale i informacioneve dhe i statistikave që do të shërbejnë për kryerjen e analizave dhe të planifikimeve strategjike në dobi të institucionit.

Sikurse shohim nga konkluzionet, u vërtetuan të dyja hipotezat e këtij studimi.

Sistemi ka kapacitete që t’i rezistojë kohës.


110

REKOMANDIME

Rekomandim 1: Pasurimi i këtij sistemi informatik me module të tjerë software-sh sikurse janë: Sistemi software i Menaxhimit të Burimeve Njerëzore, Sistemi software i Kërkimit Shkencor dhe Projekteve, si dhe Sistemi i plotë software i Menaxhimit të Financave, në funksion të plotësimit të kushteve sa më bashkëkohore universitare. Rekomandim 2: Përsosje të sistemit informatik për një gjithëpërfshirje menaxheriale të të gjitha hallkave të universitetit në këtë sistem. Rekomandim 3: Nëpërmjet perfeksionimit të sistemit të ngritur të synohet krijimi i lidhjeve ndëruniversitare kombëtare dhe ndërkombëtare për shkëmbim eksperience në nivelet akademike.

Rekomandim 4: Aksesimi i link-eve të tjera të nivelit akademik për shkëmbim informacioni dhe bashkëpunime të nivelit kërkimor shkencor. Kjo do të nxisë punën kërkimore shkencore të stafit akademik, si dhe pjesëmarrjen në projekte të këtij lloji. Rekomandim 5: Në të ardhmen duhet të synohet përfshirja në një sistem unik informatik ndëruniversitar për shfrytëzimin e të dhënave akademike statistikore dhe shkencore.

Rekomandim 6: Në një të ardhme të afërt pajisja e të gjitha universiteteve private me sisteme informatike për menaxhimin e bazës së të dhënave universitare, do të ndikojojë në rritjen e cilësisë së shërbimeve që ato ofrojnë. Rekomandim 7: Me kalimin e viteve të shtohet kapaciteti mbajtës i serverit ose të zëvendësohet me server të viteve të fundit, kjo në varësi të zgjerimit të bazës së të dhënve.

Rekomandim 8: Me perfeksionimin e sistemit dhe fuqizimin e institucionit tonë, mund të rishikohet mundësia e ndërthurjes së teknologjive të ndryshme software-ike më të avancuara të kohës. Rekomandim 9: Përfshirja e sistemeve informatike për menaxhimin e bazës së të dhënave universitare në institucionet e arsimit të lartë, si pjesë e kritereve për rankimimin cilësor të tyre.


111

TERMINOLOGJIA

Addition of InnoDB to standard distribution – Shtimi i InnoDB për shpërndarjen standarde që do të thotë motorrë ruajtjeje për karakteristikat që u shtuan në versionin 4.0 të MySQL-së.

Back end – Rezultati i ekzekutimit të komandave.

Backup – Procesi i ruajtjes së një kopjeje rezervë.

Buffers – Amortizatorët e procesimit.

Byte – Njësi matëse.

Cluster – Grupim, pjesë e krijimit strukturor të informacionit.

Create databasename – Krijimi i emrit të bazës së të dhënave: Fshin një bazë të dhënash ekzistuese, emri i së cilës është përcaktuar nga databasename. Çdo bazë të dhënash duhet të zotërojë një emër unik. Përpjekjet për të krijuar një bazë të dhënash duke përdorur një emër të një baze të dhënash tashmë ekzistuese, do të rezultojë si një gabim.

Daemon – E drejtë posedimi.

Database – Baza e të dhënave, informacion mbi të dhëna të përgjithshme, një grup informacioni ose edhe një informacion specifik.

Data sets – Mbledhësit e të dhënave.

DBMS – DataBase Management System (Sistemi i Menaxhimit të Bazës së Të Dhënave).

Download – Komandë që përdoret për shkarkim dokumentash nga interneti.

Drop – Krijo, copëzo; komandë e SQL-së.

