Χοροστάσι

Για τον Πολιτισmicroό και την Παράδοση ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚ∆ΟΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΟΡΟΥ ΚΑΙ ΛΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Αριθmicroός Τεύχους 19 - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2007 - Τιmicroή Τεύχους 4euro Έδρα Ελ Βενιζέλου 134 17676 Καλλιθέα - Τηλ 210 9219495 - Fax 210 9586403 ΚΩ∆ 6725

Σ rsquo α υ τ ό τ ο τ ε ύ χ ο ς δ ι α β ά σ τ ε bull Αφιέρωmicroα στον Κώστα Μάρκο

bull Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας bull Ύπαιθρος και Ποίηση

bull Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας bull Μοιρολόϊ και Πολυφωνικό Τραγούδι

σε σχέση microε τη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική bull Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες

και πολλά άλλα ενδιαφέροντα θέmicroατα

Ο laquoΘεριστήςraquo Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

2 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Σηmicroείωmicroα του εκδότη

Τούτο το Χοροστάσι αφιερώνεται στον συνεργάτη του Κώστα Μάρ-κο ο οποίος από το πρώτο τεύχος microέχρι σήmicroερα δίνει το συγγραφικό του πα-ρόν

Ο Κώστας Μάρκος ανήκει σε εκείνους τους microεγάλους δηmicroιουργούς του Πνεύmicroατος και της Τέχνης που διακρίνονται όχι microόνο για το ούτως ή άλ-λως καταξιωmicroένο και σηmicroαντικότατο έργο τους αλλά κυρίως για το ιδιαίτερα σεmicroνό ήθος τους και την απέριττη απλότητα και microετριοφροσύνη τους Είχαmicroε τη χαρά και την τιmicroή να τον γνωρίσουmicroε καλύτερα microέσα από την microακρόχρονη συνεργασία microας αλλά και microέσα από το πολύπλευρο έργο του και να αντλήσου-microε περισσότερες γνώσεις όπου χρειάστηκε σε κάθε περίπτωση microέσα από τις ειδικές microουσικές microελέτες του γύρω από το παραδοσιακό ελληνικό τραγούδι Μάλιστα τα βιβλία του για το ακριτικό τραγούδι είναι microοναδικά ως προς το είδος τους Αυτό φανερώνεται όχι microόνο από το γεγονός ότι δεν υπάρχουν άλ-λα αντίστοιχα βιβλία αλλά και από το γεγονός της συνεχούς επανέκδοσής τους Επίσης οι πλείστες βιβλιογραφικές αναφορές στο συγγραφικό του έργο που έγιναν από πολλούς συγγραφείς φανερώνουν τη microοναδικότητά του αλλά και τη microεγάλη αξία του Η ψαλτική του ικανότητα και η συνεχής ενασχόλησή του microε αυτή τον ώθησε στην καλύτερη διείσδυσή του στη βυζαντινή microουσική τεχνοτροπία και στην ε-πιτυχέστερη εντρύφηση και διερεύνηση στο ακριτικό τραγούδι συνέβαλλε ση-microαντικά δεδοmicroένου ότι το ακριτικό τραγούδι και η βυζαντινή microουσική ανα-πτύχθηκαν στην ίδια σχεδόν περίοδο Ταυτόχρονα όmicroως και η ιδιαίτερη πα-τρίδα του το Κονιάκο ∆ωρίδας ευτύχησε να αναδειχθεί παραπέρα ως προς τη microουσική της παράδοση microέσα από την ενδελεχή έρευνα του Κώστα Μάρ-κου αλλά και από τη γενικότερη εθελοντική προσφορά του

Όmicroως ο Κώστας Μάρκος δεν περιορίζεται microόνο στη συγγραφή των βιβλίων και των εκατοντάδων δηmicroοσιευmicroένων άρθρων του αλλά η δράση του απλώνεται στην καθηmicroερινή διδακτική του πράξη τόσο στην αίθουσα διδα-σκαλίας όσο και έξω από αυτήν σε όποιον έχει τη χαρά να συνεργάζεται microαζί του σε οτιδήποτε Η συνεργασία γίνεται microουσικολογικό microάθηmicroα και microια διαρ-κής διασκέδαση microε τα όσα ευτράπελα της ζωής διηγείται

Χοροστάσι

Ιδιοκτησία Κέντρο Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού Εκδότης-∆ιευθυντής ∆ρ Κωννος Σαχινίδης Πρόεδρος του ∆Σ

Έδρα Ελ Βενιζέλου 134 17676 Καλλιθέα

Τηλ 210 9219495 Fax 210 9586403

e-mail ksachiunipigr Επιστηmicroονικοί Σύmicroβουλοι

Καθ Βασίλης Φίλιας Καθ Μιχάλης Μερακλής Καθ Γιάννης Μότσιος

∆ρ Γεώργιος Αικατερινίδης Καθ Μηνάς Αλ Αλεξιάδης

Αναπλ καθ Μανόλης Βαρβούνης ∆ιεύθυνση Σύνταξης

Μαρία Άνθη Υπεύθυνοι Σύνταξης amp Ύλης

Σοφία Καρακασίδου Χάρης Πανικίδης Άννα Κακοπέτρου

Φιλολογική Επιmicroέλεια Αντώνης Καζαντζόγλου

Επεξεργασία φωτογραφιών Studio Στάθη Σαχινίδη Μιχάλης ∆ηmicroαράκης

Γραmicromicroατεία - Συνδροmicroές Χριστίνα Κεκάκη Τηλ 2109566132

Εκτύπωση Γραφικές Τέχνες ∆ηmicro Γκαντίραγας Γερανίου 7 Αθήνα Τηλ 210 5244309 Ετήσιες Συνδροmicroές Εσωτερικού

Φυσικά Πρόσωπα15euro ∆ηmicroόσιοι Οργανισmicroοί 20euro

Εξωτερικού 25euro

Επιτρέπεται η ελεύθερη άντληση στοιχείων αρκεί να αναφέρεται η πηγή και ο συγγραφέας Οι συγγραφείς των άρθρων φέ-ρουν την ευθύνη για τις απόψεις τους

Σηmicroείωση της Σύνταξης Οι πόροι του Κέντρου Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού προέρχονται ΜΟΝΟ από αυτο-χρηmicroατοδότηση οικονοmicroική ενί-σχυση και συνδροmicroές των microελών και των φίλων του καθώς και από λίγες ή microικρές κρατικές επι-χορηγήσεις (κατά καιρούς)

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας του Νίκου Μπαζιάνα σελ 3

Ύπαιθρος και ποίηση του Γιάννη Μότσιου σελ 4

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς σελ 12

Η Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτους σελ 15

Αφιέρωmicroα στον Κώστα Μάρκο σελ 16

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική του Παντελή Καβακόπουλου σελ 22

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου σελ 25

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου σελ 26

Η ∆ράση του ΚΕΧΟΛΠ σελ 28

Η σύγκρουση microε τον κανόνα του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη σελ 30

Εκδόσεις που λάβαmicroε σελ 32

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 3

Η Ελληνική Γλώσσα εκτός από

τις άλλες αρετές της έχει σε ύψιστο βαθmicroό και την παραγωγική της ικανότητα Αυτό το αντιλαmicroβάνεται κανείς αν έχει έστω και σχετική γυmicroνασιακή γνώση και επαφή microε την αρχαία γλώσσα Πιστεύω ότι ο σηmicroε-ρινός microαθητής πρέπει να γνωρίζει λόγου χάρη τι θα πει η λέξη ύδωρ και πώς κλίνεται για να αναγνωρίσει την πληθώρα των παραγώγων και των συνθέτων Επίσης πρέπει να ξέρει ορισmicroένα ρήmicroατα που δεν χρησιmicroοποιού-νται σήmicroερα ως απλά αλλά ως σύνθετα είναι πο-λυάριθmicroα και πολύ συνηθισmicroένα στη νέα γλώσσα όπως και τα παράγωγά τους Πχ βάλλω άγω ειmicroί βαίνω τίθηmicroι κλπ Πλούτος για microια γλώσσα δεν είναι microόνον το εύρος του λεξιλογίου η σύνταξη ο περίτεχνος λό-γος το κλιτικό σύστηmicroα ονοmicroάτων και ρηmicroάτων αλλά και η σύνθεση και η παραγωγή κυρίως Η πα-ραγωγικότητα είναι εκείνη που δίνει ευρύτατη διά-σταση στη γλώσσα Η ετυmicroολογική αναζήτηση και διερεύνηση των λέξεων και η κατάταξή τους σε συγγενικές γλωσσικές οmicroάδες laquoοικογένειεςraquo είναι σηmicroαντικός παράγων για την κατανόηση της γλώσ-σας και του microηχανισmicroού λειτουργίας της αλλά και για τη γνώση της πρωταρχικής σηmicroασίας των λέξε-ων και την ιστορική τους εξέλιξη Η παραγωγικότητα έχει τεράστια σηmicroα-σία και είναι χαρακτηριστικό στοιχείο για την α-ξιολόγηση microιας γλώσσας Η ενιαία ελληνική γλώσσα έχει αυτό το προσόν Από microια laquomicroητέραraquo λέξη (microήτρα) παράγονται δεκάδες εκατοντάδες λέ-ξεις Πχ από το ρήmicroα βάλλω που συντίθεται microε ό-λες τις προθέσεις και microε άλλα microέρη του λόγου ως πρώτο ή δεύτερο συνθετικό δηmicroιουργούνται επίθε-τα ουσιαστικά επιρρήmicroατα σύνθετα ρήmicroατα Πλούτος είναι και το γεγονός ότι το ρήmicroα όταν συ-ντίθεται microε διαφορετική πρόθεση ή άλλο microέρος του λόγου αλλάζει και σηmicroασία Το θαυmicroαστό εξάλλου είναι ότι στη σηmicroερινή γλώσσα ενώ δεν χρησιmicroο-ποιούνται αρχαίες λέξεις στην απλή τους microορφή (πύρ οίκος ύδωρ φέρω κλπ) είναι συνηθισmicroένα τα σύνθετα και τα παράγωγα αυτών των λέξεων στον γραπτό και στον προφορικό λόγο Παραθέτω microερικές αρχαίες λέξεις και τις αντίστοιχες νεοελληνικές Ας δούmicroε την παραγωγι-κότητά τους

Ύδωρ - Νερό Από το νεοελληνικό νερό έχουmicroε νεράκι νεροπο-ντή νερουλάς νερόmicroυλος νεροmicroάνα νερωmicroένο

(κρασί) ξενέρωτος νερουλός νεροχύτης νεροκουβαλητής νερόβραστος νεροζούmicroι νεροφίδα νεροχελώνα νεροmicroπάκακας νεροβούτα (βουτιά στο νερό) νεροκολόκυθο laquoνιράγκρουraquo (ιδιωmicroατικό) = αγγουράκι (νερό + αγγούρι) νεροmicroπογιά νεροπότηρο νεροσυρmicroή βρωmicroόνερο απόνερα Κρυονέρι και Κρυόβρυση (τοπωνύmicroια)

Προσέξτε πόσο πιο παραγωγικό είναι το αρχαίο ύ-δωρ που πρέπει όmicroως να ξέρουmicroε και την κλίση του για να το αντιληφθούmicroε ύδωρ ύδατος δοτική πληθυντικού ύδασι Τη λέξη ύδωρ δεν τη χρησιmicroο-ποιούmicroε βέβαια σήmicroερα αλλά χρησιmicroοποιούmicroε πάρα πολλά σύνθετα και παράγωγά της Εταιρεία Υδά-των υδάτινος υδατοστεγής υδατοφράχτης υδατό-πτωση υδατοσφαίρηση υδατογραφία (ζωγραφική που γίνεται microε χρώmicroατα υδατοδιαλυτά - που διαλύο-νται στο νερό Ακουαρέλλα) υδατάνθρακες αφυδά-τωση ενυδάτωση υδρογόνο υδράργυρος υδρα-τmicroός υδροβιότοπος υδροπλάνο υδρορροή υδροπέ-πων (αρχαίο) = καρπούζι υδροφόρα ύδρευση υ-δροδότηση υδραυλικός υδροηλεκτρικό (εργοστά-σιο) υδραγωγείο ύδρα (λερναία) Ύδρα Υδραίος υδρία υδρόγειος υδρεύω ύδρευση υδρόβιος υ-δρογονάνθρακες υδρογονοβόmicroβα υδροφόρος (ορί-ζοντας) υδροχαρής -ές υδρωπικία (microη φυσιολογική συγκέντρωση νερού σε διάφορα όργανα του σώmicroα-τος) ενυδρείο άνυδρος λειψυδρία υδρολαίλαψ (δρολάπι) Κι ακόmicroη σήmicroερον κρεmicroάται επί ξύλου ο εν ύδασι την γην κρεmicroάσας Έδωσε γην και ύδωρ

Πυρ Η λέξη πυρ ως απλή δεν χρησιmicroοποιείται σήmicroερα Αλλά ιδού κάποια απrsquo τα πολλά της παράγωγα και τα σύνθετα πυρπολώ πυρπολητής πυρκαγιά πυρ-φόρος πυρσός πυροβόλο πυροβολώ πυροβολείο πυροβολητής πυροβολισmicroός πυροβολαρχία πυρο-βολικό πυροmicroανής πυροφάνι πυροκροτητής πυ-ροσβέστης πυροσβεστική πυροσβεστήρας πυρο-βασία εκπυρσοκρότηση εκπυρσοκροτώ πυροτέ-χνηmicroα πυρασφάλεια πυρά πυρώνοmicroαι πυροστιά πυρεία αντιπυρική (ζώνη) πυρίτις πυριτόλιθος πυ-ριτιδαποθήκη πυριόβολο πυρίmicroαχο πύρινος πυρε-τός απύρετος εmicroπύρετος πυριφλεγής διάπυρος απυρόβλητος Γαία πυρί microιχθήτω Πυρ γυνή και θά-λασσα Υγρόν πυρ

Φωτιά - Φως Τα παράγωγα της λέξης φως είναι φωτίζω φωτι-

(συνέχεια στη σελίδα 11)

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας του Νίκου Μπαζιάνα φιλολόγου - συγγραφέα

4 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ύπαιθρος και Ποίηση (Φυσιογνωmicro ικά στοιχεία της γενέτειρας γης σε έργα σύγχρονων Ελλήνων ποιητών ) του Γιάννη Μότσιου καθ Φιλολογίας του Πανmicroίου Ιωαννίνων

ους ποιητές που πραγmicroατεύονται στο έργο τους

θέmicroατα από την ύπαιθρο τους χωρίζω σε τρεις ενότητες Πρώτη Σε εκείνους που παρέmicroειναν (ζουν και εργάζονται) στην ιδιαίτερη πατρίδα τους που είναι και οι πιο λίγοι ∆εύτερη Σε εκείνους που για τον άλφα ή βήτα λόγο (κυρίως όmicroως για λόγους επαγγελmicroατικής αποκατάστασης) πέρα-σαν σε άλλους τόπους ενώ στη συνέχεια κάτω από το αβάσταχτο βάρος της νοσταλγίας αναγκάστηκαν να επιστρέψουν και να εγκατασταθούν microόνιmicroα στα πάτρια χώmicroατα Παίρνω microόνο δυο παραδείγmicroατα τον Αργύρη Χιόνη και τον Ηλία Κεφάλα Ο πρώτος αφού πήρε σύνταξη ο δεύτερος αφού microετέφερε τα επαγγελmicroατικά δικαιώ-microατά του στη γενέτειρα γη Τρίτη και τελευταία ενό-τητα Είναι οι ποιητές που ενώ ο τόπος διαmicroονής τους συνεχίζει στην πόλη που πέρασαν να ζήσουν συνήθως σε microεγαλούπολη ένα σηmicroαντικό microέρος τής ποίησής τους συχνά και το οmicroορφότερο και αισθη-τικά δυνατότερο στηρίζεται όχι γενικά στη microνήmicroη αλλά στον ασταmicroάτητο κι απαρηγόρητο νόστο στους στίχους του ο ποιητής microεταφέρεται σε περα-σmicroένους καιρούς όταν ζούσε στο χωριό ή στην κω-microόπολη Μεταφέρεται αλλά ταυτόχρονα microεταφέρει και το παρελθόν από την ιδιαίτερη πατρίδα του στην Αθήνα Έχω υπόψη microου τον Χρήστο Μπράβο από τη ∆εσκάτη Γρεβενών τον Νίκο Γρηγοριάδη από το Κιλκίς τον Μιχάλη Γκανά από την Ήπειρο Και θαρρώ πως αυτές οι συνεχείς και αmicroφίδροmicroες δια-δροmicroές ποιητών και έργων τους που συνοδεύονται microε microια ισχυρότατη κίνηση microπρος - πίσω τού συναι-σθηmicroατικού κόσmicroου τους αποτελεί τον απαραίτητο σπινθήρα και το σπιθοβόληmicroα microε αποτέλεσmicroα την ποιητική δηmicroιουργία Ας microην ξεχνάmicroε την εν microέρει τροποποίηση των αναπολήσεων ιδιαίτερα από τα χρόνια της τρυφερής άκρως ευαίσθητης παιδικής ηλικίας η οποία κατά την ποιητική αναδηmicroιουργία περισσότερο ή λιγότερο εξιδανικεύεται microε την τάση προς ανασύσταση ονειρικών καταστάσεων microιας όχι και τόσο εύκολης και χαρούmicroενης ζωής Έχω υπόψη microου τη ροmicroαντική διάθεση microε τις υπερβολές της προς την κατεύθυνση της ωραιοποίησης χρησιmicroο-ποιώντας δυο τρόπους τη microέθοδο απάλειψης ή έστω της microείωσης τής ασχήmicroιας από εκείνη τη ζωή ακόmicroα και microε την ωραιοποίηση τής ασχήmicroιας και των δυ-

σκολιών τής ανέχειας κοκ

Χρήστος Μπράβος Η ποιητική συλλογή laquoΜε των αλόγων τα φαντάσmicroαταraquo του Χρήστου Μπράβου που είδε το φως της δηmicroοσιότητας το 1985 χωρίζεται σε τρεις ενότητες laquoΜε τους λυπηmicroένουςraquo (11 ποιήmicroατα 26 σελίδες) laquoΜε microαύρο

δίχτυraquo (11 ποιήmicroατα 13 σελίδες) laquoΣηmicroεία και τέ-ραταraquo (9 αποσπάσmicroατα 12 στίχοι 1 σελίδα) Ο Μπράβος σπούδασε microαθηmicroατικά Κι ας microη φανεί παράξενο ότι την αυστηρή πειθαρχία τού αντικειmicroέ-νου γνώσης και της ποιητικής ανάπλασής του χρη-σιmicroοποίησε και στην ποίηση Έχω υπόψη microου τον τρόπο δόmicroησης τη διατήρηση τού ελέγχου πάνω στα εκφραστικά microέσα κοκ ∆ύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι δυο πρώτες ενότητες της πρώτης ακό-microα ποιητικής συλλογής αποτελούνται τυχαία από 11 ποιήmicroατα 26 σελίδες η πρώτη 13 δυο φορές λιγό-τερες η δεύτερη ενώ η τρίτη των 9 lsquoστροφώνrsquo ndash lsquoποιηmicroάτωνrsquo τού ενός ή των δύο στίχων και της microό-νο microιας σελίδας πάλι τυχαία έχουν την εξής ακο-λουθία ένας ndash δύο ένας ndash δύο ένας - δύο και microετά ένας ένας ένας Οι αυστηρά τηρούmicroενες αναλογίες και παραπέρα - η αρmicroονία και οι συmicromicroετρίες στην τέχνη δεν εmicroφανίζονται ποτέ τυχαία όταν microάλιστα γίνεται λόγος για συστηmicroική λειτουργία αυτών των στοιχείων Κι ο Μπράβος τα χρησιmicroοποιεί παραmicroέ-νοντας απόλυτος κυρίαρχος νοηmicroάτων και τρόπων microιας καλά οργανωmicroένης και λιτής αν και λίγο σκο-τεινής καλλιτεχνικής έκφρασης Κι αν πάρουmicroε στα σοβαρά την ακατάσχετη φλυαρία των περισσότερων από κείνους που ονοmicroάζουν τον εαυτό τους ποιητή νοmicroίζω ότι microια στοιχειώδης microαθηmicroατική παιδεία microό-νο καλό θα τους έκαmicroε οι 99 στους εκατό απrsquo αυ-τούς που γράφουν λογοτεχνία (πεζογραφία ή ποίη-ση) δεν θα τολmicroούσαν να τα δηmicroοσιεύσουν ενώ ο υπόλοιπος ένας θα εφάρmicroοζε τη ρωσική παροιmicroία ldquoεφτά φορές microέτρα και microία κόβεhelliprdquo

ς γνωρίσουmicroε το ποίηmicroα του Μπράβου laquoΑνα-τολήraquo που είναι αφιερωmicroένο στον αδερφικό

Εισήγηση στο 4ο Επιστηmicroονικό Συmicroπόσιο microε θέmicroα laquoΎπαι-θρος και αγροτικός πολιτισmicroός στη Νεοελληνική ποίησηraquo που έγινε στην αίθουσα συνεδρίων της Εταιρείας Ελλήνων Λογο-τεχνών στις 19-03-2007 microε συνδιοργανωτές το ΚΕΧΟΛΠ την ΕΕΛ και το laquoΧοροστάσιraquo

Τ

Α

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 5 φίλο του ποιητή Χρήστο Μπουρονίκο ζωγράφο και σχεδιαστή γιο αντάρτη του ∆ΣΕ που σκοτώθηκε στη microάχη τής Φλώρινας το 1949 Μα η microέρα το σκορπά το microυστικό της Κι είπε laquoσκοτάδι

ας γίνει ας γίνει φόβοςraquo Ακούστηκαν χτυπήmicroατα στην πόρτα

Με των αλόγων τα φαντάσmicroατα περνούσαν οι νεκροί Σηκώθηκε microια λύ-

πη Κι όλοι το ΄νιωσαν ndash ο microάγος είχε φτάσει Τότε πέρασαν χρόνια Τrsquo άλογα microατωmicroένα και τρελά

κατέβαιναν στους κάmicroπους έπεφταν στrsquo αποσπάσmicroατα Όmicroως ο microά-

γος σώπαινε Τίναζε microοναχά τα δάχτυλά του τραβούσε αόρατα σκοι-

νιά Ώσπου ανοίξανε τα σπλάχνα του και βγήκε το βαmicroπάκι

Ύστερα έπεσε microrsquo αφρούς Κι ήρθε η Σελήνη όmicroορφη microε microαύρα

της φωτιάς microου τραγουδούσε το αίmicroα Κατέβαιναν οι άγγελοι της

λύπης πέφταν τουφέκια φύσαγε laquoΤώρα θα microπεις στο γκρίζοraquo είπε

ο microάγος Τότε πέρασαν χρόνια και στις πόλεις εφάνηκα Είδα τα σάβανα

στους δρόmicroους τα σκυλιά κι αυτόν τον microουσουλmicroάνο microε την τίγρη

Τον έγδερνε σιγά - σιγά τον διαιρούσε Με τα microαλλιά στην άmicromicroο θρόισε

laquoΤrsquo όνοmicroά της ρωτώ ndash άνθος ή άλογοraquo Τα πέταλά σου ήτανε πατρίδα

Τώρα τα ξέραmicroε όλα Μόνο το πρόσωπό της δεν είδαmicroε Και microόνο την

κάmicroα της Το κλάmicroα της ακούαmicroε τη νύχτα κέρινο χέρι το lsquoγλειφαν

σκυλιά Ποιο βυζί και ποιο γάλα ένα στέρφο πουλί microόνο ήτανε laquoΌλα

χαθήκαν χάθηκανraquo έλεγε ο microάγος Κανείς κανείς δεν ράγισε Σε θεοσκοτεινή σπηλιά παίζαν το φόρεmicroά της

ενώ στους δρόmicroους δείχναν το κεφάλι της

Πήρε να λιώνει ο microάγος και να σώνεται laquo∆ος microου το δαχτυλίδι σουraquo

του είπα Το `βγαλε και το πέταξε σε σκοτεινό ποτάmicroι Ακούστηκαν

οι πετεινοί και το θαύmicroα εσκόρπισε Είδα κορmicroιά στον ποταmicroό αυτό

microόνο πρόφτασα Κι είδα τα σκέλια του βουνού ανοιχτά και ταράζονταν

Έβγαινε microε κεφάλι microατωmicroένο η microέρα laquoΌλα γράφονται πάλι όλα

γράφονται πάλιraquo εψιθύρισα

όνο λίγες πολύ λίγες παρατηρήσεις προτί-θεmicroαι να κάνω ως προς τα φυσιογνωmicroικά

στοιχεία τής γενέτειρας γης και τής Ελλάδας γενι-κότερα στο ποίηmicroα που microόλις διαβάσαmicroε Ο microετα-φυσικός κόσmicroος του παραmicroυθιού και προπαντός

των παραλογών παρελαύνει microε επιτυχία στους στίχους και δέ-νεται θαυmicroάσια microε τα θέmicroατα του Μπράβου Το καθόλου ευ-κολονόητο ίσως και το σκο-τεινό ύφος του λόγου απορρέει άmicroεσα από τον κόσmicroο του microε-ταφυσικού και της παράδο-σης δηmicroοτικής και λόγιας Ακόmicroα και από το αποσπασmicroα-τικό του ελλειπτικού λόγου του Λίγο πιο συγκεκριmicroένα laquoΜε των αλόγων τα φαντάσmicroατα περνούσαν οι νε-κροί Σηκώθηκε microια λύπηraquo Να τι λέει κι ο λαός στη ∆εσκάτη στα Γρεβενά σrsquo ολόκληρη την Ελλάδα

-Γιατί ΄ναι microαύρα τα βουνά και στέκουν βουρκωmicroένα Μην άνεmicroος τα πολεmicroά microήνα βροχή τα δέρνει

-Ούδrsquo άνεmicroος τα πολεmicroά κι ουδέ βροχή τα δέρνει Μόνε διαβαίνει ο Χάροντας microε τους αποθαmicroένους

Σέρνει τους νιους από microπροστά τους γέροντες κατόπι τα τρυφερά παιδόπουλα στη σέλα αραδιασmicroένα

Παρακαλούν οι γέροντες κι οι νιοι προσγονατίζουν και τα microικρά παιδόπουλα τα χέρια σταυρωmicroένα

-Χάρε microου διάβrsquo από χωριό κάτσε σε κρύα βρύση να πιουν οι γέροντες νερό κι οι νιοι να λιθαρίσουν και τα microικρά παιδόπουλα λουλούδια να microαζώξουν

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip ή

Ο Χάρος τους εmicroάζωξε σε microια καηmicroένη ράχη

Κι ακόmicroα Βλέπω το Χάρο κι έρχεται καβάλα στrsquo άλογό του

microαύρος είναι microαύρα φορεί microαύρο `ν` και τrsquo άλογό του microαύρο και το σπαθάκι του που ΄ρχεται να microε κόψει

εν έχω σκοπό να σας φορτώσω microε στίχους microοιρολογιών εξάλλου σας είναι γνωστοί αλ-

λά θέλω να δώσω microια γεύση να κάνω κάποιες νύ-ξεις και να σας κοινωνήσω microε πηγές απrsquo όπου ά-ντλησε νερό ο Μπράβος για τη δική του ποίηση Το νερό το έmicroπασε στους στίχους του αφού το πέρασε από δικά του φίλτρα στο ρακοκάζανο έβαλε λογιών - λογιών σταφύλια δικά του και ξένα κι έβγαλε το απόσταγmicroα της καθαρά πια δικής του ρακής Και microια ακόmicroα νύξη laquoΏσπου ανοίξανε τα σπλάχνα του και βγήκε το βαmicroπάκιraquo γράφει ο Μπράβος Ο Σολωmicroός από τη δική του microεριά έλεγε στη δική του ποίηση πιο συγκεκριmicroένα στον Λάmicroπρο

Σκύφτουν πολύ κρυφοmicroιλούν και σειέται το βαmicroπάκι που λες και ξεκολλιέται

Αλλού Φτυούνε τα χείλη σαν από φαρmicroάκι microέσα του επήε το νεκρικό βαmicroπάκι

Στο τρίτο microέρος Κι ακόmicroα λέει πως κυνηγιέται ακόmicroα

Μ

∆

Ο ποιητής Χρήστος Μπράβος

6 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

τα βαmicroπάκια του χάρου ακούει στο στόmicroα

Επαναλαmicroβάνω microια microικρή γεύση και δυο - τρεις νύ-ξεις κάνω για να υπογραmicromicroίσω τον διάλογο που κά-νει ο ποιητής microε την παράδοση Ας microην ξεχνάmicroε ότι από το διάλογο microε τη δηmicroοτική ποίηση των προϊ-στορικών χρόνων βγήκαν τα δύο πρώτα microέγιστα ε-πικά ποιήmicroατα ndash η Ιλιάδα και η Οδύσσεια ∆άνεια και προπαντός διδάγmicroατα από τις δυο microεγάλες πα-ραδόσεις δεν χρησιmicroοποιεί microόνο εκείνος που δεν ξέ-ρει τα έργα τους ή που δεν microπορεί δηmicroιουργικά να αφοmicroοιώσει τις αξίες τους και να τις εντάξει φυσιο-λογικά στα κείmicroενά του Σε αυτή την περίπτωση δεν microιλάmicroε για συγγραφείς αλλά microόνο για αδιόρθωτους και τυχάρπαστους και microανιώδεις στιχοπλόκους

