სისხლის სამართლის სისტემის რეფორმის...

სისხლის სამართლის სისტემის რეფორმის უწყებათაშორისი გორგასალი 24ასაკოორდინაციო საბჭოს სამდივნო თბილისი, 0114, საქართველოwww.Justice.gov.ge (+99532) 240 50 [email protected] (+99532) 240 57 94

სისხლის სამართლის სისტემის რეფორმის უწყებათაშორისისაკოორდინაციო საბჭო

სისხლის სამართლის სისტემის რეფორმის პროგრესისმეხუთე ანგარიში

იანვარი-დეკემბერი 2013

დამტკიცებულია საბჭოს რიგით მე-11 სხდომაზე

სარჩევი

I. შესავალი ....................................................................................................................................... 5

II. სამდივნოს საქმიანობა................................................................................................................. 5

III. Ⴑისხლის სამართლის კანონმდებლობა..................................................................................... 6

1. საკანონმდებლო ცვლილებები ................................................................................................... 6

2. ელექტრონული დემოკრატია და სასამართლო გადაწყვეტილებების განზოგადება...... 8

3. პროფესიული განვითარება......................................................................................................... 9

IV. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულება .................................................................................. 9

1. არასრულწლოვანთა საჭიროებებზე მორგებული პრევენციული პროგრამები................. 9

2. სისხლისსმართლებრივი დევნის ალტერნატივა და არასრულწლოვანთა პატიმრობა..15

3. განათლების ხელმისაწვდომობა .............................................................................................. 15

4. სასჯელის ინდივიდუალური დაგეგმვა მსჯავრდებულ და პრობაციონერარასრულწლოვანთათვის .................................................................................................................. 18

5. პროფესიული ტრენინგები ........................................................................................................ 19

V. პოლიცია...................................................................................................................................... 22

1. ინფრასტრუქტურა და პროგრამული უზრუნველყოფა....................................................... 22

2. ტაქტიკურ-ოპერატიული დონე ............................................................................................... 23

3. ადამინის უფლებათა დაცვის გაუმჯობესება, საზოგადოებასთან ურთიერთობა,დანაშაულის პრევენცია ..................................................................................................................... 24

4. პროფესიული განვითარება....................................................................................................... 26

5. საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება ................................................................................. 28

VI. პროკურატურა............................................................................................................................ 22

1. სრულწლოვანთა განრიდება სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან............... 29

2. სისხლის სამართლის პოლიტიკის შემუშავებაში აქტიური მონაწილეობა...................... 30

3. ადამიანის უფლებათა დაცვა და საერთაშორისო ვალდებულებები................................. 31

4. მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორთა სამსახური ........................................... 35

5. პროკურორთა შერჩევის პროცედურა და პროფესიული განვითარება ............................. 36

VII. Ⴑასამართლო რეფორმა.............................................................................................................. 37

3

1. მოსამართლეთა ვაკანტური ადგილების შევსების ხელშეწყობა ........................................ 37

2. მოსამართლეთა პროფესიული განვითარება ......................................................................... 37

3. სასამართლო სისტემის მოდერნიზაცია.................................................................................. 43

4. საზოგადოებრივი ცნობიერების ამაღლება ............................................................................ 44

VIII. სასჯელაღსრულების სისტემის რეფორმა............................................................................ 44

1. სასჯელაღსრულების სისტემის ჯანდაცვის რეფორმა ......................................................... 44

2. პირობით ვადამდე გათავისუფლების ადგილობრივი საბჭოების ფუნქციონირება ...... 46

3. პატიმართა პირობებისა და ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება...................................... 47

4. სასჯელარსრულების სისტემის თანამშრომელთა გადამზადება....................................... 49

5. მონიტორინგის სამმართველო.................................................................................................. 50

6. მსჯავრდებულთა რესოციალიზაცია/რეაბილიტაცია.......................................................... 51

IX. პრობაციის სისტემის რეფორმა ................................................................................................ 53

1. პრობაციის სააგენტოს ადმინისტრაციული შესაძლებლობების გაზრდა ........................ 53

2. საზოგადოებისთვის სასარგებლო შრომის აღსრულება ...................................................... 54

3. ზედამხედველობის გაუმჯობესებული სისტემა................................................................... 55

4. სარეაბილიტაციო პროგრამები................................................................................................. 55

5. თავისუფლების შეზღუდვის დაწესებულება ........................................................................ 55


X. იურიდიული დახმარება........................................................................................................... 60

1. იურიდიული დახმარების სამსახურის მიერ გაწეული მომსახურების სტატისტიკა .... 60

2. იურიდიული დახმარების სამსახურის ხელმისაწვდომობა ............................................... 61

3. პროფესიული განვითარება/იურიდიული კლინიკა ............................................................ 63


XI. იურიდიული განათლება.......................................................................................................... 65

XII. საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატი ........................................................................ 65

1. საკანონმდებლო ცვლილებები სახალხო დამცველის როლის, დამოუკიდებლობისადა მანდატის გაძლიერებისათვის.................................................................................................... 66

2. სახალხო დამცველის ხელმისაწვდომობა............................................................................... 66

3. ადამიანის უფლებათა საკითხებზე ცნობიერების ამაღლება.............................................. 67

4. პროფესიული განვითარება....................................................................................................... 69

4

5. შეზღუდული შესაძლებლობების მქონეპირთა უფლებების დაცვის ცენტრისგანვითარება ......................................................................................................................................... 70

6. ბავშვის უფლებების დაცვის ცენტრის განვითარება ............................................................ 70

7. ბავშვთა მრჩეველთა საბჭო........................................................................................................ 71

8. გენდერული თანასწორობის დეპარტამენტის განვითარება............................................... 72

9. ტოლერანტობის ცენტრის, რელიგიათა და ეროვნული უმცირესობების საბჭოებისგანვითარება ......................................................................................................................................... 72

10. პრევენციის ეროვნული მექანიზმის ფუნქციონირება...................................................... 75

11. სახალხო დამცველის აპარატის რეკომენდაციები, სარჩელები, სასამართლომეგობრის მოსაზრება.......................................................................................................................... 76

5

I. შესავალი

სისხლის სამართლის სისტემის რეფორმის პროგრესის მეხუთე ანგარიში მომზადდასაქართველოს იუსტიციის სამინისტროს ანალიტიკური დეპარტამენტის/სისხლისსამართლის მართლმსაჯულების სისტემის რეფორმის უწყებათაშორისი საკოორდინაციოსაბჭოს (შემდგომში „საბჭო“) სამდივნოს (შემდგომში „სამდივნო“) მიერ. ანგარიშიეყრდნობა საბჭოს წევრ უწყებათა მიერ მოწოდებული ინფორმაციას სისხლის სამართლისსისტემის რეფორმის სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის განხორციელებისმდგომარეობის შესახებ.

II. სამდივნოს საქმიანობა

2013 წელს სამდივნომ დახვეწა საბჭოსა და სამუშაო ჯგუფების სხდომის ოქმებისშედგენის ფორმა. სამდივნომ ასევე განაახლა წლიური პროგრესის ანგარიშისა დაევროკავშირის საბიუჯეტო დახმარების პროგრამის შეფასების მისიისათვის წარსადგენიანგარიშის ფორმატი.

ევროკავშირის დაფინანსებული პროექტის − „სისხლის სამართლის სისტემის რეფორმისმხარდაჭერა საქართველოში“ ხელშეწყობითა და სამდივნოს კოორდინაციით განახლდასისხლის სამართლის სისტემის რეფორმის სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა რეფორმისყველა მიმართულებით. განახლებული სტრატეგიებისა და სამოქმედო გეგმებისგანხილვები მიმდინარეობდა საბჭოს ფარგლებში შექმნილ სამუშაო ჯგუფებშისამოქალაქო სექტორისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების ფართო ჩართულობით.განახლებული სტრატეგიები და სამოქმედო გეგმები დაამტკიცდა საბჭომ.

საანგარიშო პერიოდში სამდივნოს ორგანიზებითა და ევროკავშირის პროექტისმხარდაჭერით, სისხლის სამართლის კოდექსის გადასინჯვის მიზნით გაიმართასისხლის სამართლის ექსპერტთა ჯგუფის გასვლითი შეხვედრები და კონფერენციები,ასევე, საბჭოს ფარგლებში არსებული სამუშაო ჯგუფების შეხვედრები (სულ 24 შეხვედრა)შემდეგი მიმართულებით: სისხლის სამართლის კანონმდებლობის რეფორმა,არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების სისტემის რეფორმა, პენიტენციური სისტემისრეფორმა, პრობაციის რეფორმა, იურიდიული დახმარება, პროკურატურის რეფორმა,სასამართლო რეფორმა, პოლიციის რეფორმა, რესოციალიზაცია-რეაბილიტაცია დაგანაჩენის აღსრულების გადავადება.

სამდივნომ ორგანიზება გაუწია დონორი ორგანიზაციებისა და სამოქალაქოსაზოგადოების წარმომადგენლებისათვის კონფერენციას: „სისხლის სამართლისმართლმსაჯულების რეფორმები: მიღწევები და სამომავლო გეგმები.“ კონფერენციაგაიმართა ევროკავშირის ტექნიკური დახმარების პროექტის მხარდაჭერით.

6

2013 წელს სამდივნოს ორგანიზებითა და ევროკავშირისა და აშშ-ს იუსტიციისდეპარტამენტის მხარდაჭერით გაიმართა კონფერენცია სახელწოდებით „პატიმრობისშემცირება უკეთესი მომავლისთვის, საზოგადოებრივი სანქციების და ზომებისგამოყენება წინასასამართლო და სასჯელის დაწესების ეტაპებზე“.

2014 წელს სამდივნო გეგმავს დახვეწოს ანგარიშგების ფორმატი და შეიმუშავოსრეგულარული შეხვედრების ეფექტური მექანიზმი.

III. Ⴑისხლის სამართლის კანონმდებლობა

სისხლის სამართლის კანონმდებლობის დახვეწა და საერთაშორისო სტანდარტებთანშესაბამისობაში მოყვანა რჩება საქართველოს მთავრობის ერთ-ერთ მთავარპრიორიტეტად, რომლის მიზანია ძლიერი მართლმსაჯულების სისტემის შექმნა დაადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობაში მოყვანა.

1. საკანონმდებლო ცვლილებები

სისხლის სამართლის კოდექსის გადასინჯვა

სისხლის სამართლის კოდექსის გადასინჯვის მიზანია სისხლის სამართლისკანონმდებლობის ლიბერალიზაცია, მოდერნიზაცია და საერთაშორისო სტანდარტებთანშესაბამისობაში მოყვანა.

სისხლის სამართლის კოდექსის გადასინჯვის მიზნით, საბჭოს ფარგლებში შეიქმნასისხლის სამართლის ექსპერტთა ჯგუფი, რომლის შემადგენლობაშიც შედიანსაქართველოს მთავრობის, პარლამენტის, სასამართლოს, საერთაშორისოორგანიზაციებისა და აკადემიური წრის წარმომადგენლები. ექსპერტთა ჯგუფის მიზანიასისხლის სამართლის კოდექსის გადასინჯვა და დეტალური განხილვა, ცვლილებებისშეტანის კუთხით წინადადებებისა და რეკომენდაციების მომზადება და შედეგად ახალიკოდექსის პროექტის შემუშავება. შესაბამისად, ამ მიზნით მოეწყო რამდენიმე შეხვედრა,სადაც დეტალურად იქნა განხილული სისხლის სამართლის კოდექსის ზოგადი ნაწილისშემდეგი საკითხები: სისხლის სამართლის კანონის მოქმედების ფარგლები;სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საფუძველი, დანაშაულის კატეგორიები;ერთიანი დანაშაულის სახეები; დანაშაულის სიმრავლე; დაუმთავრებელი დანაშაული;დანაშაულის ამსრულებლობა და დანაშაულში თანამონაწილეობა;მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველი გარემოებანი; ბრალის გამომრიცხველი დაშემამსუბუქებელი გარემოებანი, სასჯელის მიზნები და სახეეები და სხვ. ექსპერტთაჯგუფის მიერ შემუშავდა სისხლის სამართლის კოდექსის ზოგადი ნაწილის პროექტი,რომლის განხილვაც მოხდა სისხლის სამართლის კანონმდებლობის სამუშაო ჯგუფისფარგლებში.

7

ამასთან, საანგარიშო პერიოდში ევროკავშირის პროექტის მხარდაჭერით იუსტიციისსამინისტროს დელეგაცია ეწვია პოლონეთის იუსტიციის სამინისტროს, სადაცდისკუსიები/შეხვედრები გაიმართა სისხლის სამართლის მატერიალური და საპროცესოსამართლის შესახებ, მათ შორის პოლონეთის სისხლის სამართლის კოდიფიკაციისკომისიის წევრებთანაც.

2014 წელს იგეგმება სისხლის სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილის გადასინჯვა.

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის გადასინჯვა

2013 წლის განმავლობაში იუსტიციის სამინისტროს ანალიტიკური დეპარტამენტისკოორდინაციით აქტიური მუშაობა მიმდინარეობდა სისხლის სამართლის საპროცესოკოდექსის დახვეწის კუთხით.

საკანონმდებლო პაკეტი, რომელიც შემუშავდა საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციისფარგლებში, ითვალისწინებდა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსშიშეჯიბრებითობის პრინციპის განმტკიცების მიზნით დაცვის მხარის უფლებებისგაძლიერებას. პროექტი განხილულ იქნა სისხლის სამართლის კანონმდებლობის სამუშაოჯგუფის ფარგლებში და პარლამენტის მიერ მიღებულ იქნა 2013 წლის ივნისში.

გარდა ამისა, საპროცესო შეთანხმებისა და დაზარალებულის ინსტიტუტის რეფორმისმიზნით შემუშავდა ცვლილებათა კანონპროექტები, რომელთა ძირითად არსსწარმოადგენს სასჯელზე საპროცესო შეთანხმების გაუქმება, მოსამართლისუფლებამოსილებების გაზრდა, ჯარიმის გამოყენების შეზღუდვა და დაზარალებულისუფლებების გაფართოება. მომზადდა აგრეთვე ცვლიებების პაკეტი, რომელიც შეეხებოდაგანაჩენის აღსრულების გადავადების საკითხს. აღნიშნული კანონპროექტებისპარლამენტისათვის წარდგენა იგეგმება 2014 წლის საგაზაფხულო სესიაზე.

ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო

2011 წლიდან საქართველოში ამოქმედდა ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტი, რაცმოქალაქეებს შესაძლებლობას აძლევს თავად მიიღონ მონაწილეობა მართლმსაჯულებისგანხორციელებაში. 2013 წლის მდგომარეობით ნაფიც მსაჯულთა სასამართლომოქმედებს თბილისის, ქუთაისისა და ბათუმის საქალაქო სასამართლოებში. ქუთაისისსაქალაქო სასამართლო განიხილავს სისხლის სამართლის კოდექსის 109-ე მუხლითგათვალისწინებულ დანაშაულის საქმეებს ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობით. რაც შეეხებათბილისის საქალაქო სასამართლოს, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო განიხილავსსისხლის სამართლის კოდექსის 109-ე, 110-ე-114-ე მუხლებით გათვალისწინებულდანაშაულთა საქმეებს. გარდა ამისა, თბილისის, ქუთაისისა და ბათუმის საქალაქოსასამართლოები ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობით განიხილავენ „საჯარო სამსახურში

8

ინტერესთა შეუთავსებლობისა და კორუფციის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2მუხლში მითითებული თანამდებობის პირის სამართლის საქმეებს. 2013 წელს, სულნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობით თბილისში გაიმართა 4, ხოლო ქუთაისში 1სასამართლო პროცესი.

ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტის გაძლიერებისა და დახვეწის მიზნით მუშაობა იგეგმებაცვლილებების პროექტის მომზადებაზე. პროექტი აქცენტს გააკეთებს ისეთ საკითხებზე,როგორიცაა ნაფიც მსაჯულთა შერჩევისა და გადაწყვეტილების მიღების პროცესისგამჭვირვალობა. ამ მიზნით იუსტიციის სამინისტრომ ნაფიც მსაჯულთა ევროპულიმოდელების შედარებით-სამართლებრივი კვლევის მომზადების თხოვნით მიმართაევროპის საბჭოს. ამ კვლევის საფუძველზე იგეგმება ცვლილებების შეტანა საქართველოსსისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში.

განაჩენის აღსრულების გადავადება

2013 წელს საბჭოს ფარგლებში შეიქმნა დროებითი სამუშაო ჯგუფი სისხლის სამართლისსაპროცესო კოდექსის 283-ე მუხლით გათვალსიწინებული განაჩენის აღსრულებისგადავადებასთან დაკავშირებით. სამუშაო ჯგუფის ფარგლებში მომზადდასაკანონმდებლო ცვლილება განაჩენის აღსრულების გადავადების საკითხთანდაკავშირებით.

კანონპროექტის მიხედვით, განაჩენის აღსრულება გადაუვადდება მსჯავრდებულს,რომლის ჯანმრთელობის მდგომარეობა შეუსაბამოა თავისუფლების აღკვეთასთანსასჯელაღსრულების დაწესებულების მიერ ჩატარებული და შესაძლებელიმკურნალობის, სასჯელაღსრულების დაწესებულების პირობების და მსჯავრდებულისთავისუფლების აღკვეთის მიზანშეწონილობის გათვალისწინებით. განაჩენის აღსრულებაგადაუვადდება იმ მსჯავრდებულსაც, რომელმაც იმშობიარა ბოლო ერთი წლისგანმავლობაში. კანონპროექტის თანახმად მოსამართლეს არ ექნება უფლება ზეპირიმოსმენის გარეშე უთხრას პირს უარი განაჩენის აღსრულების გადავადებაზე.გადავადების შემოთავაზებული სტანდარტი პირდაპირ ასახავს ადამიანის უფლებათაევროპული სასამართლოს მიერ ჩამოყალიბებულ პრეცედენტულ სამართალს ამმიმართულებით.

2. ელექტრონული დემოკრატია და სასამართლო გადაწყვეტილებების განზოგადება

ევროპის საბჭოს დაფინანსებით განხორციელდა ორი პროექტი: ელექტრონულიდემოკრატია და სასამართლო გადაწყვეტილებების განზოგადება და ანალიზი.

ელექტრონული დემოკრატიის პროექტი ამოქმედდა 2012 წლის ოქტომბერში დამოქალაქეებს და რეგისტრირებულ ინტერნეტ-მომხმარებლებს საშუალებას აძლევსსაკანონმდებლო მაცნეს ვებ-გვერდის საშუალებით კომენტარები გააკეთონ მოქმედ

9

საკანონმდებლო აქტებზე და კანონპროექტებზე. სასამართლო გადაწყვეტილებებისგანზოგადების პროექტის ფარგლებში იურიდიული ფაკულტეტის 14-მა სტუდენტმა1400-ზე მეტი სასამართლო გადაწყვეტილება დაამუშავა და მოამზადა შემოკლებულივერსია. სტუდენტების მიერ მომზადებული გადაწყვეტილებების შემოკლებულივერსიებით აქტიურად სარგებლობდა სისხლის სამართლის კოდექსის კანონმდებლობისრეფორმაზე მომუშავე სამუშაო ჯგუფი.

3. პროფესიული განვითარება

საანგარიში პერიოდის განმავლობაში იუსტიციის სასწავლო ცენტრის ორგანიზებით 136-მა პროკურორმა/გამომძიებელმა და 52-მა სტაჟიორ-პროკურორმა გაიარა ტრენინგისისხლის სამართლისა და საპროცესო კოდექსის ცვლილებებსა და ადამიანის უფლებებსადა სისხლის სამართლის ელექტრონული საქმის წარმოებასთანი დაკავშირებით.

გარდა ამისა, პროკურორებისა და სტაჟიორ-პროკურორებისთვის ჩატარდა შემდეგიტრენინგები:

- ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო უნარ-ჩვევები - 15 პროკურორი;- მოწმის გამოკითხვის ახალი წესი - 21 პროკურორი;- ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო უნარ-ჩვევები - 15 პროკურორი;- არგუმენტაცია და სასამართლო უნარ-ჩვევები - 48 პროკურორი და 52 სტაჟიორ-

პროკურორი;- აღკვეთის ღონისძიების შუამდგომლობა, წინასწარი პატიმრობა - ადამიანის

უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-5 მუხლის ასპექტში - 25 პროკურორი;- მოწმის გამოკითხვა სასამართლოში - 15 პროკურორი.

IV. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულება

1. არასრულწლოვანთა საჭიროებებზე მორგებული პრევენციული პროგრამები

არასრულწლოვანთა დანაშაულის პრევენცია სახელმწიფოს სისხლის სამართლისსისტემის რეფორმის არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კომპონენტისმნიშვნელოვანი ნაწილია.

არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსი

იუსტიციის სამინისტროს ანალიტიკურმა დეპარტამენტმა ქართველი და უცხოელიექსპერტების, ასევე ევროკავსირისა და გაეროს ბავშვთა ფონდის (UNICEF)რეკომენდაციების საფუძველზე, ევროკავშირის პროექტისა და გაეროს ბავშვთა ფონდის(UNICEF) მხარდაჭერით მუშაობა დაიწყო არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების

10

კოდექსის შემუშავებაზე. იუსტიციის მინისტრის გადაწყვეტილებით შეიქმნა ექსპერტთასამუშაო ჯგუფი, რომელიც შეიმუშავებს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებისკოდექსს. ექსპერტთა სამუშაო ჯგუფის შემადგენლობაში შედიან იუსტიციის სამინისტროს,ევროკავშირის, გაეროს ბავშვთა ფონდის და აკადემიური წრის წარმომადგენლები. ახალიკოდექსი ერთ საკანონმდებლო აქტში გააერთიანებს არასრულწლოვანთაპასუხისმგებლობის, ადმინისტრაციული და სისხლის სამართლის პროცესის,სასჯელაღსრულების და სხვა საკითხების მარეგულირებელ ნორმებს, რაც ხელს შეუწყობსარასრულწლოვანთა კანონმდებლობის სიმარტივეს და განჭვრეტადობას. ასევე, დაინერგებაარასრულწლოვანთა უფლებების დაცვის ახალი მექანიზმები.

პროექტი „ლიდერთა სახლი“

იუსტიციის სამინისტროს სსიპ „დანაშაულის პრევენციისა და ინოვაციური პროგრამებისცენტრის“ ფარგლებში ხორციელდება პროექტი „ლიდერთა სახლი“. პროექტის მიზანიაახალგაზრდებში ჯანსაღი ცხოვრების წესის პოპულარიზაცია, მათთვის კულტურულ-შემოქმედებითი ინიციატივების განვითარება და დამოუკიდებელი აზროვნებისჩამოყალიბება.

პროექტი საქართველოს ყველა რეგიონს მოიცავს და გულისხმობს 14-21 წლისახალგაზრდებისათვის მრავალფეროვანი და საინტერესო ღონისძიების ორგანიზებას,შემდეგი მიმართულებებით: სპორტი, ხელოვნება და კულტურა, განათლება დამეცნიერება, არაფორმალური განათლება და მოხალისეობა. მოსწავლეებს, რომლებიცაქტიურობით გამოირჩევიან ლიდერთა სახლის ღონისძიებებში წლის განმავლობაში,საშუალება ეძლევათ, მონაწილეობა მიიღონ ლიდერთა სახლის საზაფხულო სკოლაში.ამასთან, საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო გამოყოფს მცირე გრანტებს საზაფხულოსკოლის მონაწილეთათვის, რათა მათ საშუალება მიეცეთ, საკუთარი პროექტებირეგიონებში განახორციელონ.

პროექტი ხორციელდება იუსტიციის სასწავლო ცენტრის, იუსტიციის სახლის,განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსა, სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთასამინისტროს მხარდაჭერით. იუსტიციის სასწავლო ცენტრის ჩართულობითგანხორციელდა საზაფხულო სკოლის პროექტი თელავში და ჩატარდა ეფექტიანიკომუნიკაციის ტრენინგი.

უსაფრთხო სკოლის პროგრამა

2010 თებერვალში განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ დაამტკიცა „უსაფრთხოსკოლის პროგრამა“. პროგრამის მიზანია საგანმანათლებლო დაწესებულებებშიმოსაწავლეთა უსაფრთხო თანაარსებობის უზურნველყოფა და დისციპლინურიგადაცდომების შემცირება, კონფლიქტების, ჯანმრთელობის ან სიცოცხლის წინააღმდეგ

11

მიმართული ქმედების და ნარკოტიკული დანაშულის პრევენცია. ამ მიზნით საჯაროსკოლებში შეიქმნა მანდატურის ინსტიტუტი, რომელიც პასუხისმგებელია მთელი ქვეყნისმასშტაბით საჯარო სკოლებში უსაფრთხო გარემოს განმტკიცებაზე, ძალადობისა დადანაშაულის პრევენციაზე.

2012 წლის ბოლოს „ზოგადი განათლების შესახებ“ კანონში შეტანილი ცვლილებისთანახმად, მანდატურებს შეეზღუდათ გარკვეული უფლება-მოვალეობები (სკოლისადმინისტრაციის საქმიანობაში ჩარევა და მასწავლებლის კონტროლი). მანდატურისმთავარი ფუნქცია ბავშვების უსაფრთხოებაზე ზრუნვა და დისციპლინის დაცვაა.

საანგარიშო პერიოდში მანდატურების მიერ საგანმანათლებლო დაწესებულებებიდანამოღებულია მოსწავლეთა უსაფრთხო თანაარსებობისათვის რისკის შემცველი საგნები(108 ერთეული), როგორიცაა: ცივი იარაღი და ბლაგვი საგნები (დანები, კასტეტები,ხელკეტები).

პროგრამის ფარგლებში მანდატურების კვალიფიკაციის ამაღლებისა და პროფესიულიზრდის მიზნით ხორციელდება სხვადასხვა პროექტები. 2012 წლიდან განათლებისა დამეცნიერების სამინისტროს საგანმანათლებლო დაწესებულების მანდატურებისსამსახური ამერიკის სკოლის უსაფრთხოების სამსახურის საერთაშორისო ეროვნულიასოციაციის (NASRO) წევრი გახდა. ურთიერთთანამშრომლობის ფარგლებშიხორციელდება NASRO-ს წევრი ქვეყნების ერთმანეთისათვის გამოცდილების გაზიარება,ერთობლივი პროექტები, გაცვლითი პროგრამები და ტრენინგები.

2013 წლის განმავლობაში მანდატურებმა გაიარა გადამზადების შემდეგი კურსები:

- ტრენინგი სამართლებრივი კულტურის საფუძვლებში - 40 მანდატური;- ტრენერთა ტრენინგი ძალადობის პრევენციასა და კონფლიქტების მართვასთან

დაკავშირებით - 348 მანდატური;- ტრენინგ-სემინარი - ამერიკული გამოცდილების გაზიარება სკოლის

უსაფრთხოების საკითხებსა და კრიზისული შემთხვევების მართვასთანდაკავშირებით (ორგანიზატორი - საქართველოს განათლებისა და მეცნიერებისსამინისტრო და მანდატურთა ეროვნული ასოციაცია NASRO) – 40 მანდატური;

- პირველადი დახმარების ტრენინგი - 1100 მანდატური.

2013 წლის 10 აპრილიდან სსიპ საგანმანათლებლო დაწესებულების მანდატურისსამსახურის ფარგლებში ფუნქციონირებს ფსიქოლოგიური ცენტრი, რომელიცმულტიდისციპლინური გუნდის (ფსიქოლოგი, ფსიქიატრი, სოციალური მუშაკი)მეშვეობით ფსიქო-სოციალურ დახმარებას უწევს 6-18 წლამდე სკოლის მოსწავლეებს, მათმშობლებს/მეურვეებს, მასწავლებლებს, სკოლის ადმინისტრაციის პერსონალსა დამანდატურებს. ფსიქოლოგიური ცენტრები ფუნქციონირებს საქართველოს 3 ქალაქში(თბილისი, ბათუმი და ქუთაისი).

12

განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ფსიქოლოგიური ცენტრის ფარგლებში,საქართველოს მასშტაბით შეირჩა პროფორიენტაციისა და კარიერის დაგეგმვის 5კოორდინატორი და 71 სპეციალისტი, რომელთაც გაიარეს გადამზადების კურსიმოზარდის განვითარების თავისებურებებში, კომუნიკაციაში, პროფორიენტაციასა დაკარიერის დაგეგმვაში.

საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში სხვა სახელმწიფო უწყებებსა და არასამთავრობოორგანიზაციებთან თანამშრომლობით აღნიშნული ფსიქოლოგიური ცენტრის მიერგანხორციელდა შემდეგი პროექტები და აქტივობები:

- პროექტი „პროფორიენტაცია და კარიერის დაგეგმვა“ - პროექტის მიზანიადაეხმაროს ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის 9-11 კლასის მოსწავლეებსპროფესიის სწორად არჩევაში;

- პროექტი „განათლების მიღების მეორე შესაძლებლობის მოდელი“ - შემუშავდაპროექტის განხორციელებისათვის საჭირო რეკომენდაციები;

ამავე პერიოდის განმავლობაში განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მიერგანხორციელდა შემდეგი აქტივობები:

- გადამზადების კურსი გაიარეს საჯარო სკოლის დირექტორებმა დადისციპლინური კომიტეტის წევრებმა (არასმთავრობო ორგანიზაცია PHInternational-ის მხარდაჭერით);

- საუბრები ყველა საჯარო სკოლაში ჩატარდა საგანგებო სიტუაციათა ცენტრში„112“ განხორციელებულ ცრუ ზარებთან დაკავშირებით;

- საჯარო სკოლებში გავრცელდა საინფორმაციო ფლაერები და ბუკლეტებიკიბერდანაშაულთან და ორგანიზებულ დანაშაულთან დაკავშირებით.

2013 წელს, ბავშვთა დაცვის მიმართვიანობის (რეფერირების) პროცედურებთანდაკავშირებით, საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრისა და საქართველოსგანათლებისა და მეცნიერების მინისტრის 2010 წლის 31 მაისის №152/ნ-№469-№45/ნერთობლივი ბრძანების საფუძველზე მომზადდა საქართველოს განათლებისა დამეცნიერების სამინისტროს სამოქმედო ინსტრუქციები. ჩატარდა სამუშაო შეხვედრებიმიმართვიანობის მექანიზმში ჩართული სხვადასხვა პროფესიონალის მონაწილეობით.შეხვედრების მიზანს უწყებათაშორისი კოორიდნაიის გაძლიერება, პრობლემებისიდენტიფიცირება და სამომავლო თანამშრომლობის საკითხებზე შეთანხმებაწარმოადგენდა.

13

2013 წლის 10 აპრილიდან ფსიქოლოგიურ ცენტრში მოქმედებდა სკოლიდანმომართვიანობის საპილოტე ფორმა, რომელსაც ავსებდა მანდატური და პედაგოგი,ბავშვის ფსიქოლოგიურ ცენტრში გადამისამართების შემთხვევაში. 2013 წლისდეკემბერში, გაეროს ბავშვთა ფონდისა და ნიდერლანდების სამეფოს მხარდაჭერითმომზადდა სსიპ საგანმანათლებო დაწესებულების მანდატურის სამსახურისფსიქოლოგიურ ცენტრში გადამისამართების წესი და ფორმა. ასევე, შემუშავდაგადამისამართების ინსტრუქცია და გაიდლიანი მანდატურებისათვის. ამავე პროგრამისფარგლებში მომზადდა სატრენინგო მასალა და გადამზადება გაიარა 292-მა მანდატურმა(თბილისი 220 მანდატური, ქუთაისი - 72 მანდატური). ტრენინგი ეხებოდა შემდეგსაკითხებს: კომუნიკაცია, ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქიკური ჯანმრთელობა, სტრესი,ტრავმული სტრესი, ძალადობა, ოჯახში ძალადობა, ბავშვთა დაცვის მიმართვიანობის(რეფერირების) პროცედურები.

პოლიცია და პრევენციული ღონისძიებები

შინაგან საქმეთა სამინისტროს ერთ-ერთი მთავარი პრიორიტეტია არასრულწლოვანთადანაშაულის პრევენცია და ანტი-ნარკოტიკული კამპანია. პოლიცია აქტიურად არისჩართული მოზარდებს შორის სამართლებრივი კულტურის ამაღლებასთანდაკავშირებულ საქმიანობაში. პროექტში „სამართლებრივი კულტურა“ 2013-2014სასწავლო წლის განმავლობაში ჩართული იყო 32 საჯარო სკოლიდან შერჩეული 1940უფროსკლასელი (მე-9 კლასი). ლექციების კურსი ერთობლივად ჩაატარეს სკოლისპედაგოგებმა და სამართალდამცავებმა. ლექციები იყო ინტერაქტიული და შეიცავდაროლურ თამაშებს. კურსი მიზნად ისახავდა მოზარდების ცნობიერების ამაღლებას მათუფლებებსა და მოვალეობებთან და კანომდებლობასთან დაკავშირებულ სხვასაკითხებზე. ლექციების კურსი მოიცავდა შემდეგ თემებს:

- არასრულწლოვანი და კანონი;- ძალადობა (ძალადობა ოჯახში, „ბულინგი“ სკოლებში)- მავნე ჩვევები და მათი სახიფათო შედეგებისგან თავდაცვა;- ორგანიზებული დანაშაული (ტრეფიკინგი, ნარკოტიკებით და იარაღით უკანონო

ვაჭრობა);- სასამართლო სამართალწარმოება.

აღსანიშნავია, რომ პროექტი ითვალისწინებს ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულრეგიონებში „სამართლებრივი კულტურის“ საგნის სწავლებას მათთვის გასაგებ ენაზე.

გარდა ამისა, პროექტის ფარგლებში ხორციელდება სკოლის მოსწავლეთა ვიზიტებიშინაგან საქმეთა სამინისტროს (შსს) სხვადასხვა დანაყოფებში. 2013 წლის განმავლობაში

14

150 სკოლის მოსწავლე ეწვია შსს აკადემიას, გადაუდებელი დახმარების სატელეფონოცენტრს, საექსპერტო-კრიმინალისტიკურ მთავარ სამმართველოს. აღნიშნული ვიზიტებისფარგლებში მოსწავლეები ადგილზე ეცნობიან დანაშაული გამოძიების მეთოდებსა დაშსს-ს საქმიანობებს.

არასრულწლოვანთა განრიდების პროგრამა

2010 წლის 15 ნოემბრიდან ამოქმედდა არასრულწლოვანთა განრიდებისა და მედიაციისპროგრამა, რომელსაც საფუძვლად დაედო სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსშიშესული ცვლილება. ცვლილების თანახმად, თუ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომპირმა ჩაიდინა ნაკლებად მძიმე ან მძიმე დანაშული და ჩადენის მომენტისათვის მას არშესრულებია 18 წელი, პროკურორი უფლებამოსილია დასაბუთებული დადგენილებითმიიღოს გადაწყვეტილება სისხლისსამართლებრივი დევნის შეწყვეტის შესახებ დევნისსაჯარო ინტერესების არარსებობის გამო.

აღნიშნული გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში პროკურორი უფლებამოსილიაარასრულწლოვანთან გააფორმოს ხელშეკრულება განრიდების ან განრიდებისა დამედიაციის შესახებ, რომლის პირობები განისაზღვრება საქართველოს იუსტიციისმინისტრის ბრძანებით. ამ ხელშეკრულების მოქმედების მაქიმალური ვადაა 1 წელი. 2012წლის მდგომარეობით განრიდებისა და მედიაციის პროგრამა ვრცელდებოდასაქართველოს 15 ქალაქში, ხოლო 2013 წელს პროგრამა გავრცელდა მთელი ქვეყნისმასშტაბით.

2013 წლის განმავლობაში საქართველოს მასშტაბით ნაკლებად მძიმე და მძიმე დანაშაულიჩაიდინა 900 არასრულწლოვანმა. აქედან განრიდებას ექვემდებარებოდა 646არასრულწლოვანი, ხოლო განრიდებულია 331, რაც შეადგენს განსარიდებელთა საერთორაოდენობის 51%-ს. განრიდებული არასრულწლოვნებიდან მხოლოდ 3-მმა ჩაიდინაგანმეორებითი დანაშაული. 331 განრიდებულიდან 43 არასრულწლოვნის მიმართგამოყენებულ იქნა მედიაცია, მათ შორის 7 ჯგუფური მედიაცია, ხოლო დანარჩენიინდივიდუალური.

2013 წელს UNICEF-ის, ნიდერლანდების სამეფოსა და ევროკავშირის მხარდაჭერითმომზადდა სატრენინგო მასალა და განრიდებისა და მედიაციის საკითხებზე გადამზადდა140 პროფესიონალი (70 პროკურორი, 60 სოციალური მუშაკი და 10 მედიატორი).პროგრამის ფარგლებში შეირჩა 14 ტრენერი (3 პროკურორი, 2 მედიატორი, 4 სოც.მუშაკი,დანაშულის პრევენციის ცენტრის 5 თანამშრომელი), რომელთაც გაიარეს ტრენერთახანგრძლივი ტრენინგი განრიდებისა და მედიაციის საკითხებზე.

სტანდარტები ფსიქო-სოციალური მომსახურების მიმწოდებელთათვის

15

2013 წელს საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს სსიპ „დანაშაულის პრევენციისა დაინოვაციური პროგრამების ცენტრის“ ინიციატივითა და გაეროს ბავშვთა ფონდის(UNICEF) მხარდაჭერით შემუშავებულ იქნა სტანდარტები ფსიქო-სოციალურისარეაბილიტაციო მომსახურების მიმწოდებელთათვის, რომლებიც მუშაობენ კანონთანკონფლიქტში მყოფ ან დევიაციური ქცევის მქონე მოზარდებთან.

აღნიშნული დოკუმენტი შემუშავდა დანაშაულის პრევენციისა და ინოვაციურიპროგრამების ცენტრის; სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარებისსაკითხთა სამინისტროს; პრობაციის ეროვნული სააგენტოს; განათლებისა დამეცნიერების სამინისტროს; შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვისსამინისტროს; სოციალური მომსახურების სააგენტოს; საგანმანათლებლოდაწესებულებების მანდატურის სამსახურის ფსიქოლოგიური ცენტრის; საქართველოსსახალხო დამცველისა და გაეროს ბავშთა დაცვის ფონდის წარმომადგენელთაჩართულობით.

2. სისხლისსმართლებრივი დევნის ალტერნატივა და არასრულწლოვანთაპატიმრობა

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-4 ნაწილი ადგენს, რომსასამართლო უფლებამოსილია ბრალდებულს აღკვეთის ღონისძიების სახით პატიმრობაშეუფარდოს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, კანონით გათვალისწინებული მიზნების მიღწევაშეუძლებელია სხვა, ნაკლებად მკაცრი აღკვეთის ღონისძიების გამოყენებით.პროკურორების სახელმძღვანელო პრინციპების მიხედვით წინასწარი პატიმრობაარასრულწლოვანი განსასჯელის მიმართ გამოყენებულ უნდა იქნას მხოლოდ გამონაკლისსიტუაციებში, როგორც უკიდურესი ზომა. 2013 წელს დანაშაულის ჩადენაში მხილებულიქნა 651 არასრულწლოვანი, აქედან პატიმრობა შეეფარდა 72 პირს (11.1%). ლიბერალურიპოლიტიკისა და განრიდების გამოყენების ზრდის ფონზე 2013 წლის განმავლობაშიარასრულწლოვანთა შემთხვევაში პატიმრობის გამოყენების პროცენტული მაჩვენებელიწინა წლის ამავე პერიოდთან შედარებით შემცირებულია 10.6 %-ით.

3. განათლების ხელმისაწვდომობა

მსჯავრდებული არასრულწლოვნები

არასრულწლოვანთა №11 სპეციალურ დაწესებულებაში, სადაც არიან განთავსებულიარასრულწლოვანი მსჯავრდებულები, ზოგადსაგანმანათლებლო პროცესი ხორციელდებასამოქალაქო სექტორში არსებული სტანდარტების შესაბამისად. რაც იმას გულისხმობს,რომ დაწესებულებაში არსებული სკოლა არის ქ.თბილისის №123 საჯარო სკოლის ნაწილიდა საგანმანათლებლო პროცესს ახორციელებენ ამ სკოლის პედაგოგები. აქედანგამომდინარე, ზოგადსაგანმანათლებლო პროცესზე პასუხისმგებელია განათლებისა დამეცნიერების სამინისტრო და შესაბამისად ამ პროცესის მონიტორინგსაც სამინისტრო

16

ახორციელებს. მოზარდის დაწესებულებაში შესვლის შემდეგ, მოზარდის შეფასებისპროცესში, მასწავლებლების და დაწესებულების სოციალური მუშაკების მიერ ხდებამოზარდის განათლების შესახებ ინფორმაციის მოძიება მისი სოციუმიდან (სასწავლოდაწესებულება, ოჯახი, ახლობლები) რის შემდეგაც ხდება მათი აკადემიური მოსწრებისშეფასება და შესაბამის კლასში ჩარიცხვა. იმ შემთხვევაში, თუ ვერ ხერხდება მოზარდისშესახებ ინფორმაციის მოძიება სამოქალაქო სექტორიდან, განათლებისა და მეცნიერებისსამინისტროს ინკლუზიური განათლების მულტიდისციპლინური გუნდი ( შემდგომშიმულტიდისციპლინური გუნდი) ახორციელებს მოზარდის დამოუკიდებელ შეფასებას,შესაბამისი დონის განსაზღვრას და ამის შემდეგ ხდება სკოლის შესაბამის კლასშიჩარიცხვა.

2013 წლის თებერვლის მონაცემებით სკოლაში ოფიციალურად ირიცხებოდა 25 მოსწავლე.2013 წლის განმავლობაში, დეკემბრის ჩათვლით, ჩაირიცხა 76 მოზარდი. 2013 წლისმანძილზე ზოგადი განათლების ცალკეული კლასის/კლასების ასევე ცალკეულ კლასშიშემავალი საგნის/საგნების ზოგადსაგანმანთლებლო პროგრამა/პროგრამების ექსტერნატისფორმით დაძლევის მსურველთაგან წარმატებით 54-მა მსჯავრდებულმა დაძლიასხვადასხვა კლასის/კლასების ასევე ცალკეულ კლასში შემავალი საგნის/საგნებისზოგადასაგნამანთლებლო პროგრამა/პროგრამები. 9 მსჯავრდებულმა მოსწავლემმონაწილეობა მიიღო დამამთავრებელ საატესტატო გამოცდებში და ცხრავე მოსწავლემდაძლია აღნიშნული გამოცდები. ხოლო ერთიან ეროვნულ გამოცდებზე დარეგისტრირდა11 მსჯავრდებული, აქედან გამოცდებში მონაწილეობა მიიღო 8 პატიმარმა (2მსჯავრდებული არ იმყოფებოდა სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში, ხოლო ერთმაუარი განაცხადა მონაწილეობაზე), საიდანაც გამოცდების მინიმალური კომპეტენციისზღვარი გადალახა სამმა მსჯავრდებულმა, აქედან 2 ჩაირიცხა უმაღლეს სასწავლებელში.

ქართულ-შვეიცარული პროექტის - „ნერგის“ ფარგლებში შედგა ფსიქოდრამის ჯგუფი -„მითოდრამა“, რომელშიც მონაწილეობდა 14 მსჯავრდებული. ასევე, „წამებისმსხვერპლთა ფსიქო-სოციალური და სამედიცინო რეაბილიტაციის ცენტრის" (GCRT) მიერგაიმართა ტრენინგი "ცხოვრების ჯანსაღი წესის" შესახებ, რომელშიც მონაწილეობა მიიღო25 მსჯავრდებულმა.

ბრალდებული არასრულწლოვნები

2012 წლის მეორე ნახევრიდან ქუთაისის №2 და თბილისის №8 დაწესებულებებისარასრულწლოვანთა განყოფილებებში დაიწყო ბრალდებულ არასრულწლოვანთაზოგადსაგანმანათლებლო პროცესი, რომელიც შეესაბამება ეროვნული სასწავლო გეგმითგათვალისწინებულ მოთხოვნებს, თუმცა მიმდინარეობს განსხვავებულ ფორმატში.მოზარდის დაწესებულებაში შესვლის შემდეგ მოზარდის შეფასებას ახორციელებს

17

მულტიდისციპლინური გუნდი, პედაგოგების მიერ ხდება აკადემიური მოსწრებისშეფასება, შესაბამისი დონის განსაზღვრა და შესაბამის კლასში ჩარიცხვა.

2013 წელს №2 პენიტენციური დაწესებულების არასრულწლოვანთა საპატიმროგანყოფილებაში იმყოფებოდა 80 არასრულწლოვანი პატიმარი. ზოგადსაგანმანათლებლოპროცესში ჩართული იყო 66 ბრალდებული, ასევე ისინი მონაწილეობას იღებდნენსარეაბილიტაციო-კულტურულ ღონისძიებებში. საანგარიშო პერიოდში №8პენიტენციური დაწესებულების არასრულწლოვანთა საპატიმრო განყოფილებაშიზოგადსაგანმანათლებლო პროცესში ჩართული იყო 7არასრულწლოვანი ბრალდებული.

2013 წლის განმავლობაში არასრულწლოვან ბრალდებულთათვის წამების მსხვერპლთაფსიქო-სოციალური და სამედიცინო რეაბილიტაციის ცენტრის (GCRT) მიერგანხორციელდა ფსიქო-სოციალური რეაბილიტაციის პროგრამა, რომელშიც მონაწილეობამიიღო 27 არასრულწლოვანმა.

2013 წლის 1 ივნისს ბავშვთა დაცვის დღისადმი მიძღვნილ ღონისძიებას დაესწრო 8ბრალდებული.

პროფესიული განათლების ხელმისაწვდომობა მსჯავრდებულ არასრულწლოვანთათვის

2013 წლის მარტიდან არასრულწლოვანი მსჯავრდებულები ჩართულები იყვნენ დაგაიარეს პროფესიული სწავლების შემდეგი კურსები:

- კომპიუტერული პროგრამები - 30 მსჯავრდებული;- ხეზე კვეთის კურსები - 100 მსჯავრდებული;- გიტარის შემსწავლელი კურსი - 22 მსჯავრდებული;- რაგბის წრე - 51 მსჯავრდებული;- ფეხბურთის წრე - 52 მსჯავრდებული;- ტიხრული მინანქრის კურსები - 13 მსჯავრდებული;- ინფორმაციული ტექნოლოგიების შემსწავლელი კურსები - 12 მსჯავრდებული;- ინტერნეტ ტექნოლოგიების შემსწავლელი კურსები - 13 მსჯავრდებული;- ხის მხატვრული დამუშავებისა და დიზაინის კურსი - 31 მსჯავრდებული;- ხატვის წრე - 38 მსჯავრდებული;- ბარმენის პროფესიის შემსწავლელი კურსები - 14 მსჯავრდებული;- ფსიქო-სოციალური რეაბილიტაციის პროგრამა „ცხოვრების ჯანსაღი წესი“ – 25

მსჯავრდებული;- ფსიქო-სოციალური სარეაბილიტაციო პროგრამა “EQUIP” – 11 მსჯავრდებული;- ტრენინგი ეფექტურ კომუნიკაციასა და თვით შეცნობაზე - 17 მსჯავრდებული;- ბრაზის მართვის ტრენინგი - 6 მსჯავრდებული;

18

- არტ-თერაპიის კურსი - 10 მსჯავრდებული;

საანგარიშო პერიოდში არასრულწლოვან მსჯავრდებულთათვის გაიმართა სხვადასხვაკულტურულ-შემეცნებითი, ინტელექტუალური და სპორტული ღონისძიებები.

4. სასჯელის ინდივიდუალური დაგეგმვა მსჯავრდებულ და პრობაციონერარასრულწლოვანთათვის

პრობაციისა და პენიტენციურ სისტემაში სასჯელის ინდივიდუალური დაგეგმისმექანიზმების დასანერგად სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიულიდახმარების საკითხთა სამინისტროს მიერ განხორციელდა სხვადასხვა ცვლილებები.

არასრულწლოვანი მსჯავრდებულების მიმართ სასჯელის მოხდის ინდივიდუალურიდაგეგმვის მექანიზმი დაინერგა 2011 წლიდან და რეგულირდება სასჯელაღსრულების,პრობაციის და იურიდიული დახმარების საკითხთა მინისტრის N19 ბრძანებით„სასჯელის მოხდის ინდივიდუალური დაგეგმვის ინსტრუქცია“. აღნიშნული მექანიზმისფარგლებში არასრულწლოვანთა სპეციალურ დაწესებულებაში ყველა მსჯავრდებულიფასდება სასჯელის დაგეგმვის ინდივიდუალური მეთოდოლოგიით. აღნიშნულიპროცესი მოიცავს თანმიმდევრული პროცედურების განხორციელებას შესაბამის ვადებში- მოზარდის დაწესებულებაში შემოსვლის დღიდან სამოქმედო გეგმის შედგენამდე.გეგმის შედგენამდე პროცესი მოიცავს მულტიდისციპლინური გუნდის მიერ მოზარდისბიო-ფსიქო-სოციალურ შეფასებას, სადაც მონაწილეობენ სოციალური მუშაკები,ფსიქოლოგები, ექიმი და პედაგოგები.

არასრულწლოვანთა სპეციალურ დაწესებულებაში 2013 წლის თებერვლიდან(დაწესებულებაში მსჯავრდებულთა დაბრუნების შემდგომ) განახლდა არსრულწლოვანმსჯავრდებულთა მიმართ სასჯელის ინდივიდუალური დაგეგმვის პროცესი, რომელიც2012 წლის აგვისტოში შეწყდა დაწესებულებაში მსჯავრდებულთა არყოფნის გამო.

აღსანიშნავია, რომ პატიმრობის კოდექსის ცვლილებების პროექტის შესაბამისად,არასრულწლოვანთა სპეციალური დაწესებულების სახელწოდება შეიცვლება„არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებად“, რაც უპირველესადგულისხმობს არა მხოლოდ სახელწოდების, არამედ მიდგომის ცვლილებასარასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მიმართ. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციოდაწესებულების დებულება დამოუკიდებლად დამტკიცდება საქართველოსსასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრის ნორმატიული აქტით. ამასთან,საქართველოს მიერ რატიფიცირებული საერთაშორისო ხელშეკრულებებით დაშეთანხმებებით განსაზღვრული არასრულწლოვან პირთა დაცვისა და ზრუნვისსპეციალური ინტერესებიდან გამომდინარე, მინისტრი განსაზღვრავს:

19

ა) არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში თავისუფლებისაღკვეთის აღსრულების წესს და პირობებს;

ბ) არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების სტრუქტურას დასაქმიანობის წესს;

გ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა წახალისების ღონისძიების გამოყენების წესს;დ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა დისციპლინური პასუხისმგებლობის

გამოყენების წესს;ე) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მოთხოვნასა და საჩივართან დაკავშირებულ

წარმოების პროცედურებს;ვ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა სარეაბილიტაციო პროცესის ორგანიზების

წესს;ზ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მიმართ უსაფრთხოების ღონისძიებების,

სპეციალური საშუალებების გამოყენების წესს და პირობებს;თ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა რეესტრებისა და პირადი საქმის წარმოების

წესს;ი) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მატერიალური პასუხისმგებლობის წესს.

ინდივიდუალური დაგეგმვის პროცესი ასევე გულისხმობს უწყვეტი მზრუნველობისგანხორციელებას არასრულწლოვანთა წარმატებული რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციისათვის. კერძოდ, დაწესებულებიდან მოზარდების გათავისუფლებამდეიუსტიციის სამინისტროს სსიპ „დანაშაულის პრევენციისა და ინოვაციური პროგრამებისცენტრისა“ და პრობაციის ეროვნული სააგენტოს სოციალური მუშაკები პერიოდულადხვდებიან მოზარდებს მათი საქმის გადაბარების მიზნით. პრობაციის ეროვნულისააგენტოს სოციალური მუშაკები საანგარიშო პერიოდში შეხვდნენ 11 არასრულწლოვანს.

სასჯელის ინდივიდუალური დაგეგმვის პროცესის განახლების შემდეგ, 2013 წლისგანმავლობაში აღნიშნულ პროცესში ჩართული იყო 123 არასრულწლოვანიმსჯავრდებული.

რაც შეეხება პრობაციონერ არასრულწლოვნებს, არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულებისადა პრობაციის ეროვნული სააგენტოს მიერ წარმატებით მიმდინარეობს არასრულწლოვანპირობით მსჯავრდებულთა რისკებისა და საჭიროებების შეფასება და სასჯელისინდივიდუალური დაგეგმვა ქვეყნის მასშტაბით. 2013 წლის განმავლობაში პრობაციისეროვნულ სააგენტოში აღრიცხვაზე იმყოფებოდა 180 არასრულწლოვანი, რომელთამიმართ შეფასებულია რისკები და საჭიროებები და შედგენილია სასჯელის მოხდისინდივიდუალური გეგმა.

5. პროფესიული ტრენინგები

პოლიცია

20

შინაგან საქმეთა სამინისტრომ საერთაშორისო ორგანიზაცია PH INTERNATIONAL-თანთანამშრომლობით შეიმუშავა ტრენინგ მოდული პოლიციელთათვის„არასრულწლოვნებთან მოპყრობის თავისებურებაზე“. აღნიშნული მოდული მოიცავსინფორმაციას ბავშვთა განვითარების ფსიქო-სოციალურ ასპექტებზე და მათთან მუშაობისპრინციპებზე, აგრეთვე თეორიულ ინფორმაციას არასრულწოვანთა უფლებების დაპასუხისმგებლობების საკანონმდებლო რეგულირების შესახებ. 2012 წელს აღნიშნულიმოდულის მიხედვით საპილოტე ტრენინგი ჩაუტარდათ შინაგან საქმეთა სამინისტროსსაუბნო ტერიტორიული სამსახურების 20 უბნის ინსპექტორ-გამომძიებელს.

საანგაროშო პერიოდში შინაგან საქმეთა სამინისტროს აკადემიის უბნის ინსპექტორთა დასაპატრულო პოლიციის საბაზისო მომზადების კურსების კურიკულუმის მიხედვით,არასრულწლოვანთა საკითხებში (არასრულწლოვანთა დაკითხვის ტექნოლოგიები,ბავშვთა უფლებათა დაცვის კონვენციის ძირითადი ასპექტები, ბავშვის განვითარებისთავისებურებები) ტრენინგი გაიარა 36 უბნის ინსპექტორმა და 65 პატრულ-ინსპექტორმა.აღნიშნული თემატიკა საბაზისო მომზადების კურსების კურიკულუმშიგათვალისწინებულია 2009 წლიდან.

გარდა ამისა, არასრულწლოვანთა საკითხებთან მიმართებით შსს-ს თანამშრომლებმაგაიარეს შემდეგი ტრენინგები/გადამზადების კურსები:

- პედაგოგიკა-ფსიქოლოგია - 87 მონაწილე;- დაკითხვის მეთოდები ძალადობის მსხვერპლი ან მოწმე ბავშვისგან სარწმუნო

ინფორმაციის მოსაპოვებლად - 20 მონაწილე;- ბავშვთა დაკითხვის პროცედურები - 20 მონაწილე;- ტრეფიკინგთან ბრძოლის ფარგლებში ტრენინგი არასრულწლოვანთა

იდენტიფიკაციას, დაკითხვასა და ჩვენების მიღებასთან დაკავშირებით -37მონაწილე.

ამასთან, შსს სხვა სახელმწიფო უწყებებთან ერთად მონაწილეობს საქართველოს შრომის,ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს, ევროკავშირისა და გაეროსბავშვთა ფონდის ინიციატივით შემუშავებულ პროგრამაში „ვიზრუნოთ ყველაზედაუცველ ბავშვებზე საქართველოში“. პროგრამა მიზნად ისახავს ქუჩაში მცხოვრებიბავშვების იდენტიფიცირებას, მათ საზოგადოებაში ინტეგრირებასა და ადაპტაციასჯანსაღი ცხოვრების წესთან.

აღნიშნული პროგრამის ფარგლებში პოლიციის თანამშრომლებს უტარდებათ ტრენინგებიქუჩაში მცხოვრებ ბავშვებთან ურთიერთობისათვის საჭირო უნარ-ჩვევების სწავლებაზე.ტრენინგების კურსი დაიწყო 2013 წლის დეკემბერში და გაგრძელდება 2014 წელს. 2013წელს სწავლება გაიარა 80 პატრულ ინსპექტორმა, სულ გათვალისწინებულია 200პატრულ-ინსპექტორის მიერ ტრენინგის გავლა.

21

პროკურატურა

იუსტიციის სასწავლო ცენტრის ორგანიზებით, 2013 წელს პროკურორებისათვის ჩატარდატრენინგები არასრულწლოვან მოზარდებთან მუშაობის ფსიქოლოგიურთავისებურებებსა და არასრულწლოვან მოზარდებთან მუშაობის სამართლებრივასპექტექტებთან დაკავშირებით. ტრენინგ-კურსი გაიარა 95-მა პროკურორმა. ასევე,ტრენინგი დაკითხვის მეთოდებთან დაკავშირებით ძალადობის მსხვერპლი ან მოწმებავშვისაგან სარწმუნო ინფორმაციის მოსაპოვებლად გაიარა 2-მა პროკურორმა და 1-მამოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორმა.

პრობაცია

სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სასწავლო ცენტრის მიერ 2013 წელს არასაპატიმროსასჯელთა აღსრულებისა და პრობაციის ეროვნული სააგენტოს თანამშრომლებსჩაუტარდათ ტრენინგი არასრულწლოვანთა თემაზე: ,,რისკისა და საჭიროებების შეფასებადა ინდივიდუალური გეგმის შედგენის პრინციპები“. ტრენინგში მონაწილეობა მიიღოპრობაციის ეროვნული სააგენტოს 19 თანამშრომელმა.

