და ა ვა დე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის

ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის ში და

სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი გა რან ტი ე ბი

და

სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბი

თბილისი2008

© და ა ვა დე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის ში და სა ხელ მწი ფო ებ­რი ვი გა რან ტი ე ბი და სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბი

გა მო ცე მა მო ამ ზა დეს: მა რი ნა კვა ჭა ძემ მა ნა ნა კო ბა ხი ძემ ან ნა თ ვარა ძემ მე რი ჯა ფა რი ძემ ლა შა ჭინ ჭა რა ულ მა

გა მო ცე მა მომ ზა დე ბუ ლია პრო ექ ტის “მოწყ ვლა დი და მარ გი ნა ლუ რი ჯგუ­ფე ბის წარ მო მად გე ნელ თათ ვის სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბის აღ მო ჩე ნა სას­ჯე ლაღ სრუ ლე ბით და წე სე ბუ ლე ბებ ში” ფარ გლებ ში, რო მელ საც ეუ თოს მი სი­ის მხარ და ჭე რით ახორ ცი ე ლებს ორ გა ნი ზა ცი ა “კონ სტი ტუ ცი ის 42­ე მუხ ლი”

გა მო ცე მა ში გა მოთ ქმუ ლი მო საზ რე ბე ბი ეკუთ ვნით მათ ავ ტო რებს და არ გა მო ხა ტავს დო ნო რი ორ გა ნი ზა ცი ის პო ზი ცი ას.

სარჩევი

ნაწილი 1

თავი Iსა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბის სა ფუძ ვლე ბი სა ქარ თვე ლოს სის ხლის სა მარ თლის კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით . . . . . . . . . 5

თა ვი 2სას ჯე ლის მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლე ბის სა ფუძ ვლე ბი სა ქარ თვე ლოს სის ხლის სა მარ თლის კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

თა ვი 3პა ტი მარ თა და მსჯავ რდე ბულ თა სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბა სა ქარ თვე ლოს კა ნო ნის “პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ” მი ხედ ვით . . . . . . . . . . . . . . . 8

მსჯავ რდე ბულ თა სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში მო თავ სე ბა და გა თა ვი სუფ ლე ბა. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

ნა წი ლი 2

სა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბი სა და სას ჯე ლის მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლე ბის სა კითხ ებ ზე სა ქარ თვე ლო ში არ სე ბუ ლი სა სა მარ თლო პრაქ ტი კის მი მო ხილ ვა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბის დაც ვა თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გი ლებ ში. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

ავ ტო რე ბი სა გან

არა სამ თავ რო ბო ორ გა ნი ზა ცი ა “ კონ სტი ტუ ცი ის 42­ე მუხ ლის” ძი რი თა დი მი სიაა სა მარ თლებ რი ვი სა ხელ მწფოს ჩა მო ყა ლი ბე ბის და ადა მი ა ნის უფ ლე ბე­ბი სა და თა ვი სუფ ლე ბე ბის სფე რო ში სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბის სა ქარ­თვე ლო ში და ნერ გვის ხელ შეწყ ო ბა, ადა მი ა ნის უფ ლე ბე ბის დაც ვა სა სა მარ­თლო სა და სხვა სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ებ ში.

2008 წლის აპ რი ლი დან ორ გა ნი ზა ცი ა “ კონ სტი ტუ ცი ის 42­ე მუხ ლი” ეუ თოს მი სი ის მხარ და ჭე რით ახორ ცი ე ლებს პრო ექტს “მოწყ ვლა დი და მარ გი ნა ლუ რი ჯგუ ფე ბის წარ მო მად გე ნელ თათ ვის სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბის აღ მო ჩე ნა სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბით და წე სე ბუ ლე ბებ ში”. პრო ექ ტის ხან გრძლი ვო ბაა ცხრა თვე და იგი გან ხორ ცი ელ დე ბა თბი ლის ში, რუს თავ სა და ქსან ში.

პრო ექ ტი მიზ ნად ისა ხავს მარ გი ნა ლუ რი და მოწყ ვლა დი ჯგუ ფე ბის პა ტი­მარ თა უფ ლე ბების დარ ღვე ვის ფაქ ტე ბის შემ ცი რე ბას; ამ კა ტე გო რი ის პა ტი­მარ თათ ვის სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბის ხელ მი საწ ვდო მო ბის გაზ რდას, მარ­გი ნა ლუ რი და მოწყ ვლა დი ჯგუ ფე ბის პა ტი მარ თა სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე­ბის პრობ ლე მე ბის შე სა ხებ სა ზო გა დო ე ბის ცნო ბი ე რე ბის ამაღ ლე ბას.

წი ნამ დე ბა რე ნაშ რომ ში გან ხი ლუ ლია და ა ვა დე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის სას ჯე­ლის მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლე ბის და სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბის სა­კა ნონ მდებ ლო რე გუ ლი რე ბა; ამ კუთხით სა ქარ თვე ლო ში დამ კვიდ რე ბუ ლი სა სა მარ თლო პრაქ ტი კის მო მო ხილ ვა და ასე ვე პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბათა დაც ვის სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბი ევ რო სა სა მარ თლოს პრე­ცე დენ ტუ ლი სა მარ თლის მი ხედ ვით.

ვი მე დოვ ნებთ, რომ ზე მო აღ ნიშ ნუ ლი სტა ტი ე ბი და მათ ში გად მო ცე მუ ლი ინ ფორ მა ცია ხელს შე უწყ ობს სა ქარ თვე ლო ში ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა სფე რო ში მო მუ შა ვე იუ რის ტებ სა და ორ გა ნი ზი ებს თა ვი ანთ საქ მი ა ნობ ში.

5

ნაწილი 1

თავი I

სა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბის სა ფუძ ვლე ბი სა ქარ თვე ლოს სის ხლის სა მარ თლის კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით

თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თით მსჯავ რდე ბუ ლის მი მართ გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე­ბა სა სა მარ თლომ შე იძ ლე ბა გა და ა ვა დოს შემ დეგ შემ თხვე ვებ ში:• გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის თა ნა ვე, ანუ იმა ვე გა ნა ჩე ნით, რომ ლი თაც პი რი

ცნეს დამ ნა შა ვედ და მი ე სა ჯა თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თა, თუ გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის დრო ის თვის არ სე ბობს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე­ბის სა ფუძ ვლე ბი;

• გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის შემ დეგ, მო სა მარ თლის (სა სა მარ თლოს) დად გე ნი­ლე ბით (გან ჩი ნე ბით), თუ გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბის სა ფუძ­ვლე ბი გა მოვ ლინ და გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის შემ დეგ.

გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბა შე იძ ლე ბა მოხ დეს შემ დე გი სა ფუძ­ვლე ბის არ სე ბო ბი სას:• მსჯავ რდე ბუ ლი და ა ვად და ფსი ქი კუ რად — მის გა მო ჯან მრთე ლე ბამ დე

ან ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის არ სე ბი თად გა უმ ჯო ბე სე ბამ დე;• მსჯავ რდე ბუ ლი და ა ვა დე ბუ ლია სხვა მძი მე სნე უ ლე ბით, რაც ხელს უშ­

ლის სას ჯე ლის მოხ დას — მის გა მო ჯან მრთე ლე ბამ დე ან ჯან მრთე ლო­ბის მდგო მა რე ო ბის არ სე ბი თად გა უმ ჯო ბე სე ბამ დე;

• მსჯავ რდე ბუ ლი გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის მო მენ ტის თვის ორ სუ ლა დაა — მშო ბი ა რო ბის შემ დეგ 1 წლამ დე;

• მსჯავ რდე ბულს ჰყავს მცი რეწ ლო ვა ნი შვი ლი — სა ნამ ბავ შვი 5 წლის გახ დე ბა;

• სას ჯე ლის და უ ყოვ ნებ ლივ მოხ დას შე იძ ლე ბა მსჯავ რდე ბუ ლი სა და მი სი ოჯა ხის თვის გან სა კუთ რე ბით მძი მე შე დე გი მოჰ ყვეს: ა) ხან ძრის გა მო; ბ) სხვა სტი ქი უ რი უბე დუ რე ბის გა მო; გ) ოჯა ხის ერ თა დერ თი შრო მი სუ ნა რი ა ნი წევ რის მძი მე ავად მყო ფო­

ბის გა მო; დ) ოჯა ხის ერ თა დერ თი შრო მი სუ ნა რი ა ნი წევ რის სიკ ვდი ლის გა მო;

6

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

ე) სხვა გან სა კუთ რე ბუ ლი გა რე მო ე ბის გა მო — სა სა მარ თლოს მი ერ დად გე ნი ლი ვა დით, მაგ რამ არა უმე ტეს 3 თვი სა.

ზე მო აღ ნიშ ნუ ლი გა რე მო ე ბე ბის არ სე ბო ბა გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და­ვა დე ბის არა იმ პე რა ტი უ ლი, არა მედ შე ფა სე ბი თი სა ფუძ ვლე ბი ა, ანუ ამ გა­რე მო ე ბა თა არ სე ბო ბა ავ ტო მა ტუ რად არ იწ ვევს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა­და ვა დე ბას. სა კითხი უნ და გა ნი ხი ლოს და შე ა ფა სოს მო სა მარ თლემ (სა სა მარ­თლომ) ქმე დე ბის სიმ ძი მის, მსჯავ რდე ბუ ლის პი როვ ნე ბის, და ა ვა დე ბის სა ხის, სიმ ძი მი სა და სხვა გა რე მო ე ბა თა გათ ვა ლის წი ნე ბით, რაც გავ ლე ნას ახ დენს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბა ზე, ასე ვე იმ სა კითხ ე ბის გა დაწყ ვე ტა ზე, რომ ლე ბიც და კავ ში რე ბუ ლია სას ჯე ლის მიზ ნებ თან.

იმ შემ თხვე ვა ში, თუ პირს სას ჯე ლის სა ხით შე ფარ დე ბუ ლი აქვს ჯა რი მა და მი სი და უ ყოვ ნებ ლივ გა დახ და შე უძ ლე ბე ლი ა, აღ ნიშ ნუ ლი შე იძ ლე ბა გა და ვად­დეს ან გა ნა წილ ვად დეს 6 თვემ დე ვა დით.

სა მო ქა ლა ქო სარ ჩე ლის ნა წილ ში გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბის (გა ნა წილ ვა დე ბის) სა კითხი სა სა მარ თლომ უნ და გა დაწყ ვი ტოს მსჯავ რდე ბუ­ლის მა ტე რი ა ლუ რი მდგო მა რე ო ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით.

გა ნა ჩე ნის ან სხვა სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა­დე ბის სა კითხი მო სა მარ თლემ (სა სა მარ თლომ) შე იძ ლე ბა გა ნი ხი ლოს:• მსჯავ რდე ბუ ლის შუ ამ დგომ ლო ბით;• დამ ცვე ლის შუ ამ დგომ ლო ბით;• მსჯავ რდე ბუ ლის კა ნო ნი ე რი წარ მო მად გენ ლის შუ ამ დგომ ლო ბით;• მსჯავ რდე ბუ ლის ახ ლო ნა თე სა ვის შუ ამ დგომ ლო ბით;• სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის დე პარ ტა მენ ტის თავ მჯდო მა რის შუ ამ დგომ ლო­

ბით.

7

თა ვი 2

სას ჯე ლის მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლე ბის სა ფუძ ვლე ბი სა ქარ თვე ლოს სის ხლის სა მარ თლის კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით

მსჯავ რდე ბუ ლის, ან თუ იგი ფსი ქი კუ რად და ა ვა დე ბუ ლი ა, მი სი კა ნო ნი ე­რი წარ მო მად გენ ლის შუ ამ დგომ ლო ბით, ან და სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბი თი და წე­სე ბუ ლე ბის დი რექ ტო რის წარ დგი ნე ბით, ხან დაზ მუ ლო ბის ასაკს მიღ წე უ ლი პი რის, აგ რეთ ვე სა მე დი ცი ნო ან სა ხელ მწი ფო სა ექ სპერ ტო და წე სე ბუ ლე ბის დას კვნის სა ფუძ ველ ზე, მძი მე ან გა ნუ კურ ნე ბე ლი სე ნით და ა ვა დე ბუ ლი პი რის მი მართ სა სა მარ თლოს უფ ლე ბა აქვს გა მო ი ტა ნოს გან ჩი ნე ბა (დად გე ნი ლე ბა) მსჯავ რდე ბუ ლის სას ჯე ლის შემ დგო მი მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლე ბის შე სა ხებ.

სას ჯე ლის მოხ დის ან შემ დგო მი მოხ დის გან შე იძ ლე ბა გა თა ვი სუფ ლდეს მძი მე ან გა ნუ კურ ნე ბე ლი და ა ვა დე ბით და ა ვად მყო ფე ბუ ლი მსჯავ რდე ბუ ლი. ასეთ და ა ვა დე ბა თა ჩა მო ნათ ვალს ამ ტკი ცებს სა ქარ თვე ლოს ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის მი ნის ტრი.

სა სა მარ თლოს ასე ვე შე უძ ლი ა, სას ჯე ლის შემ დგო მი მოხ დის გან გა ა თა ვი­სუფ ლოს ხან დაზ მუ ლო ბის ასაკს მიღ წე უ ლი პი რი (ქა ლი — 65 წლი დან, მა მა კა­ცი — 70 წლი დან), თუ მას მის ჯი ლი არ აქვს უვა დო თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თა და მოხ დი ლი აქვს სას ჯე ლის არა ნაკ ლებ ნა ხე ვა რი.

ამას თან, აღ სა ნიშ ნა ვი ა, რომ პი რის სას ჯე ლის მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლე­ბის თვის აუ ცი ლე ბე ლია, მი სი მძი მე და ფსი ქი კუ რი და ა ვა დე ბით და ა ვად მყო­ფე ბის ფაქ ტი და დას ტუ რე ბუ ლი იყოს სა ხელ მწი ფო სა ექ სპერ ტო და წე სე ბუ­ლე ბის დას კვნით.

ლა შა ჭინ ჭა რა უ ლი

8

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

თა ვი 3

პა ტი მარ თა და მსჯავ რდე ბულ თა სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბა სა ქარ თვე ლოს კა ნო ნის “პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ” მი ხედ ვით

პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ სა ქარ თვე ლოს კა ნო ნის 37­ე და 38­ე მუხ ლე ბის შე სა­ბა მი სად, ყვე ლა ადა მი ანს აქვს ჯან მრთე ლო ბის სა თა ნა დოდ დაც ვის უფ ლე ბა. სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბებ ში არ სე ბუ ლი ჯან დაც ვი სა და მკურ ნა­ლო ბის პი რო ბე ბი გავ ლე ნას ახ დენს მთე ლი სა ზო გა დო ე ბის ჯან მრთე ლო ბა ზე.

ადა მი ა ნის უფ ლე ბაა ფი ზი კუ რი და ფსი ქი ატ რი უ ლი ჯან დაც ვა. აღ ნიშ ნუ ლი უფ ლე ბა აღი ა რე ბუ ლია ეკო ნო მი კუ რი, სო ცი ა ლუ რი და კულ ტუ რუ ლი უფ ლე­ბე ბის სა ერ თა შო რი სო პაქ ტის მე­12 მუხ ლით. კერ ძოდ, აღი ა რე ბუ ლი ა, რომ თი თო ე უ ლი ადა მი ა ნის უფ ლე ბა ა, მი ი ღოს ფი ზი კუ რი და სუ ლი ე რი ჯან მრთე­ლო ბის უმაღ ლე სი სტან დარ ტე ბი.

აღ ნიშ ნუ ლი უფ ლე ბა ცალ კე თა ვა დაა გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ კა ნონ ში, სა დაც მი თი თე ბუ ლი ა, რომ სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე­ბუ ლე ბის სა მე დი ცი ნო სამ სა ხუ რი წარ მო ად გენს სა ქარ თვე ლოს ჯან დაც ვის სის ტე მის ნა წილს.

ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა სა პა ტიმ რო ებ ში ყვე ლას ინ ტე რეს ში შე დის. ცი ხის ჯან მრთე ლი თა ნამ შრომ ლე ბი უკეთ ას რუ ლე ბენ თა ვი ანთ მო ვა ლე ო ბებს, ჯან­მრთე ლი პა ტიმ რე ბი კი კარ გად მუ შა ო ბენ, რაც თა ვის თა ვად აად ვი ლებს პა­ტიმ რო ბა ში ცხოვ რე ბას.

თუმ ცა, კა ნონ ში გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი დე ბუ ლე ბე ბი და რე ა ლო ბა ბევ რად გან სხვა ვე ბუ ლია ერ თმა ნე თის გან, რი სი ნა თე ლი და დას ტუ რე ბა ცაა თუნ­დაც მო ნა ცე მე ბი ცი ხე ში არ სე ბულ და ა ვა დე ბულ პა ტი მარ თა შე სა ხებ. რაც ყვე ლა ზე სა ვა ლა ლო ა, ესაა სიკ ვდი ლი ა ნო ბის მაჩ ვე ნე ბე ლი ცი ხე ებ ში, რო­მელ თა უმე ტე სო ბა არა სა თა ნა დო სა მე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბი თაა გა მოწ ვე­უ ლი.

უპირ ვე ლე სი, რაც ცი ხე ში შეს ვლის თა ნა ვე უნ და ჩა უ ტარ დეს პა ტი მარს სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში, ესაა სა მე დი ცი ნო შე მოწ მე ბა. პა ტიმ­რის უფ ლე ბა ჯან დაც ვა ზე იწყ ე ბა სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის დე წე სე ბუ ლე ბა ში მი სი გან თავ სე ბის წუ თი დან. მათ უფა სოდ უნ და მი ე წო დოთ ნე ბის მი ე რი სამ კურ ნა­

9

ლო სა შუ ა ლე ბა. უფ ლე ბა აქვთ მო ითხ ო ვონ და მა ტე ბი თი შე მოწ მე ბა. პა ტი მარს რაც შე იძ ლე ბა მა ლე უნ და გა ე სა უბ როს ექი მი, რა თა მოხ დეს ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის გა მორ კვე ვა, სა თა ნა დო რე ა გი რე ბა და გან ცალ კე ვე ბა, პა ტიმ­რე ბი სა და ა ვა დე ბის სიმ ძი მის მი ხედ ვით. გა დაწყ ვე ტი ლე ბა პა ტიმ რის ჯან­მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის შე სა ხებ მი ღე ბუ ლი უნ და იყოს მხო ლოდ პრო ფე­სი ონ ლი ექი მის მი ერ პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის სა ფუძ ველ ზე.