ποίηση όσο πιο οργανωmicroένη και καλλιεργη-microένη είναι τόσο πιο πολύσηmicroος ο λόγος της

Τα έργα του Μπράβου για να κατανοηθούν σωστά και πλήρως πρέπει να διαβάζονται πολλές φορές Όπως και κάθε έργο τέχνης Και microόνο όταν ο ανα-γνώστης ακόmicroα περισσότερο ο microελετητής ξεφύγουν από την επιφάνεια προχωρήσουν στο εσωτερικό των στίχων στροφών ποιήmicroατος microόνο τότε θrsquo αρχίσουν να υποπτεύονται την ύπαρξη και την αισθητική λει-τουργία τού ποιητικού λόγου Με την προϋπόθεση ότι ο αναγνώστης θα βρίσκεται κοντά αν γίνεται και microέσα στον πυρήνα τού κλίmicroατος όπου ο ποιητής α-ντέγραφε έγραφε και δηmicroιουργούσε νέες καλλιτε-χνικές καταστάσεις που σε καmicroιά περίπτωση δεν microπορούν να αποτελούν απλή φωτογράφησή τους Κι ακόmicroα να ξέρει καλά αν γίνεται άριστα την εποχή στην οποία αναφέρονται οι στίχοι τού Μπράβου Γιατί κατά τον Σεφέρη laquoΟ microεγάλος καλλιτέχνης δεν είναι της εποχής του είναι αυτός ο ίδιος η εποχή τουraquo Κι αληθινά συνεχίζει ο Σεφέρης laquoη ζωή τού ποιητή αυτό το σύνολο των εντυπώσεων αντιδρά-σεων που είναι το υλικό τού έργου του είναι συνάmicroα ένα κοmicromicroάτι της ανθρωπότητας που τον περιστοιχίζει microε τους καηmicroούς της τους πόνους της το microεγαλείο της τους εξευτελισmicroούς της (hellip) Η ιδέα microου είναι πως ο γερός τεχνίτης είναι από τα πιο υπεύθυνα όντα που γεννιούνται επί γης Σηκώνει την ευθύνη microιας πάλης ζωής και θανάτουraquo Και τελειώνει ο Σεφέρης το microικρό σε όγκο (τρεισήmicroισι σελίδες) έργο microε τον τίτλο laquoΗ τέχνη και η εποχήraquo microε τη φράση ndash πρότα-ση laquoΟι ευθύνες αρχίζουν από τα όνειραraquo (265 267) Και τώρα νοmicroίζω είmicroαστε περισσότερο έτοιmicroοι να ακούσουmicroε το ποίηmicroα τού Μπράβου laquoΉmicroερος ύ-πνοςraquo που το αφιερώνει στον Χρήστο Κεραmicroίδα Μόνο που ούτε για ύπνο κι ακόmicroα περισσότερο για ήmicroερο ύπνο microας microιλάει ο Έλληνας ποιητής από τη ∆εσκάτη Γρεβενών

Χιόνι σεντόνι τρυφερό για του φιδιού τον ύπνο Χιόνι και πένθιmicroο σκυλί βραχνός προφήτης

Με νύχια παγωmicroένα ο λύκος κρύβεται Με φόβο οι ζωντανοί την πόρτα κλείνουν

Κυττάς απrsquo το παράθυρο καπνίζουν τα πηγάδια Χιόνι κι ανάψαν τη φωτιά στον κάτω κόσmicroο

Ο κυνηγός στο πέρασmicroα το σπίρτο πίνει Τον λύκο που εχύmicroηξε πίσω του δεν τον βλέπει

Νύχτα microε πένθιmicroο σκυλί στον σάπιο φράχτη Κι οι πεθαmicroένοι ακούν και περιmicroένουν

Θα συνιστούσα έχοντας κατά νουν αυτά που είπαmicroε για το ποίηmicroα laquoΉmicroερος ύπνοςraquo να τα θυmicroάται ο αναγνώστης κι όταν θα διαβάζει και το ποίηmicroα microε τον τίτλο laquoΚήποςraquo για να microην πω κι όλα τα ποιήmicroα-τά του

ολmicroώ να υποστηρίξω microια παρακινδυνευmicroένη άποψη στην οποία καταλήγω όχι χωρίς βα-

σανιστικές σκέψεις Ο Χρήστος Μπράβος που έζη-σε στη ∆εσκάτη ίσαmicroε τη microέρα που οι σπουδές του σε ΑΕΙ τον ανάγκασαν να περάσει στην Πάτρα και microετά για δουλειά στην Αθήνα και που αυτή η εσω-τερική προσφυγιά κράτησε ως το τέλος της σύντο-microης ζωής του του δηmicroιούργησε εκείνες τις συνθήκες που ήταν και οι καταλληλότερες για τη σύνθεση ποιηmicroάτων microε θέmicroατα και καταστάσεις από τη ∆ε-σκάτη και microάλιστα microιας πολύ συγκεκριmicroένης επο-χής του δραmicroατικού τέλους της Εθνικής Αντίστα-σης και της τραγικής πορείας του Ελληνισmicroού στον Εmicroφύλιο που τον επέβαλλαν τον εξόπλισαν και τον καθοδήγησαν οι Άγγλοι ιmicroπεριαλιστές στη συνέ-χεια οι Γιάνκηδες microε τη δύναmicroη και την ανελέητη χρήση των όπλων δυο ldquoκοτζαmicroάνrdquo ολόκληρων αυ-τοκρατοριών Η Ελλάδα βρέθηκε κυριολεκτικά στον γκρεmicroό Έτσι ο Χρήστος Μπράβος δεν είναι καθόλου γενικός κι αφηρηmicroένος microέσα στον λόγο του microε καθαρά ποιητικά microέσα και τρόπους αναδη-microιουργεί τις τύχες των lsquoλυπηmicroένωνrsquo Γιατί microόνο αυ-τοί ενδιέφεραν τον ποιητή οι κυνηγηmicroένοι από τη νέα τάξη πραγmicroάτων στον Εmicroφύλιο και τη microεταπο-λεmicroική Ελλάδα Μερικά παραδείγmicroατα από τα laquoΣη-microεία και τέραταraquo

Με κόσκινο εmicroάζεψαν το αίmicroα

Άλλοι είπαν τον είδαν νεκρό στο Βίτσι άλλοι ζωντανό στην Τασκένδη

Αυτά που ΄φύγαν αίmicroατα αυτά που ήρθαν χιόνι

Άλογα microαύρα στο σκοτάδι

Ως τη συντέλεια της microνήmicroης

Ηλίας Κεφάλας ε αρκετά ποιήmicroατά του ο Θεσσαλός ποιητής δίνει φυσιογνωmicroικές εικόνες από την ιδιαίτε-

ρη πατρίδα του Αυτό από τη microια microεριά ενώ από την άλλη όλο και πιο πολύ όλο και πιο συχνά δη-

Η Τ

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 7 λώνει την επιθυmicroία του να φύγει από την πρωτεύου-σα και να επιστρέψει στο γενέθλιο τόπο Κι αυτό microε τον καιρό του γίνεται έmicromicroονη ιδέα και πανίσχυρη θέληση Συνεχίζω microrsquo αυτό το δεύτερο σηmicroείο Στη δεύτερη κιόλας ποιητική συλλογή microε τον τίτλο laquoΜεταλλαγή στο απροσδόκητοraquo (1982) διαβά-ζουmicroε το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή κι απέραντηraquo όπου ο Ηλίας Κεφάλας microας δίνει και τις δύο δια-στάσεις κατά την ποιητική microαρτυρία και κατα-γραφή τους Ως προς την αναδηmicroιουργία της φυ-σιογεωγραφικής και ιστορικής microορφής τού τόπου του ο ποιητής κάνει σχεδόν τη δουλειά τού ζω-γράφου παρατηρεί στοχάζεται και ζωγραφίζει όχι microε την πρόθεση τής φωτογραφικής αποτύπω-σης αλλά της καλλιτεχνικής αναδηmicroιουργίας ldquoε-ντυπώσεων και αντιδράσεωνrdquo Χωρίς τις συγκε-κριmicroένες παραστάσεις του τόπου του που προήλθαν από προσωπικές εmicroπειρίες το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή και απέραντηraquo είτε θα ήταν αδύνατο να γραφτεί είτε η απεικόνιση θα έπαιρνε εντελώς δια-φορετικούς δρόmicroους Θα ήθελα όmicroως να προτείνω τη microερική ανασύσταση της πορείας του προς την ε-πιστροφή στα πάτρια εδάφη που δεν ήταν απλή αλ-λά σύνθετη βασανιστική και χρονοβόρα

Θεσσαλία microικρή - microικρή Θεσσαλία απέραντη

Ξανθή και ηλιοκαmicromicroένη Με τον παφλασmicroό της δικής σου θάλασσας

που microε καλεί Με την αγρυπνία των δικών σου αρχαίων θεών

που microε φωνάζουν πίσω helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Εκεί που τα παράξενα όνειρα έπαιρναν φωτιά κάτω από το πελώριο φεγγάρι των βάλτων helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Θεσσαλία microικρή - microικρή microια χούφτα λάσπη Μια χούφτα πίκρες

Γη της φωτιάς και του νερού Πατρίδα microου Θεσσαλία απέραντη

έρχοmicroαι πάλι πίσω

αντάζοmicroαι να έγινε κατανοητό ότι η οποια-δήποτε περιγραφή από τις δυο που ονοmicroά-

σαmicroε εmicroπεριέχει αυτόmicroατα και υποχρεωτικά στοι-χεία και της άλλης ενώ δείχνουν το πρόσωπό τους κι άλλες λιγότερες ή περισσότερες απροσδιόριστες στη γλώσσα των αριθmicroών Να και στίχοι από το ποίηmicroα laquoΗ κάθοδος των Θεσσαλώνraquo από τη συλ-λογή laquoΣκοτεινός microαγνήτηςraquo (1989)

Μαύρα πουλιά σκεπάζουν σιωπηλά τον ουρανό οι Θεσσαλοί microεταναστεύουν ξαφνικά προς νότο

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φτάνουν στις πόλεις που επαγγέλλονται πολλά

θαmicroπώνουν microπρος στα φωτισmicroένα microαγαζιά helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Γίνονται αδέξιοι microάστοροι και βιαστικοί οικοδόmicroοι κτίζουν ντουβάρια που στραβώνουν άσχηmicroα

σαν έρηmicroα χωράφια κακοφυτρωmicroένα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Κι εκεί που λεν για τα σπαρτά και τα παλιά πετούmicroενα αναλαmicroβάνονται ξανά ψηλά στους ουρανούς

αφήνουν πίσω τις microεγάλες πόλεις microε τις λεωφόρους ωραίοι και άχραντοι ανέρχονται οι Θεσσαλοί

στον δρόmicroο της επιστροφής προς τις πλατιές πεδιάδες

Θαρρώ πως δεν θα δυσκολευτούmicroε καθόλου να αναγνωρίσουmicroε στους παραπάνω στίχους τη σχε-δόν αντανακλαστική αναπαράσταση εκείνου του εmicroφυλιακού και microετεmicroφυλιακού microεταναστευτικού κύmicroατος που σάρωσε και ερήmicroωσε την ύπαιθρο microετατρέποντάς την σε οικισmicroούς γερόντων αφού οδήγησε τεράστια πλήθη προς τις πόλεις στο εσω-τερικό και το εξωτερικό της χώρας microας - πάmicroφθη-νη εργατική δύναmicroη για τον δικό microας και τον ξένο καπιταλισmicroό Και microοιάζει σα να microη βολεύεται ο ποι-ητής ή να microην αρκείται microε απεικονίσεις των Θεσσα-λών γενικά επιστρέφοντας συχνά - πυκνά στο προ-σωπικό δράmicroα του Τρία χρόνια πριν έγραφε το ποί-ηmicroα laquoΣτο δάσοςraquo από τη συλλογή laquoΤα φύλλα του νερούraquo (1986) που το παρουσιάζω ολόκληρο

Πρέπει να γυρίσω στο δάσος microε τα αρχαία βελάσmicroατα

Εκεί που κατοικεί ο κότσυφας microε τη σοφή αρκούδα

Μέσα στον θαmicroπό καθρέφτη τού πυριτόλιθου να δω το πολλαπλά κατεστραmicromicroένο

πρόσωπό microου

∆εν έχω πρόσωπο microονάχα microνήmicroη γκρεmicroισmicroένη σε βάραθρα Όmicroως

στο δάσος microε τα κατοικίδια του θεού θα ανακτήσω και πάλι την παλιά microου αίγλη

ο 1992 γράφει δυο ποιήmicroατα που αργότερα τα συmicroπεριλαmicroβάνει στη συλλογή laquoΛόγος και

αβεβαιότηταraquo (1997) Τρεις καταληκτικοί στίχοι από το ποίηmicroα laquoΨιχάλαraquo

Να φύγω θέλω microε τον microονόκερο της χαραυγής Με δυο ζευγάρια microυθικές οπλές να σηmicroαδέψω

τrsquo αστραφτερά λιβάδια

Κι από το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία γη microουσκεmicroένηraquo προ-τείνω τους τελευταίους 6 στίχους

Θα πάρω τα microάτια microου microια microέρα και θα γυρίσω νrsquo απλωθώ

microέσα στον λιγοθυmicroισmicroένο κάmicroπο να διαλυθώ microέσα στο προαιώνιο σούρουπο

εκεί που microένουν πάντοτε ανοιχτές

Φ Τ

8 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

οι πύλες τής αιώνιας θλίψης

Το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo γραmicromicroένο στο χωριό του ποιητή microε ηmicroεροmicroηνία 11 - 12 6 - 1998 από τη συλλογή laquoΤα microνήστρα της Αβύσσουraquo (2003) ξε-χωρίζω και πάλι τους τελευταίους στίχους όπου ο ποιητής συνοmicroιλεί microε το ποτάmicroι της πατρίδας του και της ιστορίας - microυθικής και ιστορικής περιόδου Θεσσαλίας και Ελλάδας

Κι εγώ να ΄ρθω microέσα στα microουχλιασmicroένα γένια σου σα βρέφος που γέρασε πρόωρα χωρίς να χορτάσει το

κλάmicroα του και σrsquo όλο το ποτισmicroένο microε ιώδιο στέρνο σου

να γίνω ατmicroός των εκβολών και άρτυmicroα κρυσταλλικό του αλατιού σου

ο ποίηmicroα laquoΑκινησίαraquo που το έγραψε επίσης στο χωριό του ο Κεφάλας δεν θα το σχολιά-

σω εmicroπιστευόmicroενος στην κατανόηση και ερmicroηνεία του ακροατή - αναγνώστη που το εντάσσω κι αυτό στους ειδικούς προβληmicroατισmicroούς microου κατά την πα-ρουσίαση του γενικού όσο και συγκεκριmicroένου θέ-microατος της σηmicroερινής οmicroιλίας microου

Ήτανε σούρουπο κι όλο έλεγα να φύγω

Μέσα στη microνήmicroη microου microια λίmicroνη γυάλιζε ακίνητη κρυσταλλωmicroένη Πίσω της έφεγγαν κυδωνιές

microrsquo όλα τα χρόνια microου αναmicromicroένες Στοίβαζα τrsquo άνθη τους ο έρηmicroος και πέρα το νερό ποτάmicroι ρέκαζε microrsquo όλα τα κλάmicroατα

της πέστροφας στην ξέρα του

Τότε σηκώθηκε και από τότε σηκωmicroένο πάντα βλέπω ένα σπίτι να περνάει στον ορίζοντα Πετάει το παλιό σπιτάκι microου microε τα καλάθια του απλωmicroένα

και τα τρύπια ρούχα

Που βρέθηκε πως σώθηκε και microrsquo όλα τα συmicroπράγκαλα ανεmicroίζει

Που πάει εγκαταλείποντας όλους τους εγκαταλειmicroέ-νους

∆ιψάει και που θα βρει νερό Πεινάει και που θα βρει

σταράκι για τrsquo αmicroπάρια του Με τrsquo αδειανό κελάρι τρέmicroει στον ορίζοντα

Χώmicroατα πέτρες σαπισmicroένα ξύλα πέφτουν στο κεφάλι microου

Σκόνη από κεραmicroίδια Φωνές που έmicroειναν

αρόmicroοια λόγια αλλά και στίχους σαν και κείνους από το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo microπορεί να

συνθέσει ο άνθρωπος που διατήρησε σταθερή και ατόφια την παιδική αmicroεσότητα της παρατήρησης microε όλη τη ζεστασιά των αισθήσεων και τον πειθαρχη-microένο υπολογισmicroό του στοχασmicroού Και τα δύο microετα-τρέπονται σε ποιητικές εικόνες σε συmicroβολισmicroούς

σπάνιας περιεκτικότητας και αισθητικής οmicroορφιάς Το πανέmicroορφο microωσαϊκό των πολλών σχηmicroάτων των χρωmicroάτων microε τις διαφορετικές γραmicromicroές του ποταmicroού και της ποιητικής ευφορίας Η φαντασία κράτησε και θέτει σε ποιητική λειτουργία τις πολλές και ολο-ζώντανες microνήmicroες όλων των ως σήmicroερα ηλικιών που έζησε ο Ηλίας Κεφάλας τις εmicroπειρίες από την ασυ-νήθιστη θέλω να πω την ποιητική ζωή

Νίκος Γρηγοριάδης

Συχνά ρωτούν (ιδιαίτερα microαθητές και φοι-τητές) τί χρειάζεται για να γίνει κανείς συγγραφέας - πεζογράφος ή ποιητής Προσωπικά θα απαντούσα έτσι απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο άνθρωπος αυτός να έχει περάσει στη ζωή του από 40 κύmicroατα Και να microείνει ζωντανός και έτοιmicroος για καινούριες περιπέτειες χωρίς να ξέρει από πριν που θα τον βγάλουν Πρέπει να τον έχει ψήσει καλά η ζωή Και παραπέρα να έχει κρατήσει σταθερά στη microνήmicroη του όσο γίνεται περισσότερες και κατάλ-ληλες για τη συγγραφή βιβλίων εικόνες της ζωής Ε χρειάζεται βέβαια και ταλέντο Για να microπορέ-σει να αναδηmicroιουργήσει σε τέχνη τις περιπέτειες τα δράmicroατα και τις τραγωδίες τις χαρές τις λύπες και τις ελπίδες της ζωής και να τις περάσει στις σελίδες των διηγηmicroάτων των microυθιστορηmicroάτων των ποιητικών συλλογών Είναι ο άνθρωπος που καλλιεργεί σε καθηmicroερινή βάση το ταλέντο του Αυτός όχι θα γίνει αλλά είναι συγγραφέας Πιο κοντά στο θέmicroα microας ο Ποντιακός Ελληνισmicroός πέ-ρασε από φουσκοθαλασσιές και φουρτουνες microονα-δικές Όταν κανείς δεν φανταζόταν ότι οι άνθρω-ποι αυτοί θα microπορούσαν απλώς και microόνο να κρα-τηθούν στη ζωή Αλλά ότι θα microεγαλουργούσαν κιόλας αυτό βρισκόταν microόνο στον χώρο της αρ-ρωστηmicroένης φαντασίας Και να που η ζωή είναι πιο πλούσια κι από την πιο πλούσια φαντασία Από ζωή του χτες microετατρέπεται σε Νέα σε ζωή του Σήmicroερα Εκείνοι που κατόρθωσαν να microετατρέ-ψουν την τρικυmicroισmicroένη ιστορία των Ποντίων σε ζώσα microνήmicroη και τη microνήmicroη σε καλλιτεχνικό έργο είναι οι συγγραφείς αυτού του εκλεκτού κοmicromicroα-τιού του Ελληνισmicroού Ανάmicroεσα σrsquo αυτούς είναι και ο ποιητής Νίκος Γρηγοριάδης ∆ιαβάζω τους πρώ-τους τρεις στίχους από το ποίηmicroα laquoΝόστοςraquo

Κι έστησα το κονάκι σου του Πόντου στην κορυφή Κιλκίς

Και σrsquo έκλεισα microέσα όπως σε παλάτι microνήmicroηςhellip

υτά γράφει ο ποιητής που γεννήθηκε στην Ελλάδα στο Κιλκίς Οι αφηγήσεις γονιών

παππούδων και χωριανών έγιναν κατά ουσιαστικό τρόπο microνήmicroες σάmicroπως από προσωπικές εmicroπειρίες γιrsquo αυτό και συνεχίζει στο ποίηmicroα laquoΗ νέα ζωήraquo

Επειδή και το φεγγαρόφωτο

Τ

Π Α

Ο ποιητής Μιχάλης Γκάνας

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 9

σήκωνε σε σκοτεινά κύmicroατα τό `να σπίτι και τrsquo ακουmicroπούσε απαλά πάνω στο άλλο

ξανά και ξανά ωσότου όλο το χωριό γέmicroιζε Μαύρη Θάλασσα

microε τα δελφίνια να γλιστρούν δοξαριές στις χορδές της λύρας Και να προβάλουν τότε

ένας - ένας στη σειρά οι γλεντοκόποι και ν΄ ανεβαίνουν

microε τους ατmicroούς της νοσταλγίας τους στον ουρανόhellip

νας κόσmicroος βασανισmicroένος κυνηγηmicroένος από τις πανάρχαιες πατρικές εστίες του

κουτσουρεmicroένος και microατωmicroένος ξαναζωντανεύει στην ποίηση του Γρηγοριάδη και παραmicroένει έτσι ζωντανός ακmicroαίος και microαχόmicroενος για τα δίκαια της ιστορίας και της microοίρας του Ο συmicroβολισmicroός παίρνει τα συγκεκριmicroένα συmicroβάντα και τα δίνει διαχρονική αξία και ύπαρξη

Αυτά τα πρόσωπα των πεθαmicroένων δεν τrsquo αναγνωρίζω πια Και δεν είναι η κακοποίηση τα βγαλmicroένα microάτια

τα κοmicromicroένα αυτιά

Άγιε ∆ηmicroήτρη microου κι Αϊ - Γιώργη microε το τουφέκι και τα φυσεκλίκια

microε τα θεριά σκοτωmicroένα στα πόδια σας όσο κι αν πασχίζουν να σας microεταβάλουν σε ληστές εmicroείς θα ερχόmicroαστε κρυφά

να προσκυνούmicroε

Θα θυmicroόσαστε βέβαια όταν στην αρχή της ανακοί-νωσης στα φυσιογνωmicroικά στοιχεία της γενέτειρας γης στο έργο ποιητών microας συmicroπεριλάmicroβανα και την ιστορία προσωπική και οmicroαδική κάθε ατόmicroου και τόπου Γιατί ας πούmicroε οι ποιητές τής ηθογραφίας περιορίζονταν - κυρίως - στην καλλιτεχνική αναπα-ράσταση της φύσης γεωργικών και βουκολικών σκηνών του χωριού και της στάνης για να θυmicroη-θούmicroε τον Κρυστάλλη Η πολιτική κοινωνική και εθνική ιστορία microε τους ειδικούς και σε βάθος ειπω-microένους προβληmicroατισmicroούς της είναι έργο κατοπινών γενιών στην ελληνική αλλά και στην παγκόσmicroια ιστορία Ο Νίκος Γρηγοριάδης την παρακολουθεί και την πραγmicroατεύεται στους στίχους του βήmicroα προς βήmicroα Έτσι στο ποίηmicroα laquoΥπεύθυνη δήλωσηraquo ση-microειώνει για microια συγκεκριmicroένη φάση τής πορείας του Ελληνισmicroού

Όχι δεν είmicroαι του Θεοδώρου είmicroαι απλώς Γρηγοριάδης

υποψήφιος τής Στρατιωτικής Ιατρικής

Ο Θεόδωρος πέθανε εδώ και τρεις microήνες Ότι γνωρίζω απrsquo αυτόν είναι τα κρυοπαγήmicroατα

από τα άθλα του στην Αλβανία

το αυστηρό του ήθος και τα παράσηmicroα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Σβήστε τον κι εσείς αν σας ενοχλεί αν δε χωράει στο πιστοποιητικό

της Νοmicroιmicroοφροσύνης

Η ειρωνεία διατρέχει όλους τους στίχους και πα-ραmicroένει καυστική Στις στροφές τού ποιήmicroατος laquoΤα τραγούδιαraquo παρελαύνουν άλλες ιστορικές microνήmicroες των νεότερων Ελλήνων από τα χρόνια της microετααλβανικής εποποιίας Εδώ όmicroως αναδει-κνύεται σε όλο το microεγαλείο του το ζήτηmicroα της ζωής νεκρών ή εποχών που πέρασαν αλλά που συνεχίζουν να ζουν στη συνείδηση των ζώντων εν microέρει κάπως διαφορετικά και το πιθανότερο πιο έντονα

Πως γίνεται κι ακούω τα τραγούδια εκείνοι έχουνε πεθάνει κι έχουν θαφτεί

microε τrsquo άρmicroατά τους στα βουνά

Ο νέος που microιλούσε απrsquo το microπαλκόνι αποmicroακρύνεται microε microεγάλες κινήσεις

microέσα στη νύχτα φορτωmicroένος άρmicroατα Οι άλλοι κρύβονται και κοιτάζουν microέσα από κρυψώνες κι υπόγεια παράθυρα

Όσοι πιάστηκαν έχουν microια microνήmicroη σαν ατζέντα ηmicroερολογίου

Ακόmicroη και οι ποιητές έχουνε χάσει πια την ακοή τους

αρρώ πως ο ορισmicroός που έδωσε για τον εαυ-τό του ο Κωνσταντίνος Καβάφης λέγοντας

ότι είναι ιστορικός ποιητής ισχύει πλήρως και για τον Γρηγοριάδη Με την πλατιά σηmicroασία του όρου microε το βάθος και τη διάρκεια της ιστορικής αλήθειας που εξισώνεται microε τη ζωή του τόπου και των αν-θρώπων του Με αυτή την καθαρά δική του ιδιότητα και ιδιαιτερότητα οι στίχοι του Νίκου Γρηγοριάδη λειτουργούν microε όλα τα δικαιώmicroατά τους στη σηmicroε-ρινή ανακοίνωση καταλαmicroβάνοντας την τιmicroητική θέση που τους αρmicroόζει

Μιχάλης Γκανάς Θέλω να υπογραmicromicroίσω κάτι η σειρά εξέτασης και παρουσίασης των σηmicroερινών ποιητών δεν έχει αξιολογικό χαρακτήρα Επιλέγονται microέσα από πολλούς οmicroότεχνούς τους και ο καθένας τους προσθέτει κάτι το καθαρά δικό του κι ανεπανάληπτο στο laquoπαζλraquo της σηmicroερινής θεmicroατικής ενότητας Η θέση του καθενός είναι και

επιβεβληmicroένη και αναντικατάστατη Όχι πως εξα-

Έ

Θ

10 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ντλούmicroε το θέmicroα αλλά microόνο microια εικόνα του παρου-σιάζουmicroε Όπως οι άλλοι έτσι κι ο Γκανάς ξεχωρί-ζει ως προς τον τρόπο προσωπικής συmicromicroετοχής στα πεπραγmicroένα των στίχων του εξιστορεί κρατώντας κάποια απόσταση απrsquo όπου πολύ συχνά εξαφανί-ζεται η αmicroεσότητα τής αφήγησης και είναι σα να microιλάει για καταστάσεις δεύτερων ακόmicroα και τρί-των στην ποίησή του Αφήνει κατά κάποιον τρό-πο το υλικό του να κρυώσει ή να microπαγιατέψει microετά το παίρνει στα χέρια του και το πλάθει σε τέχνη του λόγου Και χωρίς να αρνείται πλήρως το πρώτο ενικό Χωρίς φτερά microονάχα microε τα χέρια microου ανεβαίνω

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φυσάω τον καπνό microου ίσια στα microάτια τrsquo ουρανού

Καmicromicroένη σοδειά τα χρόνια που έζησα

Καmicroιά φορά microε έναν - δυο στίχους θίγει προβλήmicroατα σοβαρά όπως είναι η κατάσταση της προσφυγιάς microε την αmicroηχανία των λυρικών προσώπων που βρέθηκαν

ξεριζωmicroένα

Τί γυρεύεις εδώ ψυχή τραυλή microακριά απrsquo τα βοσκοτόπια της πατρίδας

ερίπου κατά τον ίδιο τρόπο αντιmicroετώπιζαν και οι λυρικοί ήρωες του Ηλία Κεφάλα πα-

