FOCUSED AND QUICK (FAQ) Issue 172 · faq issue 172 ปรับโฟกัส...

FOCUSED AND QUICK (FAQ) Issue 172 ปรบโฟกส มองรสเซย โอกาสของธรกจไทย

ณชพล จรญพพฒนกล

June 26, 2020

ฝายความรวมมอระหวางประเทศ ธนาคารแหงประเทศไทย ณชพล จรญพพฒนกล 1

บทนำ

ประเทศรสเซยหรอสหพนธรฐรสเซย (Russian Federation) คอประเทศมหาอำนาจหนงในยเรเชย1 ทมความสมพนธกบไทยมาเปนเวลานาน อยางไรกตาม ในชวงศตวรรษท ผานมา ความสมพนธโดยรวมอาจยง ไมคบหนามากนก สวนหนงเนองจากการยตความสมพนธเปนเวลากวา 30 ป จากอดมการณทางการเมองทแตกตางกนของท งสองประเทศ นอกจากน หลงจากสหภาพ โซเวยตลมสลายในป 2534 รสเซยใหความสนใจในการพ ฒนาความส มพ นธ ด านเศรษฐก จและการเม อง กบกล มประเทศยโรปและสหรฐอเมรกาเปนหลก เพอยกระดบประเทศใหทดเทยมกบมหาอำนาจอน อยางไรกตาม หลงจากกล มประเทศดงกลาวไดควำบาตรทางเศรษฐกจตอรสเซยในป 2557 รสเซยไดเร มหนมาใชนโยบาย “Look East” โดยใหความสำคญกบคคาทาง

1 ยเรเชยหมายถงกลมประเทศในทวปยโรปและเอเชย ซงรสเซยมอาณาเขตครอบคลมในทงสองทวปน

ตะวนออกหรอกล มประเทศเอเชยมากขน จงเกดเปนคำถามทนาสนใจวา ไทยจะสามารถควาโอกาสทางเศรษฐกจจากพฒนาการดงกลาวไดอยางไร

บทความนตองการนำเสนอขอเทจจรงทนาสนใจ และพฒนาการทางเศรษฐกจของรสเซย วเคราะหถงความสมพนธของไทยและรสเซยในดานตาง ๆ อาท การคา การลงทน และการทองเทยว รวมถงเสนอแนะโอกาสทางเศรษฐกจของไทยในระยะตอไป

1. ขอเทจจรงทนาสนใจ และพฒนาการทางเศรษฐกจของรสเซยในปจจบน

1.1 ภมศาสตรและระบบการปกครอง

“รสเซยเปนประเทศทมศกยภาพในการเตบโต มความพรอมทจะขยายการคาการลงทน และมนโยบาย Look East

ทมงสงเสรมการคาการลงทนกบ กลมประเทศเอเชย”

รสเซยเปนประเทศมหาอำนาจทมความสมพนธกบไทยมานานกวา 120 ป และเปนประเทศเปาหมายหนง ทกระทรวงพาณชยตองการเพมความสมพนธในดานการคาและการลงทน โดยรสเซยมจดเดนหลายประการ อาท พนทซงมขนาดใหญกวาไทยถง 33 เทา ทรพยากรธรรมชาตอดมสมบรณ และประชากรกวา 146 ลานคน ทมรายไดเฉลย ตอหว 11,289 ดอลลาร สรอ. ตอป (World Bank, 2561) นอกจากน รสเซยยงเปนประตสำหรบขยายการคาการลงทนไปสประเทศอน ๆ ในภมภาคยเรเชยไดอกดวย โดยในปจจบน รสเซยมนโยบาย Look East ทมงสงเสรมการคาและการลงทนกบกลมประเทศตะวนออก เพอทดแทนมลคาการคาทลดลงจากการถกควำบาตรทางเศรษฐกจจากกลมประเทศตะวนตก เนองดวยไทยมความสมพนธกบรสเซยมายาวนาน เปนตลาดทองเทยวทรสเซยค นเคย และมจดแขงในภาคอตสาหกรรมทสามารถเตมเตม (complement) ในหวงโซอปทานของอตสาหกรรมรสเซยได ทกภาคสวนจงควรใชโอกาสนในการผลกดนการคาและการลงทน รวมถงขยายโอกาสทางเศรษฐกจอน ๆ ระหวางไทยกบรสเซยตอไป

ภาพตราไปรษณยากร 1,500 รเบล เนองในวาระครบรอบ 100 ป ความสมพนธไทย-รสเซย (2540) ทมา: https://colnect.com/en/stamps/stamp/85168-Centenary_of_Russia-Thailand_Diplomatic_Relations-Diplomacy-Russia

FAQ ISSUE 172 ปรบโฟกส มองรสเซย โอกาสของธรกจไทย Jun 26, 2020


รสเซยเปนประเทศท มขนาดใหญทสดในโลก มพ นท 17 ลานตารางกโลเมตร หรอใหญกวาไทยถง 33 เทา โดยพนท ทกวางใหญและครอบคลมหลายเขตภมอากาศ สงผลใหร สเซยเปนแหลงทรพยากรทางธรรมชาตทหลากหลายและอดมสมบรณ

ในดานการปกครอง ปจจบนรสเซยใชระบบกงประธานาธบด โดยมประธานาธบดเปนประมขของรฐ นายกรฐมนตรเปนหวหนาฝายบรหาร และแบงเขตการปกครองออกเปน 8 สหพนธ ซงเปนการกระจายอำนาจใหรฐบาลทองถนสามารถปกครองตนเองไดอยางอสระมากขน

