Francis Fukuyama Naa posthumana budunost- ORIJENTACIJA NA LJUDSKA PRAVA-

LJUDSKA PRAVAU svojoj studiji o putevima u budunost, Fukujama je istakao brojna predvianja koja itekako mogu izmijeniti postojeu sliku ljudske egzistencije, reprodukcije i ustaljenih naina ivota. Ono emu je on posebnu panju posvetio, kao podruju sa najviim stepenom rizika, sa najveim zahtjevima za kontrolom, te, to je najopasnije, sa mnogobrojnim opcijama za manipulaciju i zloupotrebu je genetiki ininjering.

Navodei razne primjere posljedica nekontrolisane primjene genetikog ininjeringa u raznim sferama drutva, u jednom dijelu knjige (Svojstvo ljudskosti) posebnu panju posveuje prii o ljudskim pravima, ije zakonsko regulisanje moe zatititi ovjeka budunosti od neograniene primjene razliitih (postojeih i futuristikih) vidova genetskih eksperimenata.

PRIA O PRAVIMAUniverzalna Deklaracija o ljudskim pravima precizirala je brojna osnovna prava koja su s vremenom proirivana, uslonjavana, te kako se mijenjaju prilike i shvatanja savremenog doba, dolo je i do formulisanja prava koja izazivaju konflikte meu razliitim drutvenim grupama (vjerskim, podkulturnim, naunim krugovima).

Prva polemika takvog tipa, nastala je u oblasti (ne)reprodukcije, kada je osnovnim pravom ene u Americi, 1971. godine, dolo do izvoenja jednog novog prava prava na abortus.Rasprava po ovom pitanju proirila se ka domenu genetike tehnologije, zapalila diskusije (koje jo uvijek tinjaju) na polju etike.Don Robertson, bioetiar, pripisao je pravo na nereprodukciju, tj. abortus, kao i pravo na reprodukciju (koja pored klasine putem polnog odnosa, ukljuuje i vjetaku oplodnju) tzv. prokreativnoj slobodi pojedinaca.

Ovaj pojam mogue je iriti koliko god to nauka omoguava sa svojim dostignuima u oblasti kontrole reprodukcije i onog to se naziva genetsko oblikovanje. Sagledavajui pomenuto, stav Dejmsa Votsona o zamjeni termina prava potrebama ini se sasvim opravdan.

NUNOST POSTOJANJA INDIVIDUALNIH PRAVAVotsonovo pozivanje na zadovoljenje ljudskih potreba i elja, umjesto na prava ima manu koja se ogleda u izostanku kolektivne dobrobiti. Individualne tenje se esto sukobljavaju, a neki spoljni faktori (npr. materijalno stanje) mogu uticati na ostvarenje jednih nautrb drugih.Individualna prava su superiorna u odnosu na interese jer su obogaena velikim moralnim znaajem.

Prava se mogu temeljiti na 3 mogua izvora: boanska, prirodna i od samog ovjeka.Ne postoje pozitivna individualna prava koja bi istovremeno bila i univerzalna.Prirodna prava temelje se na ljudskoj prirodi (Don Lok, Tomas Hobs).Osporavana su kao naturalistika zabluda, tj. ideja po kojoj priroda ne moe pruiti filozofski opravdanu osnovu za individualna prava.

ZBOG EGA JE NATURALISTIKA ZABLUDA OPRAVDANAHjum: moralna obaveza se ne moe izvesti iz empirijske opservacije o prirodi ili fizikom svijetu.U nedostatku validne teorije o ljudskoj prirodi, ili o bilo kom drugom sredstvu zasnivanja ljudskih ciljeva, deontoloke teorije uzdiu individualne moralne autonomije do najvieg ljudskog dobra; one tite pravo na izbor.

U vezi s prethodnim: u biti slobode lei pravo odreivanja sopstvenog shvatanja bitisanja, znaenja stvari, univerzuma i misterije ljudskog ivota (spor oko planiranog roditeljstva Casey vs. Planned Parenthood, Vrhovni sud, SAD, 1992.)Moralna sloboda data u demokratskom drutvu je upitna.Za ljudsku prirodu je karakteristino da je kontroverzna jer istovremeno obuhvata suprotnosti: meusobno suprotstavljanje

kroz takmienje i saradnju, individualizam i drutvenost, pa se postavlja pitanje: kako moe bilo kakvo prirodno ponaanje biti osnova prava ovjeka?Ljudska priroda i politika su isprepletene: ljudska priroda ne namee jednu, preciznu listu prava, ona je kompleksna i fleksibilna.