3. Modlar ve Mod Duyumunu Sağlayacak Akor Kalıplarının Kuruluşları (Chord Progressions)

Mod ve mod duyumu sağlayacak akor kalıplarının (chord progression) nasıl oluşturulduğu her zaman merak konusu olmuştur. Bu yapılara hakim olunması durumunda gitaristlerin enstrümanlarına hakimiyetlerinde çok ciddi bir değişim olmaktadır. Modlar, majör ses dizisinin çeşitli dereceleri üzerine kurulmuş olan yapay ses dizileridir. Bir başka deyişle majör ses dizisinin değişik şekilleridir denilebilir. İlk bölümde bahsedilen tarihsel veriler ışığında biz bu dizilerin “çıkıcı” şekilleri üzerinde çalışacağız.

Bu dizilerin gitardaki fretboard üzerindeki açılımlarının iyice kavranması durumunda her türlü müzik içinde rahatça kullanılabileceği görülecektir. Modların ana ses dizisine ve birbirlerine göre olan oranları, konumları hiçbir zaman değişmemektedir. Mesela Dorian modu, majör ses dizisinin her zaman ikinci derecesidir. Lydian ise 4. derecedir. Majör dizinin herhangi bir tona transpoze edilmesi durumunda da bu oranlar asla değişmeyecektir. (Dorian 2.derece, Mixolydian 5.derece gibi.) Bu durumda değişenin sadece notaların isimlerinden ibaret olduğu görülecektir.

Mod duyumu sağlayacak akor kalıplarının (chord progression) oluşturulmasında değişik

yollar vardır.1 En yaygın şekli tonun I, IV, V. Derecelerini kullanmaktır. Sadece bir veya 2 akor dahi mod duyumu sağlayacak akor kalıplarının (chord progression) oluşturulmasında yeterli olabilmektedir. Do majörde örnekleyecek olursak şu akor bağlantıları karşımıza çıkacaktır. Örnek: Do majör (C) Fa majör (F) Sol majör (G) Do majör (C) I IV V I Sadece IV ve V. derecelerin ard arda seslendirilmesi de tonun 1. derecesinin ne olduğu hakkında bize fikir verebilir. Örnek:

Fa majör (F) Sol Majör (G) Fa majör (F) Sol majör (G) ------ ton Do Majör ( C ) IV V IV V

Örnek:

Re majör (D) Mi Majör (E) Re majör (D) Mi majör (E) ------ ton La Majör ( A ) IV V IV V

1 Araştırmadaki Modal “Chord Progression’ ların oluşturulmasında önerilen “yöntem”, Frank Gambale’ in 1991 yılında Amerika’da DCI Music Video Productions Inc. sponsorluğunda hazırladığı “Modes No More Mystery” isimli video programından çevirisi yapılmak suretiyle aktarılmaktadır.

Örnek:

Si b majör (B b) Do Majör (C) Si b majör (B b) Do Majör (C)------ ton Fa Majör ( F ) IV V IV V

Herhangi bir modda chord progression oluştururken genellikle asıl tonun IV ve V. Derece akorları üzerinden hareket edilir. Bazen bu akorlara I.derecenin veya diğer derecelerin de eklenmesi mümkündür. Bu akorlar altında tınlayacak bas notalar, pedal sesler şeklinde karşımıza çıkar. Bu pedal sesler çoğunlukla modun ilk sesidir. Ayrıca modların yapılarını anlayabilmek ve transpozisyonunu rahat yapabilmek için dizinin sesleri rakamlarla ifade edilir.