Drop databasename – Fshirja e një baze të dhënash ekzistuese, emri i së cilës është përcaktuar nga databasename. Në momentin që ne paraqesim një kërkesë për të fshirë bazën e të dhënave, ne duhet të jemi të bindur për të konfirmuar kërkesën në mënyrë që të parandalojmë fshirjet aksidentale.

Embedded MySQL server – Krijimi i serverit MySQL.

End-user – përdoruesi fundor.

Engines – Motorrë që zakonisht përdoren për kërkim informacioni.

Event scheduling – Skedulimi i eventeve.

Extended-status – Statusi i zgjerimit që siguron informacion të zgjeruar lidhur me statusin e serverit. Kjo është njësoj si të ekzekutosh show status nga brenda klientit mysql.

Failover – Dështimi i një procesi ose mosekzekutimi i një komande.

Favorite search engine – Motorri i preferuar i kërkimit që përdoret për kërkime informacionesh të ndryshme.

Flush-hosts – Pritësi i drejtpërdrejtë: Ne duhet ta përdorim këtë komandë në qoftë se ndryshon adresa pritëse (host-uese) e IP-së. Gjithashtu, ne duhet ta përdorim këtë komandë në qoftë daemon i serverit MySQL merr një sërë kërkesash të dështuara për lidhje nga një host i caktuar (numri ekzakt i këtyre kërkesave përcaktohet nga variabli


112

max_connect_errors), për shkak se host-i do të bllokohet nga përpjekjet e kërkesave shtesë. Duke ekzekutuar këtë komandë heqim bllokimin.

Flush-logs – Logot e drejtpërdrejta: Mbyll dhe rihap të gjitha dosjet e log-uara.

Flush-status – Statusi i drejtpërdrejtë: Rivendos statusin e variablave, duke i renditur ato nga zeroja.

Flush-table – Tabelat e drejtpërdrejta: Mbyll të gjitha tabelat e hapura dhe përfundon të gjitha query-të e tabelave që janë në funksionim.

Flush-threads – Fijet e drejtpërdrejta: Spastron fijet e fshehta.

Flush-privileges – Privilegjet e drejtpërdrejta: Ngarkon tabelat “privilegj”. Nëse jemi duke përdorur komandat GRANT dhe REVOKE në vend të modifikimit të drejtpërdrejtë të tabelave privilegj, duke përdorur query-të SQL ne nuk kemi nevojë të përdorim këtë komandë.

General Public License (GLP) – Licensa e Përgjithshme Publike (LPP). Listë rregullash dhe kushtesh për kopjimin, modifikimin dhe shpërndarjen e programeve kompjuterike të përftuara pa pagesë nga autorët e tyre.

Hardware – Elementët mekanikë dhe elektronikë të një kompjuteri.

Heartbeat – Një rrjet privat i përdorur nga Cluster-at Active/Active që kryen proceset monitoruese dhe kontrollon gjendjen e çdo nyjeje në cluster.

Help desk tickets – Tabela sinjalizuese me informacione përkatëse që shfaqen herë pas here në varësi të veprimeve që kryejmë në program dhe komandave që duam të ekzekutojmë.

kill id[,id2[,idN]] – Ndërpret procesin ose proceset e specifikuara nga id, id2, nëpërmjet idN. Ne mund të shikojmë numrat e procesit me komandën “processlist”.

Log – Mundësia për të hyrë në një sistem apo program, nëpërmjet krijimit të një adrese personale të aksesuar në një sistem apo program.

Metrix – Metriksa, procesues.

Multithreading – Fije lidhëse komunikimi të shumëfishta.

MySQL – Program kompjuterik për menaxhimin e bazave të të dhënave relacionale (RDBMS) i bazuar tek përdorimi i gjuhës së programimit SQL.

Non-Primary Key – Çelësi jo kryesor.

Old-password new-password – Fjalëkalimi i vjetër / fjalëkalimi i ri: Ndryshimet në fjalëkalimin e përdoruesit specifikohen nga -u tek fjalëkalim i ri duke përdorur pre-MySQL 4.1 algoritmin përzjerje-fjalëkalimi.

