Galmee jechoota - xa.yimg.comxa.yimg.com/kq/groups/23077117/1354993549/name/QURAS--+DICTIO… ·...

- 1

- - AfaanOromoo - Galmee Jachootaa - fuula / - 1

- 1


AAkkkkaaaaddaaaammiiii QQoorrmmaaaattaa ffii QQoorrrraannnnoooo AAffaaaann HHaarraarriiii

-> ->

Galmee jechoota

Afaan Harari->Oromoo-> Amaaraa

-> ->

- 2


2002 .

- [email protected]

[email protected]

Cover Design and Book Publication Designer :

Adil Abdella - [email protected]

- 1


- 2


() () () (/ pronounciation) (grammer) (etymology) . . . (special dictionary) (general dictionary) (mono lingual dictionary) (multi lingual dictionary)

(content and form)

(lexicography) (lexicographers) - ()

() (standard) () ( ) (values)

( ) ()

(part of speech) ::

| - - (e-book) (CD) (software)

2002 . (October 2009)

- 3


() 1998 / /

- /

/ /

() ( ) () / / ()

- 4


2001

-

59(1)

1

1.

/2001 .

2 2.

-

1. 3

2. - 49(1)()

3. / /Phoneme

4. /Character/

5.

6.

..

3

-

- 5


4 / /

1. / / 35

2. - /

6 /Characters/

1. 245

7

1.

-

1. = ( )

2. = ( )

3. = ( )

4. = = ( )

2. (

)

3.

4.

8 //

( )

)

9

1.

2.

( )

/ /

/

10

( ) ( ( )

11

1.

( )

- 6


2.

3.

12

1.

2. 12

13

(1.2.3..)

14

-

/

/

- 7


15

1. 18/1991

2.

16

18

19

/

20

21

.

- 8


() weellisoonni yeroo weellisan dhalaa isaan gidduu teessu () faarsuu (wellisoonni dhalaa tookko isaan giddu teessuudhaan) ( ) () 1.ishii faarsan 2.arrabsan 1. 2. ( ) () elme () luuccaa (rifeensa laafaa) () rifeensa jajjabaa (.) haala () halangaa () niinqaba () ariitiin dabre/ habbise () dhokachiise () ariifate () ariifannaa () ariifate (.)

ariitiin () ariifatte (/) 1.nijiran 2.haaloo 1. 2. ? () nijiraa? ?/ ? () haala bareedaa () niqaba (.) amala () () amantiidhaan akka dalagamu kan hayyamame () ablee ittiin waaqalan () qale () () biduu (dhungee Maaraamii) ( ) () halawaa (nyaata ficaa, shukkkaaraafi dhadhaarraa kan dalagamu) ( ) () niqabdi () nijira () iddeessa

- 9


() amala itti ta'e () wantoota lallaafaatan / () furmaata () tarkanfi furmaata () hallaallee () lakkaawaa () elmee ( ) () elmituu (.) 1.dirqama qaba 2. niqaba 1. 2. (.) 1.dirqama qabdi 2. niqabdi 1. 2. () nijirti () haltiita () akka malee aare/ aaraan gubate ( ) () bineensa () sassate/ saqacaa'e

() sassattuu/ saqaccaana () farda kabajaa () 1.barsii (huuba) 2.faaydaa malee (bishingaaf, shunkurtaaf w.k.f) 1. 2. ( .) () 1.galataa galchee 2.daara ta'e (daaraawe) 1. 2. () daara'aa () waagii (hamadaaya) () addaate / () daaraa () 1.daaraa'e 2.dararame (rakkate) 1. 2./ () geeba sijaaraa kan itti dhaamsan (aashtiree) () daaraa ta'e / () joollummaatti deebi'e / ( ) () as kennaa () hamuuraa (queensatti kan dibatan)

- 10


() haamila (Mana aadaa Harari kessa) ( : ) () hamiltuu () hamilaawaa () hamilee () kan hamilee hinqabnee () warra hamilee hedduu () hamileen maleetti (.) hamilee wajjin ( ) () kan hamilee hinqabnee () tan hamilee hinqabnee () soddee () gunduu soddeef kennamu () soddaa () soddaa () fidi/ kenni /

() as kenni naan je'e () shan/ 5/ () ruknii shana () shantama () shanaffaa () nama meeshaa ba'atu (hammaalaa) () () gosa qaraati islaama keessa tokkoo () 1.saleena/ minxaafii 2.fidimee 1. 2.n (.) baga (.) baga () handhuura () duuba harkis () nyataa hafe (hambo) () michii ijaa () galataa ()

- 11


galata kan hinqabne () galatee ffate () galata dhiyeeffate () kan galata hin beekin () saala () seera saala () 1.qaqqabachuu 2.lassanuu 1. 2. () hojii gaarii () 1.haasaawa 2.marii 1. 2. () haasawan (marihatan) () () ciiree () () naacha () hidhamtuu () hidhamaa () hidhamoota () 1.hidhaa 2.mana hidhaa 1. 2.

() hidhe (mana hidhaatti) ( ) () kan hin hidhamin () kan hidhame () tan hidhamte () kan hidhame () warra hidhaman () kan hidhamte () kan hin hidamin () mana hidhaa () haramaayaa () haroo haramaayaa () aramaa () aramaa harame () () sirreesuu () qote (dachii) ()

- 12


1.ummata hararii 2.afaan ummata hararii 1. 2. () mootummaa hararii () man caffee hararii () saba hararii () haaroomsa Hararii () gumee hararii () gubame () aare () harar () jugala/ dallaa Harar () magaalaa harar () 1.irree 2.fira 1. 2. () fira dhabe () abba deeggara heddu () aanaa hedduu kan qabu () goblaa

() () afur () mogee afur () rakinii afur () () afurtama () karaa dandii afurttii wal qunnamu () iccitti ta'uu dhabuu () gama afuran () maqaa wagga baatii jahaffaa(akka lakkofsa islaamaattii) ( ) () sulluula () sochii () hidda () jajjabaate (fooyyaa'e) / / () 1.meeshaa dulloome 2.shuuroo (kan garbuurraa tolfame) 1. 2.() () yaada tortooree

- 13


() kirrii () booyyee () haala sharmuu xummaa () deeme () kan dhorkame / / () maalaqa ykn qabeenya namaa fudhachu () () hedduu dulloome () niitii dhalte/ desse/ () hogga dhalaan dhalte manatti teesuu () () labsii () nariisii deeyisiiftu () mana niitiin keessatti dhalte () haraaraa () haraaraa qabe () haraashii (qotee bulaa)

() wajjira miisooma qoonaa () caalbaasii () caalbaasiin gurgure () baqeesse () biqqiltuu qorichaaf ooluu () () atoomii () oyruu () haadha oyruu () waan taa'insaa dhabe () meeshaa qonna () ganda oyruu () gogorrii () jaarmaya oyruu () hantuuta oyruu () harqoota () abbaa duulaa

- 14


1. () mala hilleensaa () lola/ duulaa/ () dirree waraanaa () doonii waraanaa () goda waraana () hilleettii () beela'uu () beelesse () beela'e () bikka takka kan hinteenye/ naannaawaa / / () faana miilaa ( ) () nama heddummaatuu ( ) () jarjaraan deemuu / / () daagii () nama carraa ykn milkii qabu ( )

() faana addoo () quqqufaatuu/ kan difafniirra hin dhabamne/ () 1.qufaa 2.difafa difkaka 1. 2. () difafal akka itti fooyyauuf hawwuu () difafa qabeen () () gosa haraarii dur keessa tokko () qubee () dubbisa baleesse () qubee lakkaawe/ bare/ () kitaaba qubee () kitaaba qubee irra itti baratan () hashamaa () ribuu danfaa/ iddoo foonii/ () beekan use () ilbiisoota

- 15


() barsii/ huuba/ () hojjaa hashara () waan faaydaa hinqabne/ buyii/ / / () cirracha/ ashawaa/ () dhakka haashii () bakkaniisa/ hashiishii/ () () shukkuume () rigee (tumee) () () tasa jedhe () shukkuumte () shukkuumteef () elellee () dhugaa () haqaqa () haqa/ dhugaa/ ()

dhugaa basu () haqa dubbachuu () ballesaaf gatii isaa argachuu () tan haqa hin qabne () warra haqa qabuu () tan haqa qabduu (.) dhugaaf dhaabachuu () () haadha haqaa () abbaa haqaa () sadaqaa ( ) () daandii haqaa demuu (.) dhugaa argachuu/ hordofuu/ () () haqaan ummata bulche () haqa offii barbaaduu (.) haqa isaanii (.) haqaa ishii ()

- 16


(.) haqa isaa () (.) dhugaa dubbachuu ( ) () du'e , boqate () () sattawwaa () habasuudaa () ililli () harmee/ haadha (.) haadhatoo () habashaa () biyya habashaa () mooticha habashaa () huccu habashaa () bulbule () 1.bulbulee obaasse 2.haalan hubachiise 1. 2. () na ukkaamsee ( )

() qooqa qilleensaa () haalan bubusse () dhiita'e () dhuka () masluufa () irkoo () habuukaa () rakkisuu (hogguu gargaarsa gaafachuudhaan) ( ) () qabeenya qabu irraa fixan ( ) () dalagaa/ hujii/ () dhiistuu hujii () baayisa hujii () barreessa diraamma () fedhinaafi hawwii isaa () koree ()

- 17


abaarsa (.) abaarsa qaba () abaare () jaamina halkanii () habhaba / () bubbee/ hobomboleettii (qilleensa cimaa) () firii takka () allaattii adii () barreessa ( ) () hatattaamaa () kubbaa () gorse () gorsaa / () dhihootti dhalaa heerumte/ baranee () mana cidhaa (mana ariizoota) ( ) ()

tapha wiixataa kibxataa () gorsaa () hudhe () 1.barnoot amant islaama afur keesaa tokko 2.mataa boombaa 1. 2. () halluu diimaa () haniida / / () surrii/ gubbaa / () biiroo ol'aanaa () sabbata (.) jajuu/ faarsuu () haftee/ hambaa () mana dhuunfaa kan ta'e () hudhaa () okkolee () hunkutaa'aa ()

- 18


mastii () hokkolaa () korokonchii (karaa dhagaa itti hedumaatu) () furguggee/ risaarsoo/ siree daa'immanii kan sosso'u ( ) () anjamma/ boonaa / () anjamaa heddummeesse/ dhaadate / (.) haa ta'u/ tole () tole jatte () tole jedhe () hangafa () sammuu () gorfamuu/ gorsamuu () sammuu dhiphisuu () gorsa dhagau'u () qaruutee/ abshaala ()

sammuu namaa dubbiin garagalchuu () gowwaa/ nama homaahin beekne () kan hin yadne () irraan fataa/ dagataa () 1.beekaa 2.abshaala/ qaruuxee / () nyaattubee/ halbaadheessa () 1.kokkee 2.nyaata 1. 2. () biddeena namaa cufuu (hinaafu) / / () hinaaffaadhaan biddeena namaa keessa seenanii balleessuu () kan nama rakkisu () laagaa () mana nyaataa () bideena namaa busheesuu (.) cuffachuu () cuffachuu (.)