ყო ვე ლი ვე ეს ხდე ბა პა ტიმ რის სა სარ გებ ლოდ. სა ხელ მწი ფო იღებს მას ზე ზრუნ ვის ვალ დე ბუ ლე ბას. ეს ვალ დე ბუ ლე ბა, პირ ველ რიგ ში, ვრცელ დე ბა ჯან დაც ვა ზე.

მსჯავ რდე ბუ ლის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბა მოწ მდე ბა წე ლი წად­ში ერ თხელ მა ინც. და ა ვა დე ბულ მსჯავ რდე ბულს უტარ დე ბა გა და უ დე ბე ლი მკურ ნა ლო ბა.

პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ კა ნო ნის 41­ე მუხ ლში გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლია სას­ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში ექი მის არ სე ბო ბის აუ ცი ლებ ლო ბა. თუ იქ არ არის სტა ცი ო ნა რუ ლი სამ კურ ნა ლო პუნ ქტი ან ჯან მრთე ლო­ბის დაც ვის და წე სე ბუ ლე ბას თან არ აქვს და დე ბუ ლი ხელ შეკ რუ ლე ბა სა­მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბა ზე, მა შინ სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ვალ დე ბუ ლია აიყ ვა ნოს ექი მი, რო მე ლიც და წე სე ბუ ლე ბას მო ემ სა ხუ რე ბა ხელ შეკ რუ ლე ბის სა ფუძ ველ ზე. აღ ნიშ ნულ მუხ ლში ჩა მოთ ვლი ლია ექი­მის ფუნ ქცი ე ბი. თუმ ცა გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი უნ და იყოს შემ დე გი რე კო­მენ და ცი ე ბიც, კერ ძოდ:

ექი მი ვალ დე ბუ ლია რე გუ ლა რუ ლად შე ა მოწ მოს პი რო ბე ბი, რო მლებ შიც პა ტიმ რე ბი ცხოვ რო ბენ; ექიმს უნ და ჰქონ დეს შე საძ ლებ ლო ბა, რე გუ ლა რუ­ლად შეხ ვდეს სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბის დი რექ ტორს; ექი მი უნ და გრძნობ დეს ყო ველ მხრივ მხარ და ჭე რას იმა ში, რომ მან ყუ რადღ ე ბა გა ა მახ ვი­ლოს პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბი სათ ვის სა შიშ პი რო ბებ ზე.

უნ და არ სე ბობ დეს რე ა ლუ რი შე საძ ლებ ლო ბა რე ა გი რე ბი სა, რო დე საც ამას ითხ ოვს პა ტიმ რის მდგო მა რე ო ბა და თუ არ იქ ნე ბა მი ღე ბუ ლი მხედ ვე ლო ბა ში ექი მის მი მარ თვე ბი, მას უნ და ჰქონ დეს უფ ლე ბა, შეხ ვდეს უფ რო მა ღა ლი რან­გის თა ნამ დე ბო ბის პირს.

ყვე ლა პა ტი მარს უნ და ჰქონ დეს ფი ზი ო ლო გი უ რი მოთხ ოვ ნი ლე ბე ბის სუფ­

10

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

თა და წე სი ერ გა რე მო ში დაკ მა ყო ფი ლე ბის, ასე ვე პი რა დი ჰი გი ე ნის სუფ თა და ნორ მა ლურ პი რო ბებ ში ჩა ტა რე ბის სა შუ ა ლე ბა.

აღ ნიშ ნულ მოთხ ოვ ნას თან და კავ ში რე ბით, ხში რად მი ნი მა ლუ რი სტან დარ­ტე ბიც კი უმე ტეს სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში არ სრულ დე ბა და დი დია ამ კუთხ ით უფ ლე ბა თა დარ ღვე ვის რიცხ ვი.

ცი ხის მე დი ცი ნის მუ შა კის მო ვა ლე ო ბა ჯან მრთე ლო ბის სა თა ნა დო სტან­დარ ტე ბის უზ რუნ ველ ყო ფა ა. ამი სათ ვის მან რე გუ ლა რუ ლად უნ და შე ა მოწ­მოს საკ ვე ბი სა და წყლის ვარ გი სი ა ნო ბა, სა ნი ტა რუ ლი კვან ძის სი სუფ თა ვე, პა ტიმ რე ბის ჰი გი ე ნუ რი მდგო მა რე ო ბა, მა თი ტან საც მლის, საცხ ოვ რე ბე ლი სად გო მის, ლო გი ნის თეთ რე უ ლის მდგო მა რე ო ბა, სპორ ტულ ­გა მა ჯან სა ღე ბე­ლი მე ცა დი ნე ო ბის პი რო ბე ბი, გათ ბო ბის, გა ნა თე ბი სა და სა ვენ ტი ლა ციო სის­ტე მე ბის მუ შა ო ბა და, სა ჭი რო ე ბი სა მებრ, რე კო მენ და ცი ე ბი მი ა წო დოს სას ჯე­ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბის დი რექ ტორს.

სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბით და წე სე ბუ ლე ბებ ში გან სა კუთ რე ბუ ლი პი რო ბე ბი უნ და იყოს შექ მნი ლი ქა ლე ბი სათ ვის, სპე ცი ა ლუ რი გან ყო ფი ლე ბა უნ და არ­სე ბობ დეს ფეხ მძი მე ქა ლე ბი სა და ბავ შვე ბი სათ ვის. მე ძუ ძუ რი დე დე ბი სათ ვის გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი უნ და იყოს მკურ ნა ლო ბის სპე ცი ა ლუ რი სის ტე მა.

დე დის შუ ამ დგომ ლო ბი თა და ად მი ნის ტრა ცი ის გა დაწყ ვე ტი ლე ბით, შე იძ­ლე ბა დე დი სა და სამ წლამ დე ასა კის ბავ შვის თვის ერ თად ცხოვ რე ბის პი რო­ბე ბის შექ მნა.

სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში, სა დაც არა ნაკ ლებ ასი მსჯავ რდე­ბუ ლი იმ ყო ფე ბა, უნ და მო ეწყ ოს სტა ცი ო ნა რუ ლი სამ კურ ნა ლო პუნ ქტი სადღ­ე ღა მი სო სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის გა სა წე ვად.

ქვე ყა ნა ში არ სე ბულ სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის ყვე ლა და წე სე ბუ ლე ბას უნ და ჰქონ დეს სა თა ნა დოდ აღ ჭურ ვი ლი სტა ცი ო ნა რული სამ კურ ნა ლო პუნ ქტი და ჰყავ დეს სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლი, რო მე ლიც პა ტიმ რებს გა უ წევს მთელ რიგ სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბას, მათ შო რის, სტო მა ტო ლო გი ურ და ფსი ქი ატ რი­ულ დახ მა რე ბას.

პა ტიმ რებ თან მოპყ რო ბის მი ნი მა ლუ რი სტან დარ ტუ ლი წე სე ბი ით ვა ლის­წი ნებს, რომ “ყვე ლა და წე სე ბუ ლე ბას უნ და ჰყავ დეს, სულ მცი რე, მე დი ცი ნის ერ თი კვა ლი ფი ცი უ რი მუ შა კი მა ინც, რო მელ საც ფსი ქი ატ რი უ ლი გა ნათ ლე ბა

11

ექ ნე ბა. სა ჭი როა სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბის ორ გა ნი ზე ბა ჯან დაც ვის ად გი­ლობ რივ ან სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ებ თან მჭი დო კონ ტაქ ტში. იგი უნ და მო ი ცავ­დეს ფსი ქი ატ რი ულ დი აგ ნოს ტი კურ სამ სა ხუ რებს და სა დაც ეს აუ ცი ლე ბე ლი ა, სუ ლი ე რი შეშ ლი ლო ბის მკურ ნა ლო ბას.

ცი ხის საა ვად მყო ფო ებს უნ და ჰქონ დეთ სა მე დი ცი ნო საქ მი ა ნო ბის გან ხორ­ცი ე ლე ბი სათ ვის სა თა ნა დო ლი ცენ ზი ა, დღე ვან დელ რე ა ლო ბა ში ცი ხის არც ერთ სა ა ვად მყო ფოს და მით უმე ტეს სა მე დი ცი ნო ნა წილს არ გა აჩ ნია სა მე დი­ცი ნო ლი ცენ ზი ა, შე სა ბა მი სი სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბის თვის სა ჭი რო და ნად­გა რე ბი, პრე პა რა ტე ბი და მე დი კა მენ ტე ბი, აგ რეთ ვე სა კამ რი სი კვა ლი ფი ცი უ­რი პერ სო ნა ლი”.

თუმ ცა სა ქარ თვე ლოს რე ა ლო ბა ში ხდე ბა ისეც, რომ ზოგ სას ჯე ლაღ სრუ­ლე ბით და წე სე ბუ ლე ბა ში არ ფუნ ქცი ო ნი რებს სტან ცი ო ნა რუ ლი სა მე დი ცი ნო პუნ ქტი, შე სა ბა მი ასდ, ზედ მე ტია სა უ ბა რი პა ცი ენ ტთა ჯან მრთე ლო ბის დაც­ვის უფ ლე ბა ზე. მსჯავ რდე ბუ ლებს არ უტარ დე ბათ სა თა ნა დო სა მე დი ცი­ნო მკურ ნა ლო ბა, რი თაც ირ ღვე ვა მა თი უფ ლე ბა ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა ზე. მკურ ნა ლო ბის დო ნე ცი ხე ში უნ და შე ე სა ბა მე ბო დეს სა ზო გა დო ე ბა ში არ სე ბულ დო ნეს. ეს უნ და იყოს ხე ლი სუფ ლე ბის პა სუ ხის მგებ ლო ბის მაჩ ვე ნე ბე ლი იმ ადა მი ა ნე ბი სად მი, რომ ლე ბიც მოკ ლე ბუ ლი არი ან თა ვი სუფ ლე ბას და მთლი ა­ნად არი ან და მო კი დე ბუ ლი სა ხელ მწი ფო ზე.

ევ რო საბ ჭოს მი ნის ტრთა კო მი ტე ტის რე კო მენ და ცი ით, “ცი ხის ხელ მძღვა­ნე ლო ბამ უნ და და იც ვას მი სი მზრუნ ვე ლო ბის ქვეშ მყო ფი პა ტიმ რე ბის ჯან­მრთე ლო ბა.”

შე იძ ლე ბა ზო გი პრობ ლე მის გა დაჭ რა მო სათ მე ნი იყოს, მაგ რამ და წე სე ბუ­ლე ბა ში სტა ცი ო ნა რუ ლი სა მე დი ცი ნო პუნ ქტის არარ სე ბო ბა უშუ ა ლოდ არის და კავ ში რე ბუ ლი სი ცოცხ ლი სა და ჯანმრთე ლო ბის უფ ლე ბას თან, რაც ადა მი­ა ნის უფ ლე ბე ბის უხე ში დარ ღვე ვა ა.

პა ტიმ რებს, სას ჯე ლის შე სა ბა მი სად, ეზღ უ დე ბათ მხო ლოდ თა ვი სუ ფა ლი გა და ა ად გი ლე ბის უფ ლე ბა. სხვა უფ ლე ბე ბი, რი თაც სა ზო გა დო ე ბის და ნარ ჩე­ნი წევ რე ბი სარ გებ ლო ბენ, პა ტიმ რებ საც გა აჩ ნი ათ.

12

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

მსჯავ რდე ბულ თა სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში მო თავ სე ბა და გა თა ვი სუფ ლე ბა

პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ კა ნო ნის 62­ე მუხ ლში აღ ნიშ ნუ ლი ა, რომ სას ჯე ლაღ­სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თი ლი მსჯავ რდე ბუ ლის მო სა თავ სებ ლად აუ ცი ლე ბე ლია სა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნი და პი რა დო ბის და­მა დას ტუ რე ბე ლი დო კუ მენ ტი, რო მელ თა სა ფუძ ველ ზე მსჯავ რდე ბუ ლი აღი­რიცხ ე ბა მსჯავ რდე ბულ თა რე ეს ტრში, რომ ლის წარ მო ე ბის წესს გან საზღ­ვრავს იუს ტი ცი ის მი ნის ტრი.

სა პა ტიმ რო ში მი ღე ბი სა და გა თა ვი სუფ ლე ბის მთავა რი არ სი მდგო მა რე ობს იმა ში, რომ პა ტიმ რებ თან ან სხვა თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თილ პი რებ თან ადა მი­ა ნუ რად და ღირ სე ბის შე უ ლა ხა ვად მოპყ რო ბის მოთხ ოვ ნე ბი იწყ ე ბა სა პა ტიმ­რო ში მა თი მის ვლის მო მენ ტი დან და გრძელ დე ბა მათ გა თა ვი სუფ ლე ბამ დე.

ყვე ლა პა ტი მარს და უ ყოვ ნებ ლივ უნ და მი ე ცეს წე რი ლო ბი თი ინ ფორ მა ცია ქცე ვის წე სე ბის, ასე ვე მი სი უფ ლე ბე ბი სა და ვალ დე ბუ ლე ბე ბის შე სა ხებ.

პა ტიმ რე ბის ოჯა ხებ მა, იუ რი დი ულ მა წარ მო მად გე ნე ლებ მა და, თუ კი სა­ჭი რო ა, დიპ ლო მა ტი ურ მა მი სი ებ მა უნ და მი ი ღონ სრუ ლი ინ ფორ მა ცია მა თი და კა ვე ბის ფაქ ტი სა და ად გილ სამ ყო ფე ლის შე სა ხებ.

პა ტიმ რის ადა მი ა ნუ რი ღირ სე ბის აღი ა რე ბა იწყ ე ბა მი სი ცი ხე ში შეს ვლის­თა ნა ვე.

ცი ხე ში მი ღე ბის პრო ცე დუ რის ერ თ­ერ თი უპირ ვე ლე სი მოთხ ოვ ნა ა, სა პა­ტიმ როს ხელ მძღვა ნე ლო ბა დარ წმუნ დეს, რომ არ სე ბობს დო კუ მენ ტი, რო მე­ლიც ადას ტუ რებს, რომ პა ტი მარს თა ვი სუფ ლე ბა უფ ლე ბა მო სი ლი სა სა მარ­თლოს მი ერ აქვს აღ კვე თი ლი.

უნ და მოხ დეს სა პა ტიმ რო ში მი ღე ბუ ლი ყვე ლა პა ტიმ რის რე გის ტრა ცია ჟურ ნალ ში:• ჟურ ნალ ში დე ტა ლუ რად უნ და იყოს აღ რიცხ უ ლი ყვე ლა პერ სო ნა ლუ რი

მო ნა ცე მი, რო მე ლიც პა ტიმ რის იდენ ტი ფი ცი რე ბის სა შუ ა ლე ბას იძ ლე ვა;• ჟურ ნა ლი უნ და შე ი ცავ დეს ყვე ლა პა ტიმ რის ცი ხე ში შეს ვლი სა და გა თა­

ვი სუფ ლე ბის თა რიღს;• აღ რიცხ უ ლი უნ და იყოს პა ტიმ რის პი რა დი ნივ თე ბი.

13

რე ეს ტრის წარ მო ე ბა სა პა ტიმ რო და წე სე ბუ ლე ბა ში ერ თ­ერ თი აუ ცი ლე ბე­ლი პრო ცე დუ რა ა.

პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ კა ნო ნის 65­ე მუხ ლში მო ცე მუ ლია სას ჯე ლაღ სრუ­ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბი დან გა თა ვი სუფ ლე ბის სა ფუძ ვლე ბი, რო მელ თა შო რის ერ თ­ერ თია მძი მე ან გა ნუ კურ ნე ბე ლი და ა ვა დე ბის შემ თხვე ვა.

სა ქარ თვე ლოს შრო მის, ჯან მრთე ლო ბი სა და სო ცი ა ლუ რი დაც ვის მი ნის­ტრის №72/ნ 2003 წლის ბრძა ნე ბა ში მო ცე მუ ლია იმ მძი მე და გა ნუ კურ ნე ბელ და ა ვა დე ბა თა ჩა მო ნათ ვა ლი, რომ ლე ბიც წარ მო ად გენს სას ჯე ლის მოხ დის გან გა სა თა ვი სუფ ლებ ლად წარ დგე ნის სა ფუძ ველს.

სა ქარ თვე ლო ში პა ტიმ რებს შო რის გან სა კუთ რე ბით გავ რცე ლე ბუ ლია გა­დამ დე ბი და ა ვა დე ბე ბი, რო გო რე ბი ცა ა: “ც” ჰე პა ტი ტი, ტუ ბერ კუ ლო ზი, ბო ლო დროს კი იმუ ნო დე ფი ცი ტის ვი რუ სი, შიდ სი. ასეთ შემ თხვე ვა ში ცი ხის ად მი­ნის ტრა ცია ვალ დე ბუ ლი ა, მი ი ღოს ყვე ლა ზო მა, რა თა უზ რუნ ველ ყოს სხვა პა ტიმ რე ბის, მათ მნახ ველ თა და ცი ხის თა ნამ შრო მელ თა დაც ვა გა დამ დე ბი და ა ვა დე ბე ბის გან.

ან ნა თვა რა ძე

14

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

ნა წი ლი 2

სა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბი სა და სას ჯე ლის მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლე ბის სა კითხ ებ ზე სა ქარ თვე ლო ში არ სე ბუ ლი

სა სა მარ თლო პრაქ ტი კის მი მო ხილ ვა

მძი მე და გა ნუ კურ ნე ბე ლი სე ნით და ა ვა დე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის მი მართ სას­ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბის ან გა თა ვი სუფ ლე ბის სა კითხ ის გან ხილ ვი სას მნიშ ვნე ლო ვა ნია სა სა მარ თლო პრაქ ტი კის მი მო ხილ ვა, რაც ამ გვა რი კა ტე გო­რი ის პა ტიმ რებს ხელს შე უწყ ობს სა კითხ ის სა მარ თლებ რი ვად სწო რად და ყე­ნე ბასა და სა ა თა ნა დო შე დე გის მიღ წე ვა ში.

პრო ექ ტის გან ხორ ცი ე ლე ბი სას 42­ე მუხ ლის ად ვო კა ტებ მა შე ის წავ ლეს არა ერ თი სა სა მარ თლო დად გე ნი ლე ბა და გან ჩი ნე ბა, რო მე ლიც ზე მო აღ ნიშ­ნულ პრობ ლე მას შე ე ხე ბო და, ასე ვე თა ვად აწარ მო ეს კონ კრე ტუ ლი პა ტიმ რე­ბის საქ მე ე ბი.