Aşağıdaki açıklamalarla her bir modun dizisel değerleri ve mod duyumu sağlayan akor kalıplarının nasıl oluşturulduğu belirtilmiştir. a.Ionian Modu (majör)

Majör ses dizisinin bir diğer ismi de Ionian’ dır. Dizinin sesleri ve rakamsal değerleri aşağıdadır:

Do Re Mi Fa Sol La Si C D E F G A B (Standart notasyona göre notaların harf karşılıkları2) 1 2 3 4 5 6 7 (Rakamsal Sıra)3 Bu ses dizisi, Türk müziğindeki “Çargâh” makamı ile benzer bir duyuma sahiptir.4

Ancak kullanılan ses sistemi ve tavır farklarından dolayı birbirlerinden ayrılmaktadır. Aşağıdaki diyagramda ionian dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde seslendiriliş şekli belirtilmektedir. Diyagramın sol tarafındaki rakamlar tel numaralarını göstermektedir. Dizinin sesleri rakamsal sıra takip edilerek seslendirilecektir. Diyagramın üzerindeki rakamlar arasında boş perdeler olması, bu aralıkların tam sesler olduğu anlamına gelmektedir. Bitişik rakamlar ise yarım sesleri belirtmektedir.5 Parantez içindeki ifadeler ise bu modun seslerinden ne tip akorlar oluşturulabileceğini belirtmektedir.

2 Seslerin harflerle ifade edilmesini ilk olarak öne süren Romalı bir filozof olan Boethius (M.S. 480-524) olmuştur. Detaylı bilgi için bkz. İlhan Mimaroğlu, Müzik Tarihi, İstanbul: Varlık Yayınları, 1990, s.20 Günümüzde İngilizce ve Almanca konuşulan ülkelerde notalar A,B,C gibi harflerle ifade edilmektedir. Boethius’ tan kalan bu geleneğe göre notaların harf karşılıkları şöyledir: Do-C, Re-D, Mi-E, Fa-F, Sol-G, La-A, Si-B. Bu sisteme göre akorlar da harflerle şifrelenebilmektedir. Büyük harfler majör akorları, büyük harflerin yanına eklenen “m” veya “min” ifadesi de minör akorları belirtmektedir. Minör akorlar ayrıca sesleri ifade eden küçük harflerle de yazılırlar. Bu durum çok nadir olarak karşımıza çıkar. (Örnek: C – Do majör, D-Re majör, C min-Do minör, E min - Mi minör, e - mi minör gibi..) Dünyada akor şifreleme konusunda çok değişik yaklaşımlar söz konusudur. Fransız, Alman, Rus ve Amerikan ekollerine vs vs. göre aynı akor yapıları farklı şifrelerle ifade edilebilmektedir… Modların açıklamaları esnasında biz en yaygın yol olan sistemi kullanacağız. 3 Rakamsal sıraya göre ses aralıkları incelenecek olursa majör ses dizisinin aralıkları ile karşılaşılacaktır. Sonraki mod örneklerinde de majör ses dizisine göre değişmesi gereken ses aralıları diyez ve bemol işaretleri ile ifade edilecektir. 4Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. İsmail Hakkı Özkan, Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri - Kudüm Velveleleri, Ötüken Neşriyat(Altıncı Baskı), İstanbul, 2000, s.95 5 Safa Yeprem, Flamenko Sanatı ve Gitar(2.Baskı), İstanbul: Bemol Müzik Yayınları, 2003, s.153; Sesli ve görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler (01.07.2004), http://www.safayeprem.com, Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman (27.09.2004) Interchart, http://www.unpronounceable.com

Do Ionian modunda mod duyumu sağlayacak akor kalıpları biraz önce belirtilen

yönteme göre şöyle oluşturulur: Do majör’ün IV ve V. Derece akorları Fa ve Sol majördür. Aşağıdaki örnekte IV ve V. Derece bağlantılarının önüne bir de 1. derece akoru olan Do majör ( C ) eklenmiştir. Burada asıl dikkat edilmesi gereken nokta bu akorların altında hangi bas pedal sesin tınlayacağıdır. Mod Ionian olduğundan ve do ( C ) üzerine kurulacak modun ilk sesinin de “do” ( C ) olacağından, bu akorların altında tınlayacak bas pedal nota do ( C ) olacaktır. Örnek: C Ionian için mod duyumu sağlayacak akor kalıpları6 (Chord Progression) I V IV IV (Tona göre akorların dereceleri)

