60

BD TEMMUZ 2016

İnsanlık tarihi boyunca gelmiş geçmiş tüm hüküm-darlardan yalnızca Marcus Aurelius, yanında “çok özel görevli” bir kişi ol-madan halkın karşı-sına çıkmamıştır, o kişi olmadan halkın arasında tek adım atmamıştır.

FİLOZOF İMPARATOR MARCUS AURELİUS’DAN GÜNÜMÜZ İMPARATORLARINA MİRAS:

“UNUTMAYIN SİZ BİR

İNSANSINIZ”

Kültür DünyasıYaşar Öztürk

61

BD TEMMUZ 2016

ilkesine saygısı doğrultusunda, yaşamına para, mal-mülk, iktidar ya da şöhret tutkusuyla değil erdem, adalet ve barışa duyduğu özlemle yön vermişti.

Roma tarihi uzmanı Gibon, onun amacını şu kısa tümcede özetlemiş-tir: “Marcus’un tek amacı, halkının mutluluğuydu.”

***

Socrates, Platon’un ünlü “Dev-let” kitabında “Filozoflar kral ya da krallar filozof olmazsa birey ve kamunun mutsuz olacağı” görüşünü açıklar.

Gelmiş geçmiş hükümdarlar içinde “filozof kral/ kral filozof” unvanını hak eden tek kişi Marcus Aurelius olmuştur.

Marcus Aurelius gündüzleri elinde kılıç ve ordusuyla, geceleri elinde kalemi ve düşünceleri ile

Roma’nın “ölümsüz” imparato-ru Marcus Aurelius’un, hiçbir

zaman yanından ayırmadığı o çok özel görevlinin kesinlikle yapmak zorunda olduğu “çok özel görevi”, imparatora “insan olduğunu unut-turmamak” idi.

Marcus Aurelius, halkının karşısında çıktığında ya da halkının arasında yürüdüğünde kendisine yüksek sesle yapılan övgülerin etkisinde kalmamak için yanından ayırmazdı bu özel görevliyi. Çünkü o kişinin hemen uzanıp, “Unutma-yın, siz bir insansınız” diyeceğini ve kendisini, halkın aşırı sevgi ve övgü dolu sözlerinin etkisi altında kalmaktan kurtaracağını biliyordu.

Yeryüzündeki hiçbir imparator, patron, yönetici “Duyduk, duyma-dık” demesin:

“Marcus Aurelius, imparator olduğunu değil, insan olduğunu önemsiyordu ve bu önemli varlığını gölgeleyebilecek her sözün, övgü-nün, alkışın etkisinden kendisini

uzak tutmaya çalışıyordu.”ABD eski başkanlarından Abra-

ham Lincoln, “Bir insanın karakteri-ni ölçmenin en iyi yolu onu iktidara getirmektir” demiştir.

Lincoln’un “Dürüst güçlü” ölçeğinin tarttığı örnek imparator Marcus Aurelius, dünyanın tek sahibi olma gücünü elde etmesine karşın “Peteğe yararı olmayan bir eylemin arıya da yararı olmaz”

Roma tarihi uzmanı Gibon, onun amacını şu kısa tümcede özetlemiştir: “Marcus’un tek amacı, halkının mutluluğuydu.”

62

BD TEMMUZ 2016

Faustina ile evlendirilince impara-torluk tahtına giden merdivenin bir basamağına daha çıktı. Faustina’nın adının Gladyatörlerle çıkmasına ileride tahta çıkacak olan oğlu Commodus’un evlilik dışı ilişkiden olduğu söylentilere aldırmadı.

“Her zaman sanki o an ölecek-mişim gibi konuşmalı, düşünmeli ve hareket etmeliyim” diyerek sürdür-dü yaşamını.”

Dünyaya, Roma imparatorluğu-na iz bırakmakla kalmayan Marcus Aurelius, Roma’dan Anadolu’ya geldi. Torosları aşıp Çukurova’ya,

sürdürdü savaşlarını. “Roma’nın Son Beş İyi İmpa-

ratoru”dan biriydi. Başında impa-ratorluk tacı vardı ama ölümünden sonra tacı, imparatorluğu değil, bir imparatorluğu yönettiği felsefesini özetleyen “Kendime Düşünceler” kitabı kaldı.