პრაქ ტი კის შეს წავ ლი სას გა მო იკ ვე თა შემ დე გი გა რე მო ე ბე ბი:ძი რი თა დი პრობ ლე მუ რი სა კითხ ი, რაც სა სა მარ თლოს მი ერ სას ჯე ლის გა­

და ვა დე ბი სა თუ მოხ დის გან სრუ ლი ად გა თა ვი სუფ ლე ბის სა კითხ ის გან ხილ ვას შე ე ხე ბა, გახ ლავთ ის, რომ სა სა მარ თლო ყო ველ თვის ეყ რდნო ბა და იყე ნებს სა ხელ მწი ფო სა სა მარ თლო­ სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზის სამ სა ხუ რის მი ერ გა­ცე მულ დას კვნებს და არ ით ვა ლის წი ნებს კერ ძო, და მო უ კი დე ბე ლი სა სა მარ­თლო­ სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზის სამ სა ხუ რის მი ერ გა ცე მულ დას კვნებს, ასე თი სამ სა ხუ რი ჩვენს რე ა ლო ბა ში არის ერ თა დერ თი და მო უ კი დე ბე ლი ექ­სპერ ტი ზის ცენ ტრი, “ვექ ტო რი”. 42­ე მუხ ლი თა ნამ შრომ ლობს აღ ნიშ ნულ ცენ ტრთან და მა თი მეშ ვე ო ბით არა ერ თი დას კვნა მომ ზად და. სა სა მარ თლო მა სა ლე ბის ანა ლი ზი სას გა ირ კვა, რომ აღ ნიშ ნუ ლი ცენ ტრის მი ერ გა ცე მულ სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზის დას კვნას სა სა მარ თლო იზი ა რებს და ეყ რდნო ბა მხო ლოდ იმ შემ თხვე ვა ში, თუ კი იმავ დრო უ ლად არ სე ბობს სა ხელ მწი ფო სა ექ­სპერ ტო და წე სე ბუ ლე ბის დას კვნაც. სხვა შემ თხვე ვა ში ე.წ. და მო უ კი დე ბე ლი, ალ ტერ ნა ტი უ ლი ექ სპერ ტი ზის დას კვნე ბი ფაქ ტობ რი ვად არ არის გა ზი ა რე­ბუ ლი მო სა მარ თლე ე ბის მი ერ. აქ ერ თი სა კითხია ნი შან დობ ლი ვი, თუ კი სა­ქარ თვე ლოს სის ხლის სა მარ თლის საპ რო ცე სო კო დექ სის 607­ე მუხ ლის დის­

15

პო ზი ცი ას ჩავ ხე დავთ, თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თით მსჯავ რდე ბუ ლის მი მართ გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბა სა სა მარ თლომ შე იძ ლე ბა გა და ა ვა დოს სა სა მარ თლო­ სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზის დას კვნის სა ფუძ ველ ზე, თუ კი მსჯავ რდე ბუ ლი და­ა ვად და მძი მე ავად მყო ფო ბით, რაც ხელს უშ ლის სას ჯე ლის მოხ დას მის გა მო­ჯან მრთე ლე ბამ დე ან ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის არ სე ბი თად გა უმ ჯო ბე­სე ბამ დე. რო გორც ვხე დავთ, აღ ნიშ ნულ ნორ მა ში არ სად არის მი თი თე ბუ ლი სა ხელ მწი ფო სა სა მარ თლო­ სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზის დას კვნის თა ო ბა ზე, ანუ კა ნო ნი იმ პე რა ტი უ ლად არ ითხ ოვს ე.წ სა ხელ მწი ფო დას კვნას. ამ უკა ნას­კნე ლის არ სე ბო ბა აუ ცი ლე ბელ პი რო ბას წარ მო ად გენს იმ შემ თხვე ვა ში, თუ კი საქ მე ეხე ბა სას ჯე ლის მოხ დის გან სრუ ლი ად გა თა ვი სუფ ლე ბის მოთხ ოვ ნას, ანუ თუ კი პა ტი მა რი ან მი სი ად ვო კა ტი აპე ლი რებს სსსკ­ის 608­ე და არა 607­ე მუხ ლზე.

გა და ვა დე ბის მოთხ ოვ ნის შემ თხვე ვა ში სა ხელ მწი ფო ექ სპერ ტი ზის დას­კვნის არ სე ბო ბა არ არის აუ ცი ლე ბე ლი. თუმ ცა, რო გორც უკ ვე აღ ვნიშ ნეთ, სა სა მარ თლო სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის სა კითხ ის გან ხილ ვის დრო საც ითხ ოვს სწო რედ სა ხელ მწი ფო სა ექ სპერ ტო და წე სე ბუ ლე ბის მი ერ გა ცე მულ დას კვნას. აქ სა სა მარ თლო ხელ მძღვა ნე ლობს სსსკ­ის 451­ე მუხ ლით. სწო რედ აღ ნიშ­ნულ ნორ მა ზე დაყ რდნო ბით უთხ რა ერ თ­ერთ პა ტი მარს სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბა ზე უა რი თბი ლი სის სა ქა ლა ქო სა სა მარ თლომ. მიგ ვაჩ ნი ა, რომ ამ შემ თხვე ვა ში სა სა მარ თლოს მი ერ მი თი თე ბუ ლი ნორ მის გა მო ყე ნე ბა არ იყო სწო რი, კერ ძოდ სსსკ­ის 451­ე მუხ ლი აწეს რი გებს სა სა მარ თლო გან ხილ ვის შე ჩე რე ბი სა და გა ნახ ლე ბის სა კითხ ებს. მას ში მი თი თე ბუ ლი ა, რომ გან სას ჯე­ლის ფსი ქი კუ რი ან სხვა მძი მე ავად მყო ფო ბით და ა ვა დე ბის შემ თხვე ვა ში, რაც და დას ტუ რე ბუ ლი იქ ნე ბა სა ხელ მწი ფო სა ექ სპერ ტო და წე სე ბუ ლე ბის ექ სპერ­ტის მი ერ, მო სა მარ თლე გა მო ი ტანს დად გე ნი ლე ბას გან სას ჯე ლის გა მო ჯან­მრთე ლე ბამ დე სა სა მარ თლო გან ხილ ვის შე ჩე რე ბის შე სა ხებ. რო გორც ვხე­დავთ, ნორ მა ეხე ბა საქ მის შე ჩე რე ბას და არა სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბას.

მა შინ, რო დე საც სსს კო დექ სში არის სპე ცი ა ლუ რი 607­ე მუხ ლი, რომ ლი­თაც პირ და პირ რე გუ ლირ დე ბა სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის სა კითხ ი, გა უ გე ბა­რი ა, რა ტომ ხელ მძღვა ნე ლობს სა სა მარ თლო სხვა ნორ მით, ანუ სსსკ­ის 451­ე მუხ ლით. ამ შემ თხვე ვა ში სა სა მარ თლომ არ შე იძ ლე ბა გა მო ი ყე ნოს კა ნო ნის

16

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

ანა ლო გი ა, ვი ნა ი დან იმა ვე სსსკ­ის მე­7 მუხ ლის მე­4 ნა წი ლის თა ნახ მად, კა­ნო ნის ანა ლო გი ით გა მო ყე ნე ბა და საშ ვე ბია მხო ლოდ ხარ ვე ზე ბის არ სე ბო ბის შემ თხვე ვა ში, თუ ამით არ ილა ხე ბა ადა მი ა ნის უფ ლე ბე ბი. ჩვენს შემ თხვე ვა ში სა კა ნონ მდებ ლო ხარ ვეზ თან აშ კა რად არ გვაქვს საქ მე, ვი ნა ი დან არ სე ბობს ურ თი ერ თო ბის პირ და პირ მომ წეს რი გე ბე ლი ნორ მა სსსკ­ის 607­ე მუხ ლი და რაც მნიშ ვნე ლო ვა ნი ა, ანა ლო გი ის გა მო ყე ნე ბით, პირ და პირ ილა ხე ბა პა ტიმ­რის ძი რი თა დი უფ ლე ბე ბი, კერძოდ, სი ცოცხ ლი სა და ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე­ბა, ის ხდე ბა არა ა და მი ა ნუ რი მოპყ რო ბის მსხვერ პლი. აქე დან გა მომ დი ნა რე, მიგ ვაჩ ნი ა, რომ სა სა მარ თლოს მი ერ სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბის სა კითხ­ის გან ხილ ვი სას და მო უ კი დე ბე ლი სა ექ სპერ ტო და წე სე ბუ ლე ბის მი ერ გა ცე მუ­ლი დას კვნე ბის იგ ნო რი რე ბა და სსსკ­ის 451­ე მუხ ლზე დაყ რდნო ბით გა და ვა­დე ბის მოთხ ოვ ნა ზე უა რი, უკა ნო ნო და და უ სა ბუ თე ბე ლი ა.

სა სა მარ თლო პრაქ ტი კის მი მო ხილ ვი სას გა მო იკ ვე თა ასე ვე შემ დე გი მნიშ­ვნე ლო ვა ნი გა რე მო ე ბა: კერ ძოდ, იყო შემ თხვე ვა, რო დე საც პა ტიმ რო ბა ში მყო ფი პი რის მი მართ სა სა მარ თლომ გა და ა ვა და სას ჯე ლის მოხ და მა შინ, რო­დე საც სა ხელ მწი ფო სა ექ სპერ ტო და წე სე ბუ ლე ბის მი ერ გა ცე მუ ლი დას კვნის შე სა ბა მი სად, პა ტი მა რი იყო სა შუ ა ლო სიმ ძი მის და არა მძი მე ავად მყო ფი. თუ სა სა მარ თლოს ამ დად გე ნი ლე ბას შე ვა და რებთ იმ საქ მე ებს, სა დაც მძი მე და­ა ვა დე ბის მქო ნე პა ტიმ რებს უა რი ეთ ქვათ სას ჯე ლის გა და ვა დე ბა ზე მხო ლოდ იმი ტომ, რომ მა თი შუ ამ დგომ ლო ბა ეფუძ ნე ბო და კერ ძო ექ სპერ ტი ზის დას­კვნას, შე იძ ლე ბა ვიმ სჯე ლოთ, რომ მე ო რე შემ თხვე ვა ში სა სა მარ თლოს მიდ­გო მა აშ კა რად არას წო რი და გარ კვე ულ წი ლად დის კრი მი ნა ცი უ ლიც არის.

სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის საქ მე ებ ზე მუ შა ო ბი სას ასე ვე გა მო იკ ვე თა ერ თი მნიშ ვნე ლო ვა ნი გა რე მო ე ბა, კერ ძოდ: საქ მე “ წარ მა ტე ბუ ლი ა” იმ შემ თხვე ვა­ში, თუ კი სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის ინი ცი ა ტი ვა მო დის სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის დე პარ ტა მენ ტის გან, ანუ შუ ამ დგომ ლო ბის აღ ძვრა ხდე ბა არა პა ტიმ რის ან მი სი ად ვო კა ტის, არა მედ უშუ ა ლოდ დე პარ ტა მენ ტის თავ მჯდო მა რის მი ერ. ასეთ შემ თხვე ვებ ში დე პარ ტა მენ ტი ძალ ზე სწრა ფად ნიშ ნავს და ატა რებს სა სა მარ თლო­ სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზას სა ხელ მწი ფო სა ექ სპერ ტო და წე სე­ბუ ლე ბა ში, რომ ლის დას კვნის სა ფუძ ველ ზეც სა სა მარ თლო აკ მა ყო ფი ლებს სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბის შე სა ხებ შუ ამ დგომ ლო ბას. ცალ კე სა კითხია

17

ის, თუ რო დის, რა შემ თხვე ვებ ში მი მარ თავს დე პარ ტა მენ ტი სა სა მარ თლოს თა ვი სი ინი ცი ა ტი ვით. ჩვენ მი ერ წარ მო ე ბუ ლი საქ მე ე ბის ანა ლი ზის შე დე გად, მივ დი ვართ დას კვნამ დე, რომ ეს ხდე ბა პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე­ო ბის უკი დუ რე სად გა უ ა რე სე ბის შემ თხვე ვა ში, რო დე საც ფაქ ტობ რი ვად აშ­კა რაა ლე ტა ლუ რი შე დე გის დად გო მის რის კი ან მა შინ, რო დე საც პა ტი მა რი ან ად ვო კა ტი იყე ნებს დაც ვის სა ერ თა შო რი სო მე ქა ნიზ მებს. კერ ძოდ, ძალ ზე ეფექ ტუ რად ვი ყე ნებთ ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი სა სა მარ თლოს ე.წ დრო ე ბი თი ზო მის მე ქა ნიზმს. იმ შემ თხვე ვა ში, თუ კი და ა ვა დე ბულ პა ტი მარს არა ა დეკ ვა ტუ რად მკურ ნა ლო ბენ, რის გა მოც ირ ღვე ვა ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის მე­3 მუხ ლი (წა მე ბის, არა ა და მი ა ნუ რი და ღირ სე ბის შემ ლახ ვე ლი მოპყ რო ბის აკ რძალ ვა), მივ მარ თავთ ევ რო სა სა მარ თლოს, რა­თა სა სა მარ თლოს რეგ ლა მენ ტის 39­ე მუხ ლის სა ფუძ ველ ზე სა ხელ მწი ფოს და ე ვა ლოს ადეკ ვა ტუ რი ზო მე ბის მი ღე ბა. ზო მე ბი შე იძ ლე ბა იყოს: პა ტიმ რის გა დაყ ვა ნა სპე ცი ა ლი ზი რე ბულ სტა ცი ო ნა რულ სამ კურ ნა ლო და წე სე ბუ ლე ბა­ში, სა თა ნა დო მკურ ნა ლო ბის ჩა ტა რე ბა, მათ შო რის ქი რურ გი უ ლი ჩა რე ვა და ა.შ. იმ საქ მე ებ ზე, სა დაც ჩვენ, ევ რო სა სა მარ თლოს მეშ ვე ო ბით, მო ვითხ ო ვეთ ასე თი ზო მე ბის გა ტა რე ბა, სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის დე პარ ტა მენ ტმა უკ ვე თა­ვად იშუ ამ დგომ ლა სა სა მარ თლოს წი ნა შე სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის მოთხ ოვ­ნით, რაც შე დე გი ა ნი აღ მოჩ ნდა კი დეც. თუმ ცა სამ წუ ხა რო ა, რომ ძი რი თად შემ თხვე ვა ში, სწო რედ ევ რო სა სა მარ თლოს ჩა რე ვის შემ დეგ ხდე ბო და ეს. სა­ინ ტე რე სოა კი დევ ერ თი გა რე მო ე ბა, იმ საქ მე ებ ზე, სა დაც პა ტი მარს ესა ჭი რო­ე ბო და ძვი რადღ ი რე ბუ ლი ქი რურ გი უ ლი ოპე რა ცი ა, სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის დე­პარ ტა მენ ტმა თა ვად იშუ ამ დგომ ლა სა სა მარ თლოს წი ნა შე სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბის მოთხ ოვ ნით, რაც სა სა მარ თლომ და აკ მა ყო ფი ლა. თუმ ცა ერთ შემ თხვე ვა ში, პა ტი მა რი, სა ხელ მწი ფო ექ სპერ ტი ზის დას კვნის თა ნახ მად, იყო სა შუ ა ლო სიმ ძი მის ავად მყო ფი. აქ უდა ვო ა, რომ სა ხელ მწი ფომ თა ვი აა რი და სწო რედ ფი ნან სურ და ნა ხარ ჯებს.

სა სა მარ თლო პრაქ ტი კის ანა ლი ზი სას ჩვე ნი ყუ რადღ ე ბა მი იქ ცია ერ თმა საქ მემ, სა დაც პა ტი მა რი, სა ხელ მწი ფო ექ სპერ ტი ზის დას კვნის შე სა ბა მი სად, და ა ვა დე ბუ ლი იყო სწო რედ იმ მძი მე და გა ნუ კურ ნე ბე ლი სე ნით, რაც წარ მო­ად გენს არა თუ სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბის, არა მედ მთლი ა ნად გა თა­

18

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

ვი სუფ ლე ბის სა ფუძ ველს. მი უ ხე და ვად ამი სა, თბი ლი სის სა ა პე ლა ციო სა სა­მარ თლომ არ და აკ მა ყო ფი ლა დაც ვის მხა რის შუ ამ დგომ ლო ბა და გან ჩი ნე ბის სა მო ტი ვა ციო ნა წილ ში მი უ თი თა სრუ ლი ად არა ა დეკ ვა ტუ რი და პა რა დოქ სუ­ლი რამ. კერ ძოდ, სა სა მარ თლოს აზ რით, მარ თა ლი ა, ექ სპერ ტი ზის დას კვნა ში მი თი თე ბუ ლი იყო, რომ ის სნე უ ლე ბე ბი, რი თაც პა ტი მა რი იყო და ა ვა დე ბუ ლი, გა ნე კუთ ვნე ბო და მძი მე და გა ნუ კურ ნე ბელ და ა ვა დე ბა თა კა ტე გო რი ას, მაგ­რამ ვი ნა ი დან მი თი თე ბუ ლი არ იყო, რომ პა ტი მა რი იყო მძი მედ და ა ვა დე ბუ ლი, ვერ გა ი ზი ა რებ და დაც ვის მხა რის პო ზი ცი ას სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის თა ო ბა­ზე. აქ ის მის კითხ ვა: რო გო რი შე იძ ლე ბა იყოს იმ ადა მი ა ნის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბა, რო მე ლიც და ა ვა დე ბუ ლია მძი მე და გა ნუ კურ ნე ბე ლი სე ნით? პა სუ ხი ამა ზე არის ერ თა დერ თი: მძი მე, მაგრამ სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლო, რო გორც ჩანს, სხვაგ ვა რად ფიქ რობს, თუმ ცა ვერ ასა ბუ თებს რა ტომ!!!

ერ თი გა რე მო ე ბა, რა მაც ჩვე ნი ყუ რადღ ე ბა მი იქ ცი ა, გახ ლავთ ასე ვე ის, რომ სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის შე სა ხებ შუ ამ დგომ ლო ბის გან ხილ ვი სას, სა სა­მარ თლო ახ დენს იმის გარ კვე ვას, თუ რამ დე ნად ხვდე ბა ექ სპერ ტი ზის დას­კვნა ში მი თი თე ბუ ლი დი აგ ნო ზე ბი იმ და ა ვა დე ბა თა ნუს ხა ში, რო მე ლიც ჯან­დაც ვის სა მი ნის ტროს 2003 წლის ბრძა ნე ბით არის დად გე ნი ლი, თუმ ცა გა­უ გე ბა რი ა, რა ტომ ხელ მძღვა ნე ლობს სა სა მარ თლო აღ ნიშ ნუ ლი ბრძა ნე ბა ზე დაყ რდნო ბით მა შინ, რო დე საც ეს უკა ნას კნე ლი ად გენს იმ და ა ვა დე ბა თა ჩა­მო ნათ ვალს, რო მე ლიც წარ მო ად გენს სას ჯე ლის მოხ დის გან სრუ ლად გა თა­ვი სუფ ლე ბის და არა გა და ვა დე ბის სა ფუძ ვლებს, ანუ აღ ნიშ ნუ ლი ნორ მა ტი უ­ლი აქ ტის გა მო ყე ნე ბას სა სა მარ თლო ახ დენს იმ შემ თხვე ვებ შიც, რომ ლე ბიც სცდე ბა ამ აქ ტის რე გუ ლი რე ბის ფარ გლებს. მიგ ვაჩ ნი ა, რომ ესეც არას წო რი პრაქ ტი კა ა.