სასჯელაღსრულების სისტემა

2013 წელს არასრულწოვანთა სპეციალური დაწესებულების თანამშრომელთათვისჩატარდა ტრენინგები შემდეგ თემატიკაზე:

- არასრულწლოვნებთან მოპყრობის საერთაშორისო სტანდარტები;- ზოგადი საკითხები, პატიმრობის კოდექსის ძირითადი დებულებები,

დაწესებულების სპეციფიკა;- არასრულწლოვნებთან მოპყრობა „შეფასების ინსტრუმენტები, ტრაექტორია,

სამოქმედო გეგმის ფორმატი“;- სარეაბილიტაციო პროგრამა EQUIP-ი;- ტრენინგი დაწესებულების მენეჯმენტის, მოქნილობის, სტრუქტურის, ამ

რგოლებს შორის ეფექტური კომუნიკაციის, ბავშვის ასაკობრივი განვითარებისფსიქოლოგიურ თავისებურებებთან დაკავშირებით;

- მოზარდების დაწესებულებიდან გათავისუფლებისათვის მომზადების პროგრამა;- აკადემიური უნარების შეფასების ინსტრუმენტების გაცნობა;- რთული ქცევის მქონე მოზარდებთან მუშაობა.

სასამართლო

გაეროს ბავშვთა ფონდის მხარდაჭერით და იუსტიციის უმაღლესი სკოლისორგანიზებით, 2013 წლის ბოლოს ჩატარდა ტრენინგი არასრულწლოვანთა

22

მართლმსაჯულების საკითხებზე. ტრენინგი მოიცავდა კანონთან კონფლიქტში მყოფბავშვებთან დაკავშირებულ სამართლებრივ და ფსიქოლოგიურ ასპექტებს. ტრენინგსდაესწრო 18 მოსამართლე.

ტრენერთა ტრენინგი

2013 წელს გაეროს ბავშვთა ფონდის მხარდაჭერით და ადგილობრივი ტრენერების

აქტიური მონაწილეობით მიერ დასრულდა სატრენინგო მასალა - ,,ბავშვები სისხლის

სამართლის მართლმსაჯულების სისტემაში" და შეიქმნა ტრენერთაინტერდისციპლინარული გუნდი (პროკურორები (3), ადვოკატები (9), მოსამართლეები(3)), 2013 წლის ბოლოს ტრენერებმა გაიარეს სპეციალური მომზადება გაეროს ბავშვთაფონდისა და ევროკავშირის პროექტის ორგანიზებით.

საუნივერსიტეტო მოდული - მართლმსაჯულება ბავშვებისათვის

საქართველოსში მოქმედ უმაღლესი სასწავლებლების აქტიური მონაწილეობითშემუშავდა საუნივერსიტეტო კურსი - მართლმსაჯულება ბავშვებისთვის, რომელიცგარდა სამართლის პროგრამებისა, დაინერგა თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელობისუნივერსიტეტის სოციალური მუშაობის მიმართულების აკადემიურ პროგრამაში.

V. პოლიცია

1. ინფრასტრუქტურა და პროგრამული უზრუნველყოფა

შინაგან საქმეთა სამინისტრო მნიშვნელოვან ყურადღებას უთმობს საგანგებოსიტუაციების ცენტრის „112“-ის პროგრამული უზრუნველყოფის გაუმჯობესებას.აღნიშნულ საკითხზე ევროკავშირის გამოცდილების გაზიარების მიზნით საანგარიშოპერიოდში ევროკავშირის ტექნიკური დახმარების ინსტრუმენტის TAIEX-ის ფარგლებშიჩატარდა კონფერენცია. ასევე განხორციელდა სამუშაო ვიზიტი ჩეხეთის რესპუბლიკაშიჩეხეთის საგანგებო სიტუაციათა მართვის ცენტრის გამოცდილების გაზიარების მიზნით.

შინაგან საქმეთა სამინისტრო აგრძელებს მუშაობას დროებითი მოთავსებისიზოლატორების ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესების და საერთაშორისოსტანდარტებთან შესაბამისობაში მოყვანის მიზნით. საანგარიშო პერიოდში აშენდა 2იზოლატორი ფოთსა და ზესტაფონში. ასევე განხორციელდა თბილისის დროებითიმოთავსების იზოლატორის სრული რეაბილიტაცია.

შინაგან საქმეთა სამინისტრო ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფოანტინარკოტიკულ და სამართალდამცავ ორგანოებთან ურთიერთობების საერთაშორისო

23

ბიუროსთან ერთად ახორციელებს პროექტს „შსს კინოლოგიის სამსახურისშესაძლებლობების განვითარება“. აღნიშნული პროექტის ფარგლებში დაგეგმილია შსსსაექსპერტო კრიმინალისტიკური მთავარი სამმართველოს კინოლოგიის სამსახურისრეაბილიტაცია, მათ შორის სამძებრო ძაღლებისათვის ვოლიერებისა და სავარჯიშოტერიტორიის მოწყობა. საანგარიშო პერიოდში დაიწყო ვოლიერების სარემონტოსამუშაოები. პროექტის ფარგლებში იგეგმება 8 ვოლიერის რემონტი.

საქართველოს მიგრაციის სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის მიხედვით შსსგანისაზღვრა წამყვან უწყებად არალეგალურ მიგრაციასთან ბრძოლაში. შესაბამისად,სამინისტრომ აიღო ვალდებულება საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად ააშენოსარალეგალ მიგრანტთა განთავსების ცენტრი. ცენტრის აშენების მიზნით მოხდაევროკავშირის წევრი ქვეყნებისა და პარტნიორი სახელმწიფოების გამოცდილებისგაზიარება სასწავლო ვიზიტებისა და სამუშაო შეხვედრების ფარგლებში.

2. საერთაშორისო თანამშრომლობა - ტაქტიკურ-ოპერატიული დონის გაძლიერება

შინაგან საქმეთა სამინისტროსთვის საერთაშორისო თანამშრომლობა ერთ-ერთუმნიშვნელოვანეს საკითხს წარმოადგენს. იგი პირდაპირ კავშირშია რეფორმებისპროცესების მხარდაჭერასთან და სამინისტროს სტრუქტურული ქვედანაყოფებისმრავალმხრივი შესაძლებლობების განვითარებასთან. სამინისტრო საერთაშორისოთანამშრომლობას ახორციელებს ოპერატიული და არაოპერატიული მიმართულებით.

საერთაშორისო სამართლებრივი თანამშრომლობის მიმართულებით 2013 წელს შინაგანსაქმეთა სამინისტრომ 12 ორმხრივი საერთაშორისო შეთანხმება გააფორმა შემდეგი 5ძირითადი მიმართულებით:

დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლის/პოლიციის სფეროში თანამშრომლობა; საიდუმლო ინფორმაციის გაცვლისა და დაცვის სფეროში თანამშრომლობა; საგანგებო სიტუაციების სფეროში თანამშრომლობა; მართვის მოწმობების ურთიერთაღიარება; რეადმისია

დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლის/პოლიციის სფეროში, თანამშრომლობის ფარგლებში,ხელმოწერილია შეთანხმება ლიტვასთან (26.09.2013) და ისრაელთან (18.11.2013).ხელმოსაწერად მზადაა არსებული შეთანხმებები შემდეგ სახელმწიფოებთან: ბელარუსი,გერმანია, ესპანეთი, სლოვაკეთი და ჩეხეთი (მოლაპარაკებები გაიმართა 2013 წლის 20-22ნოემბერს);

შეთანხმებები ითვალისწინებს ორი ქვეყნის სამართალდამცავი ორგანოებისთანამშრომლობას ყველა იმ დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლაში, რომლებიც სისხლის

24

სამართლის კანონმდებლობებით დასჯადია, სულ მცირე ერთი წლით თავისუფლებისაღკვეთის ვადით. მათ შორის, ისეთი მძიმე დანაშაულების, როგორიცაა: ორგანიზებულიდანაშაული, ტერორიზმი, ნარკოდანაშაული, იარაღის უკანონო ბრუნვა, ადამიანებითვაჭრობა, უკანონო მიგრაცია, კიბერდანაშაული, უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაცია დასხვ.

2011 წელს „საქართველოსა და ევროკავშირს შორის უნებართვოდ მცხოვრებ პირთარეადმისიის შესახებ შეთანხმების“ ძალაში შესვლისა და 2011 წლის 17 ივნისისპრეზიდენტის ბრძანებულების ხელმოწერის დღიდან, შინაგან საქმეთა სამინისტროაქტიურადაა ჩართული შეთანხმების განხორციელების საკითხებზე.

2013 წელს ხელი მოეწერა საიმპლემენტაციო ოქმებს ავსტრიასთან და ბენილუქსისქვეყნებთან. ასევე გაიმართა მოლაპარაკებები ჩეხეთსა და ლიტვასთან. რეადმისიისსაკითხებთან დაკავშირებით საანგარიშო პერიოდში სამუშაო შეხვედრა გაიმართაბელგიის, ჩეხეთის, პოლონეთისა და ჰოლანდიის წარმომადგენელთამონაწილეობით,ხოლო სასწავლო ვიზიტი განხორციელდა პოლონეთში.

აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერმოწოდებული ინფორმაციის თანახმად, 2013 წლის განმავლობაში საქართველომ სულ 23ორმხრივი საერთაშორისო შეთანხმება გააფორმა, რომელთაგან თითქმის ნახევარი (12)დადებული იყო საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ.

საანგარიშო პერიოდში შსს-ს საერთაშორისო ურთიერთობების დეპარტამენტის მიერშემუშავდა კანონპროექტი „სამართლებრივ სფეროში საერთაშორისო თანამშრომლობისშესახებ“, რომელიც დაარეგულირებს საქართველოს კანონმდებლობაში მრავალმხრივი დაორმხრივი საერთაშორისო ხელშეკრულებებით გათვალისწინებული თანამშრომლობისიმპლემენტაციის საკითხს. აღნიშნული კანონპროექტი ძალაში შევიდა 2013 წლის 4ოქტომბერს.

საანგარიშო პერიოდში, ორმხრივი ხელშეკრულებებისა და ნაცვალგების პრინციპისსაფუძველზე, მათ შორის შემუშავებული თანამშრომლობის პროგრამების ფარგლებში,შსს-ს თანამშრომლებისთვის განხორციელდა სხავადასხვა სამუშაო შეხვედრები დასასწავლო ვიზიტები. აგრეთვე, შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ, ორმხრივითანამშრომლობის ფარგლებში 2013 წელს გაგზავნილია 97 მოთხოვნა.

3. ადამინის უფლებათა დაცვის გაუმჯობესება და დანაშაულის პრევენცია

ადამიანის უფლებათა დაცვის გაუმჯობესებისა და დანაშაულის პრევენციის კუთხით შსსრამდენიმე მიმართულებით ახორციელებს თავის საქმიანობას.

25

დაკავებულთა ინფორმირება მათი უფლებების შესახებ შინაგან საქმეთა სამინისტროსადამიანის უფლებათა დაცვისა და მონიტორინგის მთავარი სამმართველოსთვის ერთ-ერთი მთავარი პრიორიტეტია. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს მასშტაბითყველა დროებითი მოთავსების იზოლატორში თვალსაჩინო ადგილას (საკნებთან დასაგამოძიებო ოთახებთან) პლაკატების სახით განთავსებულია ბრალდებულის სახითდაკავებულთა და ადმინისტრაციული წესით დაკავებულთა პროცესუალური უფლებებისნუსხა 4 ენაზე (ქართული, რუსული, აზერბაიჯანული და სომხური).

საანგარიშო პერიოდში შსს-ს მიერ შემუშავდა საპატრულო პოლიციის, მესაზღვრე-კონტროლიორის, სასაზღვრო პოლიციისა და დროებითი მოთავსების იზოლატორთათანამშრომლების ქცევის ინსტრუქციები, რაც მაქსიმალურად უზრუნველყოფსპოლიციელთა სამსახურებრივი მოვალეობების ჯეროვან და ეფექტიან შესრულებას.

ასევე, საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ურთიერთობების ფორმატში ვიზალიბერალიზაციის სამოქმედო გეგმით ნაკისრი ვალდებულებების აღსრულებისპროცესში, შსს შეიუმუშავებს შიდა მარეგულირებელ აქტს - „საქართველოს შინაგანსაქმეთა სამინისტროში პერსონალური მონაცემების დამუშავებისა და დაცვისინსტრუქცია“, რომელიც ერთი მხრივ დაეყრდნობა „პერსონალურ მონაცემთა დაცვისშესახებ“ საქართველოს კანონს და, მეორე მხრივ, გაითვალისწინებს „პოლიციის სფეროშიპერსონალური მონაცემების გამოყენების რეგულირების შესახებ“ ევროპის საბჭოსმინისტრთა კომიტეტის 1987 წლის 17 სექტემბრის № R(87)15 რეკომენდაციით დადგენილსტანდარტებს.

სკოლებში არასრულწლოვანთა შორის დანაშაულის პრევენციის კუთხით შსს 2009წლიდან ახორციელებს პროექტს „სამართლებრივი განათლების პროგრამა“. პროექტიითვალისწინებს წინასწარ შედგენილი საგნის: „სამართლებრივი კულტურის“ სწავლებასმე-9 კლასელთათვის სამართალდამცველისა და სკოლის პედაგოგის ერთობლივიაქტივობით. გაკვეთილების მიზანია მოსწავლეების ცნობიერების ამაღლება სამართლისდა მართლმსაჯულების სფეროში. აღსანიშნავია, რომ პროექტი ასევე ითვალისწინებსეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში „სამართლებრივი კულტურის“საგნის სწავლებას მათთვის გასაგებ ენაზე. საანგარიშო პერიოდში აღნიშნული საგანიგაიარა 1940 მოსწავლემ.

გარდა ამისა, პროექტის ფარგლებში ხორციელდება სკოლის მოსწავლეთა ვიზიტები შსსსხვადახვა სტრუქტურულ ერთეულებში და მათთვის ინტერაქტიული გაკვეთილებისჩატარება. 2013 წლის განმავლობაში 150 სკოლის მოსწავლე ეწვია შსს დანაყოფებს.აღნიშნული ვიზიტები პრევენციული ხასიათისაა, რომლის დროსაც მოსწავლეებიადგილზე ეცნობიან დანაშაულის გამოძიების მეთოდებს და შსს საქმიანობებს.

26


პოლიციელთა მხრიდან ადამიანის უფლებების დარღვევის პრევენციისათვის შსს-მჩაატარა მასშტაბური ტესტირება ოპერატიული დანაყოფების თანამშრომელთათვის.ტესტირების შედეგების შესწავლის საფუძველზე დაიგეგმა კვალიფიკაციისასამაღლებელი კურსები. უცხოელ ექსპერტებთან ერთად არსებითად გადაიხედა შსსაკადემიის საგანმანათლებლო პროგრამები და სამიდან ექვს თვემდე გაიზარდა საბაზისომომზადების ხანგრძლივობა. ამასთან, გაორმაგდა ადამიანის უფლებების სწავლებისკურიკულუმი და შემუშავდა მსმენელთა თეორიული და პრაქტიკული უნარ-ჩვევებისშეფასების ახალი სისტემა.

საანგარიშო პერიოდში შსს აკადემიაში საბაზისო კურსი გაიარა 399-მა საპატრულოპოლიციის დეპარტამენტში, სასაზღვრო პოლიციაში, ცენტრალური კრიმინალურიპოლიციის დეპარტამენტსა და ტერიტორიულ ორგანოებში დასაქმების კანდიდატმა.აღნიშნულ პერიოდში შსს აკადემიაში გადამზადების კურსი გაიარა შსს-ს 1512თანამშრომელმა.

2013 წელს ამერიკის შეერთებული შტატების ‘სახელმწიფო ანტინარკოტიკულ დასამართალდამცავ ორგანოებთან ურთიერთობების საერთაშორისო ბიურო’-სორგანიზებითა და დაფინანსებით, შსს-ს თანამშრომლებს ჩაუტარდათ ტრენინგებიმასების მართვის ტაქტიკურ საკითხებთან დაკავშირებით. სწავლება განხორციელდა 2ეტაპად და შემდეგ თემატურ ჯგუფებად: მასების მართვის ტაქტიკა (44 თანამშრომელი);დაკავების ჯგუფის მომზადება (51 თანამშრომელი); დაკავების ჯგუფის ტაქტიკა (41თანამშრომელი); მეთაურთა კურსი (30 თანამშრომელი); შეიარაღებული პირისგანიარაღება (51 თანამშრომელი). სულ გადამზადება გაიარა შსს-ს 217-მა თანამშრომელმა.

შინაგან საქმეთა სამინისტრო მუდმივად ახორციელებს თანამშრომელთამომზადებას/გადამზადებას ოჯახში ძალადობის საკითხებზე, როგორც საბაზისო დაგადამზადების კურსების, ისე სპეციალიზებული ტრენინგების მეშვეობით. საანგარიშოპერიოდში შსს-ს აკადემიაში საპატრულო პოლიციისა და უბნის ინსპექტორთამომზადების კურსი გაიარა 252-მა მსმენელმა.

შსს ესტონეთისა და აშშ–ს ერთობლივი დაფინანასებით ახორციელებს პროექტს თემაზე:"პოლიციელთა შესაძლებლობების ზრდა ოჯახში ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლისსფეროში". აღნიშნული პროექტის ფარგლებში ხორციელდება ოჯახში ძალადობისსაკითხებზე შსს თანამშრომლების გადამზადება. პროექტის ფარგლებში 2013 წელსგანხორციელდა 9 ტრეინინგი საქართველოს სხვადასხვა ქალაქებში. გადამზადება გაიარაშსს სამხარეო მთავარი სამმართველოებისა და საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის180 თანამშრომელმა. ასევე, აღნიშნული პროექტის ფარგლებში ტალინში, ესტონეთშიჩატარდა ტრეინინგი ოჯახში ძალადობის საკითხებზე, რომელშიც მონაწილეობა მიიღოშსს შესაბამისი დეპარტამენტის 8 თანამშრომელმა.

27

ოჯახში ძალადობისაგან დაცვის ეროვნული ქსელისა და გაეროს ქალთა ფონდისერთობლივი ორგანიზებით და შვედეთის საერთაშორისო სააგენტოს (SIDA)დაფინანსებით ხორციელდება პროექტი „გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობისათვისსაქართველოში“. პროექტის ფარგლებში ჩატარდა ოჯახში ძალადობის საკითხებზე 3ტრენინგი სამცხე-ჯავახეთსა და იმერეთში და გადამზადება გაიარა შსს-ს რეგიონალურიდანაყოფების 60-მა თანამშრომელმა.

კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლა საქართველოს მთავრობისათვის და შინაგან საქმეთასამინისტროსთვის ერთ-ერთ პრიორიტეტულ საკითხს წარმოადგენს. შესაბამისად, დიდიყურადღება ეთმობა სამართალდამცავ პირთა მომზადებას, რათა ეფექტურად მოხდესკორუფციული დანაშაულის გამოვლენა და გამოძიება. მომზადდა შსს-ს აკადემიისსასწავლო პროგრამა კორუფციის საკითხებზე, რომელსაც 2013 წლის იანვრიდან გადიანსაპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის, სასაზღვრო პოლიციის, ცენტრალურიკრიმინალური პოლიციის დეპარტამენტისა და ტერიტორიული დანაყოფებისთანამშრომლები და აღნიშნულ დეპარტამენტებში დასაქმების მსურველი კანდიდატები.

საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში შსს აკადემიაში 615-მა შსს-ს თანამშრომელმაგაიარა მომზადება/გადამზადება კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის საკითხებზე.

შსს-ს აკადემია მუდმივად ახორციელებს თანამშრომელთა მომზადებას ტრეფიკინგისწინააღმდეგ ბრძოლის საკითხებზე საბაზისო და გადამზადების კურსების მეშვეობით.საანგარიშო პერიოდში საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის, სასაზღვრო პოლიციის,ცენტრალური კრიმინალური პოლიციის დეპარტამენტისა და ტერიტორიულიდანაყოფების 581-მა თანამშრომელმა გაიარა ტრეფიკინგის საკითხებზემომზადება/გადამზადება. ასევე, სპეციალიზირებული ტრეინინგების მეშვეობითტრეფიკინგის საკითხებზე გადამზადება გაიარა შსს 37 თანამშრომელმა.

ასევე, კიბერდანაშულის წინააღმდეგ ბრძოლის საკითხებზე განახლდა შსს-ს აკადემიისსასწავლო პროგრამა. განახლებული კურიკულუმების მიხედვით, შსს-ს აკადემიაში 2013წელს 292-მა კანდიდატმა გაიარა მომზადება. გარდა აკადემიაში მიმდინარე საბაზისოკურსებისა, შსს პერმანენტულად უზრუნველყოფს თანამშრომელთა მომზადებასსპეციალიზებული ტრენინგებისა და სასწავლო ვიზიტების ორგანიზებით .

შინაგან საქმეთა სამინისტროს თანამშრომლების (განსაკუთრებით იმ ოფიცრების,რომლებსაც ყოველდღიური სამსახურებრივი ურთიერთობა აქვთ უცხო ქვეყნისმოქალაქეებთან) უცხო ენებში კვალიფიკაციის ამაღლების მიზნითამერიკის შეერთებულიშტატების საელჩოს დახმარებით ხორციელდება პროექტი „ინგლისური ენა ქართველიპოლიციელებისთვის“. საანგარიშო პერიოდში, პროექტის ფარგლებში 32-მათანამშრომელმა გაიარა მომზადება ინგლისურ ენაში.

28

სისხლის სამართლის ინტეგრირებული მართვის სისტემის ყოველდღიურ მოხმარებასთანდაკავშირებით, 2013 წელს 92-მა თანამშრომელმა გაიარა სწავლების კურსი. მიმდინარეჯგუფებში კურსს გადის 122 მსმენელი.

5. საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება

შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიზანია თავისი საქმიანობა საზოგადოებასთანპარტნიორობის გზით განახორციელოს, დასახოს პრიორიტეტები და გაატაროს მათიგადაჭრის ეფექტური ღონისძიებები. 2013 წელს სამინისტროს ადმინისტრაციაში შეიქმნასაზოგადოებასთან ურთიერთობის სტრატეგიის სამსახური, რომლის ფარგლებშიცშემუშავდა საზოგადოებასთან ურთიერთობის სტრატეგია. აღნიშნული სტრატეგიისმიხედვით საანგარიშო პერიოდში განხორციელდა შემდეგი აქტივობები:

- შინაგან საქმეთა სამინისტროს რებრენდინგი - შეიქმნა ბრენდ პლათფორმა,რომლის მიხედვითაც სამინისტრო საზღვრავს მიზნებს და პრიორიტეტებსსაზოგადოებასთან ურთიერთობისას;

- განახლდა სამინისტროს ვებ-გვერდი www.police.ge;- განხორციელდა საინფორმაციო კამპანიები რეფორმებთან დაკავშირებით;- გამოიცა ბროშურა „საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო, სიახლეები და

მიღწევები“;- განხორციელდა კამპანია საგზაო უსაფრთხოების შესახებ საზოგადოების

ინფორმირებულობის ამაღლების მიზნით სატელევიზიო არხებით, რადიოთი დასოციალური ქსელების მეშვეობით;

- აღინიშნა პოლიციელის დღე - საზოგადოებას წარედგინა ყველასიახლე/ინფორმაცია გატარებული რეფორმების შესახებ.

VI. პროკურატურა

1. პროკურატურის იუსტიციის სამინისტროს კომპეტენციიდან გამოყოფა

2013 წლის 30 მაისს ,,პროკურატურის შესახებ“ საქართველოს კანონში განხორციელებულიცვლილებების თანახმად, იუსტიციის მინისტრი აღარ არის სისხლისსამართლებრივიდევნის განმახორციელებელი პირი (არ არის პროკურორი) და იგი არ ერევაპროკურატურის მიერ ცალკეული სისხლის სამართლის საქმეების გამოძიებასთან ან/დასისხლისსამართლებრივ დევნასთან დაკავშირებით განხორციელებულ მოქმედებებში.იუსტიციის მინისტრს აღარ აქვს უფლება გააუქმოს ქვემდგომი პროკურორების მიერმიღებული გადაწყვეტილებები. ამასთან, იგი არ ერევა პროკურატურის საკადრო

29

პოლიტიკაში და პროკურორების თანამდებობაზე დანიშვნას ახორციელებს უშუალოდმთავარი პროკურორი. იუსტიციის მინისტრის კომპეტენციას არ წარმოადგენსპროკურატურის მუშაკებისათვის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და მათთვისწოდებების მინიჭების საკითხების გადაწყვეტა.

აგრეთვე, საქართველოს პროკურატურას სახელმწიფო ხელისუფლების უმაღლესორგანოებში, საერთაშორისო ორგანიზაციებთან და სხვა სახელმწიფოებისსამართალდამცავ ორგანოებთან ურთიერთობებში წარმოადგენს მთავარი პროკურორი დაარა იუსტიციის მინისტრი.

დღეს მოქმედი კანონის საფუძველზე იუსტიციის მინისტრს დარჩა მხოლოდ რამოდენიმეფუნქცია. კერძოდ, იუსტიციის მინისტრი:

ა) მთავარი პროკურორის წარდგინებით ქმნის და აუქმებს პროკურატურის ორგანოებს,განსაზღვრავს მათ სამოქმედო ტერიტორიას და ადგენს სტრუქტურულ ერთეულთაკომპეტენციას;ბ) კანონის საფუძველზე და მის შესასრულებლად გამოსცემს ნორმატიულ დაინდივიდუალურ სამართლებრივ აქტებს − ბრძანებებს, ინსტრუქციებსა და მითითებებს;გ) ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა პრიორიტეტულობის გათვალისწინებით,მთავარი პროკურორის წარდგინებით ამტკიცებს სისხლის სამართლის პოლიტიკისსახელმძღვანელო პრინციპებს;დ) მთავარი პროკურორის წარდგინებით ამტკიცებს პროკურატურის ორგანოებისა დამათი სტრუქტურული დანაყოფების დებულებებს და პროკურატურის ორგანოებშისტაჟირების გავლის წესს;ე) მთავარი პროკურორის წარდგინებით ამტკიცებს პროკურატურის მუშაკთა ეთიკისკოდექსს;ვ) მთავარი პროკურორის წარდგინებით, გამოყოფილი შრომის ანაზღაურების ფონდისფარგლებში ამტკიცებს პროკურატურის მუშაკთა თანამდებობრივი სარგოს ოდენობას;ზ) მთავარი პროკურორის წარდგინებით შეიმუშავებს წინადადებებს პროკურატურისდაფინანსებისა და მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფის შესახებ;თ) ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში, სხვა საერთაშორისოსასამართლოებში, ტრიბუნალებსა და არბიტრაჟებში საქართველოს სახელმწიფოსწარმომადგენლობის ფარგლებში პროკურატურის ორგანოსგან გამოითხოვს შესაბამისისისხლის სამართლის საქმის მასალებს;ი) საკუთარი კომპეტენციის ფარგლებში განიხილავს ფიზიკური და იურიდიულიპირების საჩივრებსა და განცხადებებს;კ) ახორციელებს საქართველოს კანონმდებლობით მისთვის მინიჭებულ სხვაუფლებამოსილებებს.

2. სრულწლოვანთა განრიდება სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან

2011 წელს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში განხორციელდა ცვლილებებისრულწლოვანთა სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან განრიდების

30

მექანიზმის ამოქმედების თაობაზე. სრულწლოვანთა განრიდების პროგრამა ამოქმედა2011 წლის 25 ოქტომბრიდან.

სრულწლოვანთა განრიდების პროგრამა მოქმედებს მთელი საქართველოს ტერიტორიაზე.2012 წელს სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას განერიდა 1247 სრულწლოვანი,ხოლო 2013 წელს განრიდება გავრცელდა 1683 სრულწლოვანზე.

3. სისხლის სამართლის პოლიტიკის შემუშავებაში აქტიური მონაწილეობა

დანაშაულის დონის ანალიზი, არსებული პრაქტიკის გაანალიზება/რეკომენდაციები

2013 წლის განმავლობაში დანაშაულის დონის შესახებ მომზადდა 3 ანალიტიკურიდოკუმენტი, აქედან ერთი ეხებოდა 2012 წლის კრიმინოლოგიური მდგომარეობისშეფასებას, ხოლო დანარჩენი 2 დოკუმენტი მოიცავდა 2013 წლის 6 თვისა და 9 თვისკრიმინოლოგიური სიტუაციის შესწავლას.

