Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

346
FOOD PROCESSING LEXICON ENGLISH - FRANÇAIS - KINYARWANDA

description

This lexicon contains essentially common technical words used in the field of Food Processing in Rwanda and Burundi. It is meant for all stakeholders involved in this field like TVET trainers/teachers, students and technicians for whom this lexicon may be a friendly and useful tool. Because of the recent changes in the language of instruction in Rwanda educational sector, this trilingual lexicon may promote consistency in communications and allow a smooth adaptation to the country three official languages (Kinyarwanda, French and English). This lexicon has been developed under the financial and technical support of PAFP (Belgian Common TVET Support Programme).

Transcript of Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

Page 1: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

FOOD PROCESSING

LEXICONENGLISH - FRANÇAIS - KINYARWANDA

Page 2: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

FOOD PROCESSING

LEXICON

ENGLISH - FRANÇAIS - KINYARWANDA

Page 3: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 4: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

i

FOREWORD

This lexicon contains essentially common technical words used in the field of Food Processing in Rwanda and Burundi. It is meant for all stakeholders involved in this field like TVET trainers/teachers, students and technicians for whom this lexicon may be a friendly and useful tool. Because of the recent changes in the language of instruction in Rwanda educational sector, this trilingual lexicon may promote consistency in communications and allow a smooth adaptation to the country three official languages (Kinyarwanda, French and English).

This lexicon has been developed under the financial and technical support of PAFP. Therefore, the Management of PAFP sincerely thanks everyone who helped in its preparation, including the peer readers.

While we hope this lexicon will help the users, especially TVET schools trainers and students, in their daily activities, we will be grateful for any comments or suggestions in order to improve this first edition.

RUDAHUNGA Gédéon VAN HALSEMA WybeDirecteur d’intervention Délégué à la Co-gestion

Page 5: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

ii

Author’s note

The authors are pleased to present the first edition of its Food Processing lexicon. This document provides easier access to everyone who needs trilingual (English, French, and Kinyarwanda) terminology in this field, especially in the economic context of Rwanda and Burundi. This lexicon is divided into eleven parts according to Food processing main sub-sectors:

- Meat and meat products - Food analysis- Cereals and cereal products - Wine- Fruits and vegetables - Fats and Oils- Roots and Tubers - Sugars and sugar products- Milk and Milk products - Coffee and tea- Soft drinks and water

It is essentially a compilation of technical terms commonly used and its organising principle is English alphabetic for each sub-sector. English terms are translated in French and Kinyarwanda.

We would like to thank all those who have made this lexicon possible especially PAFP Management for its financial support and all contributors who dedicated a great deal of time and effort to researching and compiling the information contained within. We hope that this lexicon will be a pleasant and valuable tool mainly for trainers/teachers, students and professionals in the fields of Food processing and manufacturing.

The authorsKigali, RWANDA, December 2014

Page 6: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

iii

AUTHORS

Dr. CIZA Antoine, ATI, APEFE/PAFPMr. NDAHETUYE Jean Baptiste, Lecturer, CAVM, URMr. NDUNGUTSE Vedaste, Lecturer, CAVM, URMr. DJANGWANI Juvénal, Lecturer, CAVM, URMiss. UWILINGIYIMANA Vestine, Food Science, PhD Student

LIST OF CONTRIBUTORS

Miss MUTABARUKA Ariane, PharmacienneNDATEBWA Alphonse, transfusion sanguineNKUBITO Faustin, lecturer INES-RUHENGERIUWIMABERA Béata, Avocat-Bareau KigaliNSANZAMAHORO Faustin, Consultant in translation

Page 7: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

iv

ACRONYMS AND ABBREVIATIONS

APEFE: “Association pour la Promotion de l’Education et de la Formation à l’Etranger”

ATI : Assistant Technique International

CAVM : College of Agriculture and Veterinary Medicine

CTB: Copération Technique Belge

INES: Institut d’Enseignement Supérieur PAFP : “Programme d’Appui à la Formation

Professionnelle”

UR : Univeristy of Rwanda

VVOB: Vlaamse Vereniging voor Ontwikkelingssamenwerking en Technische Bijstand

WDA Workforce Development Authority

Page 8: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

Table of Contents

MEAT AND MEAT PRODUCTS................................................................................1-37

CEREAL AND CEREALS PRODUCTS.................................................................38-74

FRUITS AND VEGETABLES.................................................................................75-112

ROOTS AND TUBERS........................................................................................113-127

MILK AND MILK PRODUCTS........................................................................128-161

WINE..........................................................................................................................162-186

FOOD ANALYSIS..................................................................................................187-234

FATS AND OILS....................................................................................................235-257

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS..............................................................258-269

COFFEE AND TEA...............................................................................................270-280

SOFT DRINKS AND WATER............................................................................281-297

REFERENCES...........................................................................................................298-300

v

Page 9: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 10: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 11: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 12: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

1Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

ENGLISH FRANÇAIS KINYARWANDA

Abattoir Abattoir Ibagiro

Abdominal Abdominal Ibyo mu nda

Abomasum AbomasumKimwe mu bice bigize igifu cy’inyamaswa zuza

Acceptability Acceptabilité Kwemerwa/Iyemera

Acceptance test Test d’acceptabilité

Isuzuma ryo kwemerwa

Acid Acide Gisharira/Ubusharire

Acidification Acidification Ubusharire/Gushaririza

Acidulant Acidifiant Igitera ubusharire/ubukarihe

Actin ActineBumwe mu bwoko bwa poroteyine ziboneka mu nyama

Actomyosin ActinomyosineBumwe mu bwoko bwa poroteyine ziboneka mu nyama

Additives Additifs

Ibyongerwa mu biryo/mu biribwa (kubera impamvu zinyuranye)

Adipose tissue Tissu adipeux Igice cy’umubiri gifite ibinure

Adrenal glands Glandes surrénales

Imvubura ziba hejuru y’impyiko

Adrenaline AdrénalineBumwe mu bwoko bw’imisemburo yo mu mubiri

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 13: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

2

Aerobe AérobieAhari umwuka/Ikinyabuzima kiba ahari umwuka

Ageing Maturation/Vieillissement

Uburyo bwo gutara/Ugusaza

Air humidity Humidité d’air Ubuhehere bw’umwuka

Airtight HermétiqueGifunze kirumije ku buryo nta mwuka utambuka

Alginate AlginateAliginate/Ubwoko bw’amasukari manini

Alkaline Alcalin Kidasharira

Amino acid Acide aminé Kimwe mu bice byubatse poroteyine

Anaerobe AnaérobieAhatari umwuka/Ikinyabuzima kiba ahatari umwuka

Animal by-product Sous-produit animal

Ibice by’itungo ryabazwe bifite agaciro gato

Ante-mortem Antemortem Mbere yo kupfa kw’itungo

Antibacterial Antibactérien Kirwanya umugera

Antibiotic residues Résidus d’antibiotiques

Ibisigisigi bya antibiyotiki

Antibiotics AntibiotiquesAntibiyotiki/Umuti wica umugera mu mubiri

Antimicrobial Antimicrobien Kirwanya umugera

Antioxidant AntioxydantKibuza kwangizwa n’umwuka wa ogusijene

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 14: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

3

Aponevrosis Aponévrose Umurya

Aquaculture Aquaculture Ubworozi bwo mu mazi

Aroma Arome Impumuro

Artificial casing Boyaux artificielle

Agahu kifashishwa mu gufubika sosiso

Ascorbic acid Acide ascorbique Vitamine C

Autoclave Autoclave

Icyuma gikoresha umwuka w’amazi yabize mu kwica imigera

Auto-oxidation Auto-oxydation

Kwangirika kw’ikintu bitewe n’umwuka wa ogusijene

Aw-value Valeur d’activité d’eau

Igipimo c’amazi ari mu biryo

Back fat Lard/Gras dorsal Ibinure byo ku mugongo

Bacon Lard Inyama yo ku mbavu

Bacterium Bactérie Ubwoko bw’umugera/Bagiteri

Band saw Scie à ruban Urukero

Beef Boeuf Inyama y’inka

Beef dressing Dressage de boeuf

Gutunganya inyama z’inka

Beef fat Graisse de boeuf Ibinure by’inka

Beef jerky Viande de boeuf séchée Iroti yumishijwe

Benzopyrene Benzopyrène

Betta carotene Bêta carotène

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 15: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

4

Binder Liant Gifatanisha inyama n’ibirungo

Bladder Vessie Uruhago

Bleeding Saignement Kuva amaraso

Blood plasma Plasma sanguinKimwe mu bigize amaraso/Umushongi w’amaraso

Blood protein Protéine sérique Poroteyine yo mu maraso

Blood sausage Boudin Sosiso ikozwe mu kiremve

Blood vessel Vaisseau sanguin Umuyoboro w’amaraso

Boiling point Point d’ébullitionIgipimo cy’ubushyuhe ibisukika bibiriraho

Bone Os Igufa

Boning Désossement Gukura amagufa mu nyama

Botulism BotulismeIndwara ituruka ku bumara bw’inyama zandujwe n’umugera

Bound water Eau liée Amazi afatanye n’ibiryo cyane

Bovine Bovin Itungo rirerire

Bowl cutter Moulin à viande Icyuma gisya inyama

Brain Cerveau Ubwonko

Braising Braiser Gutogosa inyama n’akariro gake

Brine Saumure Amazi avanze n’umunyu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 16: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

5

Brine injection Injection de saumure

Gucengeza mu nyama amazi arimo umunyu

Brisket Poitrine de boeuf Inyama y’inkoro

Brochette Brochette Mushikaki/Borosheti

Broiling Cuisson sur gril Kotsa inyama

Browning Dorer la viande Guhindura ibara kw’inyama yokeje

Buffalo meat Viande de buffle Inyama y’imbogo

Bull Taureau Imfizi Burger Hamburger Hamburugeri

Butchery Boucherie Ahagurishirizwa inyama mbisi

Calf Veau Inyana/Umutavu

Can Boîte de conserve Agakopo

Can format Forme de boîte de conserve

Iforomo y’agakopo kabikwamo inyama

Can seaming Sceller une boîte de conserve

Gufunga agakopo/umukebe

Canned meat Viande en conserve

Inyama zo mu dukopo

Canning Mise en boîteGushyira/Gupfunyika inyama mu dukopo

Captive bolt stunning Etourdissement au pistolet

Kurabisha inka mbere yo kuyibaga

Carbohydrates Hydrates de carbone Amasukari

Carboxymy-oglobin

Carboxymy-oglobine

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 17: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

6

Carcass Carcasse

Itungo rimaze kubagwa bakuyeho ibice bifite agaciro gato

Carcass conformation Conformation de carcasse

Ibice by’itungo rimaze kubagwa

Carcass cooling Refroidissement de la carcasse

Gukonjesha itungo rimaze kubagwa

Carcass dressing Dressage de la carcasse

Gutunganya itungo rimaze kubagwa

Carcass length Longueur de la carcasse

Uburebure bw’itungo rimaze kubagwa

Carcass trimming Parage de la carcasse

Gutunganya inyama ukuraho ibidakenewe byose nk’imitsi, ibinure n’ibindi

Carcass yield Rendement à l’abattage

Ibiro by’itungo rimaze kubagwa ugereranyije n’ibyo ryari rifite mbere yo kubagwa

Cardiac muscle Muscle cardiaque Inyama y’’umutima

Carotenoid pigment Caroténoïde

Carrageenan Carraghénane

Casing Boyau Agahu gafubika sosiso

Casing storage Stockage des boyaux

Kubika uduhu dufubika sosiso

Cathepsin CathepsineUmwe mu misemburo iba mu nyama

Cattle Bétail Ishyo

Page 18: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

7

Cellulose Cellulose Seliroze

Cellulose casing Boyau de cellulose

Agahu gafubika sosiso gakozwe muri seliroze

Cellulose fibers Fibres de cellulose

Utudodo dukozwe muri seliroze

Cheek meat Viande des joues Inyama yo ku itama

Chicken Poulet Inyama y’nkoko

Chicken burger Hamburger de poulet

Chicken nugget Beignet à base de viande de poulet

Inyama y’inkoko ikaranganye n’ifarini

Chicken wing Aile de poulet Inyama y’akaboko k’inkoko/Ibaba

Chilled food chainChaîne alimentaire réfrigérée

Uruhererekane rwo gukonjesha ibiryo

Chilled meat Viande réfrigérée Inyama zakonjeshejwe

Chilli Piment Urusenda

Chilling Refroidissement Gukonjesha

Chlorine Chlore

Kolore/Umuti usukura, wica udukoko mu mazi n’ibindi

Cholesterol Cholestérol Ubwoko bw’ibinure biba mu mubiri

Chuck Paleron Inyama yo ku rutugu

Cinnamon Cannelle Ubwoko bw’ikirungo gitanga icyanga

Clipping machine Serreuse Imashini ifunga

Page 19: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

8

Clostridium Clostridium Ubwoko bw’umugera

Clove Girofle Ubwoko bw’ikirungo

Cold chain Chaîne du froidUruhererekane ry’ibyuma bikonjesha

Cold point Point le plus froid

Agace k’inkono kageraho ubushyuhe nyuma

Cold shortening Durcissement dû au froid

Gukomera kw’inyama bitewe no kuzikonjesha ako kanya nyuma yo kubagwa

Cold smoking Fumage à froid Gutarisha umwotsi udashyushye

Collagen CollagèneUbwoko bwa poroteyine yo mu nyama

Collagen casing Boyau à base de collagène

Agahu gafubika sosiso gakozwe na ‘collagène’

Colloid mill Moulin pour produit colloïdal

Icyuma gisya ibifatika biri mu bisukika

Commercial sterility Stérilité commerciale

Kuba ibiribwa/ibinyobwa bitarimo utunyabuzima dushobora kubyangiza

Comminuting Broyage Gusya ikintu mo uduce dutoya

Common salt Sel ordinaire Umunyu

Connective tissue Tissu conjonctif Ingirabika mpuzanyama

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 20: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

9

Consumer panel Panel/Jury de consommateurs

Itsinda ry’abasogongezi

Cooked ham Jambon cuit Itako ritetse (ry’inka/ingurube)

Cooked meat batters Pâtées

Inyama ziseye zigizwe ahanini n’inyama y’umwijima

Cooked meat products Produits à base de viande cuite

Inyama zitetse z’ubwoko butandukanye

Cooked sausage Saucisse cuite Sosiso itetse

Cooking Cuisson Guteka

Cooking loss Perte dûe à la cuisson

Gutuba kw’ibiribwa bitewe no guteka

Cooking vat Marmite Inkono iteka

Cooling Refroidissement Gukonjesha

Cooling room Chambre froideIcyumba gikonjesherezwamo ibintu

Core temperature Température centrale

Igipimo cy’ubushyuhe bw’imbere (nko mu nyama)

Corned beef Corned beef Korunebefu

Critical control point Point de contrôle critique

Ahantu ha ngombwa ho kugenzura

Cryogenic freezing Congélation cryogénique

Gukonjesha ku gipimo cyo hasi cyane

Cull Sélection Gutoranya amatungo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 21: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

10

Cure Affinage Uburyo bunyuranye bwo kuranzika

Cure accelerator Accélérateur d’affinage

Icyihutisha kuranzika

Cured meat cuts Morceaux de Viande affinée Intongo ziranzitse

Cured-cooked meat Viande affinée cuite

Inyama ziranzitse zitetse

Cured-raw meat Viande affinée crue

Inyama ziranzitse mbisi

Curing Affinage Kuranzika

Curing adjuncts Compléments d’affinage Ibyunganira iranzika

Curing brine Saumure d’affinage

Amazi arimo umunyu akoreshwa mu kuranzika

Curing colour Couleur d’affinage

Ibara ry’inyama ziranzitse

Curing period Période d’affinage Igihe iranzika rimara

Curing salt Sel d’affinage Umunyu ukoreshwa mu kuranzika

Cutting board Planche pour découpage

Igikoresho bakatiraho inyama

Deboning Désossement Gukura amagufa mu nyama

Decontamination Décontamination Guhumanura

Deep fat frying Friture profonde avec de la graisse Gukarangisha ibinure

Deep-freezing Surgélation profonde Gukonjesha cyane

De-hairing Epilage Gukuraho ubwoya

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 22: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

11

Dehorning Ecornage Gukuraho amahembe

Dehydration Déshydratation Gukuramo amazi

Deli meats Produits de charcuterie

Inyama zatunganyijwe zitegereje kugurishwa

Delicatessen Charcuterie

Ahatunganyirizwa inyama/Aho inyama zatunganyijwe zigurishirizwa

Desiccation Dessication Kumagara

Detergent Détergent Indwanyamyanda

Diaphragm Diaphragme Urwugara

Dietary supplement Complément alimentaire

Inyongerant-ungamubiri

Disinfection Désinfection Kwica umugera/mikorobi

Disinfection chemicals Désinfectants chimiques

Ibikoreshwa mu kwica umugera

Dressed weight Poids paré Ibiro by’itungo nyuma yo kubagwa

Dried meat products Produits à base de viandes séchés

Ibikomoka ku nyama byumishijwe

Dried sausage Saucisse sèche Sosiso yumye

Drip loss Perte d’eau goutte à goutte

Amazi atakara avuye mu nyama

Dry ageing Maturation à sec Kuranzika inyama ahantu humutse

Dry curing Affinage à sec Kuranzika inyama ahantu humutse

Dry sausage Saucisse sèche Sosiso yumye

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 23: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

12

Drying Séchage Kumisha

Eating quality Qualité gustative Ubwiza bw’ikiribwa

Edible Comestible Kiribwa

Elastin Elastine Poroteyine yo mu nyama

Electrical stunning Etourdissement électrique

Kurabisha itungo hakoreshejwe amashanyarazi

Electrocution ElectrocutionKwica itungo hakoreshejwe amashanyarazi

Emulsification Emulsification

Kuvanga amavuta n’amazi cyangwa ibinyamavuta n’ibinyamazi

Emulsifying machine Machine à émulsionner

Imashini ivanga amavuta n’amazi cyangwa ibinyamavuta n’ibinyamazi

Endomysium Endomysium Kimwe mu bice bigize inyama

Enterobac-teriaceae Entérobact-ériacés

Ubwoko bw’umugera

Enzymic proteolysis Protéolyse enzymatique

Imisemburo ikata poroteyine

Epimysium Epimysium Kimwe mu bice bigize inyama

Erythorbate Erythorbate Umuti bakoresha mu guhunika inyama

Evisceration Eviscération Gukuramo inyama zo mu nda

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 24: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

13

Exsanguination Exsanguination/Saignée Kuva amaraso

Fassicle Fascicule Imitsi inyama

Fat Graisse Ibinure

Fatness Embonpoint/Adiposité

Umubyibuho/Kugira ibinure

Fatty acid Acide gras Aside nyarugimbu

Fecal matters Matières fécales Imyanda iva mu nda

Fecal wastes Déchets fécaux Imyanda iva mu nda

Fermentation Fermentation Gusembura

Fermented sausage Saucisse fermentée Sosiso isembye

Fifth quarter Cinquième quartier

Izindi nyama zitari iroti/Ibikomoka ku itungo bitari inyama

Firmness Fermeté/Dureté Gukomera

Flambeing Action de flamber

Guteka inyama uzitwitse ku muriro

Flank meat Viande de flanc/Flanchet

Inyama yo ku nda/Inyama yo ku ibondo

Flat sausage Saucisse plate Sosiso ishashe

Flavour Saveur Uburyohe/Icyanga

Foam cleaning Nettoyage avec mousse

Gusukura hakoreshejwe urufuro

Food borne infection Infection portée par les aliments

Kurwara bitewe n’umugera mu biryo

Food borne intoxication

Intoxication alimentaire

Kurwara bitewe n’ubumara mu biryo

Food colouring Colorant alimentaire

Ibitanga ibara mu biryo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 25: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

14

Food poisoning Intoxication d’origine alimentaire

Kwandura kw’ibiryo bitewe n’ubumara bwagiyemo/Ubuzirondwe

Forced air-drying Séchage à l’air forcé

Kumisha hakoreshejwe umwuka

Forequarter cutMorceau de viande du quartier avant

Intongo ivuye ku gice cy’imbere cy’itungo

Formalin FormolForumaline (umwuka ushobora konona ubuzima)

Fowl VolailleInkoko n’ibiguruka biribwa/Ibiguruka byororwa/Ibisankoko

Freezing point Point de congélation

Igipimo cy’ubukonje amazi ahindukiraho urubura (barafu)

Fresh sausage Saucisse fraîche Sosiso mbisi

Fried sausage Saucisse frite Sosiso ikaranze

Front limb Membre avant/Aile avant Ukuboko kw’itungo

Frozen meat Viande surgelée/congelée

Inyama zikonje cyane

Frozen meat cutter Broyeuse de viande congelée

Icyuma gitaka inyama zikonje

Gall Bile Indurwe

Gallstone Calcul biliaire Indwara y’agasabo k’indurwe/Akabuye

Garlic Ail Tungurusumu

Gelatine Gélatine Jelatine

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 26: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

15

Genetic modification Modification génétique

Guhinduka bishingiye ku ndangakamere z’ikinyabuzima

Ginger Gingembre Tangawizi

Glass jar Bocal/Pot en verre

Ikirahure gifite umufuniko

Globin hemochrome Globin hémochrome

Glucono-delta-lactone Glucono-delta-lactone

Glycogen GlycogèneUbwoko bw’isukari yo mu nyama itanga ingufu mu mubiri

Glycolysis Glycolyse

Gushwanyagurika kw’isukari yo mu nyama itanga ingufu mu mubiri

Goat Chèvre Ihene

Good hygienic practices

Bonnes pratiques d’hygiène

Imigenzereze yubahiriza isuku

Greening Verdissage Gusa n’icyatsi kibisi

Grilling Griller Kotsa

Grind Broyer Gusya

Grinder Broyeur/Moulin à viande Imashini isya inyama

Growth promoters Facteurs de croissance Ibifasha gukura

Guar gum Gomme de guar Isukari ndende ituma ibintu bifatana

Guts Boyaux/Intestins Amara

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 27: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

16

Halal HalalHalali/Uburyo bwo kubaga mu idini rya kiyisilamu

Halal slaughter Abattage halalKubaga hakurikijwe umuco w’abayisilamu

Ham Jambon Inyama y’itako itunganyijwe

Hamburger Hamburger

Hanging racks Rampes de suspension

Aho bamanika inyama

Head meat Viande de tête Inyama yo ku mutwe

Heart Coeur Umutima

Heat coagulation Coagulation à la chaleur

Gufatana bitewe n’ubushyuhe

Heel muscle Muscle du talon Inyama yo ku gitsi

Hemoglobin Hémoglobine Imogolobine/Ngengadusoro ntuku

Hide Cuir Uruhu rukannye

High pressure cleaning

Nettoyage à haute pression

Guhanagura hakoreshejwe ingufu z’umwuka/amazi

Hind shank Jarret Inyama yo ku rujishiro (y’akaguru)

Hind shin Tibia postérieur Inyama yo ku rujishiro (y’akaboko)

Hindquarter cutMorceau de viande du quartier arrière

Intongo y’inyama ivuye ku gice cy’inyuma cy’itungo

Hoof Sabot Ikinono

Hook Crochet Koroshe/Ingobe

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 28: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

17

Horn Corne Ihembe

Hot shortening Rapetissement à chaud

Gukomeza inyama hakoreshejwe ubushyuhe

Hot smoking Fumage à chaud Gutarisha umwotsi ushyushye

Hot-boning Désossage à chaud

Gukura amagufa mu nyama itungo rikimara kubagwa

Hotdog Hot-dog Ubwoko bwa sosiso

Hurdle technology Technologie de Hurdle

Urukomatane rw’uburyo bwo kurwanya mikorobi

Hydroxyproline Hydroxyproline Ubwoko bwa aside amine

Hygrometer HygromètreIcyuma gipima ubuhehere/ubutote bw’umwuka

Ingredients Ingrédients Ibitekwa/Ibirungo

Injection curingAffinage/Salaison par injection

Kuranzika inyama hakoreshejwe gucengezamo imyunyu

Intermuscular fat Graisse intermusculaire

Ibinure byo hagati y’inyama

Internal organs Organes internes Inyama zo mu nda

Intestines Intestins Amara

Intrafibre fat Graisse intrafibre Ibinure byo mu mitsi

Intramuscular fat Graisse intramusculaire

Ibinure byo mu nyama

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 29: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

18

Involuntary muscles Muscles involontaires

Inyama zitagengwa n’ubushake bw’ikinyabuzima mu mikorerere yazo

Irradiation IrradiationGutwika hakoreshejwe imirasire

Isometric contraction Contraction isométrique

Kwegerana kw’inyama (uburebure ntibuhinduka)

Isotonic contraction Contraction isotonique

Kwegerana kw’inyama (uburebure burahinduka)

Juiciness Jutosité Ubuzibuzi

Kebab Kebab/Brochette Mushikaki

Kidney Rein Impyiko

Kneading Malaxage/Pétrissage Kuvanga uponda

Knocking Coup (action de frapper) Kurabisha (itungo)

Lactic starter Ferment lactique Umusemburo lagitike

Lairage Zone d’attente Urupangu

Lamb Agneau Umwana w’intama

Lard Saindoux Amavuta y’ingurube

Lean muscle meatRoti/Viande maigre de muscle

Iroti

Leather Cuir Uruhu rukannye

Ligaments Ligaments Imirya

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 30: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

19

Lip BabineUmunwa w’inyamaswa(wo hasi cyangwa hejuru)

Lipid oxidation Oxydation des lipides

Gutwikwa na ogusijene kw’ibinyamavuta

Lipid rancidity Rancidité des lipides

Kwangirika kw’ibinyamavuta

Liquid smoke Fumée liquide Umwotsi wahindutse igisukika

Liver Foie Inyama y’umwijima

Liver sausage Saucisse de foie Sosiso y’umwijima

Live-weight Poids vif Ibiro by’itungo rikiri rizima

Loin Echine/Filet Umuhore/Ifire

Luncheon meat Luncheon meatInyama zitunganyije zikase ziteye nk’umugati

Lungs Poumons Ibihaha

Lymph nodes Ganglions lymphatiques Inturugunyu

Maillard reaction Réaction Maillard

Igikorwa kiba iyo isukari ihuye na poroteyine hari ubushyuhe ikintu kigasa n’ibihogo

Marbling Persillage Inyama irimo ibinure byinshi

Maturation MaturationUburyo bwo kubika inyama hagamijwe kongera uburyohe

Maturity Maturité Kugera ku kigero cy’ubukure

Meat Viande Inyama

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 31: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

20

Meat additives Additifs de viande

Ibyongerwa mu nyama/Inyunganizi z’inyama

Meat ball Boulette de viande Buleti (y’inyama)

Meat binder Liant pour viande Igifatanisha inyama

Meat blender Mélangeur de viande

Icyuma kivanga inyama

Meat canning Mise en conserve de viande

Gushyira inyama mu dukopo, zigatekwa, zikamara igihe kirekire

Meat curing Affinage de viande Kuranzika inyama

Meat extenders

Additif de viande à base protéique/Allongeur de viande

Ibyongera poroteyine cyangwa izindi ntungamubiri mu nyama

Meat extract Extrait de viande Ibikomoka ku nyama

Meat exudate Exsudat de viande

Amazi ava mu nyama

Meat fillers Remplisseurs de viande

Ibyongera umubyimba w’ibikomoka ku nyama

Meat flavor Saveur de viande Icyanga cy’inyama

Meat floss Fil de viande Inyama zitunganyije ziteye k’utudodo

Meat grading Catégorisation de viande

Gushyira inyama mu byiciro

Meat grinder Broyeur de viande/Moulin à viande

Icyuma gisya inyama

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 32: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

21

Meat inspection Inspection de la viande Gusuzuma inyama

Meat juiciness Jutosité de la viande

Kugira amazi kw’inyama

Meat massager Masseur de viande

Icyuma cyoroshya inyama

Meat mincer Hachoir à viande Icyuma gisya inyama

Meat mixer Mélangeur de viande

Icyuma kivanga inyama

Meat paste Pâté de viande Inombe y’inyama

Meat pigment Pigment de la viande Irangabara ry’inyama

Meat preservation Conservation de la viande Kubika inyama

Meat processing Transformation de la viande Gutunganya inyama

Meat products Produits à base de viande Ibikomoka ku nyama

Meat quality Qualité de la viande Ubwiza bw’inyama

Meat ripening Maturation de la viande Kuranzika inyama

Meat smoking Fumage de la viande

Kuranzika inyama hakoreshejwe umwotsi

Meat souring Acidificaton de la viande Kurura kw’inyama

Meat species Espèce de viande Ubwoko bw’inyama

Meat swelling capacity

Capacité de gonflement de la viande

Kubyimba kw’inyama

Meat taste Goût de la viande

Uburyohe bw’inyama

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 33: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

22

Meat tenderization Attendrissement de la viande Koroshya inyama

Meat tenderizer Attendrisseur de viande Icyoroshya inyama

Meat tenderness Tendreté de la viande Koroha kw’inyama

Meat tumbler Barratte pour viande

Icyuma gikaraga inyama

Meatloaf Pain de viande Umugati w’inyama

Meat-producing systems

Systèmes de production de viande

Uburyo bwo korora no gutunganya amatungo atanga inyama

Metmyoglobin Metmyoglobine

Microbiological Microbiologique Cyerekeye ubumenyi bw’imigera

Microbiological criteria

Critères microbiologiques

Ibigenderwaho ku bumenyi bw’imigera

Microorganism Micro-organisme Akanyabuzima/Umugera

Modified atmospheres Atmosphères modifiées

Imyuka iri mu kintu yahinduwe

Mono sodium glutamate

Glutamate de sodium/ Glutamate monosodique

Monogastric MonogastriqueIkinyabuzima bifite uruhago rw’igifu rumwe

Mould Moisissure Uruhumbu

Muscle colour Couleur de muscle Ibara ry’inyama

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 34: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

23

Muscle fibers Fibres musculaires Ubukoco bw’inyama

Mutton Viande de mouton Inyama y’intama

Myofibril Myofibrille Ubukoco bw’inyama buto

Myofibrillar MyofibrillaireGifitanye isano n’bukoco bw’inyama buto

Myoglobin Myoglobine

Myosin Myosine

Natural casings Boyaux naturels Agahu karemano gafubika sosiso

Nebulin Nébuline

Neck Cou Ijosi

Needle brine injection Aiguilles pour injection de saum-ure

Inshinge zicengeza mu nyama umunyu uri mu mazi

Neutral cleaning agents

Produits de nettoyage neutres

Nitric oxide myoglobin

Myoglobine d’oxyde nitrique/Nitroso-myoglobine

Nitrite Nitrite

Nitrite curing salt Sel de saumure à base de nitrite

Nitrosamine Nitrosamine

Nitrosomyoglobin Nitrosomyo-globine

Nitrosylhemochrome Nitrosylhemo-chrome

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 35: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

24

Nutmeg Noix de muscadeIkirungo cy’inyama kiryohera gifite impumuro nziza

Nutritive value Valeur nutritiveUmumaro w’ibiribwa/ibinyobwa

Oesophagus Oesophage Umuhogo

Offals Abats Ibirapfa

Onset phase of rigor Phase de début de la rigidité

Igihe inyama zitangira gukomera

Oregano Origan Ikimera gihumura neza (ikirungo)

Organic meat Viande organique

Inyama z’umwimerere

Organoleptic test Test organoleptique

Gusogongera/Kumva/Kubonja

Osmotic dehydration Déshydratation osmotique Kumisha

Ovine Ovin Amatungo magufi

Oxidant OxydantIkibarutsa gutwika hakoreshejwe ogusijene

Oxidation OxydationGutwika hakoreshejwe ogusijene

Oxygen barrier Barrière à l’oxygène Ikizitira ogusijene

Oxygenation Oxygénation Kongeramo ogusijene

Oxymyoglobin Oximyoglobine

PackagingConditionnement/Empaqu-etage

Gutunganya no gupakira

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 36: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

25

Pale soft exudative meat

Viande pâle, molle et exsudative

Gutakaza amazi kw’inyama z’itungo ryabazwe nabi

Pan frying Friture à la poêle Gukaranga ku ipanu

Pan-broilingGrillade sur casserole/Pan-gril

Kotsa ku ipanu

Pancreas Pancréas Impindura

Papain Papaïne Papayine

Paprika Paprika Papurika (ikirungo)

Parboiling Etuvage Uburyo bwo gutekesha umwuka

Pasteurisation PasteurisationGushyushya/Kubiza hagamijwe kwica udukoko

Pathogen Pathogène Igihumanya/Igitera indwara

Patties Pâtés Inyama ziseye cyane

Pepper Piment Urusenda

Perforated disc Disque perforé Idisike itoboye

Perimysium Perimysium Imitsi iba mu nyama

Peroxidation PeroxydationGutwikwa kw’amavuta gutewe na ogusijene

Peroxide value Teneur en peroxyde

Urugero rwo gutwikwa kw’amavuta gutewe na ogusijene

pH pH

Phosphate Phosphate

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 37: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

26

Phospholipases Phospholipases

Phospholipids PhospholipidesPhotochemical oxidation

Oxydation photochimique Ogusijene

PicklingSaumurage/Conservation au vinaigre

Kubika muri vinaigre

Pig Porc Ingurube

Pig dressing Déshabillage et éviscération du porc

Kubaga ingurube

Pig meat Viande de porc Inyama z’ingurube

Pimento Piment Urusenda

Plastics package Emballage en plastique

Uruhago rukozwe muri palasitike

Plate meat Viande en plaques Ubwoko bw’inyama

Pork Porc Inyama z’ingurube

Pork skin mix Mélange de peaux de porc Ibikonjo

Post-mortem Post-mortem/Après la mort

Nyuma yo gupfa kw’itungo

Post-mortem acidification

Acidification post-mortem

Gusharira kw’inyama nyuma yo gupfa kw’itungo

Post-mortem glycolysis

Glycolyse post-mortem

Gukatika kw’amasukari nyuma yo gupfa kw’itungo

Post-mortem inspection

Inspection post-mortem

Gusuzuma inyama nyuma yo gupfa kw’itungo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 38: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

27

Post-mortem proteolysis

Protéolyse post-mortem

Gukatika kwa poroteyine nyuma yo gupfa kw’itungo

Post-mortem rigor mortis

Rigidité cadavérique post-mortem

Kugagara kw’inyama nyuma yo gupfa kw’itungo

Postrigor meat Etat de la viande après la rigidité cadavérique

Imiterere y’inyama yo kugagara

Poultry Volaille Amatungo aguruka/Ibisankoko/Ibiguruka

Prebiotic PrébiotiqueIntungamubiri zifasha bagiteri nziza mu mubiri

Precooking Précuisson Gutunganya inyama mbere yo kuziteka

Pre-rigor meatEtat de la viande avant la rigidité cadavérique

Inyama ziboneka mbere yuko ziba zabanje gukomera nyuma yo gupfa kw’itungo

Preservation ConservationUburyo bwo kubika kubika/Guhunika/Gufata neza

Preservative Conservant

Ibyongerwa mu biryo bigafasha kubikwa igihe kirekire/Gifata neza/Kibungabunga

Pressure cooker Marmitte à pression

Inkono ifunze inyuma hose

Primal cut Coupe primaireInyama za mbere zivuye ku itungo ryabazwe

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 39: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

28

Probiotic ProbiotiqueBagiteri ifasha ubuzima bwiza bwo mu nda

Protein Protéine Poroteyine

Putrefaction Putréfaction Kubora

Quenching Trempage Kwinika mu mazi

Rancidity Rancidité Gupfa kw’amavuta

Raw Cru Kibisi

Raw cured beef Viande de boeuf affiné cru

Inyama y’inka idatetse iranzitse

Raw ham Jambon cru Inyama y’itako mbisi

Raw-fermented sausage

Saucisson traitée seulement par fermentation

Sosiso itaze kandi

Reddening Rougeur Gutukura

Refrigeration chain Chaîne de réfrigération

Uruhererekane rw’uburyo bwo gukonjesha

Rehydration Réhydratation Kongeramo amazi

Relative humidity Humidité relative Ubuhehere bw’umwuka

Rendering EquarissageGuteka kw’inyama hagamijwe gukuramo amavuta

Rennet PrésureUbwoko bw’umusemburo renete

Residues Résidus Ibisigazwa

Resting period Période de repos Igihe cy’ikiruhuko

Resting time Temps de repos Igihe cy’ikiruhuko

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 40: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

29

Retail cuts

Morceaux de viande pour le commerce au détail

Inyama zo kudandaza

Retort Autoclave

Icyuma gishyushya hakoreshejwe umwuka ushyushye/Icyuma gikoresha umwuka w’amazi yabize mu kwica umugera

Retortable pouches Poches stérilisables (à l’autoclave)

Uduhago two kubikamo ibiribwa igihe kirekire

Rib meat cut Coupe de viande des côtes Inyama z’urubavu

Rib set Ensemble de côtes Imbavu

Rigor Mortis Rigidité cadavérique

Gukomera kw’inyama nyuma yo gupfa kw’itungo

Rind Peau Uruhu

Ripening Maturation Kubika hagamjwe kongera uburyohe

Ritual slaughter Abattage rituel Kubaga hakurikijwe imihango

Roasting Rôtir Kotsa

Rumen Panse/RumenUruhago rwo mu gifu/Igifu kinini cy’indyabyatsi zuza

Ruminant Ruminant Itungo ryuza

Rump CroupeInyama yo k’Inguge y’amatungo maremare

Saccharose Saccharose Ubwoko bw’Isukari

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 41: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

30

Salimeter Salinomètre Icyuma gipima urugero rw’umunyu

Salinity Salinité Urugero rw’umunyu

Salt Sel Umunyu

Salting Salaison Kuranzikisha umunyu

Sanitation Assainissement Isukura

Sanitation scheme Programme/Plan d’assainissement Uburyo bw’isukura

Sarcolemma Sarcolemme

Sarcoplasm Sarcoplasme

Sarcoplasmic reticulum

Réticulum sarcoplasmique

Sausage Saucisse Sosiso

Sausage casing Boyau à saucisse Agahu gafubika sosiso

Sausage clippingClampage et ligature de saucisse

Gufunga sosiso

Sausage linking Enchaînement de saucisse Guhambira sosiso

Sausage ripening Maturation de saucisse Kuranzika sosiso

Sausage stuffer Poussoir à saucisse

Icyuma gishyira inyama ziseye mu gahu kazifubika

Sausage stuffing Bourrage de saucisse

Gushyira inyama ziseye mu gahu kazifubika

Sausage twisting Torsion de saucisse Guheta sosiso

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 42: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

31

Scalding EchaudageGushyushya cyane hagamijwe gukuraho ubwoya (ingurube)

Seasoning AssaisonnementGuhyaramo ibirungo kugirango ibintu biryohe

Semi-dry sausage Saucisse semi-sèche Sosiso itumutse neza

Separator Séparateur Gitandukanya

Shank meat cutMorceau de viande provenant du jarret

Inyama iva ku maboko y’inka

Sheep Mouton Intama

Sheep casing Boyau de mouton

Agahu gafubika inyama kava ku ntama (amara y’intama)

Sheep dressing desahabillement, evisceration Kubaga intama

Shelf life Durée de conservation Igihe cyo kubikwa

Shelf-stable Longue conservation

Ikiribwa kibikwa igihe kirekire/Kitangirika vuba

Shortening raffermissement Gukomera

Shrinking Rétrécissement/Rapetissement

Kugabanuka mu mubyimba

SimmerFaire cuire à petit feu/Mijoter/Mitonner

Gutekesha akariro gake

SimmeringCuisson à petit feu/Action de mijoter

Gutekesha akariro gake

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 43: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

32

SingeingBrûler légèrement/ Flambage

Kubabura hagamijwe gukuraho ubwoya (ingurube)

Single-layer films Films à une seule couche Igitambaro

Sirloin Aloyau Inyama iva ku mugongo w’inka

Skeleton muscle Muscle squelettique

Inyama zo kumagufwa

Skim milk Lait écrémé Amata adafite amavuta/Amacunda

Skin Peau Uruhu

Skinning Dépouillement Gukuraho uruhu

Slaughter by-products Sous-produits d’abattage

Umusaruro nyuma yo kubaga ibyangombwa bivuyemo

Slaughterhouse Abattoir Ibagiro

Slaughtering yield Rendement d’abattage

Umusaruro nyuma yo kubaga

Slaughterline Ligne d’abattageUrukurikirane rw’ibikorwa mu gihe cy’ibagwa

Smoke Fumée Umwotsi

Smoked sausage Saucisse fumée Sosiso yokejwe mu mwotsi

Smokehouse Fumoir Urwokerezo (rukoresha umwotsi)

Smoking Fumage Kotsa (hakoreshejwe umwotsi)

Smooth muscle Muscle lisse

Solar dryer Séchoir solaireIcyuma cyumisha hakoreshejwe imirasire y’izuba

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 44: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

33

Solar drying Séchage solaireKumisha hakoreshejwe imirasire y’izuba

Soy protein Protéine de soja Poroteyine ya soya

Spices Epices Indyoshyandyo/Ibirungo

Spices extracts Extraits d’épices ibikomokamu birungo

Spleen Rate Urwagashya

Splitting Scission Gukata/Gusatura

Spoilage Détérioration Kwangirika

Spores Spores Ubusigosigo

Stabilizer Stabilisateur Kibuza guhinduka kw’ibintu

Stainless steel Acier inoxydable Icyuma kitagwa ingese

Starch Amidon Isukari iva mu bimera

Starter cultures Levain Umusemburo

Steak Bifteck Iroti

Steam pasteurization Pasteurisation à la vapeur

Uburyo bwo kwica mikorobi hakoreshejwe umwuka utwika

Steaming meat Cuire la viande à la vapeur

Guteka inyama hakoreshejwe umwuka ushyushye

Sterilization StérilisationGuteka / Gusyushya hagamijwe kwica imigera yose

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 45: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

34

Stewing Cuisson à la casserole

Guteka mu mazi cyangwa mu amavuta uvanga

StickingCouper les vaisseaux sanguins

Gukata imitsi yo mu muhogo iyobora amaraso

Stir frying sauter en remuant

Gukaranga mu mavuta menshi ugaragura

Striated muscle Muscle strié

Stuffer EmbosseurIcyuma gishyira inyama ziseye mu gahu kazifubika

Stunning Etourdissement Kurabisha itungo (mbere yo kuryica)

Stunning efficacy Efficacité d’étourdissement

Kurabisha itungo neza

Subcutaneous fat Graisse sous-cutanée

Ibinure byo munsi y’uruhu

Sugar Sucre Isukari

Swab EcouvillonIgikoresho gifasha mu gufata igisuzumwa

Tail Queue Umurizo

Tallow Suif Urugimbu

Tanning Tannage Gukana uruhu

Tenderizer Attendrisseur Icyoroshya inyama

Tenderizing Attendrissement Koroshya inyama

Tenderloin Filet Inyama iva ku mugongo/Umuhore

Tendon Tendon Umurya/Umutsi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 46: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

35

Texture TextureUrugero rw’ubukomere/Ibigize inyama

Thaw rigor Rigueur de dégelGukomera kw’inyama nyuma yo kuva muri barafu

Thermometer Thermomètre Icyuma gipima ubushyuhe

Thyme Thym Ubwoko bw’ikirungo

Thymus Thymus

Tongue meat Langue Inyama y’ururimi

Trachea Trachée artère Igihogohogo

Transglutaminase Transglutami-nase

Triglycerides Triglycérides Bimwe mu bigize ibinure

Trimming of meat Parage de viande

Gutunganya inyama ukuraho ibidakenewe byose nk’imitsi, ibinure n’ibindi

Tropomyosin Tropomyosine

Troponin Troponine

Tumbler BarratteIcyuma gikaraga inyama kugirango zorohe

Tumbling Culbutage/Barrattage

Gukaragwa kw’inyama kugirango zorohe

Turkey meat Viande de dindon Inyama za dendo

Udder Pis Icebe

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 47: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

36

Udder fat Graisse du pis Ibinure byo mu icebe

Vacuum packaging Emballage sous vide

Gupakira nta mwuka uhari

Vacuum packer Emballeur sous-vide

Icyuma gipakira nta mwuka uhari

Vacuum stuffer Embosseur sous-vide

Icyuma gishyira inyama mu duhu tuzifubika nta mwuka uhari

Variety meats Viandes de variété/Abats Inyama z’imvange

Veal Viande de veau Inyama z’inyana

Venison Venaison/ Viande de gibier Inyama z’umuhigo

Visceral organsOrganes viscéraux/Viscères

Inyama zo munda

Voluntary muscles Muscles volontaires

Inyama zigengwa n’ubushake bw’ikinyabuzima

Warm over flavour Saveur due au sur-chauffement

Impumuro yo gushyirira

Water Eau Amazi

Water activity Activité de l’eau Urugero rw’amazi ari mu biryo

Water holding capacity

Capacité de retention d’eau

Ubushobozi bwo gufata amazi

Wet curing Salaison humide Kuranzika inyama mu mazi

White meat Viande blanche Inyama z’inkoko, urukwavu n’ifi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 48: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

37

White meat productsProduits à base de viande blanche

Ibikomoka ku nyama z’inkoko, urukwavu n’ifi

Yearling mutton Mouton d’un an Inyama z’intama y’umwaka umwe

Yeast Levure Umusemburo

Yield Rendement Umusaruro

Zero tolerance Tolérance zéroNta kwihanganirwa/Nta mugera n’umwe uri ahantu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

Page 49: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 50: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 51: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

50 Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 52: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

38

ENGLISH FRANÇAIS KINYARWANDA

Abrasive Abrasif Gikuba/Giharatura

Activated carbon filter Filtre à charbon actif

Akayungirizo gakura imyanda gakoresheje ubwoko bw’amakara

Activated sludge Boues activées

Icyondo cyirimo bagiteri zisukura imyanda iva mu nganda

Active dried yeast Levure sèche active Umusemburo

wumye

Additives Additifs

Ibyongerwa mu biryo/mu binyobwa (kubera impamvu zinyuranye)

Adhumulon Adhumulon

Adjunct Complément

Ibyongerwa mu nzoga byongera uburyohe n’impumuro

Adlupulon Adlupulon

Aeration Aération Gucisha umwuka mu bintu

Aerobic AérobieAhari umwuka/Kigomba umwuka/Ngombamwuka

Affinity Affinité Kutazirana

Airlock Hermétique Ahadaca umwuka

Albumin Albumine Alubimine/Ubwoko bwa poroteyine

Alcohol flavor Saveur d’alcool uburyohe by’inzoga

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 53: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