რაც შე ე ხე ბა სას ჯე ლის მოხ დის გან მთლი ა ნად გა თა ვი სუფ ლე ბის შემ თხვე­ვებს, პრო ექ ტის ფარ გლებ ში აღ ნიშ ნუ ლი პრაქ ტი კა არ გვქო ნი ა, თუმ ცა იყო შემ თხვე ვა, რო დე საც პა ტი მა რი იყო უმ ძი მეს მდგო მა რე ო ბა ში, და ა ვა დე ბუ ლი გა ნუ კურ ნე ბე ლი სე ნით, ექ ვემ დე ბა რე ბო და გა თა ვი სუფ ლე ბას, მაგ რამ სა ხელ­მწი ფო ექ სპერ ტი ზის და ნიშ ვნი სა და ჩა ტა რე ბის გა ჭი ა ნუ რე ბუ ლი, ბი უ როკ­რა ტი უ ლი პრო ცე დუ რე ბის გა მო, ვერ მო ვას წა რით სა სა მარ თლო სად მი შუ ამ­დგომ ლო ბით მი მარ თვა და პა ტი მა რი ცი ხის სა ა ვად მყო ფო ში გარ და იც ვა ლა.

19

გავ რცე ლე ბუ ლი პრაქ ტი კით სა სა მარ თლო პა ტი მარს მთლი ა ნად ათა ვი სუფ­ლებს სას ჯე ლის მოხ დის გან მხო ლოდ უკი დუ რეს შემ თხვე ვებ ში, რო ცა ფაქ­ტობ რი ვად აშ კა რაა ლე ტა ლუ რი გა მო სა ვა ლი.

პა ცი ენ ტის უფ ლე ბე ბის დაც ვის ინ ტე რე სე ბი დან გა მომ დი ნა რე, თავს ვი კა­ვებთ კონ კრე ტუ ლი და ა ვა დე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის გვა რე ბის და სა ხე ლე ბის გან.

მა ნა ნა კო ბა ხი ძე

20

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბის დაც ვა თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გი ლებ ში

ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბა, რო გორც ადა მი ა ნის სო ცი ა ლუ რი უფ ლე ბა, გა რან­ტი რე ბუ ლია ყვე ლა ადა მი ა ნი სათ ვის, მათ შო რის სა ზო გა დო ე ბის იმ პი რე ბი სათ­ვი საც, რომ ლებ მაც სა მარ თალ დარ ღვე ვა ჩა ი დი ნეს. გა ე რო და რე გი ო ნა ლუ რი ინ­სტი ტუ ტე ბი დი დი ყუ რადღ ე ბას უთ მო ბენ პა ტი მარ თა ჯან დაც ვის სა კითხ ებს. ერ­თმა ნე თი სა გან უნ და გა ვარ ჩი ოთ სა ერ თა შო რი სო აქ ტე ბი, რომ ლე ბიც ზო გა დად ადა მი ა ნის უფ ლე ბებს შე ე ხე ბა და მათ ში ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა მთე ლი კა ტა ლო­გია მო ცე მუ ლი (მა გა ლი თად, ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა სა ყო ველ თაო დეკ ლა რა ცი ა, სა ერ თა შო რი სო პაქ ტე ბი, ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ა) და სა ერ თა შო რი სო აქ ტე ბი, რომ ლე ბიც უფ რო ვიწ რო ხა სი ათს ატა რე ბს და შე ე ხე ბა პა ტი მარ თა უფ ლე ბე ბის დაც ვას. ძი რი თა დად ეს აქ ტე ბი სა რე კო მენ და ციო ხა სი ათს ატა რე ბს.

გა ე როს პა ტი მარ თა მოპყ რო ბის მი ნი მა ლუ რი წე სე ბი (1957წ);გა ე როს პრინ ციპ თა ერ თობ ლი ო ბა ნე ბის მი ე რი ფორ მით და კა ვე ბულ ან და­

პა ტიმ რე ბულ პირ თა და სა ცა ვად (1988წ); გა ე როს ძი რი თა დი პრინ ცი პე ბი პა ტი მარ თა მოპყ რო ბის შე სა ხებ (1990);გა ე როს წე სე ბი თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თილ არას რულ წლო ვან თა დაც ვის შე­

სა ხებ (1990წ);ევ რო პის ცი ხის წე სე ბი ევ რო პის საბ ჭოს მი ნის ტრთა კო მი ტე ტის რე კო მენ და ცი ე ბი;ევ რო პის წა მე ბი სა და არა ა და მი ა ნუ რი, ღირ სე ბის შემ ლა ხველი მოპყ რო ბი­

სა და დას ჯის პრე ვენ ცი ის კო მი ტე ტის (CPT) ანაგ რი შე ბი.ამ კონ ტექ სტში მნიშ ვნე ლო ვა ნია აგ რეთ ვე, წა მე ბის და სას ტი კი, არა ა და მი­

ა ნუ რი და ღი სე ბის შემ ლა ხა ვი მოპყ რო ბი სა და სას ჯე ლის გა ე როს კონ ვენ ცია (1984წ); გა ე როს წა მე ბის სა წი ნა აღ მდე გო კო მი ტე ტის (CPT) გა დაწყ ვე ტი ლე­ბე ბი; წა მე ბისა და არა ა და მი ა ნუ რი ან ღირ სე ბის შემ ლახ ვე ლი მოპყ რო ბის ან დას ჯის აღ კვე თის ევ რო პუ ლი კონ ვენ ციის (1987წ) დე ბუ ლე ბე ბი.

მარ თა ლია, ზე მოაღ ნიშ ნუ ლი დო კუ მენ ტე ბი სა რე კო მენ და ციო ხა სი ათს ატა რე ბს, მაგ რამ სა ხელ მწი ფო ე ბი უზ რუნ ველ ყო ფენ მათ შეს რუ ლე ბას ეროვ­ნულ დო ნე ზე.

21

“ყვე ლა ადა მი ანს აქვს სი ცოცხ ლის, თა ვი სუფ ლე ბი სა და პი რა დი ხელ შე უ­ხებ ლო ბის უფ ლე ბა” (დეკ ლა რა ცი ის მე­3 მუხ ლი) და “ა რა ვის მი მართ არ უნ და იქ ნეს გა მო ყე ნე ბუ ლი წა მე ბა ან სას ტი კი, არა ა და მი ა ნუ რი და ღირ სე ბის შემ­ლახ ვე ლი მოპყ რო ბა ან სას ჯე ლი” (მუხ ლი მე­5). სა ყო ველ თაო დეკ ლა რა ცი ა­ში მო ცე მუ ლი ეს იმ პე რა ტი უ ლი მოთხ ოვ ნა დე ტა ლი ზი რე ბუ ლი და გაშ ლი ლია სხვა სა ერ თა შო რი სო აქ ტებ ში, მა გა ლი თად სა მო ქა ლა ქო და პო ლი ტი კურ უფ­ლე ბა თა სა ერ თა შო რი სო პაქ ტის მე­6 (1) და მე­7 მუხ ლე ბი. ამა ვე უფ ლე ბე ბის ინ ტერ პრე ტა ცია ხდე ბა ზე მოთ ჩა მოთ ვლილ აქ ტებ ში. ყვე ლა მათ გა ნი შე ი ცავს თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თილ პირ თა უფ ლე ბას ჯან მრთე ლო ბა ზე.

გა ე როს მი ერ მი ღე ბუ ლი დო კუ მენ ტი “პა ტი მარ თა მოპყ რო ბის მი ნი მა ლუ­რი სტან დარ ტე ბი შე ი ცავს თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გი ლებ ში პა ტი მარ თა მოპყ რო ბას თან და კავ ში რე ბულ ფუნ და მენ ტა ლურ წე სებს და ძი რი თად პრინ­ცი პებს, რო მელ თა შო რისაც პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის დაც ვას მნიშ ვნე ლო­ვა ნი ად გი ლი უჭი რავს.

პა ტი მარ თა მოპყ რო ბი სას ყურ ადღე ბა უნ და მი ექ ცეს მათ ჯან მრთე ლო ბას, ჯან დაც ვა სა და მკუ ნა ლო ბის დო ნეს ცი ხე ში, ჯან დაც ვის სამ სა ხუ რი უნ და შე­ე სა ბა მე ბო დეს სა ზო გა დო ე ბა ში არ სე ბულ დო ნეს. ეს უნ და იყოს ხე ლი სუფ ლე­ბის პა სუ ხის მგებ ლო ბის შე დე გი იმ ადა მი ა ნე ბი სად მი, რომ ლე ბიც მოკ ლე ბული არი ან თა ვი სუფ ლე ბას და ამი ტო მაც მთლი ა ნად არი ან და მო კი დე ბუ ლი სა ხელ­მწი ფო ზე.1 თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გი ლებ ში მე ტად რთუ ლია სა კუ თა რი ჯან მრთე ლო ბის დაც ვი სათ ვის აუ ცი ლე ბე ლი ან სა სურ ვე ლი ზო მე ბის მი ღე ბა. აქე დან გა მომ დი ნა რე ობს ხე ლი სუფ ლე ბის პო ზი ტი უ რი ვალ დე ბუ ლე ბა და იც­ვას პა ტიმ რე ბის სი ცოცხ ლის უფ ლე ბა, უზ რუნ ველ ყოს ნორ მა ლუ რი პი რო ბე ბი ცი ხე ში ჯან მრთე ლო ბის შე ნარ ჩუ ნე ბის, მოპყ რო ბის, ცხოვ რე ბი სა და შრო მი­სათ ვის, აგ რეთ ვე გა ა ტა როს მკურ ნა ლო ბი სა და მოვ ლის აუ ცი ლე ბე ლი და ქმე­დი თი ღო ნის ძი ე ბე ბი.

ეს წე სე ბი გა მო ი ყე ნე ბა აგ რეთ ვე იმ პირ თა მი მართ, რომ ლე ბიც იმ ყო ფე ბი­ან წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის იზო ლა ტო რებ ში, პო ლი ცი ის გან ყო ფი ლე ბებ ში და სხვა და წე სე ბუ ლე ბებ ში. ცი ხე ში სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბის წე სე ბი და დე ბუ­ლე ბე ბი, რომ ლე ბიც გა მო ი ყე ნე ბა პრაქ ტი კა ში, და ცუ ლი უნ და იქ ნეს პა ტიმ­

1 პა ტიმ რო ბის სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბი. PRI. თბი ლი სი 2000. გვ.79

22

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

რო ბი სა და და კა ვე ბის ყვე ლა და წე სე ბუ ლე ბა ში. აღ ნიშ ნუ ლი წე სე ბის მი ზა ნია, უზ რუნ ველ ყოს რო გორც პა ტი მარ თა ფი ზი კუ რი, ისე ფსი ქი კუ რი ჯან მრთე­ლო ბის უფ ლე ბა. ფსი ქი კუ რი ჯან მრთე ლო ბის მოშ ლა მოქ მე დებს ფი ზი კურ ზე და პი რი ქით. ა მი ტომ ჯან მრთე ლო ბის შე ნარ ჩუ ნე ბის აუ ცი ლე ბელ პი რო ბებს ასე ვე წარ მო ად გენს თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გი ლებ ში ცხოვ რე ბის ნორ­მა ლუ რი პი რო ბე ბის შექ მნა.

პა ტიმ რებ ზე ისე ვე ვრცელ დე ბა ჯან დაც ვის ხელ მი საწვ დო მო ბის პრინ ცი­პე ბი, რო გორც სხვა პი რებ ზე. პა ტიმ რე ბის ჯან მრთე ლო ბა ზე უნ და ზრუ ნავ­დეს კვა ლი ფი ცი უ რი სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლი.

პა ტი მარ თა მოპყ რო ბის მი ნი მა ლუ რი წე სე ბის თა ნახ მად, პა ტიმ რებ მა ამომ­წუ რა ვი ინ ფორ მა ცია უნ და მი ი ღონ რო გორც სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბის შე სა­ხებ, ასე ვე ხელ მი საწ ვდო მი პრო ცე დუ რე ბის, პრე პა რა ტე ბის და რაც მთა ვა რია, სა კუ თა რი ავად მყო ფო ბის შე სა ხებ. სა მე დი ცი ნო ინ ფორ მა ცია პა ტიმ რებს (ი სე ვე რო გორც ნე ბის მი ერ პა ცი ენტს) უნ და მიე წო დოს მის თვის გა სა გებ ენა ზე, უნ და იყოს ად ვი ლად აღ საქ მე ლი და სა მე დი ცი ნო მა ნი პუ ლა ცი ის გან ხორ ცი ე ლე ბი სას მან უნ და გა მო ხა ტოს ინ ფორ მი რე ბუ ლი თან ხმო ბა”. ა ტი მარს უნ და ჰქონ დეს სა­შუ ა ლე ბა, სა კუ თა რი ჯან მრთე ლო ბის შე სა ხებ ინ ფორ მა ცია და უბ რკო ლებ ლად მი ა წო დოს ნა თე სა ვებს და ად ვო კატს. CPT­ს 1992 წლის მე­3 ზო გად ანაგ რიშ ში მი თი თე ბუ ლი ა, რომ “თა ვი სუ ფა ლი ნე ბის გა მო ხატ ვა და კონ ფი დენ ცი ა ლუ რო ბა მი ე კუთ ვნე ბა ადა მი ა ნის ფუნ და მენ ტა ლურ უფ ლე ბებს “ “ ეს აუ ცი ლე ბე ლი პი რო­ბაა ექი მი სა და პა ცი ენ ტის ურ თი ერ თო ბი სათ ვის გან სა კუთ რე ბით ცი ხე ში, სა დაც პა ტი მარს არ შე უძ ლია თა ვი სუფ ლად აირ ჩი ოს ექი მი”.

პა ტი მარ თა მოპყ რო ბის წე სე ბის თა ნახ მად (24­ე წე სი), ყვე ლა პა ტი მარ მა უნ და გა ი ა როს სა მე დი ცი ნო შე მოწ მე ბა მი სი სა პა ტიმ რო ში მიყ ვა ნის თა ნა ვე და შემ დგომ შიც (სა ჭი რო ე ბის შემ თხვე ვა ში), რა თა დად გინ დეს, არის თუ არა და­ა ვა დე ბუ ლი ფი ზი კუ რად ან გო ნებ რი ვად; უნ და გან ხორ ცი ელ დეს შე სა ბა მი სი ზო მე ბი; მოხ დეს იმ პა ტი მარ თა იზო ლი რე ბა, რო მელ თა შე სა ხებ შე იძ ლე ბა გაჩ­ნდეს ეჭ ვი, რომ ისი ნი და ავ დე ბულ ი არი ან რა ი მე ინ ფექ ცი უ რი ან გა დამ დე ბი და ავ ადე ბით; უნ და გა მოვ ლინ დეს ფი ზი კუ რი და გო ნებ რი ვი ნაკ ლო ვა ნე ბე ბი, რო მელ ბმაც შე იძ ლე ბა ხე ლი შე უ შა ლოს პა ტი მარ თა გა მოს წო რე ბას და საფ­რთხე შე უქ მნას გარ შე მო მყოფთ.

23

სა ერ თა შო რი სო დო ნე ზე არა ერ თი დო კუ მენ ტია მი ღე ბუ ლი, რო მე ლიც შე ე­ხე ბა სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლის პა სუ ხიმ გებ ლო ბას თა ვი სუ ფლებაღ კვე თილ პა­ცი ენ ტებ ზე სა მე დი ცი ნო ექ სპე რი მენ ტე ბის ჩა ტა რე ბი სას. პირ ვე ლი დო კუ მენ ტი, რომ ელმაც სა ერ თა შო რი სო დო ნე ზე სა ფუძ ვე ლი ჩა უ ყა რა სა მე დი ცი ნო სფე რო ში ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა დაც ვის სა კითხ ებს, აგ რეთ ვე სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლის სის ხლის სა მარ თლის პა სუ ხიმ გებ ლო ბას ომის დროს ჩა დე ნი ლი და ნა შა უ ლე ბი­სათ ვის, II მსოფ ლიო ომის შემ დეგ ნა ცის ტებ ზე გა მარ თუ ლი სის ხლის სა მარ თლის პრო ცეს ზე შე მუ შა ვე ბუ ლი ნი უ ნ ბერ გის კო დექ სი იყო (1945წ). მას ში ჩა მო ყა ლიბ­და ის ძი რი თა დი პრინ ცი პე ბი, რომ ლე ბიც შემ დგომ გა ი შა ლა და და იხ ვე წა სხვა­დას ხვა სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ციის მი ერ მი ღე ბულ აქ ტებ ში.

სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლის მოქ მე დე ბე ბი თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თილ პი რებ­თან მი მარ თე ბა ში რეგ ლა მენ ტი რე ბუ ლია გა ე როს, გა ე როს სპე ცი ა ლი ზი რე ბუ­ლი ორ გა ნი ზა ცი ე ბის, ევ რო საბ ჭოს, ექიმ თა პრო ფე სი უ ლი ორ გა ნი ზა ცი ე ბის მი ერ.

