Η σχέση μεταξύ της παγκόσμιας στρατηγικής των διεθνικών επιχειρήσεων και της επιλογής του τρόπου εισόδου σε μία αναπτυσσόμενη αγορά

Η περίπτωση της Frigoglass

Σωτήριος Ι. Κουρδούπαλος

Μάιος 2005

1

Περιεχόμενα σελίδαΕισαγωγή 2 1. Ανάλυση της εταιρίας Frigoglass 1.1 Ιστορικό 31.2 Βασικά μεγέθη 71.3 Τμηματοποίηση αγοράς 91.4 Στόχοι και στρατηγική 11 2. Νιγηρία

132.1 Προφίλ Νιγηρίας 2.2 Οικονομικοί δείκτες 142.3 Επενδυτικό περιβάλλον 162.4 Λόγοι και μέθοδος εισόδου της Frigoglass στην Νιγηρία 17 3. Συμπεράσματα 3.1 Κίνδυνοι 193.2 Κριτική της στρατηγικής 20 Παράρτημα 22

2

Εισαγωγή

Η εργασία αυτή γίνεται για το τμήμα Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και

Ανάπτυξης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης στα πλαίσια του μαθήματος

των διεθνών επιχειρησιακών σχέσεων με καθηγητή τον Κωνσταντίνο Ι. Χαζάκη.

Σκοπός της εργασία είναι να παρουσιάσει και να αναλύσει την στρατηγική μιας

εταιρίας και να την συνδέσει με την μέθοδο εισόδου σε μία αναπτυσσόμενη χώρα.

Και συγκεκριμένα θα δώσουμε έμφαση στα κριτήρια επιλογής της αγοράς.

Η εταιρία που θα παρουσιάσουμε είναι η Frigoglass. Η Frigoglass είναι μία

μεσαίου μεγέθους εταιρία με βάση την κεφαλαιοποίηση της στο χρηματιστήριο

Αθηνών. Με την σημερινή της νομική μορφή η εταιρία ιδρύθηκε το 1996 και

εισήχθηκε στο Χ.Α. το 1999. Η εταιρία δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή στο ευρύ

επενδυτικό κοινό όμως περιλαμβάνεται στο χαρτοφυλάκιο θεσμικών επενδυτών και

πολλές χρηματιστηριακές την καλύπτουν με της αναλύσεις τους. Η

χρηματιστηριακή της πορεία μπορεί να χαρακτηρισθεί χωρίς έντονες διακυμάνσεις.

Το έγκυρο χρηματιστηριακό περιοδικό ΧΡΗΜΑ και ΑΓΟΡΑ 1 την κατατάσσει στα

BLUE CHIPS (ως προς τον κίνδυνο που αναλαμβάνει κάποιος αν επενδύσει σε

αυτή) μαζί με κάποιες από τις μεγαλύτερες εταιρίες της Ελλάδας. Την χρονιά 2003

το ίδιο περιοδικό την κατάταξε στην λίστα των καλύτερων εταιριών της χρονιάς

σύμφωνα με τα κριτήρια ανάλυσης της έρευνας. Το γεγονός ότι η Frigoglass είναι

μία πολυεθνική έντονα διεθνοποιημένη και συγχρόνως δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή

μας ώθησε να την επιλέξουμε σε αυτή την εργασία και να αναλύσουμε την

στρατηγική της. Η Frigoglass δραστηριοποιείται σε πολλές χώρες. Η Νιγηρία όμως

μας κέντρισε το ενδιαφέρον αφού αποτελεί αναπτυσσόμενη2 χώρα της Αφρικής και

αποτελεί σημαντική χώρα για τη εταιρία αφού το 20% των πωλήσεων της γίνεται

εκεί.

Η δομή και το περιεχόμενο της εργασίας είναι τέτοια ώστε στο πρώτο

κεφάλαιο να παραθέτονται στοιχεία για την εταιρία. Το ιστορικό παρουσιάζει τις

σημαντικότερες κινήσεις της από το 1996 μέχρι το 2004. Στην συνέχεια τα βασικά

μεγέθη αποτυπώνουν την οικονομική πορεία της εταιρίας. Και τέλος παρουσιάζεται

η στρατηγική της Frigoglass. Τα στοιχεία μας για το έτος 2004 είναι ελλιπή αφού

το ετήσιο ενημερωτικό δελτίο της εταιρίας δεν δημοσιεύτηκε ακόμα. Στο δεύτερο

κεφάλαιο εξετάζουμε την χώρα της Νιγηρίας και του λόγους που η Frigoglass την

επέλεξε για να επενδύσει. Τέλος στα συμπεράσματα κάνουμε μία κριτική

προσέγγιση της στρατηγικής που ακολουθεί η εταιρία.

1 Δυστυχώς η βιβλιογραφική αναφορά (τεύχος- ημερομηνία-σελίδα) δεν είναι άμεσα διαθέσιμη παρότι χρησιμοποιούμε την πληροφορία. Αυτή η παράληψη συνέβη γιατί τα βιβλία και τα περιοδικά του συγγραφέα είναι μοιρασμένα στις δυο πόλεις που διαμένει. 2 Ρέππας Π. (1991) Οικονομική ανάπτυξη θεωρίες και στρατηγική. σελ 35,36. Εκδόσεις Παπαζήση. Αθήνα. Κατά Ρέππα οι διαφορές στις έννοιες ανεπτυγμένη- αναπτυσσόμενη- λιγότερο αναπτυγμένη είναι δυσδιάκριτες. Για διπλωματική αβρότητα λοιπόν έχει επικρατήσει ακόμα και τις λιγότερο αναπτυγμένες ή υπανάπτυκτες χώρες να τις χαρακτηρίζουμε αναπτυσσόμενες.

3

1.1 Ιστορικό

1996

Ο Όμιλος FRIGOGLASS ιδρύθηκε με δραστηριότητα στα επαγγελματικά

ψυγεία και στα υλικά συσκευασίας. Αρχικά, ο Όμιλος αποτελείτο από πέντε (5)

εταιρείες. Δύο παραγωγής επαγγελματικών ψυγείων και καταψυκτών, μία στην

Ελλάδα (Frigoglass AΒΕΕ) και μία στην Ρουμανία (Frigorex SRL), δύο παραγωγής

πλαστικών, μία στην Βουλγαρία (3P Bulgaria) και μία στην Ρουμανία (3P Romania)

και μία παραγωγής μεταλλικών πωμάτων στην Ρουμανία (Crown International). Το

ίδιο έτος η FRIGOGLASS απέκτησε 25 % συμμετοχή στην Γιούλα Α.Ε., την

μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής γυαλιού στην Ελλάδα.

Επαγγελματική ψύξη

Pet Πλαστικά και πώματα

Γυαλί

Ελλάδα Βουλγαρία +Ελλάδα Frigoglass AΒΕΕ 3P Bulgaria Γιούλα Α.Ε. Ρουμανία Ρουμανία Frigorex SRL 3P Romania Ρουμανία

Crown International

1997

Ταχεία γεωγραφική επέκταση του Ομίλου λαμβάνει χώρα με την εξαγορά έξι

(6) εταιρειών στη Νιγηρία, που παράγουν γυαλί (Delta Glass και Guinea Glass),

πλαστικά (Beta Plastics), μεταλλικά πώματα (Beta Crown), ψυγεία (Beta Frigolux)

και αμαξώματα οχημάτων (Beta Vehicles). Επιπλέον, η FRIGOGLASS εξαγόρασε

μία εταιρεία παραγωγής γυαλιού (Stind) και πλαστικών (Ipoma) στην Βουλγαρία.

Την ίδια περίοδο η Tic - A - Plast, εταιρεία παραγωγής πλαστικών φιαλών, αρχίζει

τη λειτουργία της στην Ρουμανία. Η επέκταση συνεχίζεται με την έναρξη

ανέγερσης του εργοστασίου κατασκευής επαγγελματικών ψυγείων στην Ρωσία,

ολοκληρώνεται παρόμοια επένδυση στην Ινδονησία, ενώ συγχρόνως ο Όμιλος

αποκτά το 51 % της εταιρείας V.P.I. A.E., παραγωγής ρητίνης PET. Η εταιρεία είναι

εγκατεστημένη στον Βόλο και είναι η μοναδική στο είδος της στην Ελλάδα.