- 19


hongaawe () 1.fasha leesse/ harkise 2.dhaabsise 1. 2. () goba qeerroo () jilboo () angoorcaa () itti mammarame / / (.) ciniinnaa () ciniine () 1.barataan dalagaa barsiisaan kenneef dubbise 2.murtesse 1. () 2. () abbaa seeraa/ doorii () hooquu () haakima () mana hakiimaa () hakimummaa () hakaafaa ()

ushe jedhe () () abba qoqorrii () walaabumma abbaa seeraa () hooqee () fayye/ dandame/ () haawaa () hawaalaa () quubse () arjoomaadha () daaktuu () kan miira gudeddii gudatu / () 1.qilleensa 2.miira gudeeddii 3.samii 1. 2. 3. () hawaasa 1. 2. 3. () hawaaja () qabbenya dhabuun rakkate () qilleensi humnaan qillensa'uu

- 20


() asoosama () waca/ jeequmsa/ () cunfaa jiimaa () dhugaati jannata () dugdarratti daaima bachuu () fe'ame (bishaaniin, jimaa nyaataan fi k.k.f.n) () raaree () taajjabduu () beeladaa () calleensa () haayaa jedhe () kan nama kabaju / / () kabaja () kabajaa naamaaf kennuu dhiisuu () kan nama hin kabajne

() kan kabajaa nammaf kennu () kabaje () kan nama hin kabajne () () obsaa () aannan () 1.aannan dhuguu 2.gammaduu 1. 2. () itittuu () 1.aannan dhugde 2.gammadde 1. 2. () dheenge/ qadaadaa aannanii () gosa dibbee isaguddaa () () simboo/ nuura kabajaa / () shammaanee (.) mee! ! (!) () aannannoo () bule ()

- 21


ilillii birraa () dhiise () akeeka/ kaayyoo () barnoot nabi muhammad (s.a.w) (..) (.) ninjira ! () midhaan () tajaajilaa biqiltuu () bakka biqiltuu/ ilillii/ / / () kennaa () mootii haadiyyaa kan duri () sibiila () () sheenaa/ gaabbii/ / () daangaa/ wasana/ / () kan daangaa hinqabine () kan bule () heera turee

() kan dhiisu () dhagaa () haajii (makkaa madiinaa kan deemee) () haaraya () haajiyaa (makkaa madiinaa tan deemte) () waraane () dhimma () dhimma qabbachuu () dhimma fixachuu (.) dhimma jiraachuu () dhimma fixuu () dhimma fixuu () haajaa () haaja baasaa () makka madiinaa

- 22


() warra hajjii dhaqan () foon jabaa () huccu ciccitaa () hagaayuu (haramuu) () gabaabbate () miice (huccuu) () haxxiffachuu () haxxiffate () nama huccuu miiccu(miicataa) () dugda () dugda kannuu () deemuu () dhibaa/ nyignigaa / () 1.lafee dugdaa 2.barbaachisaa 1. 2 . () duyda duubaa ()

dhoksuu () garaa fi dugda () gama duuba (.) dugdaan ciisuu () gabaabaa () mataduree gabaabaa () guyloo/ walaloo gabaabaa () kuruuruu/ nama gabaa baa / () 1.nama haalaan tajaajiluu .boonsiisuu 1. 2. () 1.wal-loluu 2.wal-ooduu () 1.dukkubi itti dhaga'ame 2.sheena'e/ gaabbe 1. 2. () guure () hafarse () owituu () o'ina ()

- 23


wanta dhagala'aa furdaa ykn sagalee furdaa () haafiza (Qur'aanaf) ( ) () yaade () yaaddooyattef (.) olka'aa () kakkaase () ka'e () 1.kaase 2.hate 1. 2. () haftuu () ka'insa/ ka'umsa / () jalqabaafi xumura / () maxantuu duraa (.) akka malee aaruu () akkaa malee aare/ gubate/ () kan elmame () kan xumurame

() 1.dabruu 2.caalaa 1. 2. () dabartee () dabran () dabre () darbaa/ dabraa () dabruu () wal dabran () dabarse () kan dabre () yaroo dabre () raafuu () sanyii raafuu () dhugummaa () dhugaa (.) isa dhugaa

- 24


() huccuu haadhowwan kan jibii diimmafi hucuu gurrach dalagamu () hulbata/ shuunqoo () maraqa hulbataa () jige () lillixe () akka malee aare () kumbii arbaa () duukkuba cimaa () sagallee loon dhageessise (.) lassanamaa () dibate () kan yaadame () rakkina arguu () naannoo () mucaa biyyaa / / ()

dubra bareeddu jannataa ( ) () kan qotame (.) kan aare / () hedduu aare () xiqqoo dhuge () dhugaatii tokko () dhala jannata () shimbirroo () nama rahmata qabu/ kan nama kabaju / () garaa laaffina () hoxxee () bosana seene / () walaba () walabummaa (.) caccabuu () keelloo

- 25


() hariira kelloo () shimbirroo keelloo () gosa halluu isa keelloo ta'e () kan shukkuumame () kabajaa () kabajuu () kabajaa kan hin qababne () kabajaa gootee/ kabajdee () shukuume/ laafise / () mirgaa () hammate itti marame () bilqaaxxii () itti gaafatamummaa () 1.kan bulbulame 2.heddu kan dafkaa'ee 1. 2. () kan iita'e

() abbbaa cagguwaarree () haalan dafkuu () hubbi (jaalala heddu) () kan gorfame () qurxummii guddaa () zaeeta qurxxummii () kan hudhame/ hudhama/ () waane () hunqaa (fandisha) () caccabe / / () dullumaa () karaa dhiiphataa () kan qarame () boca () itti gaafatumma mootummaa ()

- 26


hojjataa mootummaa () horii motummaa () kan hakaafame () kan alanfatame () doorii () murtii () haqa barbaadaa () 1.alanfate (nyaata) 2.hooe(qaama) 1. 2. (.) namicha kana () hawaasa () gadda () gadde (.) lubbuun oson jiruu () lubbuun osoo jiru () wasana () wasanan ala

() kan dhiifame () kan dhoksame () waraane () kan waraaname () ragaa () ragaa lakkoofsise () kan bakka bu'e () dallaya / () kan dhiqame () nama duukkuba (sheenaan) itti dhaga'ame () kan hammumatame () ukkaamamaa/ konyee/ () walitti guure () hammate ? (.) maal ? hii ! ?

- 27


() () baatii (ji'a) () xumura/ dhumaattii / () lakkoofsa () bakka duwwaa guutuu () gatii argachuu () lakkaa'uu () gugee/ bullaallaa () handaarii/ gugee () gosa libaanataa (adii) ( ) () hoqqisiisuu () himoglobiina () herrega () yaadni ishii / () ceephoo/ ajiifannoo ( ) () kutaa yerroo ()

yaada () histii () hinaafe/ histii godhe () wal quudhuu dhabu () biddeena eeleerraa baasuu () aarii (hiraar) () yeroo soomanaa keessa halkan kan nyaatamu (hirbaata) ( () ) () hirbaata () gangee gadhii fame () hifate () hifachiise/ nuffisiise () foroforii/ kobbii () qoricha kobbii () hirmii () hirmii nyaachuu ()

- 28


hirmii baafachuu () yoomiyyuu (.) hoo! (oduu dinqisiifachuu) () wan jalaa hafu () mata duree () marii () marihate (.) wal marihatu () dandeeytii () shushukkuume () hambaa () hirqinfuu () hirqinfate (.) hanga quufutti () haaloo () naatoo/ surraa

() itti gaafatamumma / () asxaa gaaffii () sossobe () dhidhiitaa'e () gafii () malato gafii () 1.itti gafatamumma 2.qaafii 1. 2. () dhiita () qoricha iitaa (.) deemi () deemi jedhe () gorsa () 1.gorfame 2.gorsa fudhate 1. 2. () deemi jedheen () boo'insaa / ()

- 29


() boo'ichatu qabeen () imimaan irraa dhufe () xiyyaa () quufaayee () dadhabe () gufuu () bulgaatii/ balaqqama () () hinnaa ( ) () isii toleef () toleef/ milkaa'e () biddeena kan looshaa dhihaatu ( ) () okkoluu () okkole () hindii () garba hindii () calii

() mogolee () soonsa bishaaniirra deemu () sossoochii () sosso'insa () gabaasa () qoqqore () booraawaa () fe'amuu (bishaaniin,jimaan jechuun) () fe'amuu (bishaaniin,jimaan jechuun) () dhaabbataa siyaasaa () sagalee paartii () tajjabu (.) namicha kana (.) ishii (.) isaan