Yukarıda belirtilen akor bağlantıları gitarda şu şekilde seslendirilebilir

b. Dorian Modu

Dorian modu, özellikle miladi 5.yy civarında sıkça kullanımı ile bilinen eski ses dizilerinden biridir. Vokal müziğindeki kullanımı ile dikkat çeken Dorian modu, o dönemde genellikle toplu olarak(vokal gruplarınca), aşk şarkılarında, trajedi ve özellikle ağıtlarda kullanılmıştır. Bu modda yazılmış olan eserler o dönemde büyük üçlüde “koro” ile seslendirilmiştir. Bir çok ruh halinin yansıtılabildiği, masalsı bir etkiye sahiptir. O dönemde “lir” çalmayı öğrenen çocuklara ilk öğretilen ses dizisi olduğu iddia edilmektedir.7

Daha sonraki dönemlerde Dorian moduyla, Rönesans döneminde, Makedon

ezgilerinde ve günümüzde Latin, Blues ve Rock müziklerinde sıkça karşılaşılmaktadır. Bu ses dizisi, Türk müziğindeki “Hüseynî” makamı ile benzer bir duyuma sahiptir.8 Ancak kullanılan ses sistemi ve tavır farklarından dolayı birbirlerinden ayrılmaktadır.

Dorian, bütün majör ses dizilerinde 2.derece modudur. Doğal hali ile “Dorian” dizisi

aşağıdadır:

6 “ / ” işaretinden sonra gelen harf, üstte tınlayan akor ne olursa olsun basta tınlayacak sesi ifade etmektedir. “%” ise bir önceki ölçünün tekrarı anlamına gelir. Chord Progression için bkz. Frank Gambale, Modes No More Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991 7 Detaylı bilgi için bkz. M.L.West, Ancient Greek Music, Clarendon Press, New York, USA, 1992, s.179-180 8 Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. Özkan, s.156

Ancak ses aralıklarının daha iyi anlaşılabilmesi için bu diziyi biz do ( C ) üzerine transpoze edeceğiz. Bu durumda:“Dorian modunu “do” üzerinde kurduğumuzda, kurulan dizi hangi tonun 2.derecesi olur?” sorusunu cevaplamak gerekmektedir.

Cevap Bb (Si bemol majör) olacaktır.

Yukarıda belirtildiği üzere Dorian modunun bütün majör dizilerde 2. derece olduğunu böylece bir kez daha tekrar etmiş oluyoruz. Aşağıdaki örnekte durumun daha net algılanabileceği kanısındayım:

Bb (Si bemol majör) Bb C D E b F G A

C D Eb F G A Bb ( C ) Do Dorian dizisi

Rakamsal ifade 1 2 3b 4 5 6 7b (b3 , b7) Aşağıdaki diyagramda dorian dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde

seslendiriliş şekli belirtilmektedir.9

Rakamsal ifade kısmından da anlaşılacağı üzere majör ses dizisinin 3 ve 7. derecelerinin yarım ses pesleştirilerek tınlatılması durumunda “Dorian” dizisi elde edilmiş oluyor. C Dorian modundaki mod duyumu sağlayacak akor kalıpları yani “chord progression” oluşturmak için şu yolu takip edebiliriz. Diziyi C üzerine kurmak istediğimizde tonun si bemol majör olduğunu söylemiştik. Si bemol majördeki tonal fonksiyonları öncelikli olarak tespit etmek gerekiyor.