2013 წელს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ტერიტორიულ ორგანოებში საქმიანობაზეზედამხედველობის დეპარტამენტის ფარგლებში განხორციელდა არსებული პრაქტიკისგანზოგადება პრობლემატურ სამართლებრივ საკითხებზე და შედეგად შემუშავდარეკომენდაციები შემდეგ საკითხებთან მიმართებაში :

- ცეცხლსასროლი იარაღის მართლსაწინააღმდეგო შეძენა-შენახვის ფაქტებზესამართლებრივი კვალიფიკაციის თაობაზე;

- ყაჩაღობის საქმეებზე მიმდინარე გამოძიებასთან დაკავშირებით;- განზრახ მკვლელობისა და განზრახ მკვლელობის მცდელობის საქმეებზე

შემთხვევის ადგილისა და გვამის დათვალიერებასთან დაკავშირებით;- ოჯახური ძალადობის საქმეებზე მიმდინარე გამოძიებასთან დაკავშირებით;- ქმედების თაღლითობად კვალიფიკაციის თაობაზე.

გარდა ამისა, შემუშავდა სახელმძღვანელო პრინციპები საპროცესო შეთანხმებისგაფორმებისას სასჯელების განსაზღვრის თაობაზე. სახელმძღვანელო პრინციპებიმოიცავს სარეკომენდაციო წინადადებებს ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანების(სისხლის სამართლის კოდექსის 117-ე მუხლი), ქურდობის (177-ე უხლი), ძარცვის (178-ემუხლი), თაღლითობის (180-ე მუხლი), ცეცხლსასროლი იარაღის უკანონო შეძენა, შენახვა,ტარების (236-ე მუხლი), ხულიგნობის (239-ე მუხლი) და ნარკოტიკული დანაშაულის(260-ე, 265-ე, 273-ე მუხლები) საქმეებზე, ბრალდებულისთვის/მსჯავრდებულისთვისშესათავაზებელი სასჯელთა სახესა და ზომის თაობაზე.

იარაღის მართლსაწინააღმდეგო შეძენა-შენახვის ფაქტებთან დაკავშირებითგანხორციელდა საერთო სასამართლო სისტემაში დამკვიდრებული არაერთგვაროვანი

31

პრაქტიკის ანალიზი, რომელიც შეეხება იმ პირების სამართლებრივ პასუხისმგებლობას,რომელთაც გასული ჰქონდათ ცეცხლსასროლი იარაღის შენახვის ვადა და აღნიშნულიობიექტი შესაბამის ორგანოში დაგვიანებით მიიტანეს შენახვის ვადის გასაგრძელებლად.

ყაჩაღობის (სისხლის სამართლის კოდექსის 179-ე მუხლი) საქმეებზე მიმდინარეგამოძიებასთან დაკავშირებით, შესწავლას დაექვემდებარა 100 მიმდინარე სისხლისსამართლის საქმე. მკვლელობისა და განზრახ მკვლელობის მცდელობის საქმეებზეშემთხვევის ადგილისა და გვამის დათვალიერებასთან დაკავშირებით შესწავლილ იქნა154 მიმდინარე სისხლის სამართლის საქმე, ხოლო ოჯახური ძალადობის საკითხებზე,2012 წლის 12 ივნისიდან 2013 წლის 31 მაისის ჩათვლით არსებული 195 სისხლისსამართლის საქმე. ზემოაღნიშნული პრაქტიკის განზოგადებისა და ანალიზის შედეგადგამოვლინდა პროცესუალური და კრიმინალისტიკური დარღვევები, რამაცმნიშვნელოვნად განაპირობა განსახილველი კატეგორიის საქმეების გახსნის დაბალიმაჩვენებელი. ზემოაღნიშნული საქმეების შესწავლის შედეგად, შემუშავდარეკომენდაციები როგორც პროკურორებისათვის, ასევე შსს-ს ტერიტორიულ ორგანოებშიმომუშავე გამომძიებლებისათვის.

რაც შეხება თაღლითობის საკითხებს, თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელობისსახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებელთა აქტიური ჩართულობითშესწავლილ იქნა ინფორმაცია პროკურატურის წარმოებაში არსებულ 100 სისხლისსამართლის საქმეზე, რომელიც შეეხება შესაძლო თაღლითობის ფაქტებს და შემუშავდარეკომენდაციები. რეკომენდაციებში განსაკუთრებული აქცენტი გაკეთდა სისხლისსამართლისა და სამოქალაქო სამართლის დარგთაშორისი კონკურენციის საკითხებზე,რომელიც ხშირად თავს იჩენს თაღლითობით დაკვალიფიცირებული სისხლისსამართლის საქმეებზე მიმდინარე გამოძიების პროცესში.

კრიმინოლოგთა სამუშო ჯგუფი

2013 წლის ნოემბერში შეიქმნა კრიმინოლოგთა სამუშაო ჯგუფი, რომლის მუშაობაშიცპროკურატურის თანამშრომელთა გარდა მონაწილეობას იღებდა სხვადასხვაუნივერსიტეტიდან მოწვეული 5 კრიმინოლოგი. საანგარიშო პერიოდში ჩატარდაკრიმინოლოგითა სამუშაო ჯგუფის ერთი შეხვედრა, რომელიც ეხებოდა სამომავლოგეგმებსა და სამუშაო ჯგუფის გაფართოების პერსპექტივებს.

4. ადამიანის უფლებათა დაცვა და საერთაშორისო ვალდებულებები

ადამიანის უფლებათა დაცვა საქართველოს პროკურატურის მთავარ პრიორიტეტსწარმოადგენს. ამ მიზნით პროკურატურამ 2013 წელს მნიშვნელოვანი ღონისძიებებიგანახორციელა, კერძოდ:

- ადამიანთა წამება და არასათანადო მოპყრობის ფაქტების გამოძიება;

32

- ადამიანის უფლებათა დაცვის სამმართველოს დებულების განახლება;- ადამიანის უფლებათა დარღვევის კუთხით საჩივრებზე რეაგირება;- სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ვიზიტები.

წამება და არასათანადო მოპყრობა

2012 წლის შემოდგომაზე მედია საშუალებებსა და ინტერნეტ-სივრცეში გავრცელებულიპატიმართა ცემა-წამებისა და არაადამიანური მოპყრობის ფაქტებთან დაკავშირებით,ასევე საქართველოს პროკურატურაში შესული პატიმართა განცხადებების საფუძველზე,საქართველოს პროკურატურის სისტემაში ტერიტორიული პრინციპისგათვალისწინებით, დაიწყო გამოძიება სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ცალკეულხელმძღვანელ პირთა მიმართ უფლებამოსილების გადამეტების, ბოროტად გამოყენების,ცემა-წამების და არაადამიანური მოპყრობის ფაქტებზე.

სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში პატიმართა ცემა-წამებისა და არაადამიანურიმოპყრობის ფაქტებზე გამოძიება მიმდინარეობს:

- აჭარის ა/რ პროკურატურაში;- სამეგრელო-ზემო სვანეთის საოლქო პროკურატურაში;- დასავლეთ საქართველოს საოლქო პროკურატურაში;- შიდა ქართლისა და მცხეთა-მთიანეთის საოლქო პროკურატურაში;- ქვემო ქართლის საოლქო პროკურატურაში;- ქ. თბილისის პროკურატურაში, ისანი-სამგორისა და გლდანი-ნაძალადევის

რაიონულ პროკურატურებში;- საქართველოს მთავარი პროკურატურის საგამოძიებო ნაწილში;- საქართველოს სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარებისსაკითხთა სამინისტროს საგამოძიებო დანაყოფში.

საქართველოს მთავარ პროკურატურასა და მის სტრუქტურულ (რეგიონალურ)დანაყოფებში მიმდინარე გამოძიებით მოპოვებული მასალების, მტკიცებულებებისშეჯერების, ანალიზის და მათი სისტემატიზაციის შედეგად გამოიკვეთა შემდეგიტენდენციები: განსაკუთრებული სიხშირით ცემა-წამებისა და არაადამიანური მოპყრობისფაქტებს ადგილი ჰქონდა სასჯელაღსრულების დაწესებულების თბილისის №8,რუსთავის №6, №16-ე, №17, ქუთაისის №2, ბათუმის №3, ზუგდიდის №4საპყრობილეებში და ქსნის №15 დაწესებულებაში.

2013 წელს საქართველოს პროკურატურაში დაიწყო გამოძიება 38 სისხლის სამართლისსაქმეზე, რომლებიც შეეხებოდა სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში პატიმართამიმართ განხორციელებული წამებისა და არასათანადო მოპყრობის ფაქტებს.

33

სისხლისსამართლებრივი დევნა დაიწყო სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის 48თანამშრომლის მიმართ, მათ შორის სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ორი ყოფილითავმჯდომარის, სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ყოფილი თავმჯდომარის ორიმოადგილის, სასჯელაღსრულების დაწესებულების 8 დირექტორისა და 8 მოადგილისმიმართ.

2013 წელს პატიმართა მიმართ განხორციელებული წამების, არაადამიანური და ღირსებისშემლახავი მოპყრობის ბრალდებით გამამტყუნებელი განაჩენი დადგასასჯელაღსრულების დეპარტამენტის 28 თანამშრომლის მიმართ. მათ შორისსასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ყოფილი თავმჯდომარის, სასჯელაღსრულებისდეპარტამენტის ყოფილი თავმჯდომარის მოადგილის, სასჯელაღსრულების სხვადასხვადაწესებულების 3 დირექტორისა და დირექტორის 4 მოადგილის მიმართ.გამამართლებელი განაჩენი დადგა სასჯელაღსრულების 1 თანამშრომლის მიმართ. სხვაბრალდებულების მიმართ მიმდინარეობს გამოძიება ან/და სასამართლო განხილვა.

რაც შეეხება პოლიციის თანამშრომლების მხრიდან განხორციელებულ წამებისა დაარასათანადო მოპყრობის ფაქტებს, 2013 წელს გამოძიება დაიწყო 203 სისხლისსამართლის საქმეზე. პოლიციის თანამშრომლების მხრიდან განხორციელებული წამებისადა არასათანადო მოპყრობის ფაქტებთან დაკავშირებით 2013 წელსსისხლისსამართლებრივი დევნა დაიწყო საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს 29თანამშრომლის მიმართ, მათ შორის საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროსყოფილი მინისტრის, შსს-ს კონსტიტუციური უსაფრთხოების დეპარტამენტის 2 ყოფილიუფროსისა და რაიონული პოლიციის 6 უფროსის მიმართ.

2013 წელს გამამტყუნებელი განაჩენი დადგა პოლიციის 3 თანამშრომლის მიმართ.გამამართლებელი განაჩენი დადგა პოლიციის 5 თანამშრომლის მიმართ. სხვაბრალდებულების მიმართ მიმდინარეობს გამოძიება ან/და სასამართლო განხილვა.

ადამიანის უფლებათა დაცვის სამმართველოს დებულების განახლება

2013 წლის 4 სექტემბერს საქართველოს მთავარი პროკურატურის ადამიანის უფლებათადაცვის სამმართველოს დებულება განახლდა და სამმართველომ დამატებითი ფუნქციაშეიძინა. კერძოდ, სამმართველოს დაევალა ადამიანის უფლებათა ევროპულისასამართლოს გადაწყვეტილებებისა და განჩინებების შესწავლა, ანალიზი დაპროკურორებისათვის რეკომენდაციების შემუშავება ადამიანის უფლებათა ევროპულისასამართლოს მიერ საპროკურორო საქმიანობისას გამოვლენილი დარღვევებისმომავალში თავიდან აცილების მიზნით.

ადამიანის უფლებათა დარღვევის კუთხით შემოსულ საჩივრებზე რეაგირება

34

საქართველოს მთავარი პროკურატურა მჭიდროდ თანამშრომლობს ადამიანისუფლებადამცველ ორგანიზაციებთან, მათ შორისსაქართველოს სახალხო დამცველისაპარატთან.

2013 წელს საქართველოს მთავარი პროკურატურის ადამიანის უფლებათა დაცვისსამმართველოში განხილულ იქნა საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატიდანპროკურატურაში გაგზავნილი 713 მომართვა.

საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატიდან მიღებული წერილების საფუძველზე,რომლებიც ეხებოდა დანაშაულის შესაძლო ჩადენისა და ადამიანის უფლებების უხეშიდარღვევის ფაქტებს, საქართველოს პროკურატურაში გამოძიება დაიწყო 55 სისხლისსამართლის საქმეზე.

საქართველოს მთავარი პროკურატურის ადამიანის უფლებათა დაცვის სამმართველოსახალხო დამცველის აპარატს აწვდის ინფორმაციას სასჯელაღსრულებისდაწესებულებებში პატიმრების მიმართ განხორციელებული წამებისა და არაადამიანურიმოპყრობის სისხლის სამართლის საქმეებზე. ადამიანის უფლებათა დაცვისსამმართველოში განხილულ იქნა საქართველოს სახალხო დამცველის 12რეკომენდაცია/წინადადება, რომლებიც ეხებოდა ადამიანის უფლებების შესაძლოდარღვევის ფაქტებს. ცალკეულ შემთხვევებში გათვალისწინებულ იქნა აღნიშნულირეკომენდაციები და გატარდა შესაბამისი ღონისძიებები, ხოლო განსხვავებულიპოზიციის არსებობის შემთხვევაში გაიცა მოტივირებული და დასაბუთებული პასუხი.

ადამიანის უფლებათა დაცვის სამმართველოში შესწავლილ იქნა 329 სისხლის სამართლისსაქმე, რომლებიც ეხებოდა ოჯახური ძალადობის, ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის),არასრულწლოვნით ვაჭრობის, რასობრივი დისკრიმინაციის, სიტყვის თავისუფლებისხელყოფის, ჟურნალისტის პროფესიულ საქმიანობაში უკანონოდ ხელის შეშლის,შეკრების ან მანიფესტაციის უფლების ხელყოფის, ფსიქიატრიულ საავადმყოფოშიუკანონო მოთავსების, განზრახ უკანონო დაკავების ან დაპატიმრების, რელიგიური წესისაღსრულებისთვის უკანონოდ ხელის შეშლის, რელიგიური ან პოლიტიკურიშეხედულების გამო დევნის, სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების,სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტების, დროებითი მოთავსებისიზოლატორებსა და სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში მოთავსებული პირებისგარდაცვალების ფაქტებს. საჭიროების შემთხვევაში საგამოძიებო ორგანოებს მიეცათშესაბამისი მითითებები.

სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ვიზიტები

35

იმისთვის, რომ დაუყოვნებლივ მოხდეს დაკავებულ პირთა არასათანადო მოპყრობისფაქტების გამოვლენა, პროკურატურის ორგანოები ყოველდღიურ რეჟიმში იღებენინფორმაციას დროებითი მოთავსების იზოლატორებიდან და საპატიმროდაწესებულებებიდან სხეულის დაზიანებით შესახლებული პირების შესახებ.

საქართველოს მთავარი პროკურატურის ადამიანის უფლებათა დაცვის სამმართველოსასჯელაღსრულების დეპარტამენტიდან ყოველდღიურად იღებს საინფორმაციოფურცელს (ე.წ. “კრებს”), რომელიც შეიცავს ინფორმაციას საქართველოში არსებულ ყველასასჯელაღსრულების დაწესებულებაში სხეულის დაზიანებით შესახლებული პატიმრებისშესახებ. აღნიშნული ინფორმაციის საფუძველზე სამმართველოს წარმომადგენელიხვდება პატიმრებს გასაუბრების მიზნით. პატიმრის მონაწილეობით დგება ოქმი,რომელიც შეიცავს ინფორმაციას ამ უკანასკნელის მიერ დაზიანებების მიღებისწარმომავლობისა და გარემოებების შესახებ. დანაშაულის ნიშნების არსებობისშემთხვევაში, ოქმი შესწავლისა და რეაგირების მიზნით იგზავნება შესაბამისპროკურატურაში.

2013 წელს შეხვედრა განხორციელდა სხვადასხვა სასჯელაღსრულებისდაწესებულებებში დაზიანებით შესახლებულ 101 პატიმართან. აქედან, 13 ფაქტზედაიწყო გამოძიება.

5. მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორთა სამსახური

2011 წლის აგვისტოდან საქართველოს პროკურატურის სისტემაში მოქმედებს მოწმისა დადაზარალებულის კოორდინატორის სამსახური. მოწმისა და დაზარალებულისკოორდინატორის მთავარი ფუნქციაა სისხლის სამართლის საქმის მსვლელობისასმოქალაქესა და პროკურორს (სასამართლოს) შორის კომუნიკაციის გამარტივება დასაქმის მსვლელობასთან დაკავშირებით მისთვის დეტალური ინფორმაციის მიწოდება.

მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორთა სამსახური 2013 წელს ფუნქციონირებდაპროკურატურის შემდეგ 14 ოფისში: რუსთავი, ბათუმი, ქუთაისი, ზუგდიდი, გორი,თელავი, ძველი თბილისი, დიდუბე-ჩუღურეთი, ისანი-სამგორი, ვაკე-საბურთალო,გლდანი-ნაძალადევი, თბილისის პროკურატურა, მთავარი პროკურატურა და დასავლეთსაქართველოს საოლქო პროკურატურა.

2013 წელს მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორთა სამსახურის მიერმომსახურება გაეწია 13321 მოქალაქეს, საიდანაც დაზარალებული იყო 4086 (31%), მოწმე2145 (16%), ბრალდებული, მისი ოჯახის წევრი/ნათესავი ან მისი ადვოკატი 1071(8%),განმცხადებელი 4727 (35%), სხვა პირი 1292(10%).

36

6. პროკურორთა შერჩევის პროცედურა და პროფესიული განვითარება

შესაბამისი კვალიფიკაციის, სპეციალობით მუშაობის სტაჟისა და საკვალიფიკაციოგამოცდის ჩაბარების შემთხვევაში, მთავარ პროკურორს უფლება აქვს პროკურორისა დაგამომძიებლის ვაკანტურ თანამდებობაზე დანიშნოს პირი, რომელიც აკმაყოფილებსშემდეგ მოთხოვნებს: აქვს უმაღლესი იურიდიული განათლება; გამომძიებლად,ადვოკატად ან მოსამართლედ მუშაობის 1 წლის ან სხვა იურიდიული სპეციალობითმუშაობის არანაკლებ 3 წლის გამოცდილება; ჩაბარებული აქვს პროკურატურის მუშაკთაგამოცდის ან მოსამართლის გამოცდა ან გავლილი აქვს ადვოკატურის ტესტირება.

პირი, რომელიც აკმაყოფილებს პროკურორისა და გამომძიებლისათვის წაყენებულზემოაღნიშნულ მოთხოვნებს, შეიძლება შესაბამისი კონკურსის გავლის შემდეგჩაირიცხოს მონაცემთა ბაზაში. ბაზაში პირი შეიძლება ირიცხებოდეს არაუმეტეს 3 წლისა.შესაბამისი ვაკანსიის არსებობის შემთხვევაში, შესაძლებელია მონაცემთა ბაზიდანდანიშვნა.

სტაჟირების კონკურსის გავლის შემდეგ (ტესტირება ზოგად უნარ-ჩვევებში, ტესტირებასპეციალობაში და გასაუბრება), პირი 6 თვიდან ერთ წლამდე ვადით სტაჟირებას გადისპროკურატურის ორგანოებში. წარმატებული სტაჟიორები ინიშნებიან გამომძიებლისა დაპროკურორის ვაკანტურ თანამდებბებზე.

2004 წლის ბოლოდან 2013 წლის ბოლომდე პროკურატურის ორგანოებში სტაჟირებაგაიარა 450-ზე მეტმა პირმა, რომელთაგან 207 დღეს მუშაობს პროკურატურისორგანოებში, მათ შორის მთავარი პროკურორის მოადგილეების, დეპარტამენტისუფროსების, სამმართველოს უფროსების, საოლქო და რაიონული პროკურორებისთანამდებობებზეც. ამჟამად სტაჟირებას გადის 50 პირი.

მრჩევლის ვაკანტური თანამდებობების შევსება ხდება „საჯარო სამსახურის შესახებ“საქართველოს კანონით დადგენილი წესის შესაბამისად, კონკურსის გზით.

2013 წელს საქართველოს პროკურატურაში დასაქმდა 150-მდე ახალი თანამშრომელი(პროკურორი და გამომძიებელი), რომელთა გადამზადება ორგანიზაციისათვის გახდაპრიორიტეტი. საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში იუსტიციის სასწავლო ცენტრისორგანიზებით ჩატარდა ორი მნიშვნელოვანი ტრენინგ-პროექტი: პროკურორთა ერთიანიგადამზადების კურსი და ტრენინგი არასრუწლოვანთა მართლმსაჯულებისმიმართულებით. აღნიშნული კურსი მოიცავდა შემდეგ თემატიკას:

- სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობა;- სისხლის სამართლის ელექტრონული საქმის წარმოება;- ადამიანის უფლებები.

37

გარდა ამისა, საანგაროში პერიოდის განმავლობაში პროკურორებმა, გამომძიებლებმა დასტაჟიორ პროკურორებმა გაიარეს ტრენინგები შემდეგ თემატიკაზე:

- არასრულწლოვან მოზარდებთან მუშაობის ფსიქოლოგიური თავისებურებები დასამართლებრივი ასპექტები - 87 პროკურორი;

- ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო უნარ-ჩვევები - 15 პროკურორი;- არგუმენტაცია და სასამართლო უნარ-ჩვევები - 47 პროკურორი;- ზოგადი მენეჯმენტი - 30 პროკურორი;- მოწმის გამოკითხვის წესი - TOT – 7 პროკურორი;

2013 წელს სტაჟიორ პროკურორებისათვის დაიგეგმა და განხორციელდა გადამზადებისკურსი შემდეგ საკითხებზე:

- სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი;- სისხლის სამართლის ელექტრონული საქმის წარმოება;- ადამიანის უფლებები;- სასამართლო უნარ-ჩვევები;- ეფექტური კომუნიკაცია.

აღნიშნული კურსი გაიარა 52-მა სტაჟიორ-პროკურორმა.

7. პროკურატურის ორგანიზაციული სტრუქტურის მოდიფიცირება სტრატეგიულიინტერესების გათვალისწინებით

2014 წელს დაიწყება მუშაობა პროკურატურის სტრუქტურის ფორმირებასთანდაკავშირებით. ამ ეტაპისთვის შემუშავებულია ყველა სტრუქტურული ერთეულისმოკლე აღწერილობა. 2014 წელს პროკურატურის სტრუქტურის ფორმირებისდასრულებასთან ერთად შემუშავდება გრძელვადიანი სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა.

VII. Ⴑასამართლო რეფორმა

1. მოსამართლეთა ვაკანტური ადგილების შევსების ხელშეწყობა

2006 წელს მიღებულ იქნა „იუსტიციის უმაღლესი სკოლის“ შესახებ კანონი, რომელიცგანსაზღვრავს მოსამართლეთა ახალი წესით დანიშვნის პროცედურებს. აღნიშნულიკანონის თანახმად, მოსამართლედ დანიშვნისათვის სავალდებულოა იუსტიციისუმაღლესი სკოლის სრული 10 თვიანი კურსის გავლა.

2013 წელს იუსტიციის უმაღლესი სკოლის გავლით შეირჩა 18 მოსამართლე, რომელთაგან12 მოსამართლე დაინიშნა სასამართლო სისტემაში 3-წლიანი გამოსაცდელი ვადით,რომლის წარმატებით გავლის შემთხვევაში მოსამართლეები დაინიშნებიან უვადოდ. 2012

38

წლის განმავლობაში ახალი წესით დანიშნულია 17 მოსამართლე, ხოლო 2013 წელს ახალიწესით დაინიშნა 12 მოსამართლე.

2012 წლის ნოემბერში იუსტიციის სამინისტროს ინიციატივით დაიწყომართლმსაჯულების სისტემის ინსტიტუციური რეფორმის პირველი ეტაპი, რომელიცდასრულდა 2013 წლის მაისში, საქართველოს პარლამენტის მიერ კანონმდებლობაშიმთელი რიგი ცვლილებების განხორციელებით. ცვლილებები შევიდა „საერთოსასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანულ კანონში, „საქართველოს საერთოსასამართლოების მოსამართლეთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა დადისციპლინური სამართალწარმოების შესახებ“ და „იუსტიციის უმაღლესი სკოლისშესახებ“ საქართველოს კანონებში და საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესოკოდექსში, კერძოდ:

- სასამართლოში სამართალწარმოების პროცესოს გამჭვირვალობისუზრუნველყოფის მიზნით, განისაზღვრა სასამართლო პროცესის ფოტო-, კინო-,ვიდეოგადაღებისა და ტრანსლაციის პირობები. ცვილებების მიხედვით,სასამართლო ვალდებულია უზრუნველყოს სასამართლო პროცესის აუდიო-,ვიდეოჩაწერა. სასამართლომ მოთხოვნისთანავე უნდა უზრუნველყოს აუდიო,ვიდეოჩანაწერის მხარეებისთვის ხელმისაწვდომობა. სასამართლო სხდომებისსაქვეყნოობის უზრუნველყოფის მიზნით საზოგადოებრივ მაუწყებელს მიეცანებისმიერი სასამართლო პროცესის შეუზღუდავად ჩაწერის შესაძლებლობა,გარდა სრულად ან ნაწილობრივ დახურული სხდომებისა. ასევე დადგინდაჩანაწერის ხელმისაწვდომობის პირობები მასობრივი ინფორმაციის სხვასაშუალებებისთვის.

- განხორციელებული ცვლილებებით უზრუნველყოფილია მოსამართლეთაჩართულობა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ფორმირებისა და ზოგადადსასამართლო სისტემასთან დაკავშირებულ საკითხებზე გადაწყვეტილებებისმიღების პროცესში. საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს, მოსამართლეთათვითმმართველობის ორგანოს - მოსამართლეთა კონფერენციისა დაადმინისტრაციული კომიტეტის დამოუკიდებლობის დამატებითი გარანტიებისშექმნის მიზნით გაუქმდა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარისუფლებამოსილება, უხელმძღვანელოს საქართველოს მოსამართლეთაკონფერენციის ადმინისტრაციულ კომიტეტს და წარუდგინოს მოსამართლეთაკონფერენციას საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივნისა დაწევრების კანდიდატურები. განხორციელებული ცვლილების შედეგად ამუკანასკნელთა დასახელების უფლება გარანტირებულია საქართველოსმოსამართლეთა კონფერენციაზე დამსწრე ნებისმიერი მოსამართლისთვის,ადმინისტრაციული კომიტეტის თავმჯდომარეს კი ირჩევს თავად მოსამართლეთაკონფერენცია. ამასთანავე, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრთა არჩევა

39

მოსამართლეთა კონფერენციის მიერ ხდება ფარული კენჭისყრით (ნაცვლადცვლილებებამდე დადგენილი ღია კენჭისყრისა).

- შეიზღუდა ადმინისტრაციული კომიტეტის უფლებამოსილება, რაც იმას ნიშნავსრომ 9 წევრისგან დაკომპლექტებული ადმინისტრაციული კომიტეტი აღარმიიღებს გადაწყვეტილებას მოსამართლეთა კონფერენციის კომპეტენციასმიკუთვნებულ საკითხებზე. ამას გააკეთებს თავად მოსამართლეთა კონფერენცია,საჭიროების შემთვევაში, რიგგარეშე სხდომების მოწვევის გზით.

- იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლობასადა ზოგადად საბჭოსადმი საზოგადოების ნდობის ამაღლების მიზნით, გაუქმდასაქართველოს პრეზიდენტის უფლებამოსილება, დანიშნოს წევრები საქართველოსიუსტიციის უმაღლეს საბჭოში. საბჭოში თანამდებობრივად აღარ შედიან ასევეპარლამენტის წევრები. კანონით განისაზღვრა, რომ საბჭოს 6 არამოსამართლეწევრს ირჩევს პარლამენტი მაღალი რეპუტაციის მქონე, სამართლის დარგისაღიარებული სპეციალისტებისგან - საქართველოს უმაღლეს საგანმანათლებლოდაწესებულებებში მოღვაწე პროფესორებისა და მკვლევრებისაგან, საქართველოსადვოკატთა ასოციაციის წევრებისაგან ან/და საქართველოს არასამეწარმეო(არაკომერციული) იურიდიული პირების მიერ წარდგენილი პირებისაგან. თუმცა,მოგვიანებით, საკონსტიტუციო ცვლილებიდან გამომდინარე, რომელიცამოქმედდა 2013 წელს საქართველოს ახლადარჩეული პრეზიდენტის მიერ ფიცისდადების მომენტიდან, საქართველოს პრეზიდენტს კვლავ მიენიჭა საბჭოს 1წევრის დანიშვნის უფლებამოსილება. ამ უკანასკნელმა ჩაანაცვლა საქართველოსპარლამენტი მიერ ასარჩევი 6 წევრიდან ერთ-ერთი (ამ დროისთვის ესთანამდებობა ვაკანტური იყო).

- კანონით განისაზღვრა, რომ იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში საქართველოსმოსამართლეთა კონფერენციის მიერ არჩეული წევრი არ შეიძლება იყოს უზენაესისასამართლოს სადისციპლინო პალატის წევრი ან რომელიმე სასამართლოსთავმჯდომარე. ასეთი წევრი ასევე არ შეიძლება იყოს სასამართლოსთავმჯდომარის პირველი მოადგილე ან მოადგილე, გარდა იმ შემთხვევისა,როდესაც ეს თანამდებობა მას თანამდებობრივად უკავია კოლეგიის ან პალატისთავმჯდომარეობის გამო. საქართველოს მოსამართლეთა კონფერენციის მიერარჩეულ წევრთაგან სამზე მეტი არ შეიძლება იყოს კოლეგიის ან პალატისთავმჯდომარე.

- იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მოქმედ წევრებს, რომლებიც ვერ აკმაყოფილებდნენგანხორციელებული ცვლილებით დადგენილ მოთხოვნებს, შეუწყდათუფლებამოსილება. ასეთები აღმოჩნდნენ საქართველოს პარლამენტის იურიდიულსაკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარე, საქართველოს პარლამენტის მიერ არჩეულიდა საქართველოს პრეზიდენტის მიერ დანიშნული წევრები, აგრეთვე ის

40

მოსამართლე წევრები, რომელთაც კანონის მიღების მომენტისთვის ან ბოლო 1წლის განმავლობაში ეკავათ სასამართლოს თავმჯდომარის, მისი პირველიმოადგილის ან მოადგილის, კოლეგიის ან პალატის თავმჯდომარის თანამდებობაან/და საქართველოს იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში არჩეული იყვნენსაქართველოს მოსამართლეთა კონფერენციის ადმინისტრაციული კომიტეტისმიერ.

- საბჭოს სხდომაზე გადაწყვეტილებები მიიღება ფარული კენჭისყრით (ნაცვლადცვლილებებამდე დადგენილი ღია კენჭისყრისა), სხდომაზე დამსწრე წევრთა 2/3-ის უმრავლესობით, ნაცვლად 3/5-ის უმრავლესობისა (9 წევრი).

- მოსამართლეთა დისციპლინურ პასუხისგებაში მიცემის უფლებამოსილების მქონედა დისციპლინური საქმის განმხილველი ორგანოები გაემიჯნა ერთმანეთს.განისაზღვრა, რომ სადისციპლინო კოლეგიისა და პალატის წევრები არ შეიძლებაიყვნენ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრები, რაც უზრუნველყოფსსადისციპლინო კოლეგიისა და პალატის საქმიანობის ობიექტურობასა დამიუკერძოებლობას.

- კანონით განისაზღვრა სადისციპლინო კოლეგიისა და სადისციპლინო პალატისგადაწყვეტილებების კანონიერ ძალაში შესვლისთანავე ოფიციალურ ვებგვერდზემათი გამოქვეყნების ვალდებულება, ხოლო მოთხოვნის შემთხვევაში - მათიდამოწმებული ასლების მხარეების ან სხვა ნებისმიერი პირისათვის გადაცემისვალდებულება.

- ცვილილებები შეეხო იუსტიციის უმაღლესი სკოლის დამოუკიდებელი საბჭოსფორმირების წესსაც. ამ უკანასკნელის ეფექტიანი ფუნქციონირების ხელშეწყობისმიზნით, სკოლის დამოუკიდებელი საბჭოს შემადგენლობაში აღარ შედისუზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე. დამოუკიდებელი საბჭოს თავმჯდომარესირჩევს მოსამართლეთა კონფერენცია, ხოლო საბჭოს წევრებს ამტკიცებსსაქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო დამოუკიდებელი საბჭოსთავმჯდომარის მიმართვის საფუძველზე, რაც კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზსმოსამართლეთა კონფერენციის როლის გაძლიერებას და მის მონაწილეობასსაერთო სასამართლოების ფუნქციონირებასთან დაკავშირებულ საკითხებზეგადაწყვეტილებების მიღების პროცესში.

საქართველოს იუსტიციის სამინისტრომ მართლმსაჯულების სისტემის ინსტიტუციურირეფორმის საკითხებზე შემუშავებულ საკანონმდებლო ცვლილებათა პაკეტი, საკითხისმნიშვნელობიდან გამომდინარე, გამოიტანა ფართო საზოგადოების სამსჯავროზე დაგამოთქვა მზადყოფნა დაინტერესებული პირების, სხვადასხვა უწყებებისა თუორგანიზაციების, პირველ რიგში კი თავად სასმართლო ხელისუფლების

41

წარმომადგენელთა მხრიდან არგუმენტირებული მოსაზრებების/წინადადადებისმიღებისა და გაზიარებისათვის. საკითხის განხილვას დაეთმო იუსტიციის სამინისტროსადა არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ ორგანიზებული რამდენიმე შეხვედრა,რომელთა მიმდინარეობისას სასამართლო ხელისუფლების, იუსტიციის უმაღლესისაბჭოსა და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენელთა, ასევე ამ თემაზემომუშავე უცხოელი პარტნიორებისა და დამოუკიდებელი საკონსულტაციო ორგანოს -ევროპის საბჭოს ვენეციის კომისიის მიერ გამოთქმული პოზიციები შეჯერდა.გაზიარებულ იქნა ის წინადადებები და მოსაზრებები, რომლებმაც გაამყარასაკანონმდებლო ცვლილებათა მიზანი მართლმსაჯულების სისტემისდამოუკიდებლობისა და ეფექტიანობის მიმართულებით.

ამ ცვლილებების განხორციელებით დასრულდა მართლმსაჯულების სისტემისინსტიტუციური რეფორმის პირველი ეტაპი.

2013 წლის შემოდგომაზე დაიწყო რეფორმის მეორე ეტაპი, რომელიც ამჟამადაცმიმდინარეობს და დასრულდება 2014 წლის განმავლობაში.

მართლმსაჯულების სისტემის რეფორმის მეორე ეტაპზე უფრო მეტად აქცენტი კეთდებათითოეული მოსამართლის დამოუკიდებლობის გარანტიებს და მის ჩართულობაზესასამართლოს საქმიანობაში. გარდა ამისა:

- მოსამართლეობის ყველა კანდიდატი თანამდებობაზე გამწესდება კონკურსისწესით;

- უფრო მეტად მკაფიოდ ჩამოყალიბდება მოსამართლის საქმიანობაშიჩაურევლობის გარანტიები;

- მოსამართლეები თავად აირჩევენ შესაბამისი სასამართლოს თავმჯდომარეს;

- თავმჯდომარე აღარ იქნება უფლებამოსილი, აღძრას დისციპლინური დევნამოსამართლის მიმართ. ამ ფუნქციას შეითავსებს მხოლოდ იუსტიციის უმაღლესისაბჭო;

- შემოღებული იქნება საქმეთა ავტომატური განაწილების პრინციპი;

- მოწესრიგდება მივლინების პროცედურა. მოსამართლის თანხმობის გარეშემივლინება შესაძლებელი იქნება მხოლოდ გამონაკლის შემთვევებში,ტერიტორიულად ახლომდებარე სასამართლოდან;

- დაიხვეწება დისციპლინური სამართალწარმოების პროცედურები.

რეფორმის მეორე ეტაპზე მუშაობის პროცესში ამოქმედდა კონსტიტუციური ცვლილება,რომელმაც შემოიღო მოსამართლის უვადო განწესების პრინციპი. ამასთანავე, ორგანულმაკანონმა, კონსტიტუციით განსაზღვრული შესაძლ;ებლობის შესაბამისად, დაადგინა

42

მოსამართლის განწესება 3 წლის ვადით (ე.წ. „გამოსაცდელი ვადის“ პრინციპი). აქედანგამომდინარე, უნდა ჩამოყალიბდეს მოსამართლეთა მონიტორინგისა და შეფასებისგამჭვირვალე და ობიექტური მექანიზმი, რომელიც სამწლიანი ვადის გასვლის შემდეგუზრუნველყოფს მოსამართლის თანამდებობაზე ისეთი პროფესიონალების განწესებას,რომელთაც დაამტკიცეს, რომ არიან კვალიფიციური, კეთისინდისიერი დამიუკერძოებელი და მართლაც იმსახურებენ მოსამართლის მანტიას. ამით სახელმწიფო,ერთი მხრივ, ასრულებს თავის ვალდებულებას, განამტკიცოს ეფექტიანი სასამართლოსისტემა და ხელი შეუწყოს დამოუკიდებელ, შინაგანად მტკიცე მოსამართლის დანიშნვასდა მისთვის უვადოდ მართლმსაჯულების განხორციელების ვალდებულებისდაკისრებას, ხოლო, მეორე მხრივ, მყარ გარანტიებს ანიჭებს ასეთი გზით განწესებულღირსეულ მოსამართლეებს.

მიმდინარე წლის 28 თებერვალს/1 მარტს ჩატარდა კონფერენცია, სადაც მოწვეულ იქნენსაქართველოს საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლების,არასამთავრობო და საერთაშორისო ორგანიზაციების წარმომადგენლები, საელჩოსწარმომადგენლები. კონფერენციაში უშუალო მონაწილეობ მიიღეს პოლონელმა,გერმანელმა, ბრიტანელმა, ავსტრიელმა და ამერიკელმა მოსამართლეებმა, ასევე ვენეციისკომისიის წევრმა. კონფერენციის მიზანი იყო ევროპელი და ამერიკელი მოსამართლეებისგამოცდილების გაზიარება, რომლის საფუძველზედაც უნდა შემუშავდეს მოსამართლეთამონიტორინგისა და შეფასების ისეთი ეფექტური სისტემა, რომელიც, ერთი მხრივ, სრულშესაბამისობაში იქნება საერთაშორისო სტანდარტებთან, ხოლო, მეორე მხრივ, ყველაზეუკეთ მოერგება ქართულ რეალობას და ჩვენი საზოგადოების მოთხოვნებს დაგამოწვევებს.

მოსამართლეთა მონიტორინგის და შეფასების კრიტერიუმების ამსახველ კანონპროექტზეიუსტიციის სამინისტროში უკვე დაწყებულია მუშაობა. კანონპროექტის ყველადაინტერესებული მხარისათვის გაცნობისა და მათი რეკომენდაციების გაზიარებისშემდეგ ის გადაეგზავნება მთავრობას, რის შემდეგაც დადგენილი წესით წარედგინებასაქართველოს პარლამენტს. კანონი 2014 წლის 1 მაისამდე უნდა იქნეს მიღებული.

მართლმსაჯულების სისტემის რეფორმის მეორე ეტაპის ამსახველი კანონპროექტები კიუახლოეს მომავალში გადაიგზავნება ვენეციის კომისიაში, ხოლო დასკვნის მიღებისა დარეკომენდაციების გაზიარების შემდეგ წარედგინება საქართველოს მთავრობას დაპარლამენტს.

43

2. მოსამართლეთა პროფესიული განვითარება

2013 წლის განმავლობაში იუსტიციის უმაღლეს სკოლაში მოსამართლეთათვის დამოსამართლეთა თანაშემწეთათვის ჩატარდა 5 ტრენინგი სისხლის სამართლის საპროცესოკოდექსთან მიმართებაში:

- 22-23 თებერვალი - 18 მოსამართლე;- 22-23 მარტი - 21 მოსამართლე;- 5-6 აპრილი - 24 მოსმართლე;- 17-18 მაისი - 18 მოსამართლე;- 14-15 ივნისი - 24 მოსამართლე;- 5-6 ივლისი - 21 მოსამართლის თანაშემწე;- 20-21 სექტემბერი - 19 მოსამართლის თანაშემწე;- 18-19 ოქტომბერი - 16 მოსამართლის თანაშემწე;- 8-9 ნოემბერი - 19 მოსამართლის თანაშემწე;- 29-30 ნოემბერი - 20 მოსამართლის თანაშემწე;

გარდა ამისა, 2013 წლის სექტემბერ-ნოემბერში იუსტიციის უმაღლესი სკოლის მიერშემუშავდა მოსამართლეთა განგრძობადი ტრენინგების კურიკულუმი 2014 წლისათვის.კურიკულუმი მომზადდა მოსამართლეებთან, ასევე იუსტიციის უმაღლესი სკოლისტრენერებსა და დონორ ორგანიზაციებთან კონსულტაციების საფუძველზე. აღნიშნულიტრენინგ-პროგრამა დამტკიცდა იუსტიციის უმაღლესი სკოლის დამოუკიდებელი საბჭოსმიერ და სრულად პასუხობს საჭიროებებსა და სახელმწიფო სამოქმედო გეგმით აღებულვალდებულებებს.

3. სასამართლო სისტემის მოდერნიზაცია

სასამართლო სისტემის მოდერნიზაცია რჩება ერთ-ერთ პრიორიტეტად სასამართლოხელისუფლებისათვის. 2013 წელს დასრულდა სასამართლოების (სულ 32) სარემონტო-სარეკონსტრუქციო სამუშაოები. ესენია: მცხეთის, ახალციხის, გორის, თელავის,სიღნაღის, გურჯაანის, ხელვაჩაურის, ბოლნისის, თეთრიწყაროსა და სამტრედიის,სენაკის, მესტიის, თიანეთის, წალკის, ქარელის, ქედის, შუახევის, ქობულეთის,ბაღდათის, ტყიბულის, თერჯოლის, ჭიათურის, ლენტეხის, ახმეტის, დედოფლისწყაროსადა ჩოხატარულის სასამართლოები. ასევე განხორციელდა ქუთაისის სააპელაციოსასამართლოს, თბილისის, ქუთაისის, ბათუმის, რუსთავისა და ფოთის საქალაქოსასამართლოების სარეკონსტრუქციო სამუშაოები.

2013 წლისთვის საქმის წარმოების ელექტრონული სისტემა დანერგილია ქვეყნისმასშტაბით პირველი ინსტანციის ყველა სასამართლოში, ხოლო 2014 წლისთვისდაგეგმილია სააპელაციო და უზენაესი სასამართლოების ჩართვა ერთიან კომპიუტერულ

44

სისტემაში. ახალი ელექტრონული საქმის წარმოების პროგრამა მხარეებს აძლევსშესაძლებლობას თვალი ადევნონ საქმის მსვლელობას. საქმის დასრულების შემდეგსასამართლო გადაწყვეტილება ხელმისაწვდომი იქნება მხარეებისთვის.

2013 წელს საქმის წარმოების კომპიუტერული პროგრამის მოხმარებასთან დაკავშირებითიუსტიციის უმაღლესმა სკოლამ ჩაატარა 4 ტრენინგი ყველა მოსამართლისათვის.

4. საზოგადოებრივი ცნობიერების ამაღლება

საგაზეთო ჩანართები, გამოცემები, სატელევიზიო გადაცემები

2013 წელს 60 საგაზეთო ჩანართი დაიბეჭდა საერთო სასამართლოში მიმდინარეპროცესებისა და მართლმსაჯულების სხვა სიახლეების შესახებ 6 სხვადასხვა ბეჭდურგამოცემაში, მათ შორის რეგიონალურ პრესაშიც.

ასევე, მომზადდა 24 გადაცემა იმერეთის რეგიონალურ რადიოში, რომლის მეშვეობითაცმოსახლეობას საშუალება ჰქონდა გასცნობოდა მიმდინარე სასამართლო რეფორმებს.

2013 წლის განმავლობაში გერმანიის საერთაშორისო თანამშრომლობის საზოგადოებისდაფინანსებით ჟურნალისტებისთვის ჩატარდა 3 ტრენინგი შემდეგ თემებზე:

- ტრენინგი მედიაციის ინსტიტუტის შემოღებასთან დაკავშირებით:- შეჯიბრებითობის პრინციპი მართლმსაჯულების განხორციელებისას;- საგანმანათლებლო ტრენინგი სამართლებრივ საკითხებზე.

ტრენინგებში სულ მონაწილეობა მიიღო 60 ჟურნალისტმა.

VIII. სასჯელაღსრულების სისტემის რეფორმა

1. სასჯელაღსრულების სისტემის ჯანდაცვის რეფორმა

2013 წლის 6 თებერვლის სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარებისსაკითხთა მინისტრის №26 ბრძანებით დამტკიცდა სასჯელაღსრულების სისტემისჯანდაცვის რეფორმის სტრატეგია, ხოლო ამ სტრატეგიის 2013-2014 წლების სამოქმედოგეგმა დამტკიცდა 2013 წლის 1 ივლისს, სასჯელაღსრულების, პრობაციისა დაიურიდიული დახმარების საკითხთა მინისტრის №159 ბრძანებით. სასჯელაღსრულებისსისტემის ჯანდაცვის სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა შემუშავდა სამოქალაქოსაზოგადოებისა და ექსპერტების აქტიური ჩართულობით.

სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა შემუშავდა 2011 წელს შექმნილი 2011-2013 წლებისსასჯელაღსრულების ჯანდაცვის რეფორმის სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმისშეფასების საფუძველზე და შეიქმნა უფრო მოქნილი და მოკლევადიანი გეგმა, რომელიც

45

უზურნველყოფს სამოქალაქო ჯანდაცვასთან ექვივალენტურ სტანდარტს, რესურსებისგონივრულ გამოყენებას, ხარჯთეფექტურობას, ადამიანის უფლებათა დაცვას,წარმატებული გამოცდილების გაზიარებასა და ინოვაციების შემოტანას.

სასჯელაღსრულების ჯანდაცვის რეფორმის მიზანია პირველადი ჯანდაცვის რგოლისგაფართოება და გაძლიერება, სპეციალიზებული სამედიცინო დაწესებულებებისშესაძლებლობების განვითარება, თანამედროვე ფსიქიატრიული სამსახურის შექმნა,განსაკუთრებული ყურადღების მიქცევა არასრულწლოვანი და ქალიბრალდებულების/მსჯავრდებულების მიმართ, ჯანდაცვის ადმინისტრირებისგაუმჯობესება, ინფექციური დაავადებების კონტროლი, სამედიცინო პერსონალისპროფესიული განვითარება, პაციენტთა უსაფრთხოების სტანდარტების დანერგვა,ჯანმრთელობის მძიმე მდგომარეობის გამო სასჯელისგან გათავისუფლების მექანიზმისრეფორმა და სხვა.

2013 წლის განმავლობაში პენიტენციური ჯანდაცვის მიმართულებით გატარდა შემდეგირეფომები:

- პენიტენციური ჯანდაცვის ბიუჯეტი გაიზარდა 70%-ით (7 მლნ-დან 12 მლნ-მდე);- საშუალოდ 60%-ით გაიზარდა სამედიცინო პერსონალის ანაზღაურება;- სასჯელაღსრულების სისტემისთვის შემუშავდა და ხორციელდება C ჰეპატიტის

პრევენციის, დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის პროგრამა;- მართვის თანამედროვე სტანდარტების შესაბამისად მოხდა სამედიცინო

დეპარტამენტის რეორგანიზაცია;- დაინერგა ელექტრონული სამედიცინო ისტორია (P-EHR);- პირველადი ჯანდაცვის მოდელი დაინერგა ყველა დაწესებულებაში;- გაიზარდა სამედიცინო სამსახურის და ექიმის ავტონომია;- კონკურსის შედეგად გადახალისდა პენიტენციური სისტემის სამედიცინო

პერსონალი;- მკვეთრად გაუმჯობესდა ხელმისაწვდომობა სამედიცინო მომსახურებაზე: 2013

წელს სპეციალიზებული სამედიცინო მომსახურებით პენიტენციური სისტემისადა სამოქალაქო საავადმყოფოებში ისარგებლა 5650-მა პატიმარმა;

- შეიქმნა და დამტკიცდა პენიტენციური ჯანდაცვის მედიკამენტების სტანდარტი;- გაიხსნა ტუბერკულოზის სამკურნალო და სარეაბილიტაციო ახალი ცენტრი.

შემცირდა ტუბერკულოზის ახალი შემთხვევების მაჩვენებელი;- თანამედროვე მოთხოვნების შესაბამისად განახლდა და გადაიარაღდა

სასჯელაღსრულების ცენტრალური საავადმყოფო;- შემუშავდა და დაიწყო სუიციდის პრევენციის პროგრამის განხორციელება;- გაუმჯობესდა ხელმისაწვდომობა სპეციალიზებულ ფსიქიატრიულ

მომსახურებაზე:

46

- მოხდა ჯანდაცვის და სასჯელაღსრულების სამინისტროებს შორის არსებულიკომისიის რეფორმირება, რომელიც ქრონიკული და მძიმე ავადმყოფებისგათავისუფლებას ახდენს. რეფორმის შემდეგ, აღნიშნული მექანიზმით 2013 წელსქრონიკული ავადმყოფობისა და ხანდაზმულობის გამო 104 მსჯავრდებულიგათავისუფლდა.

- შეიქმნა და დაინერგა პატიმართა კვების ახალი სტანდარტი;- ჩატარდა რამდენიმე ეფექტური კამპანია გადამდები დაავადებების

პრევენციისთვის;- შემუშავდა მიგრანტი პატიმრებისთვის სამედიცინო ინფორმაციის მიწოდების

სტანდარტი 10 სხვადასხვა ენაზე;- მკვეთრად შემცირდა სისტემაში სიკვდილობის შემთხვევები: სიკვდილობის

სტანდარტული მაჩვენებელი (SMR) ყოველ 10 000 მსჯავრდებულზე 55-დან 22-მდეშემცირდა;

- ევროკავშირის და ევროსაბჭოს ეგიდით 2013 წლის დეკემბერში განხორციელდაპენიტენციური ჯანდაცვის რეფორმის დამოუკიდებელი შეფასება.

სტრატეგიის განხორციელების პერიოდი 2014 წლის ივნისში იწურება. სამინისტრომოცემული პერიოდისთვის ახალი სტრატეგიის შემუშავებას გეგმავს.

2. პირობით ვადამდე გათავისუფლების ადგილობრივი საბჭოების ფუნქციონირება

სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარების საკითხთასამინისტროში მოქმედებს პირობით ვადამდე გათავისუფლების 3 ადგილობრივი საბჭო.აქედან 2 ადგილობრივი საბჭო განიხილავს საქმეებს აღმოსავლეთ და დასავლეთსაქართველოს ფარგლებში, ხოლო ერთი მათგანი განკუთვნილია მხოლოდარასრულწლოვანთა საქმეების განსახილველად. 2013 წელს ადგილობრივი საბჭოებირეგულარულად, თვეში ერთხელ მართავდნენ სხდომებს მსჯავრდებულთა პირობითვადამდე გათავისუფლების საკითხთან დაკავშირებით.

2013 წელს ადგილობრივი საბჭოებისა და მუდმივმოქმედი კომისიის მიერ განხილულიქნა 9115 შუამდგომლობა, აქედან პირობით ვადამდე გათავისუფლდა 1579მსჯავრდებული, მათ შორის 34 არასრულწლოვანი, რაც 21.65%-ით აღემატება 2012 წლისმაჩვენებელს (1298).

ადგილობრივი საბჭო და კომისია გადაწყვეტილებას იღებს სხდომაზე. სხდომა არის ორისახის: ზეპირი მოსმენის გარეშე და ზეპირი მოსმენით. საბჭო ზეპირი მოსმენითგანიხილავს შუამდგომლობას, როდესაც საკითხის განხილვის დროს აუცილებელიადამატებითი ინფორმაციის მიღება და უშუალოდ მსჯავრდებულის პოზიციის გაცნობა.2013 წლის მაისიდან საბჭოები არასრულწლოვან და ქალ მსჯავრდებულთა

47

შუამდგომლობებს ძირითადად განიხილავენ ზეპირი მოსმენით. 2013 წლის ნოემბრიდანმსგავსი ფორმით განიხილება ასევე მამაკაც მსჯავრდებულთა საქმეები.

საქართველოს მთავრობის ინიციატივით და საქართველოს სასჯელაღსრულებისა დაპრობაციის სამინისტროს ავტორობით, საქართველოს პარლამენტში იხილება პატიმრობისკოდექსში შესატანი ცვლილებები, რომლის ერთ-ერთი მთავარი მიზანია საქართველოსმიერ აღებული საერთაშორისო ვალდებულებების შესასრულებლად ევროპულისტანდარტების შესაბამისი პენიტენციური სისტემის ჩამოყალიბება. ფინანსური,ინფრასტრუქტურული თუ სხვა რესურსების გათვალისწინებით უნდა მოხდესპენიტენციური სისტემის მარეგულირებელ საერთაშორისო რეგულაციებთანსაქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობაში მოყვანა. ყოველივე ამან კი უნდაუზრუნველყოს თავისუფლებააღკვეთილი მსჯავრდებულების რესოციალიზაციის, მათისაზოგადოებაში ღირსეულად დაბრუნების ეფექტური ხელშეწყობა და ქვეყანაშისაზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და კანონმდებლობის მოთხოვნების დაცვა.

კანონპროექტის თანახმად, იცვლება პირობით ვადამდე გათავისუფლებისმუდმივმოქმედი კომისიის შემადგენლობა. კერძოდ, თუკი შვიდ წევრიან კომისიაში სამიწევრი წარმოადგენდა საქართველოს სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სამინისტროს,ცვლილების თანახმად, სამინისტროს წარმომადგენლობა მცირდება ერთი წევრითზოგადსაგანმანათლებლო და აკადემიური წრეების წარმომადგენლის ხარჯზე. ასევესაკანონმდებლო ცვლილებების შემდეგ სამინისტრო გეგმავს ადგილობრივი საბჭოებისრაოდენობისა და შემადგენლობის ძირეულ ცვლილებას.

3. პატიმართა პირობებისა და დაწესებულებების ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება

2013 წლის განმავლობაში სასჯელაღსრულების სისტემის რეფორმის სამოქმედო გეგმისმიხედვით განხორციელდა შემდეგი აქტივობები:

- შენარჩუნდა პატიმრების უზრუნველყოფა სამჯერადი კვებით, განახლდაბრალდებულთა/მსჯავრდებულთა კვების რაციონი და განსაკუთრებულიკატეგორიის მსჯავრდებულთათვის ჩამოყალიბდა მათ საჭიროებებს მორგებულიკვების რაციონი;

- გაგრძედლა დაბა ლაითურის განსაკუთრებული მეთვალყურეობის ტიპისდაწესებულების მშენებლობა;

- დასრულდა თავისუფლებააღკვეთილ პირთა დასაქმებისათვის აუცილებელისაწარმოო ზონის მშენებლობის საპროექტო სამუშაოები;

- დაიწყო და წარმატებულად მიმდინარეობს კაპიტალური სამშენებლო/სარემონტოსამუშაოები იმ დაწესებულებაში, რომელშიც შეიქმნება საწარმოო ზონა;

48

- აღიჭურვა და სარეკონსტრუქციო სამუშაოები ჩაუტარდა სასჯელაღსრულებისდაწესებულებებს შესაბამისი მანქანა-დანადგარებითა და ინვენტარით;

- შეიქმნა გრძელვადიანი ვიზიტებისთვის განკუთვნილი ადგილები ქუთაისის №2სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში;

- საბადრაგო ავტომანქანების პარკი განახლდა 15 ერთეულით და აღიჭურვაუსაფრთხოების სპეციალური სისტემებით;

- აშენდა 1 საზოგადოებრივი მისაღები ქუთაისის №2 სასჯელაღსრულებისდაწესებულების მიმდებარე ტერირიაზე;

- თავისუფლება აღკვეთილ პირთა 100%-ს განუახლდა რბილი ინვენტარი დაუზრუნველყოფილნი არიან პირადი ჰიგიენისათვის საჭირო საშუალებებითვიდეოპაემნები დაინერგა სასაჯელაღსრულების №5, №11, №15 და №17დაწესებულებებში და ხორციელდება პრობაციის ეროვნული სააგენტოსხელშეწყობით;

- სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის თანამშრომლები და სამხედროსავალდებულო მოსამსახურეები უზრუნველყოფილნი იყვნენ შესაბამისისამედიცინო დაზღვევის მომსახურებით;

- რბილი ინვენტარით, უნიფორმითა და საჭირო სამხედრო აღჭურვილობითუზრუნველყოფილნი იყვნენ სავალდებულო სამხედრო მოსამსახურეები;

- პატიმართა და თავისუფლებააღკვეთილთა ახლობლები, ოჯახის წევრები და სხვადაინტერესებული პირები უზრუნველყოფილნი იყვნენ მომსახურების მაღალიხარისხით სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის და დაწესებულებებისტერიტორიაზე არსებულ საზოგადოებრივ მისაღებებში.

გარდა ამისა, სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარების საკითხთასამინისტრო მჭიდროდ თანამშრომლობს არასამთავრობო სექტორთან (ცენტრი„აფხაზეთი“, „ქალი და ბიზნესი“), რომლის ხელშეწყობითაც და საქართველოსგანათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსთან გაფორმებული მემორანდუმისფარგლებში № 2, №5, №11, №14, №15 და №17 პენიტენციურ დაწესებულებებშიმსჯავრდებულთათვის ხელმისაწვდომია პროფესიული განათლება. გარდა პროფესიულისწავლებისა, ფსიქო-სოციალური რეაბილიტაციის სხვადასხვა პროგრამები ხორციელდებაასევე არასრულწლოვანთა სპეციალურ დაწესებულებაში.