1.2 ประชากรและตลาดแรงงาน

ในป 2562 รสเซยมประชากร 146 ลานคน สงเปนอนดบท 9 ของโลก โดยมภาวะตลาดแรงงานทอยในเกณฑคอนขางด สะทอนจากการมประชากรวยทำงานอาย 15 – 59 ป คดเปนรอยละ 60 ของประชากรทงหมด ซงใกลเคยงกบคาเฉลยของโลก2 (รปท 1) และอตราการวางงานคอนขางตำและปรบลดลงอยางตอเนอง3 จนอยในระดบตำกวาคาเฉล ยโลกต งแตป 2555 เปนตนมา (รปท 2)

รปท 1 โครงสรางและจำนวนประชากรของรสเซย ป 2562

ทมา: United Nations

2 ในป 2562 จำนวนประชากรวยทำงานอาย 15 – 59 ป มสดสวนรอยละ 61 ของประชากรทงหมดในโลก (United Nations, 2563)

3 กฎหมายคมครองแรงงานของรสเซยทำใหนายจางเลกจางแรงงานไดยาก บร ษ ทส วนใหญจ ง ใช ว ธลดคาจางแทนการเลกจ าง https://www.rbth.com/business/3 3 0 1 6 6 - russia-low-unemployment

รปท 2 อตราการวางงานของรสเซย4 (ป 2534 – 2562)

ทมา: World Bank Open Data

1.3 พฒนาการทางเศรษฐกจในปจจบน

ในชวงทศวรรษทผานมา เศรษฐกจรสเซยเตบโตอยางคอยเปนคอยไป โดยขยายตวเฉล ยรอยละ 1.8 ในชวงป 2553 – 2562 ลดลงมากจากระดบรอยละ 5.5 ในชวงป 2543 – 2552 (รปท 3) โดยปจจยททำใหอตราการขยายตวทางเศรษฐกจของรสเซยลดลง ไดแกผลของราคานำมนในตลาดโลกท อยในระดบตำและมทศทางลดลงตอเนอง ซงสงผลกระทบตอรายไดรวมของประเทศ เนองจากรสเซยมสดสวนการสงออกนำมนและผลตภณฑปโตรเลยมสงถงรอยละ 52 ของมลคาการสงออกทงหมด5

รปท 3 อตราการขยายตวทางเศรษฐกจของรสเซย (ป 2534 – 2564)

ทมา: IMF World Economic Outlook, April 2020

4 หลงการลมสลายของสหภาพโซเวยตในป 2534 อตราการวางงานของรสเซยไดปรบสงขนมากในชวงแรกของการปฏรปโครงสรางเศรษฐกจของประเทศใหมลกษณะเปนทนนยมมากขน และแตะระดบสงสดในป 2541 ท ร สเซยเผชญวกฤตการณทางการเงน ( 1 998 Russian financial crisis) ซ ง เ ป นผลต อ เ น อ ง จ า กวกฤตการณการเงนในเอเชย (1997 Asian financial crisis)

5 IMF World Economic Outlook, April 2020



นอกจากน นบตงแตป 2557 เปนตนมา รสเซยตองเผชญกบมาตรการควำบาตรทางเศรษฐกจจากสหรฐฯ และสหภาพยโรป6 หลงจากเหตการณการแทรกแซงทางการทหารของรสเซยในยเครน โดยมาตรการดงกลาวไดสงผลกระทบตอทงภาคการคาและการสงออกของรสเซย รวมไปถงความเชอมนของนกลงทน ซงนำไปสการเทขายสนทรพยสกลรเบลจำนวนมาก สงผลตอเนองใหเกดวกฤตสกลรเบลออนคา และทำใหภาคธรกจบางสวนประสบปญหาภาระหนสนในรปสกลเงนตางประเทศทเพมขนมาก

ในระยะตอไป แนวโนมเศรษฐกจของรสเซยในชวงระยะสนอาจกลาวไดวายงไมสดใสมากนก โดย IMF คาดการณวา GDP ของรสเซยในป 2563 จะหดตวท รอยละ 5.5 จากปกอน7 โดยนอกจากปจจยเสยงดานราคานำมนในตลาดโลกทตกตำและการควำบาตรจากประเทศตะวนตกแลว รสเซยยงไดรบผลกระทบเพมเตมจากการแพรระบาดของโรคตดเชอโคโรนาไวรส 2019 (โควด-19) ทรนแรงกวาประเทศอน ๆ สะทอนจากยอดผตดเชอสะสมทสงกวา 5.5 แสนคน8 สงเปนอนดบท 3 ของโลก รองจากสหรฐฯ และบราซล ซ งทำใหรฐบาลจำเปนตองขยายมาตรการจำกดการเดนทางในประเทศออกไปหลายครง เพอลดความเสยงในการแพรระบาด โดยมาตรการเหลานสงผลใหธรกจหลายภาคสวนตองปดกจการชวคราว ทำใหการบรโภคของประเทศชะลอตวตามรายไดและการจบจายใชสอยของประชาชนทลดลง

ทงน การบรโภคภาคเอกชนถอเปนองคประกอบหลกของเศรษฐกจรสเซย รองลงมาคอการสงออก และการลงทนภาคเอกชนตามลำดบ (รปท 4)

รปท 4 องคประกอบของเศรษฐกจรสเซย (ป 2560)

ทมา: IMF 2019 Article IV Staff Country Report (Russian Federation) และ CIA World Factbook

6 อานรายละเอยดเพมเตมท BOX 1: สรปมาตรการควำบาตรทางเศรษฐกจตอรสเซย 7 IMF World Economic Outlook, April 2020