39

Alcohol-free beer Bière sans alcool Inzoga itarimo

alukoro

Ale Type de bière Ubwoko bw’inzoga

Ale yeast Levure pour bière AleUmusemburo w’inzoga yubwoko ale

Aleurone layer Couche d’aleurone Agace kurubuto bw’impeke

All-purpose flour

Farine à usages multiples

Ifu ikorwamo ibintu binyuranye

Alpha-amylase Alpha-amylase

Alveograph Alvéographe Icyuma gipima ifu ikorwamo umugati

Amino acid Acide aminé Kimwe mu bice byubatse poroteyine

Amorphous form Forme amorphe

Amylases Amylases Imisemburo ikata amasukari maremare

Amylogluco-sidase Amyloglucosidase

Imisemburo ikata amasukari maremare ihereye inyuma

Amylolytic enzymes Enzymes amylolytiques

Imisemburo ikata amasukari maremare yitwa amiloze

Amylopectin Amylopectine Isukari ndende ishamitse

Amyloplast Amyloplaste

Igice kigize igihingwa cy’igiti gikora intungamubiri sitace (isukari ndende)

Amylose Amylose Isukari ndende irambuye

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 54: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

40

Anticaking agent Agent antiagglomérant Ikibuza gufatana mw’ifu

Antifirming agent

Agent anti-raffermissant

Ikibuza gukomera (mu biryo)

Apex separator Séparateur à partir du sommet

Arabinoxylans Arabinoxylanes

Aroma Arome Impumuro

Ascorbic acid Acide ascorbique (Vitamine C) Vitamine C

Ash Cendre Ivu

Aspirator Aspirateur Icyuma gikurura umwuka

Atomiser Atomiseur Icyuma gihindura ibisukirwa mo ifu

Attrition Usure Gukuba ikintu ku kindi

Attrition milling Usure due au broyage Gusya hakoreshejwe uburyo bwo gukuba

Auto-oxidation Auto-oxydation

Kwangirika kw’ikintu bitewe n’umwuka wa ogusijene

Avena sativa L Avoine commune L/avena sativa L

Impeke Avena sativa L

B vitamin Vitamine B Vitamine B

Bagel BagelUbwoko bw’umugati wa bageli

Bagging Ensachage Gupakira mu mifuka

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 55: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

41

Baguette BaguetteUbwoko bw’umugati muremure

Baker Boulanger Umuntu ukora imigati

Baking soda Bicarbonate de soude Bikarubonate

Barley OrgeUbwoko bw’ikinyampeke cyengwamo inzoga

Barley ale Orge pour bière AleInzoga kengwamo inzoga y’ubwoko bwa ale

Barley syrup Sirop d’orge Siro ikozwe muri ‘orge’

Barometric fillerRemplisseur barométrique/Charge barométrique

Akayungirizo gakoreshwa n’ingufu z’umwuka

Batch fermentation

Fermentation discontinue Gutara

Batch mixer Mélangeur discontinu Imashini ivanga mu bice bice

Batch oven Four discontinu Ifuru yotsa mu bice bice

Batten Liteaux Umutozo

Batter Pâte à crêpe Igipondo cyoroshye

Beer Bière Inzoga

Beer fullness Plénitude de la bière Inzoga ihiye

Beer haziness Turbidité de la bière Kwijima kw’inzoga

Beer mouthfeelSensation de bière dans la bouche/Goût de la bière dans la bouche

Uburyohe bw’inzoga

Beeswing Lie Itende

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 56: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

42

Belt conveyor Bande transporteuseUburyo bwo gutwara ibintu mu ruganda

Benzoyl peroxide Peroxyde de benzoyle Ikoreshwa mu

kwerurutsa ifu

Betta amylase Bêta amylase Umusemburo ukata amasukari

Betta-glucan Bêta glucane Ubwoko bw’isukari ndende

Biocatalysis Biocatalyse Gusembura bitewe n’ikinyabuzima

Biomass Biomasse

Umusaruro w’ibiva mu binyabuzima/Ibikomoka ku binyabuzima

Birefringence Double réfringence

Biscuits Biscuits Ibisuguti

Bitter Amer Kirura

Bitterness Amertume Uburure

Bleaching Blanchiment Kwerurutsa/Gukuramo ibara

Blending Mélanger Kuvanga

Blending bin Caisse pour mélange Indobo yo kuvangiramo

Block flow Ecoulement en bloc

Bolt Boulon Iburo

Bottling Mise en bouteilles Gushyira mu macupa

Bottom fermentation Basse fermentation Uburyo bwo

gusembura

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 57: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

43

Brabender BrabenderIcyuma gipima ubwiza bw’ igipondo cy’ifu

Bran Son Agashishwa k’ikinyampeke

Bran dusterMachine pour séparer le son du blé par frottement

Icyuma gihanagura uduce twimpeke twasigaye kurusyo

Bran flattening roll

Rouleau d’aplatissement de son

Icyuma kibwatisha uruhu rw’imbuto

Bran layer Couche de son Igice kigize urubuto rw’impeke

Bran speck Poussière de son Ibiheri

Brandy Cognac/BrandyDivayi iva mu mbuto (zitari imizabibu)

Bread crumb Miette de pain Ibice by’imigati

Bread crust Croûte de pain Umutwe w’umugati

Bread depanning Démoulage de pain Gukura umugati ku ipanu

Bread firming Affermissement du pain

Gukomera k’umugati

Bread flour Farine à pain Ifu y’imigati/ifarini

Bread slicing Découpage en tranches de pain

Gukata umugati mo uduce

Bread staling Altération du pain Kwangirika k’umugati

Break Coupure/Cassure Gukata

Breakfast cereals Céréales (pour le petit déjeuner) Impeke

Brewer Brasseur Umwenzi

Brewery Brasserie Urwengero

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 58: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

44

Brewery effluents

Effluents de brasserie/Rejets de la brasserie Ibiva mu rwengero

Brewhouse Brasserie Urwengero

Brewing Brassage Kwenga

Brewing liquor Liqueur Amavu/Inzoga ikaze

Brewing water Eau de brassage Amazi yo kwenga

Brewing yeast Levure de brassage Umusemburo wo kwenga

Brown ale Bière brune Inzoga isa n’ikigina

Brown bread Pain brun Umugati usa n’ikigina

Brown rice Riz brun Umuceri usa n’’ikigina

Brush machine Brosse Uburoso

Bucket Seau Indobo

Bug wheat Insecte ravageur de blé Imungu y’ingano

Bulk delivery Livraison en gros/en vrac

Kugemura ibintu byinshi icyarimwe

Bulk fermentation Fermentation en vrac

Gusembura/Gutara ibintu byinshi icyarimwe

Bulk storage Stockage en vrac Guhunika ibintu byinshi icyarimwe

By-products Sous-produitsIbisigara nyuma yo gutunganya ibiribwa/ibinyobwa

Cake Gâteau Gato/Umugati )

Cakes board Plateau à gâteau Icyo baterekaho gato

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 59: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

45

Caloric value Valeur calorique

Urugero rw’intungamubiriri (ingufu) zituruka mu biryo

Canned rice Riz en conserveUmuceri wo mu dukopo umara igihe kirere

Canning Mise en conserve

Gushyira mu dukopo, ugateka kugirango bimare igihe kirekire

Caramel Caramel Isukari ikaranze

Caramel flavor Saveur de caramel Icyanga cy’isukari ikaranze

Caramelization CaramélisationGukaranga isukari/Gushyira isukari ikaranze mu kintu

Carbonation Carbonation/Gazéification

Caryopsis Caryopse Ubwoko bw’imbuto

Cellulose Cellulose Seliroze

Centrifugation CentrifugationGutandukanya ibintu hakoreshejwe kubikaraga

Chaff Balle/palette Ubwayi

Chapatis/Chappattis Chappattis Capati

Chewiness Masticabilité Ugukacangika/Uguhekenyeka

Chocolate Chocolat Shokola

Clarification ClarificationGucayuka/kweruruka kw’ibisukika

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 60: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

46

Clarifying agent Agent de clarification/Agent clarifiant

Ikintu gituma ibisukika bicayuka

Coating Enduit/Enrobage Gusiga (amavuta)

Cockle separator Séparateur de coqueIcyuma cy’umutemeri gitandukanya ibintu

Cohumulon Cohumulon

Cold stabilization Stabilisation à froid

Kubika inzoga (divayi) ahantu hakonje kugirango idafatana

Cold wort Moût froid Ikivuge gikonje

Colour grade Echelle de couleur Indangabara

Colupulon Colupulon

Common wheat Blé InganoCompensating weight Poids compensateur Ibiro byuzuza

Conditioner Conditionneur Ikimeza neza

Conditioning Conditionnement Kumeza neza

Confectioneries Confiseries Ahakorerwa bombo nibijyanye nayo

Continuous fermentation

Fermentation en continu

Gusembura cyangwa gutara bikomeza

Continuous oven Four en continu Ifuru ikomeza Convenience foods Aliments de commodité Ibiryo biteguye

Conveying Transporter Gutwara

Conveyors Transporteur Igitwara

Cooked noddles Nouilles cuites Makaroni zitetse

Cookies Biscuits/Cookies Igisuguti

Corn Maïs Ibigori

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 61: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

47

Corn based snacks

Casse-croûte à base de maïs

Ibyo kwica isari bigizwe ahanini n’ibigori

Corn flakes Flocons de maïs Ubwoko bw’ibiryo bikozwe mu bigori

Corn gluten feed Aliment à base de gluten de maïs

Ibiryo by’amatungo by’ibigori birimo guluteyine

Cotton filter pads

Tampons filtrants en cotton/Disques filtrants en cotton

Utuyungirizo dukozwe mu ipamba

Cotton seed oil Huile de coton/Huile de graines/pépins de coton Amavuta y’ipamba

Covalent bonds Liaisons covalentes

Cracker Craquelin Ubwoko bw’ibisuguti

Cracking Ecraser/Fissurer Gusatura

Craking patern Modèle de craquage Uburyo bwo gusatura

Cream ale Bière cremeuse Inzoga ifashe

Cream of tartar Crème du tartreIfu y’umweru yongerwa mu byo kurya bitandukanye

Crispbread Pain croustillant/croquant

Umugati ukomeye, umanyagurika/uvungagurika

Crispness Croustillant/Croquant Kumanyagurika/Kuvungagurika

Croissant Croissant Ubwoko bw’umugati uhese

Crumbly dough Pâte friable Igipondo gicikagurika

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 62: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

48

Crystalization CristallisationGufatana kw’isukari cyangwa ikindi kintu

Crystalline region Région cristalline

Cubic capacity Capacité volumétrique Umubyimba

Cutting Découpage Gukata

Cyclone Cyclone

Icyuma kimeze nk’umutiba gikoreshwa mu gutandukanya ibintu

Cyclone separation

Séparation par cyclone/cyclonique

Gutandukanya hakoreshejwe umutiba

Cyclo-pneumatic separator

Séparateur cyclo-pneumatique

Icyuma kimeze nk’umutiba gikoreshwa gutandukanya ibintu

Damaged grain Grain endommagé Urubuto rwangiritse

Dampening Humectation/Amortissement Gutosa/kubobeza

Dark ale Bière foncée/Bière ale brune/Bière ale noire Inzoga yijimye

Dark beer Bière foncée/noire/brune Inzoga yijimye

Darkening Assombrissement/Noircissement Kwijima

Debranning Décorticage Gutonora ibinyampeke

Decibel (dB) Décibel (DB) Decibel

Decoction mashing Brassage par décoction Uburyo bwo kwenga

Decorticating Décorticage Gutonora/Guhera

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 63: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

49

Degree of polymerization

Degré de polymérisation

Degree of substitution Degré de substitution Urugero

rw’isimburana

Dehulling Dépelliculage/Décortiqueuse Gutonora

Dehusking Décorticage/Ecossage Gutonora

De-stoner Dénoyauteur/Epierreur Icyuma gikuramo amabuye

Dextrin Dextrine Ubwoko bw’isukari

Dextrose equivalent

Equivalent du dextrose(glucose)

Diacetyl Diacétyle

Diagonal rolls Rouleaux diagonaux Ubwoko bw’ibyuma bisya

Diet beer Bière de régime Inzoga ibariye intungamubiri

Dietary fiber Fibre diététique/alimentaire

Ubukoco bufasha mu kugogora

Dirt Saleté UmwandaDiscrete water-insoluble particle

Particule invisible insoluble dans l’eau

Ibintu bidashonga byireka mu gisukika ntibigaragare

Disulphide bonds Liaisons disulfides

Dormancy of cereal grains

Dormance des graines de céréales

Umudindiro w’impeke

Double helix Double hélice Inyabibiri igoronzoye

Dough Pâte Igipondo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 64: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

50

Dough balls Boules de pâte Utubumbe tw’igipondo

Dough bubbles Bulles de la pâte Uduhago tw’igipondo

Dough consistency Consistance de la pâte Gufata kw’igipondo

Dough dividing Division da la pâte Kugabanya igipondo mo ibice

Dough elasticity Elasticité de la pâteGukururuka/Kureguka kw’igipondo

Dough extensibility Extensibilité de la pâte Kwaguka

kw’igipondo

Dough hydration Hydratation de la pâte Kwakira amazi kw’igipondo

Dough mixing Pétrissage de la pâte Kuvanga igipondo/Gufunyanga

Dough moulding Moulage de la pâte Guha isura (forume) igipondo

Dough proofing Fermentation de la pâte Kubyimba kw’igipondo

Dough relaxation Relaxation de la pâte Kurekura

kw’igipondo

Dough sheet Bande/Feuille de pâte Igipondo gishashe

Dough strength Résistance de la pâte Ubukomere bw’igipondo

Doughnut Beignet/Donut Irindazi

Dough-resting Pâte au repos Guterekwa kw’igipondo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 65: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

51

Dry cleaning Nettoyage à sec Gusukuza umwumira

Drying Séchage Kumisha

Drying phase Phase de séchage Igice cyo kumisha

Drying rate Taux de séchage Urugero rwo kumisha

Duo-aspirator Aspirateur en double Icyuma nyabibiri gikurura umwuka

Durum wheat Blé dur Ubwoko bw’ingano

Dust Poussière Ifu

Dust collector Collecteur de poussière Igikusanya ivumbi

Dusting Dépoussièrage Gutumuka kw’ivumbi

Dyox Dyox

Effluent recovery plant

Usine de récupération des effluents

Uruganda rutunganya amazi ava mu nganda

Elasticity Elasticité Ubureguke

Elevator Ascenseur Icyuma kizamura ibintu

Elongation Elongation Ubwirambure

Embryo Embryon Urusoro

Emulsifier Emulsifiant Gifasha kuvanga amazi n’amavuta

Endocarp Endocarpe Kimwe mu bice by’urubuto

Endohydrolysis Endohydrolyse

Endosperm Endosperme Kimwe mu bice by’urubuto

Endothermic Endothermique

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 66: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

52

Enriched flour Farine enrichie Ifu yakungahaye

Enthalpy Enthalpie

Enzymes Enzymes Imisemburo

Epicarp Epicarpe Kimwe mu bice by’urubuto

Epidermis Epiderme Igihu cy’inyuma/Imperaruhu

Ergot Ergot de seigle Indwara y’impeke iterwa n’udukoko

Escalator Escalier mécanique Ingazi/Esikariye

Essential oils Huiles essentielles Amavuta ahumura

Ethanol Ethanol Alukoro

Exhausts Gaz d’échappement Imyuka isohoka

Exogenous enzymes Enzymes exogènes Ubwoko

bw’imisemburo

Exothermic Exothermique

Extensograph Extensographe

Icyuma gipima ubwirambure/ubureguke bw’igipondo

Extract ExtraitIkintu gikuwe, gicukuwe, kivanwe mu kindi

Extract recovery Récuperation des extraits

Kwakira ibintu bikuwe mu bindi

Extraction rate Taux d’extraction Urugero rw’ibintu bikuwe mu bindi

Extruded breakfast cereals Céréales extrudées

Ubwoko bw’ibinyameke bitunganyije ku buryo bwihariye

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 67: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

53

Extruded flaked cereals

Céréales en flocons extrudés

Ubwoko bw’ibinyameke bitunganyije ku buryo bwihariye

Extruded puffed cereals

Céréales soufflés et extrudées

Ubwoko bw’iIbinyameke bitunganyije ku buryo bwihariye

Extruded rice Riz extrudéUmuceri utunganyije ku buryo bwihariye

Extrusion Extrusion

Gukora ibintu bifite amasura anyuranye mu gipondo, hakoreshejwe imashini yabugenewe

Extrusion chamber Chambre d’extrusion

Icyumba bakoreramo ibintu bifite amasura anyuranye mu gipondo, hakoreshejwe imashini yabugenewe

Falling number Indice du temps de chute

Farina Farina Ifu/Ifarini

Farina cereals Farine de céréales Ifu y’impeke

Farinograph FarinographeIcyuma gipima ubwiza bw’igipondo

Fat Graisse Ibinure

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 68: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

54

Fermentable sugars Sucres fermentescibles Isukari zasemburwa

Fermentation Fermentation Gusembura cyangwa gutara

Fermenter Cuve de fermentation Icyo basemburiramo

Filter Filtre Akayunguruzo

Filtration Filtration Kuyungurura

Firmness Fermeté Gukomera

Flaked cereals Céréales en flocons/Flocons de cereales

Ubwoko bw’ibinyameke bitunganyijwe kuburyo bwihariye

Flakes Flocons

Ubwoko bw’ibinyameke bitunganyijwe kuburyo bwihariye

Flaking Floconnisation Uburyo bwo gukora ibinyampeke bwihariye

Flaking mill Moulin de floconnisation

Icyuma gitunganya ibinyampeke ku buryo bwihariye

Flash pasteurisation

Pasteurisation instantanée

Gushyushya/Kubiza hagamijwe kwica udukoko

Flavor development

Développement de saveur Kongera icyanga

Flavour Saveur Uburyohe/Icyanga

Floral envelope Enveloppe floraleUtubabi tuzengurutse ururabo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 69: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

55

Flour bleaching Blanchissment de farine Kwerurutsa kw’ifu

Flour improver Améliorant de farine Ikinoza ifu

Flour packer Emballeur de farine/Conditionneur de farine Igipakira ifu

Foam builder Générateur de mousse Kibyara urufuro

Forming Formation Guha isura

Freeze-drying Lyophilisation

Uburyo bwo kumisha ibintu (amazi ava muri barafu akaba umwuka )

French bread Pain français Ubwoko bw’umugati

Friction Frottement/Friction Gukuba

Frictional cleaning

Nettoyage par friction/Nettoyage par frottement

Guhanagura ukuba

Frosted grain Grain givré/satiné Imbuto z’impeke zishwe na barafu

Fruit coat Enveloppe de fruit Igishishwa

Fumigation FumigationKwica udukoko utwukamo umwuka/Kuka

Fusarium Fusarium Udukoko tumunga impeke

Gelatinization Gélatinisation Gufatana

Germ Germe Umumero

Gin Gin Ubwoko bw’inzoga

Glass transition Transition vitreuse

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 70: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

56

Gliadin Gliadine

Poroteyine iba mu mpeke cyane cyane ingano ituma ifu yazo itanga umugati

Gliadin proteins Protéines de la gliadine

Poroteyine ziba mu mpeke cyane cyane ingano zituma ifu yazo itanga umugati

Globulin Globuline Ubwoko bwa poroteyine

Glucanases Glucanases Ubwoko bw’imisemburo

Glucoamylase Glucoamylase Ubwoko bw’imisemburo

Glucose Glucose Isukari ntoya

Gluten Gluten

Guluteni/Ubwoko bwa poroteyine iba mu mpeke cyane cyane ingano ituma ifu yazo itanga umugati

Gluten development

Développement de gluten

Kubyimba kwa guluteni

Gluten matrix Matrice de gluten

Gluten network Réseau de gluten Gluten-free bread Pain sans gluten Umugati udafite

guluteni Glutenin Gluténine Glutenin

Glycolysis GlycolyseGushwanyagurika kw’isukari bigatanga ingufu mu mubiri

Grader Classeur Icyuma gishyira mu byiciro

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 71: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

57

Grading Classement Gushyira mu byiciro

Grain Grain Urubuto

Grain drowning Trempage de grain Kwinika imbuto

Grain germination

Germination de grain (céréales) Kumera kw’imbuto

Gramineae Graminées Ibinyantete Granular hydration Hydratation granulaire Gutoha kw’imbuto

Granularity Granularité Gutera bushaza

Granulated sugar Sucre granulé Isukari y’utubuyenge

Granulation Granulation Kubuyengera

Granule form Forme de granulés/Forme granulée

Uduce dudo tw’utubuyenge

Gravity separator Séparateur par gravité

Gutandukanya hagendewe ku buremere

Green oats Avoine verte

Grist Blé á moudre Ingano zatunganyijwe zasebwa

Gun puffed whole grain cereals

Céréales complète soufflé au pistolet (canon)

Ibinyamempeke bikozwe mu buryo bwihariye

Gun puffing Gonflement Gutumba/Kubyimba

Hand appraisal Evaluation à la main Gusuzuma hakoreshejwe intoki

Hand-cut noddles

Nouilles coupées à la main

Makaroni zateguwe intoki

Hand-made noddles

Nouilles faites à la main

Makaroni zateguwe hakoreshejwe intoki

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 72: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

58

Hand-stretched noddles

Nouilles tendues à la main

Makaroni zateguwe hakoreshejwe intoki

Hand-swung noddles Nouilles étirées

Ubwo bwa makaroni akazwe ku buryo bwihariye

Hard dough Pâte dure Igipondo gikomeye

Hard wheat Blé durUbwoko bw’ingano zikomeye bufite poroteyine nyinshi

Haze Brume Urwokotsi

Head rice Riz entier Umuceri utamenaguritse

Heated grain Grain (céréale) chaufféUmuceri wacishijwe mu cyuma gishyushya

Helical gears Engrenages hélicoïdaux

Hemicellulose Hémicellulose Isukari iva mu bimera

Herbal aroma Arôme à base d’herbes (plantes)

Impumuro ikomoka ku bimera

Herbal flavour Saveur à base d’herbes (plantes)

Uburyohe bukomoka ku bimera

High amylose corn starch

Amidon de maïs riche en amylose (à teneur élevée en amylose)

Ubwoko bwa amido (isukari) iva mu bigori

High grinding Meulage élevé Gusya

Homogenous hydration Hydratation homogène Gutosa ku buryo

bungana

Hop acid Acide d’houblon

Hop extract Extrait d’houblon

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 73: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

59

Hop oil Huile d’houblon

Hop pellets Granules d’houblon

Hop resin Résine d’houblon

Hop vine Vigne d’houblon

Hopped wort Moût houblonné

Hopper Trémie Igiterantete

Hops HoublonHordeum vulgare L Hordeum vulgare L Ikinyampeke

gikorwamo inzoga

Horizontal rolls Rouleaux horizontales Ubwoko by’ibyuma bisya ibinyampeke

Hot wort Moût chaud Umutobororo

Hull Cosse Uduce tw’inyuma tw’imbuto/Igishishwa/Igihu

Hulling efficiency

Efficacité de décorticage Gutonora neza

Humidifier HumidificateurIkintu kizana ubuhehere/Ikintu kibobeza

Humulon Humulon

Husk Cosse Agahu/Igishishwa

Husk layer Couche de cosse/Coque/Balle

Igice gito cyatonorwa ku rubuto

Hydrocolloid gum

Gomme hydrocolloïdale

Hydrogen cyanide Cyanure d’hydrogène

Hydrophilic Hydrophile Gikunda amazi

Hydrophobic Hydrophobe Cyanga amazi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 74: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

60

Hygroscopicity Hygroscopicité Urugero rw’ubuhehere

Impact grinder Broyeur Ubwoko bw’urusyo

Improver Améliorant/Agent améliorant Ibirushaho kunoza

Infestation Infestation Guterwa n’udusimba

Instant noddles Nouilles instantanées Makaroni zitegurwa mu gihe gito

Invert sugar Sucre inverti Ubwoko bw’isukari

Irish red ale Bière rousse d’Irlande Ubwoko bw’inzoga

Iso-α-acids Iso-α-acides

Kernel Grain Urubuto

Kieselguhr Kieselguhr

Kilning Etuvage Kumisha mu ifuru

Kneading Malaxage Guponda/Gufunyanga

Kneading blade Lames de malaxage/Lame de pétrissage

Icyuma giponda/gifunyanga

Lactose Lactose Lagitoze/Isukari iboneka mu mata

Lager Bière blonde Ubwoko bw’inzoga

Lager fermentation

Fermentation de la bière blonde

Uburyo bwo gusembura inzoga

Lagering phase Phase de blondissement igihe cyo guha inzoga ibara

Lagering tank Cuve de blondissement de la bière

Inkono yo kwengeramo

Lambic Lambick Ubwoko bw’inzoga yo mu Bubiligi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 75: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

61

Lauter tun Cuve de clarification/Filtration du moût

Uburyo bwo kwenga aho umutobororo uba wacayutse

Lautering Filtration du moût/ Filtration sur cuve

Uburyo bwo kwenga aho umutobororo uboneka wacayutse cyerurutse

Leavening Levain Umusemburo

Leavening agent Agent gonflant/Levain Igisembura

Lemma Lemme

Igice cy’urubuto rw’impeke/Agashishwa gafubitse urubuto (intete)

Light ale Bière légère Inzoga irimo alukoro nke

Light malt Malt léger Ubwoko bw’mamera

Lignin Lignine

Lipids Lipides Ibinyamavuta

Lipophilic Liphophile Gikunda amavuta

Liquefaction Liquéfaction Guhinduka amazi kw’umwuka

Liquor Liqueur Amavu/Inzoga ikaze

Loaf Pain Umugati

Long dried pasta Pâte sèche longue Makaroni ndende zumye

Long grain Grain long Ubwoko bw’impeke ndende

Low calorie beerBière à basses calories (faible teneur en calories)

Inzoga ifite isukari nkeya

Lupulon Lupulon

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 76: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

62

Lyophilization LyophilisationKumisha aho amazi ava muri barafu akaba umuka

Macaroni Macaroni Makaroni

Macromolecule Macromolécule Molekire nini

Magnet Aimant Rukuruzi

Maillard reaction Réaction Maillard

Iyo isukari ihuye na poroteyine hari ubushyuhe ibara ry’ikintu rigahinduka ibihogo

Malt Malt Amamera

Malt colorant Colorant de malt Igiha amamera ibara

Malt liquor Liqueur à base de maltUbwoko bw’inzoga (ifite alukoro nyinshi)/Amavu

Malted grain Grain malté/Céréales maltées Amamera

Malting Maltage Kumeza (amamera)

Maltodextrin Maltodextrine

Maltose Maltose Isukari ya malitoze

Maltster Malteur/Malterie Ukora amamera

Mash Moût Umutobe ukozwe mu mamera

Mash tun Cuve à brassin Indobo yengerwamo

Mashing Empâtage/Brassage Kwenga

Maturation Maturation Gushya kw’inzoga

Mead Hydromel Inzoga y’ubuki

Melanoidin reaction

Réaction de mélanoïdine

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 77: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

63

Mellowing of grain

Mûrissement de grains (céréales) Gukura kw’imbuto

Melting Fondre Gushonga

Metal detector Détecteur de métaux Igikoresho gitahura ibyuma

Methyl bromide Bromure de méthyle

Micromolecule Micromolécule Molekire ntoya

Millet Millet/Mil Ubwoko bw’ikinyampeke

Milling Mouture/Moulure/Fraisage Gusya

Mixer Mélangeur Icyuma kivanga

Mixing Mélange/Mélanger Kuvanga

Mixing paddle Palette à mélange/Hélice de mélange Aho bavangira

Mixing trough Cuvette de mélange Ikibumbiro cyo kuvangiramo

Mixograph MixographeIcyuma gipima ibiranga uko igipondo kivangwa

Mixograph test Essai mixométrique Isuzuma ry’Ibiranga igipondo kivangwa

Modified malt Malt modifié Amamera ahinduye

Modified starch Amidon modifié Isukari yahinduwe

Moisture content Teneur en humidité/Taux d’humidité

Ingano y’ubuhehere mu kintu

Moisture testing Test d’humidité Gupima ubuhehere

Mortar Mortier Isekuru

Moth Mite Agasimba kangiza ingano

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 78: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

64

Multitubular dust collector

Capteur de poussière multitubulaire/Collecteur de poudre multitubulaire

Icyuma gikusanya ivumbi mu nganda

Mycotoxins Mycotoxines Ubumara buva mu mugera

Native starch granules

Grains d’amidon non-modifié

Niacin Niacine

Noddles Nouilles Amakaroni Non-alcohol beer Bière sans-alcool Inzoga itarimo

alukoroNon-fermentable sugar

Sucre non-fermentiscible Isukari itasemburwa

Non-reducing end

Extrémité non-réductrice/Terminaison non réductrice

Non-reducing sugars Sucres non-réducteurs

Nucellar epidermis Epiderme nucellaire Agahu k’inyuma

k’intimatimaNucellus Nucelle Intimatima

Nucleation Nucléation

Nutrients Eléments nutritifs/Nutriments Intungamubiri

Oat groats Gruaux d’avoine Ubwoko bw’impeke

Oatmeal Farine d’avoine Ifu y’impeke zikura ahantu hakonje

Oats AvoineUbwoko bw’impeke zikura ahantu hakonje

Offals Abats Ibirapfa

Oryza sativa L. Oryza sativa L. Umuceri

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 79: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

65

Oscillatting screen Tamis Oscillant Akayunguruzo

kazenguruka

Outsiftings Déchets de tamisage Ibisigarizwa

Oven-pufffed cereals

Céréales soufflées au four

Ubwoko bw’ibinyampeke biteguye ku buryo bwihariye

Ovenspring Gonflement au four

Overcooking Surcuisson Guhisha cyane

Oxidation Oxydation Kugwa ingese

Oxygenation Oxygénation Kwakira umwuka wa ogusijene

Paddy rice Riz paddy/Riz non décortiqué (brut) Umuceri udatonoye

Pale ale Bière pâle Ubwoko bw’inzoga

Pale malt Malt pâle Amamera yijimye

Palea Paléole Agace k’ikimera

Parboiled rice Riz étuvé/cuit à demi/Riz précuit

Umuceri wahuye n’umwuka ushyushye utaratonorwa

Parboiling Etuvage/Cuire à demi Kunyuzwa mu mwuka ushyushye

Pasta products Pâtes Makaroni

Paste Pâte Inombe/Umutsima

Pasting Empâtage Gufata

Pastry PâtisserieAho ibisuguti n’amakeke bikorerwa

Pastry brushe Brosse de pâtisserie/Pinceau à patisserie

Uburoso bukoreshwa mu gukora ibisuguti

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 80: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

66

Patent flour Farine brevetée Ifarini

Peak melting temperature

Pic de temperature defusion

Urugero ry’ubushyuhe igifatika gihindukamo igisukika

Pellet mill Moulin (Usine de granules) Icyuma gisya

Pentosans Pentosannes

Peptides Peptides Ibice bigize poroteyine

Pericarp Péricarpe Agahu k’inyuma k’urubuto

Pest Peste Agakoko kangiza imyaka

Pest control Contrôle des parasites Kurwanya indwara zibihigwa

Pestle Pilon Umusekuzo

Phenolics Composés phénoliques

Pitching Tangage Gutoranya ukuramo

Pizza Pizza Piza

Plansifter. Tamis Akayunguruzo k’ifu

Pneumatic conveying Transport pneumatique

Uburyo bwo gutwara ibintu hakoreshejwe umwuka

Polymer PolymèrePolymeric substrate Substrat polymérique

Polymolecule Polymolécule

Polyphenol Polyphénol

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 81: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

67

Powder feeder Doseur de poudre Icyuma kigena ifu isohoka

Pre- Avant Mbere

Press cake Tourteau (résiduel) Igikatsi

Prolamin Prolamine

Proteases Protéases

Protein Protéine Poroteyine Protein denaturation

Dénaturation de protéine

Gutakaza umwimerere

Proteolytic enzyme Enzyme protéolytique Umusemburo ukata

poroteyine

Psychrometric chart

Diagramme(Courbe) psychrométrique

Igishushyanyo cyerekana urugero rw’ubushyuhe cyangwa ubuherere mu kirere

Pudding Pudding/Riz au lait

Pullulanase PullulanaseImisemburo ikata amasukari maremare aho ashamikiye

Purifier Epurateur Igisukura

Raw Cru Kidatetse/Kibisi

Reducing end Extrémité réductrice

Reducing sugar Sucre réducteurReduction rolls/smooth rolls Rouleaux de réduction Icyuma gisya ingano

zigatanga ifu inoze

Regrinds Matières rebroyées Gusya bwa kabiri ugamije kunoza

Residues Résidus Ibisigazwa

Rheology Rhéologie Imiterere y’ibisukika

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 82: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

68

Riboflavin Riboflavine Ubwoko bwa vitamine

Rice Riz UmuceriRice breakfast cereals Céréales à base de riz Ibiryo bikomoka ku

muceri Rice flour Farine de riz Ifu y’umuceri

Rice polishing Polissage du rizUburyo bwo gutegura umuceri kugirango were

Rice whitening Blanchiment du riz Kwerurutsa umuceri

Roller milling Broyeur à rouleaux Ubwoko bw’urusyo

Rootlets Radicelles UtuziRotary drum screen Tamis à tambour rotatif Akayunguruzo

kazenguruka Rough rice Riz brut/Riz paddy Umuceri udatonoye

Rubber Caoutchouc Kawucu

Rum Rhum Inzoga iva mu Bisheke

Rye Seigle Ubwoko bw’ingano

Saccaromyces Carlsbergensis Hansen

Saccaromyces Carlsbergensis Hansen

Ubwoko bw’umusemburo bwavumbuwe na Hansen

Saccharification SaccharificationGuca amasukari maremare mo amasukari mato

Saline water Eau saline Amazi arimo umunyu

Saw Scie Urukero

Scalpel Scalpel Akabugita

Scalping Ecroutage Gukuba

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 83: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

69

Scourer Tampon abrasif/Eponge/Torchon

Ikintu gikuba mu guhanagura

Scraper Grattoir Ikintu giharagata/Inkwaruzo

Scratch Grattage Gukuba ibyuma

Screening Criblage/Tamisage Kuyungurura

Scutellum Scutellum/Ecusson Agace k’urubuto rw’ingano

Secale cereale L Secale Cereale L Bumwe mu bwoko bw’ingano

Seed Graine Urubuto

Seed coat Tégument Igishishwa/Agahu

Semi-crystalline Semi-cristallinSemi-crystalline structure

Structure semi-cristalline

Semolina Semoule Ifu ivamo macaroni

Short grain Grain court Ubwoko bw’ibinyampeke

Shredded rice Riz déchiqueté/Riz râpé Umuceri wamanyaguritse

Shrinkage Rétrécissement Kunanuka mu bunini

Sieve Tamis Akayunguruzo/Akayungiro

Sifter Tamis/Tamiseur Akayunguruzo/Akayungiro

Sifting Tamisage Kuyungurura

Silo Silo Ubuhuniko Six-row winter barley Orge d’hiver six-rangs Ubwoko bw’ingano

Slurry Suspension Isukari ndende iri mu mazi ifashe

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 84: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

70

Smoothness Etat lisse Kuba ikintu gisennye

Smut Charbon du blé Inopfu (indwara y’ingano)

Soft wheat Blé tendre Ubwoko bw’ingano

Sorbitol Sorbitol

Sorghum Sorgho AmasakaSour-dough bread Pain au levain Umugati usembuye

Spaghetti Spaghetti Ubwoko bwa makaroni

Sparging Aspersion Gusuka amazi ashyushe ku mamera

Spatula Spatule Akayiko

Spent grain Drêche Imvuzo

Sponginess Spongiosité Ububobere

Spontaneous fermentation Fermentation spontanée Gusemburira

byizanye

Spray Pulverization Guhuhera

Spreader Epandeur Igisanza

Spring wheat Blé de printemps Ubwoko bw’ingano

Sprout Germination Kumera kw’urubuto

Stacking Empilement Kurunda

Starch Amidon Amafufu/Amido

Starch gel Gel d’amidonIsukari ndende yafashe/Amafufu yafashe

Steaming Cuisson à la vapeurGuteka hakoreshejwe umwuka ushyushye

Steel huller Décortiqueuse en acier Icyuma gitonora

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 85: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

71

Steep water Eau de trempageAmazi asigara nyuma yo kwinika afite intungamubiri

Steeping Trempage/Macération Kwinika

Stickiness Caractère collant Kumatira

Stoning Dénoyautage Gukuramo urubuto

Straight run Distillation directe Nta kunyura mu bice bice

Stratification StratificationGupanga mu bice bigerekeranye/Kugerekerana

Straw Paille

Ibisigara bidafite agaciro nyuma yo gutunganya ibinyampeke/Ibyatsi

Substrate Substrat Ikintu cyakorerwaho igikorwa

Sucrose Sucrose/Saccharose Ubwoko bw’isukari

Suction AspirationGukurura hakoreshejwe umwuka

Sugar Sucre Isukari

Sweet wort Moût doux Umutobe utarasemburwa

Swelling Gonflement Kubyimba

Syneresis Synérèse Guta amazi bitewe no gupfa kw’ibiryo

Syrup Sirop Siro/Umuhama

Tempering Trempage Gutumbika

Tension rods Barres de traction Ibyuma ibindi bintu bifatiraho

Testa Tégument Agace k’urubuto

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 86: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

72

Tetraploid Tétraploïde

Thermostable ThermostableKitangizwa no kwiyongera kw’ubushyuhe

Thiamin Thiamine Ubwoko bwa vitamine

Thickener Epaississant Igitera gufatana

Threshing Battage Guhura

Toasting Grillade/Grillage Kotsa

Top fermentation Haute fermentation Uburyo bwo gusembura

Toppings Garnitures

Toughness Dureté Ubukomere

Traditional beer Bière traditionnelle Inzoga ya gakondo

Tray Plateau Iparato Triticale hexaploide Lart.

Triticale hexaploide Lart. Ubwoko bw’ingano

Triticum aestivum L. Triticum aestivum L. Ubwoko bw’ingano

Triticum durum Triticum durum Ubwoko bw’ingano Unbleached flour Farine non blanchie Ifu iterurukijwe

Uneven hydration Hydratation inégale Gutota s kuburyo

butangana

Unmalted cereals

Céréales non maltées (crues)

Impeke zitahindutsemo amamera

Vacuum Sous vide

Vanilla Vanille Vanila

Viscoelastic Viscoélastique Gifashe kandi kirenduka

Viscograph Viscographe Icyuma gipima uburenduke

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 87: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

73

Viscometer Viscomètre Igipima uburenduke

Vitamin Vitamine VitamineVolatile component Composant volatil Ikintu gihindukamo

umwukaWarehouse Entrepôt Uruhunikiro/Ikigega

Warm stabilisation

Stabilisation par chaleur

Kwikeneka (Guteka) kw’inzoga mu bushyuhe

Washer Laveur/Laveuse/Rondelle Icyogesho

Water absorption Absorption de l’eau Kunyunyuza amazi

Water binding capacity

Capacité de liaison à l’eau

Ubushobozi bwo gufata n’amazi

Water holding capacity

Capacité de rétention d’eau

Ubushobozi bwo gufata amazi

Waved roller Rouleau ondulé Umutende ugaraze Waxy corn starch

Amidon de maïs a cristaux cireux Ubwoko bwa amido

Waxy starch Amidon cireux Ubwoko bwa amido

Weevil Charançon Imungu

Weigher Peseur/Balance Umunzani

Wet milling Mouture humide Gusya bibobereye (hari amazi)

Wheat Blé Ingano

Wheatfeed Blé fourrager/ Fourrage de blé

Ibiryo by’amatungo bikozwe mu ngano

Wheatmeal gruaux de blé Ibiheri by’ingano

Whiskey Whiskey Inzoga/Wisiki

White bread Pain blanc Umugati ukozwe mw’ifarine yera

White rice Riz blanc Umuceri w’umweru

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 88: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

74

Whole kernel Grain entier Urubuto rwuzuye

whole wheat Blé entier Ingano

Wholemeal bread Pain complet

Umugati ukoze mu ngano batakuyeho agahu k’inyuma

Wholemeal flour Farine de blé complete Ifu yuzuye

Winter wheat Blé d’hiver Ubwoko bw’ingano

Wort Moût Umutobororo

Yeast Levure Umusemburo

Yeast of first generation

Levure de première génération

Umusemburo ukoreshejwe rimwe

Yeast pitching Ensemencement de la levure

Uburyo bwo kongeramo umusemburo

Young beer Jeune bière Inzoga y’umushyuhira

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

CEREALS AND CEREAL PRODUCTS

Page 89: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

88 Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 90: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

MEAT AND MEAT PRODUCTS

89Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 91: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 92: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

75

ENGLISH FRANÇAIS KINYARWANDA

Acetic acid Acide acétique

Acidity Acidité Ubukarihe/Ubusharire

Acidulant Acidulant/Acidifiant Igitera ubukarihe/ ubusharire

Additives AdditifsIbyongerwa mu biryo/mu binyobwa (kubera impamvu zinyuranye)

Agglomeration Agglomération Kwegerana

Air blower Ventilateur/Souffleur d’air

Igisunika umwuka/Icyuma gihuha umwuka

Air cooling Refroidissement par l’air froid

Gukonjesha hakoreshejwe umwuka

Air outlet Sortie d’air Ahasohokera umwuka

Air temperature Température de l’air Ubushyuhe bw’umwuka

Airborne microorganism

Micro-organisme présent dans l’air

Akanyabuzima kaba mu mwuka

Air-convection dryer

Séchoir à convection d’air

Ifuru yumisha ikoresha umwuka

Aluminum foilFeuille d’aluminium/Papier d’aluminium

Impapuro zikozwe muri aliminiyumu

Amaranth Amaranthe Inyabutongo

Anthocyanidin Anthocyanidine

Anthocyanin Anthocyane Irangabara ry’ubururu ry’ibimera

Anti-browning agent

Agent anti-brunissement

Ikibuza ibiribwa guhinduka ikigina

Anti-microbial agent Agent antimicrobien Ikibuza umugera gukura/

Ikirwanya mikorobi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 93: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

76

Antioxidant Antioxydant

Ikibuza gutwikwa kw’amamolekuleKibuza kwangizwa n’umwuka wa ogusijene

Antiseptic AntiseptiqueKibuza umugera kugera ku mubiri/Ikizitira mikorobi

Apple Pomme Pome

Apricot Abricot

Aroma Arôme Impumuro

Artichoke Artichaut Artichaut

Artificial ripening

Mûrissement artificielle

Kuneka/Gushya bitewe n’ubugenge bwa muntu

Ascorbic acid Acide ascorbique Vitamine C

Aseptic filling Remplissage aseptique

Gusuka /Gupakira ahantu hatari umugera

Aseptic packaging

Conditionnement aseptique

Gupfunyikira a ahantu hatari mikorobi

Asparagus Asperges

Astringency Astringence Gikarishye

Atmospheric humidity

Humidité atmosphérique Ubuhehere buri mu kirere

Automatic filler

Remplisseur automatique

Icyuma kikoresha mu gupakira

Avocado Avocat Avoka

Bacterium (plur. Bacteria) Bactérie(s) Ubwoko bw’umugera/

Bagiteri

Banana Banane Igitoke

Barrel Tonneau/Baril Ingunguru

Batch Lot Itsinda

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 94: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

77

Batch number Numéro de lot Inomero y’’itsinda

Beetroot Betterave Beterave

Belt conveyor Bande transporteuse Uburyo bwo gutwara ibintu mu ruganda

Belt drier Séchoir à bande Ubwoko bw’ifuru yumisha mu ruganda

Belt press Presse à bande/Bande de pressage

Icyuma gikamura (kivana umutobe mu mbuto)

Berries Baies Inkeri

Bin Bac/Poubelle Icyavu/Ikintu bamenamo imyanda

Bitterness Amertume UburureBlack eyed bean Type de haricot Ubwoko bw’ibishyimbo

Blackberry Mûre Ubwoko bw’inkeri

Blanching Blanchiment Gushyushya akanya gato

Blending Mélanger Gusya uvanga

Blueberry Myrtille/Type de fruit à baie

Ubwoko bw’inkeri zubururu

Boiling point Point d’ébullition Igipimo cy’ubushyuhe ibisukika bibiriraho

Brined vegetables Légumes saumurés Imboga zinitswe mu mazi

arimo umunyu

Brix Brix Igipima urugero rw’isukari

Broad bean Fève Ubwoko bw’ibishyimbo binini

Brocolli Brocoli Borokoli

Bromelain BromélaïneUbwoko bw’umusemburo wo mu nanasi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 95: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

78

Browning BrunissementGusa n’ikigina kw’ibiribwa bitewe n’imisemburo

Bruising Meurtrissures Gukomeretsa

Brussel sprout Chou de Bruxelles Ubwoko bw’amashu

Bulb Bulbe Igitunguru/Imvovompiri

Bulk Volume/Masse Ubunini/umubyimba

Bulking agent Agent gonflant Ikintu cyongera umubyimba/ubunini

Butternut squash Courge musquée Ubwoko bw’idegede/

ibihaza

Cabinet sun-dryer

Cabine à séchage solaire

Ifuru yumisha hakoreshejwe imirasire y’izuba

Can Boîte de conserve AgakopoCancer prevention

Prévention du cancer Gukumira kanseri

Canned foods Aliments en conserve Ibiryo byo mu dukopo

Canning Mise en conserveGupfunyika ibiribwa mu dukopo bigatekwa bikamara igihe kirerere

Capper Capsuleur Icyuma gishyiraho imifuniko

Capping machine

Machine de capsulage

Imashini ishyiraho imifuniko

Caramelization CaramélisationGukaranga isukari/Gushyira isukari ikaranze mu kintu

Carbon dioxide Dioxide de carbone/ Gaz carbonique Gaz carbonique

Cardiovascular diseases

Maladies cardiovasculaires Indwara z’umutima

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 96: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

79

Carotenoid Carotenoïde Irangabara ry’ibimera rya oranje

Carrot Carotte Karoti

Cashew nut Noix de cajou/Anacarde

Ubwoko bw’imbuto zera ahantu hashyushye

Cathechins Cathéchines

Cauliflower Chou-fleur Shufuleri

Celery Céleri Seleri

Cellophane Cellophane CellophaneCellulose acetate Acétate de cellulose

Cellulose film Film de cellulose

Centrifugation Centrifugation Gutandukanya ibintu hakoreshejwe gukaraga

Centrifuge CentrifugeuseIcyuma gitandukanya ibintu hakoreshejwe kubikaraga

Chelating agent Agent chélateur

Chemical compounds

Composés chimiques Ibinyabutabire

Chemical food preservatives

Agents chimiques de conservation des aliments

Ibyongerwa mu biryo bigafasha kubikwa igihe kirekire

Chemical peeling Epluchage chimique Guhata hakoreshejwe

uburyo bw’ubutabire

Chemicals Produits chimiques Ibinyabutabire

Cherry Cerise Ubwoko bw’inkeri

Chill injury Meurtrissement dû au coup de froid

Kononekara kubera ubukonje

Chilling Refroidissement Gukonjesha

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 97: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

80

Chlorine ChloreChlore/Umuti usukura, wica udukoko mu mazi n’ahandi

Chopping Hachage Gukatagura/Gucagagura

Chunck Gros morceau Ikimanyu/igisate kinini

Cider CidreIkinyobwa gisembuye kiva mu mutobe w’imbuto za pome

Citric acid Acide citrique

Citrus fruits Agrumes Ibisacunga

Clarification ClarificationIgikorwa gituma igisukika gicayuka/cyeruruka

Clementine ClémentineImbuto zikomoka mu guhuza mandarine n’amaronji

Climatic conditions

Conditions climatiques Imiterere y’ikirere

Cloth-bag Tissu-sac/Sac en tissu Umufuka

Cloudiness Turbidité Kidacayutse

Coated Enduit/Enrobé Gisize amavuta

Coconut Noix de coco Ubwoko bw’imbuto

Codex alimentarius Codex alimentarius Codex alimentarius

Cold storage Entreposage à froid Guhunika hakoreshejwe ubukonje

Colloidal particles

Particules colloïdales

Colloidal stability Stabilité colloïdale

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 98: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

81

Color compounds Matière colorante Ibirangabara

Colorimeter Colorimètre Icyuma gipima ibara ry’ikintu

Commercially sterile

Commercialement stérile

Ikiribwa cyangwa ikinyobwa kitarimo utunyabuzima dushobora kucyangiza

Concentrated fruit juice

Jus de fruit concentré

Umutobe w’imbuto udafunguye

Concentration Concentration Urugero rwo gufungura

Condiments Condiments Indyoshyandyo (ibirungo)

Continous belt press

Presse à bande continue

Ubwoko bw’icyuma gikamura umutobe kidahagarara

Continuous pressure filters

Filtres à pression continue

Utuyunguruzo dukoresha ingufu ku buryo bukomeza

Controlled-atmosphere storage

Entreposage à atmosphère contrôlé

Ihunikiro rifite imiterere igenzuwe

Convection Convection Guhererekana k’ubushyuhe mu mwuka

Convection dryer

Séchoir à convection

Ifuru ikoresha umwuka mu kumisha

Conveyor Transporteur/tapis roulant

Ikintu gikoreshwa mu gutwara ibintu

Conveyor dryer

Séchoir à bandes transporteuses

Ubwoko bw’ifuru yumisha ibintu bigenda

Cooling Refroidissement Gukonjesha

Cooling Refroidissement Gukonjesha

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 99: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

82

Cooling belt

Tapis de refroidissement/Bande de refroidissement

Ahakonjesherezwa ibintu bigenda

Cooling tunnel Tunnel de refroidissement

Ikonjesherezo rifunze rirerire

Corkers Boucheuse des bouteilles

Icyuma gishyira imifuniko ku macupa

Courgette Courgette Idegede/Kurujete

Cranberry Canneberge Ubwoko bw’imizabibu

CrispnessCroustillance/Croustillant/Croquant

Kumanyagurika/Kuvungagurika

Critical control point

Point de contrôle critique

Ahantu ha ngombwa ho kugenzura

Crop Culture/Récolte IbiihingwaCross-contamination

Contamination croisée

Kwandura kw’ikiribwa bitewe n’ikindi cyanduye

Cruciferous vegetables Légumes crucifères

Crushing Concassage Kujajanga

Cucumber Concombre Concombre

Curing Affinage

Curing room….