ρόmicroοιες καταστάσεις Κοινό το πρόβληmicroα η εγκα-τάλειψη της υπαίθρου Και οι κοντόφθαλmicroοι πολι-τικοί microας ούτε το πήραν χαmicroπάρι ότι παραβίαζαν την πληθυσmicroιακή ισορροπία ανάmicroεσα στο χωριό και στην πόλη υποθηκεύοντας το microέλλον της χώ-ρας Κερδισmicroένος microόνο ο αχόρταγος ο άπληστος καπιταλισmicroός έβγαινε από την πανεθνική τραγωδία την ανίατη ψυχική αρρώστια των επόmicroενων γε-νεών Τα χέρια των αγροτών ήταν πάmicroφθηνα για microικρούς και microεγάλους επιχειρηmicroατίες Εύκολο και άφθονο το κέρδος Το χωριό όmicroως πέθαινε ή πιο σωστά πέθανε Πάνω στην καταστροφή του λέει ο καπιταλισmicroός εγώ θα χτίσω παλάτια Η καταστρο-φή ήταν διπλή καταστροφή του παραδοσιακού χωριού και αφαίmicroαξη της Ελλάδας Να microην ήταν άραγε κι αυτό στα προνοητικά (για τους απάτριδες καπιταλιστές) σχέδιά τους Η εσωτερική προσφυ-γιά λιγότερο το κακό Η οmicroαδική όmicroως φυγή ldquoστα πολλά εξωτερικάrdquo microετέτρεπε αυτόmicroατα την Ελλάδα πιο microικρή κοmicromicroένη στα microέτρα του ακίνδυνου για τους άλλους Κι όλοι γνωρίζουmicroε πολύ καλά ποιοι ακριβώς φεύγουν σε παρόmicroοιες περιπτώσεις Αυτή κατrsquo εmicroέ η ουσιαστική πλευρά της υπόθεσης microε τον καταmicroερισmicroό ευθυνών γιrsquo αυτή την τραγωδία και το έγκληmicroα απέναντι στην κοινωνία και το έθνος δεν απασχόλησε - σχεδόν - καθόλου τους περισσό-τερους ποιητές microας Περιορίστηκαν στην απλή κα-ταγραφή ποιητική βέβαια της κατάστασης και δεν τόλmicroησαν ή δεν microπόρεσαν να προχωρήσουν

στην αποκάλυψη των αιτιών ∆εν λέω για αναλύ-σεις κοινωνικού χαρακτήρα microε microέσα και τρόπους κοινωνιολογικούς Θα περίmicroενε όmicroως κανείς κά-ποιες νύξεις και ανοίγmicroατα ποιητικής υφής για να microπορέσει να κάνει τις δικές του επιλογές και προε-κτάσεις ο αναγνώστης Είναι όχι microόνο στις δυνατό-τητες της τέχνης αλλά και στις υποχρεώσεις της απέναντι στο κοινό της που ανυποmicroονεί να ανεβεί έστω και ένα σκαλί πιο ψηλά microαζί microε την αισθητική συγκίνηση ∆υνατοί πολύ δυνατοί οι στίχοι τού ποιήmicroατος laquoΤο σκυλίraquo που το αρχίζω microε τους εφτά τελευταίους στίχους τού αmicroέσως προηγούmicroενου ποιητικού κειmicroέ-νου

Ούτε αλαφρύ το χώmicroα ούτε βαρύ Η microάνα θά rsquoρθει να microας βρει την άλλη microέρα θα πάρει το λεωφορείο

microαύρο αρνί στο microνήmicroα σου θα βόσκει κλειστό το σπίτι για καιρό

τα δυο σκυλιά θα τα ταΐζουν οι γειτόνοι Ξένο ψωmicroί θα τρώνε τα σκυλιά microας

Και τώρα το ποίηmicroα laquoΤο σκυλίraquo

Τό lsquoνα σκυλί το σκότωσαν τrsquo άλλο το πήραν οι γειτόνοι

Βγαίνει τις νύχτες και κοιτάει το φεγγάρι microυρίζει στις microολόχες που τού `ριχνες ψωmicroί Ύστερα βρίσκει τον τορό κι έρχεται microε microουσούδα

όλο δροσιές στο microνήmicroα σου

Κάθεται στα πισινά κι ακούει Τrsquo άλλο σκυλί που αλυχτάει κάποιο διαβάτη

Η εικόνα τής ερήmicroωσης τού χωριού και πιστή αλλά ταυτόχρονα και δυνατή είναι Συγκινούν microε τον σχεδόν ωmicroό ρεαλισmicroό τους οι στίχοι Την ίδια στιγmicroή microε κάποιες σηmicroαντικές και πολύσηmicroες αποκαλύψεις ο Μιχάλης Γκανάς microπάζει τον ανα-γνώστη του στον σκοτεινό microα απόλυτα κατανοητό για τους γνώστες κόσmicroο της παράδοσης

Γύρισα για να δω κανένας

Μόνο στην άκρη το νερό θολό σηmicroάδια από θεόρατες πατούσες κι οι πέτρες γύρω του βρεγmicroένες

Πρόλαβα κι έκλεισα τrsquo αφτιά την ώρα πού `σκαγε το γέλιο του

ε ενότητα που είναι αφιερωmicroένη στον Κώ-στα Κρυστάλλη ο διάλογος microε την παράδο-

ση γίνεται πιο πυκνός σε εικόνες και συmicroβολισmicroούς που microπορούν να έχουν περισσότερες από microια σηmicroα-σίες και προορισmicroούς

Π

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 11 laquoΑκούγονται κουδούνια και βελάσmicroαταraquo laquoΜε τον σταυρό στο στήθος το λάδι στην ποδιά για τα καντή-λια των νεκρών Μαύρο αρνί βελάζει ανάmicroεσα στους θάmicroνους Φαίνεται χάνεται και πιάνεις τα πατερη-microάraquo

Όπως ο Χρήστος Μπράβος έτσι κι ο Μιχάλης Γκανάς συχνά - πυκνά προσφεύγουν στον διάλο-γο microε τα microοιρολόγια του τόπου microας το πιο πονε-microένο και τολmicroώ να υποστηρίξω το πιο καλλιεργηmicroένο για τούτο και το πιο ποιητικό microέρος των δηmicroοτι-κών τραγουδιών microας που τόσο φρόντισαν οι σο-φές και ταλαντούχες γυναίκες microας

Σrsquo ένα ξωκλήσι θα καώ λιώνοντας λιγοστό σκοτάδι προτού microε σβήσουνε

τα λαδωmicroένα χέρια του νεωκόρου Έτσι την πνίγουν τη φλόγα microάνα

όχι φυσώντας microην πάρουν οι ψυχές φωτιά

και λαmicroπαδιάσει ο κάτω κόσmicroος

έλω να κλείσω τη σηmicroερινή ανακοίνωσή microου microε στίχους του Μιχάλη Γκανά που microε καθα-

ρά δικό τους τρόπο αναφέρονται άmicroεσα αλλά τις περισσότερες φορές έmicromicroεσα στο θέmicroα της σηmicroερι-νής οmicroιλίας microου και να τονίσω πόσο πολλά και ου-σιαστικά microπορεί να πει ο ποιητής microέσα από τρεις σύντοmicroους στίχους του ποιήmicroατος microε τον καλά ζυγι-σmicroένο τίτλο και την τόσο επιτυχηmicroένη εννοιολογική φόρτιση

Εθνική Οδός

Από δω έφυγε η microισή πατρίδα για τα ξένα

Να και το ldquoόφελοςrdquo microε τα τόσο πικρόχολα σχόλια και τις υπονοούmicroενες εννοιολογικές προεκτάσεις

Αυτοί που έφυγαν σε δυο σε τρία καλοκαίρια θα γυρίσουν βαλίτσες

τρανζίστορ microαγνητόφωνα αφοπλισmicroένα κλαρίνα

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας

του Νίκου Μπαζιάνα

(συνέχεια από τη σελίδα 3)

σmicroός φώτιση φώτα Φώτης Φωτεινή διαφωτίζω διαφώτιση διαφωτιστής διαφωτισmicroός φωτεινός φωτεινότητα φωταγωγός φώσφορος φωσφορίζω φωταψία ξέφωτο φωτοχυσία φωτόσφαιρα φωτο-σβέστης φωτοβολίδα φωτογένεια φωτοφοβία φω-τοτυπία φωτοαντίγραφο φωτοδότης φωτόνιο (όρος της Φυσικής) φωτοπηξία φωτογραφία φωτοστέ-φανο φωτοσύνθεση φωτοσκίαση λυκόφως

Οίκος - Οικία - Σπίτι

Κατοικώ κάτοικος κατοικία microονοκατοικία πολυκατοικί-α αγροικία συνοικία συνοικισmicroός συνοικιακός παροικί-α πάροικος αποικία αποικιοκρατία αποικιοκράτης αποι-κισmicroός εποικισmicroός microέτοικος περίοικος συγκάτοικος συ-γκατοικώ συγκατοίκηση οικιστής οικουmicroένη κατοικη-microένος ακατοίκητος κατοικήσιmicroος νοικοκύρης νοικοκυ-ρά νοικοκυριό οικοδεσπότης οικοδέσποινα οικιακός οι-κείος ανοίκειος οικογένεια οικογενειάρχης οικογενεια-κός οικότροφος οικοτροφείο ένοικος ενοίκιο ενοικιάζω ενοικιαστής ενοικιοστάσιο οικόπεδο οικοπεδούχος οι-κοπεδοφάγος οικοδοmicroή οικοδόmicroος οικοδοmicroικός οικοδο-microήσιmicroος ανοικοδόmicroηση οικονοmicroία οικονοmicroικός οικονό-microος ανοικονόmicroητος διοικώ διοίκηση διοικητής διοικη-τήριο οικολογία οικολόγος οικοσύστηmicroα οικόσηmicroο οι-κουρώ οικόσιτα κατοικίδια Η λέξη σπίτι πιο οικεία καθηmicroερινής χρήσης έχει ελάχιστα παράγωγα σπιτάκι φτωχόσπιτο χαmicroόσπι-το σπιτίσιος σπιτονοικοκύρης σπιτονοικοκυρά σπιτόγατος σπιτόκοτα Θα φανταζόταν κανείς ότι από το αρχαίο ρήmicroα ειmicroί θα είχαmicroε στη νέα γλώσσα τόσα σύνθετα και παρά-γωγα Ειmicroί - είmicroαι Μετοχές ενεστώτος ων ούσα ον Πα-ράγωγα αυτών είναι Ουσία όντα ουσιαστικός ου-σιώδης επουσιώδης Παρά + ειmicroί - πάρειmicroι παρών παρούσα παρόν πα-ρόντα παρουσία παρουσιάζω παρουσιάζοmicroαι πα-ρουσιαστικό Από + ειmicroί - άπειmicroι απών απούσα απόν απουσία απουσιάζω απουσιολόγιο απουσιολόγος απόντα Συν + ειmicroί - σύνειmicroι συνουσία συνουσιάζοmicroαι Επιούσιος υπερούσιος περιούσιος περιουσία πε-microπτουσία εξουσία (εξ + ειmicroί) εξουσιάζω πληρεξούσι-ος αυτεξούσιος ανούσιος οmicroοούσιος Τα περισσότερα παράγωγα του laquoειmicroίraquo δηmicroιουργούνται από το θέmicroα laquoουσ-raquo της microετοχής Ενεστώτος του θηλυ-κού laquoούσαraquo Τα υπόλοιπα σχηmicroατίζονται από το θέmicroα laquoοντ-raquo της microετοχής του Ενεστώτος του αρσενικού και ουδέτερου laquoωνraquo laquoονraquo γενική όντος

Θ

Ντανιέλ Γιάκοτς

12 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

(συνέχεια από το τεύχος Νο 17)

Για microια πιο λεπτοmicroερειακή ανάλυση του χαρακτήρα του πολιτισmicroού και γενικά της τέχνης ιδιαίτερα στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία πρέπει να επι-στρέψουmicroε στην εξέταση της δοmicroής του προλεταριάτου της εποχής microας Το προλεταριάτο ακόmicroα από την αρχή της εmicroφάνισής του ξεχώριζε από τις προηγούmicroενες τάξεις των εργαζοmicroένων microε microια microεγαλύτερη επαγγελmicroατική ποικιλία Προλεταριάτο γενικά δεν υπάρχει υπάρ-χουν microόνο διάφορες επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου Το γεγονός αυτό εξηγεί εκείνη την ιδιοmicroορφία της ανάπτυξης όταν πολύ πιο εύκολα κάνει την εmicroφάνισή του στο προλεταριάτο η οmicroαδι-κή επαγγελmicroατική συνείδηση παρrsquo ότι η κοινή ταξι-κή Ο επαγγελmicroατικός διαχωρισmicroός του προλεταριά-του αποτελεί άmicroεση συνέπεια του επιπέδου και της δοmicroής της τεχνικής της ανάπτυξης των microέσων πα-ραγωγής Και καθώς στην εποχή microας συντελείται microια χωρίς προηγούmicroενο ανάπτυξη των microέσων παρα-γωγής microαζί microrsquo αυτό λαmicroβάνει θέση και η επαγγελ-microατική ανασύνταξη του προλεταριάτου Ταυτόχρο-να αυξάνεται ο αριθmicroός του καλλιεργηmicroένου διανο-ητικά προλεταριάτου αφού η σύγχρονη τεχνική απαιτεί όλο και περισσότερες γνώσεις Αυτή η δια-δικασία προκαλεί ορισmicroένες δυσκολίες και για τη microπουρζουαζία επειδή τώρα είναι κατά πολύ δυσκο-λότερο να εξουσιάζει και να διοικεί στον τοmicroέα της πολιτικής περισσότερο microορφωmicroένους εργαζόmicroενους και να τους microετατρέπει σε πειθήνιους microισθωτούς δούλους Η σύγχρονη όmicroως microπουρζουαζία προς το παρόν τα καταφέρνει καλά σε αυτόν τον τοmicroέα Και τώρα δε θα ήθελα να ασχοληθώ microε το σύνολο αυτών των προβληmicroάτων επειδή το να αναλύσει κανείς όλο αυτό το σύmicroπλεγmicroα δεν είναι στις δυνά-microεις και τις δυνατότητες ενός microόνο ανθρώπου Αυτά τα προβλήmicroατα αγγίζουν τον βασικό χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλισmicroού και για να microελετηθούν πρέπει να δηmicroιουργηθούν microεγάλες οmicroάδες θεωρητι-κών ndash microαρξιστών Αλλά το να προβεί σε διαπιστώ-σεις ως προς τη διαδικασία αυτή microπορεί κι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος αφού τα πάντα εκτυλίσσο-νται microπροστά στα microάτια του καθενός Η αγροτιά του χωριού ακόmicroα και στον σχετικά αναπτυγmicroένο καπιταλισmicroό αποτελούσε microια αρκε-τά σηmicroαντική οmicroοιογένεια σε επαγγελmicroατικό επί-πεδο Ο κάθε αγρότης σε συγγενικές φυσικές συν-

θήκες στο νοικοκυριό του εκτελούσε σχεδόν παρόmicroοια είδη εργασίας και κατείχε σχεδόν παρόmicroοιες γνώσεις στον χώρο της δικής του εργατικής δραστη-ριότητας Η κατανοmicroή εργασίας ήταν σχετικά microεγάλη ανάmicroεσα στα φύλα αυτό όmicroως δεν οδήγησε σε σηmicroαντική διαφορά στο χώρο των γνώσεων επειδή και τα ανδρικά και τα γυναικεία microέλη της οικογένειας είχαν πλήρη αντίληψη για το

είδος εργασίας του άλλου φύλου Απrsquo αυτό προκύ-πτει ότι στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του χω-ριού όλα τα microέλη της κοινωνίας microπορούσαν να συmicro-microετέχουν επί ίσοις όροις και η κατανοmicroή της καλλι-τεχνικής δραστηριότητας υπήρχε πρώτα απrsquo όλα α-νάmicroεσα στα δυο φύλα Μαζί microrsquo αυτό βέβαια η δια-φορά σε ταλέντο ανάmicroεσα στα microέλη του χωριού ή-ταν microεγάλη ξεχώριζαν οι περισσότερο ταλαντούχοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες οι παραmicroυθάδες οι χορευτές κοκ Αυτοί όmicroως δεν αποκόπηκαν από το υπόλοιπο microέρος του χωριού δεν microετατράπηκαν σε επαγγελmicroατίες Ουσιαστικά όλο το χωριό αποτε-λούσε ένα laquoκαλλιτεχνικό συγκρότηmicroαraquo και τα microεγα-λύτερα ταλέντα του χωριού σrsquo αυτό το συγκρότηmicroα εκτελούσε τους πιο σηmicroαντικούς ρόλους Παράλληλα microrsquo αυτό ακόmicroα στους microεσαιωνικούς χρόνους δρούσαν οι πλανόδιοι microίmicroοι και καλλιτέ-χνες που συmicromicroετείχαν στα παζάρια και τις εmicroπορο-πανήγυρες ενώ σε πολλές χώρες από καιρό τώρα έπαιζαν οmicroάδες τσιγγάνων οργανοπαικτών που δρούσαν όmicroως στο πλαίσιο της τοπικής δηmicroοτικής και λαϊκής τέχνης κι αποτελούσαν τρόπον τινά συmicroπλήρωmicroα προς αυτήν Από αυτές τις εmicroβρυώ-δεις microορφές δεν microπόρεσε τότε ακόmicroα να αναπτυχθεί microια δυνατή επαγγελmicroατική τέχνη Η δηmicroοτική καλ-λιτεχνική δηmicroιουργία του χωριού την εποχή του φε-ουδαρχισmicroού ακόmicroα και στο πρώιmicroο στάδιο του κα-πιταλισmicroού ήταν συνέπεια της δηmicroοτικής καλλιτε-χνικής αυτενέργειας και του ερασιτεχνισmicroού τόσο σε επίπεδο microορφής όσο και του περιεχοmicroένου αυτή διατρεχόταν από έναν προφανή αγροτικό ταξικό χα-ρακτήρα Από τον ερασιτεχνικό χαρακτήρα αυτής της τέχνης απόρρεε εκείνη η ιδιοmicroορφία ώστε και η υλική και η πνευmicroατική παραγωγή ήταν υπόθεση των ίδιων ανθρώπων της ίδιας κολεκτίβας ndash συνό-λου Ξέρουmicroε βέβαια ότι η microη δηmicroοτική η επίσηmicroη και λόγια εκκλησιαστική τέχνη έβαλε επίσης τη σφραγίδα της στη δηmicroοτική τέχνη microαζί όmicroως microrsquo αυ-

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς (Daniel Jakocs) καθ Κοινωνιολογίας και Φιλοσοφίας της Τέχνης

του Πανmicroίου της Βουδαπέστης microετάφραση καθ Γιάννης Μότσιος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 τό η εκκλησιαστική τέχνη ήταν αναγκασmicroένη να προσαρmicroόζεται στα γούστα και την κοσmicroοαντίληψη της αγροτιάς Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα microπο-ρούσε να ασκεί επίδραση στην πνευmicroατική ζωή των αγροτικών πληθυσmicroών Παρακάτω θα δούmicroε παρό-microοια φαινόmicroενα στην τέχνη του καπιταλισmicroού της ωριmicroότητας και της παρακmicroής Μαζί microε τη διεύρυνση της κατανοmicroής εργασίας και η πνευmicroατική παραγωγή έγινε υπόθεση των επαγ-γελmicroατικά microορφωmicroένων ανθρώπων Όπως δείξαmicroε παραπάνω το προλεταριάτο εmicroφανίστηκε ως σύ-στηmicroα διαφορετικών ως προς τη microόρφωση και τη δραστηριότητά τους επαγγελmicroατικών οmicroάδων Γιrsquo αυτό ακριβώς στην αρχή της διαδικασίας εmicroφα-νίστηκε microόνο η επαγγελmicroατική οmicroαδική συνείδηση και σε αντιστοιχία microrsquo αυτό - οι επαγγελmicroατικές ε-νώσεις Γιrsquo αυτό και σε όλες τις επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου ήταν φυσικό να ασχο-λούνται microε τα διάφορα είδη της πνευmicroατικής παρα-γωγής ειδικές επαγγελmicroατικές οmicroάδες Τις πολιτι-κές και τις θεωρητικές θεωρίες τις καλλιεργούσαν οι πολιτικοί οι φιλόσοφοι οι νοmicroικοί ενώ την τέ-χνη και τη λογοτεχνία οι ζωγράφοι οι συγγραφείς κοκ Εποmicroένως το ίδιο το προλεταριάτο στο σύ-νολό του δεν microπορούσε να διαmicroορφώνει τη δική του κοινωνική θεωρία τη δική του τέχνη τη δική του λογοτεχνία Όλα αυτά microπορούσαν να τα κάνουν για το προλεταριάτο οι επαγγελmicroατίες Και η πλειο-νότητα των επαγγελmicroατιών στα microέσα του 19ου αιώ-να εργαζόταν επί αmicroοιβή Και η εργασία επί αmicroοι-βή η εργασία microε συmicroβόλαια είναι ουσιαστικά microια κοmicroψή και συγκαλυmicromicroένη microορφή microισθού Εξαιτίας της ενασχόλησης επί αmicroοιβή στο τέλος της εργασί-ας ο συγγραφέας δεν έπαιρνε τον microισθό του σε microορφή ανταmicroοιβής αλλά το έργο του εmicroφανίστηκε στην αγορά βιβλίων ως εmicroπόρευmicroα Στην αρχή αυ-τής της διαδικασίας η υπόθεση αυτή είχε microεγάλα πλεονεκτήmicroατα και για τους πνευmicroατικά εργαζόmicroε-νους Εξαφανίστηκε ή microειώθηκε κατά πολύ η προ-σωπική εξάρτηση των εργαζοmicroένων της πνευmicroατι-κής εργασίας από τους microαικήνες Από την άλλη πλευρά ο εmicroπορευmicroατικός χαρακτήρας των προϊό-ντων της πνευmicroατικής παραγωγής οδήγησε στο γε-γονός ότι τα έργα των πνευmicroατικά εργαζοmicroένων α-ξιολογούνταν όχι microε την εσωτερική αξία τους αλλά σύmicroφωνα microε την ποσότητα του κέρδους που απέδι-δε το συγκεκριmicroένο βιβλίο κι οποιοδήποτε άλλο έρ-γο γενικά στον εκδότη Με τη σειρά του όmicroως το τελευταίο οδήγησε στην κατάσταση όταν οι εργαζό-microενοι της πνευmicroατικής ndash καλλιτεχνικής εργασίας ε-ξαναγκάστηκαν να προσαρmicroόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς δηλαδή στη ζήτηση των αγοραστών Τούτη η κατάσταση είχε microερικά αποτελέσmicroατα από τα οποία ξεχωρίζω microόνο δύο Πρώτο η τεράστια ε-ξουσία του κεφαλαίου του νόmicroου ζήτησης και πρό-

τασης πάνω στην εργασία της διανόησης και γιrsquo αυ-τό ακόmicroα και σε συνθήκες προσωπικής ανεξαρτησί-ας η ελευθερία της αποδεικνύεται πλαστή και υπο-θετική ∆εύτερο στην περιοχή της τέχνης και της λογοτεχνίας και σε κείνα τα έργα που προορίζονταν για τις πλατιές microάζες του πληθυσmicroού συmicroπεριλαmicro-βανοmicroένου και του προλεταριάτου και οι δηmicroιουρ-γικοί εργαζόmicroενοι και οι καπιταλιστές έπρεπε να παίρνουν υπόψη τους τη γνώmicroη και τα γούστα του λαού Στο microεταξύ microrsquo αυτά εξηγείται και το γεγονός ότι στα έργα που έχουν φτιαχτεί microέσα από τη microισθω-τή εργασία διείσδυαν και διεισδύουν κριτικές περι-πτώσεις microε παραλήπτη τον καπιταλισmicroό Από την άλλη πλευρά αυτές οι κριτικές περιπτώσεις έmicroειναν microόνο ξεχωριστές περιπτώσεις Το κεφάλαιο το ο-ποίο κυριαρχεί τόσο στη σφαίρα της πνευmicroατικής παραγωγής όσο και σε κείνη της υλικής παραγωγής δεν επιτρέπει τουλάχιστο σε microεγάλες ποσότητες την εmicroφάνιση παρόmicroοιων έργων τα οποία είτε έτσι είτε αλλιώς έχουν κριτική στάση απέναντι στις θε-microελιώδεις αρχές του καπιταλισmicroού ∆εν πρέπει να ξεχνούmicroε ούτε για microια στιγmicroή ότι η πλειονότητα των έργων πνευmicroατικής παραγωγής στον σύγχρονο καπι-ταλισmicroό φτιάχνονται από microισθωτούς εργαζόmicroενους ότι κι αυτοί οι άνθρωποι γράφουν για τα λεφτά κι όχι για την αλήθεια ή για την έκφραση των ιδανικών τους των πιστεύω τους Στην πλειονότητα των πε-ριπτώσεων ο αστικός πολιτισmicroός και η αστική τέ-χνη είναι δηmicroιουργήmicroατα των microισθωτών εργαζοmicroέ-νων Τα έργα αυτής της κουλτούρας διαδίδονται και πωλούνται microε τη βοήθεια της διαφήmicroισης το ίδιο ακριβώς όπως και στη σφαίρα της υλικής πα-ραγωγής Η διαδικασία διείσδυσης της διαφήmicroισης στην περιοχή της τέχνης καθώς και η ενδυνάmicroωση άλλων φαινοmicroένων που σχετίζονται microε την microετα-τροπή της τέχνης σε εmicroπόρευmicroα παίρνει την αρχή της στις δεκαετίες του rsquo30 και του rsquo40 του 19ου αιώνα στις λογοτεχνίες της Ευρώπης Ο Μπαλζάκ εξέφρασε microε γλαφυρότητα το πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας στο microυθιστόρηmicroά του Χαmicroένα όνει-ρα Η διάθεση κεφαλαίου ο εmicroπορευmicroατικός χαρα-κτήρας των έργων του πολιτισmicroού η διαφήmicroιση ε-ξασφαλίζουν την πλήρη κυριαρχία της microπουρζουα-ζίας πάνω στην πνευmicroατική ζωή των ανθρώπων Οι microισθωτοί δούλοι microετατρέπονταν σε πνευmicroατικούς δούλους Με ιδιαίτερη προτεραιότητα η microπουρζου-αζία προσπαθεί να υποδουλώσει πνευmicroατικά το δια-νοητικό προλεταριάτο Όλοι αυτοί οι παράγοντες αισθητά εmicroποδίζουν την microετατροπή του προλεταριά-του από τάξη αφrsquo εαυτή σε τάξη για τον εαυτό της Σηmicroαίνει άραγε αυτό ότι η υπόθεση απελευθέρω-σης της ανθρωπότητας δεν έχει προοπτική ότι η πλειονότητα των ανθρώπων έχει microετατραπεί τελειω-τικά σε δούλους που δεν microπορούν να σκέπτονται και να δρουν ανεξάρτητα ενώ οι ξεχωριστοί δια-

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

2 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Σηmicroείωmicroα του εκδότη

Τούτο το Χοροστάσι αφιερώνεται στον συνεργάτη του Κώστα Μάρ-κο ο οποίος από το πρώτο τεύχος microέχρι σήmicroερα δίνει το συγγραφικό του πα-ρόν

Ο Κώστας Μάρκος ανήκει σε εκείνους τους microεγάλους δηmicroιουργούς του Πνεύmicroατος και της Τέχνης που διακρίνονται όχι microόνο για το ούτως ή άλ-λως καταξιωmicroένο και σηmicroαντικότατο έργο τους αλλά κυρίως για το ιδιαίτερα σεmicroνό ήθος τους και την απέριττη απλότητα και microετριοφροσύνη τους Είχαmicroε τη χαρά και την τιmicroή να τον γνωρίσουmicroε καλύτερα microέσα από την microακρόχρονη συνεργασία microας αλλά και microέσα από το πολύπλευρο έργο του και να αντλήσου-microε περισσότερες γνώσεις όπου χρειάστηκε σε κάθε περίπτωση microέσα από τις ειδικές microουσικές microελέτες του γύρω από το παραδοσιακό ελληνικό τραγούδι Μάλιστα τα βιβλία του για το ακριτικό τραγούδι είναι microοναδικά ως προς το είδος τους Αυτό φανερώνεται όχι microόνο από το γεγονός ότι δεν υπάρχουν άλ-λα αντίστοιχα βιβλία αλλά και από το γεγονός της συνεχούς επανέκδοσής τους Επίσης οι πλείστες βιβλιογραφικές αναφορές στο συγγραφικό του έργο που έγιναν από πολλούς συγγραφείς φανερώνουν τη microοναδικότητά του αλλά και τη microεγάλη αξία του Η ψαλτική του ικανότητα και η συνεχής ενασχόλησή του microε αυτή τον ώθησε στην καλύτερη διείσδυσή του στη βυζαντινή microουσική τεχνοτροπία και στην ε-πιτυχέστερη εντρύφηση και διερεύνηση στο ακριτικό τραγούδι συνέβαλλε ση-microαντικά δεδοmicroένου ότι το ακριτικό τραγούδι και η βυζαντινή microουσική ανα-πτύχθηκαν στην ίδια σχεδόν περίοδο Ταυτόχρονα όmicroως και η ιδιαίτερη πα-τρίδα του το Κονιάκο ∆ωρίδας ευτύχησε να αναδειχθεί παραπέρα ως προς τη microουσική της παράδοση microέσα από την ενδελεχή έρευνα του Κώστα Μάρ-κου αλλά και από τη γενικότερη εθελοντική προσφορά του

Όmicroως ο Κώστας Μάρκος δεν περιορίζεται microόνο στη συγγραφή των βιβλίων και των εκατοντάδων δηmicroοσιευmicroένων άρθρων του αλλά η δράση του απλώνεται στην καθηmicroερινή διδακτική του πράξη τόσο στην αίθουσα διδα-σκαλίας όσο και έξω από αυτήν σε όποιον έχει τη χαρά να συνεργάζεται microαζί του σε οτιδήποτε Η συνεργασία γίνεται microουσικολογικό microάθηmicroα και microια διαρ-κής διασκέδαση microε τα όσα ευτράπελα της ζωής διηγείται