Open source – Përshkrimi i të gjithë atyre programeve kompjuterike për të cilat krijuesit ofrojnë pa pagesë kodin burim nga është krijuar programi.

Output – Rezultati i daljes së informacionit.

Partioning – Particionimi ose ndarja.

Password new-password – Fjalëkalim / fjalëkalim i ri: Ndryshimet në fjalëkalimin e përdoruesit specifikohen nga -u tek fjalëkalim i ri duke përdorur pre-MySQL 4.1 algoritmin përzjerje-fjalëkalimi (password-hashing).


113

Ping – Kërkues i detajuar informacioni. Verifikon që serveri MySQL po funksionon duke ping-ur atë më shumë si një Web, ose serveri i postës (mail-it) mund të ping-et.

Pluggable Engine Storage API – Lidhja e motorrëve të rezervimit API (Application Program Interface-Ndërfaqja e Programit të Aplikimit).

Primary Key – Çelësi kryesor.

Processlist – Lista e procesit: Shfaq një listë të të gjitha proceseve DAEMON të serverit MySQL.

Query – Pjesë informacioni që formon (ndërton) MySQL-në në bazën e të dhënave.

Query caching – Query-ja e fshehtë e bën MySQL-në të ruajë në memorin e saj query-të SELECT së bashku me rezultatet e tyre përkatëse.

Reload – Ringarko. Ndryshimi i komandës flush-privileges (privilegjet e drejtpërdrejta).

RDBMS – Relational DataBase Manaement System (Sistemi i Menaxhimit i Bazës së Të Dhënave Relacionale).

Refresh – Kombinon detyrat e kryera nga komandat flush-tables (tabelat e drejtpërdrejta) dhe flush-logs (log-imet e drejtpërdrejta).

Running query – Query procesuese.

Secure Stockets Layer (SSL) – Foletë e Shtresave të Sigurta që përdoren për ruajtje informacioni.

Shell – Strukturë mbrojtëse që përdoret për mbrojtjen e informacionit.

Shutdown – Mbyllje: Kjo komandë mbyll daemon-in e serverit MySQL. Ne nuk mund të rinisim daemon-in duke përdorur mysqladmin. Është i gjithë procesi që nis me mbylljen e sistemit operativ dhe përfundon me ndërprerjen e energjisë në qarqet e sistemit kompjuterik.

Slaves – Serverat MySQL që përpunojnë kërkesat për lidhje, pjesë mbështetëse e query-ve.

Software – Tërësia e programeve dhe informacioneve të tjera operative që përdor një kompjuter.

Start-slave – Fillimi i një pjese mbështetëse. Nis një server slave. Kjo përdoret në lidhje me karakteristikën e replikimit të MySQL-së.

Status – Statusi: Rezultatet variojnë statistika në server, të tilla si: uptime, totalin e query-ve të ekzekutuara, tabelat e hapura, query-të mesatare për sekondë, si dhe threads running.

Stop-slave – Përfundimi i një pjese mbështetëse. Ndalon serverin slave. Kjo është përdorur në lidhje me karakteristikën e replikimit të MySQL-së.

Storage engines – Motorrët e ruajtjes që janë mekanizma për menaxhimin e të dhënave.

Stored procedures – Procedurat e ruajtjes.

Subquery – Pjesë e qury-së.

Threads – Fije lidhëse komunikimi.


114

Threads running – Fije lidhëse komunikimi vazhdimësuese sipas komandave respektive.

Trigger – Një trigger është në thelb një procedurë e ruajtur që thirret bazuar në ndodhjen e një ngjarjeje të caktuar.

Update – Përditësim.

User trace – Gjurmues përdoruesi.

Uptime – Të qënurit i azhurnuar me kohën.

Variables – Variablat: Jep rezultatet e të gjitha variablave të serverit dhe vlerat e tyre përkatëse.

Version – Jep versionet e informacionit dhe statistikat e serverit.

Web – Faqe interneti.

