Zingevingsvragen

FACT Groningen

Peter de Rijk, geestelijk verzorger LentisAnnemarie van der Vegt, onderzoeksstagiare master GV RuG

Stelling: GV kan waarde toevoegen in de ambulante zorg voor EPA cliënten door

integratie in FACT

Opbouw

• 1. GV bij Lentis• 2. Fact• 3. Onderzoek naar zingeving bij Fact• 4. En verder…• 5. Discussie

Vragen vooraf

• Wie werkt tbv doelgroep ambulante EPA?

• Wie heeft deze werkzaamheden beleidsmatig verankerd?

• Wie werkt voor doelgroep op basis van verwijzing?

Geestelijke verzorging bij Lentis 1

• Vertrekpunt • Doel• Aandachtsgebieden• Organisatie

Geestelijke verzorging bij Lentis 2

• Vertrekpunt- kwaliteitswet zorg (1996)- beschikbaar voor alle cliënten in zorg

bij Lentis- verzoek cliënt- initiatief geestelijke verzorging- verwijzing

Geestelijke verzorging bij Lentis 3

• Doel (kwaliteitshandboek GV Lentis)- ruimte voor uitdrukking: - levensverhaal- zingevingsvragen- spiritualiteit- op verhaal komen- (religieuze) coping- existentieel welbevinden

(cf. Uitvoeringstoets GV van het CVZ 2006: effectiviteit in termen van de bijdrage aan het leren omgaan met ziekte en beperking)

Geestelijke verzorging bij Lentis 4

• Aandachtsgebieden(kwaliteitshandboek GV Lentis):– Verlieservaringen en rouw– Levensbeschouwing– Levensovergangen en rituelen– Ethiek en zorgvisie

Geestelijke verzorging in ambulante zorg voor chronisch clënten (LZA nu EPA)

• Doelgroep: EPA• vanaf begin jaren ’90: voortzetting klinisch

contact nav wens cliënt, specifieke vragen en soms verwijzing door zorgcoördinator

• Uitwerking in antwoord op vragen en behoeften cliënten:– Individuele contacten– Gespreks- en ontmoetingsbijeenkomsten– Vieringen– Kloosterreizen– Begeleiding bij ziekte, overlijden en uitvaart– Consultatie door zorgcoördinator

Geestelijke verzorging voor doelgroep Fact

• Start Fact Lentis 2007• Gv niet betrokken• Wel info: blauwdruk en vooral via clënten• Aanbod GV voor EPA patiënten voortgezet• Wens van GV om aan te sluiten bij Fact zorg als

aanvulling op visie en doel Fact– Zingeving wordt niet gethematiseerd in Handboek Fact, wel

genoemd in multidisciplinaire richtlijn Schizofrenie maar niet uitgewerkt in doelen, zorgactiviteiten en onderzoek

• Aanbod voor alle cliënten bekend en toegankelijk, bijdragen aan doelstelling Fact

Fact visies

• Herstelondersteunend werken(rouwen, verwerken en ontgroeien)

• Rehabilitatie bevorderen(wonen, werk, opleiding en sociale contacten)

• Maatschappelijke steunsystemen (MSS) helpen opbouwen(lotgenoten, familie en vrienden, maatschappelijke instanties en hulpverlening)

–         Voorkomen en verminderen van opnames–         Zorgmijders met de hulpverlening in

contact brengen en houden–         Symptoomreductie–         Bevorderen van het herstelproces–         Verbeteren van het sociale functioneren–         Verhogen van de kwaliteit van leven

Doelstelling Fact

Onderzoeksvraag

Verkennend onderzoek naar zingevingsvragen

• Hoe komen zingevingsvragen ter sprake binnen FACT Groningen? (hoofdvraag)

• Welke zingevingsvragen spelen? (subvrg 1)• In hoeverre worden de zingevingsvragen

onderkend? (subvrg 2)

Hoe is het onderzoek opgezet?

• Literatuurstudie- Wat is Fact?- Wat is zingeving?- Zingeving in de zorgpraktijk

• Participerende observatie- Ochtendoverleg / MDO / gesprekken

• Enquête- Cliënten / medewerkers / ervaringswerkers

Zingeving: 4 niveaus

• Zintuigelijk-emotioneel – ervaring (‘er zin in hebben’)

• Cognitief – denken (‘de zin ervan snappen’)

• Moreel – oordeel (‘iets is zinvol / zinloos’)

• Spiritueel – balans (‘bezinnen’) 

Zingeving = een functie waarmee we orde maken en controle houden op ons leven en de wereld om ons heen. = óók controleverlies en het doorbreken van de bekende orde.(Jan ven der Lans / Hans Alma)

Zingevingsvragen (Rijksen en Van Heijst)

1. Identiteitsvragen: wie ben ik, wie wil ik zijn? 2. Vragen over relaties: hoe sta ik tegenover anderen? hoe maak ik

contact?3. Temporele vragen, over de tijd: levensfase, vragen n.a.v.

belangrijke gebeurtenissen, kijk op verleden, heden, toekomst4. Vragen over de natuur: hoe verhoud ik mij bijvoorbeeld tot de

natuur of tot mijn lichaam?5. Vragen over het handelen van mensen: waarom we doen zoals

we doen? waarom maken we daarin soms zulke andere keuzes dan anderen?