Χοροστάσι

Ιδιοκτησία Κέντρο Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού Εκδότης-∆ιευθυντής ∆ρ Κωννος Σαχινίδης Πρόεδρος του ∆Σ

Έδρα Ελ Βενιζέλου 134 17676 Καλλιθέα

Τηλ 210 9219495 Fax 210 9586403

e-mail ksachiunipigr Επιστηmicroονικοί Σύmicroβουλοι

Καθ Βασίλης Φίλιας Καθ Μιχάλης Μερακλής Καθ Γιάννης Μότσιος

∆ρ Γεώργιος Αικατερινίδης Καθ Μηνάς Αλ Αλεξιάδης

Αναπλ καθ Μανόλης Βαρβούνης ∆ιεύθυνση Σύνταξης

Μαρία Άνθη Υπεύθυνοι Σύνταξης amp Ύλης

Σοφία Καρακασίδου Χάρης Πανικίδης Άννα Κακοπέτρου

Φιλολογική Επιmicroέλεια Αντώνης Καζαντζόγλου

Επεξεργασία φωτογραφιών Studio Στάθη Σαχινίδη Μιχάλης ∆ηmicroαράκης

Γραmicromicroατεία - Συνδροmicroές Χριστίνα Κεκάκη Τηλ 2109566132

Εκτύπωση Γραφικές Τέχνες ∆ηmicro Γκαντίραγας Γερανίου 7 Αθήνα Τηλ 210 5244309 Ετήσιες Συνδροmicroές Εσωτερικού

Φυσικά Πρόσωπα15euro ∆ηmicroόσιοι Οργανισmicroοί 20euro

Εξωτερικού 25euro

Επιτρέπεται η ελεύθερη άντληση στοιχείων αρκεί να αναφέρεται η πηγή και ο συγγραφέας Οι συγγραφείς των άρθρων φέ-ρουν την ευθύνη για τις απόψεις τους

Σηmicroείωση της Σύνταξης Οι πόροι του Κέντρου Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού προέρχονται ΜΟΝΟ από αυτο-χρηmicroατοδότηση οικονοmicroική ενί-σχυση και συνδροmicroές των microελών και των φίλων του καθώς και από λίγες ή microικρές κρατικές επι-χορηγήσεις (κατά καιρούς)

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας του Νίκου Μπαζιάνα σελ 3

Ύπαιθρος και ποίηση του Γιάννη Μότσιου σελ 4

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς σελ 12

Η Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτους σελ 15

Αφιέρωmicroα στον Κώστα Μάρκο σελ 16

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική του Παντελή Καβακόπουλου σελ 22

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου σελ 25

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου σελ 26

Η ∆ράση του ΚΕΧΟΛΠ σελ 28

Η σύγκρουση microε τον κανόνα του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη σελ 30

Εκδόσεις που λάβαmicroε σελ 32

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 3

Η Ελληνική Γλώσσα εκτός από

τις άλλες αρετές της έχει σε ύψιστο βαθmicroό και την παραγωγική της ικανότητα Αυτό το αντιλαmicroβάνεται κανείς αν έχει έστω και σχετική γυmicroνασιακή γνώση και επαφή microε την αρχαία γλώσσα Πιστεύω ότι ο σηmicroε-ρινός microαθητής πρέπει να γνωρίζει λόγου χάρη τι θα πει η λέξη ύδωρ και πώς κλίνεται για να αναγνωρίσει την πληθώρα των παραγώγων και των συνθέτων Επίσης πρέπει να ξέρει ορισmicroένα ρήmicroατα που δεν χρησιmicroοποιού-νται σήmicroερα ως απλά αλλά ως σύνθετα είναι πο-λυάριθmicroα και πολύ συνηθισmicroένα στη νέα γλώσσα όπως και τα παράγωγά τους Πχ βάλλω άγω ειmicroί βαίνω τίθηmicroι κλπ Πλούτος για microια γλώσσα δεν είναι microόνον το εύρος του λεξιλογίου η σύνταξη ο περίτεχνος λό-γος το κλιτικό σύστηmicroα ονοmicroάτων και ρηmicroάτων αλλά και η σύνθεση και η παραγωγή κυρίως Η πα-ραγωγικότητα είναι εκείνη που δίνει ευρύτατη διά-σταση στη γλώσσα Η ετυmicroολογική αναζήτηση και διερεύνηση των λέξεων και η κατάταξή τους σε συγγενικές γλωσσικές οmicroάδες laquoοικογένειεςraquo είναι σηmicroαντικός παράγων για την κατανόηση της γλώσ-σας και του microηχανισmicroού λειτουργίας της αλλά και για τη γνώση της πρωταρχικής σηmicroασίας των λέξε-ων και την ιστορική τους εξέλιξη Η παραγωγικότητα έχει τεράστια σηmicroα-σία και είναι χαρακτηριστικό στοιχείο για την α-ξιολόγηση microιας γλώσσας Η ενιαία ελληνική γλώσσα έχει αυτό το προσόν Από microια laquomicroητέραraquo λέξη (microήτρα) παράγονται δεκάδες εκατοντάδες λέ-ξεις Πχ από το ρήmicroα βάλλω που συντίθεται microε ό-λες τις προθέσεις και microε άλλα microέρη του λόγου ως πρώτο ή δεύτερο συνθετικό δηmicroιουργούνται επίθε-τα ουσιαστικά επιρρήmicroατα σύνθετα ρήmicroατα Πλούτος είναι και το γεγονός ότι το ρήmicroα όταν συ-ντίθεται microε διαφορετική πρόθεση ή άλλο microέρος του λόγου αλλάζει και σηmicroασία Το θαυmicroαστό εξάλλου είναι ότι στη σηmicroερινή γλώσσα ενώ δεν χρησιmicroο-ποιούνται αρχαίες λέξεις στην απλή τους microορφή (πύρ οίκος ύδωρ φέρω κλπ) είναι συνηθισmicroένα τα σύνθετα και τα παράγωγα αυτών των λέξεων στον γραπτό και στον προφορικό λόγο Παραθέτω microερικές αρχαίες λέξεις και τις αντίστοιχες νεοελληνικές Ας δούmicroε την παραγωγι-κότητά τους

Ύδωρ - Νερό Από το νεοελληνικό νερό έχουmicroε νεράκι νεροπο-ντή νερουλάς νερόmicroυλος νεροmicroάνα νερωmicroένο

(κρασί) ξενέρωτος νερουλός νεροχύτης νεροκουβαλητής νερόβραστος νεροζούmicroι νεροφίδα νεροχελώνα νεροmicroπάκακας νεροβούτα (βουτιά στο νερό) νεροκολόκυθο laquoνιράγκρουraquo (ιδιωmicroατικό) = αγγουράκι (νερό + αγγούρι) νεροmicroπογιά νεροπότηρο νεροσυρmicroή βρωmicroόνερο απόνερα Κρυονέρι και Κρυόβρυση (τοπωνύmicroια)

Προσέξτε πόσο πιο παραγωγικό είναι το αρχαίο ύ-δωρ που πρέπει όmicroως να ξέρουmicroε και την κλίση του για να το αντιληφθούmicroε ύδωρ ύδατος δοτική πληθυντικού ύδασι Τη λέξη ύδωρ δεν τη χρησιmicroο-ποιούmicroε βέβαια σήmicroερα αλλά χρησιmicroοποιούmicroε πάρα πολλά σύνθετα και παράγωγά της Εταιρεία Υδά-των υδάτινος υδατοστεγής υδατοφράχτης υδατό-πτωση υδατοσφαίρηση υδατογραφία (ζωγραφική που γίνεται microε χρώmicroατα υδατοδιαλυτά - που διαλύο-νται στο νερό Ακουαρέλλα) υδατάνθρακες αφυδά-τωση ενυδάτωση υδρογόνο υδράργυρος υδρα-τmicroός υδροβιότοπος υδροπλάνο υδρορροή υδροπέ-πων (αρχαίο) = καρπούζι υδροφόρα ύδρευση υ-δροδότηση υδραυλικός υδροηλεκτρικό (εργοστά-σιο) υδραγωγείο ύδρα (λερναία) Ύδρα Υδραίος υδρία υδρόγειος υδρεύω ύδρευση υδρόβιος υ-δρογονάνθρακες υδρογονοβόmicroβα υδροφόρος (ορί-ζοντας) υδροχαρής -ές υδρωπικία (microη φυσιολογική συγκέντρωση νερού σε διάφορα όργανα του σώmicroα-τος) ενυδρείο άνυδρος λειψυδρία υδρολαίλαψ (δρολάπι) Κι ακόmicroη σήmicroερον κρεmicroάται επί ξύλου ο εν ύδασι την γην κρεmicroάσας Έδωσε γην και ύδωρ

Πυρ Η λέξη πυρ ως απλή δεν χρησιmicroοποιείται σήmicroερα Αλλά ιδού κάποια απrsquo τα πολλά της παράγωγα και τα σύνθετα πυρπολώ πυρπολητής πυρκαγιά πυρ-φόρος πυρσός πυροβόλο πυροβολώ πυροβολείο πυροβολητής πυροβολισmicroός πυροβολαρχία πυρο-βολικό πυροmicroανής πυροφάνι πυροκροτητής πυ-ροσβέστης πυροσβεστική πυροσβεστήρας πυρο-βασία εκπυρσοκρότηση εκπυρσοκροτώ πυροτέ-χνηmicroα πυρασφάλεια πυρά πυρώνοmicroαι πυροστιά πυρεία αντιπυρική (ζώνη) πυρίτις πυριτόλιθος πυ-ριτιδαποθήκη πυριόβολο πυρίmicroαχο πύρινος πυρε-τός απύρετος εmicroπύρετος πυριφλεγής διάπυρος απυρόβλητος Γαία πυρί microιχθήτω Πυρ γυνή και θά-λασσα Υγρόν πυρ

Φωτιά - Φως Τα παράγωγα της λέξης φως είναι φωτίζω φωτι-

(συνέχεια στη σελίδα 11)

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας του Νίκου Μπαζιάνα φιλολόγου - συγγραφέα

4 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ύπαιθρος και Ποίηση (Φυσιογνωmicro ικά στοιχεία της γενέτειρας γης σε έργα σύγχρονων Ελλήνων ποιητών ) του Γιάννη Μότσιου καθ Φιλολογίας του Πανmicroίου Ιωαννίνων

ους ποιητές που πραγmicroατεύονται στο έργο τους

θέmicroατα από την ύπαιθρο τους χωρίζω σε τρεις ενότητες Πρώτη Σε εκείνους που παρέmicroειναν (ζουν και εργάζονται) στην ιδιαίτερη πατρίδα τους που είναι και οι πιο λίγοι ∆εύτερη Σε εκείνους που για τον άλφα ή βήτα λόγο (κυρίως όmicroως για λόγους επαγγελmicroατικής αποκατάστασης) πέρα-σαν σε άλλους τόπους ενώ στη συνέχεια κάτω από το αβάσταχτο βάρος της νοσταλγίας αναγκάστηκαν να επιστρέψουν και να εγκατασταθούν microόνιmicroα στα πάτρια χώmicroατα Παίρνω microόνο δυο παραδείγmicroατα τον Αργύρη Χιόνη και τον Ηλία Κεφάλα Ο πρώτος αφού πήρε σύνταξη ο δεύτερος αφού microετέφερε τα επαγγελmicroατικά δικαιώ-microατά του στη γενέτειρα γη Τρίτη και τελευταία ενό-τητα Είναι οι ποιητές που ενώ ο τόπος διαmicroονής τους συνεχίζει στην πόλη που πέρασαν να ζήσουν συνήθως σε microεγαλούπολη ένα σηmicroαντικό microέρος τής ποίησής τους συχνά και το οmicroορφότερο και αισθη-τικά δυνατότερο στηρίζεται όχι γενικά στη microνήmicroη αλλά στον ασταmicroάτητο κι απαρηγόρητο νόστο στους στίχους του ο ποιητής microεταφέρεται σε περα-σmicroένους καιρούς όταν ζούσε στο χωριό ή στην κω-microόπολη Μεταφέρεται αλλά ταυτόχρονα microεταφέρει και το παρελθόν από την ιδιαίτερη πατρίδα του στην Αθήνα Έχω υπόψη microου τον Χρήστο Μπράβο από τη ∆εσκάτη Γρεβενών τον Νίκο Γρηγοριάδη από το Κιλκίς τον Μιχάλη Γκανά από την Ήπειρο Και θαρρώ πως αυτές οι συνεχείς και αmicroφίδροmicroες δια-δροmicroές ποιητών και έργων τους που συνοδεύονται microε microια ισχυρότατη κίνηση microπρος - πίσω τού συναι-σθηmicroατικού κόσmicroου τους αποτελεί τον απαραίτητο σπινθήρα και το σπιθοβόληmicroα microε αποτέλεσmicroα την ποιητική δηmicroιουργία Ας microην ξεχνάmicroε την εν microέρει τροποποίηση των αναπολήσεων ιδιαίτερα από τα χρόνια της τρυφερής άκρως ευαίσθητης παιδικής ηλικίας η οποία κατά την ποιητική αναδηmicroιουργία περισσότερο ή λιγότερο εξιδανικεύεται microε την τάση προς ανασύσταση ονειρικών καταστάσεων microιας όχι και τόσο εύκολης και χαρούmicroενης ζωής Έχω υπόψη microου τη ροmicroαντική διάθεση microε τις υπερβολές της προς την κατεύθυνση της ωραιοποίησης χρησιmicroο-ποιώντας δυο τρόπους τη microέθοδο απάλειψης ή έστω της microείωσης τής ασχήmicroιας από εκείνη τη ζωή ακόmicroα και microε την ωραιοποίηση τής ασχήmicroιας και των δυ-

σκολιών τής ανέχειας κοκ

Χρήστος Μπράβος Η ποιητική συλλογή laquoΜε των αλόγων τα φαντάσmicroαταraquo του Χρήστου Μπράβου που είδε το φως της δηmicroοσιότητας το 1985 χωρίζεται σε τρεις ενότητες laquoΜε τους λυπηmicroένουςraquo (11 ποιήmicroατα 26 σελίδες) laquoΜε microαύρο

δίχτυraquo (11 ποιήmicroατα 13 σελίδες) laquoΣηmicroεία και τέ-ραταraquo (9 αποσπάσmicroατα 12 στίχοι 1 σελίδα) Ο Μπράβος σπούδασε microαθηmicroατικά Κι ας microη φανεί παράξενο ότι την αυστηρή πειθαρχία τού αντικειmicroέ-νου γνώσης και της ποιητικής ανάπλασής του χρη-σιmicroοποίησε και στην ποίηση Έχω υπόψη microου τον τρόπο δόmicroησης τη διατήρηση τού ελέγχου πάνω στα εκφραστικά microέσα κοκ ∆ύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι δυο πρώτες ενότητες της πρώτης ακό-microα ποιητικής συλλογής αποτελούνται τυχαία από 11 ποιήmicroατα 26 σελίδες η πρώτη 13 δυο φορές λιγό-τερες η δεύτερη ενώ η τρίτη των 9 lsquoστροφώνrsquo ndash lsquoποιηmicroάτωνrsquo τού ενός ή των δύο στίχων και της microό-νο microιας σελίδας πάλι τυχαία έχουν την εξής ακο-λουθία ένας ndash δύο ένας ndash δύο ένας - δύο και microετά ένας ένας ένας Οι αυστηρά τηρούmicroενες αναλογίες και παραπέρα - η αρmicroονία και οι συmicromicroετρίες στην τέχνη δεν εmicroφανίζονται ποτέ τυχαία όταν microάλιστα γίνεται λόγος για συστηmicroική λειτουργία αυτών των στοιχείων Κι ο Μπράβος τα χρησιmicroοποιεί παραmicroέ-νοντας απόλυτος κυρίαρχος νοηmicroάτων και τρόπων microιας καλά οργανωmicroένης και λιτής αν και λίγο σκο-τεινής καλλιτεχνικής έκφρασης Κι αν πάρουmicroε στα σοβαρά την ακατάσχετη φλυαρία των περισσότερων από κείνους που ονοmicroάζουν τον εαυτό τους ποιητή νοmicroίζω ότι microια στοιχειώδης microαθηmicroατική παιδεία microό-νο καλό θα τους έκαmicroε οι 99 στους εκατό απrsquo αυ-τούς που γράφουν λογοτεχνία (πεζογραφία ή ποίη-ση) δεν θα τολmicroούσαν να τα δηmicroοσιεύσουν ενώ ο υπόλοιπος ένας θα εφάρmicroοζε τη ρωσική παροιmicroία ldquoεφτά φορές microέτρα και microία κόβεhelliprdquo

ς γνωρίσουmicroε το ποίηmicroα του Μπράβου laquoΑνα-τολήraquo που είναι αφιερωmicroένο στον αδερφικό

Εισήγηση στο 4ο Επιστηmicroονικό Συmicroπόσιο microε θέmicroα laquoΎπαι-θρος και αγροτικός πολιτισmicroός στη Νεοελληνική ποίησηraquo που έγινε στην αίθουσα συνεδρίων της Εταιρείας Ελλήνων Λογο-τεχνών στις 19-03-2007 microε συνδιοργανωτές το ΚΕΧΟΛΠ την ΕΕΛ και το laquoΧοροστάσιraquo

Τ

Α

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 5 φίλο του ποιητή Χρήστο Μπουρονίκο ζωγράφο και σχεδιαστή γιο αντάρτη του ∆ΣΕ που σκοτώθηκε στη microάχη τής Φλώρινας το 1949 Μα η microέρα το σκορπά το microυστικό της Κι είπε laquoσκοτάδι

ας γίνει ας γίνει φόβοςraquo Ακούστηκαν χτυπήmicroατα στην πόρτα

Με των αλόγων τα φαντάσmicroατα περνούσαν οι νεκροί Σηκώθηκε microια λύ-

πη Κι όλοι το ΄νιωσαν ndash ο microάγος είχε φτάσει Τότε πέρασαν χρόνια Τrsquo άλογα microατωmicroένα και τρελά

κατέβαιναν στους κάmicroπους έπεφταν στrsquo αποσπάσmicroατα Όmicroως ο microά-

γος σώπαινε Τίναζε microοναχά τα δάχτυλά του τραβούσε αόρατα σκοι-

νιά Ώσπου ανοίξανε τα σπλάχνα του και βγήκε το βαmicroπάκι

Ύστερα έπεσε microrsquo αφρούς Κι ήρθε η Σελήνη όmicroορφη microε microαύρα

της φωτιάς microου τραγουδούσε το αίmicroα Κατέβαιναν οι άγγελοι της

λύπης πέφταν τουφέκια φύσαγε laquoΤώρα θα microπεις στο γκρίζοraquo είπε

ο microάγος Τότε πέρασαν χρόνια και στις πόλεις εφάνηκα Είδα τα σάβανα

στους δρόmicroους τα σκυλιά κι αυτόν τον microουσουλmicroάνο microε την τίγρη

Τον έγδερνε σιγά - σιγά τον διαιρούσε Με τα microαλλιά στην άmicromicroο θρόισε

laquoΤrsquo όνοmicroά της ρωτώ ndash άνθος ή άλογοraquo Τα πέταλά σου ήτανε πατρίδα

Τώρα τα ξέραmicroε όλα Μόνο το πρόσωπό της δεν είδαmicroε Και microόνο την

κάmicroα της Το κλάmicroα της ακούαmicroε τη νύχτα κέρινο χέρι το lsquoγλειφαν

σκυλιά Ποιο βυζί και ποιο γάλα ένα στέρφο πουλί microόνο ήτανε laquoΌλα

χαθήκαν χάθηκανraquo έλεγε ο microάγος Κανείς κανείς δεν ράγισε Σε θεοσκοτεινή σπηλιά παίζαν το φόρεmicroά της

ενώ στους δρόmicroους δείχναν το κεφάλι της

Πήρε να λιώνει ο microάγος και να σώνεται laquo∆ος microου το δαχτυλίδι σουraquo

του είπα Το `βγαλε και το πέταξε σε σκοτεινό ποτάmicroι Ακούστηκαν

οι πετεινοί και το θαύmicroα εσκόρπισε Είδα κορmicroιά στον ποταmicroό αυτό

microόνο πρόφτασα Κι είδα τα σκέλια του βουνού ανοιχτά και ταράζονταν

Έβγαινε microε κεφάλι microατωmicroένο η microέρα laquoΌλα γράφονται πάλι όλα

γράφονται πάλιraquo εψιθύρισα

όνο λίγες πολύ λίγες παρατηρήσεις προτί-θεmicroαι να κάνω ως προς τα φυσιογνωmicroικά

στοιχεία τής γενέτειρας γης και τής Ελλάδας γενι-κότερα στο ποίηmicroα που microόλις διαβάσαmicroε Ο microετα-φυσικός κόσmicroος του παραmicroυθιού και προπαντός

των παραλογών παρελαύνει microε επιτυχία στους στίχους και δέ-νεται θαυmicroάσια microε τα θέmicroατα του Μπράβου Το καθόλου ευ-κολονόητο ίσως και το σκο-τεινό ύφος του λόγου απορρέει άmicroεσα από τον κόσmicroο του microε-ταφυσικού και της παράδο-σης δηmicroοτικής και λόγιας Ακόmicroα και από το αποσπασmicroα-τικό του ελλειπτικού λόγου του Λίγο πιο συγκεκριmicroένα laquoΜε των αλόγων τα φαντάσmicroατα περνούσαν οι νε-κροί Σηκώθηκε microια λύπηraquo Να τι λέει κι ο λαός στη ∆εσκάτη στα Γρεβενά σrsquo ολόκληρη την Ελλάδα

-Γιατί ΄ναι microαύρα τα βουνά και στέκουν βουρκωmicroένα Μην άνεmicroος τα πολεmicroά microήνα βροχή τα δέρνει

-Ούδrsquo άνεmicroος τα πολεmicroά κι ουδέ βροχή τα δέρνει Μόνε διαβαίνει ο Χάροντας microε τους αποθαmicroένους

Σέρνει τους νιους από microπροστά τους γέροντες κατόπι τα τρυφερά παιδόπουλα στη σέλα αραδιασmicroένα

Παρακαλούν οι γέροντες κι οι νιοι προσγονατίζουν και τα microικρά παιδόπουλα τα χέρια σταυρωmicroένα

-Χάρε microου διάβrsquo από χωριό κάτσε σε κρύα βρύση να πιουν οι γέροντες νερό κι οι νιοι να λιθαρίσουν και τα microικρά παιδόπουλα λουλούδια να microαζώξουν

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip ή

Ο Χάρος τους εmicroάζωξε σε microια καηmicroένη ράχη

Κι ακόmicroα Βλέπω το Χάρο κι έρχεται καβάλα στrsquo άλογό του

microαύρος είναι microαύρα φορεί microαύρο `ν` και τrsquo άλογό του microαύρο και το σπαθάκι του που ΄ρχεται να microε κόψει

εν έχω σκοπό να σας φορτώσω microε στίχους microοιρολογιών εξάλλου σας είναι γνωστοί αλ-

λά θέλω να δώσω microια γεύση να κάνω κάποιες νύ-ξεις και να σας κοινωνήσω microε πηγές απrsquo όπου ά-ντλησε νερό ο Μπράβος για τη δική του ποίηση Το νερό το έmicroπασε στους στίχους του αφού το πέρασε από δικά του φίλτρα στο ρακοκάζανο έβαλε λογιών - λογιών σταφύλια δικά του και ξένα κι έβγαλε το απόσταγmicroα της καθαρά πια δικής του ρακής Και microια ακόmicroα νύξη laquoΏσπου ανοίξανε τα σπλάχνα του και βγήκε το βαmicroπάκιraquo γράφει ο Μπράβος Ο Σολωmicroός από τη δική του microεριά έλεγε στη δική του ποίηση πιο συγκεκριmicroένα στον Λάmicroπρο

Σκύφτουν πολύ κρυφοmicroιλούν και σειέται το βαmicroπάκι που λες και ξεκολλιέται

Αλλού Φτυούνε τα χείλη σαν από φαρmicroάκι microέσα του επήε το νεκρικό βαmicroπάκι

Στο τρίτο microέρος Κι ακόmicroα λέει πως κυνηγιέται ακόmicroα

Μ

∆

Ο ποιητής Χρήστος Μπράβος

6 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

τα βαmicroπάκια του χάρου ακούει στο στόmicroα

Επαναλαmicroβάνω microια microικρή γεύση και δυο - τρεις νύ-ξεις κάνω για να υπογραmicromicroίσω τον διάλογο που κά-νει ο ποιητής microε την παράδοση Ας microην ξεχνάmicroε ότι από το διάλογο microε τη δηmicroοτική ποίηση των προϊ-στορικών χρόνων βγήκαν τα δύο πρώτα microέγιστα ε-πικά ποιήmicroατα ndash η Ιλιάδα και η Οδύσσεια ∆άνεια και προπαντός διδάγmicroατα από τις δυο microεγάλες πα-ραδόσεις δεν χρησιmicroοποιεί microόνο εκείνος που δεν ξέ-ρει τα έργα τους ή που δεν microπορεί δηmicroιουργικά να αφοmicroοιώσει τις αξίες τους και να τις εντάξει φυσιο-λογικά στα κείmicroενά του Σε αυτή την περίπτωση δεν microιλάmicroε για συγγραφείς αλλά microόνο για αδιόρθωτους και τυχάρπαστους και microανιώδεις στιχοπλόκους

ποίηση όσο πιο οργανωmicroένη και καλλιεργη-microένη είναι τόσο πιο πολύσηmicroος ο λόγος της

Τα έργα του Μπράβου για να κατανοηθούν σωστά και πλήρως πρέπει να διαβάζονται πολλές φορές Όπως και κάθε έργο τέχνης Και microόνο όταν ο ανα-γνώστης ακόmicroα περισσότερο ο microελετητής ξεφύγουν από την επιφάνεια προχωρήσουν στο εσωτερικό των στίχων στροφών ποιήmicroατος microόνο τότε θrsquo αρχίσουν να υποπτεύονται την ύπαρξη και την αισθητική λει-τουργία τού ποιητικού λόγου Με την προϋπόθεση ότι ο αναγνώστης θα βρίσκεται κοντά αν γίνεται και microέσα στον πυρήνα τού κλίmicroατος όπου ο ποιητής α-ντέγραφε έγραφε και δηmicroιουργούσε νέες καλλιτε-χνικές καταστάσεις που σε καmicroιά περίπτωση δεν microπορούν να αποτελούν απλή φωτογράφησή τους Κι ακόmicroα να ξέρει καλά αν γίνεται άριστα την εποχή στην οποία αναφέρονται οι στίχοι τού Μπράβου Γιατί κατά τον Σεφέρη laquoΟ microεγάλος καλλιτέχνης δεν είναι της εποχής του είναι αυτός ο ίδιος η εποχή τουraquo Κι αληθινά συνεχίζει ο Σεφέρης laquoη ζωή τού ποιητή αυτό το σύνολο των εντυπώσεων αντιδρά-σεων που είναι το υλικό τού έργου του είναι συνάmicroα ένα κοmicromicroάτι της ανθρωπότητας που τον περιστοιχίζει microε τους καηmicroούς της τους πόνους της το microεγαλείο της τους εξευτελισmicroούς της (hellip) Η ιδέα microου είναι πως ο γερός τεχνίτης είναι από τα πιο υπεύθυνα όντα που γεννιούνται επί γης Σηκώνει την ευθύνη microιας πάλης ζωής και θανάτουraquo Και τελειώνει ο Σεφέρης το microικρό σε όγκο (τρεισήmicroισι σελίδες) έργο microε τον τίτλο laquoΗ τέχνη και η εποχήraquo microε τη φράση ndash πρότα-ση laquoΟι ευθύνες αρχίζουν από τα όνειραraquo (265 267) Και τώρα νοmicroίζω είmicroαστε περισσότερο έτοιmicroοι να ακούσουmicroε το ποίηmicroα τού Μπράβου laquoΉmicroερος ύ-πνοςraquo που το αφιερώνει στον Χρήστο Κεραmicroίδα Μόνο που ούτε για ύπνο κι ακόmicroα περισσότερο για ήmicroερο ύπνο microας microιλάει ο Έλληνας ποιητής από τη ∆εσκάτη Γρεβενών

Χιόνι σεντόνι τρυφερό για του φιδιού τον ύπνο Χιόνι και πένθιmicroο σκυλί βραχνός προφήτης

Με νύχια παγωmicroένα ο λύκος κρύβεται Με φόβο οι ζωντανοί την πόρτα κλείνουν

Κυττάς απrsquo το παράθυρο καπνίζουν τα πηγάδια Χιόνι κι ανάψαν τη φωτιά στον κάτω κόσmicroο

Ο κυνηγός στο πέρασmicroα το σπίρτο πίνει Τον λύκο που εχύmicroηξε πίσω του δεν τον βλέπει

Νύχτα microε πένθιmicroο σκυλί στον σάπιο φράχτη Κι οι πεθαmicroένοι ακούν και περιmicroένουν

Θα συνιστούσα έχοντας κατά νουν αυτά που είπαmicroε για το ποίηmicroα laquoΉmicroερος ύπνοςraquo να τα θυmicroάται ο αναγνώστης κι όταν θα διαβάζει και το ποίηmicroα microε τον τίτλο laquoΚήποςraquo για να microην πω κι όλα τα ποιήmicroα-τά του

ολmicroώ να υποστηρίξω microια παρακινδυνευmicroένη άποψη στην οποία καταλήγω όχι χωρίς βα-