მსოფ ლიო სა მე დი ცი ნო ასო ცი ა ცი ის ჰელ სი ნკის დეკ ლა რა ცია “ა და მი ან ზე ჩა ტა რე ბუ ლი სა მე დი ცი ნო კვლე ვის შე სა ხებ” (1964წ);

სა მე დი ცი ნო ეთი კის პრინ ცი პე ბი (1982წ);მსოფ ლიო სამ დი ცი ნო ასო ცი ა ცი ის ტო კი ოს დეკ ლრა ცია “და კა ვე ბულ თა

და პა ტი მარ თა წა მე ბის ან სხვა სას ტი კი, არა ა და მი ა ნუ რი ან ღი რსე ბის შემ ლა­ხველი მოპყ რო ბის ან დას ჯის შემ თხვე ვა ში” (1975წ);

მსოფ ლიო სა მე დი ცი ნო ასო ცი ა ცი ის ჰამ ბურ გის დეკ ლა რა ცია ექიმ თათ ვის, რომ ლე ბიც უარს აცხ ა დე ბენ წა მე ბის ან სას ტი კი არა ა და მი ა ნუ რი ან ღირ სე ბის შემ ლა ხველი მოპყ რო ბის სხვა ფორ მებ ში მო ნა წი ლე ო ბა ზე ან მათ და ფარ ვა ზე (1997წ) და სხვა;

CPT­მ თა ვის ან გა რიშ ში მი უ თი თა, რომ სა მე დი ცი ნო ხა სი ა თის ექ სპე რი­მენ ტი, რომ ლის ობი ექ ტი შე იძ ლე ბა იყოს პა ტი მა რი, უნ და ჩა ტარ დეს პა ტიმ­რის ჯან მრთე ლო ბის გა უმ ჯო ბე სე ბის მიზ ნით. ისი ნი არ უნ და გა მო ი ყე ნო ექ­სპე რი მენ ტებ ში, რო მელ მაც შე იძ ლე ბა გა მო იწ ვი ოს ფი ზი კუ რი ან მო რა ლუ რი ტრავმა.1 პა ტიმ რებ ზე სა მე დი ცი ნო კვლე ვის ჩა ტა რე ბა მე ტად ფრთხილ მიდ­

1 ვრო პუ ლი ცი ხის წე სე ბი. მი ნის ტრთა კო მი ტე ტის რე კო მენ და ცი ა. №R (87)3. 12.02.1987

24

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

გო მას სა ჭი რო ებს, ვი ნა ი დან პა ტი მა რი შე იძ ლე ბა თა ნახ მა იყოს მო ნა წი ლე ო ბა მი ი ღოს ამ გვარ კვლე ვა ში გა თა ვი სუფ ლე ბის ან პა ტიმ რო ბის ვა დის შემ ცი რე­ბის მიზ ნით, უნ და არ სე ბობ დეს იმის გა რან ტი ე ბი, რომ პა ტი მარ მა მის ცა ინ­ფორ მი რე ბუ ლი და ნე ბა ყოფ ლო ბი თი თან ხმო ბა.1

აღ ნიშ ნულ დო კუმე ნ ტებ ში გან სა კუთ რე ბუ ლი ყუ რადღ ე ბა ეთ მო ბა ექი მის პრო ფე სი ულ საქ მი ა ნო ბას. ე ქი მი უნ და ას რუ ლებ დეს თა ვის ფუნ ქცი ებს და არ ერე ო დეს დის ცი პლი ნის დამ ყა რე ბის სა კითხ ებ ში. ამ სა კითხს არა ერ თი სა ერ­თა შო რი სო აქ ტი მი ეძღ ვნა.

ყვე ლა სა ერ თა შო რი სო დო კუ მენ ტი, რო მე ლიც შე ე ხე ბა თა ვი სუფ ლე ბა აღ­კვე თილ პირ თა უფ ლე ბებს ერ თმნიშ ვნე ლოვ ნად მი უ თი თებს, რომ აკ რძა ლუ ლია მტკი ცე ბუ ლე ბა თა მო პო ვე ბის მიზ ნით სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლის გა მო ყე ნე ბა.

ცი ხე ში ექიმ თა პა სუ ხის მგებ ლო ბის სა კითხს შე ე ხე ბა 1979 წელს ათენის ცი ხე ებ ში მო მუ შა ვე ჯან დაც ვის პრო ფე სი უ ლი მუ შა კე ბის შეკ რე ბა ზე მი ღე ბუ­ლი ეგ რეთ წო დე ბუ ლი “ა თე ნის ფი ცი”, რო მე ლიც შე ე ხე ბა პატ მარ თა უფ ლე­ბებს, მი ი ღონ ხა რის ხი ა ნი პრო ფე სი უ ლი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა და ექიმ თა პა სუ ხის მგებ ლო ბას ამ სფე რო ში. ეს ვალ დე ბუ ლე ბე ბი შემ დგომ ში მდგო მა რე­ობს: სა მე დი ცი ნო პერ სო ნალ მა თა ვი უნ და შე ი კა ვოს სას ჯე ლის სან ქცი ო ნი რე­ბი სა და გა მარ თლე ბი სა გან; თა ვი შე ი კა ვოს წა მე ბის ყო ველ გვა რი გა მოვ ლი ნე­ბი სა გან; არ ჩა ტარ დეს არა ნა ი რი ექ სპე რი მენ ტი პა ტიმ რებ ზე მა თი თან ხმო ბის გა რე შე; უნ და იქ ნეს და ცუ ლი ნე ბის მი ე რი ინ ფორ მა ცია პა ტიმ რის ჯან მრთე­ლო ბის შე სა ხებ, თუ პა ტი მარს შეს წევს გო ნივ რუ ლი უნა რი, აღიქ ვას შიმ ში ლო­ბით გა მოწ ვე უ ლი შე დე გე ბი, ექი მის მხრი დან ხე ლოვ ნუ რი კვე ბის იძუ ლე ბით მი ცე მა და უშ ვე ბე ლია და სხვა. შიმ ში ლო ბის დროს საკ ვე ბის იძუ ლე ბით მი ცე­მა აკ რძა ლუ ლია ექიმ თა მსოფ ლიო ასო ცი ა ცი ის ტო კი ოს დეკ ლა რა ცი ი თაც. შიმ ში ლო ბის დროს ჯანმრთე ლო ბის გა უ ა რე სე ბის შემ თხვე ვა ში, სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლი ვალ დე ბუ ლია, აც ნო ბოს შე სა ბა მის უწყ ე ბას. ევ რო პის მი ნის ტრთა კო მი ტე ტის მი ერ მი ღე ბუ ლი რე კო მენ და ცი ის მი ხედ ვით,2 სა ხელ მწი ფოს მი ერ მი ღე ბუ ლი ზო მე ბი ეფუძ ნე ბა ეროვ ნულ კა ნონ მდებ ლო ბას და აქე დან გა მომ­დი ნა რე ყო ველ კონ კრე ტულ შემ თხვე ვა ში საქ მე უნ და გა დაწყ დეს ევ რო საბ­

1 ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა ცი ხე ებ ში. სა ერ თა შო რი სო და ეროვ ნუ ლი სტან დარ ტე ბი. თბი ლი სი 2007. გვ.27.

2 ევ რო პის საბ ჭოს მი ნის ტრთა კო მი ტე ტის რე კო მენ და ცია №R(98)7.

25

ჭოს წევ რი­ ქვეყ ნის კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით. ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა ზე უა რის თქმა ან რა ი მე ფორ მით შეზღუდ ვა სა ერ­

თა შო რი სო ინ სტან ცი ე ბის მი ერ გა ნი ხი ლე ბა, რო გორც ადა მი ა ნის უფ ლე ბე ბის დარ ღვე ვა, წა მე ბა ან არა ა და მი ა ნუ რი მოპყ რო ბა. ეს ნათ ლად ჩანს ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი სა სა მარ თლოს მი ერ გან ხი ლუ ლი საქ მე ე ბი დან.

და კა ვე ბის პრო ცეს ში ან უკ ვე და კა ვე ბულ პირ თათ ვის სა მე დი ცი ნო დახ მა­რე ბის არგა წე ვა ან არა სა თა ნა დო გა წე ვა წარ მო ად გენს არა ა და მი ა ნურ ან და­მამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბას. საქ მე ში “ი ლა ნი თურ ქე თის წი ნა აღ მდეგ”, პო ლი ცი­ე ლებ მა და კა ვე ბი სას პი რი მძი მედ დაჭ რეს თავ ში და 36 სა ა თის გან მავ ლო ბა ში არ აღ მო უ ჩი ნეს სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა.

სა მე დი ცი ნო პერ სო ნალ მა სა მე დი ცი ნო მა ნი პუ ლა ცი ე ბით საფ რთხე არ უნ­და შე უქ მნას პი რის სი ცოცხ ლესა და ჯან მრთე ლო ბას. აღ ნიშ ნულ სა კითხ თან და კავ ში რე ბით მდი და რი პრაქ ტი კა გა აჩ ნია ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პულ სა სა მარ თლოს, რო მე ლიც ყო ველ კონ კრე ტულ საქ მე ში გა ნი ხი ლავს პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბას და არ კვევს, ცი ხის ად მი ნის ტრა ცი ამ აღ მო უ­ჩი ნა თუ არა და ა ვა დე ბულ პა ტი მარს სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ო ბა, კვა ლი ფი­ცი უ რი იყო თუ არა მომ სა ხუ რე ბა, მკურ ნა ლო ბის რა სა ხე იქ ნა არ ჩე უ ლი. მა გა­ლი თად, მძი მე და ა ვა დე ბულს, რო მელ საც სჭირ დე ბო და სას წრა ფო გა და უ დე­ბე ლი ოპე რა ცი ა, ან სა ა ვად მყო ფო ში მო თავ სე ბა, აღ მო უ ჩი ნეს თუ არა სას წრა­ფო სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა, თუ მის თვის დახ მა რე ბა შე მო ი ფარ გლა მხო ლოდ სა მე დი ცი ნო კონ სულ ტა ცი ით (საქ მე “ მაკ გინ შეი და სხვე ბი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდეგ”).1

ზო გი ერთ შემ თხვე ვა ში და საშ ვე ბია სა მე დი ცი ნო ჩა რე ვა და ნა შა ულ ში მი სი მო­ნა წი ლე ო ბის და მა დას ტუ რე ბელი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბის მო სა პო ვებ ლად (მაგ: სის ხლის აღე ბა არ წარ მო ად გენს არა ა და მი ა ნურ ან და მამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბას ან პი რად ცხოვ რე ბა ში ჩა რე ვას), მაგ რამ ამავ დრო უ ლად უნ და იქ ნეს გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი ის ფაქ ტიც, რომ პირს, სა მე დი ცი ნო ჩა რე ვი სას, მის ჯან მრთე ლო ბას არ უნ და მი ად გეს ტან ჯვა, გა მო ყე ნე ბუ ლი მე თო დე ბი არ უნ და იქ ნეს და მამ ცი რე ბე ლი ან არა ა და მი ა ნუ­რი, გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი უნ და იქ ნეს, გა მო ყე ნე ბულ მა სა მე დი ცი ნო მე თო დებ მა პირს

1 თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თი ლი პი რე ბის ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის ში და სა ხელ მწი ფო ებ­რი ვი გა რან ტი ე ბი და სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბი. თბი ლი სი 2008წ. გვ.62.

26

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

მი ა ყე ნა თუ არა ტკი ვი ლი ან ფი ზი კუ რი ტან ჯვა, ასე ვე გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი უნ და იქ ნეს, სა მე დი ცი ნო ჩა რე ვამ ხომ არ გა მო იწ ვია პი რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო­ბის გა უ ა რე სე ბა. საქ მეში “ კა რას ტი ნო ვი ბულ გა რე თის წი ნა აღ მდეგ” ნარ კო ტი კე ბის გამ სა ღე ბელს პო ლი ცი ე ლებ მა, ფი ზი კუ რი და ძა ლა დო ბის მეშ ვე ო ბით, გა და აყ ლა პეს მე დი კა მენ ტე ბი, ნარ კო ტი კე ბის რა ო დე ნო ბი სა და სა ხის და სად გე ნად. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბი სათ ვის ცნო ბი ლი იყო, რომ ეჭ ვმი ტა ნი ლი ნარ კო ტიკს მა ლავ და პირ ში და მუ ცელ ში მას არ შე ეძ ლო ჰქო ნო და დი დი ოდე ნო ბა, ოთხმა პო ლი ცი ელ მა შე იპყ რო და მას იძუ ლე ბით გა და აყ ლა პა მე დი კა მენ ტე ბი, ე ქი­მე ბის დახ მა რე ბით. ამ პირ მა გა ნი ცა და ძლი ე რი ფი ზი კუ რი და ფსი ქი კუ რი ტან ჯვა, თა ნაც იგი ამ მდგო მა რე ო ბა ში შეპყ რო ბი ლი იყო პო ლი ცი ე ლე ბის მი ერ. წი ნას წარ არ იქ ნა შე ფა სე ბუ ლი მე დი კა მენ ტე ბის ზე მოქ მე დე ბის შე დე გი პი რის ჯან მრთე ლო ბა­ზე. ევ რო პის სა სა მარ თლოს ამ გვა რი მოპყ რო ბა არა ა და მი ა ნურ და და მამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბად და მე­3 მუხ ლის დარ ღვე ვად შე ა ფა სა.

საქ მე ში “ მუ ი ზე ლი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ” აღი ნიშ ნა, რომ ჯან მრთე­ლო ბის მდგო მა რე ო ბა ინ ვა ლი დო ბა, ასა კი წარ მო ად გენს ის ეთ პი რო ბე ბს, რო­ცა შე იძ ლე ბა და ის ვას სა კითხი ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის მე­3 მუხ ლის დარ ღვე­ვის შე სა ხებ. პი რი, რო მელ საც 15 წლით პა ტიმ რო ბა ჰქონ და მის ჯი ლი, დას ნე­ულ და ონ კო ლო გი უ რი და ა ვა დე ბით. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ იგი სა მო ქა ლა ქო სა ა ვად მყო ფო ში მო ა თავ სეს, მკურ ნა ლო ბის თე რა პი ული კურ სის გავ ლი სას ხელ ბორ კი ლებ ში იმ ყო ფე ბო და. მი სი ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბა თან და­თან უა რეს დე ბო და. სა სა მარ თლომ მი იჩ ნი ა, რომ მის მა გა ხან გრძლი ვე ბულ მა პა ტიმ რო ბამ გან მცხა დე ბელს მი ა ყე ნა ტან ჯვა, რო მე ლიც აღე მა ტე ბო და პა­ტიმ რო ბი სათ ვის და მა ხა სი ა თე ბელ ტან ჯვას, ამ გვა რი მოქ მე დე ბა, თა ვი სი ხა­სი ა თით, წარ მო ად გენ და არა ა და მი ა ნურ და და მამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბას.

ინ ვა ლი დი პა ტიმ რის (ო რი ვე კი დუ რის დამ ბლა) სა პა ტიმ რო ად გილ ში ყოფ ნა, რო დე საც მას არ გა ე წე ვა ადეკ ვა ტუ რი დახ მა რე ბა (ზოგ ჯერ მეთ ვალ ყუ რე ო ბასა და და ხამ რე ბას აღ მო უ ჩენ დნენ ექ თა ნი და პა ტიმ რე ბი, ხო ლო თვე ში ერ თი დღე მას ეხ მა რე ბოდ ნენ ახ ლობ ლე ბი) წარ მო ად გენს ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის მე­3 მუხ­ლის დარ ღვე ვას, (საქ მე “ ფარ ტბი ე რი ლატ ვი ის წი ნა აღ მდეგ”). გან მცხა დე ბელს ჯერ სას ჯე ლის და ნიშ ვნამ დე ჩა უ ტარ და სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზა, შემ დეგ სა მე­დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზა სას ჯე ლის მოხ დი სას ჰქონ და და ნიშ ნუ ლი ჯან მრთე ლო ბის

27

მდგო მა რე ო ბის გა უ ა რე სე ბის გა მო, მაგ რამ ექ სპერ ტი ზის არც ერ თი დას კვნა არ ად გენ და მი ზე ზობ რივ კავ შირს პა ტიმ რის მდგო მა რე ო ბის გა უ ა რე სებ სა და ცი­ხის პი რო ბე ბის გა მო. ევ რო პულ მა სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ად გი ლი ქონ და არა ა და მი ა ნურ და და მამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბას იმ დე ნად, რამ დე ნა დაც პა ტიმ რო­ბა ში ყოფ ნა და ცი ხის პი რო ბე ბი აუ ა რე სებ და პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბას, მი სი ხე­იბ რო ბა და ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბა, ასე ვე ასა კი (84წ) მას ში წარ მო შო ბდა დამ ცი რე ბი სა და არას რულ ფა სოვ ნე ბის გრძნო ბას.

სა ხელ მწი ფოს ეკის რე ბა არა მარ ტო პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის ვალ დე ბუ ლე ბა, არა მედ მა თი სი ცოცხ ლის დაც ვაც, მის იუ რის დიქ ცი ა ში შე მა ვა­ლი ყვე ლა პი რის სი ცოცხ ლე უნ და იქ ნეს და ცუ ლი. ეს კი თა ვის თავ ში მო ი ცავს ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის ვალ დე ბუ ლე ბას, რო მე ლიც გა მო ი ხა ტე ბა სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის გა წე ვა სა და თვით მკვლე ლო ბის თა ვი დან აცი ლე ბა ში. სა ხელ მწი ფოს ვალ დე ბუ ლე ბაა, და იც ვას თა ვი სუფ ლე ბააღ კვე თილ პირ თა ჯან მრთე ლო ბა, აღ­მო უ ჩი ნოს მათ სა თა ნა დო ადეკ ვა ტუ რი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა, თუ კი ამას პა­ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბა მო ითხ ოვს, მათ შო რის სა სიკ ვდი ლო შე დე გის თა ვი დან აცი ლე ბის მიზ ნი თაც. გა მომ დი ნა რე ჯან დაც ვის მსოფ ლიო ორ გა ნი ზა ცი ის მი ერ მი ღე ბუ ლი ჯან მრთელო ბის გან საზღ ვრე ბი დან, ჯან მრთე ლო ბა ში მო ი აზ რე ბა რო გორც ადა მი ა ნის ფი ზი კუ რი, ისე ფსი ქი კუ რი მდგო მა რე ო ბა.

მათ ისე თი ვე უფ ლე ბე ბი გა აჩ ნი ათ ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა ზე, რო გორც სხვა პი რებს. პი რე ბი, რომ ლე ბიც მიჩ ნე ულ ი არი ან სუ ლი თ ა ვად მყო ფე ბად არ შე იძ ლე ბა იმ ყო ფე ბოდ ნენ პა ტიმ რო ბა ში. ასე თი პა ტიმ რე ბი უნ და იმ ყო ფე ბოდ­ნენ სპე ცი ა ლურ და წე სე ბუ ლე ბებ ში და სა მე დი ცი ნო მეთ ვალ ყუ რე ო ბის ქვეშ”.1

პა ტიმ რებ თან მოპყ რო ბის მი ნი მა ლურ წე სებ ში მი თი თე ბუ ლი ა, რომ ცი ხე ში არ შე იძ ლე ბა იმ პირ თა მო თავ სე ბა, რომ ლე ბიც აღი არე ბულნი არი ან სუ ლი ე რად და­ა ვა დე ბუ ლად და თუ ასე თი რამ და ფიქ სირ და, სა ჭი როა სას წრა ფო ზო მე ბის მი ღე­ბა მა თი სუ ლი ე რად და ვა დე ბულ თა და წე სე ბუ ლე ბა ში გა და საყ ვა ნად. პა ტიმ რე ბი, რომ ლე ბიც სუ ლით და ა ვა დე ბულ ნი არი ან, მო თავ სე ბუ ლი უნ და იქ ნენ მუდ მივი მეთ ვალ ყუ რე ო ბის ქვეშ და მა თი მკურ ნა ლო ბა უნ და გან ხორ ცი ელ დეს სპე ცი ა­ლურ და წე სე ბუ ლე ბა ში ექიმ თა ხელ მძღვა ნე ლო ბით; ამ კა ტე გო რი ის პა ტიმ რე ბი

1 და ნა შა უ ლის პრე ვენ ცი ი სა და დამ ნა შა ვე თა მი მართ მოპყ რო ბის მი ნი მა ლუ რი წე სე­ბი. გა ე როს ეკო ნო მი კუ რი და სო ცი ა ლუ რი საბ ჭოს რე ზო ლუ ცია 663 (XXIV) 1957წ და 2076 (LXII) 1997 წ.