Chambre de durcissement/Chambre de fumage

Icyuma basaniramo

Cutting board Planche de découpage

Igikoresho bakatiraho imboga n’ibindi

Cyclodextrin Cyclodextrine

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 100: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

83

Dates Dattes

Ubwoko bw’imbuto ntoya ziryohera zera ku giti kimeze nk’umukindo gikura ahantu hashyuha

Deacidification Désacidification Gukura aside/uburure mu kintu

De-aerator Dégazeur/Purgeur Gikuramo umwuka

Debittering Désamérisation Gukuramo ubusharire cyangwa uburure

Deep freezing Surgélation/Congélation

Gukonjesha cyane/Kugagazwa n’imbeho

Defreezing Décongélation Kuvana mu bukonje (bwa barafu)

Dehydrated fruits Fruits déshydratés Imbuto zakamuwemo

amazi/zumagayeDehydrated vegetables

Légumes déshydratés

Imboga zakamuwemo amazi/zumagaye

Dehydration DéshydratationGukuramo amazi/Kumisha/ Ubwumagare/Kumagara

Density Densité Ireme Depectiniza-tion Dépectinisation Gukuramo pegitine

Desinfestation Desinfestation Gukumira udusimba/Kwica mikorobi

Destarching Désamidonner Gukuramo amido

Destoner Dénoyauteur Gikuramo urubuto

Deterioration Détérioration Kononekara/Kwangirika

Dip washer Laveuse par immersion

Icyoza hakoreshejwe kudubika/kwinika

Dipping Immersion/Trempage Kudubika

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 101: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

84

Distribution belt

Courroie de distribution/Bande de distribution

Icyuma gikwirakwiza

Dormancy Dormance

Umudindiro w’imbuto (bivugwa iyo imbuto zitameze kubera ibihe bibi, zitegereje ibihe byiza)

Dosage Dosage Urugero/Igipimo

Draining Egoutter Gukuramo (amazi)/Gukamura

Dried fruits Fruits secs Imbuto zumye Dried vegetables Légumes secs Imboga zumye

Drum dryer Séchoir à tambour Ubwoko bw’ifuru yo kumisha

Drupe DrupeUbwoko bw’imbuto zigira ikibuto imbere yazo

Dry matter content

Teneur en matière sèche

Igice gisigara iyo ikiribwa cyangwa igihingwa kivuyemo amazi yose

Drying Séchage Kumisha

Drying curve Courbe de séchage Umurangamyumire

Drying period Période de séchage Igihe cyo kumisha

Drying season Saison de séchage Igihe (cy’umwaka) cyo kumisha

Drying tray Plateau de séchage Ipulato yo kumishirizaho

Dust Poussière Umukungugu

Dust contamination

Contamination par la poussière

Kwandura bitewe n’umukungugu

Dust-free Sans poussière Nta vumbi/Kidafata ivumbi

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 102: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

85

Efficiency Efficacité Gitunganye

Egg plant Aubergine Urutoryi

Electronic sizing

Calibrage électronique/Encollage électronique

Kugabanya ubunini bw’ibintu hakoreshejwe ibyuma by’ikoranabuhanga

Electronic sorting Tri électronique

Gutoranya/Kujonjora ibintu hakoreshejwe ibyuma by’ikoranabuhanga

Endive Chicorée frisée Ubwoko bw’imboga zikoreshwa muri salade

Endocarp Endocarpe Kimwe mu bice bigize urubuto

Enzymatic activity

Activité enzymatique Imikorere y’imisemburo

Enzymatic browning

Brunissement enzymatique

Gusa n’ikigina kw’ibiryo bitewe n’imisemburo

Enzyme Enzyme Umusemburo (wo mu bwoko bwa poroteyine)

Enzyme clarification

Clarification d’enzymes

Gucayura ibisukika hakoreshejwe imisemburo

Enzyme treatment

Traitment enzymatique

Gukoresha imisemburo mu gutunganya ibintu

Equilibrium moisture content

Equilibre hygrométrique (Teneur en eau à l’équilibre)

Amazi ari mu kintu imbere iyo kitakwakira cg gite amazi bitewe naho kiri

Equipment Equipement Ibikoresho

Essential amino acids

Acides aminés essentiels

Ubwoko bwa aside amine umubiri w’umuntu n’ibikoko bitakwikorera, ziva mu biribwa

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 103: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

86

Essential oils Huiles essentielles Amavuta ahumura ava mu bimera ahumura neza

Evaporator EvaporateurIcyuma gihindura igisukika umwuka/Igicumbisha amazi

Expiry date Date d’expiration Igihe

extractor Extracteur Ikintu gikamura

Extrinsic factor Facteur extrinsèque Impamvu ziturutse hanze

Falling film evaporator

Evaporateur à pellicule/Film descendante

Ubwoko bw’icyuma cyumisha

Fan Ventilateur Icyuma gihuhera umwuka

Fat content Teneur en matières grasses/graisse

Ingano y’amavuta ari mu kintu

Fat-soluble vitamins

Vitamines liposolubles

Vitamine ziba mu binure

Fava bean Fève Ubwoko bw’ibishyimbo binini

Fermentation Fermentation Gutara /Gusembura/Ugatara/Ugushya

Fermentation process

Procédé de fermentation Igikorwa cyo gusembura

Fermentation starters

Agents de fermentation Imisemburo

Fiber Fibre Ubukoco

Field packing Emballage sur terrain/au champ Gupakirira mu murima

Fig Figue Ubwoko bw’imbuto

Filling Remplissage Kuzuza

Firmness Fermeté Ubukomere

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 104: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

87

Flash evaporator

Evaporateur instantané

Icyuma gihindura igisukika mo mwuka mu gihe gito

Flavonoids Flavonoïdes

Flavour Saveur Uburyohe/IcyangaFlavour volatile compounds

Composés volatils aromatisants

Ibintu bitwarwa n’umwuka bihumuza

Flotation washing Lavage à flottaison Koza hakoreshejwe

kureremba

Flowerhead vegetables Légumes florifères Imboga zigira indabo

Fluidized bed Lit fluidisé

Imashini yumisha ikoresheje umwuka ushyushye uca mu byumishwa

Foodborne illness

Maladie d’origine alimentaire

Indwara zituruka mu biryo

Food-grade plastic bottles

Bouteilles en plastique agrées pour l’usage alimentaire

Amacupa ya pulasitike agenewe gupakira ibiribwa cyangwa ibinyobwa

Forced air cooling

Refroidissement par air forcé

Gukonjesha hakoreshejwe kohereza umwuka n’ingufu mu bintu

Free radicals Radicaux libres

Freeze-drying LyophilisationKumisha aho amazi ava muri barafu akaba umwuka

Freezing CongélationGukonjesha cyane kugeraho ikintu kiba barafu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 105: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

88

Fresh produceProduit agricole frais/Fruits et légumes frais

ibiribwa bigisarurwa/bitoto

Fresh storage Stockage au frais Guhunika ibiribwa bikiva mu murima

Fresh-frozen vegetables

Légumes frais- surgelées

Imboga mbisi zakonjeshejwe zikagagara

Frozen fruits Fruits surgelés Imbuto zagagajwe n’imbeho

Frozen vegetables Légumes surgelées Imboga zakonjeshejwe

zikagagara

Fruit Fruit Urubuto

Fruit coating Enrobage de fruit Gusigiriza imbuto

Fruit cocktail Macédoine de fruits/Salade de fruits

Imvange y’imbuto zinetse

Fruit concentrate Concentré de fruit Umutobe w’imbuto

udafunguye Fruit jam Confiture de fruit Komfitire y’imbuto

Fruit jellies Gelées de fruit Imbuto zifashe

Fruit juice Jus de fruit Umutobe w’imbuto Fruit manufacturing

Transformation des fruits

Gutunganya imbuto mu ruganda

Fruit mix Mélange de fruits Imvange y’imbuto

Fruit nectar Nectar de fruitUmutobe ushobora kongerwamo amazi n’isukari

Fruit paste Pâte de fruit Inombe y’imbuto/Umutsima w’imbuto

Fruit products Produits fruitiers Ibikomoka ku mbuto

Fruit puree Purée de fruit Inombe y’imbuto

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 106: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

89

Fruit quality Qualité du fruit Ubuziranenge/Ubwiza bw’imbuto

Fruit skin Peau du fruit/Epiderme du fruit Uruhu rw’urubuto

Fruit spoilage Détérioration de fruits Kononekara kw’imbuto

Fungi Champignons/Mycètes

Ubwoko bw’umugera/Ibisahumyo

Fungicide Fongicide Umuti wica udusahumyo

Funnel Entonnoir Umubirikira

Garlic Ail Tungurusumu

Gel Gel Igikoma gifashe cyane

Gelatin Gélatine

Genetic modification

Modification génétique

Guhinduka bishingiye ku ndangakamere z’ikinyabuzima

Ginger Gingembre Tangawizi

Glass jarFiole en verre/Bocal en verre/ Récipient en verre

Ikirahure

Gooseberry Groseille à maquereau Gaperi

Grade Catégorie Urwego

Grape Raisin Umuzabibu

Grapefruit Pamplemousse Pamplemousse

Green bean Haricots verts UmutejaGreenhouse dryer Séchoir en serre Inzu yumishirizwamo

igenzuwe Grinding mill Broyeur/Moulin Urusyo

Groundnut Arachide Ubunyobwa/Ibiyobe/Ububemba

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 107: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

90

Guava Goyave Ipera

Hard water Eau calcaire/Eau dure

Amazi arimo imyunyu ngugu myinshi

Harvesting Moissonnage/Recolte Gusarura

Hazard Risque/Danger alimentaire

Ibishobora kwangiza ubuzima

Headspace vacuum Espace non rempli Umwanya usigara hejuru

y’ibiryo bipakiyeHealth Santé Ubuzima

Health benefits Bienfaits pour la santé Inyungu z’ubuzima

Heat sterilization

Stérilisation par la chaleur

Kwica imigera hakoreshejwe ubushyuhe

Heat-resistant pathogens

Agents pathogènes resistant à la chaleur/Thermorésistants

Imigera yica, iticwa n’ubushyuhe

Heavy metals Métaux lourds

Herbs Herbes Utwatsi duhumuza

Hermetic closure

Fermeture hermétique

Kurumya/Gufunga neza/hose

Hermetic packaging

Emballage étanche/ Conditionnement hermétique

Gupakira ugafunga neza neza

High pressure water jet

Jet d’eau à haute pression

Icyuma cyohereza amazi n’ingufu

High-pressure sterilization

Stérilisation à haute pression

Kwica imigera yose hakoreshejwe ingufu nyinshi

Holding tank Réservoir de retenue Ingunguru

Hot filling Remplissage à chaud

Kuzuza ibiryo bishyushye mu dukopo

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 108: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

91

Hot pepper Piment (fort) Urusenda

Hot-gas peeling

Epluchage à gaz chaud

Guhata hakoreshejwe umwuka ushyushye

Hulling Décorticage GutonoraHydraulic press Presse hydraulique

Hydrocooling Refroidissement par l’eau

Gukonjesha hakoreshejwe amazi akonje

Hydrogen swell

Gonflement du à l’hydrogène

Kubyimba kw’udukopo ibiryo birimo kubera umwuka wa idorojene

Hygiene Hygiène IsukuHygiene measures Mesures d’hygiène Amabwiriza y’isuku

Hyperfiltration Hyperfiltration Kuyungurura ukanoza

Incubation Incubation Kubika ikintu ahantu hari ubushyuhe bugennye

Ingredients Ingrédients Ibitekwa/Ibigize ikintu

Inoculation Inoculation Gushyiramo umusemburo

Insect Insecte Inigwahabiri

Instantizing Instantanéisation

Intrinsic factors

Facteurs intrinsèques

Impamvu zivuye kuri kamere y’ikintu

Irradiation Irradiation Gutwika hakoreshejwe imirasire

Jackfruit Jacquier Igifenesi

Jam Confiture Komfitire

Jar Fiole/Bocal/Pot/Récipient Icupa

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 109: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

92

Jars screw-top Fiole à bouchon vissable en haut

Icupa zifungwa hazengurutswe

Jelly Gelée Igikoma

Juice appearance Apparence du jus Uko umutobe ugaragara

(usa)

Juice filler Remplisseur de jus Icyuma gishyira umutobe mu macupa

Juice-based beverages

Boissons à base de jus

Ibinyobwa bikomoka ku mbuto/Imitobe

Kiwi fruit Fruit de kiwi Ubwoko bw’imbuto za z kiwi

Label Etiquette Urupapuro rugaragaza ibiranga ikintu

Labeller Etiqueteuse Icyuma gishyiraho urupapuro ruranga ikintu

Labelling Etiquetage Gushyiraho urupapuro ruranga ikintu

Lactic acid Acide lactique Aside mvamata

Lactic-acid fermentation

Fermentation lactique

Gusembura hakoreshejwe bagiteri za aside mvamata

Ladle Louche Umudaho

Layer CoucheLeafy vegetables Légumes feuillues Imboga z’inyabibabi

Leakage Fuite Guhita/Guhitisha

Leek Poireau Puwaro

Lemon Citron Indimu

Lemonade Citronnade Umutobe uva mu bisacunga

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 110: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

93

Lemongrass Lemongrass/Citronelle Cyayicyayi

Lemon-squeezer Presse-citron Icyuma gikamura indimu

Lima bean Haricot de lima Ubwoko bw’ibishyimbo

Lime Citron vert/Chaux Indimu/Ishwagara

Limonene Limonène Igisukika kiba mu gishishwa cy’indimu

Liquefaction Liquéfaction Guhinduka igisukika k’umwuka (mu mazi)

Lutein Lutéine

Lycopene Lycopène Irangabara ritukura mu bimera

Macadamia Macadamia Makadamiya

Maceration Macération Kwinika

Maillard reaction Réaction Maillard

Igikorwa kiba iyo isukari ihuye na poroteyine hari ubushyuhe ikintu kigasa n’ibihogo

Malic acid Acide malique

Mango Mangue Umwembe

Mangosteen Mangoustan Ubwoko bw’igiti gitanga imbuto

Manure Fumier Imborera

Marinade Marinade Uburyo bwo kurunga imboga n’ibindi biribwa

Marmalade Confiture/Marmelade Ubwoko bwa komfitire

Mashing Brassage Kwenga

Maslin pan Casserole de méteil Ubwoko bw’isafuriya

Maturity Maturité Kwera/Gushya

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 111: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

94

Melon Melon Idegede

Membrane filtration

Filtration membranaire

Uduhu/Utwenda twabugenewe dukoreshwa mu iyungurura

Mesocarp Mésocarpe Kimwe mu bice bigize urubuto

Metabisulfite Metabisulfite

Microbial safety

Innocuité microbienne/Salubrité microbienne

Ubuziranenge burebana n’ibyakwangiza ibiribwa bitewe na mikorobi

Microbial spoilage

Détérioration d’origine microbienne

Kwangirika bitewe na mikorobi

Microorganism Micro-organisme Umugera/Akanyabuzima

Milling Mouture Gusya

Minerals Minéraux Imyunyu ngugu

Mixer Mélangeur Ikivangisho

Mixing tank Réservoir de mélange

Tanki ikoreshwa mu kuvanga ibintu

Modified-atmosphere packaging

Conditionnement sous atmosphère modifié

Gupakirira ahari umwuka wahinduwe

Moisture Humidité UbuhehereMoisture content Taux d’humidité Urugero rw’ubuhehere

Monitoring Suivi/Contrôle Igenzura

Moringa Moringa Moringa

Mould Moisissure/Moule Uruhumbu

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 112: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

95

Multiple-effect evaporator

Evaporateur à effets multiples

Icyuma cyifashishwa mu kugabanya amazi hakoreshejwe umwuka

Mush/Cornmeal

Bouillie de maïs/Semoule de maïs Igikoma cy’ibigori

Mushing Préparer une bouillie Kunomba

Mushroom Champignon Igihumyo

Mushroom Champignon Igihumyo

Muslin cloth Mousseline/Tissu de mousseline

Ubwoko bw’akayunguruzo gakozwe mu gitambaro

Nanofiltration Nanofiltration Uburyo bwo kuyungurura

Natural acidification

Acidification naturelle Gusharira byizanye

Natural preservative Conservant naturel Ibintu kamere bituma

ibiribwa bitangirika

Natural waxes Cires naturelles Imishashara y’umwimerere

Nectar Nectar Utuzi tuba ku ndabyo turyohera

Non-enzymatic browning

Brunissement non enzymatique

Kwijima bidatewe na imisemburo

Non-volatile compounds

Composés non-volatiles

Ibintu bidahinduka umwuka

Nozzle Buse (pulvérisateur) Umwenge

Nut Noix Ubwoko bw’urubuto rukomera/Nuwa

Nutrients Eléments nutritifs Intungamubiri

Nylon sieve Tamis en nylon Akayunguruzo gakozwe muri nilo

Off-flavour Mauvais goût Ububihe

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 113: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

96

Okra Gombo Gombo

Olive Olive Olive

Onion Oignon Igitunguru

Optimum dosage Dosage optimal

Gupima ibintu bitandukanye ku buryo nyabwo

Orange Orange Icunga/Ironji

Organic produce Culture biologique Imyaka/ibiribwa

by’umwimerere

Organoleptic OrganoleptiqueCyumvwa hakoreshejwe umubiri gusa (intoki, kureba, kurigata…)

Osmotic concentration

Concentration osmotique

Osmotic dehydration

Déshydratation osmotique

Uburyo bwo gukura amazi mu kintu

Oven Four Ifuru

Oxidative breakdown

Dégradation oxydative Gutwikwa na ogusijene

Package Paquet/Emballage Ipaki

Packing Emballage Gupakira/Gupfunyika /Gushyira muri ambalaji

Pallet PaletteIgitereko kibikwamo ibiribwa byatunganijwe cyangwa byasaruwe

Papain Papaïne Umusemburo uba mu ipapayi

Papaya Papaye Ipapayi

Parsley Persil Ubwoko bw’imboga zisa na seleri/Perisili

Passion fruit Fruit de maracuja/Fruit de la passion Marakuja/Itunda

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 114: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

97

Paste Pâte Inombe

Pasteurization PasteurisationGuteka/Gushyushya/Kubiza hagamijwe kwica udukoko

Pathogen PathogèneMikorobi zitera indwara/Igihumanya/Igitera indwara

Peanut Arachide Ubunyobwa

Pear Poire Ubwoko bw’imbuto

Pearch Pêche Ubwoko bw’imbuto

Peas Pois Amashaza

Pectic enzymes Enzymes pectolytiques Ubwoko bw’imisemburo

Pectin Pectine Ubwoko bw’isukari

Pectinases Pectinases Ubwoko bw’imisemburo

Pectolytic enzyme

Enzyme pectolytique

Anzime zicagagura poroteyine

Peel separator Séparateur d’écorce Akamashini gakuraho igishishwa

Peeler Eplucheuse Icyuma gihata

Peeling Epluchage Guhata

Pepper Poivre Puwavuro

Pericarp Péricarpe Kimwe mu bice bigize urubuto

Perishability Altérabilité/Périssabilité Kwangirika

Pest control

Contrôle des parasites/Lutte phytosanitaire/Lutte contre les insectes nuisibles

Kurinda udukoko twangiza ibihingwa cyangwa ibiribwa

pH pH Ubukare

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 115: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

98

pH metre pH-mètre Igikoresho gipima ubukare

Phenol PhénolPhenolic compound

Composé phénolique

Physical hazards

Risques physiques/Dangers physiques

Ibintu bifatika byangiza umubiri bishobora kuboneka mu biryo

Physico-chemical properties

Propriétés physico-chimiques Imiterere

Phytochem-icals

Substances phytochimiques

Ibintu biba mu bimera bifitiye akamaro umubiri

Phytonutrients Phyto-nutrimentsUbwoko bw’intungamubiri ziba mu mbuto n’imboga

Pickle CornichonUbwoko bw’ikiribwa gikorwa mu bintu bitandukanye

Pigment Colorant Intangabara

Pineapple Ananas Inanasi

Plastic film bag Sac en film plastique

Umufuka wifitemo agahu ka parasitike

Plum Prune Ubwoko bw’imbuto(y’Ikinyomoro)

Pod vegetables Légumes à gousse ibinyamisogwe

Polyethylene Polyéthylène

Polyphenol Polyphénol

Polyphenol oxidase Polyphénol oxidase

Polyvinyl chloride

Chlorure de polyvinyle

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 116: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

99

Pomegranate Grenade Ubwoko bw’imbuto/Umukomamanga

Porosity Porosité Kugira utwenge ducamo amazi

Post-harvest Post-récolte Nyuma y’isarura

Post-harvest defects Défauts post-récolte Ibyangiritse bigaragara

nyuma y’isaruraPost-harvest diseases

Maladies post-récolte

Indwara za nyuma y’isarura

Post-harvest losses Pertes post-récolte Ibitakara nyuma y’isarura

Post-harvest quality Qualité post-récolte

Ubwiza/ubuziranenge bw’imyaka nyuma y’isarura

Post-harvest technology

Technologie post-récolte

ikoranabuhanga bwo gufata neza ibyasaruwe

Potable water Eau potable Amazi meza yo kunywaPowdered products Produits en poudre Ibiribwa bikoze mu mafu

Pre-clarification Pré-clarification Ibikorwa mbere yo

kuyungurura

Pre-harvest management Gestion pré-récolte Imicungire ya mbere

y’isarura

Preservation Conservation Kubika/Guhunika

Preservative ConservantIcyongerwa mu biryo gifasha kubibika igihe kirekire

Preserves ConservesIbiribwa biteguwe mu buryo bizamara igihe kirekire bitarangirika

Pre-sorting Triage préalable Kurobanura kw’ibanze/gukorwa mbere

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 117: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

100

Pressure-type filters

Type de filtres à pression

Ubwoko bw’utuyunguruzo

Pre-treatment Traitement préliminaire

Gutunganya (ibiribwa) by’ibanze/bikorwa mbere

Proanthocyan-idins Proanthocyanidines

Procedure Procédure Uburyo/Inzira ikintu gikorwamo

Process optimization

Optimisation des procédés

Gukora ku buryo bwiza bushoboka

Processing centre

Centre de transformation

Aho ibiribwa bitunganyirizwa

Processing facility

Usine de transformation

Uruganda rutunganyirizwamo ibiribwa

Processing line Ligne de production Ahatunganyirizwa ikiribwa cg ikinyobwa cyihariye

Processing plant

Usine de transformation

Uruganda rutunganya ibiribwa

Processing unit Unité de transformation

Uruganda rutunganya ibiribwa

Proteolytic enzyme

Enzyme protéolytique

Ubwoko bw’umusemburo

Proximate analysis

Analyse approximative

Gusuzuma biguha ikigereranyo cy’uko ikintu runaka kingana

Prune Pruneau Ubwoko bw’imbutoPsychotrophic microorgan-isms

Micro-organismes psychrotrophes

Utunyabuzima tuba ahantu hakonje

Puffiness Gonflement Kubyimba

Pulp Pulpe Uduhwa tw’imbuto

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 118: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

101

Pulp extractor Extracteur de la pulpe

Icyuma kiyungurura uduhwa tw’imbuto

Pulper Pulpeur Icyuma gikura uduhwa mu mbuto

Pulse Lentille/Légume à gousse

Ubwoko bw’ibinyamisogwe (imikunde)

Pumpkin Potiron/Citrouille Ubwoko bw’ibihaza

Puree Purée Inombe

Pycnometry Pycnométrie

Quality Qualité Ubwiza bw’ikintu

Quince Coing Ubwoko bw’ikirungo

Rack Etagère pour légumes

Agakoresho kifashishwa mu guterekaho ibiribwa

Radish RadisUbwoko bw’imboga aho ikiribwa ari imizi yayo/Radi

Raisin Raisin Urubuto rw’’umuzabibu

Raspberries Framboises Ubwoko bw’imbuto zimeze nk’inkeri

Reflection Réflexion Kugaruka k’urumuri rugonze ikintu runaka

Refractometer Réfractomètre Icyuma gipima urugero rw’isukari mu bisukika

Refrigerated vehicles

Véhicules frigorifiques Imodoka zifitemo firigo

Rehydration/reconstitution

Réhydratation/reconstitution

Kongera amazi mu kiribwa runaka cyumishijwe

Relative humidity Humidité relative Ubuhehere bw’umwuka

Respiration Respiration Guhumeka

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 119: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

102

Respiration activity Activité respiratoire Igikorwa cyo guhumeka

Reverse osmosis Osmose inverse

Ubwoko bw’iyungurura butuma hatambuka amazi gusa

Ripe fruit Fruit mûr Urubuto ruhishije/rweze

Ripeness Maturité Kwera/Gushya

Ripening Maturation Kwera/Gushya

Rodent Rongeur Icyonnyi cyo mu bwoko bw’ingugunnyi/Inkegesi

Roller inspection table

Table à rouleaux pour inspection

Ameza akorerwaho igenzura

Room temperature

Température ambiante

Igipimo cy’ubushyuhe bwo hanze

Root Racine Umuzi

Rotary drum presser

Presse à tambour rotatif

Ubwoko bw’icyuma gikamura

Rotary drum pressure filters

Presse-filtres à tambour rotatif

Ubwoko bw’icyuma gikamura kikanayungurura

Rotary washer Laveuse rotativeUbwoko bw’icyuma cyifashishwa mu koza ibintu

Rotating mixerMélangeur rotatif/Mélangeur automatique

Ubwoko bw’imashini ivanga

Rubber Caoutchouc kawucu

Salt Sel Umunyu

Salt dispenser Distributeur de sel/Epandeur de sel

Icyifashishwa mu kuminjira umunyu

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 120: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

103

Salted vegetables Légumes salés Imboga zashyizwemo

umunyu

Salting SalaisonGushyiramo umunyu/kurunga n’umunyu/Kuranzikisha umunyu

Sample Echantillon Urwitegererezo

Sanitation Assainissement Isukura rigabanya cyane mikorobi/Ugusukura

Saturation Saturation Gusenderereza/Kuzura/Guhaga amazi

Saturation index Indice de saturation Igipimo cy’isenderera

Sauce Sauce Isosi

Sauerkraut ChoucrouteUbwoko bw’amashu ategurwa bayavuza (agasharira)

Scalding Echaudage Gushyushya cyane

Scale Balance Umunzani

Scrape Gratter/Racler Gukuba

Screening Sélection/Criblage Gutoranya/Kuyungurura

Screw presses Presse à vis Ubwoko bw’icyuma gikamura/gikanda

Sealing machine Machine de scellage Imashini ifunga/

ipfundikiraSeamer Sertisseuse Imashini ifunga

Seaming Sertissage Gufunga udukopo tw’ibiribwa

Seaming machine

Machine de sertissage

Imashini ifunga udukopo tw’ibiribwa

Sedimentation method

Méthode de sédimentation Uburyo bwo gukeneka

Seed Graine Impeke/Akabuto/Intete

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 121: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

104

Semi-processed Semi-traité Gitunganyije ku buryo

butarangiyeSenescence Sénescence Ubusaza (bw’ibihingwa)

Sensory quality Qualité sensorielle

Ubwiza/Ubuziranenge bwumvwa hifashishijwe amazuru, ururimi, gukorakora, amaso

Serpentine SerpentinIcyuma bakoresha mu buryo bwo gukonjesha/gushyushya

Shade drying Séchage sous ombre Kumutsa/Kumisha mu gicucu

Shelf-life Durée de conservation

Igihe ntarengwa ibiribwa bimara bihunitse

Shelf-stable product

Produit à durée de vie stable/ Produits de longue (durée de) conservation

Ibiribwa byatunganijwe bimara igihe kirekire bitarangirika

Shredding Déchiquetage Gushwanyaguza

Sieve Tamis Akayunguruzo

Size reduction Réduction de la taille

Kugabanya ingano y’ikintu runaka

Sizer Granulomètre Imashini ipima ingano y’ikintu

Skimmer EcumoireIgikoresho gikuramo ibintu bireremba mu gisukika

SlicerEminceur/Trancheuse/Couteau à découper

Akuma gakatamo uduce tungana kandi duteye kimwe

Slicing Emincer/Découpage en tranches

Gukatamo uduce uduce tungana kandi duteye kimwe

Smoke Fumée Umwotsi

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 122: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

105

Smoking FumageGutunganya ibiribwa runaka hakoreshejwe umwotsi

Smoothies FouettéesUbwoko bw’ibinyobwa bikorwa mu mbuto n’amata bivuruze

Soaking Trempage/Immersion Kudubika/Kwinika

Sodium benzoate Benzoate de sodium

Sodium chloride Chlorure de sodium Umunyu

Sodium nitrite Nitrite de sodium

Soft Doux Cyorohereye

Soft water Eau adoucie Amazi atarimo imyunyu ngugu myinshi

Softening Adoucissement(adoucissant)

Koroshya/Gutuma ibiribwa byorohera

Solar dryer Séchoir solaire Icyuma cyumisha hakoreshejwe imirasire y’izuba

Solar drying Séchage solaire/Séchage au soleil

Kumisha hakoreshejwe imirasire y’izuba

Sorbic acid Acide sorbique

Sorting Triage Gutandukanya/gushyira mu byiciro/Kurobanura

Sorting lineLigne d’assortissement/Ligne de triage

Aho batandukanyiriza/bashyirira mu byiciro mu ruganda

Sorting machine

Trieuse/Machine de triage Imashini itoranya

Sourness Acidité/Aigreur Ubusharire

Soybean Soja Soya

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 123: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

106

Spices Épices Ibirungo

Spinach Épinards Epinari

Spoilage Détérioration Kwangirika

Spray drierSéchoir à pulverization/Atomiseur

Icyuma gikoreshwa mu kumutsa/kumisha

Spraying Pulvérisation Uburyo bwo gufuhira

Sprouting Germination Kumera

Stacking Empilement/ Empiler

Gupanga ibintu bimwe hejuru y’ibindi/Kurunda hamwe

Stainless steel Acier inoxydable/Inox Ibyuma bidafata umugese

Standard Standard/Norme Ngenderwaho

Standardiz-ation mark

Marque de normalisation.

Akamenyetso ku biribwa byateguwe kerekana ko byujuje ubuzirange

Starch Amidon Amido

Steady state Etat d’équilibre Kuba ibintu bidahindagurika

Steam Vapeur Umwuka ushyushye cyane uva mu mazi abira

Steam peeling Epluchage par vapeur

Guhata/Guharura hakoreshejwe umwuka ushyushye cyane

Steaming Cuisson à la vapeurGuteka hakoreshejwe umwuka ushyushye cyane

Steam-jacketed pan Casserole à vapeur

Ubwoko bw’isafuriya itekeshwa hakoreshejwe umwuka

Stem/stalk vegetables

Tiges (souches/tronc)/Légumes-troncs

Imboga ziribwa uruti

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 124: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

107

Sterility StérilitéKuba ibiribwa byatunganyijwe ku buryo mikorobi zose zipfa

Sterilization Stérilisation

Guteka cyangwa gutunganya ibiribwa ku buryo mikorobi zose zipfa/Uburyo bwo kwica mikorobi zose

Sterilization by filtration

Stérilisation par filtration/Filtration stérilisante

Gutunganya ibiribwa ku buryo mikorobi zose zipfa hifashishijwe kuyungurura

Sterilizing agent

Agent de stérilisation

Icyifashishwa mu gutunganya ibiribwa ku buryo mikorobi zose zipfa

Stirring Agitation Kuvanga

Stone fruits Drupes/Fruits à noyaux

Ubwoko bw’imbuto zigira urubuto rukomeye

Storage Stockage/Entreposage

Gushyira mu bubiko/Guhunika

Storage life Durée de stockage Igihe ibintu bimara mu bubiko

Storage room Salle de stockage (d’entreposage)

Icyumba cyagenewe kubikwamo/Ububiko

Storage tank Réservoir/Cuve de stockage

Tanki yagenewe kubikwamo

Storage temperature

Température de stockage

Igipimo cy’ubushyuhe mu bubiko

Storage time Temps de stockage/entreposage

Igihe ibintu bimara mu bubiko

Stove Réchaud/Fourneau Iziko

Strainer Presse Icyuma gikamura

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 125: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

108

Straining Pressage Gukamura

Strawberry Fraise Inkeri

Sub-tropical fruit Fruit subtropical Imbuto zera ahantu

hashyushye

Succulent Succulent Gifite isukari nyinshi/Kiryohereye

Sucrose Sucrose Isukari

Sulphiting SulfitageSulphur dioxide Dioxide de soufre

Sunburn Coup de soleil Kubaburwa n’izuba

Sun-dryer Séchoir sous soleil kumisha ku zuba

Surfactants Agents tensio-actifs/Surfactants

Sweet lemon Citron doux/Limette Ubwoko bw’ibisacunga

Sweetness Goût sucré Uburyohere

Syrup Sirop Siro

Tabletting Pastillage

Tannins Tanins

Tartaric acid Acide tartrique

Tartness Aigreur/Acidité Ubusharire

Temperate fruits Fruits tempérés

Ubwoko bw’imbuto zihingwa mu turere dukonja

Temporary storage

Stockage/Entreposage temporaire

Kubika/gushyira mu bubiko igihe gito

Texture Texture Imimerere y’ikintu

Thermal conductivity

Conductivité thermique

Gutwara/Kugenda/Gutembera k’ubushyuhe mu kintu runaka

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 126: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

109

Thermal diffusion Diffusion thermique Gusaranganya ubushyuhe

mu kintu runaka

Thermal processing

Transformation thermique/Traitement thermique

Gutunganya hakoreshejwe ingufu z’ubushyuhe

Thermal radiation

Rayonnement thermique Imirasire ishyushye

Thermal shock Choc thermique Ikubitiro ry’ubushyuhe

Thermometer Thermomètre Igipimo cy’ubushyuhe

Thickening Epaississement/Epaississant Kongera mu bunini

Thin-film evaporators

Evaporateurs à couches minces

Icyuma kigabanya amazi hakoreshejwe kuyabiza

Tin Etain Itini

Tomato Tomate Itomati

Top icing Glaçage supérieur Guhindura barafu ibiri hejuru

Total soluble solids

Solides complétement solubles

Ibikomeye byivanga n’amazi byose

Translucency TransluciditéBituma urumuri rutambuka/ruhita/Kubengerana

Transmission Transmission Gutambuka/Gutambutsa

Transportation Transportation Itwara/Gutwara bintu n’abantu/Ubwikorezi

Tray Plateau Isiniya/Isahani igaramye/Iparato

Tree fruits Arbre-fruitiers Imbuto z’ibiti

Tree tomatoTomate arbustive (d’arbre)/Prune de japon

Itomati zo ku biti/Ikinyomoro

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 127: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

110

Trimming Taille Gukata

Tropical fruits Fruits tropicauxImbuto zihingwa mu turere twegereye Ekwateri

Tubers TuberculesIbjyanye n’imyumbati, ibijumba n’ibisa nabyo/Ibinyabijumba

Tunnel drier Séchoir à tunnel

Ubwoko bwo kumutsa/kumisha bicishijwe mu muhora ushyushye

Turbid juice Jus trouble Umutobe wifitemo binini bigaragaramo

Turbidity Turbidité Guhungabana kw’ibiribwa bisukika

Turnip NavetUbwoko bw’imboga aho ikiribwa ari imizi yayo/Nave

Turnip greens Feuilles de navet Ibibabi bya nave

Ugli fruit Ugli Imbuto ya Ugli

Ultrafiltration UltrafiltrationIyungurura rituma hatambuka utuntu duto gusa

Ultrasonic cleaning

Nettoyage ultrasonique Ubwoko bw’isukura

Ultra-violet light Lumière UV Urumuri rwa UV

Underground storage

Stockage souterrain/stockage sous-sol Kubika mu nsi y’ubutaka

Under-vacuum Sousvide Nta mwuka urimo/uhari

Undesirable effects Effets indésirables Ingaruka zitifuzwa

Unloading Déchargement/Débarquement Gupakurura

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 128: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

111

Unripe Non mûr Kiteze/KibisiUnsteady state Etat instable Kudatuza

Vacuum belt Bande sous vide/Bande à vide

Umukandara utwara ibiribwa ahantu hatari umwuka

Vacuum cooker

Cuisinière à vide/Cuiseur sous vide

Ishyiga/igitekesho giteka hakuwemo umwuka

Vacuum cooling

Réfroidissiment sous vide

Ikonjesha rikorewe ahantu hatari umwuka

Vacuum dryer Séchoir à(sous) vide

Ahanikirwa/Ahumukirizwa habugenewe hakuwemo umwuka

Vacuum evaporator

Evaporateur sous vide

Icyuma kigabanya amazi hakoreshejwe kuyabiza

Vacuum filter Filtre sous videAkayunguruzo kabugenewe gakoreshwa ahantu hakuwe umwuka

Vacuum shelf Étagère sous vide Akagege kari ahantu hatari umwuka

Value addition Valeur Ajoutée Kongerera agaciro

Vegetables Légumes Imboga

Vessel Cuve/Récipient Igitwarwamo ibintu bitadukanye

Vinegar Vinaigre VinegereViscosity Viscosité Ukurenduka/UburendukeVitamin Vitamine VitamineVolatile compounds Composés volatils Ibintu bitumuka ari

umwuka

Wagon Chariot

Imodoka yabugenewe ikururwa n’inyamaswa (nk’ingamiya) itwarwamo ibintu (nk’umusaruro)

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FRUITS AND VEGETABLES

Page 129: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

112

Warehouse Entrepôt

Inzu yabugenewe ibikwamo ibintu (nk’umusaruro/ ibiribwa byatunganijwe)/ Ikigega/Ububiko

Water activity Activité de l’eau

Igipimo cy’amazi atagize ibyo afasheho ku buryo umugera n’izindi mikorobi ziyakoresha mu mikurire yazo

Water bath Bain marie

Amazi yashyuhijwe ku gigero runaka akoreshwa mu bintu bitandukanye muri laboratwari

Water chestnut Châtaigne d’eau/Plante européenne

Ubwoko bw’imboga zihingwa mu mazi cyane cyane mu Bushinwa

WatercressCresson/Plante de la famille de choux qui pousse sur l’eau

Ubwoko bw’igihingwa gihingwa mu mazi i Burayi

Wax Cire Sire/Urucumbu

Wet processing Transformation/Traitement humide

Gutunganya ibiribwa hakoreshejwe amazi

White-brown vegetables

Légumes blanc-bruns

Imboga z’amabara y’umweru n’ayijimye

Wild fruits Fruits sauvages Imbuto zera mu gihuru

Wilting Fanage/Flétrissement

Kurabirana/Kirabiranya/Cyumya

Wine Vin DivayiWooden bins Casiers/Bacs en bois Amakaziye akoze mu giti

Wooden spoon Cuillère en bois Ibiyiko bikozemu giti/Umudaho

Work benches Bancs/Banquette de travail

Ameza (batunganyirizaho imbuto/imboga)

Yeast Levure Umusemburo

FRUITS AND VEGETABLES

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 130: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

ROOTS AND TUBERS

Page 131: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 132: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

113

ENGLISH FRANÇAIS KINYARWANDA

Adhesive Adhésif Kimatira

Aflatoxin AflatoxineUbumara buva mu mugera/Uburozi ruhumbu

Air temperature Température de l’airUrugero rw’ubushyuhe bw’umwuka

Alcohol Alcool Alukoro

Alkaloid Alcaloïde

Amylopectin Amylopectine Ubwoko bw’isukari ndende

Amylose Amylose Ubwoko bw’isukari Anaerobic fermentation

Fermentation anaérobie

Gutara nta mwuka uhari

Anthocyanin AnthocyanineIrangabara ry’ibimera ry’ubururu, umutuku cyangwa icyatsi)

Ash Cendre Ivu

Bacterium Bactérie Ubwoko bw’umugera/Bagiteri

Barn Grange/Etable/Ecurie Ubuhunikiro

Beet Betterave Beterave

Beta-carotene Bêta-carotène

Intangabara y’ibara rya oranje mu bihingwa, itanga na vitamini A

Biodegradable Biodégradable Gushwanyagurika/Kibora

Biofuel Biocarburant Amavuta ya moteri aturuka ku bimera

Bitter Amer Gishaririye

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

ROOTS AND TUBERS

Page 133: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

114

Bitter cassava Manioc amer Imyumbati isharira/Gitamisi

Boiling Ebullition Kubira

Browning Brunissement Gusa n’ikigina/

Bulb Bulbe Imvovompiri/Igisatunguru

Bulk Volume/Masse Ubunini

Bulkiness Grosseur Umubyimba

Carbohydrates Hydrates de carbone/Glucides Amasukari

Cardboard boxes Carton Amakarito

Carotene Carotène

Intangabaray’ibara rya oranje mu bihingwa, itanga na vitamin A

Cassava Manioc Umwumbati

Cassava chips Cossettes de manioc Uduce tw’imyumbati/Imibaru y’imyumbati

Cassava cuttings Bouture de manioc Ingeri y’umwumbati

Cassava paste Pâte de manioc Ubugari bw’imyumbati

Cellulose Cellulose Isukari ndende (seluloze)/Seliroze

Centrifugation CentrifugationGutandukanya ibintu hakoreshejwe gukaraga

Chilling injury Dégâts dus au froid Kononekara kubera ubukonje

Chlorophyll ChlorophylleIrangabara ry’ibimera ry’icyatsi/Intangabara cyatsi

Clay Argile Ibumba

Cleaning Nettoyage Gusukura

ROOTS AND TUBERS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 134: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

115

Cocoyam Taro/Macabo Ibikoro

Cold storage Stockage/Entreposageà froid

Kubika ahantu hakonje

Consumption Consommation Gukoresha, kurya, kunywa

Corm Bulbe/Rhizome Iteke/Inguri

Corm curing Durcissement (Cuisson) des bulbes

Gukiza/Gusana ibikoro

Crate Caisse/casier Ikaziye

Crop standard Norme de la culture Ibikurikizwa mu guhinga

Crop yield Rendement de la culture/des récoltes Umusaruro

Crude fiber Fibre bruteUbukoco budashonga mu mazi bwo mu biribwa

Cured root crops Cultures de racines durcis

Ibiribwa by’imizi byahongeshejwe

Curing Durcissement/Fanage Gusana/Guhongesha

Cuttings Boutures Ingeri

Cyanide CyanureItera gusharira n’ubumara mu myumbati)