σανιστικές σκέψεις Ο Χρήστος Μπράβος που έζη-σε στη ∆εσκάτη ίσαmicroε τη microέρα που οι σπουδές του σε ΑΕΙ τον ανάγκασαν να περάσει στην Πάτρα και microετά για δουλειά στην Αθήνα και που αυτή η εσω-τερική προσφυγιά κράτησε ως το τέλος της σύντο-microης ζωής του του δηmicroιούργησε εκείνες τις συνθήκες που ήταν και οι καταλληλότερες για τη σύνθεση ποιηmicroάτων microε θέmicroατα και καταστάσεις από τη ∆ε-σκάτη και microάλιστα microιας πολύ συγκεκριmicroένης επο-χής του δραmicroατικού τέλους της Εθνικής Αντίστα-σης και της τραγικής πορείας του Ελληνισmicroού στον Εmicroφύλιο που τον επέβαλλαν τον εξόπλισαν και τον καθοδήγησαν οι Άγγλοι ιmicroπεριαλιστές στη συνέ-χεια οι Γιάνκηδες microε τη δύναmicroη και την ανελέητη χρήση των όπλων δυο ldquoκοτζαmicroάνrdquo ολόκληρων αυ-τοκρατοριών Η Ελλάδα βρέθηκε κυριολεκτικά στον γκρεmicroό Έτσι ο Χρήστος Μπράβος δεν είναι καθόλου γενικός κι αφηρηmicroένος microέσα στον λόγο του microε καθαρά ποιητικά microέσα και τρόπους αναδη-microιουργεί τις τύχες των lsquoλυπηmicroένωνrsquo Γιατί microόνο αυ-τοί ενδιέφεραν τον ποιητή οι κυνηγηmicroένοι από τη νέα τάξη πραγmicroάτων στον Εmicroφύλιο και τη microεταπο-λεmicroική Ελλάδα Μερικά παραδείγmicroατα από τα laquoΣη-microεία και τέραταraquo

Με κόσκινο εmicroάζεψαν το αίmicroα

Άλλοι είπαν τον είδαν νεκρό στο Βίτσι άλλοι ζωντανό στην Τασκένδη

Αυτά που ΄φύγαν αίmicroατα αυτά που ήρθαν χιόνι

Άλογα microαύρα στο σκοτάδι

Ως τη συντέλεια της microνήmicroης

Ηλίας Κεφάλας ε αρκετά ποιήmicroατά του ο Θεσσαλός ποιητής δίνει φυσιογνωmicroικές εικόνες από την ιδιαίτε-

ρη πατρίδα του Αυτό από τη microια microεριά ενώ από την άλλη όλο και πιο πολύ όλο και πιο συχνά δη-

Η Τ

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 7 λώνει την επιθυmicroία του να φύγει από την πρωτεύου-σα και να επιστρέψει στο γενέθλιο τόπο Κι αυτό microε τον καιρό του γίνεται έmicromicroονη ιδέα και πανίσχυρη θέληση Συνεχίζω microrsquo αυτό το δεύτερο σηmicroείο Στη δεύτερη κιόλας ποιητική συλλογή microε τον τίτλο laquoΜεταλλαγή στο απροσδόκητοraquo (1982) διαβά-ζουmicroε το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή κι απέραντηraquo όπου ο Ηλίας Κεφάλας microας δίνει και τις δύο δια-στάσεις κατά την ποιητική microαρτυρία και κατα-γραφή τους Ως προς την αναδηmicroιουργία της φυ-σιογεωγραφικής και ιστορικής microορφής τού τόπου του ο ποιητής κάνει σχεδόν τη δουλειά τού ζω-γράφου παρατηρεί στοχάζεται και ζωγραφίζει όχι microε την πρόθεση τής φωτογραφικής αποτύπω-σης αλλά της καλλιτεχνικής αναδηmicroιουργίας ldquoε-ντυπώσεων και αντιδράσεωνrdquo Χωρίς τις συγκε-κριmicroένες παραστάσεις του τόπου του που προήλθαν από προσωπικές εmicroπειρίες το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή και απέραντηraquo είτε θα ήταν αδύνατο να γραφτεί είτε η απεικόνιση θα έπαιρνε εντελώς δια-φορετικούς δρόmicroους Θα ήθελα όmicroως να προτείνω τη microερική ανασύσταση της πορείας του προς την ε-πιστροφή στα πάτρια εδάφη που δεν ήταν απλή αλ-λά σύνθετη βασανιστική και χρονοβόρα

Θεσσαλία microικρή - microικρή Θεσσαλία απέραντη

Ξανθή και ηλιοκαmicromicroένη Με τον παφλασmicroό της δικής σου θάλασσας

που microε καλεί Με την αγρυπνία των δικών σου αρχαίων θεών

που microε φωνάζουν πίσω helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Εκεί που τα παράξενα όνειρα έπαιρναν φωτιά κάτω από το πελώριο φεγγάρι των βάλτων helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Θεσσαλία microικρή - microικρή microια χούφτα λάσπη Μια χούφτα πίκρες

Γη της φωτιάς και του νερού Πατρίδα microου Θεσσαλία απέραντη

έρχοmicroαι πάλι πίσω

αντάζοmicroαι να έγινε κατανοητό ότι η οποια-δήποτε περιγραφή από τις δυο που ονοmicroά-

σαmicroε εmicroπεριέχει αυτόmicroατα και υποχρεωτικά στοι-χεία και της άλλης ενώ δείχνουν το πρόσωπό τους κι άλλες λιγότερες ή περισσότερες απροσδιόριστες στη γλώσσα των αριθmicroών Να και στίχοι από το ποίηmicroα laquoΗ κάθοδος των Θεσσαλώνraquo από τη συλ-λογή laquoΣκοτεινός microαγνήτηςraquo (1989)

Μαύρα πουλιά σκεπάζουν σιωπηλά τον ουρανό οι Θεσσαλοί microεταναστεύουν ξαφνικά προς νότο

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φτάνουν στις πόλεις που επαγγέλλονται πολλά

θαmicroπώνουν microπρος στα φωτισmicroένα microαγαζιά helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Γίνονται αδέξιοι microάστοροι και βιαστικοί οικοδόmicroοι κτίζουν ντουβάρια που στραβώνουν άσχηmicroα

σαν έρηmicroα χωράφια κακοφυτρωmicroένα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Κι εκεί που λεν για τα σπαρτά και τα παλιά πετούmicroενα αναλαmicroβάνονται ξανά ψηλά στους ουρανούς

αφήνουν πίσω τις microεγάλες πόλεις microε τις λεωφόρους ωραίοι και άχραντοι ανέρχονται οι Θεσσαλοί

στον δρόmicroο της επιστροφής προς τις πλατιές πεδιάδες

Θαρρώ πως δεν θα δυσκολευτούmicroε καθόλου να αναγνωρίσουmicroε στους παραπάνω στίχους τη σχε-δόν αντανακλαστική αναπαράσταση εκείνου του εmicroφυλιακού και microετεmicroφυλιακού microεταναστευτικού κύmicroατος που σάρωσε και ερήmicroωσε την ύπαιθρο microετατρέποντάς την σε οικισmicroούς γερόντων αφού οδήγησε τεράστια πλήθη προς τις πόλεις στο εσω-τερικό και το εξωτερικό της χώρας microας - πάmicroφθη-νη εργατική δύναmicroη για τον δικό microας και τον ξένο καπιταλισmicroό Και microοιάζει σα να microη βολεύεται ο ποι-ητής ή να microην αρκείται microε απεικονίσεις των Θεσσα-λών γενικά επιστρέφοντας συχνά - πυκνά στο προ-σωπικό δράmicroα του Τρία χρόνια πριν έγραφε το ποί-ηmicroα laquoΣτο δάσοςraquo από τη συλλογή laquoΤα φύλλα του νερούraquo (1986) που το παρουσιάζω ολόκληρο

Πρέπει να γυρίσω στο δάσος microε τα αρχαία βελάσmicroατα

Εκεί που κατοικεί ο κότσυφας microε τη σοφή αρκούδα

Μέσα στον θαmicroπό καθρέφτη τού πυριτόλιθου να δω το πολλαπλά κατεστραmicromicroένο

πρόσωπό microου

∆εν έχω πρόσωπο microονάχα microνήmicroη γκρεmicroισmicroένη σε βάραθρα Όmicroως

στο δάσος microε τα κατοικίδια του θεού θα ανακτήσω και πάλι την παλιά microου αίγλη

ο 1992 γράφει δυο ποιήmicroατα που αργότερα τα συmicroπεριλαmicroβάνει στη συλλογή laquoΛόγος και

αβεβαιότηταraquo (1997) Τρεις καταληκτικοί στίχοι από το ποίηmicroα laquoΨιχάλαraquo

Να φύγω θέλω microε τον microονόκερο της χαραυγής Με δυο ζευγάρια microυθικές οπλές να σηmicroαδέψω

τrsquo αστραφτερά λιβάδια

Κι από το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία γη microουσκεmicroένηraquo προ-τείνω τους τελευταίους 6 στίχους

Θα πάρω τα microάτια microου microια microέρα και θα γυρίσω νrsquo απλωθώ

microέσα στον λιγοθυmicroισmicroένο κάmicroπο να διαλυθώ microέσα στο προαιώνιο σούρουπο

εκεί που microένουν πάντοτε ανοιχτές

Φ Τ

8 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

οι πύλες τής αιώνιας θλίψης

Το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo γραmicromicroένο στο χωριό του ποιητή microε ηmicroεροmicroηνία 11 - 12 6 - 1998 από τη συλλογή laquoΤα microνήστρα της Αβύσσουraquo (2003) ξε-χωρίζω και πάλι τους τελευταίους στίχους όπου ο ποιητής συνοmicroιλεί microε το ποτάmicroι της πατρίδας του και της ιστορίας - microυθικής και ιστορικής περιόδου Θεσσαλίας και Ελλάδας

Κι εγώ να ΄ρθω microέσα στα microουχλιασmicroένα γένια σου σα βρέφος που γέρασε πρόωρα χωρίς να χορτάσει το

κλάmicroα του και σrsquo όλο το ποτισmicroένο microε ιώδιο στέρνο σου

να γίνω ατmicroός των εκβολών και άρτυmicroα κρυσταλλικό του αλατιού σου

ο ποίηmicroα laquoΑκινησίαraquo που το έγραψε επίσης στο χωριό του ο Κεφάλας δεν θα το σχολιά-

σω εmicroπιστευόmicroενος στην κατανόηση και ερmicroηνεία του ακροατή - αναγνώστη που το εντάσσω κι αυτό στους ειδικούς προβληmicroατισmicroούς microου κατά την πα-ρουσίαση του γενικού όσο και συγκεκριmicroένου θέ-microατος της σηmicroερινής οmicroιλίας microου

Ήτανε σούρουπο κι όλο έλεγα να φύγω

Μέσα στη microνήmicroη microου microια λίmicroνη γυάλιζε ακίνητη κρυσταλλωmicroένη Πίσω της έφεγγαν κυδωνιές

microrsquo όλα τα χρόνια microου αναmicromicroένες Στοίβαζα τrsquo άνθη τους ο έρηmicroος και πέρα το νερό ποτάmicroι ρέκαζε microrsquo όλα τα κλάmicroατα

της πέστροφας στην ξέρα του

Τότε σηκώθηκε και από τότε σηκωmicroένο πάντα βλέπω ένα σπίτι να περνάει στον ορίζοντα Πετάει το παλιό σπιτάκι microου microε τα καλάθια του απλωmicroένα

και τα τρύπια ρούχα

Που βρέθηκε πως σώθηκε και microrsquo όλα τα συmicroπράγκαλα ανεmicroίζει

Που πάει εγκαταλείποντας όλους τους εγκαταλειmicroέ-νους

∆ιψάει και που θα βρει νερό Πεινάει και που θα βρει

σταράκι για τrsquo αmicroπάρια του Με τrsquo αδειανό κελάρι τρέmicroει στον ορίζοντα

Χώmicroατα πέτρες σαπισmicroένα ξύλα πέφτουν στο κεφάλι microου

Σκόνη από κεραmicroίδια Φωνές που έmicroειναν

αρόmicroοια λόγια αλλά και στίχους σαν και κείνους από το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo microπορεί να

συνθέσει ο άνθρωπος που διατήρησε σταθερή και ατόφια την παιδική αmicroεσότητα της παρατήρησης microε όλη τη ζεστασιά των αισθήσεων και τον πειθαρχη-microένο υπολογισmicroό του στοχασmicroού Και τα δύο microετα-τρέπονται σε ποιητικές εικόνες σε συmicroβολισmicroούς

σπάνιας περιεκτικότητας και αισθητικής οmicroορφιάς Το πανέmicroορφο microωσαϊκό των πολλών σχηmicroάτων των χρωmicroάτων microε τις διαφορετικές γραmicromicroές του ποταmicroού και της ποιητικής ευφορίας Η φαντασία κράτησε και θέτει σε ποιητική λειτουργία τις πολλές και ολο-ζώντανες microνήmicroες όλων των ως σήmicroερα ηλικιών που έζησε ο Ηλίας Κεφάλας τις εmicroπειρίες από την ασυ-νήθιστη θέλω να πω την ποιητική ζωή

Νίκος Γρηγοριάδης

Συχνά ρωτούν (ιδιαίτερα microαθητές και φοι-τητές) τί χρειάζεται για να γίνει κανείς συγγραφέας - πεζογράφος ή ποιητής Προσωπικά θα απαντούσα έτσι απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο άνθρωπος αυτός να έχει περάσει στη ζωή του από 40 κύmicroατα Και να microείνει ζωντανός και έτοιmicroος για καινούριες περιπέτειες χωρίς να ξέρει από πριν που θα τον βγάλουν Πρέπει να τον έχει ψήσει καλά η ζωή Και παραπέρα να έχει κρατήσει σταθερά στη microνήmicroη του όσο γίνεται περισσότερες και κατάλ-ληλες για τη συγγραφή βιβλίων εικόνες της ζωής Ε χρειάζεται βέβαια και ταλέντο Για να microπορέ-σει να αναδηmicroιουργήσει σε τέχνη τις περιπέτειες τα δράmicroατα και τις τραγωδίες τις χαρές τις λύπες και τις ελπίδες της ζωής και να τις περάσει στις σελίδες των διηγηmicroάτων των microυθιστορηmicroάτων των ποιητικών συλλογών Είναι ο άνθρωπος που καλλιεργεί σε καθηmicroερινή βάση το ταλέντο του Αυτός όχι θα γίνει αλλά είναι συγγραφέας Πιο κοντά στο θέmicroα microας ο Ποντιακός Ελληνισmicroός πέ-ρασε από φουσκοθαλασσιές και φουρτουνες microονα-δικές Όταν κανείς δεν φανταζόταν ότι οι άνθρω-ποι αυτοί θα microπορούσαν απλώς και microόνο να κρα-τηθούν στη ζωή Αλλά ότι θα microεγαλουργούσαν κιόλας αυτό βρισκόταν microόνο στον χώρο της αρ-ρωστηmicroένης φαντασίας Και να που η ζωή είναι πιο πλούσια κι από την πιο πλούσια φαντασία Από ζωή του χτες microετατρέπεται σε Νέα σε ζωή του Σήmicroερα Εκείνοι που κατόρθωσαν να microετατρέ-ψουν την τρικυmicroισmicroένη ιστορία των Ποντίων σε ζώσα microνήmicroη και τη microνήmicroη σε καλλιτεχνικό έργο είναι οι συγγραφείς αυτού του εκλεκτού κοmicromicroα-τιού του Ελληνισmicroού Ανάmicroεσα σrsquo αυτούς είναι και ο ποιητής Νίκος Γρηγοριάδης ∆ιαβάζω τους πρώ-τους τρεις στίχους από το ποίηmicroα laquoΝόστοςraquo

Κι έστησα το κονάκι σου του Πόντου στην κορυφή Κιλκίς

Και σrsquo έκλεισα microέσα όπως σε παλάτι microνήmicroηςhellip

υτά γράφει ο ποιητής που γεννήθηκε στην Ελλάδα στο Κιλκίς Οι αφηγήσεις γονιών

παππούδων και χωριανών έγιναν κατά ουσιαστικό τρόπο microνήmicroες σάmicroπως από προσωπικές εmicroπειρίες γιrsquo αυτό και συνεχίζει στο ποίηmicroα laquoΗ νέα ζωήraquo

Επειδή και το φεγγαρόφωτο

Τ

Π Α

Ο ποιητής Μιχάλης Γκάνας

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 9

σήκωνε σε σκοτεινά κύmicroατα τό `να σπίτι και τrsquo ακουmicroπούσε απαλά πάνω στο άλλο

ξανά και ξανά ωσότου όλο το χωριό γέmicroιζε Μαύρη Θάλασσα

microε τα δελφίνια να γλιστρούν δοξαριές στις χορδές της λύρας Και να προβάλουν τότε

ένας - ένας στη σειρά οι γλεντοκόποι και ν΄ ανεβαίνουν

microε τους ατmicroούς της νοσταλγίας τους στον ουρανόhellip

νας κόσmicroος βασανισmicroένος κυνηγηmicroένος από τις πανάρχαιες πατρικές εστίες του

κουτσουρεmicroένος και microατωmicroένος ξαναζωντανεύει στην ποίηση του Γρηγοριάδη και παραmicroένει έτσι ζωντανός ακmicroαίος και microαχόmicroενος για τα δίκαια της ιστορίας και της microοίρας του Ο συmicroβολισmicroός παίρνει τα συγκεκριmicroένα συmicroβάντα και τα δίνει διαχρονική αξία και ύπαρξη

Αυτά τα πρόσωπα των πεθαmicroένων δεν τrsquo αναγνωρίζω πια Και δεν είναι η κακοποίηση τα βγαλmicroένα microάτια

τα κοmicromicroένα αυτιά

Άγιε ∆ηmicroήτρη microου κι Αϊ - Γιώργη microε το τουφέκι και τα φυσεκλίκια

microε τα θεριά σκοτωmicroένα στα πόδια σας όσο κι αν πασχίζουν να σας microεταβάλουν σε ληστές εmicroείς θα ερχόmicroαστε κρυφά

να προσκυνούmicroε

Θα θυmicroόσαστε βέβαια όταν στην αρχή της ανακοί-νωσης στα φυσιογνωmicroικά στοιχεία της γενέτειρας γης στο έργο ποιητών microας συmicroπεριλάmicroβανα και την ιστορία προσωπική και οmicroαδική κάθε ατόmicroου και τόπου Γιατί ας πούmicroε οι ποιητές τής ηθογραφίας περιορίζονταν - κυρίως - στην καλλιτεχνική αναπα-ράσταση της φύσης γεωργικών και βουκολικών σκηνών του χωριού και της στάνης για να θυmicroη-θούmicroε τον Κρυστάλλη Η πολιτική κοινωνική και εθνική ιστορία microε τους ειδικούς και σε βάθος ειπω-microένους προβληmicroατισmicroούς της είναι έργο κατοπινών γενιών στην ελληνική αλλά και στην παγκόσmicroια ιστορία Ο Νίκος Γρηγοριάδης την παρακολουθεί και την πραγmicroατεύεται στους στίχους του βήmicroα προς βήmicroα Έτσι στο ποίηmicroα laquoΥπεύθυνη δήλωσηraquo ση-microειώνει για microια συγκεκριmicroένη φάση τής πορείας του Ελληνισmicroού

Όχι δεν είmicroαι του Θεοδώρου είmicroαι απλώς Γρηγοριάδης

υποψήφιος τής Στρατιωτικής Ιατρικής

Ο Θεόδωρος πέθανε εδώ και τρεις microήνες Ότι γνωρίζω απrsquo αυτόν είναι τα κρυοπαγήmicroατα

από τα άθλα του στην Αλβανία

το αυστηρό του ήθος και τα παράσηmicroα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Σβήστε τον κι εσείς αν σας ενοχλεί αν δε χωράει στο πιστοποιητικό

της Νοmicroιmicroοφροσύνης

Η ειρωνεία διατρέχει όλους τους στίχους και πα-ραmicroένει καυστική Στις στροφές τού ποιήmicroατος laquoΤα τραγούδιαraquo παρελαύνουν άλλες ιστορικές microνήmicroες των νεότερων Ελλήνων από τα χρόνια της microετααλβανικής εποποιίας Εδώ όmicroως αναδει-κνύεται σε όλο το microεγαλείο του το ζήτηmicroα της ζωής νεκρών ή εποχών που πέρασαν αλλά που συνεχίζουν να ζουν στη συνείδηση των ζώντων εν microέρει κάπως διαφορετικά και το πιθανότερο πιο έντονα

Πως γίνεται κι ακούω τα τραγούδια εκείνοι έχουνε πεθάνει κι έχουν θαφτεί

microε τrsquo άρmicroατά τους στα βουνά

Ο νέος που microιλούσε απrsquo το microπαλκόνι αποmicroακρύνεται microε microεγάλες κινήσεις

microέσα στη νύχτα φορτωmicroένος άρmicroατα Οι άλλοι κρύβονται και κοιτάζουν microέσα από κρυψώνες κι υπόγεια παράθυρα

Όσοι πιάστηκαν έχουν microια microνήmicroη σαν ατζέντα ηmicroερολογίου

Ακόmicroη και οι ποιητές έχουνε χάσει πια την ακοή τους

αρρώ πως ο ορισmicroός που έδωσε για τον εαυ-τό του ο Κωνσταντίνος Καβάφης λέγοντας

ότι είναι ιστορικός ποιητής ισχύει πλήρως και για τον Γρηγοριάδη Με την πλατιά σηmicroασία του όρου microε το βάθος και τη διάρκεια της ιστορικής αλήθειας που εξισώνεται microε τη ζωή του τόπου και των αν-θρώπων του Με αυτή την καθαρά δική του ιδιότητα και ιδιαιτερότητα οι στίχοι του Νίκου Γρηγοριάδη λειτουργούν microε όλα τα δικαιώmicroατά τους στη σηmicroε-ρινή ανακοίνωση καταλαmicroβάνοντας την τιmicroητική θέση που τους αρmicroόζει

Μιχάλης Γκανάς Θέλω να υπογραmicromicroίσω κάτι η σειρά εξέτασης και παρουσίασης των σηmicroερινών ποιητών δεν έχει αξιολογικό χαρακτήρα Επιλέγονται microέσα από πολλούς οmicroότεχνούς τους και ο καθένας τους προσθέτει κάτι το καθαρά δικό του κι ανεπανάληπτο στο laquoπαζλraquo της σηmicroερινής θεmicroατικής ενότητας Η θέση του καθενός είναι και

επιβεβληmicroένη και αναντικατάστατη Όχι πως εξα-

Έ

Θ

10 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ντλούmicroε το θέmicroα αλλά microόνο microια εικόνα του παρου-σιάζουmicroε Όπως οι άλλοι έτσι κι ο Γκανάς ξεχωρί-ζει ως προς τον τρόπο προσωπικής συmicromicroετοχής στα πεπραγmicroένα των στίχων του εξιστορεί κρατώντας κάποια απόσταση απrsquo όπου πολύ συχνά εξαφανί-ζεται η αmicroεσότητα τής αφήγησης και είναι σα να microιλάει για καταστάσεις δεύτερων ακόmicroα και τρί-των στην ποίησή του Αφήνει κατά κάποιον τρό-πο το υλικό του να κρυώσει ή να microπαγιατέψει microετά το παίρνει στα χέρια του και το πλάθει σε τέχνη του λόγου Και χωρίς να αρνείται πλήρως το πρώτο ενικό Χωρίς φτερά microονάχα microε τα χέρια microου ανεβαίνω

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φυσάω τον καπνό microου ίσια στα microάτια τrsquo ουρανού

Καmicromicroένη σοδειά τα χρόνια που έζησα

Καmicroιά φορά microε έναν - δυο στίχους θίγει προβλήmicroατα σοβαρά όπως είναι η κατάσταση της προσφυγιάς microε την αmicroηχανία των λυρικών προσώπων που βρέθηκαν

ξεριζωmicroένα

Τί γυρεύεις εδώ ψυχή τραυλή microακριά απrsquo τα βοσκοτόπια της πατρίδας

ερίπου κατά τον ίδιο τρόπο αντιmicroετώπιζαν και οι λυρικοί ήρωες του Ηλία Κεφάλα πα-

ρόmicroοιες καταστάσεις Κοινό το πρόβληmicroα η εγκα-τάλειψη της υπαίθρου Και οι κοντόφθαλmicroοι πολι-τικοί microας ούτε το πήραν χαmicroπάρι ότι παραβίαζαν την πληθυσmicroιακή ισορροπία ανάmicroεσα στο χωριό και στην πόλη υποθηκεύοντας το microέλλον της χώ-ρας Κερδισmicroένος microόνο ο αχόρταγος ο άπληστος καπιταλισmicroός έβγαινε από την πανεθνική τραγωδία την ανίατη ψυχική αρρώστια των επόmicroενων γε-νεών Τα χέρια των αγροτών ήταν πάmicroφθηνα για microικρούς και microεγάλους επιχειρηmicroατίες Εύκολο και άφθονο το κέρδος Το χωριό όmicroως πέθαινε ή πιο σωστά πέθανε Πάνω στην καταστροφή του λέει ο καπιταλισmicroός εγώ θα χτίσω παλάτια Η καταστρο-φή ήταν διπλή καταστροφή του παραδοσιακού χωριού και αφαίmicroαξη της Ελλάδας Να microην ήταν άραγε κι αυτό στα προνοητικά (για τους απάτριδες καπιταλιστές) σχέδιά τους Η εσωτερική προσφυ-γιά λιγότερο το κακό Η οmicroαδική όmicroως φυγή ldquoστα πολλά εξωτερικάrdquo microετέτρεπε αυτόmicroατα την Ελλάδα πιο microικρή κοmicromicroένη στα microέτρα του ακίνδυνου για τους άλλους Κι όλοι γνωρίζουmicroε πολύ καλά ποιοι ακριβώς φεύγουν σε παρόmicroοιες περιπτώσεις Αυτή κατrsquo εmicroέ η ουσιαστική πλευρά της υπόθεσης microε τον καταmicroερισmicroό ευθυνών γιrsquo αυτή την τραγωδία και το έγκληmicroα απέναντι στην κοινωνία και το έθνος δεν απασχόλησε - σχεδόν - καθόλου τους περισσό-τερους ποιητές microας Περιορίστηκαν στην απλή κα-ταγραφή ποιητική βέβαια της κατάστασης και δεν τόλmicroησαν ή δεν microπόρεσαν να προχωρήσουν

στην αποκάλυψη των αιτιών ∆εν λέω για αναλύ-σεις κοινωνικού χαρακτήρα microε microέσα και τρόπους κοινωνιολογικούς Θα περίmicroενε όmicroως κανείς κά-ποιες νύξεις και ανοίγmicroατα ποιητικής υφής για να microπορέσει να κάνει τις δικές του επιλογές και προε-κτάσεις ο αναγνώστης Είναι όχι microόνο στις δυνατό-τητες της τέχνης αλλά και στις υποχρεώσεις της απέναντι στο κοινό της που ανυποmicroονεί να ανεβεί έστω και ένα σκαλί πιο ψηλά microαζί microε την αισθητική συγκίνηση ∆υνατοί πολύ δυνατοί οι στίχοι τού ποιήmicroατος laquoΤο σκυλίraquo που το αρχίζω microε τους εφτά τελευταίους στίχους τού αmicroέσως προηγούmicroενου ποιητικού κειmicroέ-νου

Ούτε αλαφρύ το χώmicroα ούτε βαρύ Η microάνα θά rsquoρθει να microας βρει την άλλη microέρα θα πάρει το λεωφορείο

microαύρο αρνί στο microνήmicroα σου θα βόσκει κλειστό το σπίτι για καιρό

τα δυο σκυλιά θα τα ταΐζουν οι γειτόνοι Ξένο ψωmicroί θα τρώνε τα σκυλιά microας

Και τώρα το ποίηmicroα laquoΤο σκυλίraquo

Τό lsquoνα σκυλί το σκότωσαν τrsquo άλλο το πήραν οι γειτόνοι

Βγαίνει τις νύχτες και κοιτάει το φεγγάρι microυρίζει στις microολόχες που τού `ριχνες ψωmicroί Ύστερα βρίσκει τον τορό κι έρχεται microε microουσούδα

όλο δροσιές στο microνήmicroα σου

Κάθεται στα πισινά κι ακούει Τrsquo άλλο σκυλί που αλυχτάει κάποιο διαβάτη

Η εικόνα τής ερήmicroωσης τού χωριού και πιστή αλλά ταυτόχρονα και δυνατή είναι Συγκινούν microε τον σχεδόν ωmicroό ρεαλισmicroό τους οι στίχοι Την ίδια στιγmicroή microε κάποιες σηmicroαντικές και πολύσηmicroες αποκαλύψεις ο Μιχάλης Γκανάς microπάζει τον ανα-γνώστη του στον σκοτεινό microα απόλυτα κατανοητό για τους γνώστες κόσmicroο της παράδοσης

Γύρισα για να δω κανένας

Μόνο στην άκρη το νερό θολό σηmicroάδια από θεόρατες πατούσες κι οι πέτρες γύρω του βρεγmicroένες

Πρόλαβα κι έκλεισα τrsquo αφτιά την ώρα πού `σκαγε το γέλιο του

ε ενότητα που είναι αφιερωmicroένη στον Κώ-στα Κρυστάλλη ο διάλογος microε την παράδο-