28

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

ცი ხე ში ყოფ ნი სას ექიმ თა მუდ მივი მეთ ვალ ყუ რე ო ბის ქვეშ უნ და იმ ყო ფე ბოდ ნენ; სა მე დი ცი ნო ან ფსი ქი ატ რი ულ მა სამ სა ხურ მა, რომ ლე ბიც პე ნი ტენ ცი ა ლურ და­წე სე ბუ ლე ბებ თან ფუნ ქცი ო ნი რე ბენ, უნ და უზ რუნ ველ ყონ ყვე ლა ამ პა ტიმ რის ფსი ქი ატ რი უ ლი მკურ ნა ლო ბა (პრინ ცი პი 82).

საქ მე ში “ ჰუ ი ლუ თურ ქე თის წი ნა აღ მდეგ” გან მცხა დე ბე ლი სა და ვოდ ხდი­და თა ვი სი შვი ლის გარ დაც ვა ლე ბას. პა ტი მა რი თა ვის ტკი ვილს უჩი ო და. ცი­ხის ად მი ნის ტრა ცი ამ ის სა ა ვად მყო ფო ში გა და იყ ვა ნა, თუმ ცა მა ლე ვე ცი ხე ში ისე და აბ რუ ნეს, რომ ექიმს არც კი გა უ სინ ჯავს. ჯან მრთე ლო ბის გა უ ა რე სე ბის გა მო ის კვლავ სა ა ვად მყო ფო ში გადაიყვანეს, სა დაც გარ და იც ვა ლა. ევ რო­პულ მა სა სა მარ თლომ მე­2 მუხ ლის დარ ღვე ვა და ად გი ნა, რად გან სას ჯე ლაღ­სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბის ად მი ნის ტრა ცი ამ არ გა უ წია შე სა ბა მი სი სა მე დი­ცი ნო დახ მა რე ბა, არ და იც ვა მსხვერ პლის ჯან მრთე ლო ბა და სი ცოცხ ლე. ეს ვალ დე ბუ ლე ბა სა ხელ მწი ფოს პი რის და კა ვე ბი სას ეკის რე ბა.

ცი ხის ად მი ნის ტრა ცი ამ უნდა მიიღოს პრო ფი ლაქ ტი კუ რი ზო მე ბი ინ ფექ­ცი ურ და ა ვა დე ბა თა აღ საკ ვე თად. ამ გავ რი ღო ნის ძი ე ბე ბი იმის სა წინ და რი ა, რომ სა თა ნა დო მკურ ნა ლო ბა ჩა უ ტარ დე ბა ავად მყოფ პა ტი მარ საც და და ცუ­ლი იქ ნე ბა სხვა პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბაც.

და კა ვე ბი სას სა ხელ მწი ფოს გა აჩ ნია ვალ დე ბუ ლე ბა, და იც ვას მი სი ჯან­მრთე ლო ბა და სი ცოცხ ლე. მათ უნ და გა ე წი ოს სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა, რა თა თა ვი დან იქ ნეს აცი ლე ბუ ლი პი რის სიკ ვდი ლი”. მე ო რე მხრივ, სა ხელ მწი ფომ თა ვი სი ვალ დე ბუ ლე ბე ბი შეძ ლე ბის დაგ ვა რად უნ და შე ას რუ ლოს, ანუ “ სა ხელ­მწი ფოს მხრი დან პო ზი ტი უ რი ვა დე ბუ ლე ბე ბის შე უს რუ ლებ ლო ბას ად გი ლი ჰქონოდა მხო ლოდ იმ შემ თხვე ვა ში, რო დე საც მათ უფ ლე ბა მო სი ლე ბის ფარ­გლებ ში არ მი ი ღეს ზო მე ბი, რო მელ თა გო ნივ რუ ლი შე ფა სე ბი სას შეძ ლებ დნენ, თა ვი დან აე ცი ლე ბი ნათ სიკ ვდი ლის რე ა ლუ რი და გა და უ დე ბე ლი რის კი ( “სას­ვუ ზო ჰა გე რი და სხვე ბი შვე დე თის წი ნა აღ მდეგ”).1

გან მცხა დე ბე ლი მი სი შვი ლის გარ დაც ვა ლე ბის მი ზე ზად ცი ხის პი რო ბებ სა და არა სა თა ნა დო სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბას მი იჩ ნევ და. მი სი აზ რით, რუ სე თის ფე დე რა ცი ამ და არ ღვია სპსპ მე­6, მე­7 და მე­10 მუხ ლე ბი. ლან ცო ვას შვი ლი

1 ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა ცი ხე ებ ში. სა ერ თა შო რი სო და ეროვ ნუ ლი სტან დარ ტე ბი. თბი ლი სი 2007. გვ.73 “

29

ცი ხე ში და ა ვად და, ცი ხის ად მი ნის ტრა ცი ამ მას დრო უ ლად არ აღ მო უ ჩი ნა სა­მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა, რაც პა ტიმ რის გარ დაც ვა ლე ბის მი ზე ზი გახ და. ამ გვა­რი დახ მა რე ბა მან მი ი ღო მხო ლოდ სიკ ვდი ლის წინ, რო მე ლიც დაგ ვი ა ნე ბუ ლი იყო. ამ შემ თხვე ვა ში სა ხელ მწი ფომ არ შე ას რუ ლა ვალ დე ბუ ლე ბა და არ და­იც ვა პა ტი მარ თა სი ცოცხ ლე.1 გა ე როს ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა კო მი ტე ტის გა­დაწყ ვე ტი ლე ბა “ ლან დსო ვა რუ სე თის წი ნა აღ მდეგ”.

ევ რო პუ ლი სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბის ანა ლი ზის სა ფუძ ველ ზე შე იძ ლე ბა და ვას კვნათ, რომ ცალ კე ულ საქ მე ებ ში ევ რო კონ ვენ ცი ის მე­3 მუხ­ლის დარ ღვე ვად ჩა ით ვლე ბა სა მარ თალ დამ ცა ვი ორ გა ნო ე ბის ან ცი ხის ად მი­ნის ტრა ცი ის მი ერ პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბი სად მი გულ გრი ლი და მო კი დე ბუ ლე ბა და აქე დან გა მომ დი ნა რე სა ხელ მწიფო ორ გა ნო ებს ეკის რე­ბათ მთე ლი რი გი ვალ დე ბუ ლე ბე ბი თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თილ პირ თა ჯან მრთე­ლო ბის და სა ცა ვად:

პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბი სა და კე თილ დღე ო ბის დაც ვა (MC.Feely v.UK);პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის საფ რთხის შემ ქმნე ლი გა რე მო ე ბე ბი სას, ხე ლი­

სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბი ვალ დე ბულ ნი არი ან მი ი ღონ შე სა ბა მი სი ღო ნის ძი ე ბე­ბი, შე ა მოწ მონ პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბა, ან მის ცენ მათ სა­მე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბით სარ გებ ლო ბის შე საძ ლებ ლო ბა (Keenan v.UK);

პა ტიმ რის მკურ ნა ლო ბა ზუს ტად უნ და შე ე სა ბა მე ბო დეს სა მე დი ცი ნო თუ ფსი ქი ატ რი ულ სა ჭი რო ე ბას (Aerst v.Belgium);

სა მე დი ცი ნო მო ნა ცე მებ სა და პი რად საქ მე ში უნ და და ფიქ სირ დეს მი სი სა მე­დი ცი ნო მო ნა ცე მე ბი და ჩა ტა რე ბუ ლი მკურ ნა ლო ბის შე დე გე ბი (Keenan v. UK);

სამ დი ცი ნო ჩა რე ვის სა ჭი რო ე ბის შემ დგომ არ და ა კის რონ პა ტი მარს ისე­თი სას ჯე ლი, რო მელ საც შე უძ ლია საფ რთხე შე უქ მნას პა ტიმ რის ფი ზი კურ და ფსი ქი კურ მდგო მა რე ო ბას (Keenan v.UK).2

მა რი ნა კვა ჭა ძე

1 აქ ვე. გვ. 74.2 წა მე ბის აკ რძალ ვა. თბი ლი სი 2004წ. გვ.36.

30

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბა ევ რო სა სა მარ თლოს პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თლის მი ხედ ვით

ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბა ანუ ყო ვე ლი ადა მი ა ნის უფ ლე ბა, და ცუ ლი და შე­ნარ ჩუ ნე ბუ ლი იქ ნეს მი სი რო გორც ფი ზი კუ რი, ისე ფსი ქი კუ რი სიმ რთე ლე, ერ თ­ერ თია იმ ფუნ და მენ ტურ ბუ ნე ბით უფ ლე ბა თა გან, რო მე ლიც ხე ლუ ხებ­ლად ძა ლა ში რჩე ბა თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის პე რი ოდ ში.

ყო ველ პა ტი მარს უფ ლე ბა აქვს და უბ რკო ლებ ლად მი უწ ვდე ბო დეს ხე ლი ისე თი ვე სტან დარ ტის სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბა ზე, რო გორ საც სა ხელ მწი ფო თა ვი სუფ ლე ბა ში მყო ფი პი რე ბის თვის უზ რუნ ველ ყოფს. თუმ ცა გან სხვა ვე ბით ამ უკა ნას კნელ თა გან, რო მელ თაც შე უძ ლი ათ და მო უ კი დებ ლა დაც იზ რუ ნონ სა კუ თა რი ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა ზე, თა ვად აირ ჩი ონ სა მე დი ცი ნო მომ სა­ხუ რე ბის სა ხე ე ბი, თა ვი სუფ ლად მი ი ღონ ის სა ე ქი მო თუ მე დი კა მენ ტო ზუ რი მკურ ნა ლო ბა, რო მელ საც სა ჭი როდ ჩათ ვლი ან, პა ტიმ რე ბის ჯან მრთე ლო ბა ზე ზრუნ ვა სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ე ბის პირ და პი რი და უშუ ა ლო ვალ დე ბუ ლე ბა ა, რად გან თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის პი რო ბებ ში პა ტიმ რე ბი მთლი ა ნად ამ ორ გა­ნო თა ძა ლა უფ ლე ბი სა და კონ ტრო ლის ქვეშ იმ ყო ფე ბი ან და მოკ ლე ბუ ლი არი­ან შე საძ ლებ ლო ბას, და მო უ კი დებ ლად იზ რუ ნონ სა კუ თარ თავ ზე.

მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის არც ერ თი მუხ ლი პირ და პირ არ იცავს ადა მი ა ნის, მათ შო რის პა ტი მარ თა, ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბას, ევ რო პულ სა სა მარ თლოს არა ერ თხელ უმ სჯე ლია სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბის სა კითხ ზე პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის უფ­ლე ბის დარ ღვე ვის გა მო. ყვე ლა ზე ზუს ტი, დე ტა ლუ რი და ამომ წუ რა ვი ხა სი­ა თის მა სა ლა და გზამ კვლე ვი იმი სათ ვის, რომ გა ვარ კვი ოთ, რა ჭრილ სა და კონ ტექ სტში იხი ლავს ევ რო სა სა მარ თლო მსგავ სი ში ნა არ სის სა ჩივ რებს, სა სა­მარ თლოს პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თა ლი ა.

საქ მე ში “ მუ ი ზე ლი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ პირ და პირ გა ნაცხ ა და: “კონ ვენ ცია არ შე ი ცავს არა ნა ირ პი რო ბას, სპე ცი ფი კუ რად ეხე ბო­დეს თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თი ლი პი რე ბის ავად მყო ფო ბას, მაგ რამ ეს არ გა მო­რიცხ ავს იმას, რომ ავად მყო ფი ადა მი ა ნის და პა ტიმ რე ბამ შე იძ ლე ბა წა მოჭ რას სა კითხ ე ბი, რომ ლე ბიც კონ ვენ ცი ის მე­3 მუხ ლის სფე როს გა ნე კუთ ვნე ბა.”1

1 Mouisel vs. France 2002

31

ამ და სხვა საქ მე თა ანა ლი ზი ცხად ყოფს, რომ პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბის დარ ღვე ვის სა კითხს სა სა მარ თლო ყვე ლა ზე ხში რად სწო რედ კონ­ვენ ცი ის მე­3 მუხ ლის, კერ ძოდ კი წა მე ბის, არა ა და მი ა ნუ რი და და მამ ცი რე ბე­ლი მოპყ რო ბის ჭრილ ში გა ნი ხი ლავს.

თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გი ლებ ში ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის კონ ტექ­სტში ევ რო პულ მა კო მი სი ამ და ევ რო პულ მა სა სა მარ თლომ ბევ რჯერ აღ ნიშ­ნეს, რომ ადეკ ვა ტუ რი სა მე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბის უზ რუნ ველ ყო ფის არარ სე­ბო ბა შე საძ ლოა მე­3 მუხ ლის სა წი ნა აღ მდე გო იყოს.1

სა ხელ მწი ფომ უნ და უზ რუნ ველ ყოს, რომ პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბა და კე თილ­დღე ო ბა ადეკ ვა ტუ რად იყოს და ცუ ლი, მათ შო რის სა თა ნა დო სა მე დი ცი ნო დახ მა რე­ბის გა წე ვი თაც (იხ . “კუდ ლა პო ლო ნე თის წი ნა აღ მდეგ” 2000, ასე ვე “ ჰუ ტარ დო შვე ი­ცა რი ის წი ნა აღ მდეგ” 1994, “კა ლაშ ნი კო ვი რუ სე თის წი ნა აღ მდეგ” 2002).

საქ მე ში “ ტან კო ფი ნე თის წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ სა­მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის მი უ ღებ ლო ბა შე იძ ლე ბა ჩა ით ვა ლოს მე­3 მუხ ლის დარ­ღვე ვად (იხ. ასე ვე “ კო ტელ ლა ნი დერ ლან დე ბის წი ნა აღ მდეგ” 1992, “ჰუ ტარ­დო შვე ი ცა რი ის წი ნა აღ მდეგ” 1993).

კუდ ლას საქ მე ში სა სა მარ თლომ პირ და პირ და ა კის რა ვალ დე ბუ ლე ბა სა­ხელ მწი ფოს, დარ წმუნ დეს, რომ თი თო ე უ ლი პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბა და კე­თილ დღე ო ბა ადეკ ვა ტუ რად იყოს უზ რუნ ველ ყო ფი ლი, მათ შო რის სა თა ნა დო მე დი კა მენ ტე ბის მი წო დე ბი თაც.2

სა სა მარ თლომ აგ რეთ ვე ხა ზი გა უს ვა ყვე ლა პა ტიმ რის უფ ლე ბას, რომ “თა­ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გილ ზე ჰქონ დეთ ადა მი ა ნის ღირ სე ბი სათ ვის შე სა­ფე რი სი პი რო ბე ბი, რა თა და კის რე ბუ ლი ზო მე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის ფორ მა და მე თო დი არ აგ დებ დეს მათ ისეთ ფი ზი კურ გან საც დელსა ან გა ჭირ ვე ბა ში, რომ ლის ხა რის ხიც აღე მა ტე ბა პა ტიმ რო ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი გარ და უ ვა ლი ხა რის ხის გან საც დელს; ამას თან ერ თად, გარ და პა ტიმ რე ბის ჯან მრთე ლო ბი­სა, აუ ცი ლე ბე ლი ა, უზ რუნ ველ ყო ფი ლი იყოს მა თი სა თა ნა დოდ კარ გად ყოფ ნა პა ტიმ რო ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი მოთხ ოვ ნე ბის პი რო ბებ ში.3

1 სა ქარ თვე ლოს კა ნონ მდებ ლო ბის შე სა ბა მი სო ბა ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ი სა და მი სი ოქ მე ბის სტან დარ ტებ თან, კ. კორ კე ლი ა, ნ. მჭდლი ძე, ა. ნალ­ბან დო ვი, თბი ლი სი 2003, გვ. 46

2 Kudla v. Poland § 943 Mouisel vs. France 2002

32

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

ზე მო რე ცი ტა ტა კი დევ უფ რო ცხად ყოფს და აკონ კრე ტებს სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბა სა და ვალ დე ბუ ლე ბებს პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბას თან მი მარ თე ბით. ევ რო სა სა მარ თლო პირ და პირ ავა ლებს სა ხელ მწი ფოს, უზ რუნ­ველ ყოს პა ტიმ რე ბი “ სა ჭი რო სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბით ,” ა და მი ა ნის ღირ სე ბი­სათ ვის შე სა ფე რი სი პი რო ბე ბითა და სა თა ნა დოდ კარ გად ყოფ ნით პა ტიმ რო­ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი მოთხ ოვ ნე ბის პი რო ბებ ში”.

სა სა მარ თლომ მრა ვალ საქ მე ში და ად გი ნა, რომ სა ხელ მწი ფო ვალ დე ბუ ლია პა ტიმ რებს გა უ წი ოს დრო უ ლი, კვა ლი ფი ცი უ რი და ადეკ ვა ტუ რი სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბა.

საქ მე ში “ილ ჰა ნი თურ ქე თის წი ნა აღ მდეგ”, სა დაც გან მცხა დე ბელს სა მე­დი ცი ნო დახ მა რე ბა და ზი ა ნე ბის აღ მო ჩე ნი დან 36 სა ათ ში გა უ წი ეს, სა სა მარ­თლომ აღ ნიშ ნა:

“თა ვის არე ში ხი ლუ ლი და ზი ა ნე ბე ბი სა და იმ აშ კა რა ხარ ვე ზე ბის მი უ ხე და­ვად, რომ ლე ბიც აბ დუ ლა ტიფ ილ ჰანს სი ა რუ ლი სა და ლა პა რა კის დროს ეტყ ო­ბო და, მი სი სა ა ვად მყო ფო ში გა დაყ ვა ნა 36 სა ა თით და აგ ვი ა ნეს.