Decantation Décantation Guteka/Kwikeneka Dehydrated potato dices

cubes de pommes de terre deshydratés

Ibirayi bikasemo ibice byumishijwe

Dehydration Déshydratation Gukuramo amazi

Derived products Produits dérivés Ibikomoka ku bindi bintu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

ROOTS AND TUBERS

Page 135: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

116

Detoxification Désintoxication Kuvanamo ubumara

Dewatering Déshydratation/Asséchage Gukuramo amazi

Dextrin Dextrine Ubwoko bw’isukariDextrin-based adhesives

Adhésifs à base de dextrine

Digestibility Digestibilité Kuba ikiribwa kigogorwa n’igifu

Distiller Distillateur

Icyuma gihindura ibisukika umwuka kikabisubiza kuba ibisukika

Dormancy Dormance Umudindiro w’imyaka

Dough Pâte Igipondo

Downgrading Dégradation Kugabanuka mu buziranenge

Drought tolerance Tolérance à la sécheresse

Kwihanganira amapfa/izuba ryinshi

Dry weight basis Base du poids sec Ibiro byikintu cyakuwemo amazi

Dryer Séchoir Icyuma cyumisha/Ahantu bumishiriza

Drying Sécher Kumisha

Drying tray Plateau de séchage Akameza ko kumishirizaho

Dry-matter loss Perte en matière sèche

Gutakara kw’intungamuri zidafite amazi

Dry-milling machine

Machine de moulage à sec/ Mouture a sec

Icyuma gisya ibintu byumye

ROOTS AND TUBERS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 136: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

117

Edible aroids Aracées comestibles Ibiribwa nyamizi

Enzymatic browning

Brunissement enzymatique

Gisa n’ibihogo (n’ikigina) kw’ibiryo bitewe n’imisemburo

Extraneous matter Corps étrangers Ibiva mu kirere gikikije ahantu

Fermentation Fermentation Gutara/Gusembura/Guhuguta

Fermentor Fermenteur Urutariro

Fiber Fibre Ubukoco

Field clumps Touffes de champs Ibirundo mu murima

Firmness Fermeté Gukomera

Flash dryer Sécheur ultrarapide Icyuma cyumisha vuba

Flavour change Changement de saveur

Guhinduka mu buryohe

Flour Farine Ifu

Fluidity cup Tasse de fluidité Igikombe gipima ubusukike bw’ikintu

Food Safety Salubrité alimentaire Ubiziranenge bw’ibiribwa

Fried cassava Manioc frit Ifiriti y’imyumbati

Fried yam chips Cossettes d’igname frites Ifiriti y’ibikoro

Frying Faire frire Gukaranga

Fufu Fufu Fufu (y’ubugari)

Functionality Fonctionnalité Imikorere

Fungi Champignons Uruhumyo

Fungicide Fongicide Icyica umugera/Umwicadusahumyo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

ROOTS AND TUBERS

Page 137: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

118

Gari Gari/Pâte à base de manioc Gari

Gelatinization Gélatinisation Gufatana

Glucose syrup Sirop de glucose Siro ya glucose

Grading Classement Kugabanyamo/Gushyira mu byiciro

Granule Granule Utubuyengo

Grater Râpe Icyuma giharatura/Rape/Igishawaratuzi

Grating Râpage Gukuba/Guharagata

Greening Verdissage Gusa n’icyatsi

Grinding Meulage Guhera/Guheretura

Grits Gruau Ibiheri/Uduce duto/

Hammer mill Broyeur à marteaux Ubwoko bw’urusyo

Hand peeling Epluchage à la main Guhata n’intoki

Harvest Récolter/recolte Gusarura/Umusaruro

Harvesting Moissonnage Gusarura

Humidity Humidité Ubuhehere

Hydrocyanic acid Acide cyanhydrique

Hydrolysis Hydrolyse Gushwanyagurika hari amazi

Indigenous food Nourriture non-modifiée

Ibiryo gakondo/bitahinduwe

Inedible part Partie non comestible Igice kitaribwa

Irradiation IrradiationGutwika hakoreshejwe imirasire

Jet cooker Cuiseurà Jet Ubwoko bw’isafuriya itekerwamo

Juice Jus Umutobe

ROOTS AND TUBERS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 138: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

119

Kiln dryer Typpe de séchoir/four Ubwoko bw’ifuru

Leaves Feuilles Amababi

Linamarase Linamarase

Imisemburo iba mu ruhu rw’udusaro tw’imyumbati ituma isharira

Linamarin Linamarine

Lipids Lipides Ibinyamavuta

Liquefaction Liquéfaction Guhinduka igisukika kw’umwuka

Lycopene Lycopène Irangabara ritukura mu bimera

Maltodextrin Maltodextrine

Maltose Maltose Malitoze

Mash Purée/Mélo Kunomba/Inombe

Mashing Faire la purée Kunomba

Mastication Mastication Gukanjakanja

Mechanical damage

Mertrissessement mécaniques

Kononekara kubera igikoresho nk’isuka cya ibindi nka byo

Mechanical peeling

Epluchage mécanique

Guhata hakoreshijwe icyuma

Mechanized graters Râpes mécanisées Gukuba hakoreshejwe

icyuma

Minerals Minérals Imunyu ngugu

Modified starch Amidon modifié Amido ihinduye

Moist product Produit humide/moite Ikintu kiboberere

Moisture content Taux d’humidité Urugero rw’ubuhehere

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

ROOTS AND TUBERS

Page 139: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

120

Moisture tester Doseur d’humidité Icyuma gipima ubuhehere

Mortar Mortier IsekuruMoulded plastic boxes

Boîtes en plastique moulé

Udukopo bukoze muri pulasitike

Mouth feel Sensation gustative Uko ikintu cyumvikana mu kanwa

Mycotoxin Mycotoxine Ubumara buva mu ruhumbu

Native starch Amidon non-modifie Amido y’umwimerere

Necrosis Nécrose Indwara yo mu bihingwa

Nutritional facts Valeur nutritiveUrugero rw’intungamubiri ziri mu kintu

Nutritive value Valeur nutritive Umumaro w’ibiribwa

Opacity Opacité Kwijima

Oven Four/Etuve Ifuru

Oxidative darkening

Assombrissement oxydatif

Kwijima bitewe no gutwika (kiribwa) hakoreshejwe ogusijene

Packaging Conditionnement Gupakira

Palatability Agréable au gout/Appétence

Kugira icyanga kw’ikiribwa/ikinyobwa

Palatability loss Perte de goûtGuta icyanga kw’ikiribwa/ikinyobwa

Paper Papier Impapuro

Partial loss Perte partielle Gutakara igice

ROOTS AND TUBERS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 140: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

121

Particle size Dimension de particule

Ingano y’akantu (agacece)

Pedal grater Râpe à pédale Igikoresho gikuba banyonze

Peeling Epluchage Guhata

Pellets Pastilles Uduceduce

Perishability Altérabilité/Périssabilité

Kwangirika/Gupfapfana

Perishable Périssable Cyangirika/Gishobora gupfa

Pest control Contrôle des parasites

Kurinda udukoko twangiza ibihingwa cyangwa ibiribwaI/Kurinda ibyonnyi mu biribwa

Pest infestation Infestation par parasite

Kwangizwa n’udusimba/Kumungwa

Pestle Pilon Umusekuzo/Umuhini

pH meter pH-mètre Igikoresho gipima pH

Physical injuryMeurtrissessement physiques/Blessure physique

Gukomereka

Physiological changes

Changements physiologiques

Ibihinduka mu buzima bw’ikinyabuzima/mu mikorere y’ikinyabuzima

Phyto-sanitary requirements

Conditions phytosanitaires

Ibisabwa mu isuku y’ibihingwa

Pigment Colorant Irangabara

Pit Fosse Umwobo/Icyobo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

ROOTS AND TUBERS

Page 141: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

122

Plant propagation Propagation de plante

Gutubura ukanatera igihingwa udusache

Plastic film sack Sac à feuille de plastique

Umufunga ya pulasitike

Polyphenol Polyphénol

Post-harvest Post-récolte Nyuma y’isarura

Potato Pomme de terre Ikirayi

Pottage Pottage/Potée Potaje

Pounded yam Igname martelée Inombe y’ibikoro

Pounding Pilage/Martellement Gusekura/Kunomba

Pre-harvest Avant la récolte Mbere y’isarura

Press Presse Igikoresho gikamura

Pressing Pressage Gukamura

Pulp Pulpe Igikatsi/Igice kiribwa cy’urubuto

Purification Purification Gusukura ikintu

Raffinose Raffinose Isukari ntoya

Raw Cru Kibisi

Raw material Matière première Ikintu bakoramo ibindi

Refrigerated storage

Entreposage frigorifique Ububiko bukonje

Relative humidity Humidité relative Ubuhehere bw’umwuka

Respiration rate Taux respiratoire Urugero rwo guhumeka

Retrogradation Rétrogradation/Régression

Rhizome Rhizome Inguri

Roasting Torréfaction Gukaranga

ROOTS AND TUBERS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 142: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

123

Rodent damage Dégats causés par les rongeurs

Ibyangijwe n’inkegesi/ingugunnyi

Root Racine Umuzi

Root crop Plantes àracines Igihigwa nyamizi

Rot Putréfaction/Pourriture

Gupfa/Ububore/Ukubora

Rotary dryer Séchoir rotatoire Ifuru yumisha izenguruka

Rotting Décomposition/Pourrissement Kubora

Saccharification SaccharificationGukata amasukari manini mo amasukari mato

Saccharose Saccharose Ubwoko bw’isukari

Sawdust Sciure (de bois) Ibarizo

Sealing machineSertisseuse/Machine à sceller/de cachetage

Imashini ifunga

Sheen Eclat Ugushashagira

Sieving Tamisage Kuyungurura

Skin permeability Perméabilité de l’ecorse

Igigishishwa gucengerwamo n’ibisukika

Slicer Eminceur Akuma gakata ikintu mo uduce tungana kandi duteye kimwe

Slicing Emincir Gukata ikintu mo uduce uduce tungana kandi duteye kimwe

Slurry Suspension

Small-scale A petite échelle Ku rugero ruto

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

ROOTS AND TUBERS

Page 143: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

124

Small-scale processing

Transformation à petite échelle

Gutunganya ku rugero ruto

Soaking Trempage/Immersion Kwinika

Soft texture Texture douce Kidakomeye/Cyorohereye

Solanine SolanineUbumara buboneka cyane cyane mu birayi

Solanine poisoning

Intoxication à la solanine

Guhumanywa na solanine

Spoilage Détérioration Kwangirika

Sprout inhibitors Inhibiteurs de germination Ibibuza kumera

Stability Stabilité Gutuza

Staple food Aliment de base Ikiribwa cy’ibanze

Starch inversionInversion/Renversement d’amidon

Guhinduka kwa amido

Starch syrup Sirop d’amidon Siro ya amido

Starchy flesh Chair féculente/amylacée

Igice cy’igihingwa kiganjemo amido

Starchy root Racine féculente/amylacée

Imizi ifite amido nyinhsi

Steam boiler Chaudière à vapeur

Icyuma gitanga umwuka w’amazi ushyushye mu ruganda

Steaming Cuisson à la vapeur Gutekesha umwuka w’amazi ashyushye

ROOTS AND TUBERS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 144: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

125

Steeping Trempage/Macération/Infusion Kwinika

Stem Tige/Tronc/Souche Igihimba cy’ikimera

Stirring Agitation Kuvanga

Stitching machine Machine à coudre/Brocheuse Imashini idoda

Storage conditions

Conditions de stockage Ibiranga ahahunikwa

Store-shade Stock ombragée Ubwumukirizo/Ubuhunikiro

Subsistence farming

Agriculture de subsistance

Ubuhinzi bw’ibihingwa ngandurarugo

Sugar Sucre Isukari

Sun drying Séchage au soleil Kumisha hakoreshejwe izuba

Sun scorch Coup de soleil Gutwikwa n’izuba

Sweet cassava Manioc doux Umwumbati w’umuribwa

Sweet potato Patate douce Ikijumba

Tannia Tannia/Macabo/Chou caraïbe Iteke

Tapioca Tapioca/Manioc Tapiyoka

Tapioca flakes Flocons de tapioca Ubwoko bw’ibiryo

Tapioca grits Sémoule à base de tapioca

Uduceduce twa tapiyoka

Textile Textile Ibijyanye n’imyenda

Thawing Décongélation/Dégel Kuva muri barafu ujya mu gisukika

Thick Epais Gifite umubyimba

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

ROOTS AND TUBERS

Page 145: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

126

Thickener EpaississantGitera gufatakikanongera umubyimba

Thickness Epaisseur Umubyimba/Ugufatana

Tissue degradation Dégradation du tissu Kwangirika

kw’ingirabika Tissue discoloration Décoloration du tissu Guta ibara

kw’ingirabika

Toasting Grillade/Grillage Kotsa

Toxicity Toxicité Guhumanya kw’ikintu

Traditional grater Râpe traditionnelle/Râpe classique

Igikuba gakondo giharagata

Traditional iron pan

Casserole traditionnelle

Isafuriya icuze (mu buryo bwa gakondo)

Traditional processing

Transformation traditionnelle

Gutunganya ibintu mu buryo bwa gakondo

Transpiration Transpiration Gututubikana

Tray Plateau Iparato

Tropical root crops

Cultures de racines tropicales

Ibihingwa nyamizi by’ahantu hashyuha

Tuber Tubercule Ikinyabijumba

Vacuum packing Conditionnement/Emballage sous vide

Gupakira nta mwuka uhari

Ventilated storage Entreposage ventilléGuhunika ahazenguruka umwuka

Viscometer Viscomètre Igikoresho gipima uburenduke

ROOTS AND TUBERS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 146: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

127

Viscosity Viscosité Uburenduke

Vitamin Vitamine Vitamine

Washing Lavage Koza

Water loss Perte d’eau Gutakaza amazi

Water retention Rétention de l’eau Kugumana amazi

Wax coating Enrobage de cire/Enduir de cire

Gusigiriza umushashara

Wax treatment Traitement à la cire Gukoresha umushashara

Weed Mauvaise herbeIbimera byona/Ibyatsi bidakenewe mu murima

Weed control Contrôle des mauvaises herbes

Gukumira ibimera bidakenewe

Wet milling Broyage par voie humide Gusya habobereye

Wood Bois Igiti

Woven basket Panier tissé Agatebo

Yam Igname Igikoro

Yam flakes Flocons d’igname Ubwoko bw’ibiryo bitunganyijwe mu bikoro

Yam flour Farine d’igname Ifu y’ibikoro

Yellowish Jaunâtre Gisa n’umuhondo

Yield Rendement Umusaruro

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

ROOTS AND TUBERS

Page 147: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 148: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 149: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 150: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

128

ENGLISH FRANÇAIS KINYARWANDA

Abnormal Anormal KidasanzweAcid coagulation Coagulation acide Kuvura bitewe

n’ubusharire

Acid flavour Arome acide Impumuro iturutse ku busharire

Acidification Acidification Gushaririza

Acidulant Acidifiant Igitera ubusharire

Additives AdditifsIbyongerwa mu biryo n’ibinyobwa (kubera impamvu zinyuranye)

Agglomeration Agglomération Kwegerana

Agitator Agitateur Umutozo/Icyifashishwa mu kuvanga

Air bubble Bulle d’air Akabumbe k’umwuka

Air incorporation Incorporation d’air Kongeramo umwuka

Alcohol test Epreuve à l’alcoolIgipimo cy’ubusharire bw’amata hakoreshejwe alukoro

Alkaline phosphatase

Phosphatase alkaline

Umusemburo ufasha kumenya niba amata yahiye neza (Iyo yahiye neza uyu musemburo ntawo uba ukirimo)

Alpha-casein Caséine de type alpha

Intungamubiri/Poroteyine iba mu mata

Alpha-lactalbumin

Lactalbumine de type alpha

Intungamubiri/Poroteyine iba mu mata

Alveolus Alvéole Uduhago tuvubura amata mu icebe ry’inka

Amyl alcohol Alcool amylique Alukoro yifashishwa mu gupima amavuta mu mata

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 151: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

129

Anhydrous milk fat

Matière grasse anhydre du lait a

Amavuta yo mu mata (yamazwemo amazi)

Annatto Annatto Intangabara/Akanoza ibara (Anato)

Antibacterial agent Agent antibactérien Ikirwanya imigera

Antibiotic residues

Résidus d’antibiotiques Ibisigisigi bya antibiyotiki

Antibodies Anticorps Abasirikare b’umubiri

Antioxidant Antioxydant Kibuza kwangizwa n’umwuka wa ogusijene

Aseptic packaging

Conditionnement aseptique

Gupakirira ahantu hatari mikorobi iyo ariyo yose

Aseptic tank Réservoir aseptiqueTanki ikozwe mu buryo nta mikorobi zakwinjiramo

Atomisation Atomisation Kugabanyamo uduce duto cyane

Autoclave AutoclaveIcyuma cyica mikorobi hakoreshejwe umwuka ushyushye

Autolysis Autolyse

Kwishwanyagura kwa mikorobi cyangwa ingirabuzima fatizo (serire)

Autooxidation AutooxydationKwiyangiza kw’ikintu bitewe n’umwuka wa ogusijene

Bacteriocin BactériocineUbumara buva muri bagitieri bwica izindi bagiteri

Bacteriophage Bactériophage Virusi yica bageteri

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 152: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

130

Bacterium Bactérie Ubwoko bw’umugera/Bagiteri

Bactofugation BactofugationGukaraga ibisukika hagamijwe gukuramo imigera

Batch pasteurization

Pasteurisation en lots Gushyushya mu byiciro

Beta-lactoglobulin Bêta-lactoglobuline Ubwoko bwa poroteyine

yo mu mata

Betta-casein Betta-caséine Ubwoko bwa poroteyine yo mu mata

Bifidobacteria BifidobactériesZimwe muri mikorobi zifitiye akamaro ubuzima bwo mu nda

Bioactive milk products

Produits laitiers bioactifs

Ibikomoka ku mata birimo mikorobi zifitiye akamaro ubuzima bwo mu nda

Biofilm Biofilm Urubobi rukozwe na mikorobi

Biofouling Encrassement biologique

Kwikusanya k’urubobi mu bitwara ibiryo

Biological oxygen demand

Demande biologique en oxygène

Bitter peptides Peptides amers

Bitterness Amertume Uburure/UbukariheBlood flow (stream) Circulation saguin Ingano y’amaraso

atembera

Blood plasma Plasma sanguin Kimwe mu bigize amaraso

Blue cheese Fromage bleu Ubwoko bwa foromaji

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 153: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

131

Boiling point Point d’ébullition Igipimo cy’ubushyuhe ibisukika bibiriraho

Bovine milk Lait bovin/Lait de vache Amata y’inka

Bovine serum albumin

Albumine du sang de bovin

Ubwoko bwa poroteyine yo mu mata

Breed Race Ubwoko

Brine salting Salaison au saumure

Gushyira umunyu mu kintu ukoresheje amazi arimo umunyu

Buffalo Buffle Imbogo

Buffer tank Réservoir tampon Igicuba ibisukika byo mu nganda biruhukiramo

Bulk density Densité Ireme bwiteBulk milk collection

Collecte de lait en masse

Gukusanyiriza hamwe amata

Bulk starter tank

Cuve de ferments en masse Tanki y’imvuzo

Butter Beurre Amavuta y’inka atunganyije/Ikimuri

Butter churn Baratte à beurreImashini ikaraga amata igatandukanya amavuta n’amazi

Butter fat Graisse de beurreIgipimo cy’amavuta mu mavuta atunganyijwe ava amata

Butter grains Grains de beurre Uduce tw’amavuta yo mu mata

Butter oil Huile de beurre Amavuta yo mu mata ku rugero rwa 95% byibura

Butter salting Salaison de beurreGushyira umunyu mu mavuta yo mata atunganyijwe

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 154: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

132

Butter working Malaxage Gutunganya amavuta yavuye mu mata

Buttermilk Babeurre Amacunda

Butyrometer Butyrométre Igikoreshwa mu gupima amavuta mu mata

Calibration Calibrage Kuregera

Calving Vêlage Kubyara kw’inka

Camembert cheese

Fromage camembert

Ubwoko bwa foromaji yitwa

Can sterilization

Stérilisation en conserve

Kwica mikorobi hakoreshejwe ubushyuhe mu dukopo tw’ibyuma

Cappa-casein Caséine de type kappa

Ubwoko bwa poroteyine yo mu mata

Caseinates Caséinates

Caseins Caséines Ubwoko bwa poroteyine yo mu mata

Centrifuge Centrifugeuse

Icyuma gitandukanya ibisukika (nk’amata n’amavuta yayo) hakurikijwe ireme bwite

Cheddar Cheddar Ubwoko bwa foromage chedar

Cheddaring CheddarisationKimwe mu byiciro byihariye byo gukora formaji ya Cheddar

Cheese Fromage Foromaji

Cheese ageing Affinage de fromage Gutara foromaji

Cheese cloth Toile à fromageUmwenda wabugenewe wifashishwa mu kuyungurura amata

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 155: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

133

Cheese eyes Yeux de fromage

Amaso (udutoboro) agaragara kuri foromaji zimwe na zimwe bitewe n’ubwoko bwazo n’uko zakozwe

Cheese powder Fromage en poudre Foromaji yahinduwemo ifu

Cheese ripening/curing

Affinage de fromage Gutara foromaji

Cheese vat Cuve à fromage Muvero yifashishwa mu gukora foromaji

Chemical dye Colorant chimique Intangabara Chemical oxygen demand

Demande chimique en oxygène

Chilling Refroidissement Gukonjesha

Chlorinated water Eau chlorée

Amazi yashyizwemo umuti wa kolore (amazi yatunganyijwe)

Chlorination ChlorationGushyira umuti wa kolore mu mazi (cyangwa mu kindi kintu)

Cholesterol Cholestérol Cholesterol (Ubwoko bw’amavuta )

Churning Barattage Gucunda

Chymosin ChymosineUmusemburo (umuti) wifashishwa mu gukora foromaji

Clarification Clarification Gucayura

Clarifier Purificateur/Clarificateur Icyuma gicayura

Clinical mastitis Mammite clinique Ifumbi y’amabere y’inka

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 156: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

134

Closed texture cheese

Fromage à pate fermée/Fromage à texture fermée

Ubwoko bwa foromaji

Clot-on-boiling test

Test de stabilité à l ébullition

Igipimo cyifashishwa mu kumenya niba amata atashaririye

clumping Agglutination Kwikusanyiriza hamwe

clustering Regroupement Kwikusanyiriza hamwe Coagulate/coagulum Lait caillé Amata avuze

Coagulating enzymes

Enzymes de coagulation/ Enzymes coagulantes

Imisemburo (Imiti) yifashishwa mu kuvuza amata

Coalescence Coalescence Kwegerana kw’amavuta (yo mu mata)

Coconut milk Lait de noix de coco

Amata ava mu mbuto za koko

Coding Codage Gushyira code ku kiribwa runaka cyatunganyijwe

Colloidal solution Solution colloïdale

Colostrum Colostrum Umuhondo w’inka (amata y’inka ikibyara)

Colouring agents

Agents de coloration/ Agents colorants

Ibyifashishwa mu guha ibara ryifuzwa ibiribwa birimo gutunganywa

Commercial sterilization

Stérilisation commerciale

Kwica utunyabuzima dushobora kubyangiza ibiribwa cyangwa ibinyobwa

Composite sample

Echantillon composé

Urwitegererezo rukomatanye

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 157: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

135

Condensed butter milk Babeure condensé Amacunda

yagabanyijwemo amazi

Condensed whey

Petit lait condensé/Lactosérum concentré

Amacunda aboneka nyuma yo gukora foromaji yagabanyijwemo amazi

Contamination Contamination Guhumanya

Continuous butter making

Fabrication de beurre en continu

Gukora amavuta y’inka (beurre) mu buryo butaretsa

Continuous freezing

Congélation continue

Gukonjesha mu buryo butaretsa

Continuous pasteurization

Pasteurisation en continue

Gushyshya mu buryo butaretsa

Cooked flavor Goût ou saveur de cuit

Ibihumura nk’ibyashiririye

Cooking Cuir Guteka

Cooling tank Cuve de refroidissement

Tanki yagenewe gukonjesha

Corn syrup Sirop de maïs Siro y’ibigori

Cotton wool Ouate Ipamba

Cow Vache Inka

Cowy flavor Odeur de vache dans le lait Umuhumurow’inka

Cream Crème Amavuta yakuwe mu mata/Urukoko

Cream separator

Ecrémeuse/Séparateur de crème

Imashini ikura urukoko mu mata

Creaming Ecrémage Uburyo amavuta yo mu mata yitandukanya

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 158: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

136

Cryoscope CryoscopeAkuma gapima igipimo cy’ ‘ubukonje z’aho amata ahindukira barafu

Crystallization Cristallisation

Curds Lait caillé Amata yavuze/Ikivuguto

Cutting Découpage (du caillé)

Gukata (amata yavuze yafatanye mu gihe cyo gukora foromaji)

Cyclone CycloneIcyuma gitandukanya ibintu hakurikijwe uburemere bwabyo

Dairy effluents Effluents de laiterie Imyanda isukika iva mu nganda z’amata

Dairy farming Elevage laitier Ubworozi bw’inka zitanga amata

Dairy processing

Transformations des produits laitiers

Gutunganya ibikomoka ku mata

Dairy products Produits laitiers Ibikomoka ku mata

Dairy science Science des produits laitiers

Ubumenyi bw’amata n’ibiyakomokaho

Dairy spreads Produits laitiers à tartiner

Ibisigwa ku migati bikomoka ku mata

Dairy technology

Technologie des produits laitiers

Ikoranabuhanga mu gukora ibikomoka ku mata

De-aeration Dégazage/Evacuation de l’air Gukuramo umwuka

De-aerator Dégazeur/PurgeurIcyifashishwa mu gukuramo umwuka/Gikuramo umwuka

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 159: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

137

Dehydration DéshydratationGukuramo amazi/Kumisha/Ubwumagare/Kumagara

Delactosed milk Lait sans lactose Amata adafite lagitoze

(isukari yo mu mata)

Deminerali-sation Déminéralisation Gukuramo imyunyu

ngugu

Density Densité Ireme

Desalination Dessalement Gukura/Kugabanya umunyu mu kintu

Detergent Détergent Indwanyamyanda

Diafiltration DiafiltrationUbwoko bw’iyungurura riyungurura ubugira kabiri

Digestion Digestion Igogora

Dipper Louche Umudaho

Direct heating Chauffage direct Gushyushya Igihe igishyushya gikoranaho

Direct-to-vat inoculation

Inoculation directe en cuve

Uburyo bumwe bwo gushyira umuti mu mata kugirango avure

Dirt Saleté Umwanda

Disinfectant Désinfectant Umuti wica mikorobi/Umwicamikorobi

Disinfection Désinfection Uburyo bwo gusukura bwica mikorobi

Dispersion Dispersion Gutatanya (muri solisiyo runaka)

Double jacketed tank

Cuve/Réservoir à double paroi

Ubwoko bw’itanki yo mu ruganda

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 160: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

138

Drinking yoghurt

Yaourt buvable (liquide)

Ubwoko bwa yawurute yoroshye ku buryo yanyobwa

Drug residues Résidus de médicaments Ibisigisigi by’imiti

Drum/roller drying Sécheur à rouleaux

Igikoresho cyumutsa/cyumisha cyabugenewe giteye nk’ingoma

Dry salting Salage/Salaison à sec

Uburyo bwo gushyiramo umunyu

Drying chamber

Chambre de séchage

Icyumba/igice cy’imashini yabugenewe gikorerwamo kumutsa/kumisha

Drying off Tarissement Guteka kw’inka

Dump tank Cuve de vidage/Cuve de décharge

Tanki yabugenewe basukamo amata aje ku ikusanyirizo/ku ruganda

Dung Bouse (de vache) Amase (y’inka)

Dust Poussière Umukungugu

Egg Oeuf Igi

Egg yolk Jaune d’oeuf Umuhondo w’igi

Electrodialysis Electrodialyse

Emulsification EmulsificationKuvanga amavuta neza mu bintu ubusanzwe bitivanga nayo

Emulsifier Emulsifiant

Icyifashishwa mu gutuma amavuta yivanga neza mu bintu ubusanzwe bitivanga nayo

Emulsion EmulsionIgihe amavuta yivanze neza n’ibintu ubusanzwe bitivanga nayo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 161: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

139

Endospore-forming bacteria

bactérie endospore Ubwoko bw’imigera bukora igihu cyo kwirinda mu gihe bibaye ngombwa

Enzyme Enzyme Umusemburo (imiti)

Evaporated skim milk

Lait écrémé évaporé

Amata yakuwemo amavuta akanagabanywamo amazi

Evaporated whole milk Lait entier évaporé Amata yagabanyijwemo

amazi

Evaporation Evaporation Kugabanya amazi hakoreshejwe kuyabiza

Evaporation under vacuum

Evaporation sous vide

Kugabanya amazi hakoreshejwe kuyabiza ahatari umwuka

Evaporator EvaporateurIcyuma kigabanya gihindura amazi umwuka/Igicumbisha amazi

Excretion Excrétion Gusohora ibidakenewe mu mubiri

Exopolysa-ccharides

Exopolysa-ccharides Ubwoko bw’amasukari

Expulsion Expulsion Kohereza/Gusuka hanze

Extended shelflife products

Produits à durée de vie étendue

Ibiribwa bikozwe mu buryo bimara igihe kinini bibitswe bitarangirika

Extrusion Extrusion

Falling film evaporator

Evaporateur à flot tombant

Ubwoko bw’icyuma cyifashishwa mu guhindura ibisukika mo umwuka

Fat agglomeration

Agglomération de la matière grasse

Kwegerana kw’amavuta (yo mu mata)

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 162: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

140

Fat creamability

Crémage de la matière grasse

Kwitandukanya kw’amavuta (yo mu mata)

Fat crystals Crystaux de matière grasse

Fat destabilization

Déstabilisation de la matière grasse

Fat globule Globule gras Utubumbe tw’amavuta (yo mu mata)

Fat globule membrane

Membrane de globules gras

Fat globule size Taille du globule gras

Ingano y’akabumbe k’amavuta mu mata

Fat separation Séparation de la matière grasse

Kwitandukanya kw’amavuta (yo mu mata)

Fat separator Ecrémeuse Imashini ikura amavuta mu mata

Fat-soluble vitamins

Vitamines liposolubles Vitamine ziba mu binure

Fatty acid melting point

Point de fusion d’acide gras

Ubushyuhe aside nyarugimbu ishongeraho

Fatty acids Acides gras Aside nyarugimbu

Feed flavours Saveurs d’alimentsIcyanga/umwuka w’ibiba byagaburiwe inka usanga mu mata

Fermentation Fermentation Kuvura (kw’amata)

Filling RemplissageKuzuza/gushyira ibiribwa byatunganyijwe mu macupa yabugenewe

Filtration Filtration Kuyungurura

Flavour Saveur Icyanga

Flavoured yoghurt Yaourt aromatisé

Yawurute yongewemo ibirungo biyihumuza bikanayiryoshya

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 163: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

141

Flavouring Assaisonnement/Aromatisation

Kongeramo ibirungo/ibiryoshya

Flocculation Floculation Kwegerana kw’amavuta (yo mu mata)

Floor drainsConduits de drainage d’eau du sol

Imiyoboro itwara amazi (mu nzu batunganyirizamo ibiribwa)

Fluidized bed Lit fluidisé

Imashini yumisha ikoresheje umwuka ushyushye uca mu byumishwa

Foam Mousse Ifuro

Food hazards Risques

Ibintu bishobora kuboneka mu biryo bikaba byagira ingaruka mbi ku buzima

Food poisoning Intoxication alimentaire Guhumannya n’ibiribwa

Food safety Salbrité des alimentaire

Ubuziranenge bw’ibiribwa

Foot wear Couvre-piedIbirinda ibirenge guhumanya ahantu/Imfurebabirenge

Formalin Formaline

Formulation Formulation Guhuza ibirungo hakaboneka ibintu runaka

Fouling EncrassementKwikusanya kw’ibisigazwa by’ibiryo k’’umashini ibitunganya

Fractionation Fractionnement Gucamo ibice

Free fatty acids Acides gras libres Ubwoko bwa aside nyarugimbu

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 164: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

142

Freeze concentration

Concentration par congélation

Freeze-drying Lyophilisation

Gukonjesha cyane hagamijwe gukuramo amazi yabaye urubura/Kumisha aho amazi ava muri barafu akaba umwuka

Freezing CongélationGukonjesha kugeza amazi ahindutse urubura (barafu)

Freezing point Point de congélation

Igipimo cy’ubukonje amazi ahindukiraho urubura (barafu)

Freezing point depression

Dépression (diminution) du point de congélation

Igabanuka ry’igipimo cy’ubukonje amazi ahindukiraho urubura (barafu)

Fresh milk products

Produits laitiers frais

Ibikomoka ku mata bikiri bigikorwa

Frozen yoghurt Yaourt surgelé/Yaourt congélé

Yawurute yakonjeshejwe igahinduka barafu

Functional dairy products

Produits laitiers fonctionnels

Ibikomoka ku mata bigirira neza ubuzima

Functional foods

Aliments fonctionnels

Ibiribwa bigirira neza ubuzima mu nda

Fungi Mycètes/Champignons Uruhumbu/Uduhumyo

Gas flushing Rinçage de gaz Guhuhera

Gastroint-estinal health

Santé gastro-intestinale Ubuzima bwo mu nda

Gel Gel Igikoma gifashe cyane

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 165: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

143

Gelatin Gélatine Ubwoko bwa proteyine

Gelation GélationIgihe ibiribwa runaka bihindutse nk’igikoma gifashe

Gerber fat testMesure de graisse par méthode Gerber

Gupima amafuta mu mata

Gerber tube Tube de GerberIgikoresho cyifashishwa mu gupima amavuta mu mata

Gestation period

Période de gestation Igihe cyo guhaka

Ghee Ghee/Type de beurre Ikimuri

Goat Chèvre Ihene

Goat cheese Fromage de chèvre Foromaji ikozwe mu mahenehene

Goat milk Lait de chèvre Amahenehene (amata y’ihene)

Gouda cheese Fromage Gouda Ubwoko bwa fromage ya Gouda

Hand milking Traite manuelle Gukama hakoreshejwe intoki

Hard cheese Fromage à pâte dure

Ubwoko bwa foromaji ikomeye

Hardened ice cream

Crême glacée durcie

Ubwoko bwa barafu y’amata (ice cream)

Hardening Durcissement Gukomeza/Gufatisha/Gutuma bikomera

Heat plate exchanger

Echangeur de chaleur à plaques

Ubwoko bw’imashini iteka amata

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 166: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

144

Heteroferme-ntation Heterofermentation Bumwe mu buryo bwo

kuvuza/gusembura

Holding tank Réservoir d’attente Ubwoko bwa tanki

Holding time Temps d’attente Igihe cyo gutegereza

Holding tube Tube d’attente Igikoresho cyo kuvuza/ gusembura

Homoferm-entation Homofermentation Kuvura kw’amata gutanga

aside ituma amata avura

Homogen-ization Homogénéisation

Uburyo bwo kuvanga ibintu kuburyo bitivangura

Homogenizer HomogénisateurImashini ivanga kuburyo ibintu kuburyo bitivangura

Hooping Mise en forme Guha isura runaka ikiribwa kirimo gukorwa

Hormone Hormone Imisemburo yo mu mubiriHydrogen peroxide

Peroxyde d’hydrogène

Hydrogenation Hydrogénation

Ice cream Crème glacéeIce cream maker

Machine à crème glacée Imashini ikora Ice cream

Ice crystals Cristaux de glace

Ice milk Lait glacé Amata arimo cyangwa yahinduwemo barafu

Immersion cooling

Refroidissement par immersion

Gukonjesha hakoreshejwe kudubika/kwinika mu mazi akonje

Impurities Impuretés Imyanda

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 167: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

145

In-bottle sterilization

Stérilisation en bouteille

Guteka ibiribwa biri mu macupa kugirango mikorobi zose zipfe

In-can cooling Refroidissement en bouteille

Gukonjesha ibiribwa (nk’amata) bikiri mu bicuba byabyo)

Incubation Incubation Gutereka

Incubator Incubateur Icyuma cyabugenewe cyifashishwa mu gutereka

Indirect heating Chauffage indirectGushyushya ikintu kidakoranaho n’icyuma gishyushya

Infant formulaFormule infantile/Préparations pour nourrissons

Ibiryo byihariye by’abana bato bikomoka ku mata

Infusion Infusion Kwinjizamo

Ingredient Ingrédient Ibigize ikintu/Ibikoresho mu gutunga ikiribwa

Inhibition Inhibition Kubuza)

Inoculation Inoculation

Gushyira umuti mu mata kugirango avure/Ukwinjiza (bagiteri, mikorobi)

Inoculum InoculumUmuti/Umusemburo washyizwe mu mata ngo avure

Intestinal flora Flore intestinale Mikorobi zibera mu mara

Iodine value Indice d’iode Igipimo cya iyodeIsoelectric point Point isoélectrique

Kefir Kéfir Ubwoko bw’amata avuze bwitwa Kefiri

Lactation cycle Cycle de lactation Ingarukagihe y’ikamwa ry’inka

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 168: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

146

Lactation period Période de lactation Igihe imara inka ifite

umukamo

Lactic acid Acide lactique Aside mvamataLactic acid bacteria Bactéries lactiques Ubwoko bwa bagiteri

Lactic acid fermentation

Fermentation lactique

Bumwe mu buryo bwo kuvuza/gusembura

Lactoferrin Lactoferrine Ubwoko bwa poroteyine yo mu mata

Lactoglobulin Lactoglobuline Ubwoko bwa poroteyine yo mu mata

Lactometer LactomètreIgikoresho cyifashishwa mu gupima ireme ry’amata

Lactoscan LactoscanIgikoresho cyifashishwa mu gupima ibintu bitandukanye mu mata

Lactose Lactose Ubwoko bw’isukari

Lactose crystallization

Cristallisation de lactose

Lactose free milk Lait sans lactose Amata adafite lagitoze

Lactose intolerance

Intolérance au lactose

Kuba umubiri utihanganira lagitoze

Lactose metabolism

Métabolisme de lactose

Gukoreshwa n’umubiri kwa lagitoze

Lipase Lipase Ubwoko bw’umusemburo bucagagura ibinure

Lipolysis Lipolyse

Liquid state Etat liquide Ugusukika

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 169: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

147

Low fat milk Lait à faible teneur en matière grasse

Amata yagabanyijwemo amavuta

Lumen Lumen

Lyophilization Lyophilisation Kumisha aho amazi ava muri barafu akaba umuka

Lysis Lyse Gucikagurika/Gushwanyuka (mikorobi)

Mammary gland Glande mammaire Imvubura z’amata

Manual milking Traite manuelle Gukamisha intoki

Mastitis Mammite Ifumbi (Indwara ifata cebe ry’inka)

Maximum residue limit

Limite maximum de résidus

Ikigero ntarengwa cy’ibisigisigi by’imiti (mu biribwa)

Mechanized milking Traite mécanisée Gukama hakoreshejwe

imashini yabugenewe

Melting Fonte/Fondre Gushongesha

Membrane processing

Traitement par la technologie de membrane

Mesophilic bacterium Bactérie mésophile Bagiteri ukura ku

bushyushe buringaniye

Mesophilic starters

Ferments mésophiles

Imvuzo z’amata zikura ku bushyuhe buringaniye

Methylene blue Bleu de méthylène

Methylene blue reduction test

Test de réduction avec du bleu de méthylène

Ubwoko bw’igipimo kigaragaza ubwandure bw’amata

Microbial activity

Activité microbienne

Kuba mikorobi zikura, zororoka

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 170: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

148

Microbial generation time

Temps de génération microbienne

Igihe mikorobi zimara kugirango zororoke

Microbial hazard

Risque/Danger microbien

Ingaruka ku buzima ziterwa na mikorobi

Microbiologicalsterility

Stérilité microbiologique

Kuba nta mikorobi zisigaye mu kiribwa runaka

Microfiltration Microfiltration Iyungurura rikuramo utuntu duto cyane

Microorganism Micro-organisme Akanyabuzima/Umugera

Milk Lait Amata

Milk adulteration Adultération du lait Guhindura imimerere

y’amata

Milk boiling point

Point d’ébullition du lait

Igipimo cy’ubushyuhe amata abiriraho

Milk burning Brulure/Combustion de lait Gushirira kw’amata

Milk can Bidon de lait Igicuba cy’amata

Milk chemistry Chimie du lait Ubutabire bw’amata

Milk clots Caillots de lait Uduce tw’amata yavuze

Milk clotting Coagulation de lait Kuvura kw’amata

Milk coagulant Coagulant de lait Imiti (imisemburo) ituma amata avura

Milk collection center

Centre de collecte du lait Ikusanyirizo ry’amata

Milk components Composants du lait Ibigize amata

Milk cooling Refroidissement du lait Gukonjesha amata

Milk density Densité de lait Ireme ry’amata

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 171: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

149

Milk duct Conduit de lait Utuyira (mu icebe ry’inka) amata anyuramo

Milk fortification Fortification de lait

Kongera intungamubiri (vitamine n’ibindi) mu mata

Milk grading Classification de lait

Gucagura amata hakurikijwe ubwiza bwayo

Milk handling Manipulation/Manutention de lait

Gukama, gutwara, kubika, gutereka.....amata

Milk organoleptic properties

Propriétés organoleptiques du lait

Imitere y’amata twumvisha cyangwa se tukabonesha n’amaso, amazuru n’ururimi byacu

Milk particles Particules de lait Utubumba duto two mu mata

Milk plasma Plasma de lait Ibisigara iyo amata yakuwemo amavuta

Milk powder Lait en poudre Amata y’ifu

Milk powder dispersibility

Dispersibilité du lait en poudre

Kuvangika kw’amata y’ifu

Milk powder wettability

Mouillabilité du lait en poudre

Kuvangika n’a mazi/ubuhehere kw’amata y’ifu

Milk science Science du lait Ubumenyi bw’amata

Milk secretion Sécrétion de lait Ivuburwa ry’amata

Milk separation Séparation du lait Gucika kw’amata

Milk serum Lacto-sérum Amacunda

Milk spoilage Détérioration du lait Kwangirika kw’amata

Milk storage Stockage du lait Kubika amata

Milk structure Structure du lait Uko amata akoze/ateye

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 172: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

150

Milk synthesis Synthèse du lait Ikorwa ry’amata (mu icebe/mu ibere)

Milk tank Cuve/Réservoir de lait Tanki y’amata

Milk tanker Camion-citerne du lait

Imodoka nini yabugenewe ifite ikigega gitwara amata

Milk technology Technologie du lait Ikoranabuhanga mu mata

Milk total solids

Solides totaux de lait

Ibifatika biba mu mata byose

Milk weighing Pesage du lait Ipimwa ry’amata

Milk yield Rendement de lait Umukamo w’amata

Milker Trayeur Umukamyi

Milking Traite Ikama/Gukama

Milking equipment

Equipement de traite

Ibikoresho byifashishwa mu gukama (icyansi, inkongoro)

Milking machine

Machine à traire/Trayeuse Imashini ikama

Milk-stones Pierres de lait Utubuye (imyunyu) two mu mata ku byuma

Milling Mouture Gusya

Minerals Minéraux Umunyu ngugu

Mold ripened cheese

Fromage affiné par moisissures

Foromaji itarwa hongerwamo uruhumbu

Monounsa-turated fatty acid

Acide gras mono-insaturé

Ubwoko bwa aside nyarugimbu ziba mu mavuta

Mother culture Culture-mère Imvuzo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 173: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

151

Moulding Mise en forme/Moulage

Guha isura runaka ikiribwa kirimo gukorwa

Mozzarella cheese

Fromage mozzarella Foromaji ya mozarela

Multiple effect evaporator

Vaporisateur à multiple effets

Ubwoko bw’icyuma kigabanya amazi hakoreshejwe kuyabiza

Mycobact-erium tuberculosis

Mycobacterium tuberculosis

Umwe mu migera itera indwara y’igituntu

Non starter lactic acid bacteria

Bactéries lactiques autres que les ferments

Imigera isangwa mu mata itandukanye n’ishyirwamo kugirango amata avure

Occluded air content

Contenu d’air occlu

Ikigero cy’umwuka wakagiye ahari ibintu bikomeye mu ijagi cyangwa mu kigega

Off-flavour Mauvais goût Guhumura nabi kw’ikiribwa runaka

Oil-in-water emulsion

Emulsion d’huile en eau

Osmotic pressure Pression osmotique

Overun EnvahiKubyimba/Kwiyongera mu bunini mu ikorwa ry’ikiribwa runaka

Oxidation Oxydation Ugutwikwa na ogusijeni

Oxidized flavours Saveurs oxydées

Impumuro z’ibiribwa bifite ahatwitswe na ogusijeni

Oxytocin Oxytocine Imvubura yo mu nka ituma amata aza mu icebe

Packaging Conditionnement Gutunganya no gupakira

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 174: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

152

Packaging materials

Matériau d’emballage Ibikoresho byo gupakira

Paracasein Paracaséine Ubwoko bwa poroteyine iba mu mata

Partial coalescence

Coalescence partielle

Ifatana (urugero: ry’utubumbe tw’amavuta yo mu mata) rituzuye

Particle size Dimension des particules

Ingano y’utubumbe tw’ibintu bitandukanye bigize amata

Parturition Parturition Kubyara/Ibyara ry’inka

Pasteurization PasteurisationGushyushya hagamijwe kwica udukoko na mikorobi

Pasteurized milk Lait pasteurisé Amata atetse

Pathogenic microorgan-isms

Micro-organismes pathogènes

Utunyabuzima (imigera) dutera indwara

Periodic sampling

Prélèvement périodique

Gufata urwitegererezo mu buryo ngaruka

Perishability Altérabilité/Périssabilité

Kwangirika (kw’ikiribwa runaka)

