Onderzoek: Gebruikersparticipatie in voedselbedeling

Noodhulp onder druk

• Stijgend gebruik van voedselhulpVoedselhulpbank: 90 000 personen in 2000 en 117 440 in 2011BIRB : 204 000 personen in 2011

• Dreigende daling EG-goederen: – Geleidelijke afname tot 2013.– Organisatie van een colloquium

• 100den organisaties met bereik van meest kwetsbaren en kansen tot participatie en activering.

Actie-onderzoek naar de mogelijkheden tot het bevorderen van integratie en activering bij

voedselhulp via actieve participatie van gebruikers

• Onderzoek in opdracht van • door samenwerkingsverband

Onder promotorschap van A. Franssen en K. Driessens

• 3 fasen:– Webenquête (369 organisaties bereikt)– Analyse van 11 goede praktijken (4 VL – 3 BR – 4 WA)– 3 MAG’s (methode van analyse in groep) met

participatie van sociaal werkers, vrijwilligers en gebruikers)

Een overzicht via een webenquête• Uitgenodigd tot medewerking:

AFSCA, Saint-Vincent de Paul, selectie uit de sociale kaart, Welzijnsschakels,

Sociale kruideniers, Rode Kruis, REPIS, Concertation aide alimentaire, Leger des Heils, Les Restos du Cœur, OCMW’s via POD MI, Organisaties die gebruik maken van BIRB, Voedselbanken,…

• Medewerking van 369 organisaties Wallonië: 170, Vlaanderen: 169, Brussel: 30

Bereikte vormen van voedselhulp

Belang van voedselhulp• Basisbehoefte vervullen: voeden • Verlicht druk op (reeds krap) budget• Belangrijke aanvulling bij OCMW-hulp• Mogelijkheid tot sociale tewerkstelling of arbeidszorg • Werkt verbindend: isolement doorbreken, herstel

sociale banden, sociale cohesie versterken, • Bereiken tot 100-den gezinnen • Inzet van menselijk kapitaal

10-tallen geëngageerde vrijwilligers

Vormen van participatie

239/369 (65%)

Inspirerende praktijkenparticiperende observatie, interviews, focusgroepen

en Méthode d’ Analyse en Groupe

Comité de la Samaritaine

C.P.A.S. Uccle

C.P.A.S. Libin

C.P.A.S. Liège

OCMW Beerse enDe Schakel Beerse

VZW de schakel Beerse is één van de 130 Welzijnsschakels in Vlaanderen waarin vrijwilligers samenwerken met gezinnen die armoede of uitsluiting ervaren. Erkend als vereniging waar armen het woord nemen.

54 vrijwilligers, waaronder 17 doelgroep medewerkers.4 deelwerkingen: ontmoetingsruimte, tweedehandswinkel, Pampers en Co en hobbyclub.

Actieve deelname vanuit OCMW: participatie in LSB ingeschreven, diensthoofd wordt vrijgesteld. In overleg met de doelgroep bijzonder traject rond voedselhulp: evenwichtsoefening tussen beantwoorden aan nood, keuzevrijheid en gezonde en/of aangepaste voeding. OCMW Beerse werkt met maaltijdcheques in een lokale supermarkt.

OCMW Roeselare en VZW De Graancirkel

Vzw De Graancirkel werd mee opgericht door OCMW Roeselare. Het OCMW zetelt in de raad van bestuur, net als een afgevaardigde van ’t Hope, een vereniging waar armen het woord nemen.

Met de steun van een ½-time sociaal werker van het OCMW nemen 12 vrijwilligers alle taken rond voedselbedeling op. De sociaal werker staat in voor controle, voorraadbeheer en administratie (boekhouding).

In dezelfde gebouwen zitten diverse andere projecten zoals arbeidszorg (VZW Koekegoed), sociale tewerkstelling, en werkwinkel. Het project arbeidszorg verwerkt groenten, zelf gekweekt, aangekocht of geschonken door lokale handelaars, tot slaatjes en soep voor de voedselbedeling.

Filet DiversSociale Kruidenier Antwerpen

Ontstaan uit verschillende welzijnsorganisaties Wil mensen in armoede doorgedreven laten participeren.

Momenteel 60-tal vrijwilligers die ondersteund worden door 3 professionele hulpverleners (+1,3 VTE), 5 art 60’ers en mensen in arbeidszorg.

Deelwerkingen: de Sociale Kruidenier, onthaal- en ontmoetingsruimte , Nederlandse conversatiegroepen, kookproject, houtatelier , en de groep ‘Samen Sterk’. Doelgroepmedewerkers participeren in alle deelwerkingen.