Γυαλί Επαγγελματική ψύξη

Pet Πλαστικά και πώματα

+Νιγηρία +Ελλάδα +Νιγηρία +Νιγηρία Beta Frigolux V.P.I. A.E. Beta Plastics Delta Glass +Νιγηρία +Νιγηρία

Beta Crown Guinea Glass +Βουλγαρία +Βουλγαρία

Ipoma Stind +Ρουμανία

Tic - A - Plast +Beta Vehicles (αμαξώματα οχημάτων)

4

1998

Γίνεται η εξαγορά του μεγαλυτέρου υαλουργείου της Βουλγαρίας (Drujba

S.A.). Το ίδιο έτος κατασκευάζεται ένα νέο εργοστάσιο συναρμολόγησης ψυγείων

(Frigorex East Africa) στην Κένυα. Στα μέσα του 1998 η V.P.I. Α.Ε. αρχίζει τη

λειτουργία της και η 3Ν Α.Ε., μία εταιρεία παραγωγής εύκαμπτων υλικών

συσκευασίας, ιδρύεται στον Βόλο.

Γυαλί Επαγγελματική ψύξη

Pet Πλαστικά και πώματα

+Κένυα +Ελλάδα +Βουλγαρίας Frigorex East Africa 3Ν Α.Ε., Drujba S.A.

1999

Ιδρύεται στην Ρουμανία η Crownpak σε κοινοπραξία με την Crown Cork and

Seal, για παραγωγή πλαστικών πωμάτων. Ολοκληρώνεται η κατασκευή του νέου

εργοστασίου επαγγελματικών ψυγείων στο Oryel της Ρωσίας (Frigorex Eurasia). Η

Norcool, μία Νορβηγική εταιρεία παραγωγής επαγγελματικών ψυγείων

εξαγοράζεται, με αποτέλεσμα πέντε (5) νέα εργοστάσια (στη Νορβηγία, Ιρλανδία,

Ισπανία, Πολωνία και Ινδία) να προστεθούν στον Όμιλο και να αυξήσουν τον

αριθμό των παραγωγικών μονάδων ψυγείων και καταψυκτών στις 11. Το

Δεκέμβριο του 1999, η FRIGOGLASS εισάγεται στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών.

Επαγγελματική ψύξη

Pet Πλαστικά και πώματα

Γυαλί

+Ρωσία +Ρουμανία Frigorex Eurasia Crownpak +Νορβηγία Norcool (5 εργοστάσια) 2000

Η FRIGOGLASS σε σχέση με τις δραστηριότητές της στην υαλουργία,

ανακοινώνει την πώληση της κατά 25 % συμμετοχής της στην Yioula Glassworks

S.A. προς την Evanio Holdings Ltd και Global Capital Investors II L.P. την πώληση

των μεριδίων της στα Βουλγαρικά Υαλουργεία (Drujba και Stind) προς τη Γιούλα

Α.Ε. και την εξαγορά του μεριδίου 8 %, που κατείχε η Γιούλα στις υαλουργικές

εταιρείες της Νιγηρίας, αυξάνοντας έτσι το πλειοψηφικό μερίδιό της.

Επαγγελματική ψύξη

Pet Πλαστικά και πώματα

Γυαλί

-Ελλάδα Γιούλα Α.Ε.

- Βουλγαρία Drujba

- Βουλγαρία Stind

5

2001

Γίνονται οι ακόλουθες εξαγορές: Του συνολικού τομέα παραγωγής ψυγείων

της θυγατρικής της The Coca – Cola Company στη Νότια Αφρική. Τα προϊόντα

πωλούνται υπό την επωνυμία HUSKY. Του μεριδίου 60 % της TSG (Triplex

Security Glass), μιας εταιρείας που λειτουργεί στη Νιγηρία και δραστηριοποιείται

στην παραγωγή και διανομή παρμπρίζ, αρχιτεκτονικού και διακοσμητικού γυαλιού.

Οι νέες επενδύσεις φθάνουν το ύψος των 8.350.000 Ευρώ και 1.020.000 Ευρώ

αντιστοίχως.

Επαγγελματική ψύξη

Pet Πλαστικά και πώματα

Γυαλί

+Νότια Αφρική θυγατρική CocaCola +Νιγηρία TSG (παρμπρίζ-διακοσμητικό γυαλί) 2002

Ολοκλήρωση επενδύσεων ύψους 18 εκ. Ευρώ που είχαν προγραμματισθεί για

το πρώτο εξάμηνο του 2002 και αφορούν στα δύο εργοστάσια υαλουργίας στην

Νιγηρία. Πρόκειται για τα εργοστάσια Guinea, στην πόλη Agbara κοντά στην

πρωτεύουσα της Νιγηρίας Lagos και Delta στην πόλη Ughelli στη νότια Νιγηρία. Η

Εταιρία ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει στην απορρόφηση της 100% θυγατρικής

εταιρείας με την επωνυμία THREE 3Ν «3Ν» ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ

ΕΚΤΥΠΩΣΗΣ ΥΛΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ Α.Β.Ε.Ε.. Aνακοίνωση επενδυτικού

προγράμματος ύψους 36 εκατ. ευρώ από τον Όμιλο Frigoglass για το 2003, με

στόχο την ενδυνάμωση των δραστηριοτήτων του.

2003

Έγκριση συγχώνευσης των ανωνύμων εταιρειών "FRIGOGLASS BIOMHXANIA

ΨΥΚΤΙΚΩΝ ΘΑΛΑΜΩΝ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ" και

"THREE N "3N" ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΚΤΥΠΩΣΗΣ ΥΛΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ

ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ" με απορρόφηση της

δεύτερης εταιρείας από την πρώτη. Ανακοίνωση υπογραφής συμφωνίας μεταξύ της

"Frigoglass ΑΒΕΕ" και της "Μόρνος ΑΕ" σχετικά με την μεταβίβαση στην τελευταία

του κλάδου εύκαμπτης συσκευασίας. Ανακοίνωση πώλησης της "IPOMA AD" προς

εταιρία του Ομίλου της εισηγμένης "ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΘΡΑΚΗΣ Α.Β.Ε.Ε." και εξαγορά του

49% της "3P ROMANIA SRL".

Επαγγελματική ψύξη

Pet Πλαστικά και πώματα

Γυαλί

-Βουλγαρία Ipoma

-Ελλάδα 3Ν Α.Ε.,

6

2004

Ανακοίνωση πώλησης του συνόλου της συμμετοχής του Ομίλου στη

Ρουμανική εταιρεία CROWNPAK S.r.l. (50% του μετοχικού κεφαλαίου) προς την

εισηγμένη ανώνυμη εταιρεία CROWN HELLAS CAN A.E.

Επαγγελματική ψύξη

Pet Πλαστικά και πώματα

Γυαλί

-Ρουμανία Crownpak

Σημείωση: με συν (+) είναι η εξαγορά εταιρίας και με πλην (-) η πώληση

O όμιλος FRIGOGLASS είναι ένας από τους ηγετικούς κατασκευαστές

επαγγελματικής ψύξης παγκοσμίως. Δραστηριοποιείται σε 15 χώρες με 20 μονάδες

παραγωγής και 4 εταιρείες πωλήσεων και διαθέτει τα προϊόντα του σε 75 χώρες. Η

μητρική εταιρεία, Frigoglass ΑΒΕΕ είναι η εταιρεία η οποία ελέγχει και διευθύνει

όλες τις επενδύσεις του Ομίλου. Συγχρόνως όμως, είναι και παραγωγική εταιρεία,

με εργοστάσιο κατασκευής επαγγελματικών ψυγείων στην Κάτω Αχαΐα. Ξεκίνησε

το 1982 σαν βιομηχανικός κλάδος της 3Ε ενώ με την σημερινή της νομική μορφή

ιδρύθηκε το 1996, αποτελούμενη από πέντε εταιρείες (δύο παραγωγής

επαγγελματικών ψυγείων και καταψυκτών, δύο παραγωγής πλαστικών και μία

παραγωγής μεταλλικών πωμάτων).