Perishable Périssable Cyangirika

Permeate Permeat Ibishobora gutambuka mu gihe cy’iyungurura

Pesticide Pesticide Umuti wica udukoko

Petri dish Boîte de Pétri

pH pH Igipimo cy’ubukare

Phenolphtalein Phenolphtaleine

pH-meter pH-mètre Igikoresho gipima ubukare

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 175: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

153

Phosphatase test

Epreuve à la phosphatase

Gupima phosphatase mu mata

Phospholipids Phospholipides

Plain yoghurt Yaourt simpleYawurute itongewemo ikindi kintu icyo ari cyo cyose

Plant milk Lait d’origine végétale Amata ava mu bihingwa

Plasmin Plasmine

Plate heat exchanger

Echange de chaleur à plaques

Ubwoko bw’icyuma gishyushya amata

Plungers Ventouse/Piston Ibyifashishwa mu kuvanga (amata)

Polyunsatu-rated fatty acid

Acide gras polyinsaturé

Ubwoko bwa aside nyarugimbu iba mu mavuta

Powder agglomeration

Agglomération de poudre Iyegerana ry’ifu y’amata

Powder instantani-zation

Instantanisation de poudre

Gutunganya ifu y’amata ku buryo yivanga n’amazi byihuse

Powder lecithinization

Lecithinisation de poudre

Kongera lesitine mu ifu y’amata ku buryo amata azivanga n’amazi byihuse

Preheating Préchauffage Gushyushya bwa mbere

Preservatives Conservants

Ibyongerwa mu biryo bigafasha kubikwa igihe kirekire/Gifata neza/Kibungabunga

Pressing Pressage Ikamura

Pressure Pression IngufuPrimary cultures Cultures primaires Imvuzo z’ibanze

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 176: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

154

Probiotic bacteria

Bactéries probiotiques

Imigera iba mu biribwa igira ingaruka nziza ku buzima

Processing flowchart

Diagramme de transformation

Igishushanyo kigaragaza itunganya ry’ikiribwa runaka mu nganda

Protein concentrate

Concentré protéique Poroteyine idafunguye

Protein denaturation

Dénaturation de protéine

Kwangirika kwa za poroteyine

Proteolysis ProtéolyseGucagarika kwa za poroteyine/Gucagagura poroteyine

Psychrotroph PsychrotropheUbwoko bwa mikorobi iba ahari ubushyuhe bwo hasi

Rancid flavour Saveur rancideImpumuro y’ikiribwa runaka cyifitemo amavuta yangiritse

Rancidity Rancidité lipolytique Kwangirika kw’amavuta

Rancidity Rancidité Kwangirika kw’amavuta

Random sampling

Echantillonage aléatoire

Gufata urwitegererezo nta kintu ugendeyeho

Raw milk Lait cru Amata adatetse

Recombinant chymosin

Chymosine recombiné

Ubwoko bw’umuti ukoreshwa mu kuvuza amata

Recombination Recombinaison Kuvanga ibintu bigakora ikintu kimwe

Recombined milk Lait recombiné

Amata akorwa havanzwe bimwe mu biyagize bitandukanye

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 177: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

155

Reconstituted milk Lait reconstitué Amata akorwa havanzwe

ibiyagize bitandukanye

Rennet Présure Imvuzo yifashishwa mu gukora foromaji

Rennet coagulated fresh cheese

Fromage frais coagulé par la présure

Foromaji yabonetse hakoreshejwe imvuzo ya foromaji

Renneting EmprésurageGushyira imvuzo ya foromaji mu mata igihe bakora foromaji

Representative sample

Échantillon représentatif Urwitegererezo

Resazurin ResazurineUmuti wifashishwa mu gupima ubwandure bw’amata

Resazurin tablet

Comprimé de resazurine

Ikinini cy’umuti wifashishwa mu gupima ubwandure bw’amata

Resazurin test Epreuve à la resazurine

Gupima ubwandure bw’amata hakoreshejwe umuti wa resazirine

Retentate Retentat Ibisigara hejuru mu gihe cy’iyungurura

Reverse osmosis Osmose inverse Uburyo bw’iyungurura

Rice milk Lait de riz Amata ava mu muceri

Rind Croûte Urukoko

Ripening agents

Agents de maturation

Ibifasha mu gutara foromaji

Ripening enzymes

Enzymes de maturation

Imisemburo ifasha mu gutara

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 178: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

156

Rising film evaporator

Evaporateur à film montant

Ubwoko bw’ igikoresho gihundura igisukikamo umwuka kigabanya amazi hakoreshejwe kuyabiza

Round-eyed cheese

Fromage aux yeux ronds Ubwoko bwa foromaji

Rubber Caoutchouc KawucuSafety precautions Mesures de sécurité Ingamba zumwiteguro

Sample container

Récipient pour échantillons

Igikoresho cyakira urwitegererezo

Sample labelling

Etiquetage de l’échantillon

Gushyira ku rwitegererezo inyandiko ziruranga

Sample preservation

Conservation de l’échantillon

Kubika urwitegererezo ku buryo rutangirika

Sandiness Etat sableux Kumera nk’umucanga

Sanitization Assainissement/Hygiène

Isukura rigabanya cyane mikorobi/Ugusukura/Isuku

Saturated fatty acid Acide gras saturé Ubwoko bwa aside

nyarugimbu

Saturation Saturation Kuzurirana/Gusendereza

Scalding Echaudage GushyushyaScraped surface heat exchanger

Echangeur de chaleur à surface grattée

Ubwoko bw’imashini zishyushya amata

Screening test Epreuve de selection Ipima rigamije gutoranye

Secondary cultures

Cultures secondaires Imvuzo zunganira

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 179: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

157

Secretory cell Cellule sécrétrice Inyangingo fatizo ivubura

Seeding Ensemencement Gutera

Semi-firm gel Gel semi-ferme Ibisa n’igikoma gifashe Semi-hard cheese

Fromage à pâte demi-dur Ubwoko bwa foromaji

Separation Séparation Itandukanya

Set yoghurt Yaourt non-brassé Yawurute itavanzwe/itacugushijwe

Sewage Eaux usées Amazi y’umwanda/yakoreshejwe

Sheep Mouton Intama

Shelf-life Durée de vieIgihe ikiribwa runaka kimara kitarangirika/kikemerewe kuribwa

Shell and tube heat exchanger

Echangeur de chaleur à coquille et tube

Ubwoko bw’imashini zishyushya amata

Sherbet Sorbet Sherbeti/Ubwoko bwa barafu iribwa

Short fatty acids Acides gras courts Ubwoko bwa aside

nyarugimbu

Single effect evaporator

Evaporateur à simple effet

Ubwoko bw’igikoresho buhindura igisukika mo umwuka

Skim milk Lait écréméAmata yakuwemo amavuta/ Amacunda/Amakaragano

Skim milk powder

Poudre de lait écrémé

Ifu ikozwe mu mata yakuwemo amavuta

Skimming Ecrémage Gukura amavuta mu mataSodium hydroxide

Hydroxyde de sodium

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 180: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

158

Soft ice cream Crême glacée molle/légère

Soft-ripened cheese

Fromage affiné à pate molle Ubwoko bwa foromaji

Solid impurities Impuretés solides Imyanda ifatika

Solubility Solubilité Gushonga kw’ikintu mu gisukika

Somatic cell Cellule somatique Ubwoko bw’inyangingo fatizo

Sour cream Crème fermenté Amavuta yo mu mata avuze

Sour milk Lait fermenté Amata avuze (ikivuguto)

Soy milk Lait de soja Amata ya soyaSpoilage micro-organisms

Micro-organismes de détérioration

Mikorobi zangiza/Utunyabuzima twangiza

Spores Spores

Spray dryingSéchage par atomization/pulverisation

Uburyo bwo kumutsa amata hakorwa amata y’ifu

Spreadability Tartinabilité Gushobora gusigwa ku mugati

Stabilization Stabilisation Uburyo bwo guha ikintu gutuza

Stabilizers Stabilisants Ibituma ikintu gituza

Standard plate count

Plaque/Lamelle d’énumération stardardisé

Uburyo bwo kubara imigera

Standardization Standardisation

Starter cultures Cultures de ferments Imvuzo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 181: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

159

Steam injection Injection de vapeur Gushyiramo umwuka w’amazi

Sterilization StérilisationGuteka/Gushyushya hagamijwe kwica imigera yose

Sterilized milk Lait stérilisé Amata yatetswe ku buryo mikorobi zose zapfuye

Stirred yoghurt Yaourt brassé Yawurute ivanze/icugushije

Stirring Brassage/Agitation Kuvanga/Gucugusa

Stretched curd cheeses

Formages à caillés étirés Ubwoko bwa foromaji

Stretching Etirage Gukwedura (igihe bakora foromaji)

Sub-clinical mastitis

Mammite subclinique Ubwoko bw’Ifumbi

Sweetened milk Lait sucré Amata yongewemo

isukari

Sweeteners Edulcorants Ibyongera icyanga cy’isukari mu mata

Syneresis Synérèse Gusohoka kw’amazi mu mata yavuze

Tank Réservoir/cuve Ikigega (itanki)

Teat Trayon Imoko

Test tube Tube à essai

Texture Texture Imimerere y’ikintu gifatika

Thermalization Thermalisation Guteka (amata) byoroheje

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 182: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

160

Thermoduric bacteria

Bactéries thermoduriques

Imigera itinda kwicwa n’ubushyuhe

Thermometer Thermomètre Igikoresho gipima urugero rw’ubushyuhe

Thermophilic bacteria

Bactéries thermophiles

Imigera ikura mu bushyushe bwo hejuru

Thermophilic starters

Ferments thermophiles

Imvuzo zikora mu bushyuhe bwo hejuru

Thermor-esistance Thermorésistance Kwihanganira ubushyuhe

Titrable acidity Acidité titrable

Titration Titration Uburyo bwo gupima

Toxin Toxine Ubumara

Traceability Traçabilité Uburyo ikintu cyashobora gukurikirana

Triglycerides Triglycérides Ubwoko bw’amavuta

Tubular heat exchanger

Echangeur de chaleur tubulaire

Ubwoko bw’imashini ziteka amata

U.V sterilization

Stérilisation par UV (Ultra-violet)

Kwica mikorobi zo mu biribwa runaka hakoreshejwe imirasire y’izuba

Udder Mamelle Icebe

Udder quarter Quartier de mamelle Igice cy’icebe

Ultrafiltration Ultrafiltration Iyungurura rikuramo utuntu duto cyane

Unsaturated fatty acid Acide gras insaturé Ubwoko bwa aside

nyarugimbu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

MILK AND MILK PRODUCTS

Page 183: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

161

Vacuum packaging

Emballage sous vide

Gupakirira ahantu hatari umwuka

Virus Virus Virusi

Viscosity Viscosité Uburenduke

Vitamin Vitamine Vitamine

Washing Lavage Koza

Water bath Bain-Marie Igikoresho gishyushya amazi

Water drainage Drainage d’eau Gukuraho/Kumutsa amazi y’umwanda

Water-in-oil emulsion

Emulsion d’eau-dans-huile

Waxing Cirer Gusigiriza ukoresheje imishashara

Whey Petit lait/ Lactosérum

Amazi asigara nyuma yo gukora foromaji

Whole milk Lait entier Amata atatunganijwe ngo hagire ikivamo

Yeast Levure Umusemburo

Yoghurt Yaourt Yawurute

MILK AND MILK PRODUCTS

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 184: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

WINE

Page 185: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 186: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

162

ENGLISH FRANÇAIS KINYARWANDA

Acetaldehyde Acétaldéhyde

Acetic acid Acide acétique

Acetification Acétification

Acetobacter Acétobacter Bagiteri itanga

Acid content Teneur en acide Urugero rw’ubusharire

Acid index Index d’acide

Acid rot Putréfaction acide Gupfa kubera aside

Acidification Acidification Kongera Ubusharire/Gushaririza

Acidity Acidité Ubusharire

Aeration Aération Gutanga umwuka/Ugutanga amafu

Aeration level Niveau d’aération

Urugero rw’umwuka watanzwe

Aerobic degradation

Dégradation aérobie

Gushwanyagurika hari umwuka

Aerobic fermentation

Fermentation aérobie

Gutara/Gusembura hari umwuka

Aerobic respiration

Respiration aérobie Guhumeka hari mwuka

Aflatoxin Aflatoxine Ubumara buva mu mugera

Aged wine Vin âgé/Vin élevé Divayi ishaje/Divayi ikuze

Aging barrelBaril de vieillissement du vin

Ingunguru zabugenewe divayi ikuriramo

Aging parameters

Paramètres de vieillissement Ibiranga gukura

Alcohol Alcool Alukoro Alcohol by volume

Alcool par volume

Alukoro ipimwe mu ngero z’ubunini

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

WINE

Page 187: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

163

Alcohol content Teneur en alcool Urugero rwa alukoro

Alcohol dehydrogenase

Alcool Déshydrogénase Ubwoko bw’umusemburo

Alcoholic beverages

Boissons alcooliques (alcoolisées)

Inzoga/Ibinyobwa bisindisha

Alcoholmeter Alcoomètre/Ethylomètre

Icyuma gipima urugero rwa alukoro

Altar wine Vin de messe Divayi ikoreshwa mu misa

Amino acid Acide aminé Kimwe mu bice byubatse poroteyine

Ammonium salt Sel d’ammonium Umunyu wa amoniyumu

Amphora Amphore Ingunguru

Anabolism Anabolisme

Anaerobic degradation

Dégradation anaérobie

Gushwanyagurika bitewe ko nta mwuka uhari

Anaerobic fermentatioin

Fermentatioin anaérobie Gutara nta mwuka uhari

Anaerobic respiration

Respiration anaérobie Guhumeka nta mwuka uhari

Anaerobiosis Anaérobiose Nta mwuka uhari

Anthocyanin AnthocyanineIrangabara ry’ibimera ry’ubururu umutuku cyangwa icyatsi

Antibacterial Antibactérien Ikibuza umugera gukura

Antibiotic Antibiotique Antibiyotiki/Umurwanyamikorobi

Antifungal Antifongique Ikirwanya uruhumbu

Anti-microbial Antimicrobien Ikirwanya mikorobi

WINE

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 188: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

164

Antioxidant Antioxydant Kibuza kwangizwa n’umwuka wa ogusijene

Antiseptic AntiseptiqueKibuza umugera kugera ku mubiri/Ikizitira mikorobi/Ikibuza kubora

Aperitif Apéritif Inzoga inyobwa mbere yo kurya

Apple brandy Cognac à base de pome

Ubwoko bwa Divayi iva muri pome

Apple wine Vin de pomme Divayi iva muri pome

Aroma Arôme ImpumuroAromatized wine Vin aromatisé Divayi yashyizwemo ibituma

ihumura

Artificial overripening

Surmaturation artificielle

Kurenguka kwa divayi byakozwe n’umuntu

Aspergillus Aspergillus Ubwoko bw’umugera

Assemblage Assemblage Gushyira/Guteranyiriza hamwe

Astrigency Astringence Gikarishye/Gikarase

Atmospheric pressure

Pression atmosphérique

Autolysis AutolyseKwishwanyagura kwa mikorobi cyangwa ingirabuzima fatizo (serire)

Autovini-fication Autovinification Guhinduka divayi k’umutobe

nta misemburo yonjyewemo

Back-blend Ajout du jus dans le vin

Kongera umutobe muri divayi

BallingMesure de sucre dans une solution sucree

Uburyo bwo gupima isukari mu bisukika biryohereye

Banana wine Vin de banane Divayi ivuye mu bitoki

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

WINE

Page 189: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

165

Barrel Baril Ingunguru

Barrel Baril Ingunguru

Batch distillation

Distillation intermittente (en lots)

Beeswing Beeswing Itende rya divayi

Benzoic acid Acide benzoïque

Biotin Biotine

Bitterness Amertume Ubusharire/Uburure

Blended wine mélange de vins Divayi zivanze

Blending Mélanger Kuvanga

Blush wine Vin Rose Divayi iva mu mizabibu itukura

Body Avoir du corps (Consistence) Ubufate bwa divayi

Botrytized wine Vin botrytisé Divayi iri mu macupa

Bottle Bouteille Icupa

Bottle aging Maturation en bouteille

Gukura kw’inzoga iri mu icupa

Bottled wine Vin en bouteille Divayi iri mu macupa

Bottler with check valve

Embouteilleur avec le clapet anti-retour

Ubwoko bw’icyuma gishyira divayi mu macupa

Bottling Mise en bouteilles Gushyira mu macupa

Bottling line Ligne d’embouteillage

Uruhererekane rwo gushyira inzoga mu macupa

Bottling techniques

Techniques de mise en bouteilles

Uburyo bwo gushyira mu macupa

Box wine Vin en boîte Divayi yo mu gikarito

WINE

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 190: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

166

Brandy Eau-de-vie fine/Cognac/ Brandy Ubwoko bwa divayi

Brettanomyces Brettanomyces Ubwoko bw’umugera

Brew barrels Barils de brassage Ingunguru zo kwengeramo

Brew bucket Seau de brassage Indobo zo kwengeramo

Brewing tanksRéservoirs/Cuves de brassage

Ubwoko bw’Ingunguru zo kwengeramo

Brix Brix Igipimo cy’isukari mu bisukika

Browning Brunissement Gituma ikiribwa/ikinyobwa gisa n’ikigina

Browning reactions

Réactions de brunissement

Brut wine Vin BrutDivayi y’umwimerere, ntakintu cyongewe mu mutobe

Bulk aging Maturation en masse Uburyo bwo Gukura

Burnt wine (Brandy)

Vin brûlé (eau-de-vie fine) Ubwoko bwa divayi

Campden tablets

Comprimés de Campden

Cane Canne Igisheke

Cap Bouchon Umufuniko/Umupfundikizo

Caramel Caramel Isukari ikaranze

Carbon dioxide Dioxide de carbone

Carbonation Carbonation

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

WINE

Page 191: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

167

Carbonic maceration

Macération carbonique

Cask Tonneau/Fût Ubwoko bw’ingunguru

Catabolism Catabolisme

Catechin Catéchine

Cellaring (wine aging)

Mise en cave (maturation de vin)

Uburyo bwo gutara divayi

Centrifugal filtration

Filtration par centrifugation Kuyungurura ikintu ukaraga

Centrifuge Centrifugeuse Icyuma gitandukanya ibisukika kibikaraga

Ceramic filtration

Filtration en céramique

Bumwe mu buryo bwo kuyungurura

Champagne Champagne Ubwoko bwa divayi/Shampanye

Chaptalization

Chaptalisation/Amélioration du moût par ajout de carbonate de calcium

Kongera isukari mu mutobe w’umuzabibu hagamijwe kongera urugero rwa alukoro muri divayi

Chemical stability

Stabilité chimique

Ugutuza kw’ubutabire bw’ikintu

Chiller Réfrigérateur Igikonjesha

Chlorine bleached corks

Bouchons blanchis au chlore

Imifuniko yasukuwe na kolore

Chronometer/timer Chronomètre Imbaragihe

Clarification Clarification Gucayura

Clarifying agent

Agent de clarification Igituma ikintu gicayuka

WINE

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 192: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

168

Cloudiness Opacité/Turbidité Kuba kidacayutse

Coding Codage Kwandika kodi ku kintu

Cognac Cognac Ubwoko bwa divayi

Cognac brandyEau-de-vie fine de cognac/Cognac

Ubwoko bwa divayi/Konyaki

Cold maceration

Macération à froid Uburyo bwo gutara umutobe

Cold pressing Pression à froid Gukamura hakonje

Cold soaking Trempage à froid

Uburyo bwo kwinika imbuto z’imizabibu

Cold stabilization

Stabilisation à froid Uburyo bwo gukenekesha

Colloids Colloïdes Ibireka mu bisukika

Color stabilization

Stabilisation de couleur

Gukura ibintu bireka muri divayi bituma itagira ibara ryiza

Color wine Couleur du vin Ibara rya divayi Concentrated grape must

Moût de raisins concentré

Umutobe w’imizabibu udafunguye

Concentrators Concentrateurs Ibifatisha ibisukika

Congeners Congénères Ibiri muri divayi bitari alukoro

Controlled temperature pressing

Pressage à température contrôlée

Gukamura ku rugero rw’ubushyuhe rugenwe

Conveyor belt Courroie transporteuse

Igikoresho kifashishwa mu gutwara ibintu mu ruganda

Cooling Refroidissement Gukonjesha

Cork borer Perce bouchon/Tire-bouchon

Icyuma gitobora umufuniko w’icupa rya divayi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

WINE

Page 193: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

169

Cork leakage Fuite au bouchon

Kuva k’umufuniko w’icupa rya divayi

Cork oak Bouchon en chêne Ubwoko bw’umufuniko

Cork stopper Bouchon de liege umufuniko

Cork taint Goût de bouchon Umwanda ku mufuniko w’icupa rya divayi

Corking device Dispositif de bouchage

Icyuma kirumya umufuniko ku icupa rya divayi

Corky off-odour

Mauvaise odeur des bouchons

Impumuro mbi ituruka ku mifuniko ya divayi

Crossflow filtration

Filtration à flux transversal (croisé)

Bumwe bwo buryo bwo kuyungurura

Crude Brut Ikintu Kidatunganyi

Crusher/Destemmers

Broyeur/Concasseur Gisya

Crusher-stemmer

Concasseur-Egrappoir/Broyeur-stemmer

Gisya gikuramo ibiti by’imizabibu

Crushing Broyage Gusya

Cuvee Cuvée Ingunguru cyangwa isafuriya nini

Deacidification Désacidification Gukuramo ubusharire

Decantation Décantation Gukeneka

Decanter Décanteur Icyuma gukeneka ibisukika

Decoloration Décoloration Gukuramo ibara

Defoamer Anti-mousse Ikibuza urufuro

Defoliation Défoliation Guhunguka kw’amababi

WINE

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 194: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

170

Dejuicer Egouttoir Igikoresho gikura umutobe mu mbuto

Demi-sec wine Vin demi-sec Divayi itumye burundu

Deodorization Désodorisation Gukuramo impumuro

Depth filtration Filtration en profondeur

Bumwe mu buryo bwo kuyungurura

Dessert wine Vin Doux/Vin de liqueur

Divayi itangwa nyuma yo kurya

Destemming Egrappage Gukuramo ibiti

Devatting Décuvage Gukura mu isafuriya/mu ngunguru

Distillation Distillation

Distilled spirits Spiritueux distillés Umucumbetso

Distilled wine Vin distillé

Divayi yavanywe mu gisukika ikijya mu mwuka noneho igasubira kuba igisukika

Dosage Dosage Kuregera

Drainer Egouttoir Igikuramo ibisukika

Draining Essoreur/Egoutter Gukuramo ibisukika

Dried activated yeast

Levure sèche activée Umusemburo wumye

Dry wine Vin sec Divayi yumutse

Dryness Sécheresse/Causticité Ubwume

Effervescence Effervescence

Enzyme Enzyme Ubwoko bw’Umusemburo

Epicatechins Epicatéchines

Ergosterol Ergostérol

Ester Ester

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

WINE

Page 195: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

171

Ethanal Ethanal

Ethanol Ethanol Alukoro

Ethyl alcohol Alcool éthylique

Ethylene Ethylène

Evaporator Evaporateur Icyuma gihindura ibisukika mo umwuka

Extra dry wine Vin sec avancé Imizabibu yumutse cyane

Extract Extrait Ibyakuwe mu kintu

Ferment Ferment Umusemburo

Fermentation Fermentation Gutara/gusembura Fermentation activator

Activateur de fermentation Ikibarutsa gutara/igisembura

Fermentation kinetics

Cinétique de la fermentation

Fermenter Fermenteur Urwina

Filter Filtre Akayunguruzo

Filtration Filtration KuyungururaFiltration system

Système de filtration Uburyo bwo kuyungurura

Fining Affinage Uburyo bwo gutegura divayi

Fining agent Agent d’affinage Igikoreshwa mu gutegura divayi

First pressing Première pressage Gukamura bwa mbere

Flash pasteurization

Pasteurisation instantanée

Uburyo bwo Gushyushya hagamijwe kwica udukoko na mikorobi

Flavonoids Flavonoïdes

Flavonols Flavonols

Flavour Saveur Uburyohe/Icyanga

WINE

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 196: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

172

Flavour compounds

Composés aromatiques Ibitera kuryoha

Flocculants Floculants Itende

Flor wine Vin de type Flor Ubwoko bwa divayi

Flotation Flottation Kujonjora hakoreshejwe amazi

Foam Mousse Urufuro

Fortified wine Vin enrichi/enrichi

Divayi yongewemo intungamubiri

Free run juice Jus goutte à goutte Ubwoko bw’umutobe

Fructose Fructose Ubwoko bw’isukari

Fruit brandy Eau-de-vie à base de fruit Ubwoko bwa divayi

Fruit esters Esters de fruit

Fruit juice Jus de fruit Umutobe wo mu mbuto

Fruit skins Peauxde fruits Ibishishwa by’imbuto

Fruit wine Vin de fruits Divayi yo mu mbuto

Fungicide Fongicide Ibyica uruhumbu

Gallon Gallon/Mesure de liquide

Urugero rwo mu gupima ibisukika

Gaz generator Générateur de gaz Igitanga gaze

Gelatine Gélatine Ubwoko bwa poroteyine

Glucose Glucose Ubwoko bw’isukari

Grape berry Baie de raisin Imbuto z’imizabibu

Grape bunch Bouquet de raisin Itsiko ry’imizabibu

Grape drying Séchage de raisin Kumisha imizabibu

Grape juice Jus de raisin Umutobe w’imizabibu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

WINE

Page 197: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

173

Grape maturation

Maturation de raisin Kwera kw’imizabibu

Grape seeds Graines de raisin Imbuto z’imizabibu

Grape skin Peau de raisin Igishishwa by’imizabibu

Grape spirit Alcohol de raisin Alukoro y’imizabibu Grape stomping

Foulage de raisin Kwenga imizabibu

Grapes Raisins ImizabibuGrapes noble rot

Putréfaction de raisins

Ubwoko bw’indwara y’imizabibu

Harvester Moissonneuse Icyuma gisarura

Harvesting Moissonnage Gusarura

Haze Brume Ukwijima/Urwokotsi

Haziness Nébulosité Ukwijima/Urwokotsi

Heat Chaleur Ubushyuhe

Heating Chauffage GushyushyaHeteroferm-entative bacteria

Bactéries héterofe-rmentatives

ubwoko bwa begiteri

Homoferme-ntative bacteria

Bactéries homoferme-ntatives

Ubwoko bwa bagiteri

Horizontal presses

Pressions horizontales Gukamura harambuye

Hydraulic presses

Pressions hydrauliques

Hydrolysis HydrolyseGukata molekire/Gushwanyagurika kwa molekile hari amazi

Hydrometer jar Jarre hydrométrique

Igikopo gipima urugero rw’ubuhehere mu kintu

WINE

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 198: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

174

Hygrometer HygromètreIcyuma gipima urugero rw’ubuhehere mu kintu/ubutote

In-bottle ageing

Maturation en bouteille

Gukura kw’inzoga/divayi mu icupa

Inert gaz Gaz inerte

Juice Jus Umutobe

Juice oxidation Oxydation de jus Kononekara k’umutobe bitewe na ogusijeni

Kit analysis Kit d’analyse Icyuma kigenzura

Label Etiquette Ibirangaikintu

Labelling Etiquetage Gushyiraho ibiranga ikintu

Lactic acid bacteria

Bactéries lactiques (d’acide lactique)

Ubwoko bw’umugera

Late harvest wine

Vin de vendage tardif

Divayi iva mu mizabibu isaruwe bitinze

Lateral strike harvesters

Moissonneuses latérales Ubwoko bw’icyuma gisarura

Leaching Lixiviation Gukura ibireta mu bisukika

Lees Lie Itende

Liquor Liqueur Amavu/Inzoga ikaze Low temperature pressing

Pressage à basse temperature

Gukamura ku rugero rw’ubushye rwo hasi

Maceration Macération Uburyo bwo kwinika imizabibu kugirango yorohe

Magnums bottle wine

Vin en bouteille magnum Divayi iri mu macupa manini

Maillard reaction

Réaction Maillard

Malic acid Acide malique

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

WINE

Page 199: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

175

Malolactic activity

Activité malolactique

Malolactic enzyme

Enzyme malolactique Ubwoko bw’umusemburo

Malolactic fermentation

Fermentation malolactique

Bumwe mu buryo bwo gusembura

Manual grape picking

Cueillette manuelle de raisin/ Vendage manuel

Gusarura imisabibu hakoreshejwe intoki

Marc Marc (Résidu après extraction) Igikatsi cy’imizabibu

Maturation Maturation Gukura/Gukomera/Kwera Maturation index

Index de maturation Urugero rwo gukura

Maturity Maturité Ubukure

Mead Hydromel Inzoga y’ubuki Medicinal wine flavour

Saveur medicinal du vin

Impuro ya divayi imeze nk’imiti

Membrane filtration

Filtration membranaire

Bumwe mu buryo bwo kuyungurura

Mercaptans MercaptansMetallic flavour

Saveur métallique Icyanga gikaze

Metallic mouth feel

Sensation den bouche de goût de métal

Metallic off-flavour

Mauvais goût métallique/ Arrière goût métallique

Methanol Méthanol

WINE

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 200: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

176

Microbial spoilage

Détérioration d’origine microbienne

Kwangirika bitewe na mikorobi

Microflora Flore microbienne Imigera ikura ahantu runaka

Microoxy-genation

Microoxyg-enation

Kuba ahantu hagera ogusijeni nkeya

Microvini-fication

Microvini-fication Gutara divayi nkeya

Mixer Mélangeur Igikoresho kivanga

Mold moisissure Uruhumbu

Muscat grape Raisin Muscat Ubwoko bw’imizabibu

Muscat wine Vin de muscat Ubwoko bwa divayi y’imizabibu

Mush Purée Inombe

Must Moût Umutobe utayunguruye w’imizabibu

Must acidity Acidité du moût Ubusharire bw’umutobe

Must aroma Arome de moût Impumuro y’umutobe Must blanketing

Couverture du moût

Igihu gipfundikira umutobe w’imizabibu

Must browning Brunissement du moût

Gusa n’ikigina k’umutobe w’imizabibu

Must concentrators

Concentreurs du moût

Ibifatisha umutobe w’imizabibu

Must density Densité du moût Ireme bwite ry’umutobe w’imizabibu

Must enrichment

Enrichissement du moût

Gushyira izindi ntungamubiri mu mutobe w’imizabibu

Musty flavour Saveur de moisi Icyanga y’umutobe w’imizabibu muri divayi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

WINE

Page 201: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

177

Mycotoxin Mycotoxine Ubumara buturuka muri ruhumbu

Non flavonoid content

Contenu non flavonoïque

Non-vintage wine

Vin non-millésimé

Divayi itanditsweho umwaka yakoeweho

Nutritive value Valeur nutritive Urugero rw’intungamubiri

Oak Chêne Ubwoko bw’igiti kinini

Ochratoxin Ochratoxine Ubwoko bw’ubumara buva mu ruhumbu

Oechsle scale Balance/Echelle de Oechsle Ubwoko bw’umunzani

Oenology OenologieUmumenyi bujyanye no guhinga imizabibu no kwenga divayi

Off-odor Mauvaise odeur Impumuro mbi

On-vine grape drying

Séchage de raisin sur la vigne

Kumisha imizabibu ikiri ku giti

On-vine overripening

Surmaturation sur la vigne

Gushya kw’imizabibu ikiri kugiti

Orange wine Vin orange Divayi isa n’ibara rya oranje Organic wine making

Fabrication de vin organique

Organoleptic test

Examen organoleptique

Uburyo bwo gupima hakoreshejwe amaso, amazuru, ururimi.

Osmosis Osmose Osimoze/Kwinjira kw’amazi mu nyabika

Osmotic pressure

Pression osmotique

Osmotic stress Choc osmotique

Overripening Surmaturation Gushya cyane

WINE

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 202: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

178

Oxidation Oxydation Gutwika hakoreshejwe ogusijeni

Oxidative odor Odeur du à l’oxydation

Impumuro ituruka ku gutwika (ibiribwa) hakoreshejwe ogusijeni

Packaging materials

Matériaux d’emballage Ibikoresho byo gupakira

Pad filtration Filtration tampon Uburyo bwo kuyungurura

Pail Seau Indobo

Pasteurization Pasteurisation Kubiza hagamijwe kwica udukoko

Pectic enzyme Enzyme pectique Ubwoko bw’imisemburo

Pectin Pectine Ubwoko bw’isukari

Pectin methly esterases

Enzymes coupant les laisons methyl ester des pectines

Pectinase Pectinase Ubwoko bw’imisemburo

Perlant Perlant ubwoko bwa divayi

Peroxidase Peroxydase Ubwoko bw’umusemburo Pesticide residues

Résidus de pesticide

IIbisigisi by’imiti yica ibyonnyi

pH pH Igipimo cy’ubukare

Phenolic acid Acide phénolique

Phenolic pigment

Colorant phénolique

Physicoche-mical factor

Facteur physico-chimique

Pink wine Vin rosé Divayi y’iroza

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

WINE

Page 203: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

179

Plum Prune Ubwoko bwkinyomoro Pneumatic presses

Pressoirs/Presses pneumatiques

Ubwo bw’igikoresho gikamura

Polishing Polishing Gusena

Polivinylpo-lypyrrolidone

Polivinylpo-lypyrrolidone

Polyphenol Polyphénol

Pomace Marc/Grignons Igikatsi cy’imizabibu

Porto wine Vin de type Porto Divayi iva muri Porutugali

Post-disgorgement aging

Maturation post-restitution

Gukura kwa divayi nyuma y’uko isukwa

Post-fermentation treatment

Traitement après fermentation

Gutungana kw’inzoga/divayi nyuma yo gutarwa

Potassium metabisulfite

Metabisulfite de potassium

Potasiyumu ibuza imigera gukura muri divayi, igatuma divayi igumana ibara, n’impumuro nziza zayo

Premature browning

Brunissement prématuré Gusa n’ikigina mbere y’igihe

Preservative Conservant Ibyongerwa mu biryo bigafasha kubikwa igihe kirekire

Pressing Pressage Gukamura

Prestige cuvee Cuvée prestige Divayi nziza kurusha indi yose

Protein haze Brume due aux protéines

Kwijima bitewe na poroteyine

Protein-fining agents

Agents d’affinage à base de protéine

Poroteyine ifasha kunoza divayi

Pulp Pulpe Igice kiribwa cy’urubuto

WINE

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 204: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

180

Pumping Pompage Gusunika/Gupompa

Pyrazines Pyrazines

Quality Qualité UbwizaQuality assessment

Evaluation de la qualité Kugenzura ubwiza

Quality parameters

Paramètres de la qualité Ibiranga ubwiza

Quality wines Vins de qualité Divayi nzizaRack and return Délestage

Racking Soutirage Gusuka divayi iva mu ngunguru imwe ijya mu yindi

Red grapes Raisins rouges Imizabibu y’umutuku Reducing sugar Sucre réducteur Ubwoko bw’isukari

Refractometer Réfractomètre Icyuma gipima urugero rw’isukari

Refrigeration Réfrigération Gukonjesha

Residual sugar Sucre résiduel Isukari isigayeReverse osmosis Osmose inverse

Riboflavin Riboflavine Ubwoko bwa vitamine

Riddling Remuage/Cribblage Gucurika divayi iri mu icupa

Ripening Maturation Gushya

Rosé wine Vin rosé Divayi y’ibara ry’iroza

Rum Rhum Divayi iva mu bisheke

Saccharometer Saccharomètre Icyuma gipima urugero rw’isukari

Saccharomyces Cerevisiea

Saccharomyces Cerevisiea

Umusemburo ukoreshwa mu gusembura inzoga

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

WINE

Page 205: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

181

Saccharose Saccharose Ubwoko bw’isukariSaignée method

Méthode de saignée

Kuvanga divayi itukura n’iyumweru

Scales Balance Umunzani

Screw presses Presses à vis Icyuma gikamura kizenguruka

Screwcap Bouchon à vis/Capsule à vis

Umufuniko wikaranga mu gufungura

Sealing machine

Machine à sceller/ Sertisseuse/Capsuleuse

Icyuma gifunga/kirumya

Sediment Sédiment Itende

Sedimentation Sédimentation Gukeneka

Senescence Sénescence UbusazaSingle barrel aging

Maturation en fût individuel Gukurira mu ngunguru

Soaking Trempage/Immersion

Kwinika/Gutumbika/Ugutosa/Ukujandika

Soluble solids Matières solides solubles

Ibishobora kuyongera mu bisukika

Sorbic acid Acide sorbique

Sorting Triage Kurobanura/Kujonjora

Sorting tables Tables de tri Ameza yo kurobanuriraho

Sour rot Pourriture aigre/acide Gupfa

Souring Acidificaton Gishaririye

Sparging Barbotage/Aspersion

Kunyura amazi ashyushye mu gikatsi hagamijwe gukuramo umutobe

Sparkling wine Vin pétillant Ubwoko bwa divayi

Spirits Distilled liquor/Alcool Amavu/Inzoga ikaze

WINE

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 206: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

182

Spoilage Détérioration KwangirikaSpoilage flavour

Saveur de détérioration

Icyanga cyo kwangirika kw’inzoga

Spoilage odour Odeur de détérioration

Impumuro yo kwangirika kw’inzoga

Spoilage yeasts Levures de détérioration Imisemburo yangiza

Sporulation Sporulation Kwihisha mu igi k’umugera (mu bihe bibi)

Stabilization Stabilisation Kuguma jamwe kw’ikintu

Stainless steel Acier inoxydable Icyuma kidatonda umugese

Starter Levain Umusemburo

Still wine Vin non-mousseux Ubwoko bwa divayi

Stirring room Salle d’agitation Icyumba cyo kuvangiramo

Stopper Bouchon Umufuniko

Storage Stockage Ububiko

Stoving wine Vin chauffé Ubwoko bwa divayi

Sugar Sucre Isukari

Sugar content Teneur en sucre Urugero rw’isukari mu kintu

Sulfite Sulfite

Sulfiting Sulfitage Bumwe mu buryo bw’ihagarika ry’isembura

Sulfur dioxide Dioxide de soufre

Sun-dried grapes

Raisins séchés au soleil

Imizabibu yumishijwe n’izuba

Supraex-traction Supra-extraction

Uburyo bwo kubona umutobe wa divayi irimo isukari nyinshi

Sweet wine Vin sucré/Vin doux Divayi iryohereye

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

WINE

Page 207: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

183

Sweetness Douceur/Gout sucré Uburyohe

Table wine Vin de table Divayi yo ku meza

Taints Souillures Umwanda

Tank filling Remplissage de la cuve Kuzuza ingunguru

Tannins Tanins

Tartaric acid Acide tartrique

Tartrates Tartrates

Taste Goût Icyanga Temperature automatic control

Contrôle automatique de la température

Bumwe mu buryo bwo kugenzura urugero rw’ubushyuhe

Terpenes Terpènes

Terpenoids Terpénoïde

Thermal shock Choc thermiqueKuba kibi bitewe no guhinduka cyane k’urugero rw’ubushyuhe mu gihe gito

Thermometer Thermomètre Igikoresho gipima urugero rw’ubushyuhe

Total acidity Acidité totale Ubusharire

Trace elements OligoélémentsIntungamubiri ziboneka/zikenerwa ku rugero ruto mu kintu

Traditional wine Vin traditionnel Divayi gakondo

Transport containers

Récipients/Conteneurs de transport

Ingunguru zo gutwaramo ibintu

Transvasage Transvasage Gusuka/Gusukanura

Tun Cuve Ingunguru

WINE

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 208: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

184

Turbidity Turbidité Kuba ikintu kidacayutse

UllageMarge de remplissage/Volume vide

Ahatujujwe mu icupa ririmo igisukika

Ultrafiltration Ultrafiltration Kuyungurura hakoreshejwe utuyunguruzo duto cyane

Vacuum Sous vide Nta mwuka

Vanillin Vanilline Vanila

Varietal wine Vin de cépage Divayi iva mu bwoko bumwe bw’umuzabibu

Vat Cuve Ingunguru/Igitariro/Umuvure

Vermouth Vermouth Divayi irimo ibirungo bihumura bitandukanye

Vidal grapes Raisins de Vidal Ubwoko bw’imizabibu y’umweru

Vinegar Vinaigre Vinegere

Vineyard Vigne/Vignoble Umurima w’imizabibu

Vinification Vinification Kwenga divayi

Vinometer Vinomètre Icyuma gipima urugero rwa alukoro muri divayi

Vintage champagne

Champagne millésimé

Shampanye yanditseho umwaka yakorewemo

Vintage wine Vin millésimé/Vin de grand cru

Divaye yanditseho umwaka yakorewemo

Vintner Vineron/Viticulteur

Umuntu ukora akanagurisha divayi

Viscosity Viscosité Uburenduke

Vitamin Vitamine Vitamine

Viticulture ViticultureUbumenyi mu guhinga imizabibu no gutunganya divayi

Volatile volatile Guhinduka mo umwuka

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

WINE

Page 209: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

185

Warehouse Entrepôt Ihunikiro/itariro

Washing Lavage KozaWashing brush syphon

Brosse de lavage siphon Igikoresho cyo gusukura

Whiskey Whisky Wisiki

White grapes Raisins blancs Imizabibu y’umweru

White porto Vin Porto blancs Ubwoko bwa divayi

White wine Vin blanc Divayi y’umweru

Wine aging Maturation du vin Gukura kwa divayi

Wine bottle Bouteille de vin Icupa ryagenewe divayi Wine carbonation

Carbonation du vin

Gushyira ubwoko bw’umwuka muri divayi

Wine cave Cave à vin Ubuvumo butarirwamo divayi

Wine cut Coupe de vinUburyo bwo gufungura divayi hakoreshejwe amazi/indi divayi yoroshye

Wine fault Défaut de vin Inenge ya divayi

Wine flatness Néteté de vinKwangirika kwa divayi kubera imisemburo cyangwa umwuka

Wine fruitiness Vin fruité Guhumura kwa divayi nk’imbuto

Wine pump Pompe à vin Icyuma gisunika divayi Wine stretching Dilution du vin Gufungura divayi

Wine sweetness

La douceur du vin Uburyohe bwa divayi

Wine tasting Dégustation de vin Gusogongera divayi

Wine thinness La finesse du vin Ubwiza bwa divayi

WINE

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 210: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

186

Wine yeast Levure à vin Umusemburo wa divayi

Winemaker Vigneron/Viticulteur Ukora divayi

Wine-press Pressoir à vin Igikoresho gikoresha mu gutunganya divayi

Winery Etablissement vinicole Urwengero rwa divayi

Wine’s bouquet Bouquet du vin Ubwoko bw’impumuro ya

divayi

wines press Pressoir à vin Igikoresho gikamura umutobe mu mizabibu

Wood lactones Lactone du bois

Bimwe mu bitanga impumuro zitandukanye muri divayi biturutse ku bwoko bw’igiti cy’umuvure divayi yatazwemo

Wooden cask Tonneau en bois Ingunguru ikozwe mu biti

Wooden vat Cuve en bois Imivure ikozwe mu biti

Yeast Levure Umusemburo

Yeast nutrientsEléments nutritifs de levure

Ibiryo by’imisemburo

Yeast sediment Sédiment de levure Itende ry’imisemburo

Yeast starter Levain Imisemburo

Yellow wine Vin jaune Divayi y’umuhondo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

WINE

Page 211: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 212: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 213: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 214: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

187

ENGLISH FRANÇAIS KINYARWANDA

Absorbance Absorbance Kunyunyuza/Kumira/Gufata

Absorption Absorption InyunyuzaAbsorption spectrophoto-metry

Spectrophotométrie d’absorption

Absorption spectrum

Spectre d’absorption

Acetone Acétone

Acid Acide Aside

Acid value Indice d’acide Irigero cy’aside

Acidophile Acidophile Ibinyabuzima bikunda kuba ahantu hari aside

Acidulant Acidulant Gituma ikiribwa kiba aside

Adsorption Adsorption Gufata ku kintu

Aerobe Aérobie Ngombamwuka

Aerosol AérosolUmuti uvanze na gaze batera bapuriza ugasohoka ari umwuka

Aerotolerant AérotolérantIkinyabuzima cyihanganira kuba ahari umwuka

Affinity chromatography

Chromatographie d’affinité

Aflatoxin Aflatoxine Ubumara buhumanya buva mu ruhumbu

Agar Agar/GéloseAgar deep culture

Culture profonde sur agar

Agar slant Gélose inclinée

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 215: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

188

Agglutination Agglutination Uburyo bwo kwegerana

Airborne diseaseMaladie due aux micro-organismes de l’air

Indwara bitewe n’umwuka wahumetse

Airtight stopper Bouchon hermétique Umufuniko umatiriye

Alcohol Alcool Alukoro

Alcoholometer Alcoomètre Igipima alukoro

Aldose Aldose

Algae Algue InkuriramaziAlkaline cupric solution

Solution cuprique (cuivre) alkaline

Alkaline phosphatase assay

Dosage de phosphatase alkaline

Alkaliphile AlkaliphileIkinyabuzima gikunda kuba ahantu hatari ubusharire

Allergen Allergène Bitera ubwivumbure bw’umubiri

Aluminum foil Papier d’aluminium

Agashashi ka aliminiyumu kifashishwa mu gufunika ibintu

Aluminum weighing dish

Coupelle de pesage en aluminium

Utwifashishwa mu gupima muri laboratwari

Alundum granules

Granules d’Alundum

Amino acid Acide aminé Kimwe mu bice byubatse poroteyine

Ammonium sulfate

Sulfate d’ammonium

Amoeba Amibe Amibe

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 216: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

189

Amyl alcohol Alcool amylique

Amylopectin Amylopectine Ubwoko bw’isukari iba mu bihingwa nk’ibirayi

Amylose Amylose Ubwoko bw’isukari iba mu bihingwa

Anaerobe AnaérobieIkinyabuzima kiba ahatari umwuka/Nziramwuka

Anaerobiosis Anaérobiose Ahatari umwuka

Antagonism Antagonisme Kutabana

Anthocyanin AnthocyanineIntangabara y’ibara ry’ubururu cyangwa ry’icyatsi mu bihingwa

Anthrax Anthrax/Charbon bactéridien

Ubwoko bw’indwara ifata inyamaswa n’abantu

Antibiotic Antibiotique Antibiyotiki/Umurwanyamikorobi

Antibiotic resistance

Résistance antibiotique

Kudahangarwa n’imiti kwa mikorobi

Antifungal agent Agent antifongique ikirwanya uruhumbu

Antimicrobial Antimicrobien Ikirwanya mikorobi

Antioxidant Antioxydant Kibuza kwangizwa n’umwuka wa ogusijene

Antisepsis Antisepsie Kirinda ahantu kwanduzwa n’umugera

Appendage Appendice Imigereka

Aqueous Aqueux Cyuje amazi/Mu mazi/hari amazi

Archaea Archaea Ubwoko bw’imigera

Ascorbic acid Acide ascorbique Vitamine C

Aseptic Aseptique kuba nta mikorobi ihari

Ash Cendre Ivu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 217: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

190

Aspirator Aspirateur Gikurura ibintu gikoresheje umwuka

Autoclave Autoclave

Icyuma gikoresha umwuka w’amazi yabize mu kwica imigera

Autolysis Autolyse Kwishwanyaguza

Auto-oxidation Auto-oxydation

Kwitwika biterwa na Ogisijeni/Kwangirika kw’ikintu bitewe n’umwuka wa ogusijene

Autotroph Autotrophe

Ibinyabuzima byigaburira bikoresheje ibiva ku zuba n’urumuri/Nyamwigira

Bacteria count Dénombrement de bactéries Kubara imigera

Bactericidal Bactéricide Inyicamikorobi/Inyicabagiteri

Bacteriocin BactériocineUbumara bukorwa n’umugera bwica indi migera

Bacteriophage Bactériophage Ubwoko bwa virusi zica bagiteri

Bacteriostatic Bactériostatique Igihagarika gukura kw’umugera

Bacterium Bactérie Umugera

Balance Balance umunzani

Barophile BarophileIkinyabuzima gikunda kuba ahari ubutsikamire bw’umwuka bwinshi

Base Base Kidasharira

Baume hydrometer

Hydromètre de Baume

Ubwoko bw’igikoresho gipima amazi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 218: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

191

Beaker BecherAgakoresho ko muri laboratwari gashyirwamo ibisukika

Beef extract Extrait de boeufIcyakuwe mu nyama y’inka gikoreshwa mu guhinga bagiteri

Bicinchoninic acid (BCA) assay

Epreuve à l’acide bicinchoninique

Binary fission Fission/Scission binaire

Gusaduka mo ibice bibiri bingana

Biochemical oxygen demand

Demande biochimique en oxygène

Biofilm Biofilm Urubobi

Biomass Biomasse Umusaruro w’ibiva mu binyabuzima

Biuret assay Test Biuret pour protéines

Biuret complex Complexe Biuret

Biuret reaction Réaction au Biuret

Biuret total protein reagent

Réactif Biuret pour la détermination de protéine totale

Blank Vide/Ne contenant pas d’échantillon

Blender Mélangeur Igikoresho gisya kivanga

Boiling point Point d’ébullition Igipimo cy’ubushyuhe ibisukika bibiriraho

Boric acid Acide borique

Botulism BotulismeIndwara iterwa n’indwara ituruka mu nyama zanduye

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 219: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

192

Bovine serum albumin

Albumine du sérum bovin

Ubwoko bwa poroteyine iba mu mata

Bradford assay Test de BradfordBright-field microscope

Microscope à champ lumineux

Ubwoko bwa mikorosikopi

Brix Brix/Teneur en sucre

Igipimo cy’isukari mu bisukika

Broth culture media Bouillon de culture Ubwoko bw’ahahingwa

umugera hasa n’igikoma

Browning Brunissement Kwijimisha/Gituma ikiribwa gisa n’ikigina

Bud Bourgeon Agashibu

Budding Bourgeonnement Ugushibuka

Buffer Tampon

Bunsen burner Bec BunsenIgikoresho gacana, kica mikorobi zose muri laboratwari

Burette Burette/EprouvetteAgakoresho ko gupima ibisukika ia muri laboratwari

Butyrometer Butyromètre Agakoresho ko gupima urugero rw’amavuta

Calibration Calibrage Kuregera

Calibration curve Courbe de calibrage

Umurongo ngenderwaho mu kuregera

Calorimeter CalorimètreIgikoresho gipima itangwa ry’ubushyuhe hagati y’ibintu bibiri

Calorimetry Calorimetrie Ubumenyi bw’itangwa ry’ubushyuhe

Capsid Capside

Capsule Capsule Agahu ka bagiteri

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 220: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

193

Caramelization CaramélisationGukaranga isukari/Gukoresha isukari ikaranze

Carbohydrates Hydrates de carbone Amasukari

Carbolfuchsin Carbolfuchsin

Carotenoids Carotenoïdes Irangabara ry’ibimera rya oranje

Catalase test Essai de catalase Uburyo bukoreshwa mu gutandukanya bagiteri

Cell mass Masse cellulaire Ubwinshi bw’inyangingo fatizo

Cell number Nombre de cellules Umubare w’inyangingo fatizo

Cell wall Paroi cellulaire Uruhu ruzengurutse inyangingo fatizo

Cellulose extraction thimbles

Cartouches en cellulose pour extraction

Ubwoko bw’igikoresho gikoreshwa laboratwari

Centipoise Centipoise

Urugero fatizo rukoreshwa mu gupima uburenduke bw’ikintu runaka

Centrifugation CentrifugationGutandukanya ibintu hakoreshejwe kubikaraga

Centrifuge Centrifugeuse

Chelating agent Agent de chélationIbintu bishobora gukora amahuriro n’iyo z’ibyuma

Chemical oxygen demand

Demande chimique en oxygène

Chemically defined medium

Milieu chimiquement défini

Ubwoko bw’ahahingwa umugera hafite ibinyabutabire bihagize bizwi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 221: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

194

Chlorine ChloreKolore/Umuti usukura, wica udukoko mu mazi n’ibindi

Chloroform Chloroforme Umuti ukoreshwa muri laboratuwari

Chlorophyll Chlorophylle Intangabara cyatsi mu bimera

Cholesterol content

Teneur en cholestérol

Igipimo cya kolesiteroli mu kintu runaka

Chromatography Chromatographie

Cilia Cils Ubwoya

Citric acid Acide citrique

Coagulase test Test de coagulase Ubwuryo bwo gutandukanya bagiteri

Coccus Coque Umugera usa n’umubumbe

Coefficient of variation

Coefficient de variation Inkubwe y’impinduka

Cold room Chambre froide Icyumba gikonjesha

Coliforms Coliformes Ubwoko bw’imugera

Colloidal Colloïdal Kirenduka

Colony Colonie Umugina

Colony counter Compteur de colonies

Icyifashishwa mu kubara imigina y’umugera

Colony forming unit

Unité formatrice de colonies

Urugero rw’ifatizo mu kubara imigina y’imigera

Colorant Colorant Igitanga ibara

Colorimetric analysis

Analyse colorimétrique

Gupima bigendera ku ihinduka ry’amabara

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 222: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

195

Colorimetric detection

Détection colorimétrique

Kumenya ko ikintu runaka kiri muri mu gisukiza hakurikiranywe ihinduka ry’amabara

Colorimetry ColorimétrieUbumenyi bukoresha amabara mu kwiga ibintu

Combustion Combustion Gutwika

Commensalism Commensalisme UkutabangamiranaComplex culture media

Milieux de culture complexes

Ubwoko bw’ahahingwa imigera

Compound microscope

Microscope composé

Ubwoko bwa mikorosikopi

Condenser CondensateurIgikoresho gifasha mu gutuma umwuka uhinduka igisukika

Conductivity ConductivitéGuhererekanya/Ubushobozi bwo gutwara ibitemba

Conjugation ConjugaisonUburyo imigera imwe n’imwe ihana igice cya DNA

ConsistencyUniformité/Homogénité/Consitance

Ukumera kimwe

Constituent Constituant Ibigize (ikintu runaka)

Contagion Contagion uburo bwo kwanduza indwara

Container Récipient Igikoresho

Contaminant Contaminant CyanduzaContinuous phase Phase continue Igice cy’ihinduka

ry’ibintu kitaretsa

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 223: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

196

Convection ConvectionBumwe mu buryo ubushyuhe buhererekanwa

Convection oven Four de convection Ubwoko bw’ifuru

Conversion factor

Facteur de conversion

Umubare wifashishwa mu guhindura ingero z’ubwinshi z’ibintu runaka

Coomassie dye Colorant de Coomassie

Ubwoko bw’ibara rikoreshwa muri laboratwari

Cork Bouchon Umufuniko

Cotton applicatorApplicateur de coton/ Ecouvillon/tige cotton

Udukoresho twifashishwa mu gufata urwitegererezo rwa mikorobi

Cotton plug Bouchon de coton Umupfundikizo ukozwe mu ipamba

Coverslip Lamelle

Crucible Creuset

Agakopo kabugenewe gakoreshwa batwika ibintu nko mu ifuru muri laboratwari

Crucible tongs Pinces pour creuset Ibifashi byo muri laboratwari/Ipensi

Crude fat content Teneur en graisse brute

Igipimo rusange cy’ibinure mu kintu runaka

Crude fibers Fibres brutesUbukoco bwose butarakorwaho buri mu kintu runaka

Crystal violet Violet de gentiane Irangabara ryo muri laboratuwari

Crystallization Cristallisation

Culture Culture Imigera ihinze

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 224: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

197

Culture media Milieux de culture Ahahingwa imigera

Cuvette CuvetteAkarahuri kabugenewe gakoreshwa muri laboratwari

Cylinder Cylindre Umwiburungushure

Cytoplasm Cytoplasme Kimwe mu bice bigize umugera

Cytosol Cytosol Igice kimwe mu bigize umugera

Dark-field microscope

Microscope en champ sombre/ à fond noir

Ubwoko bwa mikorosikopi

Data handling Traitement des données

Gusesengura ibyakusanyijwe (imibare, amakuru)

Decline phase Phase de déclinKimwe mu byiciro bigize imikurire y’imigera mikorobi

Defined media Médias définisUbwoko bw’ahahingwa umugera hagizwe n’ibinyabutabire bizwi

Degerming Elimination des microbe

Gukura mikorobi ku ‘ikintu runaka

Degree of esterification

Degré d’estérification

Degree of gelatinization

Degré de gélatinisation

Degree of hydrolysis Degré d’hydrolyse

Urwego rw’icagagurwa rwikintu a runaka bitewe hari amazi

Degree of retrogradation

Degré de rétrogradation

Density Densité Ireme

Deproteination Déprotéination Kuvana poroteyine mu kintu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 225: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

198

Desiccant Dessicant Ikimaramo amazi

Desiccator Dessicateur Igikoresho bumukirizamo ibintu

Desorption Désorption Kurekurana

Detection limit Limite de détection Aho icyumviro/igipimo kigarukira

Detergent Détergent Indwanyamyanda

Dew point Point de condensation rosé

Urugero rw’ubushyuhe umwuka ushyushye uhinduka mo amazi

Dialyis Dialyse Uburyo bwo kuyungurura

Diethyl ether Ether diéthyliqueDifferential media

Milieux différentiels

Hamwe mu hantu bahinga imigera

Differential staining

Coloration différentielle

Uburyo bwo gusiga ibara imigera kugirango bayitandukanye

Diffusion Diffusion Ikwirakwira kw’ikintu runaka mu igisukika

Digestibility Digestibilité Kuba ikintu cyagogorwa

Digestion Digestion Kugogora

Dilute solution Solution diluéeIgisukika cyongwewemo amazi cyafunguwe

Dilution Dilution Kongera amazi mu gisukika

Dilution factor Facteur de dilution Ikigenderwaho mu gufungura

Dilution series Série de dilution Urwungikane rwo gufungura

Dipole Dipôle

Disaccharides Disaccharides Ubwoko bw’amasukari

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 226: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

199

Discoloration Décoloration Guta ibara

Disinfectant Désinfectant Icyica umugera/Umuti wica mikorobi

Disinfection Désinfection Kwica imigera/mikorobi

Dispersed phase Phase dispersée Icyiciro cy’igifatika kitayenze mu gisukika

Dispersion Dispersion Gukwirakwiza

Disposable Jetable/A usage unique

Gikoreshwa rimwe kigajugunywa

Distillation Distillation Umucumbetso

Distilled water Eau distilléeAmazi yabonetse hakoreshejwe umucumbetso

Disulfide bond Liaison disulfide

Ubwoko bw’ifatisha riba hagati muri poroteyine rigahuza ibice bibiri bitandukanye biyigize

Droplet size Taille de gouttelettes

Ingano y’udutonyanga mu kintu runaka

Dropper bottle Flacon/Bouteille compte-gouttes

Igikoresho cyo muri laboratwari kibara ibitonyanga

Drug residue Résidu de médicaments Ibisigisigi by’imiti

Drug resistance Résistance aux médicaments

Kudahangarwa/Kunanira imiti

Drying Séchage Kwanika/Kumutsa

Dumas method Méthode de Dumas

Duplicate Double Gusubiramo (kabiri)

Durham tube Tube de Durham

Dye Colorant Intangabara

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 227: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

200

Electrodialysis Electrodialyse Uburyo bwo kuyungurura

Electrolyte ElectrolyteElectron microscope

Microscope électronique

Ubwoko bwa mikorosikopi

Electrophoresis Electrophorèse

Elution Elution

Emulsifier Emulsifiant

Icyifashishwa mu gutuma amavuta yivanga neza mu bintu ubusanzwe bitivanga nayo

Emulsion Emulsion Isaranganya ry’amavuta mu mazi

Endospore Endospore Agahu karinda umugera

Endospore forming bacteria

Bactéries capable de former des endospores

Imigera ifite ubushobozi bwo gukora agahu kiyirinda

Endospore staining

Coloration d’endospore

Ubwoko bwo gusiga ibara

Endpoint Point final Aho ibintu birangirira

Enriched medium Milieu enrichi

Ahahingwa umugera hongewemo intungamubiri

Enrichment Enrichissement Kurumbura (kongerera ikintu intungamubiri)

Enteric bacteria Bactéries entériques

Ubwoko bw’imigera iba mu mara

Enterotoxin Entérotoxine Ubumara bukorwa na mikorobi

Enumeration Enumération Kubara imigera

Enzymatic browning

Brunissement enzymatique

Gusa n’ikigina kw’ibiryo bitewe n’imisemburo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 228: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

201

Enzyme Enzyme Umusemburo

Enzyme activity Activité enzymatique Imikorere y’imisemburo

Enzyme inactivation

Inactivation d’enzymes

Guhagarika/Kubuza gukora imisemburo

Erlenmeyer ErlenmeyerAgakoresho ko muri laboratwari gashyirwamo ibisukika

Erlenmeyer flask Flacon erlenmeyerAgakoresho ko muri laboratwari gashyirwamo ibisukika

Essential nutrient Nutriment essentiel Intungamubiri y’ingenzi

Esterification Estérification

Ethanol EthanolUbwoko bwa alukoro (nk’iyo dusanga mu nzoga)

Ethyl alcohol Alcool éthyliqueUbwoko bwa alukoro (nk’iyo dusanga mu nzoga)

Ethylene oxide Oxyde d’éthylène

Eubacteria Eubacteria Ubwoko bw’imigera

Eukaryote Eukaryote Ubwoko bw’ingirabuzimafatizo

Extractant Extractif Gukura ikintu mu kindi Extraneous matter Matière étrangère Ibintu bivuye kubintu

bikikije ikintu

Eye wash station Station de lavage d’oeil

Ahogerezwa amaso yahumanyijwe muri laboratwari

Eyepiece Oculaire Igice cya mikorosikopi bareberamo

Face mask Masque protecteur de visage

Ibipfuka isura mu gihe umuntu ari muri laboratwari

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 229: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

202

Facultative aerobes Aérobies facultatifs

Ibinyabuzima bishobora kuba ahari umwuka bibaye ngombwa

Facultative anaerobes

Anaérobies facultatives

Ibinyabuzima bishobora kuba ahatari umwuka bibaye ngombwa

Falling number Indice de temps de chute

Family Famille Umuryango

Fat Graisse Ibinure

Fat content Teneur en graisse Igipimo cy’ibinure mu kintu runaka

Fat soluble vitamins

Vitamines liposolubles

Vitamine zivanga n’amavuta

Fatty acid Acide gras Aside nyarugimbu

Fecal coliforms Coliformes fécalesUbwoko bw’imigera yo mu mabyi no mu myanda y’amatungo

Fecal contamination

Contamination fécale Kwanduzwa n’amabyi

Feces Matières fécales Amabyi/Imyanda y’inyamaswa

Fehling’s solutions

Solutions de Fehling

Fehling’s test Essai de Fehling

Fermentation Fermentation Kuvura/ Korora imigera

Fermentor Fermenteur

Ikigega kinini cyabugenewe gikoreshwa mu korora umugera

Fiberglass sample pad

Tampon d’échantillon en fibre de verre

Agakoresho ko muri lboratwari gashyirwaho urwitegererezo gakoze mu birahure bikomeye

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 230: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

203

Filter paper Papier filtre

Udupapuro twabugenewe twifashishwa mu kuyungurura

Filtration Filtration Kuyungurura

Fimbriae Fimbriae Ubwoya buba kuri imwe mu migera

First aid kit Trousse de secoursIbikoresho (imiti n’ibindi) byifashishwa mu butabazi bw’ibanze

Fission Fission Isaduka

Fixation Fixation Gufatisha

Flagella staining Coloration des flagelles

Gusiga amabara uturizo tw’imigera

Flagellum Flagelle Akarizo k’umugera

Flaming Flamboyant Cyaka umuriro

Flask FlaconAgakoresho ko muri laboratwari gashyirwamo ibisukika

Flavor Saveur IcyangaFluorescence microscope

Microscope fluorescent

Ubwoko bwa mikorosikopi

Foam Mousse Ifuro

Folin phenol Phénol de foline

Food aroma Arome des denrées alimentaires Impumuro y’ibiribwa

Food carbohydrates

Hydrates de carbone des denrées alimentaires

Amasukari yo mu biribwa

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 231: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

204

Food chemicals codex

Codex de produits chimiques alimentaires

Food chemistry Chimie alimentaire Ubutabire bw’ibiribwa

Food colorants Colorants alimentaires Ibirungo ntangabara

Food dispersion Dispersion des aliments

Food fatsGraisses des denrées alimentaires

Amavuta yo mu biribwa

Food flavour Saveur alimentaire Icyanga cy’ibiryo

Food infection Infection alimentaire

Kwanduzwa na mikorobi zivuye mu biribwa

Food intoxication

Intoxication alimentaire

Guhumanywa n’ubumara buvuye mu biribwa

Food lipids Lipides alimentaires Amavuta yo mu biribwa

Food microbial analysis

Analyse microbienne des denrées alimentaires

Isuzuma rya mikorobi mu biribwa

Food microbial contamination

Contamination microbienne des denrées alimentaires

Kwanduzwa kw’ibiribwa na mikorobi

Food minerals Mineraux alimentaires

Imyunyu ngugu yo mu biribwa

Food nutrient Nutriment alimentaire

Intungamubiri zo mu biribwa

Food oil analysis Analyse d’huile alimentaire

Isuzuma ry’amavuta yo mu biribwa

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 232: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

205

Food oils Huiles alimentaire Amavuta yo mu biribwa

Food pathogensMicrobes pathogènes dans les aliments

Mikorobi zitera indwara ziboneka mu biribwa

Food pigments Colorants des aliments

Amatangabara y’umwimerere

Food poisoning Intoxication alimentaire

Kurwara bitwe n’imigera ivuye mu biryo

Food proteins Protéines alimentaires

Poroteyine zo mu biribwa

Food safety Salubrité alimentaire

Ubuziranenge bw’ibiribwa

Food sample Echantillon alimentaire

Urwitegererezo rw’ibiribwa

Food spoilageDétérioration des denrées alimentaires

Iyangirika ry’ibiribwa

Food texture Texture des denrées alimentaires Imiterere y’ibiribwa

Foodborne disease

Maladie d’origine alimentaire

Indwara iterwa/ituruka ku biribwa

Forceps Forceps/Pince Igikoresho cyo muri laboratwari/Ipensi

Formaldehyde Formaldéhyde

Formalin Formaline

Fractionation Fractionnement Gucamo ibice

Free fatty acid Acide gras libre Aside

Free radicals Radicaux libres

Freezer Congélateur Firigo

Freezing point Point de congélation

Igipimo cy’ubukonje amazi ahindukiraho urubura (barafu)

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 233: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

206

Freezing point depression

Diminution du point de congélation

Igabanuka ry’igipimo cy’ubukonje amazi ahindukiraho urubura (barafu)

Fume cupboard Compartiment/Placard à fumées

Akabati ko muri laboratwari gategurirwamo ibyazana imyuka yangiza

Fumigant Fumigène Umuti wica udukoko

Fungi Champignons/Mycètes Ibisahumyo

Fungicidal Fongicide Icyica uruhumbu/Umwicadusahumyo

Funnel Entonnoir Umubirikira

Furnace Four Ifuru

Fusion Fusion GushongaGas chromatography

Chromatographie en phase gazeuse

Gaseous Gazeux Bisa n’umwuka/n’igihu

Gelatin Gélatine Ubwoko bwa poroteyine

Gelatinization Gélatinisation Gufatana

General purpose media

Milieux à usage multiple

Ahahingwa umugera n’ibindi binyabuzima bito

Generation time Temps de génération

Igihe imigera imara kugirango yikube kabiri mu mikurire yayo

Gerber butyrometer

Butyrométre de Gerber

Icupa ryabugenewe ryifashishwa mu kwiga amavuta hakoreshejwe uburyo bwitiriwe Gerber

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 234: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

207

Gerber Lipid extraction method

Méthode de Gerber pour extraction des lipides

Uburyo bwo gutandukanya amavuta n’ibindi byaba biri kumwe bwitiriwe Gerber

Germ Microbe Mikorobi

Germination Germination Ukumera

Glass rod Tige en verre Agakoresho ko muri laboratwari

Glass slide Lame en verre Igikoresho cyo muri laboratwari

Glass tubes Tuyauterie en verreAmatiyo yo muri laboratwari akoze mu birahure

Glassware VerrerieIbikoresho byo muri laboratwari bikoze mu birahure

Gloves Gants Imfurebantoki/Ga

Glucose assay Analyse de glucose Isuzuma ry’isukari ya glucose

Gluten GlutenUbwoko bwa poroteyine iba mu bihingwa nk’ingano

Glycocalyx Glycocalice Ubwoko bw’isukari

Glycolysis GlycolyseIshwanyagurika ry’amasukari igihe akoreshwa mu mubiri

Goldfisch lipid extraction method

Méthode de Goldfisch pour extraction de lipides

Uburyo bwo gutandukanya amavuta n’ibindi byaba biri kumwe

Graduated cylinder Cylindre gradué

Igipimisho cy’ibisukika gikoreshwa muri laboratwari

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 235: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

208

Gram staining Coloration de Gram

Uburyo bwo guha ibara mikorobi hagamijwe kuzitandukanya

Gram-negative Gram-négatif Icyiciro kimwe cy’imigera

Gram-positive Gram-positif Icyiciro cyimwe cy’imigera

Gram’s iodine Iode de Gram Igifasha mu gufatisha ibara

Gravimetric analysis

Analyse gravimétrique

Isuzuma ry’uburemere bw’ikintu

Grinding Broyage/meulage Gusya/Kujajanga

Growth curve Courbe de croissance

Umurangagikuriro (Umurongo werekana ubukure bw’ikinyabuzima)

Growth factor Facteur de croissance Ibituma habaho ikura

Halophile Halophile/Qui aime le sel

Ikinyabuzima gikunda kuba ahari umunyu mwinshi

Halotolerant Halotolérant/Tolérant le sel

Ikinyabuzima cyihanganira kuba ahari umunyu mwinshi

Hazardous chemicals

Produits chimiques dangereux

Ibinyabutabire bishobora gutera ibibazo bidafashwe/bitabitswe/bidakoreshejwe uko bikwiye

Head space

espace de tête Espace entre le niveau de liquide et le bouchon

Umwanya urimo ubusa usigara hejuru y’ikintu kiri mu icupa

Heat blanching Blanchiment à la chaleur

Gushyushya ikiribwa mu gihe gito kugirango hagabanywe imikorere y’imisemburo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 236: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

209

Heat fixation Fixation à la chaleur

Gutuma umugera cyangwa ibindi birimo kwigwa bifata ku karahuri kabugenewe hakoreshejwe ubushyuhe

Heat sealable plastic bag

Sachet en plastique scellable par chaleur

Isashi ifungwa hakoreshejwe ubushyuhe

Heavy metals Métaux lourdsHeterogenous sample

Echantillon hétérogène

Urwitegererezo rugizwe n’ibintu bitandukanye

Hexane HexaneHigh performance liquid chromatography

Chromatographie liquide haute performance

Homogenous sample

Echantillon homogène

Urwitegererezo rugizwe n’ikintu kimwe

Hot plates Plaques chaudes Amashyiga ashyushye

Hydrogen bond Lien d’hydrogèneHydrogen chloride

Chlorure d’hydrogène

Hydrogen peroxide

Peroxyde d’hydrogène

Hydrogen sulfide Sulfure d’hydrogène

Hydrogenation Hydrogénation

Hydrolysate Hydrolysat

Hydrolysis Hydrolyse Gucagagurwa kw’ikintu hari amazi

Hydrolytic rancidity

Rancidite par hydrolyse

Kwangirika kw’amavuta kubera imisemburo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 237: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

210

Hydrometer Hydromètre Igipimo gipima urugero rw’ubuhehere

Hydroperoxides Hydroperoxydes

Hydrophilicity Hydrophilicité Ugukunda kwivanga n’amazi

Hydrophobic interaction

Interaction hydrophobe

Gukorana kw’ibitivanga n’amazi

Hydrophobicity Hydrophobicité Ukudakunda kwivanga n’amazi

Hypertonic Hypertonique

Hyphae Hyphae Kimwe mu bice bigize uruhumbu/ igihumyo

Hypotonic Hypotonique

Ice Glace Barafu

Ice bucket Seau de glace Indobo itwarwamo/ibikwamo barafu

Ice maker Machine qui fait de la glace Imashini ikora barafu

Immersion oil Huile d’immersionAmavuta akoreshwa mu kureba mikorobi muri mikorosikope

Immiscible liquids

Liquides non-miscibles Ibisukika bitivanga

In vitro In vitroUburyo bwo gukuza ibinyabuzima muri laboratwari

In vivo In vivoUburyo bwo gukuza ibinyabuzima mu kindi kinyabuzima

Incineration Incinération Gutwika bihindura ikintu ivu

Incubation Incubation Gutereka

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 238: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

211

Incubator IncubateurIcyuma cyabugenewe cyifashishwa mu gutereka

Indian ink Encre de Chine Ubwoko bwa bw’intangabara

Indicator Indicateur Icyerekana

Indicator bacteria

Bactéries indicatrices

Imigera yifashishwa mu kugaragaza imyandurire y’ikintu runaka

Indole production test

Test à la production d’indole

Inhibition Inhibition Kubuza

Inhibitor Inhibiteur Ikibuza

Inoculation Inoculation

Gutera umugera cyangwa ibindi binyabuzima bito/Gushyiramo (umusemburo)/Gutera/Kwinjiza mikorobi

Inoculation loop Boucle d’inoculation

Igikoresho gikoreshwa mu gutera umugera cyangwa ibindi binyabuzima bito

Inoculation needle

Aiguille d’inoculation

Urushinge rukoreshwa mu gutera umugera cyangwa ibindi binyabuzima bito

Inoculum Inoculum

Ibiterwa (imbuto) mu gihe umugera cyangwa ibindi bnyabuzima bito biri mu guhingwa

Intestinal flora Flore intestinale Ibinyabuzima bito biba mu mara

Invert sugar Sucre inverti Isukari nk’iyo ku meza yahinduriwe imiterere

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 239: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

212

Iodine Iode Iyode

Iodine value Indice d’iode Igipimo cya iyode

Iodophors Iodophores Umuti urimo iyodeIon chromatography

Chromatographie d’échanges d’ions

Ionizing Ionisant

Irradiation Irradiation Gutwika n’imirasira

Isoelectric point Point isoélectriqueIsoelectric precipitation

Précipitation isoélectrique

Isolation Isolement Gushyira ikintu ukwacyo

Isotonic Isotonique

Jar Jarre IcupaKarl Fischer titration

Titration de Karl Fischer

Ketose Cétose

Kingdom Domaine Icyiciro cy’ibinyabuzima

Kjeldahl digestion flasks

Flacons de digestion de Kjeldahl

Ibikoresho kifashishwa mu gusuzuma poroteyine mu biribwa

Kjeldahl total nitrogen determination

Détermination de l’azote totale par méthode Kjeldahl

Bumwe mu buryo bwo gupima poroteyine mu kintu runaka

Lab coat Manteau/Blouse de laboratoire

Umwambaro wo muri laboratwari

Lab protocol Protocole de laboratoire

Inyandiko zo muri laboratwari zerekana uko ibintu bikorwa

Laboratory safety

Sécurité de laboratoire

Kwirinda muri laboratwari

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 240: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

213

Lactic acid bacteria Bactéries lactiques Ubwoko bw’imigera

Lactometer LactomètreIgipimo cyifashishwa mu gupima ireme ry’amata

Lag phase Phase de latenceKimwe mu byiciro mu mikurire y’imigera mikorobi

Lens ObjectifKimwe mu bice by’ingezi bigize mikorosikopi

Lens cleaner Nettoyeur de l’objectif

Agasukura igice bya mikorosikopi umuntu areberamo

Light microscope Microscope optique

Ubwoko bwa mikorosikopi

Lipid extraction Extraction de lipides

Gukura amavuta mu kintu runaka

Lipid oxidation Oxydation de lipides

Kwangirika kw’amavuta biturutse ku gutwikwa na ogusijeni

Lipids Lipides Ibinyamavuta

Lipolysis Lipolyse Gucagagurika kw’ibinyamavuta

Liquid media Milieux de culture liquide

Ahahingwa imigera n’ibindi binyabuzima bito h’ibisukika

Litmus milk Lait de tournesol Amata y’igihwagari

Litmus paper Papier coloré tournesol

Urupapuro rukoze mu igihwagari rukoreshwa muri laboratwari

Log phase Phase logarithmique

Kimwe mu byiciro by’imikurire y’umugera

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 241: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

214

Lowry assay Analyse de Lowry

Lowry reagent Réactif de Lowry

Lyophilization LyophilisationKumisha aho amazi ava muri barafu akaba umuka

Lysis Lyse Gushwanyagurika (kwa mikorobi)

Macronutrient Macro-nutrimentIntungamubiri zikenerwa ku gipimo kinini mu mubiri

Magnetic stir-bars

Barres magnétiques pour agiter

Udusimako dukoreshwa mu kuvanga

Magnetic stirrer Agitateur magnétique

Igikoresho cyo kuvanga/gucugusa

Magnification Grossissement/Amplification

Kongera ubunini bw’ikirebwa muri mikorosikopi

Magnifying lensObjectif magnifiant/grossissant

Igice cya mikorosikopi cyongera ubunini bw’ibintu birimo kurebwa

Maillard reactions Réactions Maillard

Majonnier fat analysis method

Méthode d’analyse de lipides de Majonnier

Bumwe mu buryo bukoreshwa mu gupima/gusuzuma amavuta

Malachite green Vert de malachite Ubwoko bw’intangabara

Marker Marqueur Marikeri

Melanoidins Mélanoïdines

Melting point Point de fusionIkigero cy’ubushyuhe aho ibintu ibifatika bishonga

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 242: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

215

Mesophile Mésophile

Ibinyabuzima biba ahantu hari ubushyuhe bwo mu rugero buringaniye

Metabolite MétaboliteIbiva/Ibisigara ku biribwa byamaze gukoreshwa n’umubiri

Methanol Méthanol

Methyl red test Essai au rouge de méthylique

Methylene blue Bleu de méthylène

Microaerophile MicroaérophileIkinyabuzima kiba ahantu hari umwuka muke cyane

Microbial growth

Croissance microbienne Ikura rya mikorobi

Microbial hazard Risque/Danger microbien

Ingaruka mbi za mikorobi Mikorobi

Microbiology Microbiologie

Ubumenyi bwiga mikorobi n’ibinyabuzima bito cyane

Microflora Flore microbienne Mikorobi zose hamwe mu kintu/ahantu

Micronutrient Micro-nutriment

Intungamubiri ngombwa ariko zikenewe mu kigero gito cyane mu mubiri

Microorganism Micro-organisme Akanyabizima gato cyane

Microscope Microscope Mikorosikopi/Intuburangano

Microscope resolution

Résolution de microscope

Ubushobozi bwo kubona/kubonesha bwa mikorosikopi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 243: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

216

Microwave Micro-onde Igikoresho gishyushya ibiryo

Microwave moisture analyzer

Micro-onde analyseur d’humidité

Ubwoko bw’igikoresho gipima ubuhehere

Minerals Mineraux Imyungugu

Mixed culture Culture mélangée Ahahinzwe imigera y’ubwoko butandukanye

Moisture analyzer

Analyseur d’humidité

Igikoresho gipima ubuhehere

Moisture content Taux d’humidité Urugero rw’ubuhehere

Molarity Molarité

Mold Moisissure Uruhumbu

Molecular weight Poids moléculaire

Uburemere bw’agace gato ngenderwaho k’ikintu runaka

Monosaccharides Monosaccharides Ubwoko bw’amasukari

Mono-unsaturated fatty acid

Acide gras mono-insaturé

Ubwoko bwa aside nyarugimbu zigize amavuta

Mordant Mordant Gifatisha

Mortar Mortier Isekuru

Motile Mobile Ikintu kigenda/Kiyega

Motility test Essai de mobilité Igipimo cy’ubugende

Mutation Mutation Guhinduka kw’ikinyabuzima

Mutualism MutualismeKungukira mu mibanire y’ibinyabuzima bibiri bitandukanye

Mycelium Mycélium Igice kimwe mu bigize uruhumbu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 244: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

217

Mycoplasma MycoplasmaUbwoko bw’ibinyabuzima bito cyane

Mycotoxin residues

Résidus de mycotoxine

Ibisigisigi bw’ubumara bw’uruhumbu

Mycotoxins Mycotoxines Bumwe mu bumara bw’uruhumbu

Myoglobin Myoglobine

Ubwoko bwa poroteyine iba mu mitsi (ritanga ibara ritukura mu nyama)

Negative staining Coloration négative Gusiga ibara negatifu

Neutrophile Neutrophile

Nigrosin Nigrosine Ubwoko bw’intangabara mu migera

Ninhydrin NinhydrineNitrate reduction test

Essai de réduction de nitrate

Nitrogen Azote AzoteNitrogen combustion

Combustion d’azote Gutwika azote

Non enzymatic browning

Brunissement non enzymatique

Gusa n’ikigina bidaterwa n’imisemburo

Nonmotile Immobile Kitanyeganyega Non-polar substance

Substance non polaire

Non-reducing sugar

Sucre non-réducteur Ubwoko bw’isukari

Non-selective media

Milieux non sélectifs

Ahahingwa imigera yose nta vangura

Non-volitile compounds

Composés non-volatile Kitahinduka umwuka

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 245: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

218

Normality NormalitéUburyo bwo kubara ubwinshi bw’ikintu runaka muri gisukika

Nosepiece Porte-objectifs Igice cya mikorosikope

Nucleoid Nucléoide Intima idafite agahu ’

Nutrient agar Agar nutritifAhantu hahingwa umugera wongeyemo intungamubiri

Nutrient broth Bouillon nutritif

Igifite intungamubiri zisabwa, gisukika, gikoreshwa mu guhinga imigera cyangwa ibinyabuzima bito cyane

Objective lens Objectif Kimwe mu bice bigize mikorosikopi

Obligate aerobes Aérobie obligatoire

Ibinyabuzima biba/bikura ahari umwuka gusa

Odor Odeur Impumuro

Oil Huile AmavutaOil stability index

Index de stabilité d’huile

Oligosaccharides Oligosaccharides Ubwoko bw’amasukari

Optical density Densité optique Uguhitisha/ukunyunyuza urumuri

Organic compounds

Composés organiques

Organic solute Soluté organique

Organic solvent Solvant organique

Osmosis Osmose Osimoze/Kwinjira kw’amazi mu ngirabika

Osmotic tolerance

Tolérance osmotique

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 246: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

219

Outbreak Déclenchement/Début Icyorezo/Ikiza

Oven Four Ifuru

Oxidation OxydationGutwikwa na ogusijeni/Gutwika hakoreshejwe ogusijeni

Oxidative rancidity Rancidité oxydante

Kwangirika kw’amavuta biturutse ku gutwikwa na ogusijeni

Paper towel Papier-serviette Seriviyete

Parafilm Parafilme

Agashashi korohereye kabugenewe gakoreshwa mu gufubika/gupfundikira ibintu muri laboratwari

Parasite ParasiteIkinyabuzima kibeshwaho n’ibindi binyabuzima/Indiririzi

Passive transport Transport passif Gutwara nta ngufu zikoreshejwe

Pathogen PathogèneMikorobi zitera indwara/Igihumanya/Igitera indwara

Pathogenicity Pathogénicité Ugutera indwara kwa mikorobi

Pectin Pectine Ubwoko bw’isukari

Pectinase Pectinase Ubwoko bw’umusemburo

Penicillin Pénicilline Pensilini

Peptidoglycan PeptidoglycaneUbwoko bw’ikinyabutabire mu ruhu rw’umugera

Peptone Peptone

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 247: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

220

Peroxidase activity determination

Détermination de l’activité de peroxydase

Peroxide value Indice de peroxyde

Pesticide Pesticide Umuti wica udukoko

Pesticide residue Résidu de pesticide Ibisigisigi by’imiti yica udukoko

Pestle Pilon Umuhini

Petri dish Boîte de Pétri Ubwoko bw’igikoresho cyo muri laboratuwari

Petroleum ether Ether de pétrole

pH pH Ikigero cy’ubusharire/Igipimo cy’ubukare

pH buffers Solutions tampon de pH

pH indicator paper

Papier indicateur de pH

Phagocytosis PhagocytosePhase-contrast microscope

Microscope à contraste de phase

Ubwoko bwa mikorosikopi

Phenol Phénol

Phenol sulfuric acid essay

Dosage du complexa cid sulfuric-phenol

Uburyo bwo gususuma amasukari mu bintu

Phenolics Composés phénoliques

Phenolphthalein Phénol-phtaléine

Phenotype PhénotypeIngaragazasano y’inkomoko/Isura y’ikinyabuzima

pHmeter pHmètre Igipimabukare

Phospholipids Phospholipides

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 248: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

221

Photoautotroph Photo-autotropheIkinyabuzima cyigaburira gikoresheje ibiva ku zuba n’urumuri

Phyla Phylums Icyiciro cy’ibinyabuzima

Pili Pili Ubwoya bw’’imwe mu migera

Pipette Pipette Agakoresho ko muri laboratuwari

Pipette bulb Pipette à ampoule

Agakoresho kifashishwa mu gupima ibisukika muri laboratwari gafite indiba ifukuye

Plaque Plaque Agakoresho ko muri laboratuwari

Plasma membrane

Membrane plasmatique

Rumwe mu mpu zizengurutse ingirabuzima fatizo

Plasmid Plasmide Ubwoko bwa ADN ziba muri imwe mu migera

Plate count Comptage sur plaque

Bumwe mu buryo bwo kubara imigera

Plate count agar

Agar pour le comptage (de bactéries) sur plaque

Uburyo bwo kubara imigera

Pleomorphism PléomorphismeGuhinduka mu bunini no mw’isura bya mikorobi

Polar substances Substances polaires

Polarity PolaritéPolyacrylamide Gel Electrophoresis

Electrophorèse sur gel de polycrylamide

Uburyo gususuma poroteyine

Polysaccharides Polysaccharides Ubwoko bw’amasukari

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 249: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

222

Polystyrene weighing dishes

Plats pour peser en polystyrène

Igikoresho cyo muri laboratuwari gikoresha mu gupima ibiro

Polyunsaturated fatty acid

Acide gras polyinsaturé

Ubwoko bwa aside nyarugimbu zigize amavuta

Potash Potasse Ubwoko bw’umunyu wifitemo potasiyumu

Potassium hydroxide

Hydroxyde de potassium

Precipitation Précipitation

Kwitandukanya kw’ikintu runaka n’ibindi byari mu mvange imwe (kwikeneka kw’ikintu cyari mu gisukika)

Preservative Conservant

Gituma ibintu bihunitse bitangirika/Kirinda kwangirika/Gifata neza/Kibungabunga

Prokaryote ProkaryoteUbwoko bw’imigera irangwa no kutagira intima igaragra

Prophage Prophage Virusi yica umugera

Prophylaxis Prophylaxie Ugukumira

Propionic acid Acide propionique

Protein Protéine PoroteyineProtein denaturation

Dénaturation de protéine

Guhinduka mu miterere ya proteyine

Protein quality Qualité de protéine Ubwiza bwa poroteyine runaka

Protein structure Structure de protéine Imiterere ya poroteyine

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 250: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

223

Protist Protiste

Ubwoko bw’ibinyabuzima bito cyane bikunda kuba ahantu hari amazi

Psychrophile Psychrophile

Umugera cyangwa mikorobi bikunda igipimo cy’ubushyuhe kiri hasi

Psychrotolerant Psychrotolérant

Umugera cyangwa mikorobi byihanganira igipimo cy’ubushyuhe kiri hasi

Psychrotroph Psychrotrophe

Umugera cyangwa mikorobi zikura ku gipimo cy’ubushyuhe kiri hasi

Pure culture Culture pure Imigera yahinzwe itavangiwe

Purification Purification Gukura ubwandu bwose mu kintu

Pycnometer PycnomètreIgipimo gifasha mu gupima ireme ry’ibisukika/ry’amafu

Pyrolysis PyrolyseGuhinduka k’ubutabire kw’ikintu bitewe n’ubushyuhe

Qualitative analysis Analyse qualitative Isuzuma ubwiza

bw’ikintuQuantitative analysis

Analyse quantitative

Isuzuma ry’ingano/ubwinshi bw’ikintu

Rack SupportUtuntu twabugenewe duterekwaho ibintu muri laboratwari/Urutereko

Rancidity Rancidité Kwangirika/Gupfa kw’amavuta

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 251: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

224

Reaction RéactionIgikorwa gihuza ibintu byibuze bibiri mu butabire

Reagent Réactif

Reducing sugar Sucre réducteur Ubwoko bw’isukari

Reduction Réduction

Refractive index Indice de réfraction

Refractometer Réfractomètre Icyuma gipima urugero rw’isukari mu bisukika

Refrigerator Réfrigérateur Firigo

Replicate Replicat Gisubiwemo

Resazurin ResazurineUmuti wifashishwa nko mu gupima ubwandure bw’amata

Resolution Résolution Urugero rwo kubonesha

Resolving power Puissance de résolution

Ubushobozi bw’ibonesha/bw’igaragaza (nk’ubwa mikorosikopi)

Retrogradation Rétrogradation

Retrovirus Rétrovirus Ubwoko bwa virusi

Rheology Rhéologie Imiterere y’ibisukika

Ring stand Support en forme d’anneau

Ingata yo muri laboratwari

Ring support Appui en forme d’anneau

Ingata yo muri laboratwari

Rod Barre/Bâtonnet agakoniRound bottom flask

Flacon au fond rond

Igikoresho cyo gupima muri laboratwari

Rubber Caoutchouc Kawucu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 252: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

225

Rubber gloves Gants en caoutchouc

Imfurebantoki zikoze muri kawucu

Rubber stopper Bouchon en caoutchouc

Udufuniko dukozwe muri kawucu

Rubber tube Tuyauterie en caoutchouc

Amatiyo yo muri kawucu

Safety glasses Verres de sécuritéIbirahure byifashishwa mu gukingira amaso muri laboratwari

Safranin Safranine

Umuti wifashishwa mu guha ibara imigera kugirango igaragare muri mikorosikopi mu gihe biga imiterere yayo

Salmonellosis SalmonelloseIndwara iterwa na mikorobi yitwa Salmonella

Salt Sel UmunyuSalt determination

Détermination de sel

Gusuzuma urugerorw’umunyu

Salting out Salage Gukuramo umunyu

Sample buffer Solution tampon pour échantillon

Igisukika kibikwamo urwitegererezo

Sample collection

Collection d’échantillon

Gukusanya urwitegererezo

Sample conservation

Conservation d’échantillon

Kubika urwitegererezo mu buryo rutangirika

Sample dilution Dilution d’échantillon

Gufungura urwitegererezo

Sample handling

Manipulation d’échantillon/ Manutention d’échantillon

Gutwara no kubika urwitegererezo

Sanitation Hygiène/Assainissement Isukura

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 253: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

226

Sanitizer Agents d’assainissement Igikoreshwa mu isukura

Saponification value

Indice de saponification

Ikigero cyo guhinduka nk’isabune

Saprobe SaprobeIkinyabuzima gitungwa n’ibiva mu bindi binyabuzima byapfuye

Saprophyte SaprophyteIkinyabuzima gitungwa n’ibiva mu bindi binyabuzima byapfuye

Saturated fatty acid Acide gras saturé

Ubwoko bwa aside nyarugimbu zigize amavuta

Scorching Brûlant/Ardent Gitwika

Sedimentation Sédimentation

Kwitandukanya kw’ibintu biremereye bikirunda mu ndiba/Kwikeneka

Selective media Milieux sélectifs Ahahingwa umugera w’ubwoko runaka

Serial dilutions Dilutions en série Bumwe mu buryo bwo gufungura

Silica gel Gel de siliceSimple microscope Microscope simple Ubwoko bwa

mikorosikopi

Simple staining Coloration simple Uburyo bwo gusiga ibara

Sink forcet Forcet d’évier Aho bogereza ibintu

Size exclusion chromatography

Chromatographie d’exclusion de taille

Slide LameAkarahure kifashishwa muri laboratwari mu kwiga umugera

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 254: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

227

Slime layer Couche visqueuse Agashishwa karenduka kavuburwa na bagiteri

Smear Frottis Bumwe mu buryo bwo guhinga umugera

Sodium chloride Chlorure de sodium

Urugera/Umunyu utekwa

Sodium Dodecyl Sulfate (SDS)

Sulfate dodécylique de sodium

Sodium hydroxide

Hydroxyde de sodium

Solid Solide Gikomeye/Kidasukika

Solid media Milieux de culture solides

Ahahingwa imigera hatagizwe n’amazi hakomeye

Solid phase extraction

Extraction en phase solide

Solidification Solidification Gukomera kw’ikintu cyasukikaga

Solute Soluté Ikintu kitarayenga kiri mu gisukika

Solution Solution igisukika

Solvent Solvant/Dissolvant Kiyengesha

Soxhlet apparatus

Appareillage de Soxhlet

Igikoresho cyifashishwa mu gusuzuma amavuta mu kintu runaka

Soxhlet Lipid extraction method

Méthode d’extraction de lipides par Soxhlet

Bumwe mu buryo bwo gukura amavuta mu kintu runaka (ikiribwa....)

Spatula SpatuleAkayiko gato gakoreshwa muri laboratwari

Species Espèce Icyiciro cy’umugera/Ubwoko

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 255: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

228

Specific gravity densité Ireme

Specimen Spécimen Impamyashusho/Urwitegererezo

Spectropho-tometer Spectrophotomètre Igikoresho cyo muri

laboratwari

Spectroscopy SpectroscopieUbumenyi bwo kwiga ibigize ikintu runaka hakoreshejwe imirasire

Spirilla Spirilles Ubwoko bw’imigera

Spirochetes Spirochètes Ubwoko bw’imigera

Sponge Eponge Igikoresho cyumutsa kinywa amazi

Sporangium Sporangium

Akabumbe gakorwa na bimwe mu binyabuzima nk’ibuhumyo kakaba kanakora nk’imbuto yabyo

Spores Spores Amagi y’uruhumbu

Spread plate technique

Technique de propagation sur plaque

Uburyo bwo guhinga imigera

Stain Tache/Coloration Ibara

staining Coloration Guha ibara bagiteri kugira ngo zigaragare mikorosikopi

Staining Coloration Gusiga ibara

Standard curve Courbe standardUmurongo ngenderwaho/Umurongo fatizo

Standard plate count

Comptage sur plaque standard

Uburyo bwo guhinga umugera cyangwa izindi mikorobi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 256: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

229

Standard protein Protéine standardPoroteyine yifashishwa mu gupima izindi poroteyine

Starch Amidon Amido

Stationary phase Phase stationnaire Kimwe mu byiciro by’imikurire y’imigera

Sterilants Stérilisants Ibyifashishwa kugirango hicwe imigera mu ikintu

Sterilization Stérilisation

Kwica mikorobi hakoreshejwe ubushyuhe/Irimburamikorobi

Sterols Stérols

Stock culture Culture stock Imigera ibitswe

Stopwatch Chronomètre Imbaragihe

Strain Souche Icyiciro cy’umugera

Streak-plate technique

Technique de frottis sur plaque/lamelle

Imwe muri tekiniki zikoreshwa mu guhinga umugera/mikorobi

Strict anaerobes Anaérobes strictesMikorobi ziba/zikura ahatari umwuka na muke gusa

Subculture Culture secondaire

Uburyo bwunganira bwo guhinga umugera cyangwa izindi mikorobi

Sublimation SublimationIhinduka ry’ibintu ibisukika mu mwuka (bitabanje gushonga)

Sugar syrup dip Immersion dans un sirop de sucre

Kudubika muri siro y’isukari

Sulfur dioxide dip

Immersion dans du dioxyde de soufre

Sulfuric acid Acide sulfurique

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 257: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

230

Supercritical CO2 CO2 supercritique

Supercritical fluid extraction

Extraction liquide supercritique

Supernatant Surnageant Ibireremba

Support stand Support Agakoresho gashyigikira/kunganira

Surface growthCroissance extérieure (de surface)

Imikurire yo hanze (ahagaragara)

Surface tension Tension superficielle

Surfactant Agent tensio-actif

Swab Ecouvillon

IpambaUdukoresho twifashishwa mu gufata urwitegererezo rwa mikorobi

Symbiosis Symbiose Umubano wungukiramo impande zombi

Synergism Synergisme Ikomatanyirizwa hamwe ry’imbaraga

Synthetic medium Milieu synthétique

Ubwoko bw’ahahingwa umugera hagizwe n’ibinyabutabire bizwi

Syringe Seringue Urushinge/Iserenge

Tare Tare Ingero z’ireme bwite

Taxonomy Taxonomie

Ubumenyi bwo gushyira ibinyabuzima mu byiciro no kubyita amazina

Test tube Tube à essai Kimwe mu bikoresho byo muri laboratwari

Test tube brush Brosse pour tube à essai

Akaroso kifashishwa mu koza ibikoresho muri laboratwari

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 258: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

231

Tetrad TétradeInyabune/Ibintu bifatanye cyangwa bibanye ari bine

Texture Texture Imimerere/imiterere y’ibifatika

Thermometer ThermomètreIgikoresho cyifashishwa mu gupima urugero rw’ubushyuhe

Thermophile ThermophileMikorobi zikura mu bushyuhe bwo ku gipimo cyo hejuru

Thermostable Thermostable

Mikorobi cyangwa ikindi kintu kiticwa/kidahungabanywa n’ubushyuhe

Timer Minuteur Isaha/Igikoresho cyo kubara igihe

Tissue extract Extrait de tissuIcyavuye ku rugingo runaka rw’inyamaswa cyangwa igihingwa

Titratable acidity Acidité titrable

Titration Titration Gupima/Ipima

Total nitrogen Azote total Azote yose

Total protein Protéine totale Poroteyine yose

Total solids Solides totaux Ibikomeye byose

Total soluble solids

Solides solubles totaux

Ibifatika byivanga (byayonga) n’amazi byose

Toxin Toxine Ubumara bukorwa n’umugera

Trace elements OligoélémentsIntungamubiri zisangwa/zikenerwa ku rugero ruto mu kintu/muntu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 259: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

232

Transduction TransductionIhana rya ADN hagati y’imigera hakoreshejwe virusi

Transformation Transformation Ihinduka/Ihindura

Transport media Milieux de transport

Ahantu habugenewe bahinga mikorobi kugirango bazimure

Triacylglycerols Triacylglycérols Ubwoko bw’amavuta

Tryptic soy broth Bouillon tryptique de soja

Ubwoko bw’ibihingwamo mikorobi

Turbidity Turbidité Kidacayutse

Tweezers Pince a épiler Udukoresho two muri laboratwari two gufatisha/guteruza

Ultrafiltration Ultrafiltration Kuyungurura bikuramo utuntu duto cyane

Ultraviolet absorption

Absorption ultra-violette

Inyunyuza ry’urumuri/imirasire

Unsaponifiable matter

Matière non saponifiable Ibidahinduka nk’isabune

Unsaturated fatty acid Acide gras insaturé

Ubwoko bwa aside nyarugimbu zigize amavuta

Urase test Essai d’Urase

Vacuum Sous vide Ahatari umwuka

Vacuum oven Four sous vide Ubwoko bw’ifuru

Vacuum pump Pompe sous vide Ubwoko bw’ipombo

Vaporization VaporisationUguhinduka umwuka kw’ibisukika bitewe n’ubushyushe

Vegetative cell Cellule végétative Ingirabuzima fatizo y’ikimera

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 260: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

233

Viable Viable Kizima/Gifite ubuzima

Viable count Nombre de cellule viable

Umubare wa mMikorobi nzima zabazwe

Virulence Virulence Ubukana

Virus Virus Virusi

Viscometer Viscomètre Igikoresho cyo gupima uburenduke

Viscosity Viscosité UburendukeVolatile compounds Composés volatiles Ibintu bisukika

bihinduka umwuka

Volumetric flask Ballon jaugé Igikoresho cyo muri laboratwari

Vortex mixer Mélangeur par vortex

Igikoresho kivanga/gicugusa

Vortexing Mélange par vortex Kuvanga/Gucugusa

Water activity Activité de l’eau

Water bath Bain-Marie Igikoresho gishyushya amazi

Water binding Liaison avec l’eauUbushobozi bwo kwivanga/gufatana n’amazi

Water content Teneur en eau Ingano y’amazi mu kintu runaka

Water holding capacity

Capacité de retention d’eau

Ubushobozi bwo kugumana amazi

Water soluble vitamins

Vitamines hydrosolubles

Vitamine zivanga n’amazi

Waterborne diseases

Maladies transmises par l’eau

Indwara ziva ku mazi yanduye

Wavelength Longueur d’onde

Wax pencil Crayon de cire Ikaramu ikoze mu bishashara

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 261: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

234

Weighing paper Papier de pesage

Urupapuro rwabugenewe rukoreshwa mu gupima ibintu muri laboratwari

Well isolated colony Colonie bien isolée Umugina w’imigera

witaruye

Whatman filter paper

Papier filtre de Whatman

Urupapuro rwabugenewe rukoreshwa mu kuyungurura muri laboratwari

Wooden applicator Applicateur en bois

Agakoresho ko muri laboratwari gakoze mu giti

Yeast Levure Umusemburo

Yeast extract Extrait de levure Ubwoko bw’umusemburo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FOOD ANALYSIS

Page 262: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

FATS AND OILS

Page 263: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 264: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

235

ENGLISH FRANÇAIS KINYARWANDAAcetic anhydride Anhydride acétique

Acetyl value Indice d’acétyle/Teneur en acetyle

Acid value Indice d’acidité/Teneur en acide

Igipimo/Ikigero cy’asidite (ubusharire)

Adipose tissues Tissus adipeux Ibice by’umubiri bibamo ibinure

Alkali refining Raffinage par alcalins

Alpha carotene Alpha-carotène Intangabara y’ibara rya oranje mu bihingwa, itanga na vitamine A

Alpha-linolenic acid

Acide alpha-linolénique

Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Aluminum foil Papier d’aluminium

Agapapuro ka aluminiyumu kifashishwa mu gufunika ibintu

Ammonium hydroxide

Hydroxyde d’ammonium

Anhydrous Anhydre Cyitifitemo amaziAnimal depot lipids

Dépots de lipides animaux

Ibinure biba/bisangwa mu nyamaswa

Animal fat Graisse animale Ibinure by’inyamaswa

Animal feeds Aliments pour animaux Ibiryo by’inyamaswa

Anisidine value Indice d’anisidine/Teneur en anisidine

Antioxidant AntioxydantKibuza kwangizwa n’umwuka wa ogusijene

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 265: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

236

Arachidic acid Acide arachidique Ubwoko bw’aaside nyarugimbu

Arachidonic acid Acide arachidonique Ubwoko bw’aaside

nyarugimbu Ascorbic acid Acide ascorbique Vitamine C

Autooxidation AutooxydationKwangirika kw’ikintu bitewe n’umwuka wa ogusijene

Baking shortening

Matière grasse utilisée en boulangerie

Ubwoko bw’amavuta afasha bwifashishwa mu gukora imigati

Beef tallow Suif de boeuf Ubwoko bw’ibinure biva mu nka

Behenic acid Acide béhénique Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Beta carotene Bêta carotène

Biscuit cream Biscuit à crème Ibisuguti birimo kereme/insosere

Bleacher BlanchisseurUmuti ukuraho ibara cyangwa uhindura ibintu umweru

Bleaching BlanchissementGukuraho ibara cyangwa guhindura ibintu umweru

Bleaching earth Terre de blanchissement

Ku butaka ahakorerwa ikuraho ry’ibara cyangwa ahahidurirwa ibara rikaba umweru

Buffalo milk Lait de bufflonne Amata y’imbogo

Butter Beurre Amavuta y’inka

Butter churner Barratte de beurre Imashini yifashishwa mu gucunda/Igisabo

Butter grains Grains de beurre Utubumbe tw’amavuta yo mu mata

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 266: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

237

Buttermilk Babeurre Amacunda

Cake cooler Refroidisseur de la tarte

Gukonjesha ibikatsi byo mu mavuta

Cake crusher Broyeur de la tarte Igisya ibikatsi byo mu mavuta

Canola oil Huile de canola Amavuta ya kanola

Capric acid Acide caprique Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Caprylic acid Acide caprylique Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Caramel Caramel Isukari ikaranzeCarbonyl compounds

Composés carbonyliques

Ibintu byifitemo karuboni

Carotenes Carotènes

Carotenoids Carotenoïdes

Catalyst Catalyseur Cyihutisha ihinduka nyabutabire mu bintu

Catalytic hydrogenation

Hydrogénation catalytique

Caustic refining Raffinage caustique

Caustic soda Soude caustique

Cavity wall fat Graisse sous-cutanée Ibinure biboneka munsi y’uruhu

Centrifugal separator Séparateur centrifuge Imashini itandukanya

ibintu ibikaragaChlorophyll pigments

Colorants de chlorophylle Nyarwatsi

Chocolate coating Enduit de chocolat Shokola isigwa ku

biribwaChurning Barattage Gucunda

Cis isomer Isomère cis

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 267: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

238

Cis- fatty acid Acide gras cisUbwoko bwa aside nyarugimbu zigize amavuta

Cloud point (°C) Point de trouble (°C)Igipimo cy’ubushyuhe aho amavuta atangira kuzamo ibidobogo

Cocoa butter Beurre de cacao Amavuta ya kakawoCocoa butter equivalents

Equivalents du beurre de cacao

Ubwoko bw’amavuta asa n’aya kakawo

Cocoa butter substitutes

Substituts du beurre de cacao

Amavuta asimbura aya kakawo

Coconut oil Huile de noix de coco

Amavuta y‘imbuto za kakawo

Cod liver oil Huile de foie de morue

Amavuta ava mu mwijima w’ifi

Cold store Entrepôt frigorifique Aho babika ibintu hakonjeshejwe

Cold-pressing Pressage à froid Gukanda/gukamura ibintu bigikonje

Color lovibond Couleur lovibonIgikoresho cyifashishwa mu gupima ibara

Color pigments Colorants/Pigments de couleur

Ibitanga/ibyongera ibara

Compound lipids

Lipides composés/Lipides complexes Ubwoko bw’amavuta

Confectionaries Confiseries Bombo n’ibindi bisa nazo

Confectionery fats Graisses de confiserie

Ibinure/Amavuta akoreshwa mu biribwa nka za bombo n’ibindi bisa nazo

Conjugated diene Diène conjugué

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 268: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

239

Conjugated linoleic acid

Acide linoléique conjugué

Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Continuous Continu Kidahagarara/Kitaretsa

Cooking oil Huile de cuisine Amavuta yo guteka

Corn kernel oil Huile de graines de maïs

Amavuta ava mu ntete z’ibigori

Corn oil Huile de maïs Amavuta ava mu bigori

Cottonseed oil Huile de coton Amavuta ava mu ipamba

Crack Fissurer Kumanyura imbuto mbere yo kuzikuramo amavuta

Cream CrèmeKereme (amavuta akorwa mu mata)/Insosere

Cream acidity Acidité de la crème Ubusharire bwa kereme/bw’insosere

Cream ageing Maturation/Affinage de crème

Gutara kereme/insosere

Cream fillings Garnitures à la crèmeKereme/Insosere igenewe kongerwa ku biribwa

Cream standardization

Standardisation/Normalisation de la crème

Kuringaniza igipimo cy’amavuta mu nsosere/muri kereme

Creamery method

Méthode industrielle de fabricant de la crème

Uburyo bwo gukora amavuta yo mu mata bukoreshwa mu nganda zabugenewe

Crismer value Valeur de Crismer

Igipimo gipima uko amavuta yivanga (n’ibyo ashobora kwivanga nabyo)

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 269: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

240

Crude fat Graisse brute Ibinure bitaratunganywa

Crude oil Huile brute Amavuta ataratunganywa

Crude oil conditioning

Traitement de l’huile brute

Gutereka amavuta kugira ngo amere neza

Crystallized fat Graisse cristallisée

Crystallizer Crystalliseur

Dairy blend Mélange laitier Imvange y’ibikomoka ku mata

Dairy spreads Produit laitier à tartiner

Ibikomoka ku mata bishobora gusingwa ku mugati

Deacidification Désacidification Gukuramo ubusharire

Decolorization Décoloration Gukuraho ibara

Decortication Décortication Gutonora

Deep fat fryingFriture profonde avec de la graisse Graisse de friture profonde

Gukaranga mu mavuta

Degrading oil Huile en dégradation Amavuta ari kwangirika

Degumming Dégommage/Démucilagination

Gukuramo ibintu bimeze nk’umurenda mu mavuta

Dehulling Décorticage Gutonora

Deodorised oil Huile désodorisée Amavuta yakuwemo impumuro runaka

Deodorization Désodorisation Gukuramo impumuro runaka

Derived lipids Lipides dérivés Ubwoko bw’amavuta

Deshi method Méthode de Deshi

Dessolve Dissoudre Kuyenga

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 270: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

241

De-waxing Déparaffinage Gukuraho Ibishashara

Diacylglycerol Diacylglycérol Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Dielectric constant

Constante diélectrique

Edible animal fats

Graisses animales comestibles

Amavuta aturuka ku nyamaswa aribwa

Edible oil Huile de table Amavuta aribwa

Egg lecithin Lécithine de l’oeuf Ubwoko bw’amavuta aba mu magi

Electrical resistivity Résistivité électrique

Ubushobozi bw’ikintu bwo kubuza amashanyarazi gutambuka

Emulsifier EmulsifiantGifasha amavuta kwivanga neza n’ibisukika

Enzymatic enhancement

Amélioration enzymatique

Kongerera imisemburo ubushobozi bwo gukora ikintu runaka

Enzymatic interester-ification

Interestérification enzymatique

Essential fatty acids

Acides gras essentiels

Ubwoko bwa aside nyarugimbu zigize amavuta ziba zikenewe cyane

Esterification Estérification

Esters of sterol Ester des stérol

Expelling Expulser Kunyenya

Extraction Extraction Gukamura

Fat Graisse/Lipide/Matière grasse Amavuta/Ibinure

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 271: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

242

Fat crystal growth

Croissance de cristaux de graisse

Fat crystallization

Cristallisation de la graisse

Fat crystals Cristaux de graisse

Fat globules Globules de graisse Udusoro two mu mavuta

Fat melting Fonte de la graisse/Fonte de la matière grasse

Kuyenga kw’ibinure/kw’amavuta

Fat polymorphism

Polymorphisme de la graisse

Ukugira imiterere myinshi kw’ibinure/amavuta

Fat rendering Extraction de la graisse

Gukura amavuta mu ngirabika

Fatty acid Acide gras Aside nyarugimbu

Fatty tissues Tissus gras Ingirabika zifitemo ibinure

Fiber separator Séparateur de fibre Icyuma gitandukanya ubukoco

Fish oil Huile de poissons Amavuta ava mu mafi

Flaking Ecaillement/Ecaillage

Gukora ibiribwa bimeze nk’injugu (mu mbuto nk’ibigori n’ibindi)

Flaking oil seeds

Graines oléagineuses d’écaillement

Imbuto zivamo amavuta zikorwamo injuguri

Food emulsifier Emulsifiant d’origine alimentaire

Ibifasha amavuta kwivanga neza n’amazi bisangwa mu biribwa

Fractionation Fractionnement Gucamo ibice

Free fatty acid Acide gras libre Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 272: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

243

Free radical Radical libre

Fresh oil Huile fraiche Amavuta akiri mashya

Frying oil Huile de friture Amavuta yo gukaranga

Frying shortenings Friture

Amavuta afashe yo mu bihingwa akoreshwa mu gukaranga

Full-pressing pressage à fond Gukanda/Gukamura ukamaramaza

Ghee Ghee Ikimuri

Glutathione Glutathion

Glycerides Glycérides amavuta

Gossypol GossypolGranular crystals Cristaux granulaires

Granulation GranulationKugabanya Ingano y’ikintu (guhinduramo utuntu duto)

Groundnut oil Huile d’arachide Amavuta ava mu bunyobwa

Gummy substance Substance collante Umurenda

Halphen test Essai d’Halphen

Hardstock Phase grasse solide Igice gifashe cyamavuta

Healthy oil Huile saine/Graisse saine

Amavuta agirira neza ubuzima bw’uyariye

Heat capacity Capacité thermique Ubushobozi bwo gushyushya

Heat of combustion

Chaleur de combustion

Ingufu z’ubushyuhe zikenewe kugirango ikintu gikongoke/gishirire

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 273: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

244

Heat of fusion Chaleur de fusionUbushyuhe bukenerwa kugirango ikintu runaka gishonge

Hexane Hexane

High-oleic oil Huile à teneur élevée en acide oléique Ubwoko bw’amavuta

Humectant Agent mouillant Ikintu gitosaHydratable phosphatides

Phosphatides hydratables

Hydrocarbons Hydrocarbures

Hydrocyclone HydrocycloneHydrogen peroxide

Peroxyde d’hydrogène

Hydrogenation Hydrogénation Kongermo

Hydrolases Hydrolases Ubwoko bw’imisemburo

Hydrolysis Hydrolyse Gushwanyagurika kw’ikintu mu mazi

Hydrolytic rancidity

Rancidité hydrolytique

Kwangirika kw’amavuta mu mazi arimo imisemburo

Ice cream Crème glacée

Inedible animal lipids

Lipides animaux non comestibles

Ubwoko bw’amavuta ava mu nyamaswa ataribwa

Inedible lipids Lipides non comestibles

Ubwoko bw’amavuta ataribwa

Interester-ification Interestérification

Interfacial tension Tension interfaciale

Intermuscular fat

Graisse intermusculaire

Ibinure byo hagati y’imitsi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 274: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

245

Intramuscular fat

Graisse intramusculaire Ibinure byo mu mitsi

Intraskeletal fat Graisse intra osseuse Ibinure byo mu rutirigongo

Iodine number Indice d’iode Igipimo cya iyode

Iodine value Indice d’iode Igipimo cya iyode

Isomerization Isomérisation Guhinduka kw’imiterere y’ikintu

Isopropanol Isopropanol

Ketonic rancidity Rancidité cétonique

Bumwe mu buryo bw’iyangirika ry’amavuta

Lard Saindoux Amavuta y’ingurube

Lauric acid Acide laurique Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Lauric oil Huile laurique Ubwoko bw’amavuta

Lecithin Lécithine Ubwoko bw’amavuta

Lignoceric acid Acide lignocérique Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Linola oil Huile de linola Amavuta ya linola

Linoleic acid Acide linoléique Ubwoko bwa aside zigize amavuta

Linolenic acid Acide linolénique Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Linseed oil Huile de lin Amavuta ya lini

Lipase activity Activité de la lipaseImikorere y’imisemburo icagagura amavuta

Lipase inactivation

Inactivation de la lipase

Guhagarika imikorere y’imisemburo icagagura amavuta

Lipid peroxide Peroxyde de lipide

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 275: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

246

Lipoxygenase activity

Activité de la lipoxygénase

Imikorere y’’imisemburo icagagura amavuta

Lipoxygenases LipoxygénasesUbwoko bw’imisemburo icagagura amavuta

Long-chain fatty acids

Acides gras à longue chaîne

Ubwoko bwa aside nyarugimbu zigize amavuta

Margarine Margarine Marigarine Margarine plasticization

Plastification de margarine

Mayonnaise Mayonnaise Mayoneze

Meat fats Graisses de viande Ibinure byo mu nyama

Medium-chain fatty acids

Acides gras à chaîne moyenne

Ubwoko bwa aside nyarugimbu zigize amavuta

Melting point Point de fusionIgipimo cy’ubushyuhe aho ikintu runaka kiyengera

Mesentary fat Graisse mésentère Ibinure byo mu kiziba cy’inda

Milk fat Matières grasses du lait Amavuta yo mu mata

Miscella Miscella/Solution d’huile et solvent

Amavuta ataratunganywa neza

Mixed fatty glycerides

Glycérides gras mélangés Ubwoko bw’amavuta

Monoacy-lglycerols Monoacylglycérol Ubwoko bw’amavuta

Mucilaginous substance

Substance mucilagineuse

Ibintu birenduka (biba bikikije imbuto zimwe na zimwe)

Mustard oil Huile de moutarde Amavuta ya mutaride

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 276: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

247

Mutton tallow Suif de mouton Ubwoko bw’amavuta ava mu ntama

Myristic acid Acide myristique Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Myristoleic acid Acide myristoléique Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Neutral oil Huile neutre Ubwoko bw’amavuta

Neutralisation Neutralisation

Kunetraliza/Kubuza/Kugabanya ubukana bw’ubusharire bwaje mu mavuta

Nonhydratable phosphatides

Phosphatides non hydratables

Non-polar tail Queue non polaire/Queue apolaire

Non-starch lipids Lipides sans amidon Amavuta atarimo

amidoNucleation Nucléation Ikorwa rya nuwayo

Nut cracking Craquage de noix Kumanyura urubuto

Off-flavors Altération du goût Impumuro mbi

Oil Huile AmavutaOil fractionation

Fractionnement d’huile

Oil clarification Clarification d’huile Gucayura amavuta

Oil composition Composition de l’huile Ibigize amavuta

Oil consistency Consistance de l’huile Imemerere y’amavuta

Oil density Densité d’huile Imikamukire y’amavuta

Oil expression Expression d’huile Uburyo bwo gukamura amavuta

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 277: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

248

Oil extraction Extraction d’huile Gukamura amavuta

Oil filtration Filtration d’huile Kuyungurura amavuta

Oil fire point Point d’enflammage d’huile

Aho amavuta ashobora kwaka umuriro

Oil flash pointPoint d’inflammabilité d’huile

Aho amavuta ashobora kwaka umuriro

Oil flavor Saveur d’huile Icyanga cy’amavuta

Oil impurities Impuretés d’huile Imyanda mu mavuta

Oil in water emulsion

Emulsion à base d’eau et d’huile Emulsion de l’huile dans l’eau

Oil interester-ification

Interestérification de lhuile

Oil neutralization

Neutralisation de lhuile

Kugabanya ubusharire mu mavuta

Oil pour point Point d’écoulement d’une huile

Urugero/igipimo cy’ubushyuhe aho amavuta atangira kuyenga

Oil refining Raffinage d’huileKunoza amavuta mu gihe bari kuyatunganya mu nganda

Oil smoke point Point de fumée dhuile

Igipimo cy’ubushyuhe aho amavuta acumba umwotsi

Oil stability Stabilité d’huile Kutangirika kw’amavuta

Oil viscosity Viscosité d’huile Irenduka ry’amavuta

Oilcake Tourteau Ibikatsibyakuwemo amavuta

Oil-insoluble soap

Savon insolubles dans l’huile

Amasabune ativanga n’amavuta

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 278: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

249

Oil-in-water emulsion

Emulsion d’huile dans l’eau

Oilseed crops Cultures oléagineuses

Ibihingwa bifite imbuto zitanga/zivamo amavuta

Oleic acid Acide oléique Ubwoko bwa aside zigize amavuta

Olive oil Huile d’olive Amavuta ya elayo/Olive

Omega-3 fatty acids Acides gras omega-3 Ubwoko bwa aside

nyarugimbu Omega-6 fatty acids Acides gras omega-6 Ubwoko bwa aside

nyarugimbu Orthopho-sphoric acid

Acide orthophosphorique

Oxidation Oxydation Itwikwa na ogusijeni

Oxidation volatile products

Produits d’oxydation volatils

Ibyahindutse umwuka byatwitswe na ogusijeni

Oxidizing agent Agent oxydant Ibintu bituma habaho itwikwa na ogusijeni

Pallets PalettesIbiterekwaho ibintu mu nganda bikozwe mu biti

Palm kernel oil Huile du grain de palme

Amavuta ava mu mbuto z’umukindo

Palm oil Huile de palme Amamesa

Palm oil fibers Fibres de palmiers à huile

Ubukoco buva mu mukindo

Palm olein Oléine de palmeUbwoko bw aaside nyarugimbu iva mu mukindo

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 279: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

250

Palm stearin Stéarine de palmeUbwoko bwa aside nyarugimbu iva mu mukindo

Palmitic acid Acide palmitiqueUbwoko bwa aside nyarugimbu iva mu mukindo

Palmitoleic acid Acide palmitoléiqueUbwoko bwa aside nyarugimbu iva mu mukindo

Parchment paper Papier sulfuriséImpapuro zabugenewe zikoreshwa mu gupfunyika

Peanut meal Repas à base d’arachide

Ibiribwa bikozwe mu bunyobwa

Peanut oil Huile d’arachide Amavuta ava mu bunyobwa

Percolation Percolation Uburyo amazi acengera mu kintu

Peroxide value Indice de peroxyde

Pesticides Pesticides Umuti wica udukokoPhenolic compounds

Composés phénoliques

Phosphatides Phosphatides Ubwoko bw’amavuta

Phospholipids Phospholipides Ubwoko bw’amavuta

Physical refining Raffinage physique Uburyo bwo kunoza amavuta mu ruganda

Phytosterols Phytostérols

Pigment Colorant/Pigment Igitangabara/Ikirangabara

Plasticity Plasticité Kuba ikintu kimeze nka pulasitike

Plasticize Plastifier Guhindura nka pulasitike

Polar lipids Lipides polaires

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 280: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

251

Polyunsaturated fatty acids

Acides gras polyinsaturés

Ubwoko bwa aside nyarugimbu zigize amavuta

Pomace olive oil Huile de pulpe d’olive

Amavuta ava mu bikatsi bya elayo

Postbleaching Post-blanchissement

Ibikorwa bikurikira nyuma yo koza bahindura ikintu runaka umweru

Poultry fat Graisse de volaille Ibinure by’ibisankoko

Pre-bleaching Pré-blanchissementIbikorwa mbere yo koza bahindura ikintu runaka umweru

Premium vegetable oil

Huile végétale de première qualité

Amavuta meza yo ku rwego rwa mbere

Pre-pressing Pré-pressage Ibikorwa mbere yo gukamura

Press cake Tourteau Ibikatsi Prime steam lard Saindoux principal Sendu

Propyl gallate Gallate de propyle

Protective coating Couche de protection

Amavuta cyangwa ibindi bintu bisigwa ku kintu runaka ngo bikirinde kwangirika

Rancidity Rancidité Kwangirika kw’amavuta

Random AléatoireMu buryo budafite umurongo ngenderwaho

Rapeseed oil Huile de graine de colza

Amavuta ava mu mbuto za koruza

Refractive index Indice de réfraction Igipimo cy’igarukarumuri

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 281: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

252

Relative density Densité relative Ireme

Rendered pork fat

Graisse de porc fondu

Amavuta asigaye nyuma yo guteka ingirabika zifite ibinure

Rice bran oil Huile de son de riz

Rice oil Huile de riz Amavuta ava mu muceri

Ripened cream butter Crème-beurre affiné Amavuta ava mu mata

y’inka yatazweRipening Maturation Gutara-Kwera

Safflower oil Huile de carthame Ubwoko bw’amavuta

Salad dressing Sauce vinaigrette Ibirunga salade

Salad oils Huiles pour salade Amavuta yo mu ma salade

Salted butter Beurre salé Amavuta ava mu mata yongewemo umunyu

Sapienic acid Acide sapienique Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Saponification Saponification Uburyo bwo gukora isabune

Saponification number

Indice de saponification

Igipimo cyo gukora isabune saponificaion

Saturated fatty acids Acides gras saturés Ubwoko bwa aside

nyarugimbu Saturation Saturation Gusendera

Sensory evaluation

Evaluation sensorielle

Isuzuma rikoreshejwe amaso, amazuru, ururimi.

Sesame oil Huile de sésame Amavuta ya sezame

Sesame seed oil Huile de graines de sésame

Amavuta ava mu mbuto za sezame

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 282: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

253

Settling tank Bassin de décantation

Igikoresho cyifashishwa mu gutereka ibintu kugirango byikeneke

Short-chain fatty acids

Acides gras à chaîne courte

Ubwo bwa aside nyarugimbu

Shortening RapetissementAmavuta akomeye/afashe ava mu bihingwa

Soap Savon Isabune

Soap stock Stock de savons Ibisigara nyuma yo kunoza amavuta bisa n’isabune

Soft margarine Margarine molle/légère Marigarine yorohereye

Solid fat content Teneur en matières grasses solides

Igipimo cy’amavuta afashe

Solid fat index Indice de graisse solide

Urugero rw’amavuta agikomeye

Solidification point

Point de solidification

Urugero/Igipimo cy’ubushyuhe aho ibintu bisukika bihindukamo ibikomeye (bidasukika)

Solubility Solubilité Kwivanga

Solvent extraction

Extraction par solvant

Gukura ikintu mu mvange y’ibindi hifashishijwe ibyo icyo kintu gikunda kwivanga nabyo

Soxhel method Méthode de Soxhel Bumwe mu buryo bwo gususuma amavuta

Soybean flakes Flocons de soja Injuguri zikozwe muri soya

Soybean oil Huile de soja Amavuta ya soya

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 283: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

254

Speciality fats Graisses de spécialitéAmavuta by’umwihariko (ubwiza bwo hejuru)

Specific gravity Densité Ireme

Spreadability TartinabilitéGusigika ku mugati cyangwa ibindi bintu kw’amavuta

Squalene Squalène

Steam-refining Raffinage par vapeurKunoza (amavuta) hakoreshejwe umwuka ushyushye

Stearic acid Acide stéarique Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Stereospecific Stéréospecifique

Sterol Stérol

Sterol esters Esters de stérolSubcutaneous fat Graisse sous-cutanée Amavuta aba munsi

y’uruhu

Sunflower meal Tourteau de tournesol Igikatsi kiva/gikurwa mu bihwagari

Sunflower oil Huile de tournesol Amavuta y’ibihwagari

Sunflower seed Graine de tournesol Urubuto rw’igihwagari

Superoxide Superoxide

Surface tension Tension superficielle

Sweet butter Beurre doux/Beurre non-fermenté

Amavuta ava mu mata atshyizwemo imvuzo

Sweet cream butter

Beurre de crème douce

Ubwoko bwa kereme/isosere

Tallow Suif Urugimbu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 284: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

255

Tempering Tempérée

Uburyo bwo koroshya ibintu cynagwa kubifatanya hakoreshejwe ubushyuhe

Thermal conductivity

Conductivité thermique

Ihererekanwa ry’ubushyuhe mu kintu

Thiobarbituric test

Essai thiobarbiturique

Ubwoko bw’igeragezwa bw’iyangirika ry’amavuta

Tocol Tocol

Tocopherol Tocophérol Ubwoko bw’umuti wifitemo vitamine E

Tocotrienol Tocotrienol Ubwoko bw’umuti wifitemo vitamine E

Toffee Caramel au beurre Tofe (ubwoko bwa bombo)

Total polar compounds

Composés polaires totaux

Trace element Oligo-élément

Intungamubiri zisangwa/zikenerwa ku rugero ruto mu kintu/muntu

Trans fatty acids Acides gras trans Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Trans isomers Isomères trans

Triacylglycerols Triacylglycérols Ubwoko bw’amavuta

Triglycerides Triglycérides Ubwoko bw’amavuta

Triterpene Triterpène Ubwoko bw’amavuta

Turbidity Turbidité Kuba ikintu kidacayutse

Ubiquinone Ubiquinone

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 285: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

256

Undecorticated oil cake

Tourteau non décortiqué

Ibikatsi byo mu mbuto zitanga amavuta zitatonowe

Unsaponifiable material

Matériaux non saponifiable Ibintu bitaba isabune

Unsaponifiable number

Indice d’insaponifiables

Igipimo cy’ibintu bitaba saponifiye

Unsaturated fatty acids Acides gras insaturés Ubwoko bwa aside

nyarugimbu

Vaccenic acid Acide vaccénique Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Vanillic acid Acide vanillique Ubwoko bwa aside nyarugimbu

Vegetable oil Huile végétale Amavuta ava mu bimera

Virgin olive oil Huile d’olive vierge Amavuta ya olive

Viscosity Viscosité Ukurenduka

Vitamin A Vitamine A Vitamine ya A

Vitamin C Vitamine C Vitamine ya C

Vitamin E Vitamine E Vitamine ya E

Water in oil emulsion

Emulsion-eau-dans-huile

Wax Cire Igishashara/Ikinyagu

Whale sperm oil Huile Amavuta ava mu ntanga za balene

Whey butter Beurre de lactosérum Amavuta yo mu macunda

Whipping creams Crèmes à fouetter

Ubwoko bwa kereme ikoreshwa ibanje kuvuruga

Winnowing Vannage Kugosora

Winterisation Traitement par le froid

Gutunganya ibintu hakoreshejwe ubukonje

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 286: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

257

X-ray Rayon X Ubwoko bw’imirasire

Yield Rendement Umusaruro

Zenith process Processus de zénith

Zwitterionic Zwitterionique

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

FAT AND OILS

Page 287: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 288: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS

Page 289: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 290: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

258

ENGLISH FRANÇAIS KINYARWANDA

Affination AffinationKimwe mu byiciro byo gukora isukari mu ruganda

Agglomeration Agglomération Kwegerana/Gufatana

Aldose Aldose Ubwoko bw’amasukariAmorphous sugar Sucre amorphe

Amylase Amylase Ubwoko bw’imisemburo

Amylopectin Amylopectine Ubwoko bw’isukari iba mu bihingwa bimwe na bimwe nk’ibirayi

Amylose Amylose Ubwoko bw’isukari iba mu bihingwa bimwe na bimwe nk’ibirayi

Arabinose Arabinose Ubwoko bw’isukari

Arabitol Arabitol Artificial sweetener

Edulcorant artificiel

Icyongera uburyohe cy’igikorano

Ash Cendre Ivu

Aspartame Aspartame Igisimburasukari

Bagasse Bagasse Ibikatsi by’ibisheke

Baker’s honey Miel de pâtisserie Ubuki bukoreshwa mu gukora imigati

Baking Cuisson/Patisserie Kotsa imigati

Baumé scale Balance de Baumé Igikoresho gipima ireme ry’ibisukika

Beet Betterave Beterave

Boiler Chaudière Icyuma kibiza amazi

Boiling point Point d’ébullition Igipimo cy’ubushyuhe aho amazi abirira

Brix Brix Urugero rw’isukari

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS

Page 291: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

259

Brix scale Degré/Echelle Brix Ijanisha ry’urugero rw’isukari

Brown sugar Sucre brun Isukari y’ikigina

Browning Brunissement Guhinduka ikigina

Bulking agent Agent gonflant Ibituma ubunini bw’ikintu runaka bwiyongera

Calandria CalandriaIbyuma bitambutsa ubushyuhe biba muri za evaporateur

Calories Calories Ibivumbikisho

Candy floss Barbe à papa Bombo imeze nk’ipamba

Candy sugar Sucre candi Isukari ikorwamo bombo

Cane sugar Sucre de canne Isukari yo mu gisheke

Caramel Caramel Isukari ikaranze

Carbohydrate Hydrate de carbone Amasukari

Carbonatation Carbonatation

Catalysis Catalyse Kwihutisha ihinduka nyabutabire mu bintu

Catalyst Catalyseur Icyihutisha ihinduka nyabutabire mu bintu

Cellobiose Cellobiose Ubwoko bw’isukari

Cellulose Cellulose Ubwoko bw’isukari

Centrifugation Centrifugation Gutandukanya ibintu hakoreshejwe kubikaraga

Chicory Chicorée Ubwoko bw’imboga

Chocolate Chocolat Shokola

Clarifier Purificateur Icyuma gicayura

Cleaving Fendage/Clivage Gukata

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS

Page 292: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

260

Coeliac disease Maladie coeliaque Ubwoko bw’indwara ifata mu mara mato (icyo mu nda)

Confectionery Confiserie Ahakorerwa amabombo n’ibisa nayo

Conglomerate Conglomérat

Ifatana/Ukwikusanya (urugero: amavuta mu mazi kubera ko bitivanga)

Cotton candy Barbe à papa Bombo imeze nk’ipamba

Crystal Cristal Uduce duto tw’isukari

Crystal content Contenu en cristaux Igipimo cy’uduce duto

Crystallization CristallisationKimwe mu byiciro byo gutunganya isukari mu nganda

Cyclamate Cyclamate Ubwoko bw’isukari itari umwimerere

Dental caries Carie dentaire Indwara zo mu menyo

Dextran Dextrane Ubwoko bw’amasukari

Dextrin Dextrine Ubwoko bw’amasukari

Dextrose Dextrose Ubwoko bw’isukariDextrose equivalent

Equivalent de dextrose

Diabetes Diabète Diyabete

Dietary fibres Fibres diététiques Ubukoco bufasha mu igogora

Disaccharides Disaccharides Ubwoko bw’amasukari

Dissolved solids Solides dissous Ibikomeye byayenze mu gisukika

Dulcitol Dulcitol

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS

Page 293: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

261

Enzyme Enzyme Umusemburo

Epinephrine Epinéphrine Ubwoko bw’umusemburo

Erythritol Erythritol

Exhaustion Epuisement Kumaramo

Extraction Extraction Gukuramo

Extraneous matter Matière étrangère

Ibintu biza ku/mu kintu bituruka mu kengero zacyo

False grain Grain faux Igihuhwe

Fermentation Fermentation Gutara/Gushya/Gusembura

Fibre Fibre Ubukoco/Ubuhura

Filter cake Tourteau de filtrage

Igikatsi gisigara nyuma yo kuyungurura

Filtrate Filtrat Ibyayunguruwe

Floc Floc Itende

Flocculant Flocculant Gifite itende

Fondant Fondant/ Pâte épaisse de sucre

Imirimbisho ikoze mu isukari bashyira kuri gato

Fructo-oligosaccharides

Fructo-oligosaccharides Ubwoko bw’amasukari

Fructose Fructose Ubwoko bw’isukariFructose molasses

Mélasse de fructose

Igikoma kigizwe n’isukari yo mu mbuto

Fructose syrup Sirop de fructose Siro y’imbuto

Fruit sugar Sucre de fruit Isukari yo mu mbuto

Galactitol Galactitol

Galactose Galactose Ubwoko bw’isukari

Gelling agent Agent gélifiant Igituma ibintu bifatana

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS

Page 294: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

262

Gelling sugar Sucre de gélification

Isukari ituma ibintu bifatana nk’igikoma gifashe

Glucagon Glucagon Ubwoko bw’umusemburo

Glucitol Glucitol

Glucose Glucose Ubwoko bw’isukari

Glucose syrup Sirop de glucose Siro ya glucoseGluten intolerance

Intolérance de gluten

Glycemic index Index glycémique Urugero cy’isukari mu maraso

Glycerol Glycérol

Glycogen Glycogène Isukari iba mu mubiri w’inyamaswa

Glycogenesis GlycogénèseIkorwa ry’isukari yo mu mubiri w’inyamaswa yitwa gilikojene

Glycyrrhizin GlycyrrhizineGranulated sugar Sucre granulé Isukari yagabanyirijwe

inganoGrape sugar Sucre de raisin Isukari yo mu mizabibu

Hemicellulose Hémicellulose Ubwoko bw’isukari

Hexose Hexose Ubwoko bw’isukariHigh-intensity sweetener

Edulcorant concentré

Icyongera uburyohe vuba (kidafunguye)

Honey Miel Ubuki

Hydrogenation Hydrogénation Kongeramo idorojeni

Hydrolysis Hydrolyse Gucagagurwa mu mazi

Hygroscopicity Hygroscopicité Ubushobozi bwo gukurura amazi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS

Page 295: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

263

Hyperglycaemia Hyperglycémie Urugero rw’isukari nyinshi mu maraso

Hypoglycaemia Hypoglycémie Urugero rw’isukari nkeya mu maraso

Icing sugar Sucre en poudre Isukari y’ifu

Imbibition Imbibition Kubobeza

Insulin Insuline Insiline/Ubwoko bw’umusemburo

Inulin Inuline

Inversion Inversion Guhindura imiterere

Invert sugar Sucre inverti Ubwoko bw’isukari yahinduriwe imiterere

Invertase Invertase

Ubwoko bw’umusemburo uhindura imiterere y’isukari

Isoglucose Isoglucose Ubwoko bw’isukari

Isomalt Isomalt Ubwoko bw’isukari

Isomaltose Isomaltose Ubwoko bw’isukari

Isomaltulose Isomaltulose Ubwoko bw’isukari

Isomerase Isomérase

Ubwoko bw’umusemburo ufasha mu guhindura imiterere y’isukari

Isomerose Isomérose Ubwoko bw’isukari

Ketose Ketose Ubwoko bw’amasukari

Lemonade Limonade Umutobe w’indimu uva mu bisacunga

Levulose Levulose Ubwoko bw’isukari

Light product Produit léger Ikiribwa kitarimo intungamubiri nyinshi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS

Page 296: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

264

Liming Chaulage Gutanga ibara hakoreshejwe ishwagara

Liquid sugar Sucre liquide Isukari isukika

Liquor Liqueur Inzoga ikaze/Amavu

L-sugars L-sucres Ubwoko bw’amasukari

Magma Magma

Imvange igerwaho muri kimwe mu byiciro byo gutunganya isukari mu nganda

Magma mixer Mélangeur de magma

Maillard reaction Réaction maillard

Mannan Mannane Ubwoko bw’isukari

Mannitol Mannitol

Mannose Mannose Ubwoko bw’isukari

Maple syrup Sirop d’érable Siro yo mu giti cya ’érable’

Marmelade Marmelade

Konfitire ikozwe n’ibishishwa by’imbuto (nk’iz’amaronji) bikagumamo

Massecuite Masse cuite

Melibiose Melibiose Ubwoko bw’isukari

Melter Fondoir Igishongesha

Melting Fonte Gushonga/Kuyenga

Metabolism Métabolisme Ikoreshwa n’umubiri ry’ibiribwa n’ibinyobwa

Mixer Mélangeur Ikivangisho

Molasses Mélasse Umushongi w’isukariMonosa-ccharides Monosaccharides Ubwoko bw’amasukari