- 30


() 1.dhiifama 2.dhiisuu 1. 2. () dhiifama/ dhiisuu () haaromsaa () dhokachu, waaya dhokachiiftuu () wawwaraane () ilaalcha (.) ilaalchaa ishii/ waraanuu ishii / / () haaromsaa () bara ( ) () () ilaalcha () bakka bu'aa/ iddoma () maqadhaala () carraa () hiree ishii () hiree koo

() hodhite (safiif) () () hodhe (safiif) () () safii hodhuu () () tan hojji hinqabin (.) haqina/ gabaabina () dhukkuba () gamas darbuu () 1.dide 2.dalaguu dide 1. 2. () 1.mallattoo dhukkubaa 2.sheena'uu/ gaabbii 1. 2. () sheena/ gaabbii () hammachuu () harka tokkoo guutuu () hawwatummaa () hawwata () yaaduu ()

- 31


lakkaa'e () koomishinii lakkoofsa () dadhabaa () dadhabiinsa () masluufee () tan tooftaa qabduu () abbaa toftaa () warra tooftaa qabu () fixe/ xumure/ () mala () (.) toftaadhaan (.) tooftaa malee () mala godhan () mala goote () mala goosiisan () mala goosifte

(.) mala godhe () mala barbaade () abbaa malaa () toftaadhan / / () tooftoota () urgooftuu shaayiieel (heelii) ( ) (/) 1.lakkaawi 2.lakkooftuu 1. 2. () hemelaal ta'e (fedhiisaa dhabe) () nama hamate () yaade () biyyee siniin irra tolfamu () harame () 1.heera 2.serra 3.duudhaa 1. 2. - 3. (.) abalu (.) isaan (.)

- 32


abalu () gaafate () qore () akaafe () alanfate () bulbule () walilaayxee (/) 1.laaqi/ bulbuli 2.jeeqxuu 1. 2. () laguu () haaroomse/ haarayoomse () 1.arge 2.ilaale 1. 2. () laali () bakka buuse () adda bu'aa/ itti aana () dallaa ijaare () haqe/ rige

() eege () hayixuu/ rigiduu () naqarsaa () qaalaa/ olqa () barreessa olqa keysaa () hoosa () rakko/ dhibee/ () hoormoonii () dhiiticha () horora () oomacha () dirtuu () okkolaa (..) yeey (eyyee) ( ) (.) eyyee (dhalaaf) () (.)

- 33


harr'a (.) harr'a galgala (.) har'uma (.) har'umatti (.) har'umatti

- 34


() dhidhiisuu (.) laaftuudhan () walaloo () 1 .itti baratte 2.itti bare/ itti qara'e 3.itti babbaree 1. 2./ () 1.barate 2.bare/ qara'e 1. 2. () eddattoo () leenji'amtu () laambaa () laambaa (kan wullee qabu) ( ) () dhala qalloo dheeraa () 1.guuraa (buwataa) 2.gulaalaa 1. 2. () haguuggate () suphee () haxura xuubi () mana xuubi ()

haasawaa firii qabu () () belbelaa ibbidda (.) yeey/ eyyee () laboraatorii () dhawe () gad dhooytee () siquu () ofitti siiqsee () lakkuu () karaa lakkuu () gummaa kan in qabne / () marsaa (sa'aaf) () () halluu () laffatola () laaffattuu () hifatte

- 35


() hifate () tan daftee hifattuu () kan dafee hifatu () hifattoota () hifatte () hifachiisaa/ nuffisiisaa () hala bareedina (.) hala bareedina () walitti make () walitti makte () isiit falmee () gadoo qabachuu / () waraana lafaa/ lafoo () arraabamaa () kan wal qaqqabate / ()

1.kan ife 2.qabata 3.kan wal qabate 1. 2. 3. () 1.luuha 2.fuula 1. 2. () faayyoo rifeensa () fakkii addunyaa () qancarree ta'e () laafaa () alaamaa () guuramaa ( ) () wal markama ( ) () hima kan markame () kan hin makamne ( ) () qancarree () haasasamaa/ wal makaa/ / / () kan garafame () sodaata () filatamaa

- 36


() asxaa dubbachiftuu (qube araba keessa) / / () xalayaa/ luukii / () ergamaa () abbaa ergaa () ergaa / () qimbica/ sanduuqa poostaa () laafina () laafummaa () laffise () adda () ergamaa addaa () hifattu () hifattoota () hifataa () kasaare

() kasaarsise () kasaaraa () middisa () eerbee/ itilee () laafaa () sagalee / () kenna uumaa () 1.qabiyee 2.baafataa 1. 2. () durummaa/ ol'aantummaa / () babarate () qaaruu () faayidaa gaarii 1. 2. () magaalaa injiffannoo/ dureesa () muuxannoo () dukkana'e/ dhaame () (.)

- 37


ifii-dhaamii () listiroo () liiraa () liqeeffataa () liqii () saalaa () saalaa (.) wal qunnamtii saalaa () wal makee () guguure () micciiri (harka) () () belbelche () huccuu/ wayyaa () libaanata () gosa libaanata/ sorsa ( ) () lubaanjaa/ libaanata/

() litira () addaan baasan () battatiise () qabbanaawaa () qabbanaa'e (waan owwe ture) ( . ) () batattise () batattisuu () kan nagayumaan dadhabi ja'amee () joormaa () xalayaa waa itii maran () lifcaaca () hojjafftoottaa () hojjaffaa () dadhabbii () 1.sababa 2.kabajaa 1. 2. ()

- 38


goowwaadha () sa'a/ loonii () goowwummaa () laastika () laaqana () laaqana qopheessitee () man murtii olaanaa () olaantummaa () hamuummate () hamuummachuu () hamuummatan () hamuummatte () hamuummataa () sarara laatityudii / () laatiin () 1.dhaltuu 2.qubee dubbachiiftuu (afaan arabatti)

1. 2. () lukkuu dhaltuu () guyyaa walakkaa / (.) garuu () 1.nama azaanu 2.faayaa mormaa (kan dhalaa) 1. ( ) 2. () corree () miseensa haarawa () laaffate/ siimate () leemo () lematii () og-nyaata (sirna nyaata) - () og-jiruu (sirna jiruu) - () og-dubbii (sirna-dubbii) - () lojikii () og-biyyoomaa(sirna-biyyoomaa) - () og-dubbii (sirna-dubbii)

- 39


- () yaad-qalbii - () heera - miidhaga - () og-naamusa (sirna naamusa) - () irrina naamusa - () kan naamusa uffate - () seera namusa () heera - ummataa - () hera walaloo - () haala sagale - () haala jachootaa - () heera - katabbii - () mala toofaa dalagaa adda addaa - (.) meyaaf () guddadhuu (ijooleef) () ( ) () dumoo/ diboo/

() leensii () laffate (.) leylii/ halkan/ () nama galgala dalagu ( ) () halkani guyyaa () hala isaa bareechise () haala ishii bareechiste () 1.deeme 2.godhane 1. 2. () qancarraa'e () wal qabsiiftuu () loqoodaa () () lootarii () sarara longitityudii () lookkoo () ranjii () bifa hedduu

- 40


() looza () hifachiisaa/ nuffisiisaa

- 41


() qaanyii () maallaqa () mindaa arkaachu/ maallaqa nyaachuu / () maallaqa ganaqu/ maallaqa bittinsuu / () maallaqa guduunfe tumtuu maallaqa () lassanuu / () siilettii (geeba maashattuu) () jaalalaa () mahandisa () hooqqachuu () meeshaa () 1.nama qoosuu 2.nama tufaachuu 3.nama xiqqeessuu 1. 2. 3. () meeshaa ta'u (namaaf ) / () subboonaa

() bulchaa ummata () 1.dhawe 2.ciincaawe 1. 2. () lakkaawuu () xumuruu () hamachuu () yaaduu () haramu/ gulaaluu () adabsiistu/ haramsiistu () mana adabaa () qottoo/ sooftuu / () alanfachuu () 1.kokorsuu/ sochoosu/ jeequu/ / / () haaromsa () arguu/ ilaaluu / / () bakka buusuu

- 42


() bakka bu'aa () dallaa ijaaruu () soofuu () dhawaa / () qadaada () ilmuu () dhudhungate () dhawuu () abujadii adii () keenaa maallaqa (yeroo hiikkaa) ( ) () 1.ga'uu 2.deemuu 1. 2. () shukkuumuu () rooba dirsaaa/ rooba needii () waan itti laaqan () dhiitaa'uu () gorsuu

() hudhuu () kan itti hudhan () mana murtii () fayyuu/ dhinuu () fe'amuu () buluu () dhiisuu () bubbuluu / () waraanu () () koobaa () hanqatuu () miiccuu () dhidhiquu () 1.dhukkuba/ dararama 2.sheena'uu 1. 2. () hammaaruu

- 43


() haammachuu () yaaduu () filate () guutee (.) dantaateeti (dhalaaf) (.) dantaakeeti (dhiiraf) () solloqe () gatantaruu () malaggaa () haade / () faayilii () maluu () izraa'iila (kan ruuhi baasuu) () mala/ toofta / () 1.goota/ gaanfuree/ jeena 2.abbaa malaa/ abbaa tooftaa 1. 2.