1.4 อตสาหกรรมและการสงออก

จดเดนท สำคญของรสเซยคอการเปนแหลงทรพยากรธรรมชาตทางดานพลงงานขนาดใหญของโลก โดยเฉพาะ กาซธรรมชาต ถานหน นำมน และสนแร ดงนน อตสาหกรรมหลกและสนคาสงออกสวนใหญของรสเซยจงกระจกต วอย ในหมวดพลงงานเปนสำคญ (ตารางท 1) อยางไรกด รฐบาลรสเซยไดตงเปาหมายในการพฒนาภาคอตสาหกรรมใหมความหลากหลายมากขน ส วนหน ง เพ อลดการพ งพารายได จากอตสาหกรรมพลงงานแบบเดม ซงมความเสยงดานราคาเพมขนในชวงหลายปทผานมา โดยตวอยางอตสาหกรรมทมศกยภาพซงรสเซยใหความสำคญ9 ไดแก อตสาหกรรมเทคโนโลยนวเคลยร ซอฟตแวรและการสอสาร ยาและเทคโนโลยทางการแพทย และพลงงานหมนเวยน เปนตน

ตารางท 1 สดสวนมลคาสนคาสงออกของรสเซย จำแนกตามหมวดสนคา (ป 2562)

ทมา: Trade Map ทงน ในมตของตลาดสงออกรายประเทศ พบวา

รสเซยมตลาดเปาหมายทหลากหลาย (ตารางท 2) ซงเปนผลดในแงของการกระจายความเส ยง นอกจากน พฒนาการหนงทนาสนใจคอการสงออกไปจนทเพมขนอยางตอเนองในระยะหลง จนทำใหจนเปนตลาดสงออกอนดบหนงของรสเซยตงแตป 2560 เปนตนมา (รปท 5)

8 https://www.worldometers.info/coronavirus/ ขอมล ณ วนท 18 มถนายน 2563 9 ทมา: ศนยขอมลธรกจไทยในรสเซย



ตารางท 2 สดสวนมลคาสนคาสงออกของรสเซย จำแนกตามตลาดสงออก (ป 2562)

ทมา: Trade Map

รปท 5 มลคาสนคาสงออกของรสเซย จำแนกตามตลาดสงออก (ป 2552 – 2562)

หมายเหต: เนเธอรแลนดเปนตลาดสงออกอนดบ 1 ของรสเซยตงแต ป 2547 ถงป 2559 ทมา: Trade Map

1.5 ระบบสถาบนการเงน

โครงสรางสถาบนการเงนของรสเซยน น มลกษณะเปน bank-dominated สะทอนจากทธนาคารมสนทรพยมากกวารอยละ 90 ของสถาบนการเงนทงหมด10 ดงนน ภาคธรกจและครวเรอนจงตองพงพาแหลงเงนทนจากธนาคารเปนชองทางหลก

10 Moscow International Financial Centre (MIFC), Challenges for long-term finance in Russia (ธ.ค. 56) 11 http://countrystudies.us/russia/62.htm 12 banki.ru ซ งเปนบรษทนายหนาผลตภณฑทางการเงน และบรการขอมลขาวสารในภาคการเงนของรสเซย ไดใหคะแนนและจดอนดบ financial ratings แกธนาคารพาณชยในรสเซย โดย

หลงจากการลมสลายของสหภาพโซเวยต ระบบธนาคารของรสเซยมการพฒนาอยางรวดเรว โดยกลมธรกจไดกอตงธนาคารพาณชยใหมขนเปนจำนวนมากเพอใชสนบสนนกจการของตน ทำใหรสเซยมธนาคารถงเกอบ 3,000 แหง ณ สนป 253811 อยางไรกด เนองจากธนาคารสวนใหญมขนาดเลก และมระบบการบรหารจดการทไมไดมาตรฐาน ทำใหธนาคารกลางรสเซย (The Central Bank of Russian Federation: CBR) ดำเนนการตรวจสอบ และเพ กถอนใบอนญาตของธนาคารพาณชยท ไม ผ านมาตรฐานอยางตอเนอง สงผลใหจำนวนธนาคารลดลงเหลอเพยงระดบ 400 แหงในปจจบน12

นอกจากน แมรสเซยจะมจำนวนธนาคารมาก แตธนาคารทมบทบาทสำคญมเพยงไมกแหง สะทอนจากมลคาสนเช อในระบบกวารอยละ 70 กระจกตวอย กบธนาคารเพยง 10 แหง (ตารางท 3) และธนาคารทมสนทรพยมากท สด 2 แหง ไดแก Sberbank และ VTB Group มสนทรพยรวมกนกวารอยละ 60 ของสนทรพยรวมในระบบ13

ตารางท 3 สดสวนสนเชอในระบบของรสเซย (ป 2558)

ทมา: IMF Country Report No.16/231, Russian Federation, Financial System Stability Assessment (FSAP) ก.ค. 59

อางองขอมลประกอบจากรายงานของ credit institutions ทมการลงเผยแพรในเวบไซตของธนาคารกลางรสเซย ทงน จำนวนธนาคารทวประเทศทไดรบการจดอนดบ มเพยง 428 แหงเทานน (ขอมล ณ สนเดอนพฤษภาคม 2563)

13 IMF Country Report No.16/231, Russian Federation, Financial System Stability Assessment (FSAP) ก.ค. 59



BOX 1: สรปมาตรการควำบาตรทางเศรษฐกจ ตอรสเซย

เหตการณการแทรกแซงทางการทหารของรสเซยในยเครน ในชวงตนป 2557 ทำใหสหรฐฯ และสหภาพยโรปไดเรมใชมาตรการควำบาตรทางเศรษฐกจตอรสเซยในปเดยวกน

มาตรการควำบาตรทสำคญ ดานการคาขาย • หามมใหอตสาหกรรมในสหรฐฯ และยโรป สงวตถดบ

และสนคาทางเทคโนโลยใหแกรสเซย • หามมใหซอขายอาวธยทโธปกรณกบรสเซย • ระงบความรวมมอดานพลงงานระหวางบรษทดาน