Οι κύριες δραστηριότητες της Frigoglass είναι η επαγγελματική ψύξη και η

συσκευασία. Στον κλάδο επαγγελματικής ψύξης ανήκουν όλες οι μονάδες

παραγωγής ψυγείων. Η δραστηριότητα της συσκευασίας αναλύεται σε δύο επί

μέρους κλάδους για πιο αποτελεσματική παρακολούθηση των εργασιών. Τον

κλάδο παραγωγής ρητίνης ΡΕΤ και τον κλάδο πλαστικών και πωμάτων. Η Νιγηρία,

για λόγους αποτελεσματικότερης διαχείρισης, αν και περιλαμβάνει σχεδόν όλες τις

πιο πάνω δραστηριότητες και την υαλουργία, παρακολουθείται σαν ξεχωριστός

κλάδος. Μέχρι το τέλος του 2000 υπήρχε ο κλάδος της υαλουργίας στον οποίο

ανήκαν οι δύο υαλουργίες στη Βουλγαρία οι οποίες πουλήθηκαν στο τέλος του

έτους.

Ο κλάδος επαγγελματικής ψύξης αντιπροσωπεύει το 57% των ενοποιημένων

πωλήσεων και το 82% των κερδών για το 2004. Στην ψύξη η εταιρεία αποτελεί

την 2η παγκοσμίως μεγαλύτερη βιομηχανία παραγωγής επαγγελματικών ψυγείων

συντήρησης και κατάψυξης, διαθέτοντας 11 μονάδες παραγωγής δυναμικότητας

400.000 ψυγείων, 4 εταιρείες πωλήσεων και 23 αντιπροσώπους. Ο Κλάδος

Νιγηρίας αντιπροσωπεύει το 20% των ενοποιημένων πωλήσεων και το 13% των

κερδών για το 2004 και κατέχει ηγετική θέση στην τοπική αγορά, διαθέτοντας 8

μονάδες παραγωγής. Στον κλάδο της Νιγηρίας η κύρια δραστηριότητα είναι η

υαλουργία πραγματοποιώντας το 54,2% του τζίρου για το 2004. Ο κλάδος PET

αντιπροσωπεύει το 22% των ενοποιημένων πωλήσεων και το 8% των κερδών για

7

το 2004. Η παραγωγή PET της FRIGOGLASS πραγματοποιείται από την εταιρεία

V.P.I. στο Βόλο, στην οποία η Frigoglass συμμετέχει σε ποσοστό 51%, και

αποτελεί τη μοναδική βιομηχανία παραγωγής κρυσταλλικής ρητίνης ΡΕΤ στα

Βαλκάνια. Παράγει 80.000 τόνους ετησίως και εξάγει το 55-60% της ετήσιας

παραγωγής του. Ο κυριότερος πελάτης είναι η Coca-Cola HBC. Ο Κλάδος

Πλαστικών και Πωμάτων αποτελείται από 2 μονάδες παραγωγής στην Ρουμανία

την 3P ROMANIA και την CROWN INTERNATIONAL. Κύρια προϊόντα του κλάδου

αποτελούν τα πλαστικά κιβώτια, πλαστικά ράφια προβολής και έπιπλα κήπου,

πλαστικά και μεταλλικά πώματα.

Η στρατηγική του Ομίλου έγκειται στην γεωγραφική επέκταση των κύριων

δραστηριοτήτων του και την διεύρυνση των παραγόμενων προϊόντων του, στην

αναζήτηση επιχειρηματικών συνεργασιών και συμμαχιών, στην διεύρυνση της

πελατειακής του βάσης καθώς επίσης και στην προσφορά ολοκληρωμένων λύσεων

στους πελάτες συμβαδίζοντας με τις μεταβαλλόμενες ανάγκες τους.

1.2 Βασικά μεγέθη

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Βασικά μεγέθη Πωλήσεις 118 194 250 288 291 313 341 EBITDA 22 34 45 50 52 56 61 Κ π Φ 13 9 13 15 17 22 28 μετά από μειοψηφίες

Πωλήσεις ανά περιοχή ως ποσοστό του συνόλου (επί της %) Ασία-Αυστραλία 8,7 7,0 5,8 1,8 1,7 Αφρική 31,5 28,8 34,8 31,2 24,4 Αν. Ευρώπη 19,5 19,2 18,8 29,5 35,9 Δυτ. Ευρώπη 40,3 45,0 40,6 37,5 38

Πωλήσεις ανά κλάδο ως ποσοστό του συνόλου (επί της %) Ψύξης 48 47 44 49 54 57 Νιγηρίας 25 24 29 27 20 20 PET 16 19 22 20 23 22 Πλαστικών 5 6 5 4 3 1 Yαλουργίας 6 4 - - - -

Κέρδη προ Φόρων & μετά από μειοψηφίες (σε εκατ. Ευρώ) Ψύξης 6,0 2,6 1,0 7,0 17,0 Νιγηρία 6,9 8,8 9,7 9,1 4,7

3,1 5,5 1,6 0,7 PET -0,8 Πλαστικά -1,1 -1,1 -0,8 -0,8 -0,6 Yαλουργία -1,9 -1,0 - - - Σύνολο Ομίλου 9,2 12,4 15,5 16,9 21,8 27,5

8

Συνολικές Επενδύσεις ανά κλάδο 1999 - 2004 (σε εκατ. Ευρώ) Ψύξη 67,8 8,7 12,5 6,3 10,3 15,9

15,4 20,6 14,3 14,1 12,5 Νιγηρία 3,7 PET 2,5 0,8 3,5 7,1 1,4 1,9

0,4 1,0 0,5 0,3 - Πλαστικά 2,4

Μέσο ποσοστό επένδυσης ανά κλάδο την περίοδο 1999 - 2004

54%36%

8% 2%

Ψύξη Νιγηρία PET Πλαστικά

9

1.3 Τμηματοποίηση

Η Frigoglass εφαρμόζει μεικτή τμηματοποίηση συνδυάζοντας την

τμηματοποίηση κατά προϊόν και κατά περιοχή. Ποιο συγκεκριμένα περιλαμβάνει τα

προϊόντα της εταιρίας στους κλάδους που δραστηριοποιείτε, δηλαδή ψύξη- PET-

πλαστικά, και την περιοχής της Νιγηρίας. Με την παραπάνω μορφή

τμηματοποίησης η εταιρία εξειδικεύεται καλύτερα ανά προϊόν και μπορεί να

ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των πελατών. Η Νιγηρία αποτελεί ξεχωριστό τμήμα

αφού η αγορά της είναι σημαντικό μέρος των συνολικών πωλήσεων, παρουσιάζει

πολλές ευκαιρίες ανάπτυξης αλλά και κινδύνους, έχει τις υαλουργικές

δραστηριότητες του ομίλου.

Η Frigoglass κατανέμει γεωγραφικά τις δραστηριότητές της στις ακόλουθες

αγορές κυρίως με βάση την ικανότητα κάλυψης τους από τις παραγωγικές μονάδες

της. Δυτική και Ανατολική Ευρώπη: Ουσιαστικά αποτελεί την Ευρωπαϊκή αγορά και

την Ρωσία. Περιλαμβάνει τις παραγωγικές μονάδες σε Ελλάδα, Ρουμανία, Ισπανία-

Ιρλανδία- Νορβηγία- Πολωνία (πρώην μονάδες της εξαγορασμένης Norcool) και

Ρωσία (Frigorex Eurasia). Η αγορά της μέσης ανατολής εξυπηρετείται με εξαγωγές

από την Ρωσία. Αφρική: Με δραστηριότητες στην υποσαχάρια Αφρική. Οι

παραγωγικές μονάδες της εταιρίας βρίσκονται στην Νιγηρία, που παράγει κυρίως

γυαλί, και στην Νότια Αφρική (πρώην θυγατρική της Coca Cola). Οι δυο αυτές

παραγωγικές μονάδες καλύπτουν γεωγραφικά με εξαγωγές και την υπόλοιπη

Αφρική. Ασία: Περιλαμβάνει δραστηριότητες στην Ινδία (μονάδα της Norcool) και

τη νοτιοανατολική Ασία με την παραγωγική μονάδα να εδρεύει στην Ινδονησία.