Web server – Program kompjuterik apo kompjuter që shërben për të marrë dokumenta html për tek kompjuterat e klientëve në distancë.

WebSSO – Web Single Sign On, vetëm një adresë hyrëse nëpërmjet internetit.


115

LITERATURA [1] Alfred P., “Information Systems”, Sloan Career Cornerstone Center 2008, Sloan Foundation, Access date June 2, 2008. [2] Andrew S. Tanenbaum, “Computer Networks”, Fourth Edition, 2008.

[3] Avgerou, C., “Information systems: what sort of science is it?”, Omega 2000, 28, 567-579.

[4] B. Eckel, “Thinking in JAVA”, 2003.

[5] Biz Five. PHP Vs ASP.NET. Available at: http://www.bizfive.com/articles/web-design/comparing-PHP-and-ASP.NET/ [Accessed on 08 March, 2010] [6] D. Milojicic, F. Douglis, Y. Paindaveine, R. Wheeler, and S. Zhou, “Process migration: ACM Computing Surveys”, 32(3):241–299, 2000. [7] “Description of the database normalization basis”. Available at: http://support.microsoft.com/kb/283878. Accessed at: 2012-04-29.

[8] Donald F.Heany, “Development of Information Systems”, The Roland Press Company, New York, 1968.

[9] Eric Jul, Henry Levy, Norman Hutchinson, and Andrew Black, “Fine-grained mobility in the emerald system. ACM Trans. Comput. Syst.”, 6(1):109–133, 1988.

[10] Freeman, Peter, Hart, David, “A Science of Design for Software-Intensive Systems Computer science and engineering needs an intellectually rigorous, analytical, teachable design process to ensure development of systems we all can live with Communications of the ACM”, August 2004, 47 (8): 19–21.

[11] Fred Douglis and John K. Ousterhout, “Transparent process migration: Design alternatives and the Sprite implementation. Software - Practice and Experience”, 21(8):757–785, 1991.

[12] Galliers, R.D., Markus, M.L., & Newell, S., “Exploring Information Systems Research Approaches”, New York, NY: Routledge, (Eds) 2006.

[13] H. Liu, “Software Performance and Scalability: A Quantitative Approach”, 2011.

[14] Haykin, Simon, “Communication Systems”, 4th edition, John Wiley & Sons, 2001.

[15] Hevner, March, Park & Ram, “Design Science in Information Systems Research. MIS Quarterly”, 2004, 28(1), 75-105.

[16] Improve ASP.NET Performance and Scalability. Available at: http://www.alachisoft.com/ncache/asp-net-performance-scalability.html, Accessed on 9 July, 2010.

[17] J. K. Ousterhout, A. R. Cherenson, F. Douglis, M. N. Nelson, and B. B. Welch, “The Sprite network operating system: Computer Magazine of the Computer Group News of the IEEE Computer Group Society ACM CR”, 8905-0314, 21(2), 1988. [18] Java Developer Journal, “The Performance of EJB 3.0.” Published: October 1, 2005. Available at: http://java.sys-con.com/node/131767, Accessed on 20 March, 2010.

http://support.microsoft.com/kb/283878


116

[19] Jax Magazine. EJB 3.0 - Development Made Easy. Available at: http://entwickler.com/itr/online_artikel/psecom,id,771,nodeid,147.html, Accessed on 24 March, 2010.

[20] Jessup, Leonard M., Joseph S. Valacich, “Information Systems Today” (3rd ed.), Pearson Publishing 2008, Glossary p. 416.

[21] K. Brennan, “A Guide to the Business Analysis Body of Knowledge”, 2009.

[22] K. Scott, “The SQL Programming Language”, 2010.

[23] Keneth C. Laudon , “Management Information Systems, Managing The Digital Firm”, Ninth Edition, Hall by Prentice-Hall, In. 2005.

[24] Keneth C. Laudon & Jane P. Laudon, “Management Information Systems, Organization and Technology in the Network Enterprise”, Fourth Edition, by Prentice-Hall, Inc. 2001.

