Gebiedsontwikkeling als facebook

… gebiedsontwikkeling als Facebook … 1 |6

1| EEN ANDER PERSPECTIEF OP GEBIEDSONTWIKKELING

Insanity is doing the same thing over and over again and expecting different results – Albert Einstein

Vorm geven aan leefomgeving is complex. De rauwe werkelijkheid van gebiedsontwikkeling uit zich in talloze

hoofdpijndossiers. Plannen worden, vaak nog voor ze de tekentafel raken, overwonnen door problemen en

leiden tot polderoplossingen. “En dan komen er weer een paar architecten langs om dráágvlak te creëren…”

aldus een bewoner uit de Veenkoloniën. Hoeveel dorpsraden je ook raadpleegt, bewoners voelen zich altijd

miskend in hun wensen. Mensen in beweging zetten is een onmogelijke missie waar échte successen zeldzaam

zijn…zo lijkt het.

Erger nog, de nieuwe initiatieven vragen blijvend onderhoud en energie. Zelden vernieuwen bewoners en

gebruikers ze permanent. In een tijd waarin overheden zich voorbereiden op ‘meer met minder’ is dit een

zorgelijke voorwaarde: hoe voorkom je dat het onderhoud zo duur is, dat toekomstige leefbaarheid onder druk

komt? Hoe zorg je voor permanente vernieuwing als daarvoor de middelen ontbreken? Onmogelijk? Wel met

het huidige model. Als mensen zich geen eigenaar voelen, zijn ze ook niet verantwoordelijk.


Maar het is niet overal zo. We zien talloze voorbeelden van succesvolle ontwikkeling, die blijvend is:

§ organisaties, zonder bronnen en startkapitaal, veranderen onze omgeving elke dag

Het waren de gebroeders Wright, fietsenmakers zonder kapitaal, die het eerste vliegtuig de lucht in

kregen. Terwijl Samuel Langley, gefinancierd door de overheid, de beste papieren (geld, middelen) had.

Philips ontstond in een garagebox, Ahold in een kleine winkel. Ze groeiden tot organisaties van duizenden

mensen en raken het leven van miljoenen. Elke dag. Ze vonden de middelen om te groeien.

§ talloze organisaties floreren zonder dat de overheid eraan te pas hoeft te komen

Sportclubs, ngo’s, commerciële multinationals…overal vinden we samenwerkingsverbanden die succesvol

beweging creëren. Zonder overheidsbemoeienis of –subsidies.

Dus mensen zijn in staat tot ontwikkeling, alleen is het nog geen sinecure voor gebiedsontwikkeling. We

combineerden vier disciplines die nog niet eerder samenwerkten: ingenieurs, stedenbouwkundigen,

landschapsarchitecten en organisatiestrategen. We zochten naar succesvolle voorbeelden. We combineerden

verschillende methoden, denkstijlen en trends tot één aanpak: social networking in gebiedsontwikkeling.

2| HOE MENSEN SAMEN CREËREN : social networking in gebiedsontwikkeling

als je mensen een schip wilt laten bouwen, geef ze dan geen hamers en spijkers,

maar creëer een eindeloos verlangen naar de zee -‐ Confucius

Mensen kunnen hun omgeving positief veranderen. Als ze het zelf doen en meebewegen met de tijd, wordt

de ontwikkeling bovendien duurzaam. We vonden vier voorwaarden om ‘kunnen’ te veranderen in ‘doen’. Ze

zijn een voorwaarde voor duurzame gebiedsontwikkeling:

1 | (existentiële) noodzaak| noodzaak, bijvoorbeeld omdat men in zijn voortbestaan

bedreigd wordt, is een grote motivator. De kracht die het opwekt is zichtbaar in

Ganzedijk, dat bleef bestaan zodra duidelijk werd dat het opgeheven zou worden.

2 | gezamenlijke ambities| een gezamenlijk doel om voor te vechten bindt mensen en

maakt ze creatief. We zagen het bij Philips, Ahold en we zagen het in Feldheim, Friesland en bijvoorbeeld

in Vlagtwedde, waar door de bevolking krimp werd omgezet in overschot door de bouw van

appartementen in een oude schuur. Nietsche zei hierover al: “Geef mensen een ‘waarom’ en ze

overwinnen bijna elk ‘hoe’”.