เทคโนโลย และผใหบรการดานการขดเจาะนำมนของสหรฐฯ และยโรป กบบรษทปโตรเลยมของรสเซย

ดานการเงน • จำกดการเขาถงตลาดตราสารหนและตลาดตราสารทน

ของสหรฐฯ และยโรป ของสถาบนการเงนและบรษทในรสเซยบางราย

• ระงบการทำธรกรรมและการใหสนเชอระหวางบคคล สญชาตสหรฐฯ กบบคคลหรอองคกรสญชาตรสเซย

นอกจากมาตรการขางตนแลว สหรฐฯ ยงไดใชมาตรการควำบาตรขนทตยภม (secondary sanctions) กบรสเซย ซงสงผลกระทบตอปรมาณธรกรรมระหวางรสเซยและประเทศอน ๆ รวมถงไทย สวนหนงจากความกงวลเรองความเสยงในการถกควำบาตรจากสหรฐฯ

ทงน รสเซยไดดำเนนมาตรการตอบโตกลมประเทศตะวนตกตงแตป 2557 เชนกน โดยมมาตรการทสำคญ คอการระงบการนำเขาสนคาโภคภณฑหลายชนด อาท ผกและผลไม นมและผลตภณฑจากนม ไข ปลา และเนอสตว จากกลมประเทศดงกลาว14

ลาสด สหภาพยโรปไดขยายระยะเวลาการใชมาตรการควำบาตรทางเศรษฐกจกบรสเซยไปถงวนท 31 กรกฎาคม 256315 ขณะทรสเซยกไดขยายมาตรการควำบาตรตอบโตกลมประเทศตะวนตกตอไปจนถงสนป 2563 เชนกน16

14 https://www.bbc.com/news/world-europe-28687172 http://capreform.eu/russian-food-sanctions-against-the-eu/

2. ความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางไทย - รสเซย

2.1 ยอนรอยประวตความสมพนธ

ความสมพนธอยางเปนทางการของไทยและรสเซย เรมตนเมอวนท 3 กรกฎาคม 2440 ซงเปนวนทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 5) ไดเสดจประพาสรสเซย เพอผกสมพนธไมตรกบพระเจาซารนโคลสท 2 จกรพรรดแหงรสเซย เพอลดแรงกดดนจากการลาอาณานคมขององกฤษและฝรงเศสทรนแรงขนในชวงเวลาดงกลาว

แมว าต อมา ไทยและรสเซยไดประกาศยตความสมพนธทางการทตในป 2460 หลงจากทรสเซยไดเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชย เปนคอมมวนสต อยางไรกตาม ทงสองประเทศไดฟนฟความสมพนธอยางเปนทางการ เมอสหภาพโซเวยตแตงตงเอกอครราชทตคนแรกมาประจำการทไทยในป 2489 และไทยกไดแตงตงเอกอครราชทตคนแรกไปประจำการทสหภาพโซเวยตในปถดไป โดยหลงจากนนเปนตนมา ไทยและรสเซยไดมความสมพนธทดตอกนมาอยางตอเนอง สะทอนจากการลงนามความตกลงสำคญรวมกนหลายฉบบ รวมถงการจดตงคณะกรรมการรวมรสเซย - ไทย วาดวยความรวมมอระดบทวภาคในป 2536 ทมจดมงหมายในการผลกดนความรวมมอในดานตาง ๆ ทเปนประโยชนรวมกน อาท เศรษฐกจ การเมอง การศกษา วทยาศาสตรและเทคโนโลย และการทองเทยว

2.2 ความสมพนธดานการคา

มลคาการคาระหวางไทยและรสเซยเพ มขนตอเนองในชวงหลายสบปทผานมา อยางไรกตาม หลงจากทรสเซยถกควำบาตรโดยกลมประเทศตะวนตก และเกดวกฤตเงนสกลรเบลออนคา มลคาการคาระหวางไทยและรสเซยไดปรบลดลงมาก โดยแมจะคอย ๆ ฟนตวในเวลาตอมา แตยงไมกลบเขาสระดบเดม สวนหนงจากภาพรวมเศรษฐกจโลกและเศรษฐกจรสเซยทซบเซาลง (รปท 6)

15 https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2019/12/19/russia-eu-prolongs-economic-sanctions-by-six-months/

16 https://tass.com/economy/1065274



โดย ณ ป 2562 รสเซยเปนค คาอนดบท 29 ของไทย ขณะทไทยเปนคคาอนดบท 47 ของรสเซย17

รปท 6 มลคาการคาระหวางไทยและรสเซย (ป 2538 – 2562)

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

ไทยขาดดลการคากบรสเซยคอนขางมากจากการนำเขาผลตภณฑปโตรเลยมในปรมาณมากอยางตอเน อง ตามความตองการใชนำมนและเช อเพลงในระดบสง ทงน สนคาหลกทไทยสงออกไปรสเซย คอยานยนตและชนสวน (ตารางท 4 และ 5) นอกจากน ไทยมแนวโนมขาดดลการคากบรสเซยเพมขนในอนาคตจากการทบรษทญปนรายใหญอาจขยายฐานการผลตรถยนตและช นสวนยานยนตในรสเซย ซ งอาจทำใหไทยมสวนแบงการตลาดในอตสาหกรรมดงกลาวลดลง18

ทงน กระทรวงพาณชยและหนวยงานทเกยวของของไทยและรสเซยมเป าหมายจะเพ มมลคาการคาระหวางกนเปน 10,000 ลานดอลลาร สรอ. ตอป19 ผานการเรงแกไขปญหาอปสรรคทางการคาการลงทนของภาคเอกชน และการสงเสรมความรวมมอทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะสาขาททงสองฝายมความสนใจรวมกน อาท การเกษตร การทองเทยว การเงน และพลงงาน

17 ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย และ Trade Map 18 ทมา: ITD Insight Forum หวขอ “พลกโอกาสการคาการลงทน

ไทย-รสเซยสตลาดมหภาคยโร-เอเชย” โดยนายธนาธป อปตศฤงค เอกอครราชทตไทย ณ กรงมอสโก (28 มกราคม 2563)

19 https://www.posttoday.com/economy/news/609196

ตารางท 4 มลคาสนคานำเขาจากรสเซยมาไทย (ป 2562)


ตารางท 5 มลคาสนคาสงออกจากไทยไปรสเซย (ป 2562)


2.3 ความสมพนธดานการลงทน

ปจจบน การลงทนของรสเซยในไทยยงอยในระดบตำเมอเทยบกบประเทศค คาอ น ๆ สะทอนจากขอมลการลงทนโดยตรงสทธ (Net FDI) ในป 2561 ทอยในระดบ 47.5 ลานดอลลาร สรอ. คดเปนสดสวนเพยงรอยละ 0.35 ของ Net FDI ทงหมดในปดงกลาว (รปท 7) อยางไรกตาม การลงทนของรสเซยมแนวโนมเพมขนในระยะถดไป สวนหน งจากท รฐบาลพยายามเชญชวน นกลงทนตางชาตรวมถงรสเซยใหมาลงทนเพมเตมในเขตพฒนาพเศษภาคตะวนออก หรอ EEC ในสาขาทรสเซยเชยวชาญ มองคความร และสอดคลองกบอตสาหกรรมเปาหมายของไทย20 อาท อตสาหกรรมการปองกนประเทศ การผลตเครองมอแพทย และดจทล

20 อตสาหกรรมเปาหมายของไทย แบงไดเปน 12 หมวดใหญ ไดแก 1.ยานยนตสมยใหม 2.อเลกทรอนกสอจฉรยะ 3.การทองเทยวกล มรายไดดและทองเท ยวเชงสขภาพ 4. การเกษตรและเทคโนโลยช วภาพ 5. การแปรรปอาหาร 6. ห นยนตเพออตสาหกรรม 7. การแพทยครบวงจร 8. การขนสงและการบน



รปท 7 มลคาการลงทนโดยตรงสทธของรสเซยในไทย Net FDI21 (ป 2548 – 2561)

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

ในทางกลบกน รฐบาลรสเซยไดพยายามดงดดนกลงทนตางชาต โดยเฉพาะจน ญปน เกาหลใต และอาเซยน ใหไปลงทนทภมภาคตะวนออกไกล (Far East) ของรสเซยซงอยใกลกบกลมประเทศเอเชย โดยมฐานทตงการลงทนหลกคอเขตเศรษฐกจพเศษวลาดวอสตอก

อตสาหกรรมทรสเซยเหนวาไทยมศกยภาพ คอ ดานอาหาร โดยเฉพาะอาหารทะเลแปรรป รวมถงการลงทนดานการเกษตร การทำฟารมปศสตว ฟารมสตวนำ และการผลตเฟอรนเจอรจากไม อยางไรกตาม การลงทนของไทยในรสเซยโดยรวมยงถอวามนอยมาก โดยมเพยงบรษทเครอเจรญโภคภณฑเทานนทมการลงทนอยางตอเนอง22 ดงนน รสเซยจงตองการเชญชวนใหภาคธรกจไทยเขาไปดพนทและศกษาลทางในการลงทนเพมเตมเชนกน

2.4 ความสมพนธดานการทองเทยว

รสเซยเปนหน งในตลาดสำคญของภาคการทองเทยวไทย สะทอนจากจำนวนนกทองเทยวและรายไดจากนกทองเทยวรสเซยทอยในระดบสงตอเนอง โดยในป 2557 กอนวกฤตสกลเงนรเบลออนคาจะเรมสงผลกระทบชดเจน จำนวนนกทองเทยวรสเซยทเดนทางมาไทย ม

9. เชอเพลงชวภาพและเคมชวภาพ 10. ดจทล 11. การปองกนประเทศ และ 12. การพฒนาคนและการศกษา ท มา: สำนกงานคณะกรรมการนโยบายเขตพฒนาพเศษภาคตะวนออก (สกพอ.)

21 ขอมลการลงทนโดยตรงสทธในไทย ตวเลขบวกหมายถงมการลงทนเพม สงกวาการลดการลงทน (อาท การลดสดสวนการถอหน การถอนเงนลงทน การประสบผลขาดทนของธรกจในเครอหรอสาขาในประเทศไทย หรอการคนเงนกใหบรษทในเครอใน

จำนวน 1.6 ลานคน สงเปนอนดบ 3 รองจากจนและมาเลเซย และสรางรายไดกวา 3.5 พนลานดอลลาร สรอ. สงเปนอนดบสองรองจากจนเทานน อยางไรกด เงนสกลรเบลทออนคารนแรงหลงเหตการณควำบาตรทางเศรษฐกจ ไดสงผลใหจำนวนนกทองเทยวรสเซยท เดนทางมาไทยลดลงมาก ตามคาใชจายทสงขนและปญหาเศรษฐกจในประเทศ แตในปจจบน จำนวนนกทองเทยวจากรสเซยไดทยอยฟนตวและมทศทางทดข น โดยลาสดในป 2562 นกทองเทยวรสเซยทเดนทางมาไทยมจำนวนประมาณ 1.5 ลานคน สรางรายไดจากการทองเทยว 3.3 พนลานดอลลาร สรอ. ซงกลบไปอยในระดบใกลเคยงกบตวเลขชวงกอนเกดวกฤตแลว (รปท 8 และ 9)

รปท 8 จำนวนนกทองเทยวรสเซยทเดนทางมาไทย (ป 2552 – 2562)

ทมา: สำนกงานปลดกระทรวงการทองเทยวและกฬา

รปท 9 รายไดจากนกทองเทยวรสเซยทเดนทางมาไทย (ป 2552 – 2562)

ทมา: สำนกงานปลดกระทรวงการทองเทยวและกฬา

ตางประเทศ) ขณะทตวเลขตดลบ หมายถง ในชวงเวลานน ๆ มการเพมการลงทนตำกวาการลดการลงทน

22 บรษทฯ ลงทนในรสเซยครงแรกเมอป 2549 โดยใชเงนลงทนในชวง 4 ปแรกประมาณ 13,000 ลานบาท สำหรบดำเนนการดานเอกสารราชการ และจดตงโรงงานอาหารสตวและฟารมสกร โดยบรษทฯ ไดมการลงทนในธรกจด งกลาวอยางตอเน อง ทมา: https://www.ditp.go.th/contents_attach/151670/151670.pdf



ทงน นกทองเทยวไทยทเดนทางไปรสเซยยงมจำนวนนอยมาก โดยในป 2561 มประมาณ 7 หมนคน23 คดเปนเพยงรอยละ 0.3 ของนกทองเทยวตางชาตทงหมดในรสเซย24

2.5 ความสมพนธดานการเงนและการธนาคาร

ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) และธนาคารกลางรสเซย (CBR) มความสมพนธอนดตอกน และไดรวมมอดานการเงนและการธนาคารอยางตอเนอง อาท การจดตงคณะทำงานความรวมมอดานการเงนและการธนาคารในป 2558 โดยประเดนความรวมมอในชวงท ผานมา ครอบคลมถงการสนบสนนความรวมมอระหวางธนาคารพาณชย และการสงเสรมการใชเงนสกลทองถนเพอชำระคาสนคาและบรการระหวางประเทศ อาท การนำ Mir Card 25 ซงเปนบรการบตรเครดตของรสเซยมาใชในไทย นอกจากน ในวนท 18 ตลาคม 2562 ยงไดมการลงนามในบนทกความเขาใจ (MoU) วาดวยความรวมมอระหวาง ธปท. และ CBR โดยมวตถประสงคเพอยกระดบความรวมมอของธนาคารกลางทงสองใหใกลชดย งข น ผานการแลกเปล ยนประสบการณเก ยวกบการดำเนนพนธกจของธนาคารกลางในดานตาง ๆ26

สำหรบภาคธรกจ ธนาคารเพอการสงออกและนำเขาแหงประเทศไทย (EXIM Bank) เปนสถาบนการเงนหลกท ชวยประสาน สงเสรม และสนบสนนการคาการลงทนระหวางไทย-รสเซย ตามนโยบายสนบสนนใหผประกอบการไทยขยายตลาดสงออกและเขาไปลงทนในตลาดใหม สวนหนงเพอทดแทนหรอเสรมกบตลาดสงออกหลกอยางจน ญ ป น สหรฐฯ และสหภาพยโรป โดยปจจบ น EXIM Bank มธนาคารพาณชยร สเซยท เปนธนาคารตวแทนตางประเทศ (Correspondent Bank) 11 แหง27 ซงทำหนาทอำนวยความสะดวกในการชำระเงนระหวางไทยและรสเซย อยางไรกตาม ปรมาณธรกรรมผานธนาคารยงมไมมากนก สวนหนงจากมาตรการควำบาตรทสงผลใหมการตรวจสอบธรกรรมทางการเงนททำในรสเซยอยางเขมขน ทำใหธนาคารพาณชยไทยจง

23 ทมา: กระทรวงการทองเทยวและกฬา 24 ในป 2561 รสเซยมจำนวนนกทองเทยวตางชาต 24.6 ลานคน

ทมา: UNWTO International Tourism Highlights (2019 Edition)

25 อานรายละเอยดเพมเตมท BOX 2: สรป Mir Card 26 หวขอทสำคญไดแก 1. Formulating and Conducting of

Monetary Policy 2. Foreign Exchange Management 3. Banking Supervision 4. Payment and Settlement

ระมดระวงในการใหบรการแกธรกจและผสงออกไทยผานธนาคารตวแทน28

BOX 2: สรป Mir Card

ทมาของภาพ: https://nspk.com/cards-mir/

การควำบาตรทางเศรษฐกจของรสเซยในป 2557 ทำให VISA และ MasterCard บรษทผใหบรการทางการเง นระดบโลกสญชาตสหรฐฯ ได ระง บการใหบรการบตรของชาวรสเซยในระยะหนง โดยแมทงสองบรษทจะกลบมาใหบรการดงเดมแลว แตรฐบาลรสเซยกไดตดสนใจสรางระบบชำระเงนของตนข นมาเอง เพอปองกนความเสยงหากเกดเหตการณดงกลาวในอนาคตอก จงเกดเปน Mir 29 ระบบชำระเงนใหมสญชาตรสเซย ทอยภายใต การใหบรการของบรษ ท National Payment Card System (NSPK) ซงธนาคารกลางรสเซยถอหน 100%

Mir Card ไดเรมใชงานครงแรกในเดอนธนวาคม 2558 โดยสามารถใชงานไดทวทกภมภาครสเซยภายใน 9 เดอนถดมา และในป 2560 NSPK กไดเรมโครงการขยายตลาด Mir Card ไปสตางประเทศ รวมถงไทย โดยลาสดในชวงปลายป 2562 บรษท NSPK และธนาคารพาณชยรายใหญของไทย 3 แห ง ได แก ธนาคารกสกรไทย ธนาคารกรงเทพ และธนาคารไทยพาณชย30 อยระหวางหารอเพอใหสามารถใช Mir Card ชำระเงนทไทยได ซงจะสงผลดตอทงดานการคา การลงทน และโดยเฉพาะการทองเทยวของทงสองประเทศตอไป