Από την Ινδονησία γίνονται εξαγωγές και στην Αυστραλία.

Ακολουθεί η ανάλυση των πωλήσεων ανά προϊόν και που εντοπίζονται

γεωγραφικά οι σημαντικότερες πωλήσεις. Ψύξη: Σημαντικές πωλήσεις έχει η

εταιρία στην Ανατολική και Δυτική Ευρώπη, Αφρική. PET: Σημαντικές πωλήσεις

στην Δυτική Ευρώπη (σχεδόν αποκλειστικά στην Ελλάδα) και με αρκετές πωλήσεις

στην Ανατολική Ευρώπη αφού γίνονται εξαγωγές από την μονάδα στην Ελλάδα.

Γυαλί: Οι πωλήσεις γίνονται αποκλειστικά στην Νιγηρία. Πλαστικά: Δεν αποτελούν

σημαντικό μέρος του συνόλου των πωλήσεων της εταιρίας και άρα έχουν μικρή

παρουσία κυρίως σε Ανατολική Ευρώπη και Αφρική.

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι στις αγορές της Ασίας η Frigoglass έχει

σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης. Στην Νιγηρία παρά τις έξι εξαγορές και των

σημαντικό αριθμό επενδύσεων η σημαντικότερη δραστηριότητα παραμένει το

γυαλί. Οι Ευρωπαϊκές αγορές μπορούν να χαρακτηριστούν ώριμες. Σε αυτές

φυσικά δραστηριοποιούνται και ανταγωνιστές σε αντίθεση με Αφρική και Ασία.

10

11

Γεωγραφική κατανομή των πωλήσεων σύμφωνα με την τμηματοποίηση 1999 2000 2001 2002 2003 2004Ψύξη Δυτική Ευρώπη 47.113 67.528 63.487 71.458 63.038 Αφρική 12.469 12.790 20.515 17.621 16.057 Ανατολική Ευρώπη 15.449 21.054 32.915 53.531 88.631 Ασία 10.758 10.754 12.160 4.067 3.652 Μέση Ανατολή 4.203 4.670 1.451 181 409 Λοιπές χώρες 202 333 621 197 717 Σύνολο 90.194 117.128 131.149 147.056 172.504 PET Δυτική Ευρώπη 25.633 37.600 48.605 32.728 53.929 Αφρική 155 23 131 3.761 4.349 Ανατολική Ευρώπη 5.105 9.080 13.778 26.173 16.911 Ασία 0 46 79 0 1 Μέση Ανατολή 12 0 0 0 0 Λοιπές χώρες 0 378 26 0 344 Σύνολο 30.905 47.127 62.619 62.662 75.534 Υαλουργία Δυτική Ευρώπη 342 1.706 0 0 0 Αφρική 29.904 41.409 57.505 47.992 39.768 Ανατολική Ευρώπη 9.310 8.277 0 0 0 Ασία 8 0 0 0 0 Μέση Ανατολή 21 0 0 0 0 Λοιπές χώρες 921 0 0 0 0 Σύνολο 40.505 51.392 57.505 47.992 39.768 Πλαστικά Δυτική Ευρώπη 2.338 3.114 4.250 5.091 1.882 Αφρική 1.295 3.372 5.535 6.000 4.815 Ανατολική Ευρώπη 5.223 5.589 4.720 3.719 3.888 Ασία 0 810 1.498 0 0 Μέση Ανατολή 0 14 113 215 35 Λοιπές χώρες 129 118 414 340 0 Σύνολο 8.984 13.017 16.530 15.365 10.620 Πώματα Δυτική Ευρώπη 260 671 555 60 7 Αφρική 14.389 12.127 15.320 13.952 10.414 Ανατολική Ευρώπη 1.552 3.194 2.722 2.941 2.731 Ασία 0 0 0 1 2 Λοιπές χώρες 121 50 101 153 59 Σύνολο 16.322 16.042 18.698 17.107 13.213 Αμαξώματα Αφρική 1.002 1.018 1.245 1.614 917 Γενικό σύνολο 187.913 245.724 287.747 291.456 312.556

1.4 Στόχοι και στρατηγική

Οι δύο βασικοί στόχοι της Frigoglass είναι η ανάπτυξη και η μεγιστοποίηση

της απόδοσης στους μετόχους. Η ανάπτυξη επιτυγχάνεται με: Οργανική ανάπτυξη

και ανάπτυξη μέσω εξαγορών

Η στρατηγική ανάπτυξης της εταιρίας από την ίδρυσή της μέχρι το 2001 είναι

μέσω εξαγορών. Κυριότεροι σταθμοί αυτής της στρατηγικής είναι το 1997 6

εταιρίες στην Νιγηρία και η VPI (παραγωγή PET), το 1999 η Norcool, το 2001 η

Husky (θυγατρική της Coca Cola στην Νότια Αφρική). Οι εξαγορές αυτές

χρηματοδοτήθηκαν με δανεισμό και κεφάλαια από την εισαγωγή της εταιρίας στο

χρηματιστήριο το 1999. Μέσα σε λίγα χρόνια η Frigoglass από ένας περιφερειακός

παίκτης στην Βαλκανική αγορά έγινε πολυεθνική με διεθνή παρουσία πλην

Αμερικής. Είναι πλέον ο δεύτερος μεγαλύτερος κατασκευαστής επαγγελματικών

ψυγείων παγκοσμίως με παραγωγική δυναμικότητα 360,000 ψυγείων το χρόνο και

διαθέτει τα προϊόντα του σε 75 χώρες.

Ο στόχος της οργανικής ανάπτυξης επιτυγχάνεται μέσω γεωγραφικής

επέκτασης σε νέες αγορές επιτυγχάνεται. Η Frigoglass μετά το 2001 οπότε και

ολοκλήρωσε σημαντικές εξαγορές προσπαθεί να αναπτυχθεί γεωγραφικά μέσω

αναζήτησης νέων συνεργασιών και συμμετοχή σε κοινές επιχειρηματικές

προσπάθειες. Επεκτείνεται και αυξάνει την παρουσία της μέσω νέων καναλιών

διανομής. Σε νέες αγορές επεκτείνεται μέσω αντιπροσώπων. Η γεωγραφική

επέκταση συνεπάγεται σημαντικές επενδύσεις με σκοπό την αύξηση της

παραγωγικής δυναμικότητας του ομίλου ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες των νέων

αγορών και έρευνα- ανάπτυξη (με έμφαση στην ποιότητα και φιλικά προς το

περιβάλλον) συμβάλλοντας στην ανταγωνιστικότητα.

Η πελατοκεντρική φιλοσοφία της επιχείρησης ως προέκταση της στρατηγικής

της οργανικής ανάπτυξης περιλαμβάνει δημιουργία και εκμετάλλευση

πρωτοποριακών προϊόντων. Η Frigoglass προσφέρει διαφοροποιημένα προϊόντα

ανά πελάτη-γεωγραφική περιοχή και ολοκληρωμένες υπηρεσίες (ανταλλακτικά,

αποκατάσταση ψυγείων) καλύπτοντας με τον καλύτερο τρόπο τις ανάγκες της

αγοράς. Το βασικό κομμάτι αγοράς που δραστηριοποιείται η Frigoglass είναι ο

κλάδος των αναψυκτικών- ποτών με σημαντικότερο πελάτη το σύστημα της Coca

Cola. Η εταιρία ενισχύει την συνεργασία της με την Coca Cola αλλά διευρύνει την

πελατειακή της βάση. Ακόμα αξιολογεί και εφαρμόζει την επέκταση σε νέους τομείς

όπως στον κλάδο συσκευασίας τροφίμων, καλλυντικών, φαρμάκών.

Ο στόχος μεγιστοποίηση της απόδοσης στους μετόχους επιτυγχάνεται μέσω

τις εκμετάλλευσης οικονομιών κλίμακας και αξιοποίησης συνεργιών μεταξύ των

θυγατρικών του ομίλου βελτιώνοντας σημαντικά τα ενοποιημένα αποτελέσματα.

Συγκεκριμένα γίνεται οικονομικότερη προμήθεια των πρώτων υλών λόγω του

12

μεγέθους και της διαπραγματευτικής ισχύς του ομίλου, καλύτερη διαχείριση του

κόστους με συνέπεια την βελτίωση του περιθωρίου κέρδους. Μέσω επίτευξης

χαμηλότερου φορολογικού συντελεστή. Το 2004 ο μέσος φορολογικός

συντελεστής μειώθηκε από 52,2% σε 41,4%. Μέσω επανεξέτασης των μη κύριων

δραστηριοτήτων. Το 2000 η εταιρία αποχώρησε από τον κλάδο της υαλουργίας σε

Ελλάδα και Βουλγαρία και το 2002-2003 πούλησε την συμμετοχή της σε άλλες

τρεις εταιρία που αποτελούσαν κομμάτι του σχεδιασμού της επιχείρησης. Μέσω

μετεγκατάστασης παραγωγικών δραστηριοτήτων σε άλλη γεωγραφική περιοχή

ανάλογα με τις απαιτήσεις του ομίλου αυξάνοντας την παραγωγικότητα των

μονάδων. Το 2003 έγινε μεταφορά μέρους της παραγωγής από τη Νορβηγία,

Ιρλανδία σε Ρωσία, Πολωνία, Ρουμανία. Μέσω της επιστροφής κεφαλαίου 40

εκατ.€ στους μετόχους το 2003.

13

2.1 Προφίλ Νιγηρίας

Η Νιγηρία είναι η πολυπληθέστερη χώρα της Αφρικής με 133 εκατ. το 2000

και έχει έκταση 923,768 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η πρωτεύουσα της χώρας είναι η

Abuja με 100,000 κατοίκους. Άλλες μεγάλες πόλεις είναι το Lagos με 12 εκατ.

κατοίκους, το Ibadan με 5 εκατ., το Kano με 1 εκατ. και το Enugu με 0,5 εκατ. Η

Νιγηρία είναι αγροτική χώρα και έτσι λιγότερο από το 25% του πληθυσμού ζει σε

αστικά κέντρα παρά όλα αυτά τουλάχιστον 29 πόλεις έχουν 100,000 κατοίκους. Ο

πληθυσμός χαρακτηρίζεται από έντονη ανομοιογένεια αφού υπάρχουν 250

διαφορετικές φυλετικές ομάδες τρεις από αυτές να είναι κύριες (Hausa-Fulani,

Yoruba, Ibo βλέπε αντίστοιχο χάρτη στο παράρτημα). Ανομοιογένεια υπάρχει

επίσης και στο θρήσκευμα αφού υπάρχουν και ενδοφυλετικές διαφορές. Οι κύριες

θρησκείες είναι η μουσουλμανική και η χριστιανική. Υπάρχουν πολλές φυλετικές

και θρησκευτικές διαμάχες που έχουν πολλά θύματα. Η Νιγηρία είναι πρώην

Βρετανική αποικία και ανεξαρτητοποιήθηκε το 1960. Επίσημη γλώσσα είναι τα

Αγγλικά. Ιστορικά από την εποχή της Βρετανικής κατοχής υπάρχει αναπτυξιακό

χάσμα μεταξύ βόρειας και νότιας (περισσότερο ανεπτυγμένη) Νιγηρίας. Την

περίοδο 1966-1979 επιβλήθηκε στην χώρα στρατιωτικό καθεστώς και στο

μεσοδιάστημα 1966-1970 ξέσπασε εμφύλιος φυλετικός πόλεμος. το 1979

πραγματοποιήθηκαν δημοκρατικές εκλογές και μέχρι το 1983 κυβερνούσε

εκλεγμένος από τον λαό πρόεδρος. Το 1983 και μέχρι το 1999 την εξουσία

κατέλαβαν με την βία αξιωματικοί του στρατού. Οι ΗΠΑ από το 1993 και η Ε.Ε.

από το 1995 επιβάλουν κυρώσεις στην Νιγηρία για το αντιδημοκρατικό της

καθεστώς μέχρι το1999 οπότε και γίνονται εκλογές.

Οικονομία

Από την δεκαετία του ’70 υπάρχει ραγδαία ανάπτυξη του πετρελαϊκού τομέα

της Νιγηρίας. Ως αποτέλεσμα υπάρχει μεγάλη διοχέτευση πόρων της οικονομίας

στον πετρελαϊκό τομέα που προκαλεί συρρίκνωση των άλλων παραγωγικών

τομέων της οικονομίας δηλαδή μείωση της συμμετοχής του αγροτικού και

βιομηχανικού τομέα στο ΑΕΠ. Εντούτοις το μερίδιο του αγροτικού τομέα στο ΑΕΠ

παραμένει σημαντικό στο 41% και απασχολεί τα 2/3 του εργατικού δυναμικού. Και

η βιομηχανική παραγωγή βαίνει μειούμενη. Βασικές αιτίες είναι το ακριβό Naira

που ευνοεί τις εισαγωγές και το υψηλό κόστος παραγωγής εξαιτίας της

ακανόνιστης παροχής ηλεκτρικού ρεύματος. Οι εγχώριες βιομηχανίες, κυρίως οι

φαρμακευτικές και οι κλωστοϋφαντουργικές έχουν χάσει σε ανταγωνιστικότητα

στις τοπικές αγορές. Το εγχώριο νόμισμα είναι υπερτιμημένο και με παρεμβάσεις

της κεντρικής τράπεζας της Νιγηρίας η ισοτιμία με το δολάριο έχει σταθεροποιηθεί

στα 1$=112 Naira. Ο πληθωρισμός είναι 14% στο τέλος του 2003 από 0% που

14

ήταν τον Απρίλιο του 2000. Το δημόσιο χρέος είναι 32 δις $ και το 75% οφείλεται

στο γκρουπ των χωρών του Παρισιού (Paris club countries). Το μοντέλο

ανάπτυξης της Νιγηρίας έχει ως συνέπεια υψηλό επίπεδο φτώχειας ειδικά στις

αγροτικές περιοχές που προκαλεί έντονη αστικοποίηση. Αξίζει να σημειώσουμε ότι

το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα του 2002 είναι το ¼ από το ψηλότερο επίπεδο

στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Ένας λόγος βέβαια να που υποεκτιμούμε το κατά

κεφαλήν εισόδημα είναι το τεράστιο μέγεθος της παραοικονομίας που

υπολογίζεται σε 75% του ΑΕΠ. Η υποδομή της χώρας είναι κατεστραμμένη και οι

κοινωνικές υπηρεσίες διαλυμένες. Η Νιγηρία είναι μέλος του OPEC με

αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου 35,255 εκατ. βαρέλια και φυσικού αερίου

4,997 δις κυβικά μέτρα. Οι αμερικανικές επενδύσεις ανέρχονται σε 7 δις $ κυρίως

στον ενεργειακό τομέα από τις εταιρίες Exxon-Mobil και Chevron. Όμως το

επενδυτικό κλίμα γενικά είναι αποθαρρυντικό3.

2.2 Οικονομικοί δείκτες

1999 2002 2003Άνθρωποι Πληθυσμός (εκατομμύρια) 123.9 133.2 136.5 Μεταβολή πληθυσμού (ετήσια %) 2.5 2.4 2.4 Προσδοκώμενη ζωή (έτη) 47.5 45.3 44.9 Γεννητικότητα (γεννήσεις ανά γυναίκα) .. 5.7 5.6 Νηπιακή θνησιμότητα (ανά 1,000 γεννήσεις) .. .. 98.0 ΟικονομίαΕισόδημα (σε δις $) 32.7 39.6 47.5 Εισόδημα κατά κεφαλήν (σε $) 260 300 350 ΑΕΠ (σε δις $) 34.8 46.7 58.4 ΑΕΠ αύξηση (ετήσια %) 1.1 1.5 10.7 Εξαγωγές (% του ΑΕΠ) 36.9 40.8 50.0 Εισαγωγές (%του ΑΕΠ) 41.1 41.0 40.9 Τεχνολογία και ΥποδομέςΣταθερές γραμμές και κινητά (ανά 1,000 άτομα)

4.4 19.2 32.5

Κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος κατά κεφαλήν (kWh)

69.2 68.2 0.1

Η/Υ (ανά 1,000 άτομα) 6.4 7.1 .. Χρήστες διαδικτύου (χιλιάδες) 50 420 750 Ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι (% του συνόλου) 30.9 .. .. Αναχωρήσεις αεροπλάνων 8400 10800 9000 Εμπόριο και χρηματοοικονομικάΕμπόριο (% του ΑΕΠ) 64.5 48.5 53.3 Εξαγωγές υψηλής τεχνολογίας (% των 13.4 .. ..

3 Η ακριβής λέξη που χρησιμοποιεί η ιστοσελίδα www.us.politinfo.com , που αποτελεί την βασικότερη πηγή αυτού του country profile, στα αγγλικά είναι daunting

15

βιομηχανικών εξαγωγών) Όροι εμπορίου (1995=100) 59 91 .. ΞΑΕ (σε δις $) 1.0 1.3 1.2 Δημόσιο χρέος (σε δις $) .. 31.5 33.9 Εξωτερική βοήθεια κατά κεφαλήν (σε $) 1.2 2.4 2.3 Πηγή: World Development Indicators database, Απρίλιος 2005

Παρατηρούμε πως η Νιγηρία είναι μια πολύ μεγάλη πληθυσμιακά χώρα με

σημαντική ετήσια αύξηση του πληθυσμού της. Το 1999 η Νιγηρία ήταν πέμπτη

κατά σειρά παγκοσμίως στην καθαρή αύξηση του πληθυσμού της (μετά την Ινδία,

Κίνα, Πακιστάν, Ινδονησία)4. Η κατάταξη πιθανόν να μην έχει μεταβληθεί μέχρι

σήμερα. Μπορούμε λοιπόν να εντάξουμε την Νιγηρία στις ταχύτερα

αναπτυσσόμενες αγορές του κόσμου από την πλευρά της πληθυσμιακής

μεγέθυνσης. Όμως πρόκειται για μία από τις φτωχότερες χώρες της Αφρικής.

Οι υποδομές της Νιγηρίας δεν είναι ανεπτυγμένες και αυτές που υπάρχούν

δεν είναι σε καλή κατάσταση. Βασικά λιμάνια είναι του Lagos (Apapa- Tin can

Island), Port Harcout, Calabar. Το ύψος των λιμενικών φόρων στα ναύλα είναι

από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Από τα 80.500 Km δρόμων σχεδόν τα 20.000 Km

είναι ασφαλτοστρωμένα όχι όμως και σε καλή κατάσταση. Τα διεθνή αεροδρόμια

της Νιγηρίας είναι τα Lagos, Kano, Port Harcout, Abuja.

Νιγηρία έχει πολλά οικονομικά προβλήματα μερικά από αυτά που αφορούν

την επιχειρηματική δραστηριότητα είναι:

• Το υψηλό κόστος της επιχειρηματικής δραστηριότητας

• Ελλείψεις σε υποδομές

• Φτωχό θεσμικό πλαίσιο

• Αδυναμία ανάληψης κυβερνητικών πρωτοβουλιών κυρίως στην σύναψη

συμβολαίων.

Η κυβέρνηση της Νιγηρίας κάνει κινήσεις φιλελευθεροποίησης της αγοράς. Κατά

το 2000 το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων προχώρησε αρκετά αφού το δημόσιο

παραχώρησε την πλειοψηφία σε πρώην κρατικές τράπεζες, εταιρίες διανομής

καυσίμων και τσιμεντοβιομηχανίες. Υπάρχουν όμως καθυστερήσεις και

προβλήματα στην κρατική εταιρία τηλεπικοινωνιών και στις αερομεταφορές.

2.3 Επενδυτικό περιβάλλον

Οι παρακάτω πίνακες παρέχουν μία εικόνα για το επιχειρηματικό κλίμα στην

Νιγηρία καταγράφοντας συγκεκριμένες ρυθμίσεις και πολιτικές που ενθαρρύνουν ή 4 Μιχαλέας Α. (2002) ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΑ. σελ 178. Εκδόσεις Ζυγός. Θεσσαλονίκη

16

αποθαρρύνουν τις επενδύσεις, την παραγωγικότητα και την ανάπτυξη.

Χρησιμοποιούνται δείκτες για να καταγράψουν και να μετρήσουν την ευκολία ή

δυσκολία της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Εκτός από τους δείκτες της

Νιγηρίας καταγράφονται οι αντίστοιχοι δείκτες του μέσου όρου των χωρών της

περιοχής (υποσαχάρια Αφρική), της Ελλάδας και του μέσου όρου των χωρών

μελών του ΟΟΣΑ για καλύτερη συγκρισιμότητα.

Οικονομικά χαρακτηριστικά Νιγηρία Περιοχή Ελλάδα ΟΟΣΑ Εισοδηματική κατηγορία Χαμηλή Υψηλή Κατά κεφαλήν ΑΕΠ (σε $) 320 562 13720 25773 Παραοικονομία (% ΑΕΠ) 57,9 42,3 28,6 16,8 Πληθυσμός (εκατ.) 135,67 19,5 10,68 41,5 Άνοιγμα επιχείρησης Νιγηρία Περιοχή Ελλάδα ΟΟΣΑ Αριθμός διαδικασιών 10 11 15 6 Χρόνος (μέρες) 44 60 38 25 Κόστος (%του Κατά κεφαλήν ΑΕΠ) 95,2 225,2 35,2 8 Ελάχιστο κεφάλαιο (% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ) 59,4 254,1 125,7 44,1 Πρόσληψη και απόλυση εργατών Νιγηρία Περιοχή Ελλάδα ΟΟΣΑ Δυσκολία πρόσληψης 22 53,2 78 26,2 Ρύθμιση ωρών εργασίας 80 64,2 80 50 Δυσκολία απόλυσης 30 50,6 40 26,8 Κόστος απόλυσης (μισθός για βδομάδες) 13 59,5 66 40,4 Γενικός δείκτης 44 56 133 34,4 Οι παραπάνω δείκτες μετρούν το βαθμό ρύθμισης (ακαμψίας) της αγοράς εργασίας. Κάθε δείκτης κυμαίνεται από 0-100 και όσο πιο ρυθμισμένη είναι η αγορά τόσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης.

Δικαιώματα ιδιοκτησίας Νιγηρία Περιοχή Ελλάδα ΟΟΣΑ Αριθμός διαδικασιών 21 7 12 4 Χρόνος (ημέρες) 274 114 23 34 Κόστος (% της αξίας της ιδιοκτησίας) 27,2 13,2 13,7 4,9 Οι παραπάνω δείκτες αναφέρονται στην διαδικασία μεταβίβασης τίτλων ιδιοκτησίας από τον πωλητή στον αγοραστή. Πιστώσεις

Νιγηρία Περιοχή Ελλάδα ΟΟΣΑ Κόστος υποθήκης (% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ) 20,7 41,8 29,5 5,2 Νομικά δικαιώματα 3 4,6 1 6,3 Πληροφορίες 8 2,1 4 5,0 Προσφερόμενες από το δημόσιο (δανειστές ανά 1000 ενήλικες)

0 1,1 0 76,2

Προσφερόμενες από το δημόσιο (δανειστές ανά 1000 ενήλικες)

0 39,4 111 577,2

Ο δείκτης των νομικών δικαιωμάτων μετρά πόσο καλά το νομικό πλαίσιο

διευκολύνουν το δανεισμό και κυμαίνεται από 0-10 με τα μεγαλύτερα νούμερα να

σημαίνουν μεγαλύτερη διευκόλυνση. Ο δείκτης πληροφόρησης μετρά τον σκοπό,

17

την προσβασιμότητα και την ποιότητα των πληροφοριών που προσφέρουν οι

φορείς που παρέχουν πιστώσεις. κυμαίνεται από 0-8.

Προστασία επενδυτών

Νιγηρία Περιοχή Ελλάδα ΟΟΣΑ Πληροφόρηση στις χρηματαγορές 6 2,1 5 5,6 (Disclosure Index) Με κλίμακα από 0-7. Δικαστική επίλυση επιχειρηματικών διαφορών Νιγηρία Περιοχή Ελλάδα ΟΟΣΑ Αριθμός διαδικασιών 23 35 14 19 Χρόνος (ημέρες) 730 434 151 229 Κόστος (% του χρέους) 37,2 43,0 12,7 10,8 Κλείσιμο επιχείρησης Νιγηρία Περιοχή Ελλάδα ΟΟΣΑ Χρόνος (χρόνια) 1,5 3,6 2 1,7 Κόστος (% της περιουσίας) 18 20,5 8 6,8 Βαθμός αποκατάστασης πιστωτών 13,2 17,1 45,6 72,1 Πηγή: The World Bank Group

Η Νιγηρία παρά το γεγονός ότι είναι μία υπανάπτυκτη χώρα, έχει διατηρήσει

σε ορισμένους τομείς χαρακτηριστικά του Αγγλοσαξονικού συστήματος διοίκηση

κατάλοιπο της εποχής που Νιγηρία αποτελούσε Βρετανική αποικία. Σε διαδικασίες

όπως η ίδρυση εταιρίας, οι πιστώσεις και η πληροφόρηση για την προστασία των

επενδυτών έχει ικανοποιητικούς δείκτες. Και φυσικά η αγορά εργασίας της

Νιγηρίας λειτουργεί ευνοϊκά για τους εργοδότες. Αιτία αυτής της ευκαμψίας είναι η

υπερπροσφορά εργασίας.

2.4 Λόγοι και μέθοδος εισόδου της Frigoglass στην Νιγηρία

Η εταιρία ξεκίνησε το 1982 ως βιομηχανικός κλάδος της 3Ε. Με την σημερινή

νομική της μορφή υφίσταται από το 1996. Σήμερα βασικός μέτοχος της Frigoglass

είναι η BOVAL με 44.1% που είναι εταιρία συμφερόντων του ομίλου Δαυίδ-

Λεβέντη. Επίσης ο όμιλος Δαυίδ- Λεβέντη ελέγχει και την Coca Cola 3Ε (CCHBC-

Coca Cola Hellenic Bottling Company) μέσω της Kar-Tes με 30% και με συνεταίρο

την Coca Cola Company με 24% που ελέγχει στο μετοχικό κεφάλαιο της CCHBC.

Εμφιαλωτής της Coca Cola στην Νιγηρία είναι η NBC (Nigeria Bottling Company)

και ανήκει στην CCHBC. Βασικός προμηθευτής της NBC είναι ο όμιλος BETA που

κατά το 1997 εξαγοράστηκε από την Frigoglass και συμμετέχει στο μετοχικό

κεφάλαιο της BETA η NBC με 29.88%.

Frigoglass και CCHBC ανήκουν σε κοινά επιχειρηματικά συμφέροντα και η

Frigoglass είναι προμηθευτής της CCHBC στις αγορές που δραστηριοποιούνται. Οι

δύο εταιρίες έχουν συνάψει σύμβαση που αφορά την μη αποκλειστική προμήθεια

18

των προϊόντων της Frigoglass προς την CCHBC μέχρι της 31/12/2008. Η

προηγούμενη σύμβαση είχε συναφθεί το 1999 και το 2004 παρατάθηκε μέχρι το

2008.

Η Frigoglass δραστηριοποιείται και σε αγορές που δεν έχει παρουσία η

CCHBC. Όμως η επέκταση στην αγορά της Νιγηρίας το 1997 ήταν στρατηγική

ακολουθώντας τον πελάτη (follow the customer strategy). Η επένδυση αυτή της

Frigoglass, μέσω εξαγοράς εταιριών, στην Νιγηρία χαρακτηρίζεται ως υψηλού

ρίσκου και είναι αμφίβολο αν θα πραγματοποιούνταν χωρίς την παρουσία του

σημαντικότερου πελάτη στην ίδια αγορά. Η NBC έχει παρουσία στην Νιγηρία από

το 1951 (φυσικά με διαφορετικό ιδιοκτησιακό καθεστώς από σήμερα), έχει

εδραιωθεί και γνωρίζει την αγορά. Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα πως η

σημαντική επένδυση της Frigoglass με ταυτόχρονη εξαγορά έξι εταιριών βασίστηκε

στην ήδη εδραιωμένη θέση του πελάτη της στην αγορά της Νιγηρίας.

19

3.1 Κίνδυνοι

Η Frigoglass μέσα σε διάστημα λίγων ετών έχει γίνει πολυεθνικά εταιρία

αναλαμβάνοντας ωστόσο σημαντικά ρίσκα αφού δραστηριοποιήθηκε τόσο σε νέους

κλάδους όσο και σε νέες αγορές. Οι κίνδυνοι και τα ρίσκα που αντιμετωπίζει η

εταιρία προέρχονται από τους παρακάτω παράγοντες.

Η Frigoglass εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τον βασικό της πελάτη που

είναι το σύστημα της Coca Cola. Οι πωλήσεις προς την Coca Cola αποτελούν το

50% του συνόλου των πωλήσεων στην επαγγελματική ψύξη, το 40% στην

Νιγηρία και τα πλαστικά. Η σχέση Frigoglass και CCHBC δεν αρκεί ώστε να

θεωρείται η Coca Cola σίγουρος πελάτης. Άλλωστε η σύμβαση με την CCHBC

αφορά μη αποκλειστική προμήθεια. Η στρατηγική της εταιρίας προσπαθεί να

διευρύνει την πελατειακή βάση της συνεργαζόμενη και με άλλους μεγάλους

βιομηχανικούς πελάτες. Σε αυτούς περιλαμβάνεται και ο ανταγωνιστής της Coca

Cola η Pepsi. Παρατηρούμε πως παρότι Frigoglass- CCHBC συνεργάζονται και

ανήκουν στον ίδιο επιχειρηματικό όμιλο κάθε εταιρία ξεχωριστά διασφαλίζει τα

δικά της συμφέροντα και των μετόχων της. 5Η τιμή του PET εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις τιμές ανταγωνιστών της

Ασίας. Στην Ευρώπη το υπάρχον καθεστώς ενισχύει τις βιομηχανίες της Ένωσης

μέσω δασμολογικού προστατευτισμού. Φυσικά κάθε επιχείρηση δεν πρέπει να

επαναπαύεται σε μία τέτοια πολιτική. Τέτοιες μεταβατικές πολιτικές αποτελούν

βραχυχρόνιο εργαλείο που επιτρέπουν την αναδιοργάνωση της εγχώριας

παραγωγής και τίποτα παραπάνω. Η Frigoglass χρειάζεται να πραγματοποιήσει

επενδύσεις έτσι ώστε να γίνει περισσότερο ανταγωνιστική ή αλλιώς σε βάθος

χρόνου θα πρέπει να εγκαταλείψει τον συγκεκριμένο κλάδο.

Τα αποτελέσματα των διεθνών δραστηριοτήτων του ομίλου επηρεάζονται από

τις συναλλαγματικές διακυμάνσεις. Οι δραστηριότητες είναι γεωγραφικά

διασκορπισμένες και έτσι υπάρχει διαφοροποίηση που αποτελεί μια άμυνα απέναντι

σε αυτόν τον κίνδυνο. Η Νιγηρία όμως αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι των

δραστηριοτήτων του ομίλου και τα αποτελέσματα στην Νιγηρία είναι εκφρασμένα

στο τοπικό νόμισμα. Το Naira είναι συνδεδεμένο με το δολάριο και τα τελευταία 2

χρόνια το δολάριο έχει διολισθήσει έναντι του ευρώ. Φυσικά τα αποτελέσματα του

ομίλου είναι εκφρασμένα στο νόμισμα της χώρας που εδρεύει η εταιρία και αυτό

έχει ως αποτέλεσμα την μερική μείωση των αποτελεσμάτων εκφρασμένα σε ευρώ.

Τέλος η Frigoglass εξαρτάται σε πολύ υψηλό βαθμό από τον κλάδο των

αναψυκτικών και ποτών. Ο συγκεκριμένος κλάδος τουλάχιστον στην Ευρώπη

εμφανίζεται κορεσμένος με μικρούς μονοψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης.