პატიმრობის კოდექსში, 2013 წლის დეკემბრის თვეში, ინიცირებული ცვილებებიბრალდებულთა/მსჯავრდებულთა პირობების გაუმჯობესების და მათირესოციალიზაციის პროცესის ხელშეწყობის მიმართულებით ითვალისწინებს შემდეგსიახლეებს: იზრდება მსჯავრდებულთა საცხოვრებელი ფართობი, კერძოდ, კოდექსის მე-15 მუხლის მე-2 და მე-3 ნაწილების ახალი რედაქციის მიხედვით, საცხოვრებელიფართობის ნორმა 1 მსჯავრდებულზე ყველა ტიპის თავისუფლების აღკვეთისდაწესებულებაში არ უნდა იყოს 4 კვ. მეტრზე ნაკლები, ხოლო 1 ბრალდებულზე

49

საცხოვრებელი ფართობის ნორმა პატიმრობის დაწესებულებაში არ უნდა იყოს 3 კვ.მეტრზე ნაკლები.

ამავე ცვლილების თანახმად, უმჯობესდება საყოფაცხოვრებო პირობები საკანში. კერძოდ,ბრალდებულის/მსჯავრდებულის საცხოვრებელს უნდა ჰქონდეს ფანჯარა, რომელიცუზრუნველყოფს ბუნებრივ განათებას. ბრალდებული/მსჯავრდებული აგრეთვეუზრუნველყოფილი უნდა იყოს გათბობით. ბრალდებულის/მსჯავრდებულისსაცხოვრებელი უზრუნველყოფილი უნდა იყოს ბუნებრივი ან/და ხელოვნურივენტილაციით (მუხლი 15 მე-4 ნაწილი).

გარდა ამისა, დაგეგმილი ცვლილებების თანახმად, უმჯობესდება არასრულწლოვანთასაყოფაცხოვრებო პირობები. კერძოდ, არასრულწლოვან მსჯავრდებულთასარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მსჯავრდებულებს შეუძლიათ დამოუკიდებლადგადაადგილდნენ დაწესებულების ტერიტორიაზე დღის განრიგით განსაზღვრული წესითდა სასჯელის მოხდის ინდივიდუალური გეგმის გათვალისწინებით.

4. სასჯელაღსრულების სისტემის თანამშრომელთა გადამზადება

სასჯელაღსრულების სისტემის თანამშრომელთა კვალიფიკაციის ამაღლებასასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდული დახმარების საკითხთა სამინისტროსერთ-ერთი პრიორიტეტია. პენიტენციური სისტემის თანამშრომლები პერიოდულადგადიან გადამზადებას სხვადასხვა საკითხებთან დაკავშირებით. 2013 წელს განისაზღვრასაკვალიფიკაციო მოთხოვნები თანამშრომელთათვის და ასევე, შეიქმნა საატესტაციოკომისია. საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში სასჯელაღსრულების დაწესებულებების445-719-მა თანამშრომელმა გაიარა ტრენინგები შემდეგ თემატიკასთან დაკავშირებით:

- სამართლებრივი მართლწერა - 22 თანამშრომელი;- დოკუმენტების მიმოცვლის ელექტრონული სისტემა (eFlow) – 116 თანამშრომელი;- სასჯელაღსრულების სისტემის თანამშრომელთა ცეცხლსასროლი იარაღის

გამოყენების სასწავლო პროგრამა - 176 თანამშრომელი;- შიმშილობის მართვა სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში - 42 თანამშრომელი;- კანონთან კონფლიქტში მყოფ არასრულწლოვნებთან მოპყრობის თავისებურებანი

- 22 თანამშრომელი;- საბადრაგო სამსახურის თანამშრომელთა სასწავლო პროგრამა - 75 თანამშრომელი;

- სასჯელაღსრულების დაწესებულების იურისტთა მომზადება სპეციალიზებულისასწავლო პროგრამის მიხედვით - 17 თანამშრომელი;

- პირველდაწყებითი საბაზისო სასწავლო პროგრამა - 129 თანამშრომელი;

50

- მსჯავრდებულთა მომზადება გათავისუფლებისათვის - 26 თანამშრომელი;- სოციალური მუშაობა სასჯელაღსრულების სისტემაში - 52 თანამშრომელი;- აივ პრევენციის და ნარკომანიის საკითხები და გადამისამართება შესაბამის

ჯანდაცვის სერვისებზე - 17 თანამშრომელი;- პატიმრობის და თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებებში საარჩევნო

პროცესების ორგანიზება- 24 თანამშრომელი;

ზემოაღნიშნულ თემატიკაზე სასჯელაღსრულების დაწესებულების თანამშრომლებისგარდა ტრენინგები გაიარა სასჯელაღსრულების სისტემის 263-მა თანამშრომელმა.

5. მონიტორინგის სამმართველო

2012 წლის ოქტომბერში სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ფარგლებში შეიქმნადეპარტამენტის სტრუქტურული ერთეული – მონიტორინგის სამმართველო, რომელიცდაკომპლექტებულია იურისტებით, ექიმებით და ფსიქოლოგით.

მონიტორინგის სამმართველოს ამოცანებია:

- ბრალდებულთა/მჯავრდებულთა უფლებების დაცვის კონტროლი;- ბრალდებულთა/მსჯავრდებულთა უფლებების განხორციელებასთან

დაკავშირებით სისტემის ორგანოთა მოსამსახურეების მიერ კანონმდებლობისდარღვევისა და სამსახურებრივი გადაცდომის ფაქტების გამომწვევი დახელშემწყობი მიზეზების დადგენა.

მონიტორინგის სამმართველოს ფუნქციებია:

- სისტემის ორგანოების მოსამსახურეების სამსახურებრივი შემოწმებაბრალდებულთა/მსჯავრდებულთა უფლებების განხორციელებასთანდაკავშირებით და აღნიშნულის თაობაზე განცხადებებსა და ინფორმაციებზერეაგირება, შესაბამისი დასკვნების, ანგარიშების და რეკომენდაციების მომზადება;

- ბრალდებულთა/მსჯავრდებულთა უფლებების განხორციელებისა დასაყოფაცხოვრებო პირობების შემოწმება და შესაბამისი დასკვნების, ანგარიშებისდა რეკომენდაციების მომზადება;

- სისტემის ორგანოთა მოსამსახურეების მიერ დისციპლინისა და კანონისდარღვევის შემთხვევების სტატისტიკის წარმოება, მისი კომპლექსური დათემატური ანალიზის რეგულარულად განხორციელება, სათანადორეკომენდაციების მომზადება თავმჯდომარისათვის წარსადგენად;

- ჩატარებული მონიტორინგის შესახებ ანგარიშის შედგენა და თავმჯდომარისათვისწარდგენა;

51

- ჩატარებული მონიტორინგის შესახებ საერთო ანგარიშის შედგენა (არანაკლებ 6თვეში ერთხელ) და თავმჯდომარისა და მინისტრისათვის წარდგენა;

- სისტემის ორგანოების მარეგულირებელი საქართველოს კანონების,საერთაშორისო ხელშეკრულებებითა და შეთანხმებებით, საქართველოსპრეზიდენტის, საქართველოს მთავრობისა და სხვა ნორმატიული აქტებისმოთხოვნათა შესრულებაზე კონტროლის უზრუნველყოფა;

- სისტემის ორგანოების მონიტორინგის მიზნით თანამშრომლობა ან/დასაქმიანობის კოორდინირება სახელმწიფო, საერთაშორისო და საზოგადოებრივიმონიტორინგის ორგანოებთან.

სრული მონიტორინგის დროს მონიტორინგის ჯგუფის წევრები ვიზუალურადათვალიერებენ დაწესებულების ინფრასტრუქტურას; წინასწარ მომზადებულიკითხვარების საშუალებით აწარმოებენ დაწესებულების ადმინისტრაციისწარმომადგენლების, ასევე ბრალდებულების/მსჯავრდებულების გამოკითხვას; ამოწმებენდაწესებულებაში წარმოებულ დოკუმენტაციას. მსჯავრდებულებისსაჩივრების/განცხადებების საფუძველზე აწარმოებენ მათთან ინდივიდუალურშეხვედრებს.

მონიტორინგის შედეგად აღმოჩენილი დარღვევების და საჭიროებების შესაბამისადდასკვნები და რეკომენდაციები ეგზავნება შესაბამის უწყებებს. 2013 წლის განმავლობაშიმონიტორინგის სამმართველოში შევიდა მოქალაქეთა 1736 განცხადება/საჩივარი.შემდგომი რეაგირების მიზნით, განცხადებები ძირითადად იგზავნება საქართველოსმთავარ პროკურატურაში, სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიულიდახმარების სამინისტროს გენერალურ ინსპექციაში, ჯანდაცვის დეპარტამენტში და ასევესხვადასხვა შესაბამის დაწესებულებებში.

2013 წელს სასჯელაღსრულების 14 დაწესებულებაში (№1, №2, №4, №5, №6, №7, №8, №9,№11, №12, №14, №15, №17, №19) მონიტორინგის სამმართველოს მიერ განხორციელდაგეგმიური - სრული მონიტორინგი და პერიოდული 872 არაგეგმიური მონიტორინგი,აქედან 570 ვიზიტზე მომზადდა ოქმი.

6. მსჯავრდებულთა რესოციალიზაცია/რეაბილიტაცია

მსჯავრდებულთა რესოციალიზაციის და დანაშაულის განმეორებით ჩადენის შემცირებისმიზნით სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში მუდმივად მიმდინარეობსალტერნატიული პროფესიის დაუფლებისა და დასაქმების შესაძლობლების გაზრდაზეაპელირებული პროგრამების განხორციელება.

ტრადიციულად, მსჯავრდებულთა გადამზადებაზე საერთაშორისო და არასამთავრებოსექტორი ზრუნავდა. 2013 წელს სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ინიციატივითა და

52

დაფინანსებით დაიწყო პროექტი „ისწავლე, ასწავლე და დაასაქმე“, რომელიც მოიცავსმსჯავრდებულთა გადამზადებას, წარმატებულთა შემდგომში ტრენერობას და იმავემიმართულებით დასაქმებას.

ამავე წელს დაწესებულებების სამეურნეო სამსახურში რიცხული მსჯავრდებულებისდასაქმების საკითხიც სტანდარტული შრომითი ურთიერთობების ჩარჩოში მოექცა.სამეურნეო სამსახურში რიცხული მსჯავრდებულები დაქირავებულნი არიანსახელმწიფოს მიერ დაფუძნებული შპს „პერსპექტივის“ მიერ, რომელიც თავის მხრივ,სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის კონტრაქტორია. პატიმრობის, თავისუფლებისაღკვეთის დაწესებულებაში დასუფთავება/დალაგების,ბრალდებულ/მსჯავრდებულებისათვის განკუთვნილი თეთრეულის რეცხვის დაბრალდებულ/მსჯავრდებულებისათვის შესაბამისი პროდუქტების მიტანა/დარიგებისმომსახურეობის სანაცვლოდ ყველა დასაქმებული მსჯავრდებული იღებს ხელფასს.

საქართველოს მთავრობასა და ევროკავშირს შორის არსებული სისხლის სამართლისსისტემის რეფორმის საბიუჯეტო დახმარების სამწლიან პროგრამაში 2013 წელსშესასრულებელი ინდიკატორი სასჯელაღსრულების N2, N5 და N17 დაწესებულებებსეხება.ქვემოთ მოყვანილ მონაცემებში გამიჯნულია პრიორიტეტულ 3 დაწესებულებაში დამთლიან სისტემაში გადამზადებულ/დასაქმებულთა რაოდენობა. კერძოდ, 2013 წელსპროფესიულ-სახელობო კურსებში გადამზადებულ მსჯავრდებულთა რაოდენობათავისუფლების აღკვეთის N2, N5 და N17 დაწესებულებებში - შეადგენს 520მსჯავრდებულს, მთლიან სისტემაში - 777-ს; დასაქმებულთა რაოდენობა ამავედაწესებულებებში - 132 მსჯავრდებულია, ხოლო მთლიან სისტემაში - 464.

მსჯავრდებულთა რესოციალიზაციის მიზნით სასჯელაღსრულების დაწესებულებებშისოციალური სამსახურის ორგანიზებით პერმანენტულად იმართება სხვადასხვა ტიპისღონისძიებები: ინტელექტუალური და შემეცნებითი კონკურსები და შეხვედრები,კულტურული და სპორტული ღონისძიებები, ლიტერატურული კონკურსი „კალამი“,რელიგიური ღონისძიებები, ფსიქოლოგიური კონსულტაციები, ფსიქო-სოციალურითერაპიები, ფსიქო-სოციალური სარეაბილიტაციო პროგრამები და სხვადასხვასაგანმანათლებლო კურსები.

2013 წელს დაიწყო „რისკის და საჭიროების შეფასებასა და სასჯელის ინდივიდუალურდაგეგმვაზე“ მუშაობა. ევროკავშირის მხარდაჭერით შემუშავდა ინსტრუმენტი „რისკის დასაჭიროების შეფასება“ და სახელმძღვანელო, რომლის მიხედვითაც განისაზღვრამულტიდისციპლინური ჯგუფის წევრები, მსჯავრდებულის შეფასების, გეგმისშემუშავების და შესრულებაზე კონტროლის მექანიზმი.

53

IX. პრობაციის სისტემის რეფორმა

პრობაციის ეროვნული სააგენტოს მიზანია პრობაციის სისტემის საერთაშორისოსტანდარტებთან შესაბამისობაში მოყვანა და პირობით მსჯავრდებულთა მიერგანმეორებითი დანაშაულის პროცენტული მაჩვენებლის შემცირება.

პრობაციის ეროვნული სააგენტოს მიერ პრობაციონერთა სხვადასხვა სარეაბილიტაციოპროგრამებში ჩართვამ საგრძნობლად შეამცირა პირობით მსჯავრდებულებს შორისგანმეორებითი დანაშაულის მაჩვენებელი და საანგარიშო პერიოდის ბოლოს შეადგინა11.1%, რაც 211 ერთეულით ნაკლებია წინა წლის მაჩვენებელთად შედარებით, ხოლორისკების შეფასების საფუძველზე რეჟიმი შეუმსუბუქდა პრობაციონერთა 2.5%.

2011 წლიდან პრობაციის ეროვნულ სააგენტოში შექმნილია საქართველოსსასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარების საკითხთა სამინისტროსსსიპ - არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულებისა და პრობაციის ეროვნული სააგენტოსპირობითი მსჯავრის გაუქმების საკითხთა განმხილველი მუდმივმოქმედი კომისია,რომელიც განიხილავს პრობაციის ბიუროს შუამდგომლობას მსჯავრდებულისათვისპირობითი მსჯავრის გაუქმებისა და ნასამართლობის მოხსნის შესახებ და იღებს შესაბამისგადაწყვეტილებას.

2013 წელს მუდვიმმოქმედი კომისიის მიერ პირობითი მსჯავრი გაუუქმდა დანასამართლეობა მოეხსნა 724 პირობით მსჯავრდებულს, რაც პირობით მსჯავრდებულთასაერთო რაოდენობის 6%-ს შეადგენს. გარდა ამისა, გამოსაცდელი ვადის წარმატებითგასვლით დასრულდა საქმეთა 98.9% (აღნიშნული სტატისტიკა მოიცავს მუდმივმოქმედიკომისიის მიერ პირობითი მსჯავრის მოსხნის, შეწყალებისა და ამნისტიის მონაცემებს).

2013 წელს სისხლის სამართლის კოდექსში შევიდა უმნიშვნელოვანესი ცვლილება,რომლის საფუძველზეც მსჯავრდებულის გამოსაცდელი ვადის მაქსიმალური ზღვარი 6წელი გახდა, ხოლო მინიმალური - 1 წელი.

1. პრობაციის სააგენტოს ადმინისტრაციული შესაძლებლობების გაზრდა

2013 წლის განამავლობაში შემცირდა პრობაციის ოფიცერთა დატვირთვა და ქვეყნისმასშტაბით შეადგენს 57 საქმეს ერთ ოფიცერზე, რაც შესაძლებელს ხდის უფრო აქტიურადგანხორციელდეს პრობაციონერებთან ინდივიდუალური მუშაობა. საანგარიშო პერიოდშიპრობაციის ეროვნული სააგენტოს თანამშრომელთა ხელფასების ოდენობა გაიზარდა30%-ით.

2013 წელს პრობაციის სისტემაში ამოქმედდა თანამედროვე სტანდარტების შესაბამისი 5ოფისი ზუგდიდში, გორში, ახალციხეში, ქარელსა და კასპში. გაფართოვდა აგრეთვევიდეო- პაემნის სერვისი და უკვე ხელმისაწვდომია თელავის, ახალციხის, ზუგდიდისა

54

და გორის პრობაციის ოფისებში. ვიდეო-პაემნის სერვისი სულ ხორციელდება 7პრობაციის ბიუროში.

პრობაციის სააგენტოს მხრიდან სათადო ყურადღება ექცევა თანამშრომელთაპროფესიულ განვითარებას. სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სასწავლო ცენტრიპრობაციის ეროვნული სააგენტოს თანამშრომელთა საჭიროებების გათვალისწინებითადგენს წლის სასწავლო გეგმას, რომლის მიხედვითაც მთელი წლის განმავლობაშიიმართება სხვადასხვა ტრენინგები. საანგარიშო პერიოდში პრობაციის თანამშრომლებმაგაიარეს ტრენინგები შემდეგ თემატიკაზე:

- თავისუფლების შეზღუდვის დაწესებულების თანამშრომელთა გადამზადება(პილოტური ჯგუფები) – 45 მონაწილე;

- საკანონმდებლო სიახლეების განხილვა - 60 მონაწილე;- რისკისა და საჭიროებების შეფასება - 19 მონაწილე;- პირველდაწყებითი საბაზისო სასწავლო პროგრამა - 20 მონაწილე;- სოციალური მუშაკის უნარ-ჩვევები - 80 პრობაციის ოფიცერი;- არასრულწლოვანთა განრიდებისა და მედიაციის საკითხები - 60 პრობაციის

ოფიცერი;- ადამიანური რესურსების მართვა - 3 თანამშრომელი.

სისხლის სამართლის სისტემის რეფორმის ფარგლებში განსაკუთრებული ყურადღებაექცევა არასრულწლოვან პრობაციონერებს. მათთან სამუშოდ პრობაციის ეროვნულისააგენტოს მიერ გამოყოფილია სპეციალურად არასრულწლოვანთა მიმართულებითგადამზადებული 12 პრობაციის ოფიცერი, 11 სოციალური მუშაკი და 1 ფსიქოლოგი. 2013წელს არასრულწლოვანთა განრიდებისა და მედიაციის პროგრამაში სოციალურმუშაკებთან ერთად ჩართული იყო 56 გადამზადებული პრობაციის ოფიცერი.

2. საზოგადოებისთვის სასარგებლო შრომის აღსრულება

2011 წელს პრობაციის შესახებ კანონში განხორციელებული ცვლილებების თანახმად,პრობაციის ეროვნული სააგენტო უფლებამოსილია დამოუკიდებლად განსაზღვროსსამუშაო ადგილი საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომამისჯილი პირისათვის. 2013წლის სტატისტიკური მონაცემებით, პრობაციის ეროვნულ სააგენტოში აღსასრულებლადშევიდა 1101 საზოგადოებისთვის სასარგებლო შრომის საქმე. საანგარიშო პერიოდშიპრობაციის ეროვნული სააგენტოს მიერ აღსრულდა 860 საქმე, ხოლო მოქმედი საქმეებისრაოდენობა შეადგენს 260.

55

3. ზედამხედველობის გაუმჯობესებული სისტემა

არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულებისა და პრობაციის ეროვნული სააგენტო ქვეყნისმასშტაბით აქტიურად მუშაობს პირობით მსჯავრდებულთა რისკებისა და საჭიროებებისშეფასებისა და სასჯელის მოხდის ინდივიდუალური დაგეგმვის მეთოდოლოგიით.

2013 წლის მონაცემებით ამ მეთოდოლოგიით მუშაობა მიმდინარეობს პრობაციონერთასაერთო რაოდენობის 53%-ის მიმართ, ხოლო არასრულწლოვნებისა და ქალების მიმართსრულად.

4. სარეაბილიტაციო პროგრამები

2013 წელს პრობაციის ეროვნულმა სააგენტომ 7 რეგიონში გამოაცხადა კონკურსისარეაბილიტაციო პროგრამების შესყიდვაზე. აღნიშნული პროექტის ფარგლებში ფსიქო-სარეაბილიტაციო და ხელობის შემსწავლელი კურსი გაიარა 538 პრობაციონერმა;სხვადასხვა საგანმანათლებლო პროგრამებში ჩართულ პირობით მსჯავრდებულთარაოდენობაა 548; ხოლო საზოგადოებრივ-კულტურულ აქტოვობებში მონაწილეობდა1611 პრობაციონერი.

სულ სარეაბილიტაციო პროგრამებში მონაწილეობა მიიღო 2697 პრობაციონერმა, რაცსაერთო რაოდენობის 22%-ს შეადგენს. ასევე, პრობაციის სააგენტოს ხელშეწყობითდასაქმდა 124 პრობაციონერი.

პრობაციონერთა საჭიროებების უზრუნველყოფისა და ხელშეწყობის მიზნით, 2013 წელსპრობაციის ეროვნულმა სააგენტომ თანამშრომლობის მემორანდუმები გააფორმასხვადასხვა პროფილურ ორგანიზაციებთან. ესენია:

- „სამოქალაქო განვითარების სააგენტო“ - ქვემო ქართლში; -;- ასოციაცია „ტოლერანტი“ - სამცხე-ჯავახეთში;- „გურიის ახალგაზრდული რესურს-ცენტრი“ - გურიშა; -დასაქმების სააგენტო -

აჭარშა;- გორის სახელმწიფო სასწავლო უნივერსიტეტი - შიდა ქართლში;- „რეგიონალური განვითარების რესურს-ცენტრი“ და „ქუთაისის განათლების,

განვითარებისა და დასაქმების ცენტრი“ - იმერეთში.

5. თავისუფლების შეზღუდვის დაწესებულება

საქართველოში სისხლის სამართლის ლიბერალური პოლიტიკის ფარგლებში,სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარების საკითხთა სამინისტროაქტიურად მუშაობს თავისუფლების აღკვეთის ალტერნატიული სანქციებისაღსრულებისათვის შესაბამისი საკანონმდებლო ბაზისა და ინფრასტრუქტურის

56

ჩამოსაყალიბებლად, რაც მომავალში ხელს შეუწყობს თავისუფლების აღკვეთისადგილებში პატიმართა რაოდენობის შემცირებას.

2012 წელს სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარების საკითხთასამინისტროს მიერ დაიგეგმა თავისუფლების შეზღუდვის დაწესებულების გახსნა.თავისუფლების შეზღუდვის დაწესებულებისათვის სამინისტროს მიერ ქ. თბილისში,გლდანის რაიონში მოძიებულ იქნა 2600 კვ/მ ფართი, მასზე განთავსებული შენობა-ნაგებობებით. პროექტის მიხედვით, დაწესებულების ტერიტორიაზე განთავსდათანამედროვე სტანდარტების შესაბამისი ადმინისტრაციული შენობა, 100მსჯავრდებულზე გათვალისწინებული საცხოვრებელი კომპლექსი და სარეაბილიტაციოცენტრი. ასევე დაწესებულების ბაზაზე 3000 კვ/მ ფართობზე იფუნქციონირებს სხვადასხვაპროფილის საწარმო, მეცხოველეობის და მებოსტნეობის მეურნეობები, სადაცმსჯავრდებულები დასაქმდებიან და შესაბამის ანაზღაურებას მიიღებენ. აღსანიშნავია,რომ მეურნეობაში წარმოებული საკვები პროდუქციით მომარაგდებასასჯელაღსრულების დაწესებულებები და შეღავათიან ფასებში გადაეცემათსოციალურად დაუცველ პრობაციონერებს. მნიშვნელოვანია, რომ დაწესებულებაშიიფუნქციონირებს სარეაბილიტაციო პროგრამები, რაც მსჯავრდებულებსრესოციალიზაციაში, მავნე დამოკიდებულებების დაძლევაში და მართლშეგნების დონისამაღლებაში დაეხმარება.

2013 წელს დასრულდა თავისუფლების შეზღუდვის დაწესებულების მშენებლობა, მისისათანადო ინვენტარით აღჭურვა და შესაბამისი კვალიფიკაციის პერსონალის შერჩევა.ასევე, მიმდინარეობს სახელობო კურსებისთვის საჭირო ინვენტარის შესყიდვა დაგამართვა. თავისუფლების შეზღუდვის დაწესებულება 2014 წლის პირველი ნახევრიდანდაიწყებს ფუნქციონირებას.


პრობაციის ეროვნული სააგენტოს მიერ განხორციელებულ რეფორმებსა დაღონისძიებებზე საზოგადოებას პერმანენტულად მიეწოდება განახლებული ინფორმაცია.პრობაციის ეროვნული სააგენტოს შესახებ ინფორმირებულობის ამაღლების მიზნითდაიბეჭდა და გავრცელდა 30 000 ფლაერი და ბუკლეტი შემდეგ თემატიკაზე:

- ზოგადი ინფორმაციული - 10 000 ბუკლეტი;- პირობით მსჯავრდებულთა უფლება-მოვალეობები - 20 000 ბუკლეტი;

ასევე განხორციელდა შემდეგი აქტივობები:

- გაიმართა პრობაციის საერთაშორისო კონფერენცია;- 2 შეხვედრა გაიმართა ჟურნალისტებსა და საზოგადოების სხვა

წარმომადგენლებთან;

57

- ბეჭდურ მედიაში გამოქვეყნდა რამდენიმე სტატია პრობაციის შესახებ და გაშუქდაპრობაციის საკითხებზე გამართული კონფერენციები და შეხვედრები.

X. ყოფილ მსჯავრდებულთა რესოციალიზაცია/რეაბილიტაცია

საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს სსიპ „დანაშაულის პრევენციის და ინოვაციურიპროგრამების ცენტრი“ ახორცილებს ყოფილ მსჯავრდებულთა რესოციალიზაციისა დარეაბილიტაციის პროგრამას, რომელიც საქართველოს იუსტიციის მინისტრისინიციატივით 2012 წლის ბოლოს დაიწყო. პროგრამის მიზანია სასჯელაღსრულებისდაწესებულებებიდან გათავისუფლებული პირების რეაბილიტაციის ხელშეწყობა დასაზოგადოებაში მათი ინტეგრაცია.

პროგრამის ამოქმედების პარალელურად შეიქმნა ყველა საჭირო ინსტრუმენტი/ფორმა,რომელიც სოციალურ მუშაკს და ფსიქოლოგს მუშაობას უადვილებს. ამასთან,რესოციალიზაციისა და რეაბილიტაციის პროგრამაში ჩართული პროფესიონალებისთვისშექმნილია სახელმძღვანელო მითითებები, რომელშიც დეტალურადაა გაწერილიმუშაობის ვადები და ფორმებზე მუშაობის თავისებურებები.

მსჯავრდებულებთან მუშაობა იწყება სასჯელაღსრულების დაწესებულებაშიგათავისუფლებამდე 1-3 თვით ადრე. მსჯავრდებულებს მიეწოდებათ ინფორმაციაპროგრამისა და იმ სერვისების შესახებ, რომლებსაც დანაშაულის პრევენციის ცენტრისთავაზობს.

რესოციალიზაციისა და რეაბილიტაციის პროგრამაში ყოფილი მსჯავრდებულებისჩართულობა ნებაყოფლობითია. მათი მიმართვის შემდეგ თითოეულ ბენეფიციართან(ყოფილ მსჯავრდებულთან) ინდივიდუალურად მუშაობს „დანაშაულის პრევენციის დაინოვაციური პროგრამების ცენტრის” სოციალური მუშაკი, რომელიც მათი საქმისმენეჯერია. მიმართვიდან ხუთი სამუშაო დღის ვადაში სოციალური მუშაკი უკავშირდებაბენეფიციარს და იგეგმება პირველი ვიზიტი. პირველ ეტაპზე მსჯავრდებულის შეფასებახდება სწრაფი/პირველადი შეფასების ინსტრუმენტის საშუალებით. სწრაფი/პირველადიშეფასებისთვის სოციალურ მუშაკს აქვს ათი სამუშაო დღე. შეფასების პროცესი მოიცავს,მინიმუმ ორ შეხვედრას ყოფილ მსჯავრდებულთან და მინიმუმ ერთ ვიზიტს ოჯახში.

პირველადი შეფასების დასკვნის შემდეგ (თუ არ იკვეთება სრული შეფასების საჭიროება)დგება ინდივიდუალური მომსახურების გეგმა. სოციალური მუშაკი ყოფილმსჯავრდებულს, მისი საჭიროებებიდან გამომდინარე, რთავს სარეაბილიტაციოპროგრამებში.