() mala kan hin qabne/ tooftaa kan hin qabne () abbaa tooftaa (malabaas) () () mala baase () abbaa malaa () () 1.hooganaa bishaani kan qoteebulaaf bishaan hiruu 2.dura taa'a 1. 2. () hamummachu () hamummachu () kabaluu () malaayikaa (ergaamaa waqaa) () malaayyikaa () siimachuu/ laaffachuu 2.laaffisuu/ siimeessuu 1. 2. () liqeessuu () laaffisuu (.) laafisuudhaaf ()

- 44


laffachiiftu () laffachuu () mala keennaa / / () kasoo/ danboobaa ta'huu () deemu () waan itti arraaban () qabuu/ qabachuu () filataa () laafistuu () 1.baratuu 2. baruu 1. 2. () gilgaala () malmalaattaa () waan ittin guuran / () 1.lollo'uu (meeshaaf) 2.dibuu (halluuf) 3.wal maku 1.() 2./ () 3. () belbelchiiftuu () ()

waan ittti garaafan / () maltii () makuu () carraawuu () booji'uu () dhiifama godhuu () fooxaa (kan harka itti haqatan) ( ) () injiifachuu () gubuu () hammaachuu / () ittanuu () safaruu () dhawuu () filluu/ fillachuu () gutuu () mootummaa

- 45


() 1.harka bahu 2.haaduu 1. 2. () 1.durabaaftuu 2.haadchiftuu 1. 2. () fakkaatuu () buusuu () 1.qajeelfamaa 2.qabachuu 1./ 2. () dhoowwuu / / () dhoowwachiistuu () hadhaa'uu () omishuu () qajeelchuu () maraguu/ widaaruu / () adabuu () xiqqeesuu () xiqqeessituu () galgalaa'uu ()

galgaleessu () mirqaanuu () dhoosuu () miica () baqsu/ baquu/ xamuu / () dadhabuu/ dhukubsachuu / () ow'uu/ oowiisuu / () gugguufuu () fakkaate () ol bahuu () mana hidhaa () cinqaarii/ xirriba () hidhuu () masheente () kofalchhiisaa () walitti qabuuu

- 46


() duroomuu/ sooromuu (.) duroomuudhaaf () kan itti durooman () kofluu () suuquu () gurguruu () hundeesamuu/ duroomuu / () kan itti gurmeessan/ kan itti duroomsan / () garmeesi'isaani / () gurmeesi'isii () gurmeesi'isaa () bareechisuu () tiksuu / () sinqeefachuu () sinqeesitu

() 1.yaamuu 2.dubbachuu 1 . 2. () barreessuu (ogbarruuf) ( -) () barreessiftu (ogbarruuf) ( -) () gaggeessuu () hiruu () addaan fottoquu () baqaquu () kokofluu () kofluu () dabaala aadaa hararii () lixuu () lixiinsa () islaamaawuu () salaabummaa () baraaruu / () dhaga'uu

- 47


() wal washaagisuu () washaagisiisaa () washaageessuu (.) wal dhaga'uudhaaf () kan itti waldhageessisan () mammaramuu () () caccabuu () gaggeessa / () bababaqaquu () wal qixa () () wal qixxeesse/ wal qixa godhe () wal qixa ta'haan / () washaageessuu () walitti qabamuuu () gaansa

() wal- loluu () hirriiba fudhachuu () yaabbaachuu () kofla kofolchiisisu () baraasuu / () dhageessisuu () gaansuu () 1.ol bahuu 2.ol baasuu 1. 2. ( ) () coomsisuu () raggaasifame () tiksuu / () dhugsiisuu () addaan hiruu () 1.baqachiisuu 2.fiigsiisuu 1. 2. () akka farshaa'u godhuu/ machoofsuu ()

- 48


addaan fottoqsiisuu () arrabsiisuu () akka ar'amu gochuu/ arisiisuu () salaachisu/ sagachiisuu () kennisiisuu () safarsiisuu () hodhisiisuu () gaansuu () girgijii () galaana () fannisuu () tak taksiisee () wixinee () wixinee () coomuu / () gabbachiiftuu

() cabbsuu () sirreesuu () mastii () dhuguu () qopheessuu (.) walxaxaa () oyiruu kan jalisii () sirba adaa ( ) () itti gaafatamaa () itti gaafatamummaa () fulbaana () xiixuu () xaliiluu () baqachuu/ figuu () farshaa'uu ()

- 49


suwaaku/ rigachuu () dhugoomsuu / () mirkaneessissa () arrabsuu () ari'uu () salaatuu/ sagaduu () kennuu () madaltuu () safaruu/ qubachuu () safartuu/ safaraa 1. 2. () hodhuu () maslolee () fakkii/ fakkaataa () soomanuu () simachuu/ keesummeessuu / / () bilchaachu (firiif) ()

() masooblaa ( ) () suufuu/ afuunfachuu/ urgeefachuu () dhowwe/ ittise / / () dhowwe (isiidhaaf) () dhoowwiteen(isaan) () hadhaawe () maarashaa () qaaxillaa meeshaa (mana Hararii keessaa) ( ) () jeequu () marakha () wal dide/ wal lole / () uffata dhabuu () qabata () 1.irraa kaase(waan haguugate) 2.adabsiise/ qaxxa'e 1. 2. ()

- 50


irraa kaafte (waan haguugate) 2.isa adabsiiste 1. ( ) 2. () marrimaan () gaddisiisuu / () dheekamsiisaa/ kan nama haalaan aarsu () duree/ hogganaa / () hiriyyaa/ michuu ( ) () ilaaluu () too'annoo ishii () too'annoo / () 1.du'arra baasuu 2.walaba baasuu 1. 2. (.) boji'aa () 1.caaluu 2.fooyya'uu 1. 2. () dulloomuu () 1.jiidhuu 2.jiisuu/ bukkeessuu 1. 2. () qayyabachuu (cimaan) ()

() shukkuumuu () mana shukkuumaa () amala gaarii agarsiisuu () to'achuu () to'achiistuu () to'annoo () booji'amuu / () ulfaachuu () kan itti ulfaatan () lixuu () lixuudhaaf () waan ittiin lixan () jiidhina itti dhaga'amuu () nama kabajaa hin qabne () baqayse (huccuuf) ( ) () jiidhuu

- 51


() tole/ marabbaa () beela'uu () 1.tole 2.miila wal xixuu 1. 2. () gatiittii () gatiittii bal'aa () baadhate (gateettiidhaan) () () ramaduu () 1.bututtuu 2.carra kan hin qabne/ milkii kan hin qabne 1. 2. () 1.bututtummaa 2.dhabiinsa milkii 1. 2. () raroo () irraanfachuu () irraanfachiisaa / () dhoorkituu/ dhoowwituu () dhoorkataa/ dhoowwataa () dhoorkatoota/ / dhoowwatoota

() dhoorkataa () fixuu (duguuguudhaan) () () firfirsuu () kuusuu (birriidhaaf) ( ) () tuultuu () jeeqamaa / () rashii/ qawwee () mo'achuu / () qajeelchite () doonii () hororuu () jiddu galee () rakishuu () rakisheeysituu / () arkachuu

- 52


() arkamsiisaa () afarsituu () () razaquu (risqii) (/ ) () 1.tasi'aa himuu 2.ifsuu/ oduu dabarsuu 1. 2. () 1.maramaa 2.dachaa 1. () 2. () karaa lakkuu () itituu/ itittaa'uu () ititteesaa () qubannoo () 1.dhiituu 2.xumuruu 1. 2. () harca'uu/ harcaasuu / () ulee dheertuu () dhidhiituu () haharcaasuu/ haharca'uu / () marxoo ()

marxifate / () salphoo/ sabloo () barifachuu/ orraafachuu () lilmoo/ lilmee () waraantoo/ qabdoo () babarifachuu () fagaachuu () gaabii () siileeysuu/ siileessuu () hatuu (/) 1.fiiguu 2.fiiginsa 1. 2. () sobaan hamate () waan daba ittiin hoojatan () mashaqqaa/ rakkoo () jaalachuu () gaara seenuu

- 53


() akeekuu () gufachiistuu () dhooysuu () hundeessuu/ qindeessuu () shirgigaachuu () shirgigachiiftuu () masheenaa () dirree walga'ii () waan ittin caccabsan () waan ittiin dhugan () duree walaloo () 1.qarshii sharafuu 2.cabsuu (heeraaf) 1. ( ) 2. () () piroojektii () wal dhokachuu/ dhodhokachuu () walxaxuu

() naannaawuu () dhokachuu () shakkisiisuu () baayee heddummaachuu () arraawuu () heddummaachuu () abba rakkoo () rakkoo () mirqaana/ mirqaanuu () mure (huccuuf) ( ) () 1.walitti qabanii hidhuu 2.dhoorkuu (akka hin deemne) 1. 2. () () nama irratti hojjir fe'uu / () wal duraa dhaabsituu () yellaa'uu () qabduu (/)

- 54


dhisuu (.) dhisuudaaf () dhisituu () tuffachuu () dabarsuu () qishna godhu () alaanfachiisaa () alba'uu () albaasiftuu () dhandhamuu () keeruu () dhidhisiftuu () 1.hirdhaachuu 2.hirdhisuu 1, 2. () dhabuu () gunjoo/ mattaa'aa () qajeelcha

() 1.qajeelchuu/ karaa qajeelaa garsiisuu 2.gaarii ta'uu 1./ 2. () () maagneetii () uruu () killee darbuu (.) killee darbuuf () danqaraa () bareeduu () rukutuu (mataa dumucaan dhawuu) () 1.dhihachuu 2.dhiheessuu 1. 2. () bukkeessuu () () 1.ibiddaan goggosuu 2.buddeena xarafaraa muruu 1. 2. () qunxuuxuu () baalaa fayyaaf mata'irraa godhuu () cufuu / ()

- 55


xumura/ guduunfaa / () diduu/ diddaa / () qisaasamuu () qisaachifata () dargaggummaa () hammaachuu () furgugisuu () duroomuu/ tujjaaroomuu () caalchissuu/ duroomsuu / () subachiisuu () () murteessituu () dhimmisuu () dhimmisaa'aa () facaasuu () ibsaa () ibsaa / /

() haalaan ilaaluu () qaruu (ableef) () () 1.baduu 2.balleessuu 1. 2. () nyaachuu / () mana nyaataa () qaqaruu () 1.bilchaatuu/ bilcheesuu 2.qo'achuu 1./ 2. () badu/ fashaluu / () ballali'uu () qabbanaa'uu () jiidhuu (roobaan) () () haada foyesuu () biqiluu () ga'uu () bibiqilchuu /

- 56


() furguggisuu () raphuu () bittinessiisaa () heddumaachuu/ hoddumeessuu / () ibsaa () fashaluu / () addan kuttuu () baxxee ta'uu () fashalsiisaa () 1.xumuru 2.herumssissu 1. 2. () boolleessuu () hammaachuu/ jabaachuu (dukkubaaf) / () () irran - gadee / () mana foonii () si'aayinsa ()

barifachuu () shukkuumamuu () wal haamachuu () wal gorsuu () ukkaamamuu () wal-yaaduu () wal lakkaawamamu (.) akkaata ittiin elmitu () wal hamachuu () huhudhamuu () caccabuu/ dulloomuu () 1.bulchuu 2.bulchuu 1. 2. () bulchiinsa () 1.wal ilaaluu 2.wal waraanuu 1. 2. () dhidhiquu () 1.lakkoofsisuu 2.lakkaawamuu 1. 2.

- 57


() lakkaawamsiisa (/) 1.dhumuu 2.xumura 1. 2. () hamatamuu () walmarihachuu () shushukkuumsisuu () gaafachuu () huusisuu () hooqqachiisuu () akaafsisuu () 1.alanfatamuu 2.alanfachiisuu / () ta'ajjabuu () bulchuu () miliquu / () 1.waransisuu 2.ilaalamu 1. 2. () gabaabsuu ()

hammaarsisuu () hammachiisuu () wal baruu () shaakala () 1.ibsuu 2.qabsiisuu (ifaaf) 3.wal qabsiisuu (dubbiif) 1. 2. 3. () walitti bu'u () walitti buusaa () walidhufuu () falmuu / () liqeyfachu () dhawamuu () fillamuu () dhoowwachiisa () maxxanani dhaabbachuu () wal fakkachuu () tokko tokkoodhaan dhoowwuu

- 58


() dogongorsu / () itti guutaa (.) filanno () 1.wali gahuu 2.wal fafakkaachuu 1. 2. () booji'amuu () 1.injiifateme 2.tarkanfachuu 3.akka injifatamu godhuu 1. 2. 3. () 1.gubamu 2.akka malee aruu 1. 2. () 1.irkachuu 2.harkaa qabachuu (qabeenyaaf) 1./ 2. () irkannoo () harka baasuu () buusisu (biddeenaaf) () dhawwachiisu () galagaaleefachisiisuu () mirqaansisuu () xuuchisiisuu

() akka baquu goosisuu () akka dadhabamu taasisuu () akka keessummeffataman godhu () irraanfatamuu () gingilchuu / () moohamuu () argamuu () qabeenya arkachuu () walirra fafagaachuu () walhatuu () 1.wal irraanfachuu 2.irranfachisiisuu 1. 2. () 1.wal irraanfachuu 2.irranfachisiisuu 1. 2. () wal qeequu () ulfeessuu () waan ittin ulfeessan

- 59


() wal gadduu ( ) () waan ittiin to'atan () wal qunnamuu () nagayaan nu haa fidu () jalqabiinsa/ sennaa () fiiguu () beeksiisa () beeksiisa () jiisisuu () beelooysisuu () remadchiisuu () mana shukkuumaa () irraanfachiisuu () 1.argamsiisuu 2.keennuu 1. 2. () malaalchisuu

() dhiichisuu () barfachiisuu () hatamuu () sosso'uu (hojiif) () naanneessitu / () dhandhamachuu () dhandhaamsiisuu (waliin) () wal tuffachuu () wal dabarsuu () wal yaadachisiisuu () wal dhandhamsiisuu () dhandhama/ qooda () yeellaasisuu () qarsiisuu/ soqsiisuu () tuffachiisuu () fudhachuu

- 60


() simanna/ fudhannaa () yaadachiisa () bansiisu (muruudhan) () () barreechisiisuu () 1.ibiddaan gogguu 2.daramsuu 1. 2. () cufamuu () nyaadhamuu () dogongoruu () waliin gagahuu () wali mammakuu () wal makudhaaf () akka gahu godhu () uddeeluu (.) uddeeluusaaniitiin (.) uddeeluusiitiin

(.) uddeeluusaatiin () wal makuu () waan itti waliimakan () qarsiisuu (ablee) / / () nyaachisuu (.) nyaachisuusaaniitiin (.) nyachisuusaatiin () 1.akka bilchaatu goosisuu 2.qo'achiisuu 1. 2. () akka qorruu goosisuu () biqilchiisuu/ dhaabsiisu / () akka uddeelu godhuu () wal maksiisuu (.) dhumiinsa/ dhumuu/ xumuramuu / () hidhamuu (walitti qabamani) / () hidhamuu ()

- 61


waliif ajajamuu () hidhina isaa () wal eeguu ( ) () wal hidhamu () gowoomuu/ gowwoomsuu / () sobduu/ gowoomsituu () wal hayyamuu ( ) () amanamuu () ukkaamamuu () waliin himuu ( ) () 1.wal agarsiisu 2.wal kakachuu 1. 2. () meeshaa lafa buusuuf gargaaruu () wal himachuu / (.) 1.walitti baasuu 2.buusii 1. 2. () ajajaamuu () amansiisuu

() himamuu () hiisisuu () akka naqan godhuu () meeshan akka lafa bu'u qodhu () walitti qabani hiisisuu(meeshaaf) () () eegsiisuu () hirdhisu () beeysiisuu () eegalsiisu/ eegalu () hiisissu () akka bahu godhu/ baasu / () takachisiisuu () raasuu () sirreessu () tuqamu

- 62


() cuuphamu () qulqullatamuu () solloquu / () tartiibuu/ walirra kaa'amuu () tutuuquu () jijjiiramuu () wal haamuu () bolulaa'uu () wal tuqsiisuu () jijjiiru () bololi'uu () fayyadamuu () raasisuu () misoomsisuu () buuqasisuu () ciniinsisuu

() uursisuu () moottammu () qulqulleechisuu () afsiissuu () afuufsisuu () akka bololi'u godhuu () afuufsisuu / () qajeelchaa () qajeelfamuu () wal irreessuu () gumaa walii keennuu / () harka waliin dhawuu () bobboonuu () wal didinqisisuu () wal mumufachisiisuu

- 63


() harka dhoysisuu () mufachiisiisuu () mufachiisaa () safarsiisuu () dhangala'uu () uumamuu () dhaabsiisuu () taphachiisuu () ifirraa dhorkuu () kasaarsisuu () qochisiisuu () akka salphatu godhu () cuufsisuu () wal wawwaraanuu () wal qindaa'uu () tokkummaa

/ () wal makuu () waan itti maksan () wal waraanuu / () wal waraanuudhaaf () waraana/ lola / () daakinsa () barreechanii hojjachuu () wal qunnamuu/ wal qunnamtii () tumsiisuu () dhama'uu (jaamuu) () mufachuu () darbamuu () haguuggachuu () gulfisiisotni () gulufsiinsuu

- 64


() gulufsinsoota () hojii badaa ( ) () wal leenjisuu ( ) () akaa'amuu () wal mufachiisiisuu () bakka bakkattii adeemsisuu / () wal dorgomuu () gulfisiisuu () gulfisa () mufachiisuu () arjoomsiisuu (.) arjoomsisuudhaaf () 1.leengisuu 2.keenna nikaaya argachuu 1. 2. () jalladuu / () 1.xumura 2.jaldi 1. 2. ()

bobboonuu () saaxilamuu ? (.) yoom? ? ( ) () yoom fi eessa ( ) () takashuu/ xumuruu () jaaruu () xiqqaachu () firii shanyi nama ( ) () abjuu () jiijjiiru () haamachuu isii (.) haamachuu isaa (.) haamuu () haama () haamuu () manaacihaa/ eddattoo

- 65


() () diafraamii () () misoomuu / () bu'aa fiduu () bu'aa fiduu () bu'aa fichisiisaa (.) bu'aa fiduu isaaniitiin (.) bu'aa fiduu isiitin (.) bu'aa fiduu isaatiin () 1. qulqullaa'uu 2.qulqulleessuu 1. 2. () saamuu () raasuu () madaa hinfayyine () 1.fuudhachuu 2.jaartti heerumuu 1. 2. () sadarkaa / () cidha/ balachu/ gaa'ela ()

dammaquu () buqqaasuu () saxaxa tolcha () rifachuu () jiraachuu () mana jireenyaa () haqqisaa / / () 1. saamuu 2.rifeensa butuu 1. 2. () dhukkuba () dhukkubbiin itti dhagahamuu / / () hogganaa () shiramaa () tuquu () ciniinuu () cuuphuu () manzumaa

- 66


() manziila (yeroo adda addaa waggaa keessaa) () ijijjiiramuu (manziilaaf) ( ) () mandala(uurtuu) () uuruu () calle walqabsiisu () lilme wal qabsiiftuu callee () mandariina () urtuu () gubachuu () dumuceessuu () mootummaa'uu () iddo itti mootumma'an () mootummaa () addaachuu () qulqullachuu/ qulqullaa'uu

() xalaltuu () ballissu () afuu () shondaa () 1.buqqisuu 2.mancaa 1. 2. () bololi'uu () solleessuu () afuufuu () afuufuu () fayyaduu () bololi'uu () sosolloqsuu () 1.rafuu 2.hirriiba 1. 2. () mana rafiinsaa/ mana itti rafan () dogoggoru/ balleessuu / () qayyabachiisuu

- 67


() qayyabachiisa () laafisuu () laafistuu () qajeelchuu () gufsiisaa () eewaluu () konkolaataa () haasoysiisa () dinqisuu () dinqifachiisaa () dinqifachiisaa () makaaniikii () bakka () gumaa kafaluu () keena gumaa

() arkachuu () arkachiisa () fayadamuu () waan ittiin fayadaawan () ciincaa'uu () bonchisa () boonsa () haxurtuu () bakka hajji itti godhamu ( ) () baba () () irreessuu/ madaaluu / () safara () safaru () makkaroonii () dhangalaasuu () owata/ qilisa