Systems Development 5. Fintech Innovations และ 6. Cybersecurity

27 https://www.exim.go.th/th/Products_Services/ ขอมล ณ วนท 20 พฤษภาคม 2563

28 ทมา: สถตย แถลงสตย (2561) ความรวมมอของภาคการเงนกบการเปดตลาด New Frontier Markets

29 Mir อานวา มร แปลไดสองความหมาย คอโลก และสนตภาพ 30 https://tass.com/economy/1086735



3. โอกาสทางเศรษฐกจของไทยในระยะตอไป

หลงจากมองเหนภาพรวมของรสเซย และความสมพนธระหวางไทยและรสเซยในมตตาง ๆ แลวผเขยนขอสรปถงศกยภาพของรสเซยในการเปนโอกาสทางเศรษฐกจสำหรบไทยในระยะตอไป ดงน

3.1 มกำลงซอและความตองการนำเขาสนคาสง รวมถงมโครงสรางการลงทนทเกอหนนกน

รสเซยเปนตลาดทมกำลงซอในระดบสง สวนหนงจากจำนวนประชากรระดบ 146 ลานคน ประกอบกบมขนาดเศรษฐกจทใหญกวาไทย 3 เทา31 นอกจากน ผลของการตอบโตมาตรการควำบาตรทางเศรษฐกจ ทำใหรสเซยตองแสวงหาคคารายใหม เพอทดแทนกลมประเทศตะวนตก ซงถอเปนโอกาสของไทยในการขยายการลงทนหรอขยายฐานการสงออกสนคาได

ทงน ตลาดอาหารและสนคาเกษตรของรสเซยยงเปดกวางแกนกลงทนตางชาต เนองจากภมอากาศทหนาวเยนของประเทศทำใหชวงเวลาเพาะปลกมจำกด สงผลใหรสเซยตองพงพาการนำเขาสนคาเหลานจากตางประเทศสง ดงน น จงเปนโอกาสดท ไทยจะผลกดนการคาการลงทนในอตสาหกรรมทไทยมความไดเปรยบ อาท สนคาเกษตรแปรรป ขาว ยางพารา ผกและผลไม ปลาและอาหารทะเล และปศสตว รวมถงการแปรรปวตถดบและทรพยากรธรรมชาตทรสเซยมอยจำนวนมาก อาท อญมณ เฟอรนเจอร และผลตภณฑจากไม เปนตน

นอกจากน ไทยอาจใชประโยชนจากองคความรทรสเซยมความชำนาญไดเชนกน โดยเนนดงดดการลงทนโดยเฉพาะการนำเขาและการถายทอดเทคโนโลยขนสงทสามารถนำไปประยกตใชในภาคอตสาหกรรม โดยนอกจากการตงเปาหมายเปนศนยกลางดานการคาการลงทนของรสเซยในอาเซยนแลว ไทยกอาจทำหนาทเปนศนยกลางดานนวตกรรมและเทคโนโลยตาง ๆ ของรสเซยไดเชนกน อาท เทคโนโลยดานวทยาศาสตร การแพทย และดจทล

31 ในป 2562 รสเซยม GDP ประมาณ 1.64 ลานลานดอลลาร สรอ.

ขณะท ไทยม GDP ประมาณ 0.53 ล านล านดอลลาร สรอ. ทมา: IMF World Economic Outlook Database

32 ทมา: ITD Insight Forum หวขอ “พลกโอกาสการคาการลงทนไทย-รสเซยสตลาดมหภาคยโร-เอเชย” โดยนายธนาธป อปตศฤงค เอกอครราชทตไทย ณ กรงมอสโก (28 มกราคม 2563)

และเน องจากนกทองเท ยวชาวรสเซยเร มมความสำคญตอภาคการทองเทยวของไทยในชวงทศวรรษทผานมา ทำใหชาวรสเซยบางสวนเรมรจกและนยมสนคาไทย โดยนกทองเทยวรสเซยบางสวนยงไดนำเขาสนคาไทยไปขายในรสเซย32 ด งน นจงเปนโอกาสท ด ของผประกอบการไทยทจะศกษาตลาดรสเซยเพอผลกดนใหชาวรสเซยรจกและนำเขาสนคาจากไทยมากขนผานภาคการทองเทยวตอไป

3.2 เปนประตสประเทศอนในภมภาค

ร สเซยเปนศนย กลางของเครอรฐเอกราช (Commonwealth of Independent States: CIS) 33 ซงประกอบดวยกล มประเทศอดตสหภาพโซเวยต โดยประเทศตาง ๆ เหลาน ย งมความสมพนธและระบบโครงสรางพนฐานทเชอมโยงกบรสเซยอยางใกลชด ดงนน การลงทนหรอการสงออกทมงเปาไปทรสเซย จงสามารถตอยอดไปถงกำลงซอของประชากรอกประมาณหนงรอยลานคนในกลมประเทศดงกลาวได

ณ วนท 1 มกราคม 2558 ไดมการจดตงสหภาพเศรษฐกจยเรเชย (Eurasian Economic Union: EAEU) เพอยกระดบความรวมมอดานเศรษฐกจของกลมประเทศ CIS โดยปจจบน EAEU มสมาชก 5 ประเทศ ไดแก รสเซย อารมเนย เบลารส คาซคสถาน และครกซสถาน อยางไรกตาม เนองจากไทยยงไมไดรวมเจรจาขอตกลงการคาเสร (Free Trade Agreement: FTA) 34 กบ EAEU จงอาจทำใหไทยสญเสยความไดเปรยบทางการคาในอนาคต เมอเทยบกบคแขงอยางเวยดนาม ทม FTA กบ EAEU แลวได ดงนน เปาหมายทภาครฐควรใหความสำคญคอการเรงผลกดนใหมการเจรจา FTA โดยเรวทสด เพอเปนการเปดโอกาสใหสนคา บรการ การลงทน รวมถงแรงงานไทยไดเขาสรสเซยและภมภาคใกลเคยงไดอยางเตมศกยภาพ