Bb E b F

I IV V

9 Yeprem, s.153; Sesli ve görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler/Picado (01.07.2004), http://www.safayeprem.com, Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman (27.09.2004) Interchart, http://www.unpronounceable.com

Önceki örneklerde olduğu gibi, chord progression içindeki akorlarda tınlatılacak pedal bas sesi, modun birince sesi yani C (do) olacaktır. Aşağıdaki örnekte C Dorian için chord progression belirtilmiştir. Örnek: C Dorian için mod duyumu sağlayacak akor kalıpları (Chord Progression)10

Yukarıdaki ilk ölçüde mi bemol majör akoruna basta do eklenmesi durumunda

“Cmin7” duyumu elde edildiği için akor doğrudan bu şekilde ifade edilmiştir. Dikkat ederseniz önceki örneklere göre akorun okla gösterilen şekliyle yazılması gerekirdi. Chord progression örneğinde belirtilen akor bağlantıları gitarda şu şekilde seslendirilebilir.

c.Phrygian Modu

Phrygian modu, Antik Yunan’da özellikle enstrüman (kithara) müziği için kullanılmış olan bir ses dizisidir. Her tip ruh halinin yansıtılabildiği bir yapıya sahip olan bu dizi geçmişte, dini kutlamalarda ve bayramlarda kullanılmıştır. Mitolojik anlamda tanrılara ibadet için de kullanıldığını ileri sürenler vardır.11 Karanlık ve gergin bir havası olan Phrygian, sonraki dönemlerde Flamenko müziğindeki en temel ses dizisi olmuştur. Flamenko müzisyenleri bu ses dizisini kullanarak, müziklerinde trajik duygularını, dışlanmışlıklarını ve hayata dair bütün ihtiraslarını ifade etme imkanı bulmuşlardır. Bu mod, potansiyeli itibariyle; zaten içinde benzeri hisleri yansıtmaya müsait olduğu için, çingenelerce kısa zamanda benimsenmiştir.

10 Frank Gambale, Modes No More Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991 11 Detaylı bilgi için bkz.M .L.West, Ancient Greek Music, Clarendon Press, New York, USA, 1992, s.180-181

Phrygian ses dizisi, duyum olarak Türk müziğindeki “Kürdî” dizisine benzetilir12 ancak önceki modda olduğu gibi kullanılan ses sistemi ve tavır farkından dolayı birbirlerinden ayrılmaktadır diyebiliriz. Phrygian dizisi majör ses dizisinin 3. derecesi üzerine kurulan bir moddur.(Do majöre göre “mi” üzerine) Do majör ses dizisine göre Phrygian dizisi aşağıdadır:

Ses dizisinin özelliklerini daha iyi kavrayabilmek için modu yine “do” ( C ) sesi

üzerine kuracağız. Phrygian modu majör ses dizisinin 3. derecesi üzerine kurulduğuna göre, C

üzerine kurulacak bir Phrygian dizisinde tonumuz, A b (La bemol majör) olacaktır. Şöyle:

Ab (La bemol majör) Ab Bb C Db Eb F G

C D b Eb F G Ab Bb (C) Do Phrygian dizisi

Rakamsal ifade 1 2b 3b 4 5 6b 7b (b2 , b3 , b6 , b7) Aşağıdaki diyagramda Phrygian dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde

seslendiriliş şekli belirtilmektedir.13

Sonuç olarak C Phrygian, La bemol majör dizisinin 3. derecesi üzerine kurulan

moddur diyebiliriz. C Phrygian modu için chord progression şu şekilde oluşturabiliriz. La bemol majörün

tonal akorları altına modun başlangıç sesi olan C (do) eklendiğinde aşağıdaki yapı karşımıza çıkacaktır.

12 Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. Özkan, s.111 13 Yeprem, s.153; Sesli ve görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler/Picado (01.07.2004), http://www.safayeprem.com, Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman (27.09.2004) Interchart, http://www.unpronounceable.com

Ab (I.Derece) Db (IV.Derece) Eb (V.Derece)

Örnek: C Phrygian için mod duyumu sağlayacak akor kalıpları (Chord Progression)14

Yukarıdaki ilk örnekte mi bemol majör akoruna basta do eklenmesi durumunda “Cmin7” duyumu elde edildiği için, ikinci örnekte aynı akor doğrudan “Cmin7” olarak ifade edilmiştir. Örnekte belirtilen akor bağlantıları gitarda şu şekilde seslendirilebilir.