5 Το PET αποτελεί προϊόν που διαπραγματεύεται σε χρηματιστήριο αγαθών (commodity exchange)

20

3.2 Κριτική της στρατηγικής

Η Frigoglass από το 1996 μέχρι το 2001 έκανε πολλές εξαγορές εταιριών.

Κάποιες εταιρίες από αυτές που εξαγοράστηκαν στην συνέχεια πουλήθηκαν. Τι

ακριβώς συνέβη σε αυτές της περιπτώσεις; Κατά την γνώμη μας δύο είναι η

πιθανές αιτίες. Η εταιρία 6 7 έκανε κάποιες λάθος κινήσεις και στην συνέχεια

αποφάσισε να τις διορθώσει. Η διοίκηση έκρινε ότι έπρεπε να αλλάξει στρατηγική.

Το 2000 η Frigoglass πούλησε την συμμετοχή της στην υαλουργία. Μία από

τις εταιρίες που πούλησε είχε εξαγορασθεί μόλις δύο χρόνια πριν το 1998. Δεν

έχουμε στοιχεία για το τίμημα που απέσπασε η Frigoglass για την έξοδο της από

την υαλουργία και να μπορούμε να το συγκρίνουμε με το κόστος επένδυσης. Οι

εταιρίες στην Ρουμανία που παράγουν πλαστικά και πώματα είναι ζημιογόνες. Για

εμάς είναι ξεκάθαρο πώς πρόκειται για λάθος κινήσεις που στην συνέχεια

οδήγησαν σε αλλαγή στρατηγικής, αφού η αποχώρηση από έναν κλάδο θεωρείται

στρατηγική επιλογή. 8Ποια είναι η επίδραση των αλλαγών της διοίκησης, των στελεχών και της

οργανωτικής δομής στην διαμόρφωση στρατηγικής; Το διάστημα των τεσσάρων

ετών 2000-2003 η Frigoglass έχει τρεις διαφορετικούς διευθύνοντες συμβούλους.

Μάλιστα το 2003 διευθύνων σύμβουλος αναλαμβάνει ο κύριος Λόης που ήταν

μέχρι πρότινος διευθυντής στο τμήμα επαγγελματικής ψύξης. Την χρονιά αυτή η

διοίκηση δηλώνει πως η Frigoglass θα επικεντρωθεί στις κύριες δραστηριότητες

έτσι ώστε να υπάρχει αποτελεσματικότερη διαχείριση των πόρων. Κύρια

δραστηριότητα φυσικά είναι η επαγγελματική ψύξη με το ποσοστό των πωλήσεών

της ως προ το σύνολο να είναι το μόνο που αυξάνεται σε σχέση με τις άλλες

δραστηριότητες και ανέρχεται το 2004 στο 57%.

Γενικότερα οι επιλογές των διοικήσεων τις χρονιές που η Frigoglass

επεκτείνονταν με εξαγορές εμπεριείχαν υψηλό βαθμό ρίσκου. Η έννοια του ρίσκου

είναι υποκειμενική και είναι φυσικό διαφορετικοί άνθρωποι στην διοίκηση να είναι

διατεθειμένοι να αναλάβουν διαφορετικό βαθμό ρίσκου. Οι αλλαγές των

προσώπων επηρεάζουν καίρια την στρατηγική της επιχείρησης. Ένα άλλο στοιχείο

είναι η σχετική άγνοια των ευκαιριών-κινδύνων της τωρινής διοίκησης με την

παλαιά. Αφού η απόφαση για μία στρατηγική επιλογή μία δεδομένη χρονική στιγμή

γίνεται από την παλαιά διοίκηση με κριτήρια που δεν είναι πλήρως γνωστά στην

6 Ο όρος εταιρία δεν χρησιμοποιείται τυχαία. Σε αντιδιαστολή με την επόμενη αιτία, που τις επιλογές τις κάνει η διοίκηση, εδώ προσπαθούμε να τονίσουμε τον απρόσωπο χαρακτήρα μιας επιχείρησης. Ή διαφορετικά το ότι η εταιρία διαμορφώνει στρατηγική ανεξάρτητα από τα πρόσωπα που βρίσκονται στην διοίκηση. 7 Θα ορίσουμε την λάθος κίνηση ως την κίνηση που δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα με βάση τον αρχικό προγραμματισμό ανεξαρτήτως στρατηγικής. 8 Οι αλλαγές παρουσιάζονται σε επόμενη σελίδα όπως αποτυπώνονται στα ενημερωτικά δελτία της Frigoglass την περίοδο 2000-2003.

21

τωρινή. Και άρα δεν έχουν την πλήρη εικόνα και τα δεδομένα για τις αιτίες και

τους σκοπούς μίας επιλογής στο παρελθόν.

Οι αλλαγές στα μέλη του διοικητικού συμβουλίου θεωρούμε ότι δεν επηρεάζει

την στρατηγική της εταιρίας. Αλλαγές στους διευθυντές των τμημάτων ψύξης,

πλαστικών, Νιγηρίας, PET δεν υπάρχουν. Αυτό που αξίζει να σχολιάσουμε είναι η

αλλαγή στην σημαντικότητα που αποδίδει η εταιρία σε λειτουργίες που

προηγούμενα δεν είχαν ξεχωριστό τμήμα. Το 2002 προστίθεται το τμήμα

προμηθειών που εντάσσεται στην γενικότερη στρατηγική για μείωση κόστος. Το

2003 προστίθενται τρία νέα τμήματα. Ιδρύεται το τμήμα μάρκετινγκ με στόχο την

ενίσχυση της πελατοκεντρικής φιλοσοφίας και τα τμήματα Business development,

Engineering.

Διοίκηση 2000 2001 2002 2003

Βουρλουμής Βουρλουμής Βουρλουμής Βουρλουμής Πρόεδρος

Αντιπρόεδρος Α. Λεβέντης Ανδρουτσόπουλος Ανδρουτσόπουλος Ανδρουτσόπουλος

Κωνσταντίνου Κωνσταντίνου ΛόηςΔιευθύνων Σύμβουλος Ανδρουτσόπουλος

Γραμματέας Κόμης Κόμης Κόμης Κόμης

X. Λεβέντης X. Λεβέντης X. Λεβέντης X. Λεβέντης Μέλος

Μέλος Ιωάννου Ιωάννου Φουρλής Φουρλής

Antonsen Γιαμάκης Γιαμάκης ΠαπαλεξοπούλουΜέλος

Μέλος Χ. Δαυίδ Χ. Δαυίδ Χ. Δαυίδ Χ. Δαυίδ

Toubassy Toubassy Toubassy Toubassy Μέλος

Διευθυντές 2000 2001 2002 2003

Ανθρώπινου δυναμικού Δημελάς Δημελάς Δημελάς Δημελάς

Χαλβατζής Χαλβατζής ΤαμπούρλοςΟικονομικός Κιρλίμπας

Εσωτερικού ελέγχου Κουνιάκης

Κουνιάκης Κουνιάκης Προμηθειών

Μάρκετινγ Γεωρκατζής

Business development Διαμαντίδης

Engineering Ass

Ψύξης Λόης Λόης Λόης Βαλαχής

Πλαστικών Ντάβος Ντάβος Ντάβος Ντάβος

Νιγηρίας Κωνσταντινίδης Κωνσταντινίδης Κωνσταντινίδης Κωνσταντινίδης

PET Βαφόπουλος Βαφόπουλος Βαφόπουλος Βαφόπουλος

Λογιστηρίου Γρηγορόπουλος Γρηγορόπουλος Γρηγορόπουλος Γρηγορόπουλος

Κουνιάκης Τμήμα μετόχων Κωνσταντίνου

& εταιρικών ανακοινώσεων

Σημείωση: Με υπογράμμιση παρουσιάζονται οι αλλαγές στα πρόσωπα

22

Παράρτημα

Γεωγραφική κατανομή δραστηριοτήτων της CCHBC

Σημείωση: Η περιοχές με κόκκινο μόνο

Γεωγραφική κατανομή δραστηριοτήτων της Frigoglass

23

Διοικητική δομή της Frigoglass

24

Δραστηριότητες Frigoglass

25