Filet Divers is een samenwerkingsverband tussen Het Protestants Sociaal Centrum Open Huis, CAW De Terp, De Acht, De Loodsen, Het Wagenwiel en Bond zonder Naam-sociaal. Met OCMW Antwerpen werd een samenwerking uitgebouwd in het kader van sociale kruideniers Antwerpen.

VZW Toontje voedselbedeling Gentbrugge

Is onderdeel van de KRAS VZW, een koepel van armoedewerkingen in Groot-Gent.

Momenteel zijn er 61 vrijwilligers werkzaam in zes deelwerkingen : voedselbedeling, sociale dienst, vestiaire (tweedehandskledij), vorming uitstappen en cultuur aan lage prijzen, ‘Happen en klappen’ (ontmoeting), en het praatcafé.

De vrijwilligers worden op kennis, vaardigheden en talenten ingezet zonder onderscheid in al-dan-niet doelgroep medewerkers. In de algemene vergadering van de VZW, zijn alle deelactiviteiten vertegenwoordigd door diegene die de activiteit leidt, waaronder ook doelgroepmedewerkers.

Het OCMW Gent verleent zelf geen voedselhulp. Veel mensen worden verwezen via OCMW Gent, waarmee een samenwerkingsprotocol werd opgesteld.

La Ferme de la Vache (antenne van OCMW Luik)

Sociale economie project : Moestuin = bevoorrading van de kruidenier moestuin = opleiding in het kader van SIS

(Services d’Insertion Sociale) kruidenier ≠ sociale kruidenier: geen

basisproducten. Ploeg: 4 beroepskrachten, 1 coördinator, 6 art.60,

dertigtal gebruikers Activiteiten : SIS workshops (kookworkshops,

knutselen, uitstappen, tuinieren,…) + buurtactiviteiten (table d’hôte, vzw krant, kruidenier, buurtfeestjes,…) + natuurinitiatie voor kinderen

Participatie : aantal van en variatie in de activiteiten Omgeving/kader Ploeg/sfeer Streven naar sociale integratie en aanscherpen

vaardigheden met het oog op professionele activering op langere termijn.

Samenwerking: OCMW, wijkwerk, welzijnsorganisaties beroepskrachten

asbl La Rochelle VZW La Rochelle

(antenne van ‘promotion Famille’ in Roux) Gezamenlijke aankopen

= voedsel, kleding en meubelen + gemeenschappelijke tuin Doel: keuze van producten en de mensen betrekken.

5 ruimten “SIS” : Theater, Koken, Kennisuitwisseling, Informatica Naaiatelier= medewerking met de “kledingcoöperatie”

‘Espace de développement communautaire ‘ (EDC) : Laat toe de SIS te verlengen Wederzijdse hulp promoten

• Gemeenschappelijke tuin: vorming en bevoorrading• Grot van Ali baba ( ≠ huiswerk) : socio-culturele activiteiten

Ploeg : 2 professionals, 1 coördinator, 2 art.60, 25 doelgroepmedewerkers waarvan 5 met beleidsverantwoordelijkheid

Participatie : Grote vrijheid voor gebruikers Sterke identificatie met de locatie (openheid/flexibiliteit) Substantiële inzet van vrijwilligers Duurzaam

Samenwerking: met lokaal en regionaal OCMW (Charleroi), promotion famille’,diverse verenigingen (veelal vanuit Christelijke inspiratie), thematische samenwerking (dag van de strijd tegen armoede, enz.)

Voedselpakketten: Stijgende, reële nood Wordt gezien als mogelijkheid om frustratie en agressie van

het cliënteel op te vangen (concreet) Voedselpakketten EEG (BIRB): budgetbegeleiding Pakketten Colruyt (eigen aankopen) : OCMW-cliënten Proxy-pakketten (giften van lokale supermarkten) : voor

iedereen toegankelijk Activiteiten: Culturele uitstappen en natuurwandelingen (art.27 + CRIEE) Pause enfants Parents (PEP)

Ondersteunt ouders (vorming, delen, enz.) Netwerkondersteuning

Développement Encadrement Formation Intégration par le Travail et la Socialisation (DEFITS)

Ontmoetingsruimte, kans tot uitwisseling Collectieve en participatieve projecten Voorbereiden en toeleiden naar tewerkstelling

Participatien: Vorm verschilt naargelang publiek Wordt aangemoedigd in landelijke gebieden (ambassadeurs) Sociaal werk integraal Samenwerking : Met aangrenzende OCMW’s Met verschillende organisaties (Croix-Rouge, enz.) Met andere publieke diensten (ONE, enz.)

CPAS de Libin

Comité de la Samaritaine (Buurthuis in de Marollen)

Sociaal restaurant inclusie van de gebruikers in het project: vrijwilligerswerk medebeheer: opleiding, verantwoordelijkheid opnemen, beslissingen nemen,

professionele ondersteuning + maandelijkse vergadering

Psychosociale ondersteuning straathoekwerk (informele ondersteuning) buurtleven animeren

Complementaire methoden personen individueel ondersteunen empowerment door gemeenschappelijke acties en het sociaal restaurant Activiteiten : Doelstelling op lange termijn: projectgebonden adviesgroepen van

gebruikers Gemeenschappelijke tuin, kookworkshops, thematisch ontbijt,

maandelijks thematisch diner, culturele uitstappen (art.27)

Ploeg: 1 coördinator, 3 sociale werkers

Participatie : Cruciale rol van het informele Grote flexibiliteit in het onthaal, lage drempel Sterke identificatie met het VZW

Samenwerking: veel en diepgaande samenwerking Wijkgebonden verenigingen en organisaties Met de Grondregie van de Stadseigendommen …maar slechts weinig contact met het OCMW

Vzw-asbl Bij Ons/Chez nous (in het centrum van Brussel)

• Inloopcentrum: gericht op de meest kwetsbaren (daklozen, krakers, mensen met laag inkomen, gehandicapten, mensen zonder papieren,...).

• Team : 1coördinator, (ACS - tewerkstellingsstatuut), 2 medewerkers in de keuken (ACS), 1 art 60 en vrijwilligers

• Permanentie sociale dienst : met of zonder afspraak

• Sociaal restaurant : zonder toeganscriteria: 1 euro per maaltijd – opent mogelijkheid tot gesprek, kennismaking en inschatting problematiek

• Douches en kleedkamers + Gespreksgroepen

• Participatie Via inschakeling als vrijwilliger en dit ofwel als ‘spontane’

onbezoldigde vrijwilliger, ofwel bezoldigd Via deelname aan groepsgesprekken rond welbepaalde thema’s

die aanspreken (bvb huisvesting, openbaar sanitair,…) en collectieve acties om een nood aan te klagen (bezetten, kraken, politieke druk uitoefenen bvb om toegankelijke toiletten te beijveren).

• Samenwerkingsverbanden : Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen, OCMW, MIVB, le 123 Logement (krakerscollectief),Brussels Bond voor het Recht op Wonen, les travailleurs de rue, Les infirmiers de rues, Collectif « morts de la rue » (organiseren waardige begrafenissen), travaux d’intérêt généraux, participation aux réunions de AMA et FdSS.

Verrijkende samenwerking• OCMW kan

– Gericht doorverwijzen en sociaal onderzoek.– Sociaal werk visie binnenbrengen (keuzemogelijkheden

verbreden, gezonde voeding, menswaardige hulpverlening,…).– Faciliteren van inzet van vrijwilligers en coaching.– Inzet en begeleiding van arbeidszorg en sociale tewerkstelling.

• Organisaties die voedselhulp verstrekken – Bereiken breder cliënteel.– Kunnen deeltaken op zich nemen.– Verlagen drempel naar socio-culturele activiteiten. – Inschakelen van mensen met armoede-

ervaring als doelgroepmedewerkers, draagt bij tot een effectievere en

efficiëntere hulpverlening.

Motieven participatie• Voor gebruikers

– Er tussenuit zijn, problemen loslaten– Praktische kennis verwerven– Deelname aan betaalbare activiteiten– Sociaal netwerk opbouwen – (Zelf)beeld versterken door delen van ervaringen • Voor sociaal werkers– Andere relatie opbouwen met cliënten/gebruikers– Kritische kijk op eigen werk toelaten– Ruimte creëren voor creativiteit en sociale innovatie

• Voor organisaties– participatie als essentiele bouwsteen van empowerment– Luisteren: respect voor de keuze van de gebruiker– Samenwerken in openheid en zichtbaarheid

Kritische succesfactoren• Participatie : geen voorwaarde voor toegang tot

voedselhulp,• Participatieve methoden en projecten afstemmen

op doelgroepen en specifieke wensen • Nood aan omkadering: personeel en middelen

Belang van professionele ondersteuning van (onbetaalbare) vrijwillige inzet.

• Versterk coördinatie in de sector: – Samenwerking OCMW-VZW’s– Uitwisseling van goede praktijken– Eenvoudige verdeling van producten