Yaşamında dünyanın en büyük bir imparatorluğunu yönettiği felse-fesiyle Marcus Aurelius “ölümsüz-lüğü”nde bugün, insanlığı aydınla-tıyor, insanlığı yönetenlere “insan olmalarını” öğretiyor.

***

18 yaşında evlatlık seçildiği saraya taşı-

nırken, annesinin evinden ayrılması onu sevindirme-mişti. Sarayda, sarayın değil babasının kurallarına uydu. Asla kendini kaybet-medi, iktidarın sarhoşluğuna kapılmadı. Annesinin tüm dayatmalarına karşın kendi getirdiği post üzerinde uyu-mayı ölene kadar sürdürdü. Bütün dünyanın sahibi olmasına karşın az ve öz olanla yetinmeyi sürdürdü.

Dünyadaki hiçbir çıkar, verdiğiniz sözü tutmamaya

veya kendinize olan saygınızı kaybetmeye değmez.

Marcus Aurelius

Marcus Aurelius ve eşi Faustina

63

BD TEMMUZ 2016

dın öğretmenlerinden “İstanbul Kız Muallim Mektebi Ruhiyat Mualli-mi” Semiha Cemal tarafından 1932 yılında Türkçe’ye çevrildi.

***

Hastalandığında, dostlarına “Neden benim için göz yaşı

döküyorsunuz ve neden salgın has-talık ve herkes için aynı olan ölüm hakkında daha düşünmüyorsunuz?” diyor ve ölüm konusundaki görüşü-nü şöyle açıklıyordu:

“Eğer atomlardan oluşuyorsak ölüm dağılmadır, fakat öyle değilse

tükenme ve başka bir yere göç etmedir.”

Marcus Aurelius, “İnsan” doğdu, “insanca” yaşadı, “insanca” öldü ve... Ölümüyle, “ölümsüzlüğe doğdu.”

Yanından hiçbir zaman ayırma-dığı özel görevli kişinin görevini, yüzyıllar sonra da şimdi, kendisi yerine getiriyor:

Kulağından eksik etmediği onun sözünü, şimdi de kendisi fısıldıyor yüzyıllar sonrasının hükümdarları-na:

“Unutmayın, siz bir insansı-nız...”

Akdeniz’e indi. Suriye ve Mısır’a geçti. Dağları deldirip genişlet-tiği yoldan dönerken Torosların zirvesinde eşini yitirdi. Eşinin adına Adana’nın kuzeyinde Faustinopo-lis’i (Faustinakenti)ni kurdu.

19 yıl 10 gün süren impara-torluğu süresince düşündüğü gibi yaşamaya çalıştı ve insanları böyle bir yaşama çağırdı.

Hiç bir Roma imparatorunun yapmadığını yaptı. Yetkilerini yani gücünü senato ile paylaştı. Senato-nun da yükünü hafifletmek için bir çok kente senato temsilcilikleri kur-durdu. Yargıya özel bir önem verdi. Takvime yargı günleri ekledi. Rüş-veti, dolandırıcılığı etkisizleştirdi. Erzak sorununu çözerken kentlerin bayındırlığına da özenliydi. Kadın erkek ayrımına karşıydı. Bir göste-ride oyuncu düşünce ip cambazları için yere minder serilmesini buyur-du. Sevmediği gladyatör oyunlarını kaldıramadı ama düzenledi.

“Kendime Düşünceler” İmpa-rator olduktan sonra ölene kadar 10 yıl süresince yazdığı iç konuş-malardı. Eskiçağ’dan bugüne kalan en önemli felsefi metinlerinden biri olan “Ta eis eauton”, “Ken-dime Düşünceler” onun insanlığa evrensel seslenişiydi. Eskimeyen, güncelliğini yitirmeyen, akademis-yen olmayanlarca da okunabilen bir yapıt olan “Kendime Düşünceler” ilk kez 1558 yılında Xilander tara-fından Yunanca ve Latince metin-lerle Zürich’te yayınlandı.

“Kendime Düşünceler”, genç yaşta ölen Cumhuriyet’in öncü ka-