ση γίνεται πιο πυκνός σε εικόνες και συmicroβολισmicroούς που microπορούν να έχουν περισσότερες από microια σηmicroα-σίες και προορισmicroούς

Π

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 11 laquoΑκούγονται κουδούνια και βελάσmicroαταraquo laquoΜε τον σταυρό στο στήθος το λάδι στην ποδιά για τα καντή-λια των νεκρών Μαύρο αρνί βελάζει ανάmicroεσα στους θάmicroνους Φαίνεται χάνεται και πιάνεις τα πατερη-microάraquo

Όπως ο Χρήστος Μπράβος έτσι κι ο Μιχάλης Γκανάς συχνά - πυκνά προσφεύγουν στον διάλο-γο microε τα microοιρολόγια του τόπου microας το πιο πονε-microένο και τολmicroώ να υποστηρίξω το πιο καλλιεργηmicroένο για τούτο και το πιο ποιητικό microέρος των δηmicroοτι-κών τραγουδιών microας που τόσο φρόντισαν οι σο-φές και ταλαντούχες γυναίκες microας

Σrsquo ένα ξωκλήσι θα καώ λιώνοντας λιγοστό σκοτάδι προτού microε σβήσουνε

τα λαδωmicroένα χέρια του νεωκόρου Έτσι την πνίγουν τη φλόγα microάνα

όχι φυσώντας microην πάρουν οι ψυχές φωτιά

και λαmicroπαδιάσει ο κάτω κόσmicroος

έλω να κλείσω τη σηmicroερινή ανακοίνωσή microου microε στίχους του Μιχάλη Γκανά που microε καθα-

ρά δικό τους τρόπο αναφέρονται άmicroεσα αλλά τις περισσότερες φορές έmicromicroεσα στο θέmicroα της σηmicroερι-νής οmicroιλίας microου και να τονίσω πόσο πολλά και ου-σιαστικά microπορεί να πει ο ποιητής microέσα από τρεις σύντοmicroους στίχους του ποιήmicroατος microε τον καλά ζυγι-σmicroένο τίτλο και την τόσο επιτυχηmicroένη εννοιολογική φόρτιση

Εθνική Οδός

Από δω έφυγε η microισή πατρίδα για τα ξένα

Να και το ldquoόφελοςrdquo microε τα τόσο πικρόχολα σχόλια και τις υπονοούmicroενες εννοιολογικές προεκτάσεις

Αυτοί που έφυγαν σε δυο σε τρία καλοκαίρια θα γυρίσουν βαλίτσες

τρανζίστορ microαγνητόφωνα αφοπλισmicroένα κλαρίνα

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας

του Νίκου Μπαζιάνα

(συνέχεια από τη σελίδα 3)

σmicroός φώτιση φώτα Φώτης Φωτεινή διαφωτίζω διαφώτιση διαφωτιστής διαφωτισmicroός φωτεινός φωτεινότητα φωταγωγός φώσφορος φωσφορίζω φωταψία ξέφωτο φωτοχυσία φωτόσφαιρα φωτο-σβέστης φωτοβολίδα φωτογένεια φωτοφοβία φω-τοτυπία φωτοαντίγραφο φωτοδότης φωτόνιο (όρος της Φυσικής) φωτοπηξία φωτογραφία φωτοστέ-φανο φωτοσύνθεση φωτοσκίαση λυκόφως

Οίκος - Οικία - Σπίτι

Κατοικώ κάτοικος κατοικία microονοκατοικία πολυκατοικί-α αγροικία συνοικία συνοικισmicroός συνοικιακός παροικί-α πάροικος αποικία αποικιοκρατία αποικιοκράτης αποι-κισmicroός εποικισmicroός microέτοικος περίοικος συγκάτοικος συ-γκατοικώ συγκατοίκηση οικιστής οικουmicroένη κατοικη-microένος ακατοίκητος κατοικήσιmicroος νοικοκύρης νοικοκυ-ρά νοικοκυριό οικοδεσπότης οικοδέσποινα οικιακός οι-κείος ανοίκειος οικογένεια οικογενειάρχης οικογενεια-κός οικότροφος οικοτροφείο ένοικος ενοίκιο ενοικιάζω ενοικιαστής ενοικιοστάσιο οικόπεδο οικοπεδούχος οι-κοπεδοφάγος οικοδοmicroή οικοδόmicroος οικοδοmicroικός οικοδο-microήσιmicroος ανοικοδόmicroηση οικονοmicroία οικονοmicroικός οικονό-microος ανοικονόmicroητος διοικώ διοίκηση διοικητής διοικη-τήριο οικολογία οικολόγος οικοσύστηmicroα οικόσηmicroο οι-κουρώ οικόσιτα κατοικίδια Η λέξη σπίτι πιο οικεία καθηmicroερινής χρήσης έχει ελάχιστα παράγωγα σπιτάκι φτωχόσπιτο χαmicroόσπι-το σπιτίσιος σπιτονοικοκύρης σπιτονοικοκυρά σπιτόγατος σπιτόκοτα Θα φανταζόταν κανείς ότι από το αρχαίο ρήmicroα ειmicroί θα είχαmicroε στη νέα γλώσσα τόσα σύνθετα και παρά-γωγα Ειmicroί - είmicroαι Μετοχές ενεστώτος ων ούσα ον Πα-ράγωγα αυτών είναι Ουσία όντα ουσιαστικός ου-σιώδης επουσιώδης Παρά + ειmicroί - πάρειmicroι παρών παρούσα παρόν πα-ρόντα παρουσία παρουσιάζω παρουσιάζοmicroαι πα-ρουσιαστικό Από + ειmicroί - άπειmicroι απών απούσα απόν απουσία απουσιάζω απουσιολόγιο απουσιολόγος απόντα Συν + ειmicroί - σύνειmicroι συνουσία συνουσιάζοmicroαι Επιούσιος υπερούσιος περιούσιος περιουσία πε-microπτουσία εξουσία (εξ + ειmicroί) εξουσιάζω πληρεξούσι-ος αυτεξούσιος ανούσιος οmicroοούσιος Τα περισσότερα παράγωγα του laquoειmicroίraquo δηmicroιουργούνται από το θέmicroα laquoουσ-raquo της microετοχής Ενεστώτος του θηλυ-κού laquoούσαraquo Τα υπόλοιπα σχηmicroατίζονται από το θέmicroα laquoοντ-raquo της microετοχής του Ενεστώτος του αρσενικού και ουδέτερου laquoωνraquo laquoονraquo γενική όντος

Θ

Ντανιέλ Γιάκοτς

12 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

(συνέχεια από το τεύχος Νο 17)

Για microια πιο λεπτοmicroερειακή ανάλυση του χαρακτήρα του πολιτισmicroού και γενικά της τέχνης ιδιαίτερα στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία πρέπει να επι-στρέψουmicroε στην εξέταση της δοmicroής του προλεταριάτου της εποχής microας Το προλεταριάτο ακόmicroα από την αρχή της εmicroφάνισής του ξεχώριζε από τις προηγούmicroενες τάξεις των εργαζοmicroένων microε microια microεγαλύτερη επαγγελmicroατική ποικιλία Προλεταριάτο γενικά δεν υπάρχει υπάρ-χουν microόνο διάφορες επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου Το γεγονός αυτό εξηγεί εκείνη την ιδιοmicroορφία της ανάπτυξης όταν πολύ πιο εύκολα κάνει την εmicroφάνισή του στο προλεταριάτο η οmicroαδι-κή επαγγελmicroατική συνείδηση παρrsquo ότι η κοινή ταξι-κή Ο επαγγελmicroατικός διαχωρισmicroός του προλεταριά-του αποτελεί άmicroεση συνέπεια του επιπέδου και της δοmicroής της τεχνικής της ανάπτυξης των microέσων πα-ραγωγής Και καθώς στην εποχή microας συντελείται microια χωρίς προηγούmicroενο ανάπτυξη των microέσων παρα-γωγής microαζί microrsquo αυτό λαmicroβάνει θέση και η επαγγελ-microατική ανασύνταξη του προλεταριάτου Ταυτόχρο-να αυξάνεται ο αριθmicroός του καλλιεργηmicroένου διανο-ητικά προλεταριάτου αφού η σύγχρονη τεχνική απαιτεί όλο και περισσότερες γνώσεις Αυτή η δια-δικασία προκαλεί ορισmicroένες δυσκολίες και για τη microπουρζουαζία επειδή τώρα είναι κατά πολύ δυσκο-λότερο να εξουσιάζει και να διοικεί στον τοmicroέα της πολιτικής περισσότερο microορφωmicroένους εργαζόmicroενους και να τους microετατρέπει σε πειθήνιους microισθωτούς δούλους Η σύγχρονη όmicroως microπουρζουαζία προς το παρόν τα καταφέρνει καλά σε αυτόν τον τοmicroέα Και τώρα δε θα ήθελα να ασχοληθώ microε το σύνολο αυτών των προβληmicroάτων επειδή το να αναλύσει κανείς όλο αυτό το σύmicroπλεγmicroα δεν είναι στις δυνά-microεις και τις δυνατότητες ενός microόνο ανθρώπου Αυτά τα προβλήmicroατα αγγίζουν τον βασικό χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλισmicroού και για να microελετηθούν πρέπει να δηmicroιουργηθούν microεγάλες οmicroάδες θεωρητι-κών ndash microαρξιστών Αλλά το να προβεί σε διαπιστώ-σεις ως προς τη διαδικασία αυτή microπορεί κι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος αφού τα πάντα εκτυλίσσο-νται microπροστά στα microάτια του καθενός Η αγροτιά του χωριού ακόmicroα και στον σχετικά αναπτυγmicroένο καπιταλισmicroό αποτελούσε microια αρκε-τά σηmicroαντική οmicroοιογένεια σε επαγγελmicroατικό επί-πεδο Ο κάθε αγρότης σε συγγενικές φυσικές συν-

θήκες στο νοικοκυριό του εκτελούσε σχεδόν παρόmicroοια είδη εργασίας και κατείχε σχεδόν παρόmicroοιες γνώσεις στον χώρο της δικής του εργατικής δραστη-ριότητας Η κατανοmicroή εργασίας ήταν σχετικά microεγάλη ανάmicroεσα στα φύλα αυτό όmicroως δεν οδήγησε σε σηmicroαντική διαφορά στο χώρο των γνώσεων επειδή και τα ανδρικά και τα γυναικεία microέλη της οικογένειας είχαν πλήρη αντίληψη για το

είδος εργασίας του άλλου φύλου Απrsquo αυτό προκύ-πτει ότι στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του χω-ριού όλα τα microέλη της κοινωνίας microπορούσαν να συmicro-microετέχουν επί ίσοις όροις και η κατανοmicroή της καλλι-τεχνικής δραστηριότητας υπήρχε πρώτα απrsquo όλα α-νάmicroεσα στα δυο φύλα Μαζί microrsquo αυτό βέβαια η δια-φορά σε ταλέντο ανάmicroεσα στα microέλη του χωριού ή-ταν microεγάλη ξεχώριζαν οι περισσότερο ταλαντούχοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες οι παραmicroυθάδες οι χορευτές κοκ Αυτοί όmicroως δεν αποκόπηκαν από το υπόλοιπο microέρος του χωριού δεν microετατράπηκαν σε επαγγελmicroατίες Ουσιαστικά όλο το χωριό αποτε-λούσε ένα laquoκαλλιτεχνικό συγκρότηmicroαraquo και τα microεγα-λύτερα ταλέντα του χωριού σrsquo αυτό το συγκρότηmicroα εκτελούσε τους πιο σηmicroαντικούς ρόλους Παράλληλα microrsquo αυτό ακόmicroα στους microεσαιωνικούς χρόνους δρούσαν οι πλανόδιοι microίmicroοι και καλλιτέ-χνες που συmicromicroετείχαν στα παζάρια και τις εmicroπορο-πανήγυρες ενώ σε πολλές χώρες από καιρό τώρα έπαιζαν οmicroάδες τσιγγάνων οργανοπαικτών που δρούσαν όmicroως στο πλαίσιο της τοπικής δηmicroοτικής και λαϊκής τέχνης κι αποτελούσαν τρόπον τινά συmicroπλήρωmicroα προς αυτήν Από αυτές τις εmicroβρυώ-δεις microορφές δεν microπόρεσε τότε ακόmicroα να αναπτυχθεί microια δυνατή επαγγελmicroατική τέχνη Η δηmicroοτική καλ-λιτεχνική δηmicroιουργία του χωριού την εποχή του φε-ουδαρχισmicroού ακόmicroα και στο πρώιmicroο στάδιο του κα-πιταλισmicroού ήταν συνέπεια της δηmicroοτικής καλλιτε-χνικής αυτενέργειας και του ερασιτεχνισmicroού τόσο σε επίπεδο microορφής όσο και του περιεχοmicroένου αυτή διατρεχόταν από έναν προφανή αγροτικό ταξικό χα-ρακτήρα Από τον ερασιτεχνικό χαρακτήρα αυτής της τέχνης απόρρεε εκείνη η ιδιοmicroορφία ώστε και η υλική και η πνευmicroατική παραγωγή ήταν υπόθεση των ίδιων ανθρώπων της ίδιας κολεκτίβας ndash συνό-λου Ξέρουmicroε βέβαια ότι η microη δηmicroοτική η επίσηmicroη και λόγια εκκλησιαστική τέχνη έβαλε επίσης τη σφραγίδα της στη δηmicroοτική τέχνη microαζί όmicroως microrsquo αυ-

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς (Daniel Jakocs) καθ Κοινωνιολογίας και Φιλοσοφίας της Τέχνης

του Πανmicroίου της Βουδαπέστης microετάφραση καθ Γιάννης Μότσιος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 τό η εκκλησιαστική τέχνη ήταν αναγκασmicroένη να προσαρmicroόζεται στα γούστα και την κοσmicroοαντίληψη της αγροτιάς Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα microπο-ρούσε να ασκεί επίδραση στην πνευmicroατική ζωή των αγροτικών πληθυσmicroών Παρακάτω θα δούmicroε παρό-microοια φαινόmicroενα στην τέχνη του καπιταλισmicroού της ωριmicroότητας και της παρακmicroής Μαζί microε τη διεύρυνση της κατανοmicroής εργασίας και η πνευmicroατική παραγωγή έγινε υπόθεση των επαγ-γελmicroατικά microορφωmicroένων ανθρώπων Όπως δείξαmicroε παραπάνω το προλεταριάτο εmicroφανίστηκε ως σύ-στηmicroα διαφορετικών ως προς τη microόρφωση και τη δραστηριότητά τους επαγγελmicroατικών οmicroάδων Γιrsquo αυτό ακριβώς στην αρχή της διαδικασίας εmicroφα-νίστηκε microόνο η επαγγελmicroατική οmicroαδική συνείδηση και σε αντιστοιχία microrsquo αυτό - οι επαγγελmicroατικές ε-νώσεις Γιrsquo αυτό και σε όλες τις επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου ήταν φυσικό να ασχο-λούνται microε τα διάφορα είδη της πνευmicroατικής παρα-γωγής ειδικές επαγγελmicroατικές οmicroάδες Τις πολιτι-κές και τις θεωρητικές θεωρίες τις καλλιεργούσαν οι πολιτικοί οι φιλόσοφοι οι νοmicroικοί ενώ την τέ-χνη και τη λογοτεχνία οι ζωγράφοι οι συγγραφείς κοκ Εποmicroένως το ίδιο το προλεταριάτο στο σύ-νολό του δεν microπορούσε να διαmicroορφώνει τη δική του κοινωνική θεωρία τη δική του τέχνη τη δική του λογοτεχνία Όλα αυτά microπορούσαν να τα κάνουν για το προλεταριάτο οι επαγγελmicroατίες Και η πλειο-νότητα των επαγγελmicroατιών στα microέσα του 19ου αιώ-να εργαζόταν επί αmicroοιβή Και η εργασία επί αmicroοι-βή η εργασία microε συmicroβόλαια είναι ουσιαστικά microια κοmicroψή και συγκαλυmicromicroένη microορφή microισθού Εξαιτίας της ενασχόλησης επί αmicroοιβή στο τέλος της εργασί-ας ο συγγραφέας δεν έπαιρνε τον microισθό του σε microορφή ανταmicroοιβής αλλά το έργο του εmicroφανίστηκε στην αγορά βιβλίων ως εmicroπόρευmicroα Στην αρχή αυ-τής της διαδικασίας η υπόθεση αυτή είχε microεγάλα πλεονεκτήmicroατα και για τους πνευmicroατικά εργαζόmicroε-νους Εξαφανίστηκε ή microειώθηκε κατά πολύ η προ-σωπική εξάρτηση των εργαζοmicroένων της πνευmicroατι-κής εργασίας από τους microαικήνες Από την άλλη πλευρά ο εmicroπορευmicroατικός χαρακτήρας των προϊό-ντων της πνευmicroατικής παραγωγής οδήγησε στο γε-γονός ότι τα έργα των πνευmicroατικά εργαζοmicroένων α-ξιολογούνταν όχι microε την εσωτερική αξία τους αλλά σύmicroφωνα microε την ποσότητα του κέρδους που απέδι-δε το συγκεκριmicroένο βιβλίο κι οποιοδήποτε άλλο έρ-γο γενικά στον εκδότη Με τη σειρά του όmicroως το τελευταίο οδήγησε στην κατάσταση όταν οι εργαζό-microενοι της πνευmicroατικής ndash καλλιτεχνικής εργασίας ε-ξαναγκάστηκαν να προσαρmicroόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς δηλαδή στη ζήτηση των αγοραστών Τούτη η κατάσταση είχε microερικά αποτελέσmicroατα από τα οποία ξεχωρίζω microόνο δύο Πρώτο η τεράστια ε-ξουσία του κεφαλαίου του νόmicroου ζήτησης και πρό-

τασης πάνω στην εργασία της διανόησης και γιrsquo αυ-τό ακόmicroα και σε συνθήκες προσωπικής ανεξαρτησί-ας η ελευθερία της αποδεικνύεται πλαστή και υπο-θετική ∆εύτερο στην περιοχή της τέχνης και της λογοτεχνίας και σε κείνα τα έργα που προορίζονταν για τις πλατιές microάζες του πληθυσmicroού συmicroπεριλαmicro-βανοmicroένου και του προλεταριάτου και οι δηmicroιουρ-γικοί εργαζόmicroενοι και οι καπιταλιστές έπρεπε να παίρνουν υπόψη τους τη γνώmicroη και τα γούστα του λαού Στο microεταξύ microrsquo αυτά εξηγείται και το γεγονός ότι στα έργα που έχουν φτιαχτεί microέσα από τη microισθω-τή εργασία διείσδυαν και διεισδύουν κριτικές περι-πτώσεις microε παραλήπτη τον καπιταλισmicroό Από την άλλη πλευρά αυτές οι κριτικές περιπτώσεις έmicroειναν microόνο ξεχωριστές περιπτώσεις Το κεφάλαιο το ο-ποίο κυριαρχεί τόσο στη σφαίρα της πνευmicroατικής παραγωγής όσο και σε κείνη της υλικής παραγωγής δεν επιτρέπει τουλάχιστο σε microεγάλες ποσότητες την εmicroφάνιση παρόmicroοιων έργων τα οποία είτε έτσι είτε αλλιώς έχουν κριτική στάση απέναντι στις θε-microελιώδεις αρχές του καπιταλισmicroού ∆εν πρέπει να ξεχνούmicroε ούτε για microια στιγmicroή ότι η πλειονότητα των έργων πνευmicroατικής παραγωγής στον σύγχρονο καπι-ταλισmicroό φτιάχνονται από microισθωτούς εργαζόmicroενους ότι κι αυτοί οι άνθρωποι γράφουν για τα λεφτά κι όχι για την αλήθεια ή για την έκφραση των ιδανικών τους των πιστεύω τους Στην πλειονότητα των πε-ριπτώσεων ο αστικός πολιτισmicroός και η αστική τέ-χνη είναι δηmicroιουργήmicroατα των microισθωτών εργαζοmicroέ-νων Τα έργα αυτής της κουλτούρας διαδίδονται και πωλούνται microε τη βοήθεια της διαφήmicroισης το ίδιο ακριβώς όπως και στη σφαίρα της υλικής πα-ραγωγής Η διαδικασία διείσδυσης της διαφήmicroισης στην περιοχή της τέχνης καθώς και η ενδυνάmicroωση άλλων φαινοmicroένων που σχετίζονται microε την microετα-τροπή της τέχνης σε εmicroπόρευmicroα παίρνει την αρχή της στις δεκαετίες του rsquo30 και του rsquo40 του 19ου αιώνα στις λογοτεχνίες της Ευρώπης Ο Μπαλζάκ εξέφρασε microε γλαφυρότητα το πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας στο microυθιστόρηmicroά του Χαmicroένα όνει-ρα Η διάθεση κεφαλαίου ο εmicroπορευmicroατικός χαρα-κτήρας των έργων του πολιτισmicroού η διαφήmicroιση ε-ξασφαλίζουν την πλήρη κυριαρχία της microπουρζουα-ζίας πάνω στην πνευmicroατική ζωή των ανθρώπων Οι microισθωτοί δούλοι microετατρέπονταν σε πνευmicroατικούς δούλους Με ιδιαίτερη προτεραιότητα η microπουρζου-αζία προσπαθεί να υποδουλώσει πνευmicroατικά το δια-νοητικό προλεταριάτο Όλοι αυτοί οι παράγοντες αισθητά εmicroποδίζουν την microετατροπή του προλεταριά-του από τάξη αφrsquo εαυτή σε τάξη για τον εαυτό της Σηmicroαίνει άραγε αυτό ότι η υπόθεση απελευθέρω-σης της ανθρωπότητας δεν έχει προοπτική ότι η πλειονότητα των ανθρώπων έχει microετατραπεί τελειω-τικά σε δούλους που δεν microπορούν να σκέπτονται και να δρουν ανεξάρτητα ενώ οι ξεχωριστοί δια-

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 3

Η Ελληνική Γλώσσα εκτός από

τις άλλες αρετές της έχει σε ύψιστο βαθmicroό και την παραγωγική της ικανότητα Αυτό το αντιλαmicroβάνεται κανείς αν έχει έστω και σχετική γυmicroνασιακή γνώση και επαφή microε την αρχαία γλώσσα Πιστεύω ότι ο σηmicroε-ρινός microαθητής πρέπει να γνωρίζει λόγου χάρη τι θα πει η λέξη ύδωρ και πώς κλίνεται για να αναγνωρίσει την πληθώρα των παραγώγων και των συνθέτων Επίσης πρέπει να ξέρει ορισmicroένα ρήmicroατα που δεν χρησιmicroοποιού-νται σήmicroερα ως απλά αλλά ως σύνθετα είναι πο-λυάριθmicroα και πολύ συνηθισmicroένα στη νέα γλώσσα όπως και τα παράγωγά τους Πχ βάλλω άγω ειmicroί βαίνω τίθηmicroι κλπ Πλούτος για microια γλώσσα δεν είναι microόνον το εύρος του λεξιλογίου η σύνταξη ο περίτεχνος λό-γος το κλιτικό σύστηmicroα ονοmicroάτων και ρηmicroάτων αλλά και η σύνθεση και η παραγωγή κυρίως Η πα-ραγωγικότητα είναι εκείνη που δίνει ευρύτατη διά-σταση στη γλώσσα Η ετυmicroολογική αναζήτηση και διερεύνηση των λέξεων και η κατάταξή τους σε συγγενικές γλωσσικές οmicroάδες laquoοικογένειεςraquo είναι σηmicroαντικός παράγων για την κατανόηση της γλώσ-σας και του microηχανισmicroού λειτουργίας της αλλά και για τη γνώση της πρωταρχικής σηmicroασίας των λέξε-ων και την ιστορική τους εξέλιξη Η παραγωγικότητα έχει τεράστια σηmicroα-σία και είναι χαρακτηριστικό στοιχείο για την α-ξιολόγηση microιας γλώσσας Η ενιαία ελληνική γλώσσα έχει αυτό το προσόν Από microια laquomicroητέραraquo λέξη (microήτρα) παράγονται δεκάδες εκατοντάδες λέ-ξεις Πχ από το ρήmicroα βάλλω που συντίθεται microε ό-λες τις προθέσεις και microε άλλα microέρη του λόγου ως πρώτο ή δεύτερο συνθετικό δηmicroιουργούνται επίθε-τα ουσιαστικά επιρρήmicroατα σύνθετα ρήmicroατα Πλούτος είναι και το γεγονός ότι το ρήmicroα όταν συ-ντίθεται microε διαφορετική πρόθεση ή άλλο microέρος του λόγου αλλάζει και σηmicroασία Το θαυmicroαστό εξάλλου είναι ότι στη σηmicroερινή γλώσσα ενώ δεν χρησιmicroο-ποιούνται αρχαίες λέξεις στην απλή τους microορφή (πύρ οίκος ύδωρ φέρω κλπ) είναι συνηθισmicroένα τα σύνθετα και τα παράγωγα αυτών των λέξεων στον γραπτό και στον προφορικό λόγο Παραθέτω microερικές αρχαίες λέξεις και τις αντίστοιχες νεοελληνικές Ας δούmicroε την παραγωγι-κότητά τους

Ύδωρ - Νερό Από το νεοελληνικό νερό έχουmicroε νεράκι νεροπο-ντή νερουλάς νερόmicroυλος νεροmicroάνα νερωmicroένο

(κρασί) ξενέρωτος νερουλός νεροχύτης νεροκουβαλητής νερόβραστος νεροζούmicroι νεροφίδα νεροχελώνα νεροmicroπάκακας νεροβούτα (βουτιά στο νερό) νεροκολόκυθο laquoνιράγκρουraquo (ιδιωmicroατικό) = αγγουράκι (νερό + αγγούρι) νεροmicroπογιά νεροπότηρο νεροσυρmicroή βρωmicroόνερο απόνερα Κρυονέρι και Κρυόβρυση (τοπωνύmicroια)

Προσέξτε πόσο πιο παραγωγικό είναι το αρχαίο ύ-δωρ που πρέπει όmicroως να ξέρουmicroε και την κλίση του για να το αντιληφθούmicroε ύδωρ ύδατος δοτική πληθυντικού ύδασι Τη λέξη ύδωρ δεν τη χρησιmicroο-ποιούmicroε βέβαια σήmicroερα αλλά χρησιmicroοποιούmicroε πάρα πολλά σύνθετα και παράγωγά της Εταιρεία Υδά-των υδάτινος υδατοστεγής υδατοφράχτης υδατό-πτωση υδατοσφαίρηση υδατογραφία (ζωγραφική που γίνεται microε χρώmicroατα υδατοδιαλυτά - που διαλύο-νται στο νερό Ακουαρέλλα) υδατάνθρακες αφυδά-τωση ενυδάτωση υδρογόνο υδράργυρος υδρα-τmicroός υδροβιότοπος υδροπλάνο υδρορροή υδροπέ-πων (αρχαίο) = καρπούζι υδροφόρα ύδρευση υ-δροδότηση υδραυλικός υδροηλεκτρικό (εργοστά-σιο) υδραγωγείο ύδρα (λερναία) Ύδρα Υδραίος υδρία υδρόγειος υδρεύω ύδρευση υδρόβιος υ-δρογονάνθρακες υδρογονοβόmicroβα υδροφόρος (ορί-ζοντας) υδροχαρής -ές υδρωπικία (microη φυσιολογική συγκέντρωση νερού σε διάφορα όργανα του σώmicroα-τος) ενυδρείο άνυδρος λειψυδρία υδρολαίλαψ (δρολάπι) Κι ακόmicroη σήmicroερον κρεmicroάται επί ξύλου ο εν ύδασι την γην κρεmicroάσας Έδωσε γην και ύδωρ

Πυρ Η λέξη πυρ ως απλή δεν χρησιmicroοποιείται σήmicroερα Αλλά ιδού κάποια απrsquo τα πολλά της παράγωγα και τα σύνθετα πυρπολώ πυρπολητής πυρκαγιά πυρ-φόρος πυρσός πυροβόλο πυροβολώ πυροβολείο πυροβολητής πυροβολισmicroός πυροβολαρχία πυρο-βολικό πυροmicroανής πυροφάνι πυροκροτητής πυ-ροσβέστης πυροσβεστική πυροσβεστήρας πυρο-βασία εκπυρσοκρότηση εκπυρσοκροτώ πυροτέ-χνηmicroα πυρασφάλεια πυρά πυρώνοmicroαι πυροστιά πυρεία αντιπυρική (ζώνη) πυρίτις πυριτόλιθος πυ-ριτιδαποθήκη πυριόβολο πυρίmicroαχο πύρινος πυρε-τός απύρετος εmicroπύρετος πυριφλεγής διάπυρος απυρόβλητος Γαία πυρί microιχθήτω Πυρ γυνή και θά-λασσα Υγρόν πυρ

Φωτιά - Φως Τα παράγωγα της λέξης φως είναι φωτίζω φωτι-

(συνέχεια στη σελίδα 11)

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας του Νίκου Μπαζιάνα φιλολόγου - συγγραφέα

4 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ύπαιθρος και Ποίηση (Φυσιογνωmicro ικά στοιχεία της γενέτειρας γης σε έργα σύγχρονων Ελλήνων ποιητών ) του Γιάννη Μότσιου καθ Φιλολογίας του Πανmicroίου Ιωαννίνων