33 ประกอบดวย 9 ประเทศ ไดแก รสเซย อารมเนย อาเซอรไบจาน เบลารส คาซคสถาน ครกซสถาน มอลโดวา ทาจกสถาน และ อซเบกสถาน โดยเตรกเมนสถานเปนสมาชกรวม

34 FTA สงผลในดานการลดภาษศลกากรระหวางกนใหเหลอนอยทสด รวมถงลดอปสรรคทางการคาการลงทนอน ๆ โดยประเทศทไดลงนาม FTA กบ EAEU แลว ไดแก มอลโดวา อซเบกสถาน ยเครน ทาจกสถาน อยปต เวยดนาม เซอรเบย จน และอหราน



4. บทสรป

แมวาในระยะสน เศรษฐกจรสเซยอาจยงไดรบผลกระทบจากปจจยเสยงตาง ๆ จากทงมาตรการควำบาตร ราคานำมน และผลจากการแพรระบาดของโรคโควด-19 ทคอนขางรนแรง แตหากมองในระยะยาว ดวยจดเดนดานขนาดเศรษฐกจ จำนวนประชากร และมกำลงซอ รสเซยจงเปนตลาดเปาหมายทมศกยภาพในการเตบโต มความพรอมท จะรองรบการคาการลงทน พรอมดวยวสยทศนในการคาขายกบกลมประเทศเอเชยในระยะตอไป ดงน น ไทยซ งเปนประเทศทมความสมพนธกบรสเซยมายาวนานในหลาย ๆ ดาน จงควรใชขอไดเปรยบนยกระดบการคาการลงทนกบรสเซยในระยะยาว รวมถงหาชองทางตอยอดไปยงประเทศอน ๆ ในภมภาคใกลเคยงตอไป

อยางไรกตาม การเขาสตลาดรสเซยมอปสรรค ทสำคญเชนกน อาท ระยะทางการขนสงท ไกลทำใหคาใชจายสง ผประกอบการรสเซยยงใชเพยงภาษารสเซยในการตดตอสอสารเปนหลก และผลจากมาตรการควำบาตรทกระทบตอความเชอมนของผประกอบการ ทงน การก าวผ านอปสรรคเหล าน อาจทำได โดยการทำความคนเคยกบตลาดรสเซยใหมากขน โดยผประกอบการควรศกษาหาชองทางความชวยเหลอในการดำเนนธรกจตาง ๆ จากหนวยงานทเกยวของ อาท กรมสงเสรมการคาระหวางประเทศ สถานเอกอครราชทตไทย ณ กรงมอสโก สภาธรกจไทย-รสเซย และ EXIM Bank เปนตน ขณะทบทบาทสำคญของภาครฐ คอการเพ ม Ease of Doing Business และขยายล ท า ง การค า กา รลงท นแ กผประกอบการใหไดมากทสด อาท การเพมความรวมมอในการใหบรการดานการเงนการธนาคาร การสรางฐานขอมลตลาดและธรกจรสเซย การประชาสมพนธสนคาไทยใหเปนทรจกในรสเซยมากขน และการเรงเจรจาขอตกลง FTA ระหวางไทยและ EAEU ใหเกดขนโดยเรว เพ อใหไทยและรสเซยสามารถยกระดบความสมพนธทางการคาเพอจะไดมเศรษฐกจทแจมใสรวมกนตอไป

Contact author

ณชพล จรญพพฒนกล เศรษฐกรอาวโส ฝายความรวมมอระหวางประเทศ สายสอสารและความสมพนธองคกร [email protected]

ผเขยนขอขอบพระคณผบรหารจากฝายความรวมมอระหวางประเทศ ดร.ดารณ แซจ คณพรรณพลาส เรองวสทธ คณมจลนท นวลนม สำหรบคำแนะนำและความค ดเหนอ นเปนประโยชนต อการปรบปรงบทความน และความชวยเหลอจากทม FAQ Editors ททำใหบทความนสมบรณยงขน

References:

International Monetary Fund (July 2016), Monetary and Capital Markets Department, Russian Federation: Financial System Stability Assessment, https://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2016/cr16231.pdf

International Monetary Fund (August 2019), European Department, Russian Federation: 2019 Article IV Consultation-Press Release; Staff Report, https://www.imf.org/en/Publications/CR/Issues/2019/08/01/Russian-Federation-2019-Article-IV-Consultation-Press-Release-Staff-Report-48549

ญภกา เรงจารพนธ (ม.ค. 2558), สำนกวจยธรกจ ธนาคารแลนด แอนด เฮาส จำกด (มหาชน), Economic Focus: วกฤตรสเซย และผลกระทบตอเศรษฐกจไทย, https://www.lhbank.co.th/Files/economic/economic_th_20170418181656.pdf

ธนาธป อปตศฤงค (ม.ค. 2563), เอกอครราชทตไทย ณ กรงมอสโก, งานสมมนาพเศษ ITD Insight Forum: “พลกโอกาสการคาการลงทนไทย-รสเซยสตลาดมหภาคยโร-เอเชย”, http://www.itd.or.th/wp-content/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=28080

FOCUSED AND QUICK (FAQ) Issue 172 · faq issue 172 ปรับโฟกัส...

Documents

Transcript of FOCUSED AND QUICK (FAQ) Issue 172 · faq issue 172 ปรับโฟกัส...