აბ დუ ლა ტიფ ილ ჰა ნის მი ერ გან ცდი ლი არა სა თა ნა დო მოპყ რო ბის სი სას ტი­კი სა და მას თან და კავ ში რე ბუ ლი გა რე მო ე ბე ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით, მათ შო­რის იმის გა მო, რომ დი დი დრო გა ვი და სა თა ნა დო სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის მი ღე ბამ დე, სა სა მარ თლო ად გენს, რომ გან მცხა დე ბე ლი არის ძალ ზე მძი მე და სას ტი კი ტან ჯვის მსხვერ პლი, რაც შე იძ ლე ბა და ხა სი ათ დეს წა მე ბად.”1

საქ მე ში “ ხუ დო ბი ნი რუ სე თის წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ ფარ თოდ იმ სჯე­ლა კვა ლი ფი ცი უ რი და ადეკ ვა ტუ რი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის გა წე ვის ვალ დე­ბუ ლე ბა ზე. აღ ნიშ ნულ საქ მე ში ვკითხ უ ლობ თ: “ერ თი ინ ცი დენ ტი, რო მე ლიც 1999 წლის 26 აპ რილს მოხ და, გან სა კუთ რე ბულ ყუ რადღ ე ბას იმ სა ხუ რებს. გან მცხა დე ბე ლი ჩი ო და, რომ ამ დღეს მის თა ნა საკ ნე ლებს მო უ წი ათ მის თვის ნემ სის გა კე თე ბა, ეპი ლეფ სი უ რი შე ტე ვის გა მო. აღ ნიშ ნუ ლის და სა დას ტუ­რებ ლად, გან მცხა დე ბელ მა წარ მო ად გი ნა მი სი თა ნა საკ ნე ლე ბის წე რი ლო ბი თი ჩვე ნე ბა. სა სა მარ თლო მხედ ვე ლო ბა ში იღებს მთავ რო ბის არ გუ მენტს იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ ეს ჩვე ნე ბა არ შე იძ ლე ბა მტკი ცე ბუ ლე ბად იქ ნეს მი ღე­ბუ ლი, რად გა ნაც გან მცხა დებ ლის თა ნა საკ ნე ლებს არ ჰქონ დათ სა მე დი ცი ნო

1 Ilhan v. Turkey (2000) paragraphs 86­87

33

გა ნათ ლე ბა. თუმ ცა, სა მე დი ცი ნო გა ნათ ლე ბა არაა სა ჭი რო იმის სათ ქმე ლად, რომ ნემ სი ცი ხის სა ა ვად მყო ფოს პერ სო ნალს არ გა უ კე თე ბი ა. არ არ სე ბობს იმის ფიქ რის სა ფუძ ვე ლი, რომ გან მცხა დებ ლის თა ნა საკ ნე ლე ბი ტყუ ოდ ნენ. მე ო რე მხრივ, მთავ რო ბას არ წარ მო უდ გე ნია ამ ინ ცი დენ ტის ამ სახ ვე ლი რა ი მე ჩა ნა წე რი. შე სა ბა მი სად, სა სა მარ თლო მხედ ვე ლო ბა ში იღებს ინ ცი დენ ტის გან­მცხა დებ ლი სე ულ ვერ სი ას. ამ კუთხ ით სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ არაკ­ვა ლი ფი ცი უ რი პი რე ბის მი ერ გა წე უ ლი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა არ შე იძ ლე­ბა ადეკ ვა ტუ რად ჩა ით ვა ლოს (იხ. ასე ვე “ ფარ ბტუ სი ლატ ვი ის წი ნა აღ მდეგ” 2004)”.1

ამა ვე საქ მე ში სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა: “გან მცხა დე ბელს არ გა ე წია სა ჭი­რო სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა. თვით ცი ხის სა ა ვად მყო ფო ში ყოფ ნის პე რი ოდ ში ის იტან ჯე ბო და არა სა თა ნა დო სა მე დი ცი ნო პი რო ბე ბის გა მო, რა მაც გავ ლე ნა მო ახ დი ნა მის ფი ზი კურ მდგო მა რე ო ბა ზე. რაც შე ე ხე ბა ფსი ქი კურ ეფექ ტებს, მან იცო და, რომ ყო ველ წუთს იგი იდ გა გა და უ დე ბე ლი სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ­რე ბის სა ჭი რო ე ბის წი ნა შე, რის მი უ ღებ ლო ბა საც შე იძ ლე ბა სა ვა ლა ლო შე დე­გე ბი მოჰ ყო ლო და, ასე თი მომ სა ხუ რე ბა კი მის თვის ხელ მი საწ ვდო მი არ იყო. ცი ხის ად მი ნის ტრა ცი ამ უა რი უთხ რა მას სა თა ნა დო სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე­ბა ზე რო გორც ად გილ ზე, ისე მი სი სხვა წყა რო ე ბი დან მი ღე ბა ზეც, რაც გან­მცხა დე ბელ ში მნიშ ვნე ლო ვა ნი ხა რის ხის შეშ ფო თე ბას გა მო იწ ვევ და.

უფ რო მე ტიც, გან მცხა დე ბე ლი და ა ვა დე ბუ ლი იყო მწვა ვე იმუ ნო დე ფი ცი­ტის ვი რუ სით და მძი მე სუ ლი ე რი ავად მყო ფო ბით. ამ პი რო ბებ ში კვა ლი ფი ცი­უ რი და დრო უ ლი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის არარ სე ბო ბა და ამას თან ერ თად, ხე ლი სუფ ლე ბის უა რი მი სი ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის და მო უ კი დე ბელ სა მე დი ცი ნო გა მოკ ვლე ვა ზე, ქმნი და და უც ვე ლო ბის ისეთ ძლი ერ შეგ რძნე­ბას, რაც მის ფი ზი კურ ტკი ვილ თან ერ თად ღირ სე ბის შემ ლა ხველ მოპყ რო ბას უთა ნაბ რდე ბო და.

სა სა მარ თლო აღ ნიშ ნავს, რომ 1999 წლის აპ რილ სა და ივ ლის ში გან მცხა­დე ბელს ჰქონ და ეპი ლეფ სი უ რი შე ტე ვე ბი, მაგ რამ არ მი უ ღია დრო უ ლი და კვა ლი ფი ცი უ რი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა. მი სი პა ტიმ რო ბის გან მავ ლო ბა ში ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბი არ უწევ დნენ სა თა ნა დო მეთ ვალ ყუ რე ო ბას მის

1 Khudobin v. Russia 2007

34

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

ქრო ნი კულ და ა ვა დე ბებს და არ უზ რუნ ველ ყოფ დნენ შე სა ბა მისი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბით, რაც ამ ძი მებ და გან მცხა დებ ლის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო­ბას და ზრდი და სხვა და ა ვა დე ბე ბის შეყ რის საფ რთხეს.”1

ფსი ქი ატ რი უ ლი დახ მა რე ბის აღ მო უ ჩენ ლო ბა და კა ვე ბულ თათ ვის, რო მელ­თაც აწუ ხებთ სუ ლი ე რი და ა ვა დე ბე ბი, ასე ვე შე საძ ლოა გახ დეს მე­3 მუხ ლის დარ ღვე ვის სა ფუძ ვე ლი.2 ასეთ და კა ვე ბუ ლებ თან მი მარ თე ბა ში სა სა მარ თლო ყო ველ თვის მი ი ღებს მხედ ვე ლო ბა ში მა თი და ცუ ლო ბის ხა რისხს და ზოგ შემ­თხვე ვა ში, უუ ნა რო ბას ლო გი კუ რად ჩა მო ა ყა ლი ბონ სა ჩი ვა რი, ან გა მოთ ქვან აზ რი მა თი მკურ ნა ლო ბის ეფექ ტუ რო ბის შე სა ხებ.

საქ მე ში “ კი ნა ნი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ და­ად გი ნა, რომ “მსხვერ პლის მდგო მა რე ო ბის ეფექ ტი ა ნი მო ნი ტო რინ გის, ისე ვე რო გორც მი სი ფსი ქი ატ რი უ ლი მდგო მა რე ო ბის შე ფა სე ბის შე დე გად არ სე ბუ ლი ინ ფორ მა ცი ის არარ სე ბო ბა და გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი მოპყ რო ბა წარ მო ად გენ და იმ სა მე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბის მნიშ ვნე ლო ვან დე ფექტს, რო მე ლიც აღ მო ჩე ნი­ლი იქ ნა თვით მკვლე ლო ბი სა კენ მის წრა ფე ბის მქო ნე სუ ლი ე რად და ა ვა დე ბუ­ლი პი რი სად მი. მოგ ვი ა ნე ბით მას ზე და კის რე ბულ სე რი ო ზულ დის ციპ ლი ნა­რულ სას ჯელს, რო მე ლიც ით ვა ლის წი ნებ და შვიდ დღი ან გან ცალ კე ვე ბა სა და მის სას ჯელ ზე და მა ტე ბი თი 28 დღის და მა ტე ბას, მოვ ლე ნი დან ორი კვი რის შემ დგომ და მის გა თა ვი სუფ ლე ბამ დე მხო ლოდ ცხრა დღით ად რე, შე საძ ლოა მარ თლაც შე ექ მნა საფ რთხე მი სი ფი ზი კუ რი თუ სუ ლი ე რი შე უ ვა ლო ბი სათ ვის და შე უ სა ბა მო ყო ფი ლი ყო მოპყ რო ბის იმ სა ჭი რო სტან დარ ტებ თან, რომ ლე­ბიც მო ითხ ო ვე ბა სუ ლი ე რად და ა ვა დე ბულ პი რებ თან მი მარ თე ბა ში. სა სა მარ­თლომ ჩათ ვა ლა, რომ ქმე დე ბა წარ მო ად გენ და არა ა და მი ა ნურ და და მამ ცი რე­ბელ მოპყ რო ბა სა და სას ჯელს კონ ვენ ცი ის მე­3 მუხ ლის მნიშ ვნე ლო ბით.”3

საქ მე ზე “ ჰერ ცეგ ფალ ვი ავ სტრი ის წი ნა აღ მდეგ” (1992) გან მცხა დე ბე ლი ფსი ქი კუ რად მძი მედ იყო და ა ვა დე ბუ ლი. იგი გა მო ირ ჩე ო და აგ რე სი უ ლო ბით და ცი ხის ზე დამ ხედ ვე ლებს ხში რად ეს ხმო და თავს. ის თა ვის სა ჩი ვარ ში აღ­ნიშ ნავ და, რომ იძუ ლე ბით კვე ბა ზე ჰყავ დათ და უკე თებ დნენ და მამ შვი დე­

1 Khudobin v. Russia (2006)2 წა მე ბის აკ რძალ ვა, ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის მე­3 მუხ ლის

გან ხორ ცი ე ლე ბა, გზამ კვლე ვი, ევ რო პის საბ ჭოს სა ინ ფორ მა ციო ბი უ რო სა ქარ თვე­ლო ში, ევ რო პის საბ ჭო, 2005 წე ლი, გვ. 84­85

3 Keenan v. the United Kingdom 2001

35

ბელ სა შუ ა ლე ბებს, მო ა თავ სეს იზო ლი რე ბუ ლად და ზოგ ჯერ უსაფ რთხო ე­ბის სა წოლ ზე ხელ ბორ კი ლე ბით ამაგ რებ დნენ. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ არას რულ ფა სოვ ნე ბი სა და უძ ლუ რე ბის შეგ რძნე ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით, რაც ფსი ქი ა ტ რიულ სა ა ვად მყო ფო ებ ში მო თავ სე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის თვი საა და მა­ხა სი ა თე ბე ლი, საქ მის მხო ლოდ ზედ მი წევ ნით გან ხილ ვის შემ დეგ შე იძ ლე ბა მე­3 მუხ ლის დარ ღვე ვა ზე მსჯე ლო ბა. სა სა მარ თლომ ასე ვე გა ნაცხ ა და, რომ “მარ თა ლი ა, ჯან დაც ვის ორ გა ნო ე ბის გა და საწყ ვე ტი ა, რო მელ სამ კურ ნა ლო მე თოდს გა მო ი ყე ნე ბენ და სა ჭი რო ე ბის შემ თხვე ვა ში იძუ ლე ბი თაც, იმ პა ცი­ენ ტთა ფი ზი კუ რი და ფსი ქი კუ რი ჯან მრთე ლო ბის და სა ცა ვად, რო მელ თაც სა ერ თოდ არ შეს წევთ გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბის უნა რი და რომ ლებ ზეც სა­ხელ მწი ფო ორ გა ნო ე ბი პა სუხს აგე ბენ. თუმ ცა, ასე თი პა ცი ენ ტე ბი მე­3 მუხ­ლის დაც ვის ქვეშ კვლავ რჩე ბი ან. სა მე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბის ჩა ტა რე ბის აუ­ცი ლებ ლო ბა და სა ბუ თე ბუ ლი უნ და იყოს. არ სე ბუ ლი ფაქ ტე ბის სა ფუძ ველ ზე, სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ მო პო ვე ბუ ლი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი მთავ რო ბის არ გუ მენტს ვერ აბა თი ლებ და იმის თა ო ბა ზე, რომ იმ დროს აღი ა რე ბუ ლი ფსი­ქი ატ რი უ ლი პრინ ცი პე ბის თა ნახ მად, გა მო ყე ნე ბუ ლი მკურ ნა ლო ბის ფორ მა სა მე დი ცი ნო თვალ საზ რი სით გა მარ თლე ბუ ლი იყო.”1

საქ მე ზე “ რი ვი ე რი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ” (2006) გან მცხა დე ბელს სა­მუ და მო პა ტიმ რო ბა მი ე სა ჯა. პი რო ბით ვა დამ დე გა თა ვი სუფ ლე ბის მოთხ ოვ ნის შემ დეგ ის სამ მა ფსი ქი ატ რმა გა სინ ჯა. მათ და ას კვნეს, რომ გან მცხა დე ბე ლი, რო მელ საც ფსი ქი კუ რი აშ ლი ლო ბა წარ მო ეშ ვა ცი ხე ში ყოფ ნის პე რი ოდ ში, უკ ვე ქრო ნი კუ ლი ფსი ქი კუ რი ავად მყო ფო ბით და ა ვად და, მათ შო რის, ავ ლენ და თვით­მკვლე ლო ბის კენ მიდ რე კი ლე ბას, მი უ ხე დე ვად ამი სა, ეროვ ნულ მა სა სა მარ თლომ გან მცხა დე ბე ლი პი რო ბით ვა დამ დე არ გა ა თა ვი სუფ ლა. საფ რან გე თის სის ხლის სა მარ თლის საპ რო ცე სო კო დექ სის თა ნახ მად, ფსი ქი კუ რი აშ ლი ლო ბის მქო ნე პა ტიმ რე ბი, ცი ხე ში ყოფ ნის ნაც ვლად, ჩვე უ ლებ რივ სა ა ვამ დყო ფო ში უნ და გა­და ეყ ვა ნათ. გარ და ამი სა, ევ რო პის საბ ჭოს მი ნის ტრთა კო მი ტე ტის №R(98)7 რე კო მენ და ცი ით, რო მე ლიც ცი ხე ში ჯან დაც ვის ეთი კი სა და ორ გა ნი ზა ცი ულ სა­კითხ ებს ეხე ბა, მძი მე ფსი ქი კუ რი აშ ლი ლო ბით და ა ვა დე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის თვის სა თა ნა დოდ მოწყ ო ბილ და გაწ ვრთნილ სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლის მქო ნე სა ა ვად­მყო ფო ში უნ და ემ კურ ნა ლათ. სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ მძი მე ფსი ქი კუ რი

1 Herczegfalvy v. Austria 1992

36

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

აშ ლი ლო ბის მქო ნე და თვით მკვლე ლო ბის კენ მიდ რე კილ პა ტიმ რებს ესა ჭი რო­ე ბათ მა თი ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის ადეკ ვა ტუ რი მომ სა ხუ რე ბა, მი უ ხე­და ვად მათ მი ერ ჩა დე ნი ლი და ნა შა უ ლის სიმ ძი მი სა. სა ბო ლო ოდ სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე­3 მუხ ლის დარ ღვე ვა იმ სა ფუძ ვლით, რომ ფსი ქი კუ რი აშ ლი ლო ბის მქო ნე გან მცხა დე ბე ლი და კა ვე ბუ ლი ჰყავ დათ ისე, რომ მას მძი მე ჯან მრთე ლო­ბის შე სა ბა მი სი მკურ ნა ლო ბა არ უტარ დე ბო და.1

მძი მე ავად მყო ფე ბის გარ და, და უც ვე ლი პი რე ბის თვის (მაგ. ინ ვა ლი დე­ბი) პა ტიმ რო ბის პე რი ოდ ში ადეკ ვა ტუ რი პი რო ბე ბის არარ სე ბო ბა შე იძ ლე­ბა ასე ვე შე ე სა ბა მე ბო დეს მე­3 მუხ ლის სა წი ნა აღ მდე გო მოპყ რო ბას.2 ზო­გი ერთ პა ტი მარს შე საძ ლოა გა აჩ ნდეს სპე ცი ა ლუ რი მოთხ ოვ ნი ლე ბა და აღ ნიშ ნუ ლის აღ მო უ ჩენ ლო ბა შე საძ ლოა წარ მო ად გენ დეს და მამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბას. პრა ი სის საქ მე ში მსხვერპლს ფეხ მძი მო ბის პე რი ოდ ში ოთხ ი­ვე კი დურ ზე გა აჩ ნდა დე ფექ ტე ბი. ეს პი რი, რო მელ საც ასე ვე აღე ნიშ ნე ბო­და ჯან მრთე ლო ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი მრა ვა ლი პრობ ლე მა, მათ შო რის და ა ვა დე ბუ ლი თირ კმე ლე ბი, პა ტიმ რო ბა ში აიყვანეს შვი დი დღით, სა მო ქა­ლა ქო სა მარ თალ წარ მო ე ბის მიმ დი ნა რე ო ბი სას სა სა მარ თლო სად მი უპა ტივ­ცე მუ ლო ბის გა მო. მსხვერ პლის და პა ტიმ რე ბის წინ ­ სას ჯე ლი, რო მე ლიც სტრას ბურ გის სა სა მარ თლომ გან სა კუთ რე ბით მკაც რად და შე უ სა ბა მოდ ჩათ ვა ლა ­ მო სა მარ თლეს არ გა და უდ გამს ნა ბი ჯი, რა თა გა მო ერ კვი ა, თუ სად იქ ნე ბო და ეს ქალ ბა ტო ნი მო თავ სე ბუ ლი პა ტიმ რო ბა ში ან ეზ რუ ნა, რომ შე საძ ლე ბე ლი ყო ფი ლი ყო მი სი ისე თი სა შუ ა ლე ბე ბით უზ რუნ ველ ყო ფა, რომ ლე ბიც ადეკ ვა ტუ რი იქ ნე ბო და მის სე რი ო ზულ უუ ნა რო ბას თან გა სამ­კლა ვებ ლად. პი რო ბე ბი, რომ ლებ შიც ხსე ნე ბუ ლი ქალ ბა ტო ნი იქ ნა მო თავ­სე ბუ ლი პა ტიმ რო ბის გან მავ ლო ბა ში, აბ სო ლუ ტუ რად არა ა დეკ ვა ტუ რი იყო მი სი სა მე დი ცი ნო მდგო მა რე ო ბი დან გა მომ დი ნა რე. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ არ არ სე ბობ და გან მცხა დებ ლის დამ ცი რე ბი სა თუ დაკ ნი ნე ბის რა ი მე პო ზი­ტი უ რი მის წრა ფე ბა, ევ რო სა სა მარ თლომ ჩათ ვა ლა, რომ სე რი ო ზუ ლად უუ­ნა რო პი რის და პა ტიმ რე ბა ისეთ პი რო ბებ ში, სა დაც ძა ლი ან ცი ვა და არ სე­

1 წა მე ბი სა და არა ა და მი ა ნუ რი ან ღირ სე ბის შემ ლა ხ ველი მოპყ რო ბის ან დას ჯის აკ­რძალ ვა ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის მი ხედ ვით (მე­3 მუხ ლი), ინ­ტე რა ით სის სა ხელ მძღვა ნე ლო იუ რის ტე ბის თვის, ინ ტე რა ით სი 2006

2 ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი სა სა მარ თლო და თქვე ნი ფუნ და მენ ტუ რი უფ ლე­ბე ბი, კონ სტი ტუ ცი ის 42­ე მუხ ლი, თბი ლი სი 2005, გვ. 30

37

ბობს ავად მყო ფო ბის გამ ძაფ რე ბის რის კი, რად გა ნაც მი სი სა წო ლი ძა ლი ან უხე შია ან გა მო უ ყე ნე ბე ლი და პირს არ შე უძ ლია ტუ ა ლეტ ში გას ვლა, ან და სი სუფ თა ვის შე ნარ ჩუ ნე ბა უდი დე სი ძა ლის ხმე ვის გა რე შე, წარ მო ად გენს მე­3 მუხ ლის სა წი ნა აღ მდე გო და მამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბას.1

საქ მე ში “ კა ლაშ ნი კო ვი რუ სე თის წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ გან მარ ტა, რომ “სა ხელ მწი ფომ უნ და უზ რუნ ველ ყოს პი რის და კა ვე ბა ისეთ პი რო ბებ ში, რომ ლე­ბიც არ ლა ხავს მის ადა მი ა ნურ ღირ სე ბას, ღო ნის ძი ე ბის აღ სრუ ლე ბის ფორ მა და მე თო დი არ იწ ვევს მას ში ისეთ სუ ლი ერ ტან ჯვა სა და ტკი ვილს, რო მე ლიც სცდე­ბა და კა ვე ბის თვის და მა ხა სი ა თე ბე ლი ტან ჯვის გარ და უ ვალ ხა რისხს, მის თვის ხელ მი საწ ვდო მი უნ და იყოს პა ტიმ რო ბი დან გა მომ დი ნა რე პრაქ ტი კუ ლი მოთხ ოვ­ნე ბი, უნ და შე ნარ ჩუნ დეს მი სი ჯან მრთე ლო ბა და კე თილ დღე ო ბა.”2

საქ მე ზე “პ.მ. უნ გრე თის წი ნა აღ მდეგ” (1998) კო მი სი ამ და ად გი ნა, რომ წელს ქვე მოთ პა რა ლი ზე ბუ ლი პა ტიმ რის თვის ადეკ ვა ტუ რი სა ნი ტა რუ ლი პი­რო ბე ბის აღ მო უ ჩენ ლო ბა მე­3 მუხლს არ ღვევ და.

საქ მე ში “ ჰუ სე ინ ილ დი რიმ თურ ქე თის წი ნა აღ მდეგ” გან მცხა დე ბელს ჰქონ­და მარ ცხე ნა ნა წი ლის დამ ბლა. სა სა მარ თლომ გა ნი ხი ლა სა პა ტიმ რო ად გი ლის მა ტე რი ა ლუ რი პი რო ბე ბი, სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის სა ხე და ხა რის ხი და და ად­გი ნა, რომ ად გი ლი ჰქონ და მე­3 მუხ ლის დარ ღვე ვას.3

საქ მე ზე “ ვინ სენ ტი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ” (2006) გან მცხა დე ბე ლი ავად იყო ქვე და კი დუ რე ბის დამ ბლით და არ შე ეძ ლო ეტ ლის გა რე შე მოძ რა­ო ბა. იგი აცხ ა დებ და, რომ ცი ხის სა კა ნი, სა დაც ის მო ა თავ სეს, ეტ ლზე გათ­ვლი ლი არ იყო და მას ყო ველ დღი უ რად პრაქ ტი კუ ლი სიძ ნე ლე ე ბი ექ მნე ბო და. გან მცხა დე ბელს არ შე ეძ ლო და მო უ კი დებ ლად სან კი დან გა მოს ვლა და ცი ხის ტე რი ტო რი ა ზე გა და ად გი ლე ბა. კა რებ ში გა სას ვლე ლად იგი ხელ ში უნ და აეყ­ვა ნათ, ხო ლო ეტ ლი კა რებ ზე გა და ე გო რე ბი ნათ. გარ და ამი სა, გან მცხა დე ბე ლი მთლი ა ნად იყო და მო კი დე ბუ ლი სხვე ბის დახ მა რე ბის სურ ვილ სა და შე საძ ლებ­ლო ბა ზე. მან ამ პი რო ბებ ში 4 თვე დაჰ ყო, თუმ ცა მი სი მდგო მა რე ო ბა შე ნიშ ნა ცი ხის ინ ტეგ რა ცი ი სა და პრო ბა ცი ის სამ სა ხურ მა და ექიმ მა, რის შემ დე გაც მას შეს თა ვა ზეს პა რი ზის რე გი ონ ში მდე ბა რე რამ დე ნი მე ცი ხი დან ერ თ­ერ თში გა დაყ ვა ნა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ინ ვა ლი დის მო თავ სე ბა ცი ხე ში, სა­

1 Price v. the United Kingdom2 Kalashnikov v. Russia (2002) paragraph 953 Hüsein Yildirim v. Turkey, 03/05/2007, pp. 75­91

38

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

დაც მას არ შე უძ ლია გა და ად გი ლე ბა და საკ ნის და მო უ კი დებ ლად და ტო ვე ბა, უთა ნაბ რდე ბა “ ღირ სე ბის შემ ლა ხველ” მოპყ რო ბას მე­3 მუხ ლის გა გე ბით.1

კი დევ ერ თი მნიშ ვნე ლო ვა ნი სა კითხ ი, რო მე ლიც თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე­თილ პირ თათ ვის ადეკ ვა ტუ რი სა მე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბის გა წე ვა სა და შე­სა ბა მი სი მე დი კა მენ ტე ბის მი წო დე ბას თან და კავ ში რე ბით უნ და იქ ნეს გან­ხი ლუ ლი, არის ავად მყო ფი პა ტიმ რე ბის პა ტიმ რო ბა ში მო თავ სე ბა. ევ რო სა­სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ მე­3 მუხ ლი არ აკის რებს სა ხელ მწი ფოს ზო გად ვალ დე ბუ ლე ბას, გა ა თა ვი სუფ ლოს პა ტი მა რი ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო­ბის გა მო, ან მო ა თავ სოს სა მო ქა ლა ქო ტი პის სა ა ვამ დყო ფო ში, გან სა კუთ­რე ბუ ლი სა ხის სა მე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბის გა სა წე ვად. თუმ ცა მე­3 მუხ ლი სა ხელ მწი ფოს აკის რებს ვალ დე ბუ ლე ბას, დარ წმუნ დეს, რომ თი თო ე უ ლი პა ტი მა რი და პა ტიმ რე ბუ ლია იმ გვარ პი რო ბებ ში, რომ ლე ბიც არ ლა ხავს მის ადა მი ა ნურ ღირ სე ბას.2

გა მო ნაკ ლის შემ თხვე ვებ ში, მა შინ, რო დე საც პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბა აბ სო ლუ ტუ რად შე უ თავ სე ბე ლია პა ტიმ რო ბის პი რო ბებ თან, მე­3 მუხ ლის სა­ფუძ ველ ზე, შე საძ ლოა სა ხელ მწი ფოს პა ტიმ რის პი რო ბით გა თა ვი სუფ ლე ბის ვალ დე ბუ ლე ბაც კი და ე კის როს (იხ . “პა პო ნი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ” 2001, “პრი ებ კე იტა ლი ის წი ნა აღ მდეგ” 2001).

სა სა მარ თლომ ასე ვე გან მარ ტა, რომ, გან მცხა დებ ლის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის გა მო, მი სი პა ტიმ რო ბა ში და ტო ვე ბის შე სა ბა მი სო ბის სა კითხ­ის გან ხილ ვი სას, მან მხედ ვე ლო ბა ში უნ და მი ი ღოს სა მი გა რე მო ე ბა: ა) პა ტიმ­რო ბის პი რო ბე ბი; ბ) სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის ხა რის ხი; გ) გან მცხა დებ ლის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის მხედ ვე ლო ბა ში მი ღე ბით მი სი პა ტიმ რო ბა ში და ტო ვე ბის აუ ცი ლებ ლო ბა.3

სა სა მარ თლო ით ვა ლის წი ნებს, რომ შე საძ ლოა ცი ხის სა ა ვად მყო ფო ებ ში არ სე ბუ ლი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა არ იყოს ზო გა დად სა ზო გა დო ე ბის თვის ხელ მი საწ ვდო მი სა უ კე თე სო სა მე დი ცი ნო და წე სე ბუ ლე ბე ბის დო ნე ზე. მი უ ხე­და ვად ამი სა, საქ მე ში “ ფარ ბტუ სი ლატ ვი ის წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ აღ­

1 წა მე ბის და არა ა და მი ა ნუ რი ან ღირ სე ბის შემ ლა ხველი მოპყ რო ბის ან დას ჯის აკ­რძალ ვა ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის მი ხედ ვით (მე­3 მუხ ლი), ინ­ტე რა ით სის სა ხელ მძღვა ნე ლო იუ რის ტე ბის თვის, ინ ტე რა ით სი 2006

2 Kudla, pp. 93­943 Sakkopoulos v. Greece, 15/01/2004, p. 39, Farbtuhs v. Latvia 02/12/2004, p. 53

39

ნიშ ნა, რომ თუ კი სა ხელ მწი ფო გა დაწყ ვეტს, მო ა თავ სოს და ამ ყო ფოს მძი მედ და ა ვა დე ბუ ლი პი რი პა ტიმ რო ბა ში, მა შინ მან უნ და გა მო ი ჩი ნოს გან სა კუთ რე­ბუ ლი მზრუნ ვე ლო ბა იმი სათ ვის, რომ უზ რუნ ველ ყოს, და ა ვა დე ბუ ლის უუ ნა­რო ბი დან გა მომ დი ნა რე, მი სი სპე ცი ფი კუ რი მოთხ ოვ ნი ლე ბე ბის შე სა ბა მი სი პი რო ბე ბის შექ მნა.1

საქ მე ში “ მი უ ზე ლი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ ” “სა სა მარ თლომ და­ად გი ნა, რომ მო სარ ჩლის მდგო მა რე ო ბა სულ უფ რო მე ტად იძ ლე ო და შეშ ფო თე ბის სა ბაბს და სულ უფ რო მე ტად შე უ თავ სე ბე ლი ხდე ბო და პა­ტიმ რო ბას თან”. მო სარ ჩლის და ა ვა დე ბა პროგ რე სი რებ და, ხო ლო ცი ხის პი რო ბებ ში არ იყო მი სი სა თა ნა დო მკურ ნა ლო ბის სა შუ ა ლე ბა, ცი ხის ად­მი ნის ტრა ცია კი არ იღებ და სა ჭი რო ზო მებს. ამ ზო მე ბით შე იძ ლე ბო და გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი ყო ფი ლი ყო მო სარ ჩლის გა დაყ ვა ნა სა ა ვად მყო ფო ში ან სხვა სამ კურ ნა ლო გან ყო ფი ლე ბა ში, სა დაც მი სი ჯან მრთე ლო ბა გა­მუდ მე ბუ ლი კონ ტრო ლის ქვეშ იქ ნე ბო და და ზე დამ ხედ ვე ლო ბა გა ე წე ო­და, გან სა კუთ რე ბით ღა მით.

დას კვნით ანა ლიზ ში, სა სა მარ თლოს მი აჩ ნი ა, რომ ქვეყ ნის ხე ლი სუფ ლე ბამ არ გა მო ი ჩი ნა სა თა ნა დო ყუ რადღ ე ბა მო სარ ჩლის ჯან მრთე ლო ბი სად მი, რა­თა მის მი მართ ად გი ლი არ ჰქო ნო და კონ ვენ ცი ის მე­3 მუხ ლის სა წი ნა აღ მდე­გო მოპყ რო ბას. მო სარ ჩლის უწყ ვეტ მა პა ტიმ რო ბამ, გან სა კუთ რე ბით 2000 წლის ივ ნი სი დან, შე ლა ხა მი სი ღირ სე ბა და გა მო იწ ვია გან სა კუთ რე ბით მწვა­ვე ტან ჯვა, რო მე ლიც გარ და უვ ლად უკავ შირ დე ბო და კი ბოს მკურ ნა ლო ბას. დას კვნის სა ხით, სა სა მარ თლომ მი იჩ ნი ა, რომ მო სარ ჩლის მი მართ ად გი ლი ჰქონ და არა ა და მი ა ნურ და ღირ სე ბის შემ ლახ ველ მოპყ რო ბას ზე მო აღ ნიშ ნულ პი რო ბებ ში უწყ ვე ტი პა ტიმ რო ბის დროს. შე სა ბა მი სად, და ირ ღვა კონ ვენ ცი ის მე­3 მუხ ლი.”2

კონ ვენ ცი ის მე­3 მუხ ლის გარ და, კი დევ ერ თი დე ბუ ლე ბა, რო მელ საც სა­სა მარ თლო იყე ნებს პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის დაც ვას თან და კავ ში რე ბუ ლი სა ჩივ რე ბის გან ხილ ვი სას, არის მე­2 მუხ ლი, რო მე ლიც ზო გა დად იცავს თი­თო ე უ ლი ადა მი ა ნის სი ცოცხ ლის უფ ლე ბას.

პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის უფ ლე ბა მომ დი ნა რე ობს სა ხელ მწი­

1 Farbtuhs v. Latvia 2004, § 562 Mouisel vs. France 2002

40

ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”

ფოს ვალ დე ბუ ლე ბის გან და იც ვას თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თილ პირ თა სი ცოცხ ლე კონ ვენ ცი ის მე­2 მუხ ლის შე სა ბა მი სად.1

საქ მე ში “ ჰუ ი ლუ თურ ქე თის წი ნა აღ მდეგ” გან მცხა დე ბე ლი სა და ვოდ ხდი­და მი სი შვი ლის გარ დაც ვა ლე ბას. ეს უკა ნას კნე ლი და პა ტიმ რე ბი სას უჩი ო და თა ვის ტკი ვილს, რის შემ დე გაც გა და იყ ვა ნეს სა ა ვად მყო ფო ში, თუმ ცა ცი ხე ში და აბ რუ ნეს ისე, რომ ექიმ საც არ გა უ სინ ჯავს. შემ დგომ ში ხე ლახ ლა გა და იყ­ვა ნეს სა ა ვად მყო ფო ში, სა დაც გარ და იც ვა ლა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე­2 მუხ ლის დარ ღვე ვა, რამ დე ნა დაც სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბის წარ­მო მად გენ ლებ მა მას არ გა უ წი ეს შე სა ბა მი სი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა, არ და­იც ვეს მსხვერ პლის ჯან მრთე ლო ბა და სი ცოცხ ლე.2

საქ მე ში “ სას ვუ ზო ჰა გე რი და სხვე ბი შვე ცი ის წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ “და კა ვე ბუ ლი და და პა ტიმ რე ბუ ლი პი რე ბის შემ თხვე ვა ში სა­ხელ მწი ფოს ეკის რე ბა ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის ვალ დე ბუ ლე ბა სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის გა წე ვით, რო დე საც ამას პი რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბა მო ითხ ოვს სა სიკ ვდი ლო შე დე გის თა ვი დან ასა ცი ლებ ლად.”3

ამ გვა რად, მი უ ხე და ვად იმ გა რე მო ე ბი სა, რომ კონ ვენ ცი ის არც ერ თი მუხ­ლი სპე ცი ა ლუ რად არ ეხე ბა ჯან მრთე ლო ბის, მათ შო რის პა ტი მარ თა ჯან­მრთე ლო ბის უფ ლე ბას, ეს არა ვი თარ შემ თხვე ვა ში არ გუ ლის ხმობს იმას, თით­ქოს სა ხელ მწი ფოს არ ეკის რე ბა ვალ დე ბუ ლე ბა, სა თა ნა დოდ და იც ვას ყო ვე ლი პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბა. პი რი ქით, ზე მოთ მოყ ვა ნი ლი საქ მე ე ბი ცხად ყოფს, თუ რა მნიშ ვნე ლო ვა ნი ად გი ლი უჭი რავს ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი სა­სა მარ თლოს პრე ცე დენ ტულ სა მარ თალ ში პა ტი მარ თა სი ცოცხ ლი სა და ჯან­მრთე ლო ბის დაც ვას, მათ უზ რუნ ველ ყო ფას ცხოვ რე ბის თვის ღირ სე უ ლი პი­რო ბე ბით და ადეკ ვა ტუ რი სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბით და თუ რა ო დენ დი დია სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბა ამ კუთხ ით.

მე რი ჯა ფა რი ძე

1 პა ტიმ რო ბის პი რო ბე ბი, თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თი ლი პი რე ბის ჯან მრთე ლო ბის დაც­ვის ში და სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი გა რან ტი ე ბი და სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბი, კონ­სტი ტუ ცი ის 42­ე მუხ ლი, თბი ლი სი 2008, გვ. 71

2 Huylu v. Turkey, 16/11/20063 Sasvuzzo­Hager and others v. Sweden, 07/02/2006