სწრაფი შეფასების დასკვნის შემდეგ ბენეფიციართან მუშაობა შესაძლოა გაგრძელდესსრული ბიოფსიქოსოციალური შეფასების სახით. სრული შეფასებისას სოციალური

58

მუშაკი ახორციელებს დამატებით, მინიმუმ, ორ ინტერვიუს მსჯავრდებულთან დადამატებით, მინიმუმ, ორ ვიზიტს მსჯავრდებულის ოჯახში, შესასრულებულისამუშაოსთვის განისაზღვრება ოცდაათი სამუშაო დღე. სრული შეფასების დასკვნისსაფუძველზე სოციალური მუშაკი და ყოფილი მსჯავრდებული ერთობლივად ადგენენინდივიდუალური მომსახურების გეგმას (არასრულწლოვანის შემთხვევაში, ერთვებაკანონიერი წარმომადგენელიც). აღნიშნული გეგმიდან გამომდინარე, ბენეფიციარისსაჭიროებების გათვალისწინებით სოციალური მუშაკი ახდენს მის ჩართვას სხვადასხვასარეაბილიტაციო პროგრამაში. პროცესის დასრულებამდე სოციალური მუშაკიაგრძელებს ყოფილ პატიმარსა და მის ოჯახთან მუშაობას და მონიტორინგს ახორციელებსაღნიშნულ სერვისებში მის ჩართულობასთან დაკავშირებით. ყოფილ მსჯავრდებულთანსოციალური მუშაკი მუშაობს საშუალოდ ექვსი თვის განმავლობაში.

საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში, დანაშაულის პრევენციის ცენტრში მუშაობდა 11სოციალური მუშაკი, 4 პროექტების კოორდინატორი და 1 ფსიქოლოგი და ვიზიტებიხორციელდებოდა ქუთაისის #2 და გეგუთის #14, ქსანის #15, გლდანის #8, რუსთავის #17და #6, თბილისის #12 და ქალთა #5 დაწესებულებაში.

2013 წელს რესოციალიზაციისა და რეაბილიტაციის პროგრამის ფარგლებში დანაშაულისპრევენციის ცენტრის სოციალური მუშაკები სასჯელაღსრულების დაწესებულებებშიშეხვდნენ 900-მდე მსჯავრდებულს. დაწესებულებეში შეხვედრები მიმდინარეობს,როგორც ინდივიდუალურად ასევე ჯგუფურად. შეხვედრების დასრულებისასმსჯავრდებულების ნაწილი გამოთქვამს ინტერესს პროგრამის და სერვისების შესახებ.ყველა მათგანს ვიზიტის შემდეგ გადაეცემა პროგრამის ბროშურა, რომელშიც მოცემულიადანაშაულის პრევენციის ცენტრთან დასაკავშირებელი საკონტაქტო ინფორმაცია.

რესოციალიზაცია/რეაბილიტაციის პროგრამის 2013 წლის შედეგები

2013 წლის ნოემბერში დასრულდა მომსახურებების მოძიება თბილისსა და საქართველოსსხვადასხვა რეგიონებში. მიღებული ინფორმაცია, ერთი მხრივ ბენეფიციარებს ხელსშეუწყობს მომსახურებით სარგებლობაში, ხოლო მეორე მხრივ დაეხმარება პროგრამასრეგიონებთან მიმართებაში არსებული მომსახურებების განვითარების სტრატეგიისშემუშავებაში. მომსახურებების მოძიების მიზნით სამუშაოები მიმდინარეობდათბილისში, ქუთაისში, ბათუმში, ოზურგეთში, ზუგდიდში, გორში და თელავში.შეხვედრები ჩატარდა დაახლოებით 200-ზე მეტ სამთავრობო და არასამთავრობოორგანიზაციასთან და დეტალურად იქნა შესწავლილი მათი რესურსი და სამომავლოგეგმები.

2013 წელს შეიქმნა მომსახურებების ბაზის სამუშაო ვერსია, რომელიც მოიცავსინფორმაციას სხვადასხვა ქალაქში მოძიებული მომსახურებების შესახებ. ბაზაუადვილებს სოციალურ მუშაკებს და ასევე ბენეფიციარებს მომსახურებით სარგებლობას

59

ეფექტურ დროში. აღნიშნული ბაზა ხელმისაწვდომია დანაშაულის პრევენციის ცენტრისვებ-გვერდზე (http://prevention.gov.ge/regionalMap/geo).

2013 წლის ივნისში, საგანმანათლებლო მომსახურებების შექმნის მიზნით გამოცხადდატენდერი პროფესიული კურსების შესყიდვაზე. სულ განხორციელდა 18 დასახელებისპროფესიული კურსების შესყიდვა. სექტემბერში დასრულდა პროფესიულიგადამზადების პირველი ეტაპი, სადაც 45 ყოფილი მსჯავრდებული იყო ჩართული.მონაწილეები დაეუფლნენ კომპიუტერულ უნარებს, საბუღალტრო პროგრამებს და მცირებიზნესის წარმოებას. 18 მონაწილეს, რომელთაც კურსი წარმატებით გაიარეს, გადაეცათსერთიფიკატები. ოქტომბერში დაიწყო გადამზადების მეორე ეტაპი, რომელიც ნოემბრისბოლომდე გაგრძელდა. რესოციალიზაცია და რეაბილიტაციის პროგრამაში ჩართულიბენეფიციარებიდან, რომლებთანაც აქტიურად მუშაობს სოციალური მუშაკი,დასაქმებულია 60-ზე მეტი.

მომსახურებების განვითარების პროცესში აქტიურად მიმდინარეობდა მუშაობასხვადასხვა დონორ ორგანიზაციასთან (ევროკავშირის დელეგაცია საქართველოში,მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაცია, გაეროს ბავშვთა ფონდი). მათი აქტიურიჩართულობით დაიგეგმა აქტივობები, რომელიც ხელს შეუწყობს მსჯავრდებულებისმომსახურებით უზრუნველყოფასა და მათ რესოციალიზაციას საზოგადოებაში.

რესოციალიზაცია/რეაბილიტაციის პროგრამის ფარგლებში გაფორმდა მემორანდუმები:

- სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარების საკითხთასამინისტროსთან;

- თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტთან;- სოციალურ მუშაკთა ასოციაციასთან;- საქართველოს საპატრიარქოსთან არსებულ ანტინარკოტიკულ ცენტრთან.

ზემოხსენებული სამუშაოების ჩატარების შედეგად, დანაშაულის პრევენციისა დაინოვაციური პროგრამების ცენტრი რესოციალიზაცია/რეაბილიტაციის პროგრამისფარგლებში ყოფილ მსჯავრდებულებს სთავაზობს შემდეგი სახის მომსახურებებს:

- სოციალური მუშაკის მომსახურება;- ფსიქოლოგიური დახმარება;- იურიდიული მომსახურება;- სახელმწიფო პროგრამებით ჯანმრთელობაზე ზრუნვა;- პროფესიული უნარების შეძენა და დასაქმების ხელშეწყობა;- არაფორმალური განათლება/ტრენინგები;- ინდივიდუალური მიდგომა.

საზოგადოებრივი ცნობიერების ამაღლება

60

რესოციალიზაცია/რეაბილიტაციის პროგრამის წარმატებისთვის მნიშვნელოვანია ყოფილმსჯავრდებულებში და ზოგადად საზოგადოებაში გაიზარდოს აღნიშნული პროგრამისშესახებ ცნობადობა.

2013 წელს პროგრამის ფარგლებში მოეწყო პრეზენტაციები სტუდენტებისთვის,სოციალური მომსახურების სააგენტოს თანამშრომლებისთვის. ასევე, დაიბეჭდაბროშურები და პლაკატები, რომელიც გავრცელდა ყველა სასჯელაღსრულებისდაწესებულებაში და თბილისისა და რეგიონების იუსტიციის სახლებში.

XI. იურიდიული დახმარება

1. იურიდიული დახმარების სამსახურის მიერ გაწეული მომსახურების სტატისტიკა

2013 წლის განმავლობაში იურიდიული დახმარების სამსახურის ადვოკატებმა აწარმოეს10 000-ზე მეტი საქმე, რაც 2012 წლის იმავე მაჩვენებელს 66 %-ით აღემატება. უფასოიურიდიული კონსულტაციით კი ისარგებლა 16 700-ზე მეტმა პირმა, რაც 2012 წლისმონაცემებზე 4 %-ით მეტია.ბიუროები დასაკონსულტაციო.ცეტნრები

შემოსულისაქმეები

დასრულებულისაქმეები

გაწეულიკონსულტაციები

მომზადებულისამართლებრივიდოკუმენტები

თბილისი 4770 4585 2365 301

მცხეთა-მთიანეთი 671 744 1618 448

კახეთი 486 423 601 105

ქვემო ქართლი 1302 1289 592 108

შიდა ქართლი 403 397 765 287

სამცხე-ჯავახეთი 246 232 567 266

იმერეთი-ზესტაფონი

250 223 1595 338

იმერეთი-ქუთაისი 1435 1332 2556 751

სამეგრელო-ზუგდიდი

366 348 1754 678

61

სამეგრელო-ფოთი 170 156 1363 326

აჭარა 609 549 316 92

ოზურგეთი - - 598 83

ამბროლაური - - 259 68

ახალქალაქი - - 1107 866

წალკა - - 515 345

მარნეული - - 686 36

სულ 10708 10277 16736 5098

2. იურიდიული დახმარების სამსახურის ხელმისაწვდომობა

იურიდიული დახმარების სამსახურის დამოუკიდებლობა

2012 წლის ნოემბერში, სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარებისსაკითხთა სამინისტროს მნიშვნელოვანი ინიციატივა ითვალისწინებდა სამინისტროსსისტემიდან იურიდიული დახმარების სამსახურის გამოყოფას და დამოუკიდებელსაჯარო სამართლის იურიდიულ პირად მის ჩამოყალიბებას. აღნიშნულ საკითხზემსჯელობა საერთაშორისო და არასამთავრობო ორგანიზაციების აქტიურიმონაწილეობით წარიმართა. მომზადდა იურიდიული დახმარების შესახებ კანონშიშესატანი ცვლილებების პროექტი, სადაც წამყვანი როლი იუსტიციის სამინისტრომშეასრულა. საქართველოს პარლამენტმა კანონი 2013 წლის დეკემბერში მიიღო.

ცვლილებების მიხედვით, იურიდიული დახმარების სამსახური პარლამენტის წინაშეანგარიშვალდებულ, დამოუკიდებელ საჯარო სამართლის იურიდიულ პირადჩამოყალიბდა.

პარლამენტის წინაშე ანგარიშვალდებულების მიზნით, სამსახურის დირექტორიყოველწლიურად, არა უგვიანეს 1 მარტისა, საქართველოს პარლამენტს წარუდგენსსამსახურის წინა წლის საქმიანობის ანგარიშს. ანგარიშის მოსმენის შემდეგ საქართველოსპარლამენტი დადგენილებით მოიწონებს სამსახურის ანგარიშს ან მიმართავს მასცალკეული ხარვეზების აღმოფხვრის ან/და მისი საქმიანობის გაუმჯობესებისმოთხოვნით. თუ საქართველოს პარლამენტი სამსახურის ანგარიშის მოსმენის შემდეგ ანსხვა წაროებიდან მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე მივა იმ დასკვნამდე, რომარსებობს დირექტორის უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის ცალკეული

62

საფუძვლები, იგი მიიღებს გადაწყვეტილებას დირექტორის უფლებამოსილების ვადამდეშეწყვეტის შესახებ.

კანონით სამსახურის მართვის ბერკეტები გადაეცა არა რომელიმე სხვა სახელმწიფოუწყებას, არამედ სპეციალურად ამისთვის შექმნილ კოლეგიურ ორგანოს - იურიდიულიდახმარების საბჭოს, რომელიც დაკომპლექტებულია ხელისუფლების სხვადასხვაშტოების, ასევე სახალხო დამცველის, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის, თავადიურიდიული დახმარების სამსახურისა და უფლებადამცველი ორგანიზაციებისწარმომადგენლებისგან. ცხრა წევრიანი საბჭო მიიღებს სტრატეგიულ გადაწყვეტილებებსდა განსაზღვრავს სამსახურის საქმიანობის ძირითად მიმართულებებს. საბჭოს მიერკონკურსის წესით შერჩეული და მის წინაშე ანგარიშვალდებული დირექტორიაღმასრულებელი და სხვა ფუნქციებით იქნება აღჭურვილი. კანონით მოწესრიგებულიასაბჭოსა და დირექტორის უფლება-მოვალეობები, უფლებამოსილების შეწყვეტისსაფუძვლები, გადაწყვეტილების მიღებისა და მისი გასაჩივრების წესი და პროცედურა.

სხვა ცვლილებებთან ერთად, ამავე კანონით გაფართოვდა უფასო იურიდიულიდახმარების მიმღებ პირთა წრე და, ბრალდებულსა და განსასჯელთან ერთად,განისაზღვრა გამართლებულის შემდგომი ინტერესების დაცვის შესაძლებლობაც.

საკანონმდებლო ცვლილებები ძალაში შევიდა 2014 წლის იანვარში.

იურიდიული დახმარების ხელმისაწვდომობა

2013 წლის მაისში მარნეულში გაიხსნა იურიდიული დახმარების სამსახურისსაკონსულტაციო ცენტრი, რომელიც ამოქმედდა გაეროს განვითარების პროგრამის(UNDP) მხარდაჭერით. ცენტრში დასაქმებულია ორენოვანი კონსულტანტი, რომელიცსამართლებრივ რჩევებს ქართულ და აზერბაიჯანულ ენებზე გასცემს. ცენტრისიურიდიული კონსულტაციით ისარგებლა ათობით მოქალაქემ.

UNDP-ის მხარდაჭერით, 2013 წლის დეკემბერში, იურიდიული დახმარებისსაკონსულტაციო ცენტრი ამოქმედდა მესტიაშიც.

სამოქალაქო და ადმინისტრაციულ საქმეებზე პილოტირების კონცეფცია

2013 წლის ივლისში იურიდიული დახმარების სამსახურმა წარმოადგინა პილოტურიპროექტის კონცეფცია, რომელიც სამოქალაქო და ადმინისტრაციული სამართლისსაქმეებზე სახელმწიფოს მიერ უზრუნველყოფილი საადვოკატო მომსახურებისდანერგვას ითვალისწინებს.

გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP) მხარდაჭერით, წარმოდგენილი კონცეფციისგანხილვა მოხდა იურიდიული დახმარების სამუშაო ჯგუფის ფარგლებში, მათ შორის

63

ადვოკატთა ასოციაციის, ადამიანის უფლებათა სფეროში მომუშავე არასამთავრობო დასაერთაშორისო ორგანიზაციების წარმომადგენლების, ასევე მოსამართლეებისა დასაზოგადოებრივი ადვოკატების ჩართულობით.

იურიდიული დახმარების სამსახური კონცეფციაზემუშაობას 2014 წელსაც გააგრძელებს.

მაღალხარისხიანი იურიდიული დახმარების უზრუნველყოფა

2013 წელს იურიდიული დახმარების სამსახურის ფარგლებში, გაეროს განვითარებისპროგრამის (UNDP) მხარდაჭერით ახალი საქმისწარმოების კომპიუტერული პროგრამაCasebank დაინერგა. საქმის წარმოების პროგრამა ითვალისწინებს სამართლის საქმეებისმენეჯმენტის დახვეწას.

ამასთან, 2013 წლის ივნისიდან იურიდიული დახმარების სამსახურის თბილისისბიუროში ადვოკატებს შორის საქმეთა გადანაწილების ახალი სისტემა ამოქმედდა.საქმეთა გადანაწილება ბიუროებში სამუშაო დროის განმავლობაში ხორციელდებარიგითობის წესის დაცვით. არასამუშაო დროს, ასევე, უქმე და დასვენების დღეებშისაქმეთა გადანაწილება წარმოებს მორიგეობის გრაფიკის მიხედვით.

მოწვეულ საზოგადოებრივ ადვოკატთა რეესტრი

2013 წლის განამავლობაში რეესტრის ადვოკატებმა მონაწილეობა მიიღეს 298 სისხლისსამართლის საქმეში. იურიდიული დახმარების სამსახურმა საზოგადოებრივიადვოკატებისათვის შეიმუშავა სახელმძღვანელო წესები.

3. პროფესიული განვითარება/იურიდიული კლინიკა

საანგარიშო პერიოდში სხვადასხვა საერთაშორისო და ადგილობრივი ორგანიზაციებისმხარდაჭერით, იურიდიული დახმარების სამსახურის ადვოკატებმა გაიარეს შემდეგიტრენინგები:

- 2013 წლის პირველი ნახევარი - ამერიკის იურისტთა ასოციაციის ექსპერტებმატრენინგები ჩაატარეს იურიდიული დახმარების სამსახურის თბილისის, მცხეთის,რუსთავისა და გორის ბიუროების ადვოკატებისათვის. ტრენინგები მოიცავდაშემდეგ საკითხებს: სასამართლო ექსპერტიზა; ექსპერტი მოწმის დაკითხვა;სისხლის სამართლის პროცესი; სასამართლო მართლწერის უნარ-ჩვევები;საპროცესო შეთანხმების დადებისას მოლაპარაკების უნარ-ჩვევები; სასამართლოუნარ-ჩვევები;

- ივნისი, 2013 - თელავის ბიუროს ადვოკატებისთვის ჩატარდა სემინარიგანგრძობადი იურიდიული განათლების საკითხებზე;

64

- ივნისი, 2013 თბილისის იურიდიული დახმარების ბიუროს 2 ადვოკატი დაესწროტრენინგს თემაზე - სტრუქტურირებული დაკითხვის მეთოდის მნიშვნელობამსხვერპლი ან მოწმე ბავშვისგან სრული და სარწმუნო ინფორმაციისმოპოვებისთვის. ტრენინგი ორგანიზებული იყო საქართველოს საზოგადოებრივიჯანდაცვის ფონდის მიერ, ევროკავშირის, Defence for Children International-ისა დაECPAT the Netherlands-ის მხარდაჭერით;

- 2013 წლის პირველი ნახევარი - სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სასწავლოცენტრის ორგანიზებით იურიდიული დახმარების სამსახურის თანამშრომლებიდაესწრნენ ტრენინგებს შემდეგ საკითხებზე: სახელმწიფო მართვა, შეფასებისუნარების განვითარება, სამართლებრივი მართლწერა, სახელმწიფო მართვა ზედარგოლის მენეჯერთათვის;

- ოქტომბერი, 2013 - USAID/G3-ის ორგანიზებით, იურიდიული დახმარებისსამსახურის თანამშრომლები დაესწრნენ ტრენინგებს საჯარო მართვის სხვადასხვასაკითზე, მათ შორის, ადამიანური რესურსების მართვის, სტრატეგიულიდაგეგმვის, საჯარო მართვის და სხვა საკითხების შესახებ;

- ნოემბერი 2013 - UNICEF-ისა და ევროკავშირის ორგანიზებით გაიმართაარასრუწლოვანთა მართლმსაჯულების ტრენერთა სამუშაო შეხვედრა, რომელსაციურიდიული დახმარების სამსახურის 6 იურისტი დაესწრო;

- ნოემბერი, 2013 - ევროკავშირის ორგანიზებით იურიდიული დახმარებისსამსახურის სხვადასხვა ოფისის წარმომადგენლებმა გაიარეს სწავლება მედია-კომუნიკაციის უნარებში.

გარდა ამისა, USAID-ის მართლმსაჯულების დამოუკიდებლობისა და სამართლებრივიგაძლიერების პროგრამის ფარგლებში ჩატარდა 2 ტრენინგი, რომელიც მოქალაქეთაეფექტური მომსახურების საკითხებს მიეძღვნა.

2013 წელს გაგრძელდა იურიდიული კლინიკის პროექტი, რომლის ფარგლებშიმონაწილეობდნენ 6 ქალაქის უნივერსიტეტიდან დამამთავრებელი კურსისა დამაგისტრატურის სტუდენტები.


იურიდიული დახმარების სამსახურის შესახებ ცნობიერების ამაღლების კუთხით 2013წელს განხორციელდა 130 აქტივობა, მათ შორის:

- 40 სემინარი თბილისისა და რეგიონების საჯარო სკოლების უფროსკლასელიმოსწავლეებისათვის;

65

- გასვლითი კონსულტაციები რეგიონების (კახეთი, მცხეთა-მთიანეთი, შიდაქართლი, ქვემო ქართლი, იმერეთი, სამეგრელო, სამცხე-ჯავახეთი, აჭარა)მოსახლეობასთან, რომელიც ითვალისწინებდა უფასო იურიდიული დახმარებისშესახებ მოსახლეობის ცნობიერების ამაღლების კამპანიას. გასვლითიკონსულტაციების ფარგლებში განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო 2008 წელსრუსეთის აგრესიით დაზარალებულ პირებს, დევნილებსა და ეთნიკურიუმცირესობების წარმომადგენლებს;

- რამდენიმე ღონისძიება, რომელიც ითვალისწინებდა იურიდიული დახმარებისბიუროებს, ადგილობრივ თვითმმართველობებსა და საზოგადოებრივორგანიზაციებს შორის თანამშრომლობას.

XII. იურიდიული განათლება

იურიდიული განათლების კომპონენტი ითვალისწინებს გამჭვირვალე სისტემის შექმნას,რომელიც უზრუნველყოფს იურიდიული პროფესიის ხელმისაწვდომობას, მისგანვითარებას, განათლების ხარისხის ამაღლებასა და განგრძობადი სწავლების სისტემისდანერგვას.

საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის №65/ნ ბრძანებითდამტკიცებული „საგანმანათლებლო დაწესებულებების საგანმანათლებლო პროგრამებისაკრედიტაციის დებულების“ შესაბამისად განხორციელდა შემდეგი საგანმანათლებლოპროგრამების აკრედიტაცია:

- სამართლის ბაკალავრიატის 8 საგანმანათლებლო პროგრამა;- სამართლის მაგისტრატურის 3 საგანმანათლებლო პროგრამა, მათ შორის 1

სისხლის სამართლის, 1 კერძო/ბიზნეს სამართლის და 1 სამართლის (ზოგადი)პროგრამა;

- სამართლის დოქტორანტურის 4 საგანმანათლებლო პროგრამა;

ამჟამად ხორციელდება სამართლის ბაკალავრიატის 2 და სამართლის დოქტორანტურისერთი საგანმანათლებლო პროგრამის აკრედიტაციის პროცესი.

2014 წელს იგეგმება აკრედიტაციის სტანდარტების გადახედვა და ხარისხისუზრუნველყოფის მექანიზმების დახვეწა.

XIII. საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატი

სახალხო დამცველის აპარატში განხორციელებული რეფორმების მიზანია სახალხოდამცველის ოფისის ხელმისაწვდომობისა და მისი ეფექტიანობის გაზრდა. ასევე,ინსტიტუტის დამოუკიდებლობისა და მანდატის გაძლიერება შესაბამისისაკანონმდებლო ცვლილებების შესაბამისად.

66

1. საკანონმდებლო ცვლილებები სახალხო დამცველის როლის, დამოუკიდებლობისადა მანდატის გაძლიერებისათვის

„საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ საქართველოს ორგანულ კანონში 2009-2011წლის განმავლობაში განხორციელებული ცვლილებების შედეგად, საქართველოსსახალხო დამცველის უფლებამოსილება და დამოუკიდებლობის გარანტიები (მათ შორისპრევენციის ეროვნული მექანიზმის ფუნქცია, Amicus Curiae უფლებამოსილება და ა.შ.)გაიზარდა. 2013 წელს საქართველოს სახალხო დამცველს მიენიჭა უფლებამოსილებაწერილობით მიმართოს საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს პრემიერ მინისტრს იმშემთხვევაში, თუ მიიჩნევს, რომ მის ხელთ არსებული რეაგირების საშუალებებიარასაკმარისია.

ამასთან, საქართველოს სახალხო დამცველს მიენიჭა უფლებამოსილება პარლამენტსასარჩევად წარუდგინოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრობის 2კანდიდატი. აგრეთვე, „იურიდიული დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-10მუხლის შესაბამისად, საქართველოს სახალხო დამცველი იურიდიული დახმარებისსაბჭოში წარადგენს 3 წევრს, საიდანაც 1 წევრის კანდიდატურას თავისი აპარატისშემადგენლობიდან ასახელებს საქართველოს სახალხო დამცველი, ხოლო 2 წევრი ღიაკონკურსის წესით შეირჩევა ადამიანის უფლებათა დაცვის სფეროში საქმიანობისგანმახორციელებელი არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირებისწარმომადგენლებისა და საქართველოს უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებშიმოღვაწე სამეცნიერო სფეროს წარმომადგენლებისაგან, ამავე ორგანიზაციებისხელმძღვანელი ორგანოების რეკომენდაციების საფუძველზე.

2. სახალხო დამცველის ხელმისაწვდომობა

საქართველოს სახალხო დამცველის ერთ-ერთ პრიორიტეტს რეგიონებში ადამიანისუფლებათა დაცვა წარმოადგენს. ადამიანის უფლებათა დარღვევის ფაქტებზე მყისიერირეაგირების მექანიზმის შექმნის მიზნით აუცილებელია სახალხო დამცველის აპარატისრეგიონალური ოფისების ან ადგილობრივი წარმომადგენლების რაოდენობის გაზრდასაქართველოს მასშტაბით. ამჟამად ქვეყნის მასშტაბით საქარველოს სახალხო დამცველისაპარატის 6 რეგიონალური ოფისი (ქუთაისში, გორში, ბათუმში, ზუგდიდში, ახალქალაქსადა მარნეულში) ფუნქციონირებს.

2013 წლის სექტემბერში საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის დებულებაშიშევიდა ცვლილება, რომლის შედეგად შეიქმნა რეგიონალური სამმართველო.რეგიონალური სამმართველოს მიზანია რეგიონალური ოფისების საქმიანობისკოორდინაცია, განცხადებების ანალიზი და ადგილობრივი ოფისების მიერ რეაგირება,რეგიონალური პრობლემების გამოკვეთადა სხვ.

67

რეგიონებში საქართველოს სახალხო დამცველის წარმომადგენლობის გაფართოების,ადამიანის უფლებათა მდგომარეობის მონიტორინგის, რეგიონისთვის დამახასიათებელიძირითადი ტენდენციებისა და პრობლემების იდენტიფიცირების მიზნით, დონორიორგანიზაციების მხარდაჭერით მოხდა 8 ადგილობრივი წარმომადგენლის/საკონტაქტოპირის შერჩევა კახეთსა და სამეგრელო ზემო-სვანეთში.

ადგილობრივი წარმომადგენლების/საკონტაქტო პირების ძირითადი ფუნქციებია:რეგიონის მოსახლეობის ცნობიერების ამაღლება ადამიანის უფლებებისა და ძირითადითავისუფლებების შესახებ; სახალხო დამცველის ცენტრალურ ოფისთან შეთანხმებით,უფლებადარღვეულ მოქალაქეთათვის ახსნა-განმარტების ჩამორთმევა და დამუშავებულიინფორმაციის ცენტრალური ოფისისთვის მიწოდება; რეგიონში ადამიანის უფლებათასავარაუდო დარღვევის შესახებ სახალხო დამცველის ცენტრალური ოფისისთვისინფორმაციის რეგულარული მიწოდება; რეგიონის არასამთავრობო ორგანიზაციებთან დამასმედიასთან თანამშრომლობა და სხვ.

საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატმა შეიმუშავა საქმისწარმოების ელექტრონულისისტემა. სისტემაში ჩართულია აპარატის როგორც ცენტრალური, ისე რეგიონალურიოფისები. ამჟამად სახალხო დამცველის აპარატში დოკუმენტბრუნვა ელექტრონულიწესით მიმდინარეობს.

საქართველოს სახალხო დამცველის 2013 წლის 27 სექტემბრის №201 ბრძანებითდამტკიცდა საჯარო ინფორმაციის ელექტრონულ ფორმატში პროაქტიულადგამოსაქვეყნებელი ინფორმაციის ნუსხა. შესაბამისად, შეიცვალა ვებ-გვერდის დიზაინი,სადაც უკვე პროაქტიულ რეჟიმში მოხდება საჯარო ინფორმაციის განთავსება.

3. ადამიანის უფლებათა საკითხებზე ცნობიერების ამაღლება

სახალხო დამცველის აპარატი ყოველწლიურად ატარებს საგანმანათლებლო აქტივობებს.უმეტესობა მათგანი ეხება სპეციალურ სამიზნე ჯგუფებს, როგორებიცაა იძულებითგადაადგილებული პირები, პატიმრები, ქალები, ბავშვები, შეზღუდული შესაძლებლობისმქონე პირები (შშმპ) და ა.შ. საანგარიშო პერიოდში ჩატარდა შემდეგი საგანმანათლებლოღონიძიებები:

- 16-19 აპრილი, 2013 - საქართველოს სახალხო დამცველმა გამართა შეხვედრები აკაკიწერეთლისა და შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტებში,სადაც სტუდენტებს, რექტორსა და პედაგოგებს გააცნო 2012 წლის ანგარიშიადამიანის უფლებათა მდგომარეობის შესახებ;

- 20 აპრილი, 2013 - საქართველოს სახალხო დამცველი ოზურგეთში „ლიდერთასკოლის“ აღსაზრდელებს შეხვდა;

- 12-13 ივლისი, 2013 - ტრენინგი ჩაუტარდა ქობულეთში ბეჭდური და ტელე-რადიომაუწყებლობის წარმომადგენელებს, სადაც მონაწილეობას იღებდა 3 ლიდერი

68

შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი. ტრენინგზე განსაკუთრებულიყურადღება გამახვილდა ისეთ საკითხზე როგორიცაა შშმ პირთა მიმართ არსებულისაერთაშორისო და ეროვნული კანონმდებლობა (ტერმინები, მიდგომები,უფლებები);

- აპრილი-ივნისი 2013 - საქართველოს 6 რეგიონში (გორი, წყალტუბო, ქუთაისი,ზუგდიდი, მესტია, თელავი) ჩატარდა 6 გასვლითი შეხვედრა შეზღუდულიშესაძლებლობის მქონე დევნილ ქალებთან. მონაწილეები გაეცნენ გაეროს 2006 წლისშშმ პირთა უფლებების შესახებ კონვენციის ძირითად პრინციპებს;

- ივნისი-სექტემბერი, 2013 - საქართველოს 5 რეგიონში (ბოლნისი, თელავი, ქუთაისი,ზუგდიდი, ბათუმი) ჩატარდა შშმ ქალთა (გოგონათა) უფლებებზე ცნობიერებისამაღლება, რომელშიც მონაწილეობა მიიღეს რეგიონში მომუშავე სოციალურმამუშაკებმა, სოციალურმა აგენტებმა, „ჩემი ოჯახის“ კლინიკის ექიმებმა,არასამთავრობო ორგანიზაციათა წარმომადგენლებმა და შშმ პირებმა (სულ 200მონაწილე);

- ნოემბერი-დეკემბერი 2013 წელი - გენდერული ძალადობის წინააღმდეგ 16 დღიანიკამპანიის ფარგლებში ჩატარდა 10 რეგიონალური ტრენინგი თემაზე: „გენდერისძირითადი საკითხები და ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლა“. ტრენინგშიმონაწილეობა მიიღო 300-მდე დაინტერესებულმა პირმა შემდეგი ტერიტორიულიერთეულებიდან: რუსთავი, ახალციხე, გორი, თელავი, საგარეჯო, მარნეული,ზუგდიდი, ქუთაისი, მარტვილი, სენაკი, ბათუმი, ოზურგეთი;

- 22 აგვისტო, 2013 - ზუგდიდში სოციალური სამსახურის წარმომადგენლებთანგაიმართა დისკუსია სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი ბავშვების, ხანდაზმულიქალების, შშმ ქალებისა და სხვა მოწყვლადი ჯგუფის წარმომადგენელი ქალებისსაკითხებზე;

- 23 აგვისტო, 2013 - შეხვედრა გაიმართა ლიდერ ქალბატონებთან მესტიაში, სადაცგანხილულ იქნა საქართველოს სახალხო დამცველის სტრატეგია მესტიაში ქალთაუფლებების გაძლიერების მიმართულებით;

- 7 ივნისი, 2013- ტოლერანტობის ცენტრმა გამართა მრგვალი მაგიდა სენაკში, სადაცშეხვდა ადგილობრივი ეთნიკური უმცირესობების (რუსი და უკრაინულიწარმოშობის) წარმომადგენლებს და განიხილა მათ წინაშე არსებული გამოწვევები -სოციალური საკითხები და დასაქმების პრობლემები;

- 9 დეკემბერი, 2013 - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში (თსუ) ჩატარდასაჯარო ლექცია „ოჯახში ძალადობის ფსიქოლოგიური და სამართლებრივიასპექტები“. ლექციას ესწრებოდა თსუ-ს სხვადასხვა ფაკულტეტის 20 სტუდენტი;

- 10 დეკემბერი, 2013 - მარნეულის ტელეკომპანიის მიერ მომზადდა გადაცემა„ქალები ირჩევენ“, სადაც განხილულ იქნა ოჯახში ძალადობის საკითხები.გადაცემის ჩვენება მოხდა მარნეულში, ბორჯომში, ახალციხეში, ახალქალაქსა დანინოწმინდაში;

69

- 19-20 დეკემბერი, 2013 - სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლებმაგანახორციელეს ვიზიტი ახალქალაქსა და ახალციხეში, სადაც შეხვდნენადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და ადგილობრივი მედიისწარმომადგენლებს;

- 21-23 დეკემბერი, 2013 - ტოლერანტობის ცენტრმა ჟურნალისტებისათვის ჩაატარატრენინგი „ტოლერანტობის კულტურა და მედია“;

ადამიანის უფლებებისა და საქართველოს სახალხო დამცველის მანდატის შესახებინფორმაციის გავრცელების მიზნით მომზადებულ იქნა რამდენიმე სოციალურირეკლამა 2010-2013 წლებში. ასევე გამოქვეყნდა რამდენიმე პუბლიკაცია ადამიანისუფლებებისა და თავისუფლებების კუთხით არსებულ მდგომარეობასა თუ სხვააქტუალურ საკითხებთან დაკავშირებით.

ადამიანის უფლებების შესახებ ცნობიერების ამაღლების მიზნით კონკურსი „მეომბუდსმენი“ 2013 წელს მეოთხედ ჩატარდა, სადაც მონაწილეობა მიიღეს 13-დან 18წლამდე ახალგაზრდებმა.

2013 წელს ტოლერანტობის ცენტრის ორგანიზებით ჩატარდა ვიქტორინაუფროსკლასელებისთვის „ეთნოსები და რელიგიები საქართველოში“. ვიქტორინაშიმონაწილეობა 10-მა სკოლამ მიიღო, თითოეული სკოლის გუნდი 6 უფროსკლასელიწევრისგან შედგებოდა.

ტოლერანტობის ცენტრის ორგანიზებით ასევე ჩატარდა მედია კონკურსი„ტოლერანტობა და მრავალფეროვნება“, სადაც ჟურნალისტებს საშუალება ჰქონდათწარედგინათ 2013 წლის განმავლობაში მათ მიერ უმცირესობებისა და შემწყნარებლობისთემატიკაზე მომზადებული სტატიები.


სახალხო დამცველის აპარატი განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევს თანამშრომელთაპროფესიულ განვითარებას. ამ მიზნით აპარატის თანამშრომლები ხშირად ესწრებიანსაერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ გამართულ სხვადასხვა ტრენინგებს, სემინარებსადა სამუშაო შეხვედრებს.

საანგარიშო პერიოდში სახალხო დამცველის აპარატისა და პრევენციის ეროვნულიმექანიზმის წევრებმა გაიარეს ტრენინგები, ასევე მიიღეს მონაწილეობა სემინარებსა დასასწავლო ვიზიტებში:

- 15-16 თებერვალი - სემინარი „ადამიანის უფლებები და მიგრაცია“;- 24-26 აპრილი - ტრენინგი სტრესისა და კრიზისული სიტუაციების მართვაში;- 14-15 მაისი - სასწავლო ვიზიტი ლატვიის რესპუბლიკის ომბუდსმენის ოფისში;

70

- 28-30 მაისი - ტრენინგი „მონიტორინგის პრაქტიკული ინსტრუმენტებისპილოტირება პრევენციის ეროვნული მექანიზმისთვის“;

- 3-4 ივლისი - სემინარი „საქართველოს პრევენციის ეროვნული მექანიზმისსტრუქტურა და მანდატი, დახურული დაწესებულებების მონიტორინგისმეთოდოლოგია“;

- 10-12 ივლისი - სემინარი „ადამიანის უფლებების ევროპული სტანდარტები;- 8-9 აგვისტო - ტრენინგი „გენდერული თანასწორობა“;- 12-13 აგვისტრო - სემინარი პენიტენციური დაწესებულებების მონიტორინგის

საკითხებზე პრევენციის ეროვნული მექანიზმის ექსპერტებისთვის;- 16-19 სექტემბერი - სასწავლო ვიზიტი ჩეხეთის რესპუბლიკის ომბუდსმენის

ოფისში;- 21-25 ოქტომბერი - სასწავლო ვიზიტი სლოვენიაში;- 5-15 ნოემბერი - ტრენინგი შრომით და სოციალურ-ეკონომიკურ უფლებებში;- 24-28 ნოემბერი - სასწავლო ვიზიტი შვედეთში;- 19-20 დეკემბერი - ტრენინგი თავისუფლების შეზღუდვის ადგილებში ადამიანის

უფლებათა დაცვის მონიტორინგის თაობაზე.

საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში სახალხო დამცველის აპარატისთანამშრომლებისათვის მიმდინარეობდა აგრეთვე სემინარები სამართლებრივინგლისურში.

5. შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა უფლებების დაცვის ცენტრისგანვითარება

შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების დაცვის ცენტრის ერთ-ერთფუნქციას საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატში შემოსული შშმ პირთაუფლებების დარღვევასთან დაკავშირებული განცხადება/საჩივრების/მოხსენებითიბარათების შესწავლა და შესაბამისი დასკვნების/რეკომენდაციების/წინადადებებისმომზადება წარმოადგენს.

შშმ პირთა უფლებების დაცვის ცენტრის მიერ გამოქვეყნდა 5 სპეციალურიანგარიში/პუბლიკაცია და გაიმართა საგანმანათლებლო აქტივობები სხვადასხვა ფოკუსჯგუფებთან. შედეგად, 2012 წელთან შედარებით, 2013 წელს ცენტრში შესულიგანცხადებების რაოდენობა გაიზარდა (2012 – 39 წერილი, 2013 – 136).

6. ბავშვის უფლებების დაცვის ცენტრის განვითარება

2013 წლის 15 მაისს სახალხო დამცველის აპარატში განხორციელებული სტრუქტურულიცვლილებების შედეგად, ბავშვისა და ქალის უფლებების დაცვის ცენტრი დაიყო ორ

71

სტრუქტურულ ერთეულად: ბავშვის უფლებების ცენტრი და გენდერული თანასწორობისდეპარტამენტი.

2013 წლის 15 მაისიდან შესწავლილ იქნა ბავშვის უფლებების სავარაუდო დარღვევის 107საქმე. „საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონისმე-12 მუხლის საფუძველზე ცენტრმა საკუთარი ინიციატივით დაიწყო 15 საქმისშესწავლა.

2013 წელს ბავშვის უფლებების ცენტრმა ევროსაბჭოს პროექტის ფარგლებში ვიზიტებიგანახორციელა დევნილთა დასახლებებში და შეისწავლა სახელმწიფო ზრუნვისსერვისების მუშაობა და ბავშვის უფლებების დაცვის ხარისხი. სახალხო დამცველისბავშვის დაცვის ცენტრმა ვიზიტები განახორციელა ასევე მაღალმთიან აჭარაში, რომელიცმიზნად ისახავდა რეგიონებში ბავშვთა უფლებების კუთხით არსებული პრობლემურისაკითხების გამოკვეთას. ვიზიტების შედეგად მომზადდა ზოგადი რეკომენდაციებიმაღალმთიანი რეგიონებისათვის.

საანგარიშო პერიოდში სახალხო დამცველის ბავშვის უფლებების ცენტრის მიერგანხორციელდა გეგმიური და არაგეგმიური ვიზიტები/მონიტორინგიარასრულწლოვანთა №11, № 8 (თბილისი) და №2 ( ქუთაისი) სასჯელაღსრულებისდაწესებულებებში. თითოეულ დაწესებულებაში განხორციელდა 3 გეგმიური ვიზიტი(სულ 9 ვიზიტი). არასრულწლოვანთა №8 და №11 დაწესებულებებში განხორციელდა 4არაგეგმიური ვიზიტი. 2 გეგმიური ვიზიტი განხორციელდა ქუთაისის დროებითიმოთავსების იზოლატორში და ერთი გეგმიური ვიზიტი თბილისის დროებითიმოთავსების იზოლატორში (სულ 16 ვიზიტი).

7. ბავშვთა მრჩეველთა საბჭო

ბავშვთა მრჩეველთა საბჭო შეიქმნა 2011 წლის 16 ნოემბერს, ბავშვისა და ქალისუფლებათა დაცვის ცენტრის საქმიანობაში ბავშვების აქტიურად ჩართვის მიზნით. 2013წელს მრჩეველთა საბჭომ მისი ახალი წევრები აირჩია, ასევე შეიქმნა ბავშვთა მრჩეველთასაბჭოს ინტერნეტ-გვერდი. გამოცხადდა ესეების კონკურსი ადამიანის უფლებებისთემებზე, რომლის საფუძველზეც საბჭომ აირჩია 17 ახალგაზრდა, აქედან კი 10 მათგანისაბჭოს წევრი გახდა. ამჯამად საბჭოს 13 წევრი ჰყავს, იგეგმება კიდევ 3 მოსწავლისშერჩევა.

2013 წლის ნოემბერში საქართველოს სახალხო დამცველის ოფისში გაიმართა ბავშვთამრჩეველთა საბჭოს სხდომა ახალი შემადგენლობით. საბჭოს წევრებმა ისაუბრეს ბავშვისუფლებების სფეროში არსებულ აქტუალურ თემებზე.

72

8. გენდერული თანასწორობის დეპარტამენტის განვითარება

2013 წელს სახალხო დამცველის აპარატში შეიქმნა გენდერული თანასწორობისდეპარტამენტი, რომელიც უზრუნველყოფს საქართველოს სახალხო დამცველისრეგულარულ უფლებადაცვით საქმიანობაში გენდერული თანასწორობის საკითხებისინტეგრირებას. აღნიშნული ინიციატივით საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატიპირველი სახელმწიფო ინსტიტუტია, რომელმაც გენდერული თანასწორობის საკითხებზესტრუქტურული ერთეულის შექმნა უზრუნველყო.

გაეროს ქალთა ორგანიზაციის მხარდაჭერით მომზადდა გენდერული თანასწორობისსტრატეგია და სამოქმედო გეგმა 2013-2015 წლებისათვის, რომელიც სახელმძღვანელოდოკუმენტია საქართველოს სახალხო დამცველის რეგულარული უფლებადაცვითისაქმიანობისას.

გენდერული თანასწორობის დეპარტამენტი მიერ განხორციელებული აქტივობები:

- გენდერული ძალადობის წინააღმდეგ 16 დღიანი კამპანიის ფარგლებში ჩატარდა 10რეგიონალური ტრენინგი გენდერული ძალადობის საკითხებში;

- განხორციელდა გენდერული იდენტობისა და სექსუალური ორიენტაციის გამოდისკრიმინაციის ფაქტების შესწავლისათვის ინტენსიური მუშაობა. სისტემურიგადაჭრის გზების მოძიების მიზნით, ჩატარდა 2 შეხვედრა საქართველოს შინაგანსაქმეთა სამინისტროსთან და 1 შეხვედრა პროკურატურის წარმომადგენლებთან;

- სახალხო დამცველის აპარატში ოჯახში ძალადობის ფაქტებზე შესულგანხცადებებთან დაკავშირებით (18 განცხადება) შინაგან საქმეთა სამინისტროსტეროტორიულ დანაყოფებში შემდგომი რეაგირებისათვის გაიგზავნა წერილი;

- თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ჩატარდასაჯარო ლექცია „ოჯახში ძალადობის ფსიქოლოგიური და სამართლებრივიასპექტები“, რომელსაც ესწრებოდა სხვადასხვა ფაკულტეტის 20 სტუდენტი;

- მარნეულის ტელეკომპანიის მიერ მომზადდა გადაცემა „ქალები ირჩევენ“, სადაცგანხილულ იქნა ოჯახში ძალადობის საკითხები.

9. ტოლერანტობის ცენტრის, რელიგიათა და ეროვნული უმცირესობების საბჭოებისგანვითარება

2013 წლის განმავლობაში ტოლერანტობის ცენტრმა დეტალურად შეისწავლა რელიგიურიშეუწყნარებლობის გამოვლინების ყველა შემთხვევა და შესაბამისი ანალიზი წარუდგინასახალხო დამცველს. ტოლერანტობის ცენტრი მთელი წლის განმავლობაში

73

კოორდინირებას უწევდა სახალხო დამცველთან არსებულ რელიგიათა და ეთნიკურუმცირესობათა საბჭოების მუშაობას.

საანგარიშო პერიოდში რელიგიათა და ეროვნული უმცირესობების საბჭოების დატოლერანტობის ცენტრის მიერ ჩატარდა შემდეგი ღონისძიებები:

- 27 იანვარი, 2013 - საქართველოს სახალხო დამცველმა რელიგიათა და ეთნიკურუმცირესობათა საბჭოებთან ერთად აღნიშნა ჰოლოკოსტის საერთაშორისო დღე.ღონისძიება საქართველოს საჯარო ბიბლიოთეკაში გაიმართა;

- 21-22 თებერვალი, 2013 - ტოლერანტობის ცენტრმა გამართა მრგვალი მაგიდაახალქალაქში, რომელსაც სახალხო დამცველი და მისი მოადგილე დაესწრო.განხილვის თემები ეხებოდა ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგარსებულ სიტუაციას სამცხე-ჯავახეთში, ასევე უმცირესობათა პოლიტიკისპერსპექტივებს;

- 18 მარტი, 2013 - რელიგიათა საბჭომ გამართა შეხვედრა რეინტეგრაციის მინისტრპაატა ზაქარეიშვილთან და მის მოადგილე ქეთევან ციხელაშვილთან. შეხვედრაზემხარეებმა ისაუბრეს რელიგიურ უმცირესობათა არსებულ პრობლემებზე;

- 27-29 მაისი, 2013 - ტოლერანტობის ცენტრის ორგანიზებით ჩატარდა რელიგიათასაბჭოს სამუშაო შეხვედრა კაჭრეთში. საბჭოს წევრებმა განიხილეს სახელმწიფობიუჯეტიდან რელიგიების დაფინანსების საკითხი;

- 13 ივნისი, 2013 - საქართველოს სახალხო დამცველმა და რელიგიათა საბჭომსამუშაო შეხვედრა გამართა იუსტიციის მინისტრ თეა წულუკიანთან. შეხვედრაზეგანხილულ იქნა სხვადასხვა რელიგიების წინაშე არსებული პრობლემებისაქართველოში;

- 9-12 ივლისი, 2013 - რელიგიათა საბჭოს ანალიტიკურმა ჯგუფმა ტოლერანტობისცენტრის ხელმძღვანელისა და ექსპერტებთან ერთად მონიტორინგი განახორციელააჭარაში და შეისწავლა ინფორმაცია მუსლიმთა წინაშე არსებული გამოწვევებისშესახებ;

- 8-10 ოქტომბერი, 2013 - რელიგიათა საბჭოს ანალიტიკურმა ჯგუფმატოლერანტობის ცენტრთან ერთად განახორციელა მონიტორინგი სამცხე-ჯავახეთში. ვიზიტის დროს ჯგუფი ადგილზე გაეცნო სოფელ ჭელაში მინარეთისმოჭრასთან დაკავშირებით განვითარებულ მოვლენებს;

- 4 ნოემბერი, 2013 - სახალხო დამცველი და რელიგიათა საბჭო შეხვდასასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარების საკითხთამინისტრს სოზარ სუბარს და მის მოადგილეს, არჩილ თალაკვაძეს. შეხვედრაზემხარეებმა განიხილეს ისეთი საკითხები, როგორიცაა რელიგიის თავისუფლებისდაცვა პენიტენციურ დაწესებულებებში და შეწყალების კომისიაში რელიგიურუმცირესობათა ჩართულობის უზრუნველყოფა;

74

- ნოემბერი, 2013 - რელიგიათა საბჭო რამდენიმეჯერ შეიკრიბა შინაგან საქმეთასამინისტროს მიერ ინიცირებული ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათაკოდექსში 169-ე პრიმა მუხლის დამატების კანონპროექტის განსახილველად;

- 23 დეკემბერი, 2013 - სახალხო დამცველის ოფისში გაიამართა რელიგიათა საბჭოსშეხვედრა რეინტეგრაციის საკითხებში სახელმწიფო მინისტრთან პაატაზაქარეიშვილთან. შეხვედრის მიზანი იყო საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 29ნოემბრის №305 დადგენილებით შექმნილ რელიგიურ გაერთიანებებთანდაკავშირებული ცალკეული საკითხების შემსწავლელი უწყებათაშორისი კომისიისშესახებ მსჯელობა;

- 25 აპრილი, 2013 - საქართველოს სახალხო დამცველმა და ეროვნულიუმცირესობათა საბჭომ მემორანდუმი გააფორმა სპორტისა და ახალგაზრდობისსამინისტროსთან;

- 17-19 ივნისი, 2013 - ტოლერანტობის ცენტრის ორგანიზებით ჩატარდა ეროვნულუმცირესობათა საბჭოს ახალგაზრდული ჯგუფის ტრენინგი ადამიანის უფლებებისდაცვის ძირითად პრინციპებზე;

- 20 ოქტომბერი, 2013 საქართველოს სახალხო დამცველი და ეროვნულუმცირესობათა საბჭო შეხვდა კულტურისა და ძეგლთა დაცვის მინისტრს;

- 23 ოქტომბერი, 2013 - ეროვნულ უმცირესობათა საბჭო შეხვდა ცენტრალურისაარჩევნო კომისიის თავმჯდომარეს არსებული თანამშრომლობის მემორანდუმისფარგლებში. შეხვედრაზე ცესკო-მ საბჭოს წევრებს წარუდგინა მოკლე ანგარიში იმისშესახებ თუ რა გაკეთდა 2013 წელს საპრეზიდენტო არჩევნებში უმცირესობებისსრულფასოვანი ჩართვის უზრუნველსაყოფად;

- 15 ნოემბერი, 2013 - ტოლერანტობის ცენტრმა ტოლერანტობის საერთაშორისო დღეაღნიშნა. ცენტრის დირექტორმა მიმოიხილა 2013 წლის განმავლობაშისაქართველოში ტოლერანტობისა და უმცირესობების უფლებრივი მდგომარეობისსფეროში არსებული მიღწევები და გამოწვევები.

2013 წლის განამავლობაში ტოლერანტობის ცენტრი თავის საქმიანობას დაუმცირესობებთან დაკავშირებულ სიახლეებს აშუქებდა ვებ-გვერდის www.tolerantoba.geსაშუალებით. წლის განმავლობაში მომზადდა და ვებ-გვერდზე განთავსდაუმცირესობების კულტურული ტრადიციების ამსახველი დოკუმენტური ფილმები.ტოლერანტობის ცენტრის მიერ მომზადდა სტატიები ჰოლოკოსტის დღეზე,რეგიონალური და უმცირესობათა ენების ევროპული ქარტიის რატიფიცირების ირგვლივარსებულ დისკუსიებზე, ასევე ქრისტიანულ-მუსლიმური დიალოგის შესახებ დიდიბრიტანეთის გამოცდილებაზე.

75

10. პრევენციის ეროვნული მექანიზმის ფუნქციონირება

2009 წელს სახალხო დამცველის შესახებ ორგანულ კანონში განხორციელებულიცვლილებების თანახმად სახალხო დამცველის ოფისში შეიქმნა პრევენციის ეროვნულიმექანიზმი. აღნიშნული მექანიზმის ფუნქციონირებისათვის შეიქმნა ახალი დანაყოფი,რომელიც მონიტორინგს უწევს შემდეგ ინსტიტუტებს:

- პატიმრობისა და თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებები;- წინასწარი დაკავების იზოლატორები;- ფსიქიატრიული დაწესებულებები;- მოხუცთა თავშესაფრები;- ბავშვზე ზრუნვის დაწესებულებები;- სამხედრო ჰაუპტვახტები.

საზოგადოებრივი მონიტორინგის გაძლიერების მიზნით, 2013 წელს პრევენციისეროვნულ მექანიზმში მონაწილეთა სია გაფართოვდა. შემადგენლობაში შედიანკონკურსის წესით შერჩეული 40 ექსპერტი (დახურული ტიპის დაწესებულებისმონიტორინგის გამოცდილების მქონე 15 იურისტი და სხვა პირი; 7 ექიმი; 5 ფსიქიატრი, 1ფსიქოლოგი, 3 სოციალური მუშაკი; 6 დისკრიმინაციის ფაქტების იდენტიფიცირებისექსპერტი, 1 შშმ პირი; 2 არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების ექსპერტი), რომლებიცწარმოადგენენ 20-მდე არასამთავრობო ორგანიზაციას და მედია საშუალებებს, დადამოუკიდებელი ექსპერტები, ხოლო 27 ექსპერტი აყვანილ იქნა რეზერვში.

პრევენციის ეროვნული მექანიზმი ახორციელებს ორი ტიპის მონიტორინგს:

- გეგმიური მონიტორინგი: მოწმდება ყველა დაწესებულება, დაკავებულთამკურნალობა, ზოგადი პირობები, ინფრასტრუქტურის შესაბამისობახანგრძლივ/მოკლევადიან საცხოვრებლებში;

- ad hoc (ერთჯერადი) მონიტორინგი: კონკრეტული ინფორმაციისა და საჩივრისსაფუძველზე ხდება პრევენციისა და მონიტორინგის მექანიზმი უფლებამოსილებისფარგლებში შემოწმება.

2013 წლისათვის პრევენციისა და მონიტორინგის მექანიზმმა ჩაატარა შემდეგიაქტივობები:

- პენიტენციური დაწესებულებები (გეგმიური): 26 ვიზიტი;- პენიტენციური დაწესებულებები: 267 ad hoc ვიზიტი;- პოლიციის განყოფილებები და იზოლატორები (გეგმიური): 77 ვიზიტი;- პოლიციის განყოფილებები და იზოლატორები: 11 ad hoc ვიზიტი;- ფსიქიატრიული დაწესებულებები: 6 ad hoc ვიზიტი;- სამხედრო ჰაუპტვახტები: 4 გეგმიური ვიზიტი.

76

პრევენციის ეროვნული მექანიზმის წევრებმა 2013 წელს გაიარეს ტრენინგები შემდეგთემატიკაზე: სტრესის მენეჯმენტი და კრიზისული სიტუაციების მართვა; მონიტორინგისპრაქტიკული ინსტრუმენტების პილოტირება პრევენციის ეროვნული მექანიზმისთვის;საქართველოს პრევენციის ეროვნული მექანიზმის სტრუქტურა და მანდატი, დახურულიდაწესებულებების მონიტორინგის მეთოდოლოგია; პენიტენციური დაწესებულებებისმონიტორინგი პრევენციის ეროვნული მექანიზმისთვის.

პრევენციის ეროვნული მექანიზმის წევრები ევროპის საბჭოს მხარდაჭერით სასწავლოვიზიტით იმყოფებოდნენ სლოვენიაში; ასევე ჰქონდათ ვიზიტები სასჯელაღსრულებისდაწესებულებაში და სასამართლო ფსიქიატრიულ დაწესებულებაში.

11. სახალხო დამცველის აპარატის რეკომენდაციები, სარჩელები, სასამართლომეგობრის მოსაზრება

საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატში შესული განცხადებებისა და სახალხოდამცველის მიერ საკუთარი ინიციატივით შესწავლილი საქმეების ანალიზის შედეგად,დარღვეული უფლებების აღდგენის მიზნით მართლმსაჯულების დეპარტამენტმამოამზადა რეკომენდაციები, დასკვნები და საჯარო განცხადებები (სულ 114).

სახალხო დამცველის მიერ სისხლის სამართლის სფეროში მომზადებულ იქნა 29რეკომენდაცია, ხოლო ადმინისტრაციული სამართლის მიმართულებით 20რეკომენდაცია. 7 რეკომენდაცია იქნა გაცემული თავშესაფრით უზრუნველყოფისთაობაზე, 6 რეკომენდაცია - ჯანმრთელობის დაცვის უფლების მიმართულებით. 2013წელს სახალხო დამცველის აპარატმა მოამზადა 2 საკონსტიტუციო სარჩელი.

საანგარიშო პერიოდში სახალხო დამცველის მიერ საქართველოს პარლამენტისა დამთავრობისათვის შეთავაზებულ იქნა 6 წინადადება, რომლებიც შეეხებოდასაკანონმდებლო აქტებსა და სხვა ნორმატიულ აქტებში შესაბამისი ცვლილებებისგანხორციელების მიზანშეწონილობის საკითხს ადამიანის უფლებათა დათავისუფლებათა თვალსაზრისით.

სასამართლო მეგობრის (Amicus Curiae) უფლებამოსილების ფარგლებში, 2013 წლის 24სექტემბერს სახალხო დამცველმა სასამართლოს მეგობრის მოსაზრებით მიმართათბილისის საქალაქო სასამართლოს ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიებების დადანაშაულის პროვოკაციის გამიჯვნისა და ამ ფონზე სამართლიანი სასამართლოსუფლების უზრუნველყოფასთან დაკავშირებით.

2013 წლის მეორე ნახევარში სახალხო დამცველის აპარატმა მორიგი მონიტორინგიგანახორციელა საქართველოს საერთო სასამართლოებში გამართულ 138 პროცესისმიმდინარეობაზე. მონიტორინგის შედეგად მომზადებული სამართლებრივი ანალიზიაისახება საქართველოს სახალხო დამცველის 2013 წლის საპარლამენტო ანგარიშში.

სისხლის სამართლის სისტემის რეფორმის...

Documents

Transcript of სისხლის სამართლის სისტემის რეფორმის...