- 68


/ () owachiftuu () qophiftuu/ jalqabsiiftuu / () dhoysanii kaayuu () utubaa () cuuqaaluu () boraatii () dhidhiituu / () salphachuu () tajaajiluu () tajaajilsaa () haasawa godhuu/ sabbakuu / () uumuu () uumaa () khasaaruu / / () qoqqotuu

(/) 1.qotuu 2.meeshaa itti qotan 1. 2. () fedhuu () salphachuu () goolabu/ xumuruu / () xumuraa (/) 1.dhoorkuu 2.hamartii 1. 2. () awwalchituu / () tirika/ ifaa () qadaaddoo () ganuu () ganuu () dhaangaga'u () khoofaruu () olmaya () gahaa (.) turuusaa

- 69


() turuu () qabeenya beeladaa () faaydaa beeladaa () beeladaa horsiisuu / () qabeenya bayiladaa () bishaan o'aa ( ) () goofaruu () () goofarchiiftuu () goofarchisiisuu () mala baafachuu () () shoguu/ bareechu / / () bareechiftuu () bareechiftuu () iddoomsaa () widaartuu

() mawluuda () ejjannoo () waan ittiin jabaatan () jajjabaachisaa () waa'ee () uguruu () bahuu () () muziiqaa () lubbuu itti horuu/ haaroomsuu () achi darbuu () dheeduu () jijjiramsiisa () jijjiramsiisa () caaluu () miidh'uu () asheetuu

- 70


( ) () dhisuu ( .) () hiyyuumuu () kataaraa/ karaa amantii/ mazhaba () utaaluu () utaalchiftuu () roobuu () cicciruu () harkifachuu () facaasuu () 1.hammaachuu 2.saamuu 1./ 2. () fedhii () walharkissuu () shirgigaachuu () harkifamuu () dheechisuu

() harkisiisuu () utaalchisuu () harkisiisuu () facaasisiisuu () itti shasharafsiisuu, saamsisuu / / () bal'isuu () bareedina dhabuu/ goggoguu () bareedina dhabuu () xumuruuf () dhiheesituu xumura () mirkaneessuu () mirkaneessa () mirkaneessuu () abba/ haadha dhabuu () rakkoo / ()

- 71


biyyoomaa/ nama biyyaa / / / () lammummaa () camadaa () nagaya () diiguu () horgoggee () daasa tolchuu () () madaa nama biroo ykn hamilee tuquu () walitti ida'uu () waliqabaa () iddoo wal qabiinsa () qeeyyibuu () irra deebi'uu () wan irra deebisan () shoroqquu () miidhuu

() dadhabuu () gad dhiibuu () dhiibbachiisaa () dhufuu () dilii dalaguu () miidhuu () goggoguu () ida'uu () rifachuu, rifachiisuu / () furga'uu/ waliin dadarbuu (dhagaatti) () () diigamuu () diigsisuu () 1.goggogisuu 2.dirqisiisuu 1. 2. () idaa'sisuu () gannaqsiisuu

- 72


() duuchchu () () gombisuu () dallaaluu () doomuu () doomuu () jallachuu () dhama'uu () addaan baasuu () adda ta'u () adda gochiisa () walga'i () hawaaraa/ daaktuu ( ) () dhohee/ mallaa'ee / / () 1.jiiru badhadhaa 2.bulchiinsa 1. 2. () () seera mootuumman - ()

walga'ii seera mootummaa(heera) () 1.manaa mottii 2.mana tujjaaraa 3.mana walga'ii 1. 2. 3. () mufata () mufate (.) magan () dhiifama/ malaa/ magantaa () hidhu () mallaa () akaa'uu () magaalaa/ gabaa/ machaara () magaalaan dhabame () bideena qaqalloo/ gabaa irra gurguramu / () iyyaala magaala () magaala dhabame () qalbiin laalu, adda baafaachu / / ()

- 73


bakkaa jijiiru () hihidhu () gadhiisuu / () jilbeefachuu () jilbaan teessituu () gangee guluffi () gulufuu () gulfachiiftuu (.) arjoomudhaaf (.) arjoomuu isitti / () kennuu/ arjoomuu / () 1.gabbara 2.leenji'uu 1. 2. () duulu () leenji'uu () leeji'uu / / () leenj'uu qubdi

() waajjira lenjii () jiddu galeesa lenjii - () mana lenjii () lenjifamuutti jira () meesha dhaabachiisaa () garagalchuu () keennaa deebisuu () qunceessuu () hammaachu () mufachiiftuu () leengi'uu () 1.darbbu 2.argachu 1. 2. () kabajamsiisaa () dhoowwuu () dhaabbachiiftuu ()

- 74


dhadhaabachiisuu () gubaa () uwwisuu/ haguuguu / () uwwachiisaa () quuquu () 1.bakka qalmiinsa 2.qaluu 1. 2. () goobanaa () gabra walaba baasuu () qoraasuu () () yaada wixineesu quduntu ( ) () walfti maru/ muudu ( ) () wal qabsiisuu () kabaluu / () qulquleessu () daakuu / () mimieefachu/ dhamdhamu / / /

() qubatuu/ turuu () qofaa () xalayaa/ dhaamsa () qulqullaa'uu () xalilchituu () rarraasuu () faayaa funyaanii ( ) () baduu, abicha kadduu ( ) () dhibbaahuu () qusachuu, qusanaa () ijaan dubbisu () () kan ijaan dubbifame / / () dhiphachuu () hoosisuu () haada kalloo ()

- 75


rarayuu () wal babarreesu () walba'achuu , wal danda'uu / / () dubbiiowiisuu dubbiio'eessaa () wan xiqqo kan akkaan guddisu ( ) () shamuu, harkadarbuu / / () siisu ijaan dubta () dhiphisisuu () b'achiisu () babaxiisu () xoolagu () 1.sooru/ ba'achuu 2.danda'uu 1. 2. () kadhachu () wayaahu, gaariitahu/ jijirama fiduu / () dhiluu/ gingilchuu () afuu

() daramsuu () bocolluu () hudauu () butuu, darbisiisu () gabbachu () waminsa godhuu () gurraa oofuu () sheera'uu () mullisuu (.) mullisiisuf () kan ittimullisan () waregduu () foqisuu () hirbuu () goggoguu/ diriiruu addaachuu 1

- 76


() 1.fudhachuu dhabuu 2.qaanyeyuu 3.xiqqeeysuu 1. 2. 3. () darbu/ darbiinsa / () funaanuu () waan qabuun imanahuu / () jalala gabaabaa () muhaddisa ()/ () dhowinaa kadhawaamee () garba () mulawwaa/ qiixxaa () fiiamaa () tortore () kaa ssosloqee () haadamaa/ hadamee () gutaamaa(gutuu) () lakkafsa guutuu (even number) ()

himma / () bulchiinsa () abba gochaa () sijaajaa () teebbii ()/() kantaru/ kan irradhume/ / / () abjoochuu hirriibaan () kara deemaa / / () dhala ulfaqabdu () muslima (.) fuldura () libaanata akkaan bareeda () fillamma () quqqummee () kan walirra dhoowwamame / () hadhaw'aa

- 77


() diirqoosha () bojiiamaa () kan ma'maa ragaamee () kam maragamee/ maragii / () kan qaxa'amee/ ka'iraa fudhameee / / () to'annaa () murtii () mushuxa () haasaawa mari'achuu / (.) 1.xaragamaa 2.haxaawama 1. 2. () mushrika () muqasqasa () warra dhihaataa () bakka taltuu () waan owwaa deemee / /

() maxxansituu () oowa/ oowaa () () bulluqa () pantii / () danqaraa ( ) () bareeda/ shoogaa / () munaafiqa () barsiisaa () mu'azzina () kaamanu ( mu'umina) / / () mukhurtii () muqaaxa () muuziina () hiriira naga'a () haasaawuu () muuza

- 78


() kan ragade () killa () mujallada () kan irra toyale / () humnara / / () kan mallahee/ kan dhohee / / () gubee bobeesee () midhaan diimaa () () gubaatee () bobeeseeraa () yo'ii ( falma) () gitaara () dhunfaa () gurroo (kan balbalaa) ( ) () mufassir

() muftii () cinaacha () itti'aanaa (.) hojiin kan olchu () iyyannoo/ iyyata () hanqalbaa () waajjiraa / () bultii () ciniinsuu/ cimiimmuu/ ittansuu () miliishaa () kitila/ mili'yoona () guguute () guutamuu () hayyata/ garsiiftuu/ qabsiiftuu / () karaa rabbii () ! (.) wal nuqunnamsiisi

- 79


! () kan fakatu fakenyaa kan oll baahuu 1. 2. () kan fakkaatu/ fakkii/ fakkaataa / / () missiraa () biyya misraa () daqiiqaa daabboo () nama misraa () kan ittii kootiifi surree akkanumas shamiza fannisan () mismaara () dubii akaa hindhumnee gufuu,tahuu (.) meeqaa/ hammami () hadhaa () miskiina () iiciittee () isa dhoorki / / ()

goota/ gaafuree () hadhaa/ hadhowtuu () onne dhaba () gorora () () gaamara / () hadhaa () labsii () adaba (aadaa) () () harda qubaa () galgala / / () abalu / () jaarttii () isa jaartii godhe (miidhe) () () abuura () () waraabbii / () meetiiraa

- 80


(.) miichiiwan ciincaraa namaa dhawaa () ministeera () (.) maadlii () bakka heera hajjii itti dalagamu () magaalaa owwaa () () qurqara () () qurqara (.) maall () 1.kan iraa wayaa 2.malltuu wayaa 1. 2. () (.) maalliif () sanduqaa dhabata waltajirat dubatun () xinnoo/ xiqqoo / () minii baasii () akaamttii ()

baakteriya () dinqifatamuu () bantuu () rakkoo () itti aanaa/ iddooma () teessoo/ teessuma (.) xaarapheezaa () tapha min jaalaa () gonjoolaa () bushaawaa/ (wanhinmiiownee) ( ) () bishaan () kan bishaan hiru () bishaan tummuu () bishaan bishaan (bushawaa) () maagata bishaanii (jallisii) () 1.dubbii qabaneessuu 1.dardaree 1. 2.

- 81


() riiffaattun bishaan taahuu () ranjii bishaanii () quluu bishaanii () bishaan gudunfe / () bade () riffaattuu bishaan tahee/ dhama'e () gosa dibbee () xuraawaa/ wassakaa () abshaalotuu ( )/ () bolla bishaanii () saaohaphuu,bishaanii () () gagana dhuffee dhorku dandeenyee () 1.dubii qabaaneessuu 2.balleessuu 1. 2. () 1.achii-butee tahee 2.badee 1. 2. () filtuu

() deebii () tarkanfi () adeemsa daddaffi () foyyaawiinsa () miigiiraa 1. 2. ( ) () 1.ededa 2.jal qaba 1. 2. () gudunfaa / / () mamallahee,dhodhohe / / () mixaaxisa (.) mallaasee () ciimmaa () hancuffaa xiir godhee () kan nabii(aw) farsu () () mindaa / () dhungaatee

- 82


() dhungachiise () maahrii / / () robaa(bokaa)jiirkaa () robaa(bokaa)jiirkaa () dhungoo () harqoota () 1.dadagaanii garsiisuu 2.fakii tahuu - mii'yaa kaamee/ baaruu 3.eddattoo 1. 2. () 3. () koobaa () qabeenyaa/ horii () (.) guyyaa () llakuu,qiindii () mucaalmuciiyoo (mucoollee (.) taahullee () harmee () lafa kakkutaa

() boji'ee () dhiifama goodhan () maariittee () dhiifama godhe / () maaraatoonii () maarii () isaa qajeelchite () dhiifama goote () quulqullesee wan jiidhaa/ ittawaa / / () 1.maashoo 2.haqan 1. 2. (.) jiddugalla/ wallakaa () matrikii ( ) () kan harkaa/ maanuweellaa () dhoorkaa () eenyu

- 83


() iftuulummaa () fallanaa () odeeffannoo () maamila () ajaaibaa/ dhinqisifaanoo () raajii/ ajaaiibaa garsiise () hamilee () kiikoo () buna aannan kabu (maakiyaattoo) (.) immoo yokiin !/ () illiilii/ abaaboo () maawir ( ) () alala guuran () alala guuruu () allallaa guru ()

miigranii/ bowwaamataa (cimaa) () asxaa fuula gubbaa bahu () akaakuu barnootaa () fayaawee / () gubee,arssee 1. 2. () 1.qaabeenyaa 2.duniiyaa 1. 2. () nama horii qabu () adunyaatti osoo jiranii () ququllatuu () hammaate () ittante () ajaaju () ajajii () 1.hiimu 2.dubbachuu 1. 2. () galchu/ naquu () hojii/ dalagaa

- 84


() qajeelcha hojii () waajjiraa () eeguu () hamtuufi waan nama dhibdu () meettiire/ safare () () miniraalii () qabduu () () hamisuu/ hidhuu (akka hindeemne) / () () waan kuula(kuhula ijaa) ittii godhan () jimaa kan diimaafi adii hin taane / / () dirree () niishaanii/ meedaalii () 1.eegalu/ jal qabuu 2.eegala/ jal qaba 1. 2. () jal qabarra ()

ariirrata () baqe/ xame () beeka callisee () agarsiisa/ agarsiisu () () kaasuu () waan meesha irra kayatan (.) gochuu/ godhuu (.) beekuudhaaf rakkachuu/ hamiluu () beekuuf hamuultee () beekuuf hamuultee () moyyee ()/() 1.beeku 2.owee 1. 2. () () godhuu () () moyyaale/ wayyaale / ( ) () guyyaa / () baasuu

- 85


- 86


() Muka Qoratame () () Kofle () Kan yeroo hundumaa Kolfu () Kolfa (.) sirrii () falfalaa () gammoojjii () sahnaa/ Sahanii () sahfaa () () dabaale (aadaa Harariitti) ( ) () laaffate/ naafate / () Amane (Islaamaawe) () Islaamoyte/ islaamoofte () Mure (xunxxurroof) () salawaata nabii Muhammad (s.a.w) ( (..) )

(/) 1.salaamaa bahe 2.Salaxaa 1. () 2. () asiidii () Furri qallaa () Nagaa/ salaamtaa / / () Nagaa () Nagayaa jedhe/ harka fuudhe / () Daawwataa/ kan nama gaafatu / () magaalaa nagayaa / () Kibxata/ Salaasa () abjoochuu hirriibaan () Murattuu () sagadaa () Salaata / () laaqana (.) Sa'aa booda/ waare booda (.)

- 87


Sa'aa dura/ waare dura/ barraaqa () Saliixii () Salliixa Shukkumu ( ) () Hiriirtu () Hiriira () qaljii/ xaa'awaa () Dhagayan () Dhaga'e () dhagayte () Lixe () Lixte () Godannisa (fuula gubbaa) ( ) () Samii () 1.Hedduu gammade 2.Gatiin meeshaa ol ka'uu (qaala'uu) 1. 2. / / 3. () bobboonuu

() bobboonuu () Gammaduu () Gammade () Wan samiirra bu'e (.) kanneen wal hin fakkaane () Bobboone () dooqee () Qurxummii dooqee (.) Callisi/ usi () 1.Callise 2.Du'e 1. 2. () 1.Ajjeesse 2.matta'aa kennuudhaan akka callisu godhe 1. 2. () Dhageeyfataa () dhagayifattuu / () Dhageeffatootaa () kan ittiin dhageessisan/ qaaqiyyaa ( )

- 88


() Saambuusaa (.) 1.Calitti 2.akkanumatti 1. 2. (.) akkanumatti laffa'uu () callisii dabri () Callisaa () Callisa (.) Gad gombisuu () Gad jedhe () gugguufsise () gugguufsiifte () Ifaan dubbatan () Ifaan dubbatte () gaanse ( ) () () Hate () tarresse () Sharafa/ geeddara

() Tulluu/ gaaraa () Bikke fagoorraa dhufuu (tulluu qaxxaamuruu) ( ) () hedduu Ulfaate () gaaraa ta'e/ baayyee guddate / () Finxee Gaaraa () gadamsa () Harree diidoo () () Ifaan () Ifaadhan Haasaawuu () Nama Ifaa () iftoomina () Haala Baareedduu () () Sarsaraa () daddafe/ sosso'e / / () 1.daddafsiise 2.Foon dheereesse ciruu

- 89


1. 2. () () () Hattuu () Abbaa Sarbaa () Dhuka (sarba) () Sarba furdaa () Kan sabra guddatu () Aannan owwaa ( ) () sardoo () serviisii () sarveeyyii () ol fannise () arjooma/ ramata () Qajelcha barruu tolchuu () Qajeelcha barruu Tolche () Dalaga bareeda () kan fannisu

() coomaa'e/ furdate () Coomaa () kan arraba furdatu () Dhakaa qara qabu () firiin Ishi dhihate () 1.Cabse 2.Dongoraa 1. 2. () kan sababa heddummeesu () kan sababa heddummeesu () Sababa / / () Sababa godhe () murteefame () if danda'e ( ) () if danda'e ( ) () Daa'iima (amata takkoo gadii) / ( ) () Mucaa daa'imaa (amata takkoo gadii) ( ) ()

- 90


kan hoggayu kadhatu () Cabsaa (kan cabsu) () Suutee / () Nama () obsaa () obsa (obsuu) () obse () Gabatee gurraacha () Gaabii (Huccuuu qabbanaa) ( ) () sanbata xiqqaa/ (sabtii) ( ) () torbatama () sanduuqa (dhalaan kan itti aarfatan hoggaa dhalan) () Meeshaa wantoota miyaa ta'an keessa kaa'an () () sitaaraa () Dhuge

() Farsha'aa/ nama dhugaatii dhuhu () amantii waaqa tolfamaa (mushrika) () Sanamakkii (dawaa garaa yaasuu) ( ) () waaqa tolfamaa () ragaa () kottee (kan beeladaa) ( ) () Barreessite () Sanaabii () Barreessaa () Waxabajjii () yabalaa xinnoo () Geeba bishaanii ( ) () Sanduuqa () Obboleewwan jartii ( ) () Sangaa ()

- 91


Sanyii () Gammadaa () sa'atii/ Za'aa () marsaa sa'aatii (bitaa mirgatti) ( ) () Kiisha Kofoo (Xinnoo) () Qoqqoodaa/ kan hiru () Ciise/ Bakka tokkotti walitti qabate ( ) () tartiibeesse/ tarreesse () Laaffate/ dadhabe () Badada () 1.Guduf/ kosii 2.mogolee 3.Meshaa garaa 1. 2. 3. () Arjaa (.) dadhabbii () Warraqsa () Warraqsaa

() Jalle warraaqsa () dimokraasii warraqsa () ogeessa sibiilaa () sanduuqa tumtuu () sadaqaa kenne/ arjoome () Fudhate/ dhugoomse (.) dhugoomsuu (.) Fudhachu Isaani/ dhugoomsuu saanii () arrabse () lafa gabbataa/ lafa misooma () arihe () tan absuma hin godhamin () tan qinxirii qabdu () 1.qinxirii(muxxee) 2.irkoo qawwee 1. 2. ( ) () Jaallee onnee ( )

- 92


() Sadariyaa () jal bultii/ jala bultii / () goota / () Sagaraa () Salaate/ sagade () gosa safii (mana Harariitti kan fannifamu) ( ) () humnaan darbee bahe/ uree bahe () kan kennu () Kenne () sarara () gabatee () Muka qalla () 1.saffare 2.imale 1. 2. () 1.imala 2.maqaa baatii (lamaffaa waggaa) 1. 2. ( ) () dhangaggee (shanyii burtukaanaa) ( )