[25] Khazanchi, Deepak; Bjorn Erik Munkvold, "Is information system a science? An inquiry into the nature of the information systems discipline", ACM SIGMIS, Summer 2000.

[26] Laudon, K.C. and Laudon, J.P., “Management Information Systems”, (2nd edition), Macmillan, 1988.

[27] Lee, A. S., H.-E. Nissen, H. K. Klein, and R. A. Hirschheim (eds.), “Architecture as A Reference Discipline for MIS, in Information Systems Research: Contemporary Approaches and Emergent Traditions”, North-Holland, Amsterdam, 1991, pp. 573-592.

[28] March S., Smith G., “Design and natural science in Information Technology (IT), Decision Support Systems”, 1995, Vol. 15, pp. 251- 266.

[29] Mark Burgess, “Analytical Network and System Administration. Managing Human-Computer Networks”, 0-470-86100-2, JohnWiley & Sons, Ltd. 2004.

[30] Mingers, J., and Stowell, F. (eds.), “Information Systems: An Emerging Discipline?”, McGraw- Hill, London, 1997.

[31] “MySQL :: MySQL 5.1 Reference Manual :: 12.5.2 Regular Expressions,” Oracle, Online. Available at: http://dev.mysql.com/doc/refman/5.1/en/regexp.html. Accessed 21st May 2012.

[32] “MySQL”. Available at: http://www.mysql.com/?bydis_dis_index=1.

[33] “MySQL: Why MySQL?” http://www.mysql.com/why-mysql/ Accessed at: 2012-04-28.

[34] Pearson Custom Publishing & West Chester University, “Custom Program for Computer Information Systems (CSC 110)”, Pearson Custom Publishing, 2009, Glossary p. 694.

[35] R. Allen, “Java Web Development Illuminated”, 2007.

[36] R. Wiener, Lewis J. Pinson “Fundamentals of OOP and Data Structures in Java”, 2000.

[37] Raghu Ramakrishnan, Johannes Gehrke, “Database management systems”, McGraw-Hill, 2003.

[38] Saron Schwartz, Peter Zaitsev, Vadim Tkachenko, Jeremy D.Zawodny, Arjen

http://www.mysql.com/?bydis_dis_index=1


117

Lentz, Derek J.Balling, “Hight Performance MySQL”, O’Reilly 2004.

[39] “Stack Overflow. EJB - Performance issue (having more number of EJBs have effect on the performance)”. Available at: http://stackoverflow.com/questions/1927367/ejb-performance-issue-having-more-number-of-ejbs-have-effect-on-the-performanc Accessed on 2 March, 2010.

[40] Stallings, William, “Data and Computer Communications”, 7th edition, Pearson Prentice Hall, ISBN 0-13-183311-1, 2004.

[41] T. Bently, “Information Management, Knowledge, Stage Four”, 3rd Edition, CIMA The Chartered Institute of Management accountants, 1995.

[42] “Trail: JavaBeans(TM) (The Java™ Tutorials)”, at http://docs.oracle.com/javase/tutorial/javabeans/index.html , Accessed at: 2012-05-07.

[43] Turban, Efram & Leidner, Dorothy & Mclean, Ephraim & Wetherbe, James, “Information Technology for Management, Transforming Organizations in the digital economy”, John Wiley & Sons, Inc. 2006.

[44] Ward, John and Peppard, Joe, “Strategic Planning for Information Systems”, 3rd edition, Cranfield School of Management, Cranfield, Bedfordshire, UK, John Wiley & Sons Ltd. 2002.

http://stackoverflow.com/questions/1927367/ejb-performance-issue-having-more-number-of-ejbs-have-effect-on-the-performanc

http://stackoverflow.com/questions/1927367/ejb-performance-issue-having-more-number-of-ejbs-have-effect-on-the-performanc

GELINA MALIQI (TEZË DOKTORATURE) · Sistemet e informacionit dhe bazat e të dhënave shërbejnë...

Documents

Transcript of GELINA MALIQI (TEZË DOKTORATURE) · Sistemet e informacionit dhe bazat e të dhënave shërbejnë...