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS

Page 297: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

265

Mother liquor Liqueur mère Amavu/Inzoga ikaze

Natural sugar Sucre naturelle Isukari karemanoNatural sweetener

Edulcorant naturelle

Icyongera uburyohe karemano

Nectar Nectar Ubuki bwo mu mbuto/Amazi y’indabyo

Nucleation Nucléation

Obesity Obésité Umubyibuho ukabije

Olestra OlestraIbyongerwa mu mavuta bidafite/bitongera ibivumbikisho

Oligosac-charides Oligosaccharides Ubwoko bw’amasukari

Osmosis OsmosePectic compounds

Composés pectiques Ubwoko bw’amasukari

Pectin Pectine Ubwoko bw’isukari

Pentasac-charides Pentasaccharides Ubwoko bw’amasukari

Pentose Pentose Ubwoko bw’isukari

Phenylketonuria Phenylketonuria Ubwoko bw’indwara

Phosphatation Phosphatation

Polarization Polarisation

Polydextrose Polydextrose Ubwoko bw’isukari

Polyfructose Polyfructose Ubwoko bw’isukari

Polyol Polyol

Polysaccharides Polysaccharides Ubwoko bw’amasukari

Preservation Conservation Kubika ibintu ku buryo bitangirika

Press water Eau de presse Umutobe

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS

Page 298: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

266

Pulp Pulpe Igikatsi/Igice kiribwa cy’urubuto

Purity Pureté Kuba ikintu gikeye/kitavangiye

Raffinose Raffinose Ubwoko bw’isukari

Raw sugar Sucre brut Isukari ivuye mu gisheke itaratunganywa na gato

Raw juice Jus cru Umutobe udatetse

Reducing sugars Sucres réducteurs Ubwoko bw’amasukari

Refined sugar Sucre raffiné Isukari inoze/yanojejwe

Refining Raffinage Kunoza

Refractometer Réfractomètre Igikoresho gipima urugero rw’isukari

Refractometry RéfractométrieRelative sweetness Douceur relative Uburyohe bugereranyije

Remelt Refondre Kongera gushongesha/kuyengesha

Resistant starch Amidon résistant Ubwoko bw’amido

Ribitol Ribitol

Ribose Ribose Ubwoko bw’isukari

Rock candy Sucre candi Ubwoko bwa bombo

Rum Rhum Ubwoko bw’inzoga zifite alukoro yo hejuru cyane

Runoff Ecoulement Kuva/Kumeneka/Gutemba kw’ibisukika

Saccharides Saccharides Ubwoko bw’amasukari

Saccharin Saccharine Ubwoko bw’isukari

Safety factor Facteur de sûreté

Saturation Saturation Gusendereza

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS

Page 299: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

267

Seed Graine Akabuto/Impeke/Intete

Seeding Grenaison/Ensemencement Gutera

Soft drink Boisson non alcoolique Ikinyobwa kidasindisha

Solubility Solubilité Kwivanga/GushongaSolubility coefficient

Coefficient de solubilité

Urugero rwo kwivanga/gushonga

Sorbitol Sorbitol

Sorbose Sorbose Ubwoko bw’isukari

Stability Stabilité Kudahinduka

Stachyose Stachyose Ubwoko bw’isukari

Staling Altération Kwangirika (nko gukomera k’umugati umaze igihe)

Starch Amidon Amido

Starch syrup Sirop d’amidon Siro y’amido

Stevia Stevia Ubwoko bw’igiti gitanga isukari

Stevioside Stevioside Ubwoko bw’isukari

Sucralose Sucralose Ubwoko bw’isukari

Sucrose Sucrose/Saccharose Isukari

Sugar Sucre Isukari

Sugar alcohol Sucre d’alcool Isukari yo muri alukoro

Sugar cane Canne à sucre IgishekeSugar cubes or lumps

Cubes ou morceaux de sucre Ibice by’isukari

Sugar derivative Dérivé de sucre

Sugar directive Directive de sucre Diregitive y’isukari

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS

Page 300: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

268

Sugar equivalent Equivalent de sucre Ibyasimbura isukari

Sugar mill Moulin à sucre Urusyo rw’isukari

Sulfitation Sulfitation

Supersaturation SursaturationSupersaturation coefficient

Coefficient de sursaturation

Suspended solids

Solides en suspension

Ibintu bireremba mu bisukika

Sweetener Edulcorant Icyongera uburyoheSweetness equivalent

Edulcorant équivalent Urugero rw’uburyohe

Syneresis Synérèse Gusohoka kw’amazi mu biryo bifashe

Synthetic honey Miel synthétique Ubuki bwakorewe muri laboratwari

Synthetic sweetener

Edulcorants synthétique

Icyongera uburyohe cyakozwe cy’icyiganano

Syrup Sirop Siro

Tagatose Tagatose Ubwoko bw’isukari

Target purity Pureté ciblée Gukesha ikintu nk’uko bikenewe

Tetrasaccharides Tetrasaccharides Ubwoko bw’amasukari

Tooth-friendly Bénéfique pour les dents Bitangiza amenyo

Trehalose Trehalose Ubwoko bw’isukari

Trisaccharides Trisaccharides Ubwoko bw’amasukari

Vacuum pan Casserole sous vide

Ipanu bakuyemo umwuka

Vanilla sugar Sucre vanillé Isukari yo muri vaniline

Vanillin sugar Sucre à la vanilline Isukari yo muri vaniline

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS

Page 301: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

269

Verbascose Verbascose

Viscosity Viscosité Uburenduke

SUGAR AND SUGAR PRODUCTS

Page 302: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

COFFEE AND TEA

Page 303: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 304: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

270

ENGLISH FRANÇAIS KINYARWANDA

Acidity Acidité Ubukarihe/Ubusharire

Acrid Acre Ikintu gikera

Aftertaste Après-goût Ibisigisigi by’uburyohe bisigara mu kanwa

Aged coffee Café agé Ikawa ishaje

Aliphatic acid Acide aliphatique Ubwoko bwa aside

Alkaline Alkalin Bifite pH yo hejuru ya 7

Arabica Arabica Ubwoko bw’ikawa/Arabika

Aroma Arome Impumuro

Ash Cendre Ivu

Assm tea type Type de thé d’Assm Ubwoko bw’icyayi

Astringent Acre Gikarata

Banji Banji

Batch roasterAppareil de torréfaction en discontinu

Ubwoko bw’icyuma gikaranga ikawa mu byiciro

Bitter Amer Gisharira/Gikarishye/Kirura

Black tea Thé noir Icyayi cya mukaru

Bland Fade Kidafite icyanga

Blending Mélanger Kuvanga

Bodied taste Goût corsé Igisoryo

Body Consistance Imimerere y’ikawa mu kanwa

Bourbon Bourbon Ubwoko bw’ikawa

Bright Lumineux/Brillant Gifite urumuri rwinshi

Briny Saumâtre/Salé Kirimo umunyu/Gifite urwunyunyu

COFFE AND TEA

Page 305: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

271

Broken cherry Cerise cassée Igitumbwe cy’ikawa gisadutse

Broken orange pekoe

Broken orange pekoe

Kimwe mu byiciro by’icyayi

Brown Brun Gikaranze kikagira ibara rijya kuba ikigina

Bruising Meurtrissure Gukomereka

Bud Bourgeon Agashibuka/Agatutu

Caffeic acid Acide cafféique Ubwoko bwa aside yo mu ikawa

Caffeine Caféine KafeyineCambod tea type

Type de thé Cambod Ubwoko bw’icyayi

Camelia sinensis Camelia sinensis

Canned tea Thé en boîte de conserve Icyayi cyo mu makopo

Caramel Caramel Isukari ikaranze

Carbonyl Carbonyle

Catechin CatéchineCertified organic coffee

Café organique certifié

Chaff Balle Ibishishwa

Chimney Cheminée Umuhora ucamo umwotsi/umwuka

China tea type Type de thé de Chine Ubwoko bw’icyayi

Chlorogenic acid

Acide chlorogénique

Chocolaty Chocolaté Kirimo shokola

Cinnamon Cannelle Ubwoko bw’ibirungo

Coffea arabica Coffea arabica Arabika (Ubwoko bw’ikawa)

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

COFFEE AND TEA

Page 306: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

272

Coffea fragrance Parfum de café Impumuro y’ikawa

Coffea robusta Coffea robusta Robusita (Ubwoko bw’ikawa)

Coffee bean Grain de café Urutete rw’ikawaCoffee bean polishing

Polissage de grain de café Kunoza urutete rw’ikawa

Coffee berry borer

Baie de café agrile

Agasimba gatobora urubuto rw’ikawa

Coffee blend Mélange de café Imvange y’ikawa

Coffee cherry Cerise de café Igitumbwe cy’ikawa

Coffee hulling Décorticage de café Guharura/Gutonora ikawa

Coffee husking Décorticage de café Guharura/Gutonora ikawa

Coffee leaf rust Rouille de la feuille de café

Umugese w’ikibabi cy’ikawa

Coffee oil Huile de café Amavuta y’ikawa

Crema Crema Agafuro ko mu kinyobwa cy’ikawa cya expresso

Crush Concasser Gusya/Gusekura

Crust Croûte Uruhu rw’inyuma rukomeye

Cup of excellence

Coupe d’excellence

Igihembo cy’ubudashyikirwa/cy’ikawa cyangwa icyayi byahize ibindi

Cup quality Qualité de tasse Ubwiza bw’ikawa inyobwa yashyizwe mu itasi

Cupping Dégustage de café Gusogongera ikawa

Curl Enroulement du thé

Kwipfunyapfunya kw’amababi

Cyclone separator

Séparateur cyclonique

Icyuma cyabugenewe gitandukanya

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

COFFE AND TEA

Page 307: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

273

Dark French roast Café noir corsé Ubwoko bw’ikawa

Decaffeinated coffee Café décaféiné Ikawa yakuwemo cafeyine

Defect Défaut Inenge/Ubwangirike

Defective beans Haricots défectueux Ibihuhwe

Degassing Dégazage Gukuramo imyuka

Demucilage Démucilage Gukuramo umurendwe

Drier Séchoir Aho banika ikawa

Drum roaster Torréfacteur à tambour

Ubwoko bw’icyuma gikaranga ikawa

Dry fermentation

Fermentation sèche

Bumwe mu buryo bwo gutara ikawa

Dry beans Grains de café secs Ikawa yumishijwe

Dust Poussière Umukungugu

Earthy Terreux Gifite ubutaka

Endocarp Endocarpe Kimwe mu bice bigize urubuto rw’ikawa

Endoderm Endoderme Kimwe mu bigize urubuto rw’ikawa

Espresso coffea Café espresso Ikawa ikaranze ya ‘expresso’

Essential oil Huile essentielle Amavuta ahumura

Exocarp Exocarpe Kimwe mu bice bigize urubuto rw’ikawa

Expresso machine

Machine expresso

Akamashini gatunganya ikawa ya ‘expresso’

Expresso roast Torréfacteur de café expresso Ikawa ikaranze ya expresso

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

COFFEE AND TEA

Page 308: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

274

Fannings Sassage Vannages

Ibisigazwa by’icyayi cyatunganyijwe bidafite agaciro

Ferment-and-wash method

Méthode par fermentation et lavage

Bumwe mu buryo bwo gutegura ikawa

Fermentation Fermentation Gutara/Guhisha/Gusembura

Firing Mise à feu Gutwika

Flat Fade/Insipide Kidafite uburyohe

Flavonoids FlavonoïdesFlavonols kaempferol

Flavonols kaempférol

Flavor defects Défauts de saveur

Inenge mu mpumuro n’uburyohe

Flavored coffee Café aromatiséIkawa yongerewemo ibirungo byongera impumuro yayo

Flowery Orange Pekoe

Péko orange Fleuri

Ibibabi by’icyayi bifite agaciro kanini

Flowery Pekoe Péko Fleuri Ibibabi by’icyayi bifite agaciro kanini

Fluid bed drier Séchoir à lit fluidisé

Ubwoko bw’icyuma bumukirizaho

Fragrance Parfum Impumuro

Fragrant Parfumé Gihumura

Freeze drying LyophilisationGukonjesha cyane hagamijwe gukuramo amazi yabaye urubura

French press Café à la presse française

Ubwoko by’icyuma cyo gutegura ikawa

French roast Torréfaction poussée

Uburyo bwo gukaranga ikawa cyane

Fruity Fruité Gifite impumuro/uburyohe bwumvikanamo imbuto

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

COFFE AND TEA

Page 309: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

275

Gallic acid Acide gallique

Grading Classemennt Gushyira mu byiciro

Grassy Herbeux Kirimo/Gisa n’ibyatsi

Green coffee Café vert Ikawa y’icyatsi kibisiGreen leaf sifting

Tamisage de la feuille verte

Kugosora amababi (y’icyayi) akiri icyatsi kibisi

Green smell Odeur verte Impumuro y’ibintu (icyayi) bikiri bibisi

Green tea Thé vert Icyayi cy’icyatsi kibisi

Grinder Moulin Urusyo

Grinding Broyage Gusya/Gusekura

Harsh Dur Gikomeye

Headspace Espace libre de tête

Umwanya usigara hejuru y’ikintu cyashyizwe mu icupa

Hot-air-drying Séchage à l’air chaud

Kumutsa hakoreshejwe umwuka ushyushye

Hull Ecorce Igishishwa

Huller Décortiqueuse Imashini ishishura

Humidifier Humidificateur Imashini itosa

Hunic acid Acide hunique

Hygrometer Hygromètre Igipimo gipima ubuhehere

Instant coffee Café instantané Ikawa yateguwe ku buryo ihita yivanga n’amazi

Instant tea Thé instantané Icyayi cyateguwe ku buryo gihita cyivanga n’amazi

Leaf maceration Macération de la feuille Gusya ikibabi

Light roast Torréfaction légère

Ikaranga ryoroheje/Kubabura

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

COFFEE AND TEA

Page 310: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

276

Machine-assisted wet processing

Traitement humide assisté par la machine

Gutunganya ibintu mu nganda hakoreshejwe amazi n’imashini

Maillard reactions

Réactions de Maillard

Mature coffee Café mûr Ikawa ihishiyeMechanical demucilaging

Démucilage mécanique

Gukuraho umurendwe hakoreshejwe imashini

Mellow Moelleux Kiryohereye

Mesocarp Mésocarpe Kimwe mu bice bigize urubuto rw’ikawa

Methyl chloride Chlorure méthylique

Mildew Mildiou Miridiyu/Indwara y’imvura

Mucilage Mucilage Umurenda

Muddy Boueux Kirimo/Gisa n’icyondo

Musty Moisi Bifite impumuro y’uruhumbu

Myricetin Myricétine

Nutty De noisette Gisa/Giteye nk’imbuto ya nuwa

Oolong tea Thé Oolong Ubwoko bw’icyayi

Orange Pekoe Péko orange Icyiciro cy’amababi y’icyayi

Organic coffee Café organique Ikawa yahinzwe nta fumbire mvaruganda

Outer skin Peau externe Uruhu rw’inyumaOver dried coffee Café surséché Ikawa yumishijwe cyane

Overripe cherry Cerise trop mûre Ikawa zihishije cyane

Oxidation Oxydation Gutwikwa na ogusijeni

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

COFFE AND TEA

Page 311: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

277

Packing Emballer Gushyira muri ambalaji/Gupakira

Panfrying Frire à la poêle Gukaranga ku ipanu

Parchment Café en parche Ikawa itonoye yumukijwe (ariko batarasya)

Peaberry Caracoli Ubwoko bw’ibitumbwe by’ikawa

Pectinic acid Acide pectinique

Pekoe Pekoe Ubwoko bw’icyayi

Percolation Percolation Kunyegera/kumanuka kw’amazi mu butaka

Pergamino Pergamino

Pericarp Péricarpe Kimwe mu bice bigize urubuto rw’ikawa

Picking Cueillette Isarura

Plucking Plumaison Gukuraho ibibabi

Plucking tables Tables de plumaison Ameza bakuriraho ibibabi

Polyphenol oxidase

Oxydase de polyphénol Ubwoko bw’imisemburo

Polyphenols PolyphénolsProcessed coffee Café transformé Ikawa itunganyijwe

Protopectin Protopectine Ubwoko bw’isukari

Pulp Pulpe Ibishishwa by’ikawa iseye

Pulping Réduction en pâte

Gukuraho ibishishwa bitwikiriye intete z’ikawa

Pyrolysis Pyrolyse Gutwika

Quercetin Quercétine

Racks Supports Ibiterekwaho ikawa/icyayi

Reconditioning Reconditionner Kongera gutambutsa

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

COFFEE AND TEA

Page 312: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

278

Ripe coffee Café mûr Ikawa yeze

Roasted coffee Café torréfié Ikawa ikaranze

Robusta Robusta Ubwoko bw’ikawa ya robusita

Roller Rouleau Ikizingo

Rolling Roulement Kuzinga

Rubbery Caoutchouteux Gikozwe muri kawucuSelective picking

Cueillette sélective

Gusoroma (bacagura ibikenewe cyangwa ibyeze)

Semi-dry process

Procédé par voie semi sèche

Itunganya rikorerwa ahumutse mu rugero

Semi-washed coffee Café semi-lavé Ikawa yogejwe mu rugero

Shoot tip Bout de pousse/Apex Imbera z’uruti (rw’ikimera)

Sieve Passoir/Tamis Ubwoko bw’akayungirizo

Size grading Classification par taille

Gutandukanya (ikawa/icyayi) mu byiciro hakurikijwe ubunini bwazo

Sliver skin Peau argenté Kamwe mu duhu dufubitse ikawa

Soft bean Haricot mou Ikawa (igitumbwe cy’ikawa) yorohereye

Soluble coffee Café soluble Ikawa iyenga/yivanga n‘amazi

Sorting Tri Kujonjora (ikawa/icyayi) mu byiciro by’ubwiza

Sour Aigre Gisharira

Sourness Aigreur Ubusharire

Spanish roast Torréfacteur espagnol

Uburyo bwo gutunganya ikawa

Specialty coffee Café de spécialité

Ikawa ifite ubwiza bw’umwihariko

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

COFFE AND TEA

Page 313: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

279

Spicy Épicé Kirimo ibirungo/Kirunze

Spicy aroma Arôme d’épicé Impumuro y’ibirungo

Spray drying Séchage par atomisation Uburyo bwo kumutsa

Stale Amer/Dur/Pas frais

Byangiritse/Byabaye bibi (nk’imigati iyo yakakaye)

Steaming Cuisson à la vapeur Gutekesha umwuka

Steeping coffee Trempage du café Kwinika ikawa

Storage bin Caisse de stockage Ikaziye yo babikamo

Strip picking Cueillette de bande

Uburyo bwo gusoroma (icyayi)

Sun drying Séchage au soleil Kumisha ku zuba

Sweet Délicieux Cyorohereye/Kiryoshye/Kidasharira

Sweltering Etouffer Gututubikana

Taint flavor Mauvaise odeur Impumuro mbi

Tea Thé Icyayi

Tea flavins Flavines de thé

Tea leaves Feuilles de thé Ibibabi by’icyayi

Tea plucker Plumeur/Cueilleur de thé Akuma gasarura icyayi

Tea rubigins Rubigines de thé

Tear Déchirer Gutanyura

Terminal bud Bourgeon terminal

Umushibuka wo ku mpera/Agatutu ka nyuma/Umutwe

Toasted bean Grain de café grillé Ikawa ikaranze

Tobaco flavor Saveur de tabac Impumuroyyitabi mu kintu

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

COFFEE AND TEA

Page 314: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

280

Trough Cuvette/Creux Igikoresho gifukuye

Twist Torsion Gusobanya/Isobanya/Ihotora

Unripe cherry Cerise non mûre Ikawa y’igitumbwe

Volatile Volatil Gihinduka umwuka

Washed bean Grain de café lavé Ikawa yogejwe

Washed coffee Café lavé Ikawa yogejwe

Watery Aqueux Kirimo amazi

Wet mill Moulin humide Urusyo rukoresha amazi

Wet processing Traitement humide

Gukora ibintu mu nganda bisaba ikoresha ry’amazi

White tea Thé blanc Icyayi cy’umweru

Wild Sauvage Kiba mu ishyamba

Wilting Fanage Kunamba/Kurabirana

Winy Vineux/Frais Gisa/Gihumura/Kimeze nka divayi

Wire mesh Treillis métallique

Akayunguruzo gukoze mu mikwege

Withering Flétrissement Kubabuka

Woody taste Goût de bois Uburyohe nk’ubw’igiti

Yellow tea Thé jaune Icyayi cy’umuhondo

Young leaves Jeunes feuilles Amababi akiri mato/atarakomera

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

COFFE AND TEA

Page 315: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 316: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

SOFT DRINKS AND WATER

Page 317: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 318: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

281

ENGLISH FRANÇAIS KINYARWANDA

Acceptability Acceptabilité Iyemerwa

Activated carbon Charbon actifActivated carbon purification

Purification par charbon actif

Adsorption Adsorption Gufata ku kintu

Adulteration Adultération Kwangiza wongera cyangwa ukura ibintu

Alcoholic drink Boisson alcoolique légère Ikinyobwa kidasindisha

Algae Algues Ubwoko bw’ibinyabuzima bito

Alkalinity Alcalinité Ukudasharira

Allergen Allergène Gitera ubwivumbure mu mubiri

Anthocyanin Anthocyanine Intangabara ry’ubururu mu bimera

Antibiotic Antibiotique Antibiyotike/Indwanyamikorobi

Antimicrobial Antimicrobien Kirwanya mikorobimikorobi

Antioxidant AntioxydantKirwanya kwangizwa n’umwuka wa ogusijene

Aromatic compounds

Composés aromatiques

Ibintu bitera impumuro nziza

Arsenic ArsenicArtificial colouring

Coloration artificielle

Ibyongera ibara bitari iby’umwimerere

Artificial flavour Saveur artificielle Uburyohe butari umwimerere

Artificial sweetener

Edulcorant artificiel

Icyongera uburyohe kitari umwimerere

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SOFT DRINKS AND WATER

Page 319: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

282

Ascorbic acid Acide ascorbique Vitamine C

Aseptic Aseptique Hatari ubwandu/mikorobi

Aseptic foil Feuille d’aluminium stérile

Ikizingwamo ibintu kidafite mikorobi gikozwe muri aluminiyumu

Aseptic packaging

Conditionnement aseptique

Gupakirira ibintu (ibiribwa) ahantu hadafite ubwandu

Aseptic sampling Echantillonage aseptique

Gufata urwitegererezo mu buryo budafite/budatera ubwandu

Aspartame Aspartame Ubwoko bw’isukari

Atmospheric air Air atmosphérique Umwuka wo mu kirere

Bactericidal Bactéricide Cyica umugera

Bacteriostatic Bactériostatique Kibuza umugera gukura

Bacterium Bactérie Bagiteri

Batch Lot Icyiciro

Batch coding Codage du lot Guha icyiciro icyakozwe

Benzoic acid Acide benzoïque Ubwoko bwa aside (ari nayo vitamine C)

Beverage Boisson Ibinyobwa

Biofilm Biofilm Urubobi

Biological propertie

Propriété biologique

Imiterere/Imimerere/Imikorere y’ibinyabuzima

Bisphenol (BPA) Bisphenol (BPA)

Bottle Bouteille Icupa

Bottled water Eau enbouteillée Amazi yo mu macupa

SOFT DRINKS AND WATER

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 320: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

283

Bottling Mise en bouteilles Gushyira (nk’amazi) mu macupa

Box Boîte Igikarito

Brix Brix Urugero rw’isukari mu kintu

Bulk packs Grand conditionnent

Gupakira mu makarito manini

By-products Sous-produits Ibikomoka ku kintu bifite agaciro gato

Caffeine Caféine Kafeyine

Calcium Calcium Kalisiyumu

Calibration Calibrage Kuregera

Can Boîte de conserve Igikopo gishyirwamo ibiryo

Canning Mise en conserve Gupakira/Gushyira mu dukopo

Cap Bouchon Umufuniko

Capping machine Capsuleuse Imashini ishyiraho imifuniko

Carbohydrates Hydrate de carbon Amasukari

Carbon filtration Filtration sur carbone

Bumwe mu buryo bwo kuyungurura

Carbonated soft drink

Boisson gazeuse légère Ikinyobwa gifinina

Carbonated water Eau gazeuse Amazi afinina

Carbonation Carbonation

Carbonator Carbonateur

Carton Carton Ikarito

Centrifuge CentrifugeuseIcyuma gitandukanya ibintu hakurikijwe kubikaraga

Chlorination Chloration Gushyiramo kolore

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SOFT DRINKS AND WATER

Page 321: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

284

Chlorine Chlore Kolore

Citric acid Acide citrique

Clarification Clarification Gucayutsa

Clarifier Purificateur Igicayura

Clean water Eau propre Amazi asukuye

Cleaning Nettoyage Gusukura

Clouding agent Agent de turbidité Igituma igisukika kidacayuka

Cloudy drink Boisson nuageuse Ikinyobwa kidacayutse

Coagulation Coagulation Kuvura

Coding Codage Gushyira ikimenyetso (code) ku byakozwe

Cola ColaColloidal particles

Particules colloïdales

Utuntu tureremba mu bisukika

Commercial sterility

Stérilité commerciale

Kuba ikintu cyakuwemo mikorobi ku rwego rwemewe ku isoko

Concentrate Concentré Kidafunguye/Urusoryo/Igifute

Concentrated soft drink

Boisson non alcoolique concentrée

Ikinyobwa kidasindisha kidafunguye

Contaminant Contaminant Icyanduza

Cream soda Soda à la crème Ubwoko bw’ikinyobnwa

De-aeration Evacuation de l’air Gukuramo/Gusohora umwuka

De-chlorination Déchloration Gukuramo kolore

Deionised water Eau désionisée Amazi yakuwemo za iyo

SOFT DRINKS AND WATER

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 322: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

285

Demineralisation Déminéralisation Gukura imyunyu ngugu mu kintu

Demineralised drinking water

Eau potable déminéralisée

Amazi yo kunywa yakuwemo imyunyu ngugu

Denitrification Dénitrification Gukuramo azote

Density Densité Ireme

Detergent Détergent Indwanyamyanda

Deterioration Détérioration Kwangirika

Dextrose Dextrose Ubwoko bw’isukariDilutable beverage Boisson diluable Ikinyobwa kibanza

gufungurwaDilutable soft drink

Boisson non alcoolique diluable

Ikinyobwa kidasindisha kibanza gufungurwa

Disaccharide Disaccharide Ubwoko bw’amasukari

Disinfectant Désinfectant Umuti wica mikorobi/Imbambiramikorobi

Disinfection Désinfection Gusukura ngo mikorobi zicwe

Dispenser Distributeur Igitanga/Igisaranganya (ibinyobwa)

Dispenser drink Distributeur de boisson

Igitanga/Igisaranganya ibinyobwa

Distilled water Eau distillée Amazi yatunganyijwe

Dosage Dosage Gupima

Dosage level Niveau de dosage Urugero rw’igipimo

Drinking water Eau potableAmazi yo kunywa yasukuwe/Amazi yo nziramuze

Effervescence Effervescence Gufiririza

Electrodialysis Electrodialyse Uburyo bwo kuyungurura

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SOFT DRINKS AND WATER

Page 323: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

286

Emulsion Emulsion Ivanga/Isaranganya ry’amavuta mu mazi

Energy drink Boisson riche en énergie

Ikinyobwa bitera imbaraga

Enriched beverage Boisson enrichie

Ikinyobwa cyongewemo intungamubiri

Enzymatic hydrolysis

Hydrolyse enzymatique

Gucagagurwa n’amazi bifashwa n’imisemburo

Enzyme Enzyme Umusemburo

Essential oil Huile essentielle Amavuta ahumura ava mu bimera

Extracts Extraits Ibyakuwe mu kintu

Fermentation Fermentation Gutara

Fiber Fibre Udukoco

Filler Remplisseur Icyuzuza

Filling Remplissage Kuzuza

Filter Filtre Akayunguruzo

Filtration Filtration Kuyungurura

Flash pasteurization

Pasteurisation instantanée

Guteka hakoreshejwe ubushyuhe bwo hejuru bikamara umwanya muto cyane hagamije kwica mikorobi

Flavorant Composé aromatique Ibitanga impumuro

Flavoured water Eau assaisonnée Amazi yatunganyijwe

Flavourings Assaisonnements Ibirungo

Flocculation Floculation Kwitandukanya

Fluoride Fluorure

Food colourings Colorants alimentaires

Ibitangabara mu biribwa

SOFT DRINKS AND WATER

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 324: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

287

Food law Législation alimentaire

Amategeko agenga ibiribwa

Food safety Salibrité alimentaire

Ubuziranenge bw’ibiribwa

Freeze concentration

Concentration par lyophilisation

Fructose syrup Sirop de fructose Ubwoko bwa siro

Fruit pulp Pulpe de fruit Igice kiribwa cy’urubuto

Fumaric acid Acide fumarique

Functional drink Boisson fonctionnelle

Ikinyobwa kigira ingaruka nziza ku buzima

Gas volume Volume de gaz Ingano bw’umwuka

Glass Verre Ikirahure

Glass bottle Bouteille en verre Icupa rikozwe mu kirahure

Glucose syrup Sirop de glucose Ubwoko bwa siro

Groundwater Eaux souterraines Amazi ava mu butakaGroundwater quality

Qualité d’eaux souterraines

Ubwiza bw’amazi ava mu butaka

Hard water Eau dure Amazi afite imyunyu ngugu myinshi

Headspace Espace libreUmwanya urimo ubusa usigara hejuru y’ikintu kiri mu icupa

Health hazards Risques sanitaires Ibishobora kwangiza ubuzima

Heavy metals Métaux lourd

Herbal extracts Extraits d’herbes Ibiva mu byatsi

Honey Miel Ubuki

Hot-filling Remplissage à chaud

Kuzuza mu macupa bigishyushye

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SOFT DRINKS AND WATER

Page 325: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

288

Hydrolysis Hydrolyse Gucagagurwa hari amazi

Hygiene Hygiène Isuku

Ingredients Ingrédients

Ibishyirwa hamwe kugirango ikiribwa runaka gikorwe/Ibigize ikintu

Inositol Inositol

Inulin Inuline

Invert sugar Sucre inverti Ubwoko bw’isukari

Ion exchange Echange ionique Ihanahana rya iyo

Iron Fer Umunyu bwuma

Isotherm Isotherme Binganya ubushyuhe

Isotonic drinks Boissons isotoniques

Ibinyobwa binganya ubwinshi bw’ibintu bibirimo

Juice Jus Umutobe

Juice concentrate Jus Concentré Umutobe udafunguye

Label Etiquette Ibiranga ikintu

Labelling Etiquetage Gushyira ku kintu urupapuro rukiranga

Laminated board Panneau stratifiéLaminated paper pack

Paquet en papier laminé Ubwoko bw’impapuro

Lemon flavour Saveur citron Icyanga cy’indimu

Lemonade Citronnade Umutobe w’indimu uva mu bisacunga

Liquid nitrogen Azote liquide

Low-calorie drink Boisson à basses calories

Ikinyobwa kirimo ibivumbukisho bikeya

Low-density polyethylene

Polyéthylène à basse densité

SOFT DRINKS AND WATER

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 326: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

289

Lubricant Lubrifiant Gituma ibintu binyerera Maillard reactions Réactions maillard

Malic acid Acide malique Ubwoko bwa asideMembrane filtration

Filtration sur membrane

Bumwe mu buryo bwo kuyungurura

Microbial health risks

Risques sanitaires microbiens

Ingaruka mbi ku mubiri zitewe na mikorobi

Microbiological safety

Salbrité microbiologique

Ubuziranenge burebana na mikorobi

Microflora Microflore

Mikorobi ziri ahantu cyangwa mu kintu runaka, zitagize icyo zigitwaye

Microorganism Micro-organisme Umugera/Akanyabuzima

Mineral Minéral Umunyu ngugu

Mineral water Eau minérale Amazi yasukuriwe mu ruganda

Mixer Mélangeur Ikivangisho

Mixing Mélanger Kuvanga

Monitoring Surveiller/Suivi Kugenzura/Igenzura

Monosaccharide Monosaccharide Ubwoko bw’amasukari

Mould Moisissure Uruhumbu

Mould spoilage Détérioration par les champignons

Kwangizwa n’uruhumbu

Mouthfeel Sensation dans la bouche

Uko ikintu cyumvikana mu kanwa

Nanofiltration Nanofiltration Uburyo bwo kuyungurura

Natural colouring Colorant naturel Intangabara karemano

Nitrate Nitrate

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SOFT DRINKS AND WATER

Page 327: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

290

Non-carbonated soft drink

Boisson rafraichissante non-gazeuse

Ikinyobwa kidasindisha kidafirira

Odour Odeur Impumuro

Off-odour Mauvaise odeur Impumuro mbi

Off-taste Mauvais goût Icyanga kibi/Ububihe

Oil Huile Amavuta

Oligosaccharides Oligosaccharides Ubwoko bw’amasukari

On-line inspection Inspection en ligne

Ubwoko bw’igenzura mu gihe ibintu birimo bikorwa (mu nganda)

Organic extracts Extraits organiques

Organic matter Matière organique

Osmolality Osmolalité

Osmosis Osmose Osimoze/Kwinjira kw’amazi mu nyabika

Oxidative degradation

Dégradation oxydante

Kwangirika bitewe no gutwikwa na ogusijeni

Ozonation Ozonation

Ozone Ozone Ozone/Agakingirizo k’izuba

Packaging Empaquetage Gupakira/gushyira muri ambalaji

Packing Conditionnement Ikintu ikindi kintu kiba gipfunitsemo

Palatable Agréable au gout Kugira icyanga kw’ikiribwa/ikinyobwa

Parts per billion (ppb)

Parties par milliard (ppb)

Uburyo bwo kubara ubwinshi bw’ikintu runaka mu mvange n’ibindi

Parts per million (ppm) Parties par million

SOFT DRINKS AND WATER

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 328: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

291

Pasteurization PasteurisationKubiza/Gushyushya hagamijwe kwica udukoko na mikorobi

Pathogen Pathogène Igitera indwara/Igihumanya

Pesticide PesticideUmuti wica udukoko duto/Umuti w’ibihingwa

pH pH Igipimo cy’ubukare

pH meter pH-mètre Igipima ubusharire

Phosphate Phosphate

Phosphoric acid Acide phosphorique

Physical properties

Propriétés physiques

Imiterere/Imimerere/Imikorere igaragarira amaso

Pigment Colorant Intangabara

Plastic bottle Bouteille en plastique Icupa rya pulasitike

Plastic can Boîte de conserve en plastique

Udukopo tujyamo ibiribwa dukoze muri pulasitike

Plate heat exchangers

Echangeurs de chaleur à plaques

Ubwoko bw’ibyuma bikoreshwa mu guteka

Pollutant Polluant IcyanduzaPolychlorinated biphenyl

Diphényle polychloré

Polyethylene terephthalate bottle

Bouteille en polyéthylène téréphtalate

Ubwoko bw’amacupa

Pouch Poche/Sachet Isashi ibamo ibiribwa

Precipitation Précipitation Gukeneka

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SOFT DRINKS AND WATER

Page 329: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

292

Preservative Conservant Ibibuza ikintu kwangirika

Process control Contrôle du processus

Kugenzura uko ibintu bikorwa mu ruganda

Pulp Pulpe Igikatsi/Igice kiribwa cy’urubuto

Pure water Eau pure Amazi y’urubogobogo

Purification Purification Gukesha

Quality Qualité Ubwiza

Quality assurance Assurance de la qualité

Kwemeza ubwiza bw’ikintu ku buryo budahinduka

Quality control Contrôle de la qualité

Kugenzura ubwiza/ubuziranenge

Quality management

Gestion de la qualité

Kugenzura ubwiza/ubuziranenge

Quality parameters

Paramètres de la qualité

Ibigenderwaho mu kwiga/kugenzura ubwiza

Quality standards Standards de la qualité

Ibisabwa mu gushyira mu bikorwa ubwiza

Quinine Quinine Kinini

Raw water Eau crue Amazi atarategurwa (mu nganda)

Ready-to-drink Prêt-à-boire Cyanyobwa nta kindi kintu gikozweho

Recycling Récyclage Gihindurwamo ibindi bikoresho

Reference sample Echantillon de référence

Urwitegererezo ngenderwaho

Refractometer Réfractomètre Igikoresho gipima urugerpo rw’isukari

Refrigerator Réfrigérateur Firigo

SOFT DRINKS AND WATER

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 330: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

293

Remineralisation Re-minéralisation Kongera imyunyu ngugu mu kintu

Residual Résiduel Ibisigazwa

Reverse osmosis Osmose inverse

Risk assessment Evaluation des risques

Kwiga ku byatera ibibazo

Rotavirus Rotavirus Ubwoko bwa virusi

Saccharin Saccharine Ubwoko bw’isukariSafe drinking water Eau potable saine Amazi yo kunywa

yujuje ubuziranenge

Safe upper limit Limite supérieure sûre

Urugero ntarengwa rwo hejuru

Sample handling Traitement d’échantillon

Gutegura urwitegererezo

Sample record keeping

Tenue des registres sur l’échantillon

Kwandika ibijyane n’urwitegererezo

Sampling Echantillonage Gufata urwitegererezo

Sand Sable Umucanga

Sand filtration Filtration par sableKuyungurura hakoreshejwe umucanga

Sanitation Hygiène Isuku

Sanitizing Aseptisation Gusukura

Saponin Saponine

Seawater Eau de mer Amazi y’inyanja

Sedimentation Sédimentation Kwikeneka

Sensory characteristics

Caractéristiques sensorielles

Imiterere igaragara, yumvwa hakoreshwejwe zimwe mu ngingo karemano (amaso, ururimi, amazuru)

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SOFT DRINKS AND WATER

Page 331: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

294

Sensory evaluation

Evaluation sensorielle

Gusuzuma hakoreshejwe zimwe mu ngingo karemano (amaso, ururimi, amazuru)

Shefl-life Durée de conservation

Igihe ikinyobwa/ikiribwa kibitswe kimara kitarangirika

Shelf-life evaluation

Evaluation de la durée de conservation

Gusuzuma igihe ikinyobwa/ikiribwa kibitswe kimara kitarangirika

Sludge Boues Imyanda yo mu nganda

Snift Dépressurisation Gukurura n’umwuka

Soda water Eau de seltz/Eau gazeuse Amazi ya Soda

Sodium Sodium

Soft drink Boisson non alcoolisée Ikinyobwa kidasindisha

Soft water Eau douce Amazi adafite imyunyu ngugu

Sorbates Sorbates

Sorbic acid Acide sorbique

Sparkling Pétillant Kiyagirana/Kirabagirana

Sparkling water Eau gazeuse Amazi ayagirana

Specific gravity Densité IremeSpoilage microorganisms

Microorganisme de détérioration

Kwangirika bitewe na mikorobi

Sports drinks Boissons des sportifs

Ibinyobwa byagenewe abakora imyitozo ngororamubiri

Spring water Eau de source Amazi y’isoko

SOFT DRINKS AND WATER

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 332: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

295

Squashes Sirops/Jus concentré

Siro/Umutobe udafunguye

Stabilizer Stabilisateur Igituma ibintu bidahinduka

Standard Norme Ngenderwaho

Sterilant Stérilisant Icyica mikorobi zose

Sterilisation Stérilisation Kwica mikorobi zose

Sucrose Sucrose Ubwoko bw’isukari

Sugar Sucre Isukari

Sulfur dioxide Anhydride sulfureux

Sulphite-reducing anaerobe

Anaérobie sulfite-réducteur

Surfactant Agent tensio-actif

Sweetener Edulcorant Icyongera uburyohe

Syrup Sirop Siro

Taint Souillure Ikizinga

Tanker Camion citerne

Ibimodoka binini byabugenewe bitwara ibintu byinshi mu ma tanki yabyo

Tartaric acid Acide tartrique

Taste Goût Incyanga

Taste panelEquipe de goûteurs/Jury de dégustation

Abantu bashinzwe gusogongera ibintu

Taste testEssai de degustation/Test gustatif

Kubonja/Gusogongera

Taster (judge) Goûteur (juge) Ubonja/Umubonji/Umusogongezi

Terpenes Terpènes

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SOFT DRINKS AND WATER

Page 333: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

296

Testing methods Méthodes d’essai Uburyo bwo kumva/kugerageza

TetraPakTetraPak/Emballage en carton à 4 faces

Total dissolved solids

Solides dissous totaux

Ibifatika byose byayengeye mu mazi

Total organic carbon

Carbone organique total

Total solids Solides totaux Ibifatika byose

Traceability Traçabilité Ikurikirana

Treated water Eau traitée Amazi yatunganijwe

Triangular taste test

Essai de dégustation triangulaire

Bumwe mu buryo bukoreshwa mu gusogongera

Turbidity Turbidité Kuzamo ibihu/Kuba ikintu kidacayutse

Turbulence Turbulence Kuzamo icubangana

Ultrafiltration Ultrafiltration Uburyo bwo kuyungurura

Ultraviolet irradiation

Irradiation ultra-violette

Gutwika ukoresheje ’imirasire y’izuba

UV light Lumière UV Urumuri rw’imirasire y’izuba

Vanilla Vanille Vanila

Vanillin Vanilline

Vitamins Vitamines VitamineVolatile organic compounds

Composés organiques volatils

Ibintu bihinduka nk’umwuka

Warehouse Entrepôt Ububiko/Aho bahunika

Waste Déchets Imyanda yo kujugunywa

SOFT DRINKS AND WATER

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

Page 334: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

297

Waste management Gestion de déchets Imicungire y’imyanda

Water Eau Amazi

Water bubbles Bulles d’eau Utubumbe tw’amazi

Water cloudiness Turbidité d’eau Ugucubangana kw’amazi

Water cooler Refroidisseur d’eau Igikonjesha amazi

Water quality Qualité d’eau Ubwiza bw’amazi

Water tank Réservoirs d’eau Tanki y’amazi/Ikigega cy’amazi

Water treatment Traitement d’eau Gutunganya amazi

Lexicon in English - Français - Kinyarwanda

SOFT DRINKS AND WATER

Page 335: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 336: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

REFERENCES

Page 337: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 338: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

298

Translation references:

1. Harrap’s Shorter: Dictionnaire Anglais-Français/Français-Anglais (1996)

2. https://translate.google.com/. Google translate

3. http://www.linguee.fr/. Dictionnaire anglais- français et autres langues

4. Ministère de l’Enseignement Primaire et Secondaire (1983). Lexique Spécialisé Français-Kinyarwanda. Kigali: MINEPRISEC.

5. WDA and PAFP (2013). Lexicon of Agriculture, Veterinary and Forestry

6. INADES - Formation - Rwanda. Lexique d’Agriculture, 2ème édition.

Books

1. Bamforth, C., W. (2006). Brewing new technologies. Woodhead publishing in Food Science, Technology, and Nutrition

2. Dennis E. Briggs,D.,E.; Boulton, C.,A.; Peter A. Brookes, P.,A. and Stevens, R.,(2004). Brewing Science and practice. Woodhead Publishing Limited and CRC Press

3. Bettelheim & Landesberg, ..... Laboratory Experiments for General, Organic and Biochemistry, 4th Ed. Harcourt, inc.

4. R. E. Wrolstad et al., 2005. Handbook of Food Analytical Chemistry. John Wiley & Sons

5. D. W. Gruenwedel & J. R. Whitaker, 1984. Food Analysis: Principles and Techniques, Vol. 1 and 2, Marcel Dekker: New York

6. D. D. Miller, 1998. Food Chemistry: A Laboratory Manual

Page 339: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

299

7. AOAC International, 2001. Official Methods of Analysis, 17th Ed., AOAC International Gaithersburg, MD

8. Institute of Food Technologists, 2000. Food Chemistry Experiments. The Society for Food Science and Technology, Chicago, IL 60601

9. P.L.H. McSweeney, 2007. Cheese problems solved. Woodhead Publishing Ltd.

10. G. Smit, 2003. Dairy Processing. Woodhead Publishing Ltd.

11. P. Walstra, J.T.M. Wouters and T.J. Geurts, 2006. Dairy Science and Technology, 2nd Ed. CR Taylor and Francis Group.

12. R. Przybylski & B.E. McDonald, 1995. Development and Processing of Vegetable Oils for Human Nutrition. AOCS Press.

13. R.D. O’Brien, 2004. Fats and Oils, 2nd Ed. CRC Press.

14. A.Y. Tamine, 2006. Fermented Milks. Blackwell Science.

15. J.G. Brennan, 2006. Food Processing Handbook. Wiley – VCH.

16. P. Fellows, 2000. Food Processing Technology, 2nd Ed. Woodhead Publishing Ltd.

17. G.D. Miller, J.K. Jarvis and L.D. McBean, 2000. Handbook of Dairy Foods and Nutrition, 2nd Ed. CRC Press LLC.

18. K. Kulp & K. Lorenz, 2003. Handbook of Dough Fermentations. Marcel Dekker Inc.

19. Y.H. Hui, W.K. Nip, R.W. Rogers and O.A. Young, 2001. Meat Science and Applications. Marcel Dekker Inc.

20. D. Dufour, G. M. O’Brien, Rupert Best. (1996). Cassava flour and starch: progress in research and development. CIAT, 1996 - Cassava -

Page 340: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

21. Morgan Andama, Julius Lejju. (2012). Traditional Processing Techniques in Detoxifying Cassava Root Tubers: Principles and Concepts. LAP LAMBERT Academic Publishing.

22. Toldr, F. (2010). Handbook of Meat Processing. Wiley-Blackwell; 1 edition

23. Ron Kill , K. Turnbull. (2001). Pasta and Semolina Technology. Wiley-Blackwell; 1 edition

24. Sinha, N., Sidhu, J., Barta, J., Wu, J., & Cano, M. P. (2012). Handbook of Fruits and Fruit Processing. John Wiley & Sons.

25. Postharvest Technology of Fruits and Vegetables: General concepts and principles. (2000). Indus Publishing.

26. Quality Control in Fruit and Vegetable Processing. (1988). Food & Agriculture Org.

27. Raghunath Subedi, 2012. Coffee processing technology : impact on coffee quality, Lambert Academic Publishing

28. Ivon Flament, 2002. Coffee flavour chemistry, John Wiley and Sons Ltd

29. Roberts,E.A.H.(1958), ‘the chemistry of tea Manufacture’J.Sci.Food Agric.9

300

Page 341: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 342: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 343: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 344: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda
Page 345: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

Printed by PROGRAPH LTDP.o. Box 1882 Kigali - Rwanda

Tel : (+250) 788303889

Page 346: Food Processing Lexicon English French Kinyarwanda

The Government of Rwanda has introduced English language as the main tool of communication in learning institutions at all levels. The transition from French language to English cannot be easy particularly in the use of technical terms in some sectors like Food processing. In order to contribute to this transition, the development of some tools like lexicons is important.

This lexicon contains over 8000 English technical words used in Food processing sector. Words have been translated in French and Kinyarwanda.

Dr. CIZA Antoine