ç. Lydian Modu

Geçmişte Lydian modu, Ionian modu sınıfında; yani gevşetici, yumuşak etkisi olan

modlar arasında ele alınmıştır. Her ne kadar gevşetici bir etkisi olduğu iddia edilse de yüksek bir etkileme gücü olduğu da ileri sürülmektedir. Hatta bu modu çocukların daha rahat algılayabileceğini, bunun onlar için bir eğlence olarak algılanabileceğini ileri sürenler dahi olmuştur. 15 Bu ses dizisi, Türk müziğindeki “Pençgâh” makamı ile benzer bir duyuma sahiptir. 16 Ancak kullanılan ses sistemi ve tavır farklarından dolayı birbirlerinden ayrılmaktadır. Lydian modu günümüzde özellikle film müziklerinde çokça kullanılmaktadır. “Bekleyiş” ve “gizem” temalarını ifade etmekte kullanılan etkileyici bir yapıya sahiptir.

Lydian modu, majör ses dizilerinin 4.sesi üzerine kurulur. Do majör ses dizisine göre

örnekleyecek olursak Lydian dizisi fa’dan başlayacaktır. Ana ses dizisine göre F Lydian dizisi aşağıdaki gibidir.

Diğer mod açıklamalarında olduğu gibi Lydian dizisini C (do) üzerine kurduğumuzda,

tonumuzun G (Sol majör) olduğu görülecektir. Çünkü Sol majöre göre Lydian dizisi (4.derece) C üzerinden kurulmaktadır. Aşağıda G (Sol majör) ve C Lydian dizileri gösterilmektedir.

14 Frank Gambale, Modes No More Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991 15 Detaylı bilgi için bkz.M .L.West, Ancient Greek Music, Clarendon Press, New York, USA, 1992, s.182 16 Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. Özkan, s.418

G (Sol majör) G A B C D E F# C D E F# G A B ( C ) Do Lydian dizisi

Rakamsal ifade 1 2 3 4# 5 6 7 (# 4) Aşağıdaki diyagramda lydian dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde

seslendiriliş şekli belirtilmektedir.17

Bu durumda bütün majör ses dizilerinin 4. derecelerini yarım ses tizleştirerek

tınlatılması durumunda “Lydian” duyumu elde edilebilir diyebiliriz. Bu dizinin sesleri ile oluşturulacak akorda “maj7” yapısı karşımıza çıkmaktadır. (Sol-si-re-fa diyez). Yukarıdaki örneğe göre mod duyumu sağlayacak akor kalıpları (Chord Progression) oluşturacak olursak önceki örneklerde olduğu gibi önce G (sol majör) tonuna göre IV ve V. Derece akorlarını tespit etmek gerekecektir.

G C D I IV V

IV ve V. Derece akorlarının altında tınlayacak bas pedal ses Lydian dizisinin kurulduğu ses olan C (do) olacaktır. Örnek: C Lydian için mod duyumu sağlayacak akor kalıpları (Chord Progression)18

Örnekteki akor bağlantıları gitarda şöyle seslendirilebilir.

17 Yeprem, s.153; Sesli ve görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler/Picado (01.07.2004), http://www.safayeprem.com , Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman (27.09.2004) Interchart, http://www.unpronounceable.com 18 Frank Gambale, Modes No More Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991

d. Mixolydian

Geçmişte Mixolydian modu, “Dorian” gibi trajedilerin ifadesinde kullanılmış bir ses dizisidir. “İçgüdüsel” ve “ağıtsal” olarak nitelendirilen bu modun “merhamet” duygusu uyandırdığı iddia edilmektedir.19 Bu ses dizisi, Türk müziğindeki “Acemli rast” makamı ile benzer bir duyuma sahiptir. 20 Ancak kullanılan ses sistemi ve tavır farklarından dolayı birbirlerinden ayrılmaktadır. 20.yüzyılın başlarından itibaren özellikle dini zenci müziğindeki kullanımı ile dikkat çeken Mixolydian modu, günümüzde “Negro Spritual”, “Gospel”, “Blues” ve “Rock” müziklerinde sıkça kullanılmaktadır.

Majör ses dizilerinde Mixolydian modu 5. derece üzerinde kurulmaktadır. C (do majör)

tonuna göre Mixolydian G (sol) üzerinde kurulur. Ana ses dizisine göre G Mixolydian dizisi aşağıdadır.

Aşağıda Fa majör ve C (do) Mixolydian dizileri belirtilmiştir.

F (Fa majör) F G A Bb C D E C D E F G A Bb ( C ) Do Mixolydian

Rakamsal ifade 1 2 3 4 5 6 7b (b 7) Aşağıdaki diyagramda mixolydian dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde

seslendiriliş şekli belirtilmektedir.21

19 Detaylı bilgi için bkz. M .L.West, Ancient Greek Music, Clarendon Press, New York, USA, 1992, s.182 20 Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. Özkan, s.115 21 Yeprem, s.153; Sesli ve görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler/Picado (01.07.2004), http://www.safayeprem.com, Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman (27.09.2004) Interchart, http://www.unpronounceable.com

Herhangi bir majör ses dizisinin 7.sesini yarım ses pestleşmesi ile Mixolydian dizisini elde etmek mümkündür. Dizinin sesleri ile bir akor oluşturulması durumunda “dominant yedili - dom7” yapısı karşımıza çıkmaktadır. (Do,mi,sol,si bemol gibi)

Mixolydian modunda chord progression oluşturmak için öncelikli olarak örneğimizin

tonuna göre tonal fonksiyonları belirlemek gerekiyor. C (do) üzerine Mixolydian dizisi kuracak olursak tonumuz F (fa majör) olacaktır. Aşağıda F (fa majör) için tonal fonksiyonlar belirtilmiştir.

F Bb C I IV V Önceki örneklerde olduğu gibi IV ve V. Derece akorları altında tınlayacak olan pedal bas sesi modun ilk sesi olan C olacaktır. Aşağıda C Mixolydian için chord progression belirtilmiştir.22

Mod içindeki seslerin çeşitlendirilebilmesi için kromatik aralıklardan ve ayrıca pentatonik dizilerden yararlanmak mümkündür. Yukarıda belirtilen akor bağlantılarını gitarda şu şekilde seslendirilebilir.

e. Aeolean Modu Aeolean, isim olarak “Hypodorian” dizisinin eski hali olarak bilinir. Geçmişte ismen atfedildiği “Aeolic” kültürün açık yürekli, dürüst ve cömert insanlarına has bir ses dizisi olduğu kabul edilmiştir.23 Bu mod, bütün majör ses dizilerinde 6. derece üzerine kurulur. “Doğal minör” olarak da bilinir. Hüzünlü bir havası vardır. Türk mûsikîsindeki “Bûselik”24 ve şedlerine duyum olarak benzetilmektedir. Ancak kullanılan ses sistemi ve tavır farkından dolayı birbirlerinden ayrıldıklarını söylemek mümkündür. Dizinin sesleri aşağıdaki gibidir. 22 Frank Gambale, Modes No More Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991 23 Detaylı bilgi için bkz. M .L.West, Ancient Greek Music, Clarendon Press, New York, USA, 1992, s.183 24 Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. Özkan, s.98

La (A) Aeolean dizisi

Do majörde Aeolean dizisi, dizinin 6. derecesi olması sebebiyle A (la) sesi üzerine

kurulmaktadır. Bu diziyi C (do) üzerine transpoze edecek olursak tonumuz Eb (mi bemol

majör) olacaktır. Aşağıda bahsi geçen diziler ve rakamsal ifadeleri belirtilmiştir.

Eb (Mi bemol majör) Eb F G Ab Bb C D

(C) Do Aeolean dizisi C D Eb F G Ab Bb

Rakamsal ifade 1 2 3b 4 5 6b 7b ( b3 , b6 , b7)

Aşağıdaki diyagramda Aeolean dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde seslendiriliş şekli belirtilmektedir.25

Bütün majör ses dizilerinin 3, 6 ve 7. seslerinin yarım ses pesleştirilerek tınlatılması

durumunda Aeolean duyumunu oluşturmak mümkündür. Dizinin seslerini kullanarak bir akor kurulması durumunda karşımıza “min7” yapısı çıkmaktadır. C Aeolean dizisi için chord

progression oluşturacak olursak öncelikli olarak Eb ‘deki (Mi bemol majör) tonal

fonksiyonları belirlemek ve IV. ve V. Derece akorlarının altına modun 1. derece sesi olan C (do) pedal sesini yerleştirmek gerekmektedir. Aşağıda mi bemol majör için tonal fonksiyonlar ve chord progression belirtilmiştir.

25 Yeprem, s.153; Sesli ve görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler/Picado (01.07.2004), http://www.safayeprem.com, Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman (27.09.2004) Interchart, http://www.unpronounceable.com

Tonal Fonksiyonlar Eb (I.Derece) Ab (IV.Derece) Bb (V.Derece)

Chord progression26 Yukarıda belirlen akor bağlantıları gitarda şu şekilde seslendirilebilir:

f. Locrian Modu

Locrian modunun, İtalya’nın “Locri” bölgesinde yaşamış bir besteci olan Xenocritus tarafından bulunmuş olduğu ileri sürülmektedir. Eski armoni kitaplarında bu modun “Hypodorian” dizisi ile aynı etkiye sahip olduğu belirtilmiştir. 27 Bu ses dizisi, Türk müziğindeki “Segâh” makamı28 ile benzer bir duyuma sahiptir. Ancak kullanılan ses sistemi ve tavır farklarından dolayı birbirlerinden ayrılmaktadır.

Majör ses dizilerinde 7. derece modu olarak karşımıza çıkmaktadır. C (do majör)

dizisine göre Locrian dizisi B (si) sesi üzerine denk gelir. Eğer C üzerine Locrian dizisi

kuracak olursak tunumuz tonumuz Db (Re bemol majör) olacaktır. Aşağıda Re bemol majör

için aralık ve rakamsal ifade belirtilmektedir.

Db (Re bemol majör) Db Eb F Gb Ab Bb C

C Db Eb F Gb Ab Bb ( C ) Do Locrian dizisi

Rakamsal ifade 1 2b 3b 4 5b 6b 7b ( b2, b3 , b5, b6 , b7)

26 Frank Gambale, Modes No More Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991 27 Detaylı bilgi için bkz. M .L.West, Ancient Greek Music, Clarendon Press, New York, USA, 1992, s.184 28 Makamla ilgili detaylı bilgi için bkz. Özkan, s.276

Aşağıdaki diyagramda Locrian dizisinin rakamsal değerlerine göre gitar üzerinde seslendiriliş şekli belirtilmektedir.29

Dizinin sesleri ile bir akor oluşturulması durumunda karşımıza “min7b5” yapısı

çıkmaktadır. C sesi üzerine kurulan Locrian dizisi için chord progression oluşturulması durumunda önce re bemol majördeki tonal fonksiyonları belirlemek daha sonra IV ve V. Derece akorları altında modun ilk sesi olan C (do) pedal sesini tınlatmamız gerekiyor.

Tonal Fonksiyonlar Db (I.Derece) Gb (IV.Derece) Ab (V.Derece)

Chord progression30 Yukarıdaki akor bağlantılarını gitarda şu şekilde seslendirmek mümkündür:

29 Yeprem, s.153; Sesli ve görüntülü örnek için bkz. Safa Yeprem, Kişisel Web Sayfası/Dersler/Picado (01.07.2004), http://www.safayeprem.com, Modun bütün pozisyonlardaki açılımları için bkz. David Grossman (27.09.2004) Interchart, http://www.unpronounceable.com 30 Frank Gambale, Modes No More Mystery, DCI Music Video Productions Inc., USA,1991