. KONVENCIONALNE MAINE SA CNC UPRAVLJANJEM4.1. CNC TOKARILICE4.1.1. Glavne karakteristike tokarilica i osnovni tipovi obrade

Tokarenje je vrsta obrade na tokarilicama rotacijskih dijelova. Ovisno o nainu stezanja mogu se obraivati i dijelovi koji nisu simetrini (koljenasto vreteno).Glavno kretanje (kruno) ostvaruje obradak stegnut u steznu glavu, u sluajevima pogonjenih alata imamo glavno kruno kretanje alata.Pomono gibanje je translacijsko i izvodi ga alat. Kvaliteta obraene povrine kree se od N4 kod zavrne fine obrade. Osnovne operacije koje se mogu izvesti na tokarilicama ovisno o koritenim alatima su: Uzduna vanjska i unutarnja obrada eona Odrezivanje Zabuivanje i buenje Profilna obrada (kugla, utora) Narezivanje i urezivanje navoja4.1.2. Koordinatni sistemi na alatnim mainamaISO R841 definirao je pravac za glavne osi X, Y, Z na temelju pravila desne ruke. Takoer i rotacijske osi A, B, C (pozitivan smjer kazaljke na satu) su definirane preko glavnih osi. Eventualna odstupanja od navedenog kao razlog mogu imati olakanje kod programiranja.Z-os (pozitivno usmjerenje od radnog vretena prema van) predstavlja os radnoga vretena (tokarilice, glodalice), dok smjer pozitivnog dijela X-os kod tokarilica ovisi o smjetaju nosaa alata (sa prednje ili zadnje strane). Y-os (uglavnom kod glodalica) predstavlja pravac kretanja stola. Bez znanja o postavkama osi na maini nije mogue programirati mainu.

Slika 4.1. Koordinatni sistem alatnih maina po ISO R8414.1.3. Vrste tokarilicaPrve maine koje su se uope pojavili bile su tokarilice tj. bila je potreba za obradom dijelova krunog poprenog presjeka (Watt-ova parna maina). Do danas podruje alatnih maina se intenzivno razvijalo u konstrukcijskom i upravljakom dijelu pa shodno tomu postoje i razliite podjele tokarilica. Osnovna podjela tokarilica prema poloaju radnog vretena (konstrukcijski) moe se svesti na: Horizontalne (horizontalno radno vreteno) i Vertikalne tokarilice (karusel tokarilice) Jednostupne i DvostupnePrema nainu upravljanja: Klasine tokarilice Kopirne Poluautomatske Klasine automatske Jednovretene Vievretene Ciklusne tokarilice NC/CNC

4.1.4. Stezanje alata i obradaka na tokarilici Prve tokarilice sa revolverskom glavom kao nosaem alata imale su zajedniko ime revolverske tokarilice. Revolverska glava ubrzo je postala standard za fiksni smjetaj alata za obradu (6,8,12 pozicija). S obzirom na os rotacije revolverske glave u odnosu na os rotacije obratka razlikujemo tri osnovna tipa (slike): paralelne osi rotacije (manji prostor ali i opasnost od kolizije) Slika 4.2. Stezanje alata i obradaka na tokarilici revolver glava

os rotacije rev. glave okomita na os radnog komada (vei prostor, kolizija izbjegnuta) koso postavljena os rotacije rev. glave (kompromisno rjeenje)Da bi alat bio postavljen na rev. glavu potreban je nosa alata (standardiziran).

Slika 4.3. Stezanje alata i obradaka na tokarilici revolver glava Kod automatizirane obrade (iz ipke) na tokarilicama koriste se i dostavljai ipki (bar feeding) koji imaju funkciji dopreme ipkastog ili profilnog materijala do stezne glave tokarilice.Na temelju toga potrebno je samo dopremiti materijal viljukarom. Time je omogueno da jedan operater nadgleda cijeli proces.

Slika 4.4. Stezanje alata i obradaka na tokarilici nosa ipki

Slika 4.5. Stezanje alata i obradaka na tokarilici pomina pua Elastina stezna ahura upravo omoguava brzo stezanje ipkastih materijala, dok pomina pua omoguava izradu kratkih komada zbog horizontalnog kretanja stezne glave a ne alata (samo vertikalno kretanje).Elementi koji se pojavljuju na klasinim tokarilicama ostali su funkcionalno isti i na NC/CNC tokarilicama. Pored oslonca u steznoj glavi kod obrade dugakih komada potrebno je izvriti i pozicioniranje jednog kraja u pinoli KONJIA-JAHAA. U tu svrhu se koriste i LINETE koje slue kao jo jedan oslonac obratku, pored stezne glave i konjia, a koriste se kod obrade dugakih izradaka kod kojih bi usljed djelovanja reznih sila dolo do krivljenja (ugibanja) koje je upravo izbjegnuto koritenjem lineta. Slika 4.6. Stezanje alata i obradaka na tokarilici konji, lineta4.1.5. Viesuportne tokariliceAutomatska tokarilicaTokarilice sa vie suporta neovisno jednovretene ili vievretene mogu imati vei broj suporta: uzdunih, poprenih, krinih a zahvaljujui NC upravljanju mogue je sinkronizirano djelovanje suporta ovisno o zahtjevima obratka. Broj suporta i alata iskljuivo ovisi o veliiniradnog prostora i potrebama obrade.

Slika 4.7. Viesuportne tokarilice4.1.6. Vievretene tokariliceVievretene tokarilice su alatne maine kod kojih se obrada istodobno obavlja na vie vretena. Ovisno o broju vretena dijelimo ih na 2-3-4-5-6-8 vretena (slika 4.8.). Osnovna karakteristika ovih tokarilica da istodobno moe raditi vie alata na svakom vretenu. Iz toga razloga veoma je bitna podjela obrade na operacije i zahvate i to tako da od poetnog (gdje se stee komad) do zadnjeg vretena (odsijecanje komada) je automatizirana obrada usklaenih vremena (priblino jednaka) na svim vretenima to dovodi do utede u pomonim vremenima. Ranija rjeenja ovih tokarilica su bila sa krutom memorijom (masovna proizvodnja) dok danas su CNC upravljana to daje veliku fleksibilnost obrade. Takoer ovisno o planu obrade mogue je istodobno obraivati i vie izradaka ili vie slinih izradaka. Broj suporta (nosaa alata) ovisi o broju vretena.

Slika 4.8. Vievretene tokarilice

Slika 4.9. Primjer obrade na estovretenoj tokarilici

4.1.5. Tokarilice sa suprotnim vretenom

Pored izvedbe vievretenih tokarilica postoje i izvedbe tokarilica sa dva vretena ali suprotno postavljena tako da omoguuju kompletnu obradu (visokouinkovitu) kratkih i ipkastih izradaka u dvije stezne glave (slika 4.10.) bez posredovanja radnika.

Slika 4.10. Tokarilice sa suprotnim vretenom

Slika 4.11. Tokarilice sa suprotnim vretenom