3 | een netwerk met bouwstenen | bouwstenen bieden mensen de mogelijkheid om creatief te worden. Veel

mensen kunnen niet tekenen, tot ze een programma krijgen dat hen in staat stelt dit te doen. Mensen

kunnen geen internetsites bouwen, tot een Facebook profiel hen hieraan helpt. Hetzelfde geldt voor

gebieden: weinig mensen kunnen het ontwikkelen, tot ze de bouwstenen krijgen waarmee ze dit kunnen.

4 | een katalysator & impulsen | sociale netwerken worden niet uit zichzelf actief. Ze vragen om een

katalysator. Iemand die de eerste mensen met elkaar in contact brengt, een platform biedt om ambities

op te delen en groepen te vormen. Impulsen houden mensen actief en in beweging. Maar de beweging

zelf komt van de deelnemers.


5 | lidmaatschap & groei | sociale netwerken houden zichzelf in stand. Ze hebben deelnemers, geen klanten.

Ze kunnen elkaar stimuleren tot lidmaatschap en trouw wordt beloond (veel vrienden, contacten).

Veel gebiedsontwikkeling gaat niet uit van deze voorwaarden. In tegendeel. Daar wordt ontwikkeld voor

mensen in plaats van met mensen. Publiek-‐private samenwerking is al een ander model. Wij betogen dat de

huidige vorm van publiek-‐privaat (gebiedsontwikkeling 2.0) slechts de eerste stap is. Dit kan op een veel

grotere en massalere schaal: niet tussen overheid en organisaties, maar tussen overheid & collectieven van

individuen, gebiedsontwikkeling 3.0. De efficiency dient niet gevonden te worden in de standaardisatie van de

processen, maar juist in standaardisatie van de bouwstenen in de processen.

Juist nu zien we op talloze plaatsen schaalbare, kleinschalige initiatieven met grote impact. Facebook, Youtube

zijn goede voorbeelden. Ze bieden standaard bouwstenen die door gebruikers ingevuld en aangepast worden.

Het resultaat is betrokken en bevlogen gebruikers die zelf hun omgeving vorm geven binnen de mogelijkheden

die er zijn. Deze ontwikkeling zet zich voort: ‘crowd sourcing’, ‘microkredieten’. De nieuwe organisatievorm is

het bieden van een platform dat mensen zelf inrichten en onderhouden.

Dit is heel goed mogelijk in gebiedsontwikkeling. Feldheim toont

dat het kan, net als veel andere voorbeelden die we vonden en

waaraan we reeds werkten. Door de betrokkenheid en initiatieven

blijven deze omgevingen leven en passen zich aan met de tijd.

Waar traditionele gebiedsontwikkeling een snelle impuls geeft,

zorgt social networking voor permanente initiatieven en impulsen

door de gebruikers.

Gebiedsontwikkeling door social networking verschilt op een aantal vlakken fundamenteel van de traditionele

top-‐downbenadering, waardoor de ontwikkeling van gebieden vaak gekenmerkt wordt.

traditionele benadering gebiedsontwikkeling door social networking

geografische en planologische insteek sociaaleconomische insteek

top-‐down gefaciliteerde bottom-‐up

visie en probleemanalyse van bovenaf visie en probleemanalyse vanuit het gebied

uittekenen van oplossingen stimuleren van oplossingen met gerichte impulsen

inhoudelijke oplossing door professionals procesmatige oplossing door professionals

bevolking betrekken om draagvlak te creëren bevolking inspireren om te ontwikkelen

vaart op (bewezen) successen vaart op de kracht van het gebied en de bevolking

plan voor de bevolking plan van de bevolking


3| Een voorbeeld: Social Networking in de Veenkoloniën

Vertel het me, en ik vergeet het. Toon het me, en ik onthoud het. Betrek me, en ik doe mee -‐ Confucius

De Veenkoloniën vormde het toneel voor de EO Wijers-‐prijsvraag 2011/2012 en heeft te maken met grote

vraagstukken. Vergrijzing, jongeren die wegtrekken, de landbouw biedt minder werkgelegenheid en een

afhankelijkheid van gebiedsvreemd water, dat steeds moeilijker wordt om aan te trekken.

Nait soezen moar doun

“Niet weer een visie, die hebben we al genoeg voorbij zien komen” was de duidelijke boodschap die we

meekregen van bewoners. Wanneer het niet op draagvlak bij hen kan rekenen komt het er niet, bleek uit de

talrijke gesprekken die we voerden met inwoners van de Veenkoloniën. Uit deze gesprekken bleek ook een

sterke wens van bewoners om zelf richting te kunnen geven aan de toekomst van hun omgeving. En dat kan, zo

bleek uit de voorbeelden van bijzondere initiatieven succesvolle samenwerkingscoöperaties die er al lagen.

We vroegen ons af hoe het social network model voor de Veenkoloniën ingezet kan worden. Bottom-‐up

gebiedsontwikkeling gaat niet vanzelf. Mensen hebben impulsen, accelerators en faciliteiten nodig om mee te

doen, initiatieven te ontplooien. Om bottom-‐up te ontwikkelen, is het nodig dat individuele activiteiten

gesteund worden en met elkaar verbonden worden tot een totaal ontwikkelproces. En om als voorbeeld en

inspiratiebron voor nieuwe initiatieven te kunnen dienen, moeten ze beschikbaar zijn voor de bredere

bevolking.

Wat ontbrak was de katalysator om lokale initiatieven groter te maken. Om individuele

activiteiten zichtbaar en beschikbaar te maken op grotere schaal. Om bewoners te helpen

interveniëren, stelden we bouwstenen voor: succesvolle en winstgevende initiatieven waarmee

de bevolking zelf aan de slag kan: ‘niet oplossen voor’, maar ‘oplossen met’. Veel bouwstenen

zijn al aanwezig in de Veenkoloniën, andere zijn elders met succes ontwikkeld. De inzet van

bouwstenen op het juiste moment en met samenwerking door bewoners voorop, kan het tij

keren. Met een ‘Veenkoepel’ als verbindende schakel om de kracht van bewoners om collectief

te handelen activeren en faciliteren.


De social network aanpak voor de Veenkolonie bestaat uit 5 stappen:

1 | verzamelen best practices| leer het gebied zien zoals de mensen die erin wonen, werken, leven. Zoek de

goede voorbeelden die er zijn en waar de kracht van de mensen ligt. Spreek de trots aan en vind de

noodzaak.

2 | ontwerp een proces met bouwstenen| gebruik de tekentafel niet voor inhoudelijke oplossing, maar voor

het ontwerpen van een proces dat mensen inspireert, mobiliseert en faciliteert in het realiseren van hún

ambities. Start vanuit de actieve kernen en laat hen denken vanuit de uitdagingen, niet de oplossingen.

Bied bouwstenen aan als voorbeeld.

3 | facilitair bewustwording van de uitdagingen | middels een kaart met de ontwikkelingen en

interventiemogelijkheden, tonen we de effecten en gevolgen zonder ingrijpen.


4 | organiseer een katalysator| om initiatieven te inspireren en te versnellen, om mensen met elkaar te

verbinden, om activiteiten te faciliteren en om de impact van successen te vergroten en uit te breiden, is

een centrale regisseur nodig. Dit orgaan dient georganiseerd te worden.

5 | voed met impulsen| stimuleer mensen om zelf te ontwikkelen, houd de ontwikkeling levend door de

bevolking op gezette momenten te voeden met nieuwe impulsen.

Samen pionieren, stap voor stap aan een nieuwe toekomst.

CONTACT

De social network strategie voor gebiedsontwikkeling, kwam tot stand door samenwerking tussen Tauw,

ATELIERBRUUT en Synergie.

ing. P.G. (Paul) van Bree

(0570) 699 681

[email protected]

www.tauw.nl

ir. Marc Holvoet

(020) 416 11 68

[email protected]

www.atelierbruut.nl

drs. Janneke Zuidhof

(030) 275 90 30

[email protected]

www.synergie.nl

Gebiedsontwikkeling als facebook

Design

Transcript of Gebiedsontwikkeling als facebook