() Koomee miilaa kan babbaqaqsu / / () kan huccu hodhu () doonii () Hodhe () imalaa/ kara deemaa () baacaa/ safaaxaa/ qoosa () asiifii achii jedhe () 1.Fuula 2.saafaa 1. 2. () () harka sadiirra tokko(1/3) (1/3) () Wixinaa/ qallaa () murrattee () Kan salaama bahe () waliigaltee nagaa (araasa) () () nagaa dhufe () riiqaa/ sullama ()

- 93


Suldii () angoo () angoo/ abbaa taayitaa () Sumuunii (25 ) () Kandhadhageeffatamee / () Kan Dhageeffatamee () Golariphxu () Maqaa () bakka maqaa/ bamaqaa () Maqaa nama balleessuu/ xureessuu / () Maqaa balleesse () Waa xiqqishoo () () moggoo ( ) (.) Walitti gabamiinsa waan tokko () Walitti qabame () Summii

() Dubbii Summii () mukha kiniinaa () rimma / / () aqaarraa jimaa (.) hundeessamuu isaanii (.) hundeessamuu isii (.) hundeessamuu isaa () Horii/ loon gaansamte () 1.Footoo 2.Suuraa 3.Kutaa Quraanaa 1. 2. 3. () Suurattii () Kan fannifame () dukkaana () wixinee () Kan Caccabe () Cabaa

- 94


() rakkina gubba rakina () Kan mirkanaawe () subaaxa/ oolcha / () subaaxa wajjiin Nyaachuu (.) Suubii/ ganama () Dhokssa/ kan hin mul'anne () () Saddeet () Saddeettama () saddeetama () Dhoksaa/ icciitii / () Maqaa madaba mana Hararii jiru keessaa isa tokko () kan farshaa'e/ Farsha'aa (.) Shurufkaa () karraa nabii Muhammad () Gaafifi deebii

() Gurgurate () kan Qoqqoodame () Gaaffii () biyyoomsa () suuqamaa () Shukkaara () Ceete () Ceehe () kan farshaa'e () mindaa (hojii gaariif rabbirra) ( ) () Shuwaaka/ Rigaa () baqaqaa () arrabasamaa () Kan ari'ame/ kan baqate / () arrabse () Kan galmeefame

- 95


/ () mugduu (.) Muguu () Muge () Nama loon qalu/ suguyyaa () safartuu (midhaniif) ( ( )) ( ) () karra soofii (hulaa shan magaala Harar keessa jiru isa tokko) ( ) () kan babbaqaqe () baqaqaa () 1. Heexoo 2.dawa heexoo 1. 2. () baatii somana dura kan jiru () kan safarame / (.) Suufuu/ afuunfachuu () Hucuu dulloome/ ciccitee hodhame / () 1.kan hodhame 2.Huccuu jirbiirraa tolfamu 1. 2.

() Nahasa () doonii () Nama Jaamsuu () falfalaa () Rafiinsa xinoo () mana bilbilaa / () Silxee () Simintoo () gugguure () Dhagayuu () Dhageettii/ komee / () Dhukkee () gooddataa () hawwuu () Fe'ame () () Heera

- 96


() Heera male () ifa () Karaa diriraa () hidda () Haasawa Ifaa () 1.Ambaashaa 2.iccitii 1. 2. () iccitii dhokfachuu () icciitii namaa hatuu () barreessituu () dubbii dhoysa () Dawaa aadaa (funyaaniin naqan) () irkachuu / () Sirriitti boo'e () keelloo bilchoo () okkote Guddaa

() Caccabse () halluu () Gabbina () Hidhii guddaa () Kaarruu () hulaa (kutaa lama jidduu) ( ) () jahaatam/ jahaatama () dhudhuge () sichnii (cunfaa qacee) () Ogummaa harkaa () miilaafi morma waliin hidhe (beeladaaf) ( ) () Siinii () mana siniimaa/ mana tiyaatirii () Nama dubbi barbaadu () Dubbii ()

- 97


waldhabiinaatu jira () Dubbii(Yaai'i) kakaasuu () hafarsaa dubbii () Dubbii(Yaai'i)ho'isuu () deebii kennuu/ Jecha deddeebisuu () Bassaasuu/ oduu guuruu () Dubbii qabbaneessuu () dubbii waliin dha'u (.) Haasawaa irradeddeebi'uu () Wal-aarabsuu () Dubbii (Yaai'i) dhoksuu () 1.Haasawaa heddummeessuu 2.Oduu dheeressuu 1. 2. () arrabsuu () dubbii dheereessu () Dubbiirraa baqachuu ()

himma () yaa'ii kaasuu) / / () Dubbii(Yaai'i)gochuu barabaade () Odeessituu () Basaasatuu () Hedduu yaa'ii baa'isuu () abbaa dubbii () Beeka dubbii () caasluga () Dubbii(yaai'i)godhe () Hedduu haasawe / () Nama dubbii (yaai'i)godhu / () Nama dubbii (yaai'i)godhu () Dubbii ifa baase () Saffisaniin oduu namatti himuu () Dubbii kaase ykn yeroo dubbatu yaa'ii keessa buuse

- 98


() Nama yeroo hunda yaa'ii godhu Mannaa dubbii (yaai'i) () Yeroo hunda nama yaai'I godhu (kaasu) () nyinyigaa () bakka dubbii () Haasawaa xumure/ dubbii fixate () Dubbii barbaade () Dubbii barbaad () Dubbii babaasise/ dubbii keesa ilaale () Dubbii ariifachuu () dubbiif hidhatanii ka'uu () dubbiirra jiran / () Dubbiin nama diruu () Dubbiirra baqachuu () dubbirra seenu (ossoo hinbeekin)

() Hiraanfachuu/ dagachuu () ilkee () Haakima ilkee () niqqisuu () fuula keenuu () Foon ilkaanii gurraachessuu () () niqtumaa () () Amala itti guddatan / () ilkee walirratti biqilte () seeqe () seeqa () Shanshalata () Galaa () 1.umrii 2.hiriyyaa 1. 2. () hire () fifiige

- 99


() Faayidaa dhabsiifte () Faayidaa dhabe () Maagata siwiizii () () rigaa () Ilke suwaaka goote/ rigde () 1.faayaa adda 2.polatikaa/ siyaasaa 1. 2. () falma siyaasaa () duroommii () babaqeese () arrabse () Sederiyaa () Dhugaawaa () dhugaa ta'uu qeebaluu () Arrabsa () Jaha/ 6/

() Galmee () qooda hoojii () Sijaaraa/ Tamboo () sijaajaa ( ) () walxaxaa () 1.Dandeettii addaa 2.kenniifi 1. 2. () sardamse () sardammii () sardamsuu () Bareechisiisu () 1.bifa 2.hodhi 1. 2. () bifa baayyee () Meeshaa nyaata itti dhiheessan jala kan afamu ( ) () Hohodhe (/) 1.seefii/ goraade 2.Hoddhi 1. 2.

- 100


(.) Safara/ qooda / () boca/ roga () nama nagaa () tajaajila Nama nagaa () magaalaa owwaa () Shaariika () warra gaarii () Nama gaarii () gadansa () Mangaalaa Nagayaa () Gosa sirbaa afaan Hararii () guure/ Walitti qabe () 1.qooda kiyya 2. niitii kiyya 1. 2. () qooda () Walitti qabaa () golba/ sulula

() Soddoma () kokoflee () Hattuu () Marga () Haame () Goojjoo/ mana citaa / () () Bakka samiifi lafti waltuqan fakkaatu () Maallaqa durii / / () Ariiha mallaqaa () Saabuna () suutummaa () Qaama () Jaalala yeroo gabaabaa ( ) () Jaalaltisa kan yeroo gabaabaa tahe () 1.Torba 2.Torban tokko

- 101


1. 2. () bakka tokko taa'uu dhiisuu () 1.Dhibba torba 2.Gaabii 1. 2. () Torbaatama () Jecha dubbatan jijjiiruu () naanaawaa () Bikka tokko kan hin teenye () Naanna'uu () Naannooytuu/ daddeemtuu () Torbaaffa () diriira () beekaa ogummaa harkaa / () Ganda Ogeessoota () saakhayoo/ arrittii ( ) () Dureessan () Dureesse

(.) Yeroo quufaa/ badhaadhummaa / () magaalaa owwaa () cidha gaari () Obboleeyyan lamaan kan heeruman (.) Wagga darba / () badhaadhummaa () Dureessite () Qulqulluu () Dhadhaa nyaataa () kolfe () suuqe / () 1. suuqi 2.suuquu 1. 2. () Hurreesse () Hurreessite () hurreessuu () seelana

- 102


() Lafa Cirracha () Duree Suguyyaa () hundeessan/ dhaaban () Hundeesse () Hundeessite () Hundeessa (.) Dheengadda (.) iftaan () Hundeessaa () kaayoo Hundeessa () Guyyaa Hundeessa () Seera Hundeessaa () Hundeessaa () duree Hundeessaa () daangaa darbuu

() 1.daangaa 2.dkorkamaa 1. / 2. () Bareechisan () Bareechee Tolche / / () bareechisuu () iccitii dhokse / / () iccitii dhokse () Sinqeeffate () Sinqeesitef () barreesse () () Sheenaa/ Gaabii / () gaabbe () Seenxii () hire () baqaqse () fottoqse () () saffare

- 103

- - AfaanOromoo - Galmee Jachootaa - f

Galmee jechoota - xa.yimg.comxa.yimg.com/kq/groups/23077117/1354993549/name/QURAS--+DICTIO… ·...

Documents

Transcript of Galmee jechoota - xa.yimg.comxa.yimg.com/kq/groups/23077117/1354993549/name/QURAS--+DICTIO… ·...