ους ποιητές που πραγmicroατεύονται στο έργο τους

θέmicroατα από την ύπαιθρο τους χωρίζω σε τρεις ενότητες Πρώτη Σε εκείνους που παρέmicroειναν (ζουν και εργάζονται) στην ιδιαίτερη πατρίδα τους που είναι και οι πιο λίγοι ∆εύτερη Σε εκείνους που για τον άλφα ή βήτα λόγο (κυρίως όmicroως για λόγους επαγγελmicroατικής αποκατάστασης) πέρα-σαν σε άλλους τόπους ενώ στη συνέχεια κάτω από το αβάσταχτο βάρος της νοσταλγίας αναγκάστηκαν να επιστρέψουν και να εγκατασταθούν microόνιmicroα στα πάτρια χώmicroατα Παίρνω microόνο δυο παραδείγmicroατα τον Αργύρη Χιόνη και τον Ηλία Κεφάλα Ο πρώτος αφού πήρε σύνταξη ο δεύτερος αφού microετέφερε τα επαγγελmicroατικά δικαιώ-microατά του στη γενέτειρα γη Τρίτη και τελευταία ενό-τητα Είναι οι ποιητές που ενώ ο τόπος διαmicroονής τους συνεχίζει στην πόλη που πέρασαν να ζήσουν συνήθως σε microεγαλούπολη ένα σηmicroαντικό microέρος τής ποίησής τους συχνά και το οmicroορφότερο και αισθη-τικά δυνατότερο στηρίζεται όχι γενικά στη microνήmicroη αλλά στον ασταmicroάτητο κι απαρηγόρητο νόστο στους στίχους του ο ποιητής microεταφέρεται σε περα-σmicroένους καιρούς όταν ζούσε στο χωριό ή στην κω-microόπολη Μεταφέρεται αλλά ταυτόχρονα microεταφέρει και το παρελθόν από την ιδιαίτερη πατρίδα του στην Αθήνα Έχω υπόψη microου τον Χρήστο Μπράβο από τη ∆εσκάτη Γρεβενών τον Νίκο Γρηγοριάδη από το Κιλκίς τον Μιχάλη Γκανά από την Ήπειρο Και θαρρώ πως αυτές οι συνεχείς και αmicroφίδροmicroες δια-δροmicroές ποιητών και έργων τους που συνοδεύονται microε microια ισχυρότατη κίνηση microπρος - πίσω τού συναι-σθηmicroατικού κόσmicroου τους αποτελεί τον απαραίτητο σπινθήρα και το σπιθοβόληmicroα microε αποτέλεσmicroα την ποιητική δηmicroιουργία Ας microην ξεχνάmicroε την εν microέρει τροποποίηση των αναπολήσεων ιδιαίτερα από τα χρόνια της τρυφερής άκρως ευαίσθητης παιδικής ηλικίας η οποία κατά την ποιητική αναδηmicroιουργία περισσότερο ή λιγότερο εξιδανικεύεται microε την τάση προς ανασύσταση ονειρικών καταστάσεων microιας όχι και τόσο εύκολης και χαρούmicroενης ζωής Έχω υπόψη microου τη ροmicroαντική διάθεση microε τις υπερβολές της προς την κατεύθυνση της ωραιοποίησης χρησιmicroο-ποιώντας δυο τρόπους τη microέθοδο απάλειψης ή έστω της microείωσης τής ασχήmicroιας από εκείνη τη ζωή ακόmicroα και microε την ωραιοποίηση τής ασχήmicroιας και των δυ-

σκολιών τής ανέχειας κοκ

Χρήστος Μπράβος Η ποιητική συλλογή laquoΜε των αλόγων τα φαντάσmicroαταraquo του Χρήστου Μπράβου που είδε το φως της δηmicroοσιότητας το 1985 χωρίζεται σε τρεις ενότητες laquoΜε τους λυπηmicroένουςraquo (11 ποιήmicroατα 26 σελίδες) laquoΜε microαύρο

δίχτυraquo (11 ποιήmicroατα 13 σελίδες) laquoΣηmicroεία και τέ-ραταraquo (9 αποσπάσmicroατα 12 στίχοι 1 σελίδα) Ο Μπράβος σπούδασε microαθηmicroατικά Κι ας microη φανεί παράξενο ότι την αυστηρή πειθαρχία τού αντικειmicroέ-νου γνώσης και της ποιητικής ανάπλασής του χρη-σιmicroοποίησε και στην ποίηση Έχω υπόψη microου τον τρόπο δόmicroησης τη διατήρηση τού ελέγχου πάνω στα εκφραστικά microέσα κοκ ∆ύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι δυο πρώτες ενότητες της πρώτης ακό-microα ποιητικής συλλογής αποτελούνται τυχαία από 11 ποιήmicroατα 26 σελίδες η πρώτη 13 δυο φορές λιγό-τερες η δεύτερη ενώ η τρίτη των 9 lsquoστροφώνrsquo ndash lsquoποιηmicroάτωνrsquo τού ενός ή των δύο στίχων και της microό-νο microιας σελίδας πάλι τυχαία έχουν την εξής ακο-λουθία ένας ndash δύο ένας ndash δύο ένας - δύο και microετά ένας ένας ένας Οι αυστηρά τηρούmicroενες αναλογίες και παραπέρα - η αρmicroονία και οι συmicromicroετρίες στην τέχνη δεν εmicroφανίζονται ποτέ τυχαία όταν microάλιστα γίνεται λόγος για συστηmicroική λειτουργία αυτών των στοιχείων Κι ο Μπράβος τα χρησιmicroοποιεί παραmicroέ-νοντας απόλυτος κυρίαρχος νοηmicroάτων και τρόπων microιας καλά οργανωmicroένης και λιτής αν και λίγο σκο-τεινής καλλιτεχνικής έκφρασης Κι αν πάρουmicroε στα σοβαρά την ακατάσχετη φλυαρία των περισσότερων από κείνους που ονοmicroάζουν τον εαυτό τους ποιητή νοmicroίζω ότι microια στοιχειώδης microαθηmicroατική παιδεία microό-νο καλό θα τους έκαmicroε οι 99 στους εκατό απrsquo αυ-τούς που γράφουν λογοτεχνία (πεζογραφία ή ποίη-ση) δεν θα τολmicroούσαν να τα δηmicroοσιεύσουν ενώ ο υπόλοιπος ένας θα εφάρmicroοζε τη ρωσική παροιmicroία ldquoεφτά φορές microέτρα και microία κόβεhelliprdquo

ς γνωρίσουmicroε το ποίηmicroα του Μπράβου laquoΑνα-τολήraquo που είναι αφιερωmicroένο στον αδερφικό

Εισήγηση στο 4ο Επιστηmicroονικό Συmicroπόσιο microε θέmicroα laquoΎπαι-θρος και αγροτικός πολιτισmicroός στη Νεοελληνική ποίησηraquo που έγινε στην αίθουσα συνεδρίων της Εταιρείας Ελλήνων Λογο-τεχνών στις 19-03-2007 microε συνδιοργανωτές το ΚΕΧΟΛΠ την ΕΕΛ και το laquoΧοροστάσιraquo

Τ

Α

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 5 φίλο του ποιητή Χρήστο Μπουρονίκο ζωγράφο και σχεδιαστή γιο αντάρτη του ∆ΣΕ που σκοτώθηκε στη microάχη τής Φλώρινας το 1949 Μα η microέρα το σκορπά το microυστικό της Κι είπε laquoσκοτάδι

ας γίνει ας γίνει φόβοςraquo Ακούστηκαν χτυπήmicroατα στην πόρτα

Με των αλόγων τα φαντάσmicroατα περνούσαν οι νεκροί Σηκώθηκε microια λύ-

πη Κι όλοι το ΄νιωσαν ndash ο microάγος είχε φτάσει Τότε πέρασαν χρόνια Τrsquo άλογα microατωmicroένα και τρελά

κατέβαιναν στους κάmicroπους έπεφταν στrsquo αποσπάσmicroατα Όmicroως ο microά-

γος σώπαινε Τίναζε microοναχά τα δάχτυλά του τραβούσε αόρατα σκοι-

νιά Ώσπου ανοίξανε τα σπλάχνα του και βγήκε το βαmicroπάκι

Ύστερα έπεσε microrsquo αφρούς Κι ήρθε η Σελήνη όmicroορφη microε microαύρα

της φωτιάς microου τραγουδούσε το αίmicroα Κατέβαιναν οι άγγελοι της

λύπης πέφταν τουφέκια φύσαγε laquoΤώρα θα microπεις στο γκρίζοraquo είπε

ο microάγος Τότε πέρασαν χρόνια και στις πόλεις εφάνηκα Είδα τα σάβανα

στους δρόmicroους τα σκυλιά κι αυτόν τον microουσουλmicroάνο microε την τίγρη

Τον έγδερνε σιγά - σιγά τον διαιρούσε Με τα microαλλιά στην άmicromicroο θρόισε

laquoΤrsquo όνοmicroά της ρωτώ ndash άνθος ή άλογοraquo Τα πέταλά σου ήτανε πατρίδα

Τώρα τα ξέραmicroε όλα Μόνο το πρόσωπό της δεν είδαmicroε Και microόνο την

κάmicroα της Το κλάmicroα της ακούαmicroε τη νύχτα κέρινο χέρι το lsquoγλειφαν

σκυλιά Ποιο βυζί και ποιο γάλα ένα στέρφο πουλί microόνο ήτανε laquoΌλα

χαθήκαν χάθηκανraquo έλεγε ο microάγος Κανείς κανείς δεν ράγισε Σε θεοσκοτεινή σπηλιά παίζαν το φόρεmicroά της

ενώ στους δρόmicroους δείχναν το κεφάλι της

Πήρε να λιώνει ο microάγος και να σώνεται laquo∆ος microου το δαχτυλίδι σουraquo

του είπα Το `βγαλε και το πέταξε σε σκοτεινό ποτάmicroι Ακούστηκαν

οι πετεινοί και το θαύmicroα εσκόρπισε Είδα κορmicroιά στον ποταmicroό αυτό

microόνο πρόφτασα Κι είδα τα σκέλια του βουνού ανοιχτά και ταράζονταν

Έβγαινε microε κεφάλι microατωmicroένο η microέρα laquoΌλα γράφονται πάλι όλα

γράφονται πάλιraquo εψιθύρισα

όνο λίγες πολύ λίγες παρατηρήσεις προτί-θεmicroαι να κάνω ως προς τα φυσιογνωmicroικά

στοιχεία τής γενέτειρας γης και τής Ελλάδας γενι-κότερα στο ποίηmicroα που microόλις διαβάσαmicroε Ο microετα-φυσικός κόσmicroος του παραmicroυθιού και προπαντός

των παραλογών παρελαύνει microε επιτυχία στους στίχους και δέ-νεται θαυmicroάσια microε τα θέmicroατα του Μπράβου Το καθόλου ευ-κολονόητο ίσως και το σκο-τεινό ύφος του λόγου απορρέει άmicroεσα από τον κόσmicroο του microε-ταφυσικού και της παράδο-σης δηmicroοτικής και λόγιας Ακόmicroα και από το αποσπασmicroα-τικό του ελλειπτικού λόγου του Λίγο πιο συγκεκριmicroένα laquoΜε των αλόγων τα φαντάσmicroατα περνούσαν οι νε-κροί Σηκώθηκε microια λύπηraquo Να τι λέει κι ο λαός στη ∆εσκάτη στα Γρεβενά σrsquo ολόκληρη την Ελλάδα

-Γιατί ΄ναι microαύρα τα βουνά και στέκουν βουρκωmicroένα Μην άνεmicroος τα πολεmicroά microήνα βροχή τα δέρνει

-Ούδrsquo άνεmicroος τα πολεmicroά κι ουδέ βροχή τα δέρνει Μόνε διαβαίνει ο Χάροντας microε τους αποθαmicroένους

Σέρνει τους νιους από microπροστά τους γέροντες κατόπι τα τρυφερά παιδόπουλα στη σέλα αραδιασmicroένα

Παρακαλούν οι γέροντες κι οι νιοι προσγονατίζουν και τα microικρά παιδόπουλα τα χέρια σταυρωmicroένα

-Χάρε microου διάβrsquo από χωριό κάτσε σε κρύα βρύση να πιουν οι γέροντες νερό κι οι νιοι να λιθαρίσουν και τα microικρά παιδόπουλα λουλούδια να microαζώξουν

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip ή

Ο Χάρος τους εmicroάζωξε σε microια καηmicroένη ράχη

Κι ακόmicroα Βλέπω το Χάρο κι έρχεται καβάλα στrsquo άλογό του

microαύρος είναι microαύρα φορεί microαύρο `ν` και τrsquo άλογό του microαύρο και το σπαθάκι του που ΄ρχεται να microε κόψει

εν έχω σκοπό να σας φορτώσω microε στίχους microοιρολογιών εξάλλου σας είναι γνωστοί αλ-

λά θέλω να δώσω microια γεύση να κάνω κάποιες νύ-ξεις και να σας κοινωνήσω microε πηγές απrsquo όπου ά-ντλησε νερό ο Μπράβος για τη δική του ποίηση Το νερό το έmicroπασε στους στίχους του αφού το πέρασε από δικά του φίλτρα στο ρακοκάζανο έβαλε λογιών - λογιών σταφύλια δικά του και ξένα κι έβγαλε το απόσταγmicroα της καθαρά πια δικής του ρακής Και microια ακόmicroα νύξη laquoΏσπου ανοίξανε τα σπλάχνα του και βγήκε το βαmicroπάκιraquo γράφει ο Μπράβος Ο Σολωmicroός από τη δική του microεριά έλεγε στη δική του ποίηση πιο συγκεκριmicroένα στον Λάmicroπρο

Σκύφτουν πολύ κρυφοmicroιλούν και σειέται το βαmicroπάκι που λες και ξεκολλιέται

Αλλού Φτυούνε τα χείλη σαν από φαρmicroάκι microέσα του επήε το νεκρικό βαmicroπάκι

Στο τρίτο microέρος Κι ακόmicroα λέει πως κυνηγιέται ακόmicroα

Μ

∆

Ο ποιητής Χρήστος Μπράβος

6 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

τα βαmicroπάκια του χάρου ακούει στο στόmicroα

Επαναλαmicroβάνω microια microικρή γεύση και δυο - τρεις νύ-ξεις κάνω για να υπογραmicromicroίσω τον διάλογο που κά-νει ο ποιητής microε την παράδοση Ας microην ξεχνάmicroε ότι από το διάλογο microε τη δηmicroοτική ποίηση των προϊ-στορικών χρόνων βγήκαν τα δύο πρώτα microέγιστα ε-πικά ποιήmicroατα ndash η Ιλιάδα και η Οδύσσεια ∆άνεια και προπαντός διδάγmicroατα από τις δυο microεγάλες πα-ραδόσεις δεν χρησιmicroοποιεί microόνο εκείνος που δεν ξέ-ρει τα έργα τους ή που δεν microπορεί δηmicroιουργικά να αφοmicroοιώσει τις αξίες τους και να τις εντάξει φυσιο-λογικά στα κείmicroενά του Σε αυτή την περίπτωση δεν microιλάmicroε για συγγραφείς αλλά microόνο για αδιόρθωτους και τυχάρπαστους και microανιώδεις στιχοπλόκους

ποίηση όσο πιο οργανωmicroένη και καλλιεργη-microένη είναι τόσο πιο πολύσηmicroος ο λόγος της

Τα έργα του Μπράβου για να κατανοηθούν σωστά και πλήρως πρέπει να διαβάζονται πολλές φορές Όπως και κάθε έργο τέχνης Και microόνο όταν ο ανα-γνώστης ακόmicroα περισσότερο ο microελετητής ξεφύγουν από την επιφάνεια προχωρήσουν στο εσωτερικό των στίχων στροφών ποιήmicroατος microόνο τότε θrsquo αρχίσουν να υποπτεύονται την ύπαρξη και την αισθητική λει-τουργία τού ποιητικού λόγου Με την προϋπόθεση ότι ο αναγνώστης θα βρίσκεται κοντά αν γίνεται και microέσα στον πυρήνα τού κλίmicroατος όπου ο ποιητής α-ντέγραφε έγραφε και δηmicroιουργούσε νέες καλλιτε-χνικές καταστάσεις που σε καmicroιά περίπτωση δεν microπορούν να αποτελούν απλή φωτογράφησή τους Κι ακόmicroα να ξέρει καλά αν γίνεται άριστα την εποχή στην οποία αναφέρονται οι στίχοι τού Μπράβου Γιατί κατά τον Σεφέρη laquoΟ microεγάλος καλλιτέχνης δεν είναι της εποχής του είναι αυτός ο ίδιος η εποχή τουraquo Κι αληθινά συνεχίζει ο Σεφέρης laquoη ζωή τού ποιητή αυτό το σύνολο των εντυπώσεων αντιδρά-σεων που είναι το υλικό τού έργου του είναι συνάmicroα ένα κοmicromicroάτι της ανθρωπότητας που τον περιστοιχίζει microε τους καηmicroούς της τους πόνους της το microεγαλείο της τους εξευτελισmicroούς της (hellip) Η ιδέα microου είναι πως ο γερός τεχνίτης είναι από τα πιο υπεύθυνα όντα που γεννιούνται επί γης Σηκώνει την ευθύνη microιας πάλης ζωής και θανάτουraquo Και τελειώνει ο Σεφέρης το microικρό σε όγκο (τρεισήmicroισι σελίδες) έργο microε τον τίτλο laquoΗ τέχνη και η εποχήraquo microε τη φράση ndash πρότα-ση laquoΟι ευθύνες αρχίζουν από τα όνειραraquo (265 267) Και τώρα νοmicroίζω είmicroαστε περισσότερο έτοιmicroοι να ακούσουmicroε το ποίηmicroα τού Μπράβου laquoΉmicroερος ύ-πνοςraquo που το αφιερώνει στον Χρήστο Κεραmicroίδα Μόνο που ούτε για ύπνο κι ακόmicroα περισσότερο για ήmicroερο ύπνο microας microιλάει ο Έλληνας ποιητής από τη ∆εσκάτη Γρεβενών

Χιόνι σεντόνι τρυφερό για του φιδιού τον ύπνο Χιόνι και πένθιmicroο σκυλί βραχνός προφήτης

Με νύχια παγωmicroένα ο λύκος κρύβεται Με φόβο οι ζωντανοί την πόρτα κλείνουν

Κυττάς απrsquo το παράθυρο καπνίζουν τα πηγάδια Χιόνι κι ανάψαν τη φωτιά στον κάτω κόσmicroο

Ο κυνηγός στο πέρασmicroα το σπίρτο πίνει Τον λύκο που εχύmicroηξε πίσω του δεν τον βλέπει

Νύχτα microε πένθιmicroο σκυλί στον σάπιο φράχτη Κι οι πεθαmicroένοι ακούν και περιmicroένουν

Θα συνιστούσα έχοντας κατά νουν αυτά που είπαmicroε για το ποίηmicroα laquoΉmicroερος ύπνοςraquo να τα θυmicroάται ο αναγνώστης κι όταν θα διαβάζει και το ποίηmicroα microε τον τίτλο laquoΚήποςraquo για να microην πω κι όλα τα ποιήmicroα-τά του

ολmicroώ να υποστηρίξω microια παρακινδυνευmicroένη άποψη στην οποία καταλήγω όχι χωρίς βα-

σανιστικές σκέψεις Ο Χρήστος Μπράβος που έζη-σε στη ∆εσκάτη ίσαmicroε τη microέρα που οι σπουδές του σε ΑΕΙ τον ανάγκασαν να περάσει στην Πάτρα και microετά για δουλειά στην Αθήνα και που αυτή η εσω-τερική προσφυγιά κράτησε ως το τέλος της σύντο-microης ζωής του του δηmicroιούργησε εκείνες τις συνθήκες που ήταν και οι καταλληλότερες για τη σύνθεση ποιηmicroάτων microε θέmicroατα και καταστάσεις από τη ∆ε-σκάτη και microάλιστα microιας πολύ συγκεκριmicroένης επο-χής του δραmicroατικού τέλους της Εθνικής Αντίστα-σης και της τραγικής πορείας του Ελληνισmicroού στον Εmicroφύλιο που τον επέβαλλαν τον εξόπλισαν και τον καθοδήγησαν οι Άγγλοι ιmicroπεριαλιστές στη συνέ-χεια οι Γιάνκηδες microε τη δύναmicroη και την ανελέητη χρήση των όπλων δυο ldquoκοτζαmicroάνrdquo ολόκληρων αυ-τοκρατοριών Η Ελλάδα βρέθηκε κυριολεκτικά στον γκρεmicroό Έτσι ο Χρήστος Μπράβος δεν είναι καθόλου γενικός κι αφηρηmicroένος microέσα στον λόγο του microε καθαρά ποιητικά microέσα και τρόπους αναδη-microιουργεί τις τύχες των lsquoλυπηmicroένωνrsquo Γιατί microόνο αυ-τοί ενδιέφεραν τον ποιητή οι κυνηγηmicroένοι από τη νέα τάξη πραγmicroάτων στον Εmicroφύλιο και τη microεταπο-λεmicroική Ελλάδα Μερικά παραδείγmicroατα από τα laquoΣη-microεία και τέραταraquo

Με κόσκινο εmicroάζεψαν το αίmicroα

Άλλοι είπαν τον είδαν νεκρό στο Βίτσι άλλοι ζωντανό στην Τασκένδη

Αυτά που ΄φύγαν αίmicroατα αυτά που ήρθαν χιόνι

Άλογα microαύρα στο σκοτάδι

Ως τη συντέλεια της microνήmicroης

Ηλίας Κεφάλας ε αρκετά ποιήmicroατά του ο Θεσσαλός ποιητής δίνει φυσιογνωmicroικές εικόνες από την ιδιαίτε-

ρη πατρίδα του Αυτό από τη microια microεριά ενώ από την άλλη όλο και πιο πολύ όλο και πιο συχνά δη-

Η Τ

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 7 λώνει την επιθυmicroία του να φύγει από την πρωτεύου-σα και να επιστρέψει στο γενέθλιο τόπο Κι αυτό microε τον καιρό του γίνεται έmicromicroονη ιδέα και πανίσχυρη θέληση Συνεχίζω microrsquo αυτό το δεύτερο σηmicroείο Στη δεύτερη κιόλας ποιητική συλλογή microε τον τίτλο laquoΜεταλλαγή στο απροσδόκητοraquo (1982) διαβά-ζουmicroε το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή κι απέραντηraquo όπου ο Ηλίας Κεφάλας microας δίνει και τις δύο δια-στάσεις κατά την ποιητική microαρτυρία και κατα-γραφή τους Ως προς την αναδηmicroιουργία της φυ-σιογεωγραφικής και ιστορικής microορφής τού τόπου του ο ποιητής κάνει σχεδόν τη δουλειά τού ζω-γράφου παρατηρεί στοχάζεται και ζωγραφίζει όχι microε την πρόθεση τής φωτογραφικής αποτύπω-σης αλλά της καλλιτεχνικής αναδηmicroιουργίας ldquoε-ντυπώσεων και αντιδράσεωνrdquo Χωρίς τις συγκε-κριmicroένες παραστάσεις του τόπου του που προήλθαν από προσωπικές εmicroπειρίες το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή και απέραντηraquo είτε θα ήταν αδύνατο να γραφτεί είτε η απεικόνιση θα έπαιρνε εντελώς δια-φορετικούς δρόmicroους Θα ήθελα όmicroως να προτείνω τη microερική ανασύσταση της πορείας του προς την ε-πιστροφή στα πάτρια εδάφη που δεν ήταν απλή αλ-λά σύνθετη βασανιστική και χρονοβόρα

Θεσσαλία microικρή - microικρή Θεσσαλία απέραντη

Ξανθή και ηλιοκαmicromicroένη Με τον παφλασmicroό της δικής σου θάλασσας

που microε καλεί Με την αγρυπνία των δικών σου αρχαίων θεών

που microε φωνάζουν πίσω helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Εκεί που τα παράξενα όνειρα έπαιρναν φωτιά κάτω από το πελώριο φεγγάρι των βάλτων helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Θεσσαλία microικρή - microικρή microια χούφτα λάσπη Μια χούφτα πίκρες

Γη της φωτιάς και του νερού Πατρίδα microου Θεσσαλία απέραντη

έρχοmicroαι πάλι πίσω

αντάζοmicroαι να έγινε κατανοητό ότι η οποια-δήποτε περιγραφή από τις δυο που ονοmicroά-

σαmicroε εmicroπεριέχει αυτόmicroατα και υποχρεωτικά στοι-χεία και της άλλης ενώ δείχνουν το πρόσωπό τους κι άλλες λιγότερες ή περισσότερες απροσδιόριστες στη γλώσσα των αριθmicroών Να και στίχοι από το ποίηmicroα laquoΗ κάθοδος των Θεσσαλώνraquo από τη συλ-λογή laquoΣκοτεινός microαγνήτηςraquo (1989)

Μαύρα πουλιά σκεπάζουν σιωπηλά τον ουρανό οι Θεσσαλοί microεταναστεύουν ξαφνικά προς νότο

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φτάνουν στις πόλεις που επαγγέλλονται πολλά

θαmicroπώνουν microπρος στα φωτισmicroένα microαγαζιά helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Γίνονται αδέξιοι microάστοροι και βιαστικοί οικοδόmicroοι κτίζουν ντουβάρια που στραβώνουν άσχηmicroα

σαν έρηmicroα χωράφια κακοφυτρωmicroένα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Κι εκεί που λεν για τα σπαρτά και τα παλιά πετούmicroενα αναλαmicroβάνονται ξανά ψηλά στους ουρανούς

αφήνουν πίσω τις microεγάλες πόλεις microε τις λεωφόρους ωραίοι και άχραντοι ανέρχονται οι Θεσσαλοί

στον δρόmicroο της επιστροφής προς τις πλατιές πεδιάδες

Θαρρώ πως δεν θα δυσκολευτούmicroε καθόλου να αναγνωρίσουmicroε στους παραπάνω στίχους τη σχε-δόν αντανακλαστική αναπαράσταση εκείνου του εmicroφυλιακού και microετεmicroφυλιακού microεταναστευτικού κύmicroατος που σάρωσε και ερήmicroωσε την ύπαιθρο microετατρέποντάς την σε οικισmicroούς γερόντων αφού οδήγησε τεράστια πλήθη προς τις πόλεις στο εσω-τερικό και το εξωτερικό της χώρας microας - πάmicroφθη-νη εργατική δύναmicroη για τον δικό microας και τον ξένο καπιταλισmicroό Και microοιάζει σα να microη βολεύεται ο ποι-ητής ή να microην αρκείται microε απεικονίσεις των Θεσσα-λών γενικά επιστρέφοντας συχνά - πυκνά στο προ-σωπικό δράmicroα του Τρία χρόνια πριν έγραφε το ποί-ηmicroα laquoΣτο δάσοςraquo από τη συλλογή laquoΤα φύλλα του νερούraquo (1986) που το παρουσιάζω ολόκληρο

Πρέπει να γυρίσω στο δάσος microε τα αρχαία βελάσmicroατα

Εκεί που κατοικεί ο κότσυφας microε τη σοφή αρκούδα

Μέσα στον θαmicroπό καθρέφτη τού πυριτόλιθου να δω το πολλαπλά κατεστραmicromicroένο

πρόσωπό microου

∆εν έχω πρόσωπο microονάχα microνήmicroη γκρεmicroισmicroένη σε βάραθρα Όmicroως

στο δάσος microε τα κατοικίδια του θεού θα ανακτήσω και πάλι την παλιά microου αίγλη

ο 1992 γράφει δυο ποιήmicroατα που αργότερα τα συmicroπεριλαmicroβάνει στη συλλογή laquoΛόγος και

αβεβαιότηταraquo (1997) Τρεις καταληκτικοί στίχοι από το ποίηmicroα laquoΨιχάλαraquo

Να φύγω θέλω microε τον microονόκερο της χαραυγής Με δυο ζευγάρια microυθικές οπλές να σηmicroαδέψω

τrsquo αστραφτερά λιβάδια

Κι από το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία γη microουσκεmicroένηraquo προ-τείνω τους τελευταίους 6 στίχους

Θα πάρω τα microάτια microου microια microέρα και θα γυρίσω νrsquo απλωθώ

microέσα στον λιγοθυmicroισmicroένο κάmicroπο να διαλυθώ microέσα στο προαιώνιο σούρουπο

εκεί που microένουν πάντοτε ανοιχτές

Φ Τ

8 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

οι πύλες τής αιώνιας θλίψης

Το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo γραmicromicroένο στο χωριό του ποιητή microε ηmicroεροmicroηνία 11 - 12 6 - 1998 από τη συλλογή laquoΤα microνήστρα της Αβύσσουraquo (2003) ξε-χωρίζω και πάλι τους τελευταίους στίχους όπου ο ποιητής συνοmicroιλεί microε το ποτάmicroι της πατρίδας του και της ιστορίας - microυθικής και ιστορικής περιόδου Θεσσαλίας και Ελλάδας

Κι εγώ να ΄ρθω microέσα στα microουχλιασmicroένα γένια σου σα βρέφος που γέρασε πρόωρα χωρίς να χορτάσει το