6. Vragen over lijden en dood7. Vragen over religieuze en spirituele thema’s

Zingeving in de zorgpraktijk

Pragmatisch• Aandacht voor fysiek,

psychisch en emotioneel welbevinden

• Voorzien van informatie• Praktische begeleiding • De cliënt in de eigen kracht

aanspreken

Schouwend• Present zijn • Introspectie• Aandacht voor de subjectieve

ervaring • Sensitiviteit voor symbooltaal • Besef van traagheid in

zingevingsprocessen

Resultaten 1

Hoofdvraag - Hoe komen zingevingsvragen in de zorgpraktijk van FACT Groningen ter sprake? - Duidelijk besef dat zingeving voor cliënten belangrijk is.

Echter,- Zingevingsvragen worden in het overleg niet of nauwelijks

geëxpliciteerd: het is er, maar meer onder de oppervlakte. Het lijkt erop dat praktische zaken de voorrang krijgen op de langzamere zaken die om bezinning vragen. NB: sensitiviteit voor symboliek en beeldtaal nauwelijks waargenomen (schouwende attitude)

Subvraag 1 – Welke zingevingsvragen komen ter sprake? - Alle type zingevingsvragen worden in het zorgcontact herkend.

Resultaten 2:Subvraag 2 – In hoeverre worden de zingevingsvragen door de drie

onderzoeksgroepen onderkend?

Op verschillend niveau

Cliënten: moreel en zintuiglijk-emotioneel niveau: van nut zijn, maatschappelijke erkenning, voldoening, geluk ervaren

FACT-medewerkers: cognitief niveau met een pragmatische inslag: een individueel leerproces, identiteitsontwikkeling en richting aan het leven kunnen geven, doel en betekenis

Ervaringswerkers: (nog te weinig i.h. zorgcontact) spiritueel en zintuiglijk-emotioneel niveau: een spirituele reis, een plezier in het leven hervinden

Resultaten 2

Hoe nu verder?Hoe kan aandacht voor zingeving geborgd en ingebed worden i.d. organisatie?

Aandacht voor eigen professionaliteit?- lezing, cursus, gastspreker- presentaties, boekbespreking door teamleden zelf , bijv. bij intervisie

Aandacht binnen het team?- aandachtfunctionaris- zingevingsperspectief op de evaluatie-agenda

Aandacht voor zichtbaarheid Dienst GV?- structureel cursusaanbod, i.p.v. incidenteel- meerjarige evaluatie met management

VoorstelBij het MDO de jaarevaluatie van een FACT-cliënt

beginnen met vraag naar zingeving

• In evaluatiegesprek met cliënt de ‘wie ben ik-vraag?’ expliciteren. (herstelvisie) Wat, hoe en met wie, waar, waarom is reeds helder omschreven in behandelplan

• In overleg met GV: welke vragen kunnen hiervoor geformuleerd worden? Hoe pilot uit te zetten?

• Als succes: aandachtsfunctionaris? Ervaringswerker daarvoor opleiden?

Discussie 1

• Vrijplaats versus integratie– Lentisbeleid: GV registreert niet in (E)PD– Cliënt informeert GV en Fact– GV kan cliënt handreiking doen– GV kan met instemming cliënt Fact

informeren• Praktijk: cliënt waardeert

rechtstreeks contact GV-Fact

Discussie 2

• Bekostiging – GV registreert niet in (E)PD = geen

declarabele verrichting– Lentisbeleid: in begroting ruimte voor inzet

GV

Discussie 3

• Fact = wijkgericht – GV werkt voor individuele cliënt en

organiseert overstijgende activiteiten– Fysieke nabijheid versus sociale nabijheid

Vervolgens

• Ideeën over onderzoek naar screening zingeving en existentieel welbevinden:– Items om zingeving en existentieel

welbevinden te meten– Uitwerken interventies die aansluitend op

scores screening– Veldonderzoek

Heb geduld met het onopgeloste in het hart,

en probeer de vragen zelf lief te hebben,

als gesloten ruimtes,

als boeken geschreven in een zeer onbekende taal.

Wanneer men die vragen leeft,

leeft men misschien geleidelijk,

zonder het te merken

0p een ongewone dag

binnen het antwoord

Rainer Maria Rilke

Uit: Brieven aan een jonge dichter

Dank voor jullie aandacht!