κλάmicroα του και σrsquo όλο το ποτισmicroένο microε ιώδιο στέρνο σου

να γίνω ατmicroός των εκβολών και άρτυmicroα κρυσταλλικό του αλατιού σου

ο ποίηmicroα laquoΑκινησίαraquo που το έγραψε επίσης στο χωριό του ο Κεφάλας δεν θα το σχολιά-

σω εmicroπιστευόmicroενος στην κατανόηση και ερmicroηνεία του ακροατή - αναγνώστη που το εντάσσω κι αυτό στους ειδικούς προβληmicroατισmicroούς microου κατά την πα-ρουσίαση του γενικού όσο και συγκεκριmicroένου θέ-microατος της σηmicroερινής οmicroιλίας microου

Ήτανε σούρουπο κι όλο έλεγα να φύγω

Μέσα στη microνήmicroη microου microια λίmicroνη γυάλιζε ακίνητη κρυσταλλωmicroένη Πίσω της έφεγγαν κυδωνιές

microrsquo όλα τα χρόνια microου αναmicromicroένες Στοίβαζα τrsquo άνθη τους ο έρηmicroος και πέρα το νερό ποτάmicroι ρέκαζε microrsquo όλα τα κλάmicroατα

της πέστροφας στην ξέρα του

Τότε σηκώθηκε και από τότε σηκωmicroένο πάντα βλέπω ένα σπίτι να περνάει στον ορίζοντα Πετάει το παλιό σπιτάκι microου microε τα καλάθια του απλωmicroένα

και τα τρύπια ρούχα

Που βρέθηκε πως σώθηκε και microrsquo όλα τα συmicroπράγκαλα ανεmicroίζει

Που πάει εγκαταλείποντας όλους τους εγκαταλειmicroέ-νους

∆ιψάει και που θα βρει νερό Πεινάει και που θα βρει

σταράκι για τrsquo αmicroπάρια του Με τrsquo αδειανό κελάρι τρέmicroει στον ορίζοντα

Χώmicroατα πέτρες σαπισmicroένα ξύλα πέφτουν στο κεφάλι microου

Σκόνη από κεραmicroίδια Φωνές που έmicroειναν

αρόmicroοια λόγια αλλά και στίχους σαν και κείνους από το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo microπορεί να

συνθέσει ο άνθρωπος που διατήρησε σταθερή και ατόφια την παιδική αmicroεσότητα της παρατήρησης microε όλη τη ζεστασιά των αισθήσεων και τον πειθαρχη-microένο υπολογισmicroό του στοχασmicroού Και τα δύο microετα-τρέπονται σε ποιητικές εικόνες σε συmicroβολισmicroούς

σπάνιας περιεκτικότητας και αισθητικής οmicroορφιάς Το πανέmicroορφο microωσαϊκό των πολλών σχηmicroάτων των χρωmicroάτων microε τις διαφορετικές γραmicromicroές του ποταmicroού και της ποιητικής ευφορίας Η φαντασία κράτησε και θέτει σε ποιητική λειτουργία τις πολλές και ολο-ζώντανες microνήmicroες όλων των ως σήmicroερα ηλικιών που έζησε ο Ηλίας Κεφάλας τις εmicroπειρίες από την ασυ-νήθιστη θέλω να πω την ποιητική ζωή

Νίκος Γρηγοριάδης

Συχνά ρωτούν (ιδιαίτερα microαθητές και φοι-τητές) τί χρειάζεται για να γίνει κανείς συγγραφέας - πεζογράφος ή ποιητής Προσωπικά θα απαντούσα έτσι απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο άνθρωπος αυτός να έχει περάσει στη ζωή του από 40 κύmicroατα Και να microείνει ζωντανός και έτοιmicroος για καινούριες περιπέτειες χωρίς να ξέρει από πριν που θα τον βγάλουν Πρέπει να τον έχει ψήσει καλά η ζωή Και παραπέρα να έχει κρατήσει σταθερά στη microνήmicroη του όσο γίνεται περισσότερες και κατάλ-ληλες για τη συγγραφή βιβλίων εικόνες της ζωής Ε χρειάζεται βέβαια και ταλέντο Για να microπορέ-σει να αναδηmicroιουργήσει σε τέχνη τις περιπέτειες τα δράmicroατα και τις τραγωδίες τις χαρές τις λύπες και τις ελπίδες της ζωής και να τις περάσει στις σελίδες των διηγηmicroάτων των microυθιστορηmicroάτων των ποιητικών συλλογών Είναι ο άνθρωπος που καλλιεργεί σε καθηmicroερινή βάση το ταλέντο του Αυτός όχι θα γίνει αλλά είναι συγγραφέας Πιο κοντά στο θέmicroα microας ο Ποντιακός Ελληνισmicroός πέ-ρασε από φουσκοθαλασσιές και φουρτουνες microονα-δικές Όταν κανείς δεν φανταζόταν ότι οι άνθρω-ποι αυτοί θα microπορούσαν απλώς και microόνο να κρα-τηθούν στη ζωή Αλλά ότι θα microεγαλουργούσαν κιόλας αυτό βρισκόταν microόνο στον χώρο της αρ-ρωστηmicroένης φαντασίας Και να που η ζωή είναι πιο πλούσια κι από την πιο πλούσια φαντασία Από ζωή του χτες microετατρέπεται σε Νέα σε ζωή του Σήmicroερα Εκείνοι που κατόρθωσαν να microετατρέ-ψουν την τρικυmicroισmicroένη ιστορία των Ποντίων σε ζώσα microνήmicroη και τη microνήmicroη σε καλλιτεχνικό έργο είναι οι συγγραφείς αυτού του εκλεκτού κοmicromicroα-τιού του Ελληνισmicroού Ανάmicroεσα σrsquo αυτούς είναι και ο ποιητής Νίκος Γρηγοριάδης ∆ιαβάζω τους πρώ-τους τρεις στίχους από το ποίηmicroα laquoΝόστοςraquo

Κι έστησα το κονάκι σου του Πόντου στην κορυφή Κιλκίς

Και σrsquo έκλεισα microέσα όπως σε παλάτι microνήmicroηςhellip

υτά γράφει ο ποιητής που γεννήθηκε στην Ελλάδα στο Κιλκίς Οι αφηγήσεις γονιών

παππούδων και χωριανών έγιναν κατά ουσιαστικό τρόπο microνήmicroες σάmicroπως από προσωπικές εmicroπειρίες γιrsquo αυτό και συνεχίζει στο ποίηmicroα laquoΗ νέα ζωήraquo

Επειδή και το φεγγαρόφωτο

Τ

Π Α

Ο ποιητής Μιχάλης Γκάνας

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 9

σήκωνε σε σκοτεινά κύmicroατα τό `να σπίτι και τrsquo ακουmicroπούσε απαλά πάνω στο άλλο

ξανά και ξανά ωσότου όλο το χωριό γέmicroιζε Μαύρη Θάλασσα

microε τα δελφίνια να γλιστρούν δοξαριές στις χορδές της λύρας Και να προβάλουν τότε

ένας - ένας στη σειρά οι γλεντοκόποι και ν΄ ανεβαίνουν

microε τους ατmicroούς της νοσταλγίας τους στον ουρανόhellip

νας κόσmicroος βασανισmicroένος κυνηγηmicroένος από τις πανάρχαιες πατρικές εστίες του

κουτσουρεmicroένος και microατωmicroένος ξαναζωντανεύει στην ποίηση του Γρηγοριάδη και παραmicroένει έτσι ζωντανός ακmicroαίος και microαχόmicroενος για τα δίκαια της ιστορίας και της microοίρας του Ο συmicroβολισmicroός παίρνει τα συγκεκριmicroένα συmicroβάντα και τα δίνει διαχρονική αξία και ύπαρξη

Αυτά τα πρόσωπα των πεθαmicroένων δεν τrsquo αναγνωρίζω πια Και δεν είναι η κακοποίηση τα βγαλmicroένα microάτια

τα κοmicromicroένα αυτιά

Άγιε ∆ηmicroήτρη microου κι Αϊ - Γιώργη microε το τουφέκι και τα φυσεκλίκια

microε τα θεριά σκοτωmicroένα στα πόδια σας όσο κι αν πασχίζουν να σας microεταβάλουν σε ληστές εmicroείς θα ερχόmicroαστε κρυφά

να προσκυνούmicroε

Θα θυmicroόσαστε βέβαια όταν στην αρχή της ανακοί-νωσης στα φυσιογνωmicroικά στοιχεία της γενέτειρας γης στο έργο ποιητών microας συmicroπεριλάmicroβανα και την ιστορία προσωπική και οmicroαδική κάθε ατόmicroου και τόπου Γιατί ας πούmicroε οι ποιητές τής ηθογραφίας περιορίζονταν - κυρίως - στην καλλιτεχνική αναπα-ράσταση της φύσης γεωργικών και βουκολικών σκηνών του χωριού και της στάνης για να θυmicroη-θούmicroε τον Κρυστάλλη Η πολιτική κοινωνική και εθνική ιστορία microε τους ειδικούς και σε βάθος ειπω-microένους προβληmicroατισmicroούς της είναι έργο κατοπινών γενιών στην ελληνική αλλά και στην παγκόσmicroια ιστορία Ο Νίκος Γρηγοριάδης την παρακολουθεί και την πραγmicroατεύεται στους στίχους του βήmicroα προς βήmicroα Έτσι στο ποίηmicroα laquoΥπεύθυνη δήλωσηraquo ση-microειώνει για microια συγκεκριmicroένη φάση τής πορείας του Ελληνισmicroού

Όχι δεν είmicroαι του Θεοδώρου είmicroαι απλώς Γρηγοριάδης

υποψήφιος τής Στρατιωτικής Ιατρικής

Ο Θεόδωρος πέθανε εδώ και τρεις microήνες Ότι γνωρίζω απrsquo αυτόν είναι τα κρυοπαγήmicroατα

από τα άθλα του στην Αλβανία

το αυστηρό του ήθος και τα παράσηmicroα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Σβήστε τον κι εσείς αν σας ενοχλεί αν δε χωράει στο πιστοποιητικό

της Νοmicroιmicroοφροσύνης

Η ειρωνεία διατρέχει όλους τους στίχους και πα-ραmicroένει καυστική Στις στροφές τού ποιήmicroατος laquoΤα τραγούδιαraquo παρελαύνουν άλλες ιστορικές microνήmicroες των νεότερων Ελλήνων από τα χρόνια της microετααλβανικής εποποιίας Εδώ όmicroως αναδει-κνύεται σε όλο το microεγαλείο του το ζήτηmicroα της ζωής νεκρών ή εποχών που πέρασαν αλλά που συνεχίζουν να ζουν στη συνείδηση των ζώντων εν microέρει κάπως διαφορετικά και το πιθανότερο πιο έντονα

Πως γίνεται κι ακούω τα τραγούδια εκείνοι έχουνε πεθάνει κι έχουν θαφτεί

microε τrsquo άρmicroατά τους στα βουνά

Ο νέος που microιλούσε απrsquo το microπαλκόνι αποmicroακρύνεται microε microεγάλες κινήσεις

microέσα στη νύχτα φορτωmicroένος άρmicroατα Οι άλλοι κρύβονται και κοιτάζουν microέσα από κρυψώνες κι υπόγεια παράθυρα

Όσοι πιάστηκαν έχουν microια microνήmicroη σαν ατζέντα ηmicroερολογίου

Ακόmicroη και οι ποιητές έχουνε χάσει πια την ακοή τους

αρρώ πως ο ορισmicroός που έδωσε για τον εαυ-τό του ο Κωνσταντίνος Καβάφης λέγοντας

ότι είναι ιστορικός ποιητής ισχύει πλήρως και για τον Γρηγοριάδη Με την πλατιά σηmicroασία του όρου microε το βάθος και τη διάρκεια της ιστορικής αλήθειας που εξισώνεται microε τη ζωή του τόπου και των αν-θρώπων του Με αυτή την καθαρά δική του ιδιότητα και ιδιαιτερότητα οι στίχοι του Νίκου Γρηγοριάδη λειτουργούν microε όλα τα δικαιώmicroατά τους στη σηmicroε-ρινή ανακοίνωση καταλαmicroβάνοντας την τιmicroητική θέση που τους αρmicroόζει

Μιχάλης Γκανάς Θέλω να υπογραmicromicroίσω κάτι η σειρά εξέτασης και παρουσίασης των σηmicroερινών ποιητών δεν έχει αξιολογικό χαρακτήρα Επιλέγονται microέσα από πολλούς οmicroότεχνούς τους και ο καθένας τους προσθέτει κάτι το καθαρά δικό του κι ανεπανάληπτο στο laquoπαζλraquo της σηmicroερινής θεmicroατικής ενότητας Η θέση του καθενός είναι και

επιβεβληmicroένη και αναντικατάστατη Όχι πως εξα-

Έ

Θ

10 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ντλούmicroε το θέmicroα αλλά microόνο microια εικόνα του παρου-σιάζουmicroε Όπως οι άλλοι έτσι κι ο Γκανάς ξεχωρί-ζει ως προς τον τρόπο προσωπικής συmicromicroετοχής στα πεπραγmicroένα των στίχων του εξιστορεί κρατώντας κάποια απόσταση απrsquo όπου πολύ συχνά εξαφανί-ζεται η αmicroεσότητα τής αφήγησης και είναι σα να microιλάει για καταστάσεις δεύτερων ακόmicroα και τρί-των στην ποίησή του Αφήνει κατά κάποιον τρό-πο το υλικό του να κρυώσει ή να microπαγιατέψει microετά το παίρνει στα χέρια του και το πλάθει σε τέχνη του λόγου Και χωρίς να αρνείται πλήρως το πρώτο ενικό Χωρίς φτερά microονάχα microε τα χέρια microου ανεβαίνω

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φυσάω τον καπνό microου ίσια στα microάτια τrsquo ουρανού

Καmicromicroένη σοδειά τα χρόνια που έζησα

Καmicroιά φορά microε έναν - δυο στίχους θίγει προβλήmicroατα σοβαρά όπως είναι η κατάσταση της προσφυγιάς microε την αmicroηχανία των λυρικών προσώπων που βρέθηκαν

ξεριζωmicroένα

Τί γυρεύεις εδώ ψυχή τραυλή microακριά απrsquo τα βοσκοτόπια της πατρίδας

ερίπου κατά τον ίδιο τρόπο αντιmicroετώπιζαν και οι λυρικοί ήρωες του Ηλία Κεφάλα πα-

ρόmicroοιες καταστάσεις Κοινό το πρόβληmicroα η εγκα-τάλειψη της υπαίθρου Και οι κοντόφθαλmicroοι πολι-τικοί microας ούτε το πήραν χαmicroπάρι ότι παραβίαζαν την πληθυσmicroιακή ισορροπία ανάmicroεσα στο χωριό και στην πόλη υποθηκεύοντας το microέλλον της χώ-ρας Κερδισmicroένος microόνο ο αχόρταγος ο άπληστος καπιταλισmicroός έβγαινε από την πανεθνική τραγωδία την ανίατη ψυχική αρρώστια των επόmicroενων γε-νεών Τα χέρια των αγροτών ήταν πάmicroφθηνα για microικρούς και microεγάλους επιχειρηmicroατίες Εύκολο και άφθονο το κέρδος Το χωριό όmicroως πέθαινε ή πιο σωστά πέθανε Πάνω στην καταστροφή του λέει ο καπιταλισmicroός εγώ θα χτίσω παλάτια Η καταστρο-φή ήταν διπλή καταστροφή του παραδοσιακού χωριού και αφαίmicroαξη της Ελλάδας Να microην ήταν άραγε κι αυτό στα προνοητικά (για τους απάτριδες καπιταλιστές) σχέδιά τους Η εσωτερική προσφυ-γιά λιγότερο το κακό Η οmicroαδική όmicroως φυγή ldquoστα πολλά εξωτερικάrdquo microετέτρεπε αυτόmicroατα την Ελλάδα πιο microικρή κοmicromicroένη στα microέτρα του ακίνδυνου για τους άλλους Κι όλοι γνωρίζουmicroε πολύ καλά ποιοι ακριβώς φεύγουν σε παρόmicroοιες περιπτώσεις Αυτή κατrsquo εmicroέ η ουσιαστική πλευρά της υπόθεσης microε τον καταmicroερισmicroό ευθυνών γιrsquo αυτή την τραγωδία και το έγκληmicroα απέναντι στην κοινωνία και το έθνος δεν απασχόλησε - σχεδόν - καθόλου τους περισσό-τερους ποιητές microας Περιορίστηκαν στην απλή κα-ταγραφή ποιητική βέβαια της κατάστασης και δεν τόλmicroησαν ή δεν microπόρεσαν να προχωρήσουν

στην αποκάλυψη των αιτιών ∆εν λέω για αναλύ-σεις κοινωνικού χαρακτήρα microε microέσα και τρόπους κοινωνιολογικούς Θα περίmicroενε όmicroως κανείς κά-ποιες νύξεις και ανοίγmicroατα ποιητικής υφής για να microπορέσει να κάνει τις δικές του επιλογές και προε-κτάσεις ο αναγνώστης Είναι όχι microόνο στις δυνατό-τητες της τέχνης αλλά και στις υποχρεώσεις της απέναντι στο κοινό της που ανυποmicroονεί να ανεβεί έστω και ένα σκαλί πιο ψηλά microαζί microε την αισθητική συγκίνηση ∆υνατοί πολύ δυνατοί οι στίχοι τού ποιήmicroατος laquoΤο σκυλίraquo που το αρχίζω microε τους εφτά τελευταίους στίχους τού αmicroέσως προηγούmicroενου ποιητικού κειmicroέ-νου

Ούτε αλαφρύ το χώmicroα ούτε βαρύ Η microάνα θά rsquoρθει να microας βρει την άλλη microέρα θα πάρει το λεωφορείο

microαύρο αρνί στο microνήmicroα σου θα βόσκει κλειστό το σπίτι για καιρό

τα δυο σκυλιά θα τα ταΐζουν οι γειτόνοι Ξένο ψωmicroί θα τρώνε τα σκυλιά microας

Και τώρα το ποίηmicroα laquoΤο σκυλίraquo

Τό lsquoνα σκυλί το σκότωσαν τrsquo άλλο το πήραν οι γειτόνοι

Βγαίνει τις νύχτες και κοιτάει το φεγγάρι microυρίζει στις microολόχες που τού `ριχνες ψωmicroί Ύστερα βρίσκει τον τορό κι έρχεται microε microουσούδα

όλο δροσιές στο microνήmicroα σου

Κάθεται στα πισινά κι ακούει Τrsquo άλλο σκυλί που αλυχτάει κάποιο διαβάτη

Η εικόνα τής ερήmicroωσης τού χωριού και πιστή αλλά ταυτόχρονα και δυνατή είναι Συγκινούν microε τον σχεδόν ωmicroό ρεαλισmicroό τους οι στίχοι Την ίδια στιγmicroή microε κάποιες σηmicroαντικές και πολύσηmicroες αποκαλύψεις ο Μιχάλης Γκανάς microπάζει τον ανα-γνώστη του στον σκοτεινό microα απόλυτα κατανοητό για τους γνώστες κόσmicroο της παράδοσης

Γύρισα για να δω κανένας

Μόνο στην άκρη το νερό θολό σηmicroάδια από θεόρατες πατούσες κι οι πέτρες γύρω του βρεγmicroένες

Πρόλαβα κι έκλεισα τrsquo αφτιά την ώρα πού `σκαγε το γέλιο του

ε ενότητα που είναι αφιερωmicroένη στον Κώ-στα Κρυστάλλη ο διάλογος microε την παράδο-

ση γίνεται πιο πυκνός σε εικόνες και συmicroβολισmicroούς που microπορούν να έχουν περισσότερες από microια σηmicroα-σίες και προορισmicroούς

Π

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 11 laquoΑκούγονται κουδούνια και βελάσmicroαταraquo laquoΜε τον σταυρό στο στήθος το λάδι στην ποδιά για τα καντή-λια των νεκρών Μαύρο αρνί βελάζει ανάmicroεσα στους θάmicroνους Φαίνεται χάνεται και πιάνεις τα πατερη-microάraquo

Όπως ο Χρήστος Μπράβος έτσι κι ο Μιχάλης Γκανάς συχνά - πυκνά προσφεύγουν στον διάλο-γο microε τα microοιρολόγια του τόπου microας το πιο πονε-microένο και τολmicroώ να υποστηρίξω το πιο καλλιεργηmicroένο για τούτο και το πιο ποιητικό microέρος των δηmicroοτι-κών τραγουδιών microας που τόσο φρόντισαν οι σο-φές και ταλαντούχες γυναίκες microας

Σrsquo ένα ξωκλήσι θα καώ λιώνοντας λιγοστό σκοτάδι προτού microε σβήσουνε

τα λαδωmicroένα χέρια του νεωκόρου Έτσι την πνίγουν τη φλόγα microάνα

όχι φυσώντας microην πάρουν οι ψυχές φωτιά

και λαmicroπαδιάσει ο κάτω κόσmicroος

έλω να κλείσω τη σηmicroερινή ανακοίνωσή microου microε στίχους του Μιχάλη Γκανά που microε καθα-

ρά δικό τους τρόπο αναφέρονται άmicroεσα αλλά τις περισσότερες φορές έmicromicroεσα στο θέmicroα της σηmicroερι-νής οmicroιλίας microου και να τονίσω πόσο πολλά και ου-σιαστικά microπορεί να πει ο ποιητής microέσα από τρεις σύντοmicroους στίχους του ποιήmicroατος microε τον καλά ζυγι-σmicroένο τίτλο και την τόσο επιτυχηmicroένη εννοιολογική φόρτιση

Εθνική Οδός

Από δω έφυγε η microισή πατρίδα για τα ξένα

Να και το ldquoόφελοςrdquo microε τα τόσο πικρόχολα σχόλια και τις υπονοούmicroενες εννοιολογικές προεκτάσεις

Αυτοί που έφυγαν σε δυο σε τρία καλοκαίρια θα γυρίσουν βαλίτσες

τρανζίστορ microαγνητόφωνα αφοπλισmicroένα κλαρίνα

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας

του Νίκου Μπαζιάνα

(συνέχεια από τη σελίδα 3)

σmicroός φώτιση φώτα Φώτης Φωτεινή διαφωτίζω διαφώτιση διαφωτιστής διαφωτισmicroός φωτεινός φωτεινότητα φωταγωγός φώσφορος φωσφορίζω φωταψία ξέφωτο φωτοχυσία φωτόσφαιρα φωτο-σβέστης φωτοβολίδα φωτογένεια φωτοφοβία φω-τοτυπία φωτοαντίγραφο φωτοδότης φωτόνιο (όρος της Φυσικής) φωτοπηξία φωτογραφία φωτοστέ-φανο φωτοσύνθεση φωτοσκίαση λυκόφως

Οίκος - Οικία - Σπίτι

Κατοικώ κάτοικος κατοικία microονοκατοικία πολυκατοικί-α αγροικία συνοικία συνοικισmicroός συνοικιακός παροικί-α πάροικος αποικία αποικιοκρατία αποικιοκράτης αποι-κισmicroός εποικισmicroός microέτοικος περίοικος συγκάτοικος συ-γκατοικώ συγκατοίκηση οικιστής οικουmicroένη κατοικη-microένος ακατοίκητος κατοικήσιmicroος νοικοκύρης νοικοκυ-ρά νοικοκυριό οικοδεσπότης οικοδέσποινα οικιακός οι-κείος ανοίκειος οικογένεια οικογενειάρχης οικογενεια-κός οικότροφος οικοτροφείο ένοικος ενοίκιο ενοικιάζω ενοικιαστής ενοικιοστάσιο οικόπεδο οικοπεδούχος οι-κοπεδοφάγος οικοδοmicroή οικοδόmicroος οικοδοmicroικός οικοδο-microήσιmicroος ανοικοδόmicroηση οικονοmicroία οικονοmicroικός οικονό-microος ανοικονόmicroητος διοικώ διοίκηση διοικητής διοικη-τήριο οικολογία οικολόγος οικοσύστηmicroα οικόσηmicroο οι-κουρώ οικόσιτα κατοικίδια Η λέξη σπίτι πιο οικεία καθηmicroερινής χρήσης έχει ελάχιστα παράγωγα σπιτάκι φτωχόσπιτο χαmicroόσπι-το σπιτίσιος σπιτονοικοκύρης σπιτονοικοκυρά σπιτόγατος σπιτόκοτα Θα φανταζόταν κανείς ότι από το αρχαίο ρήmicroα ειmicroί θα είχαmicroε στη νέα γλώσσα τόσα σύνθετα και παρά-γωγα Ειmicroί - είmicroαι Μετοχές ενεστώτος ων ούσα ον Πα-ράγωγα αυτών είναι Ουσία όντα ουσιαστικός ου-σιώδης επουσιώδης Παρά + ειmicroί - πάρειmicroι παρών παρούσα παρόν πα-ρόντα παρουσία παρουσιάζω παρουσιάζοmicroαι πα-ρουσιαστικό Από + ειmicroί - άπειmicroι απών απούσα απόν απουσία απουσιάζω απουσιολόγιο απουσιολόγος απόντα Συν + ειmicroί - σύνειmicroι συνουσία συνουσιάζοmicroαι Επιούσιος υπερούσιος περιούσιος περιουσία πε-microπτουσία εξουσία (εξ + ειmicroί) εξουσιάζω πληρεξούσι-ος αυτεξούσιος ανούσιος οmicroοούσιος Τα περισσότερα παράγωγα του laquoειmicroίraquo δηmicroιουργούνται από το θέmicroα laquoουσ-raquo της microετοχής Ενεστώτος του θηλυ-κού laquoούσαraquo Τα υπόλοιπα σχηmicroατίζονται από το θέmicroα laquoοντ-raquo της microετοχής του Ενεστώτος του αρσενικού και ουδέτερου laquoωνraquo laquoονraquo γενική όντος

Θ

Ντανιέλ Γιάκοτς

12 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

(συνέχεια από το τεύχος Νο 17)

Για microια πιο λεπτοmicroερειακή ανάλυση του χαρακτήρα του πολιτισmicroού και γενικά της τέχνης ιδιαίτερα στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία πρέπει να επι-στρέψουmicroε στην εξέταση της δοmicroής του προλεταριάτου της εποχής microας Το προλεταριάτο ακόmicroα από την αρχή της εmicroφάνισής του ξεχώριζε από τις προηγούmicroενες τάξεις των εργαζοmicroένων microε microια microεγαλύτερη επαγγελmicroατική ποικιλία Προλεταριάτο γενικά δεν υπάρχει υπάρ-χουν microόνο διάφορες επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου Το γεγονός αυτό εξηγεί εκείνη την ιδιοmicroορφία της ανάπτυξης όταν πολύ πιο εύκολα κάνει την εmicroφάνισή του στο προλεταριάτο η οmicroαδι-κή επαγγελmicroατική συνείδηση παρrsquo ότι η κοινή ταξι-κή Ο επαγγελmicroατικός διαχωρισmicroός του προλεταριά-του αποτελεί άmicroεση συνέπεια του επιπέδου και της δοmicroής της τεχνικής της ανάπτυξης των microέσων πα-ραγωγής Και καθώς στην εποχή microας συντελείται microια χωρίς προηγούmicroενο ανάπτυξη των microέσων παρα-γωγής microαζί microrsquo αυτό λαmicroβάνει θέση και η επαγγελ-microατική ανασύνταξη του προλεταριάτου Ταυτόχρο-να αυξάνεται ο αριθmicroός του καλλιεργηmicroένου διανο-ητικά προλεταριάτου αφού η σύγχρονη τεχνική απαιτεί όλο και περισσότερες γνώσεις Αυτή η δια-δικασία προκαλεί ορισmicroένες δυσκολίες και για τη microπουρζουαζία επειδή τώρα είναι κατά πολύ δυσκο-λότερο να εξουσιάζει και να διοικεί στον τοmicroέα της πολιτικής περισσότερο microορφωmicroένους εργαζόmicroενους και να τους microετατρέπει σε πειθήνιους microισθωτούς δούλους Η σύγχρονη όmicroως microπουρζουαζία προς το παρόν τα καταφέρνει καλά σε αυτόν τον τοmicroέα Και τώρα δε θα ήθελα να ασχοληθώ microε το σύνολο αυτών των προβληmicroάτων επειδή το να αναλύσει κανείς όλο αυτό το σύmicroπλεγmicroα δεν είναι στις δυνά-microεις και τις δυνατότητες ενός microόνο ανθρώπου Αυτά τα προβλήmicroατα αγγίζουν τον βασικό χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλισmicroού και για να microελετηθούν πρέπει να δηmicroιουργηθούν microεγάλες οmicroάδες θεωρητι-κών ndash microαρξιστών Αλλά το να προβεί σε διαπιστώ-σεις ως προς τη διαδικασία αυτή microπορεί κι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος αφού τα πάντα εκτυλίσσο-νται microπροστά στα microάτια του καθενός Η αγροτιά του χωριού ακόmicroα και στον σχετικά αναπτυγmicroένο καπιταλισmicroό αποτελούσε microια αρκε-τά σηmicroαντική οmicroοιογένεια σε επαγγελmicroατικό επί-πεδο Ο κάθε αγρότης σε συγγενικές φυσικές συν-

θήκες στο νοικοκυριό του εκτελούσε σχεδόν παρόmicroοια είδη εργασίας και κατείχε σχεδόν παρόmicroοιες γνώσεις στον χώρο της δικής του εργατικής δραστη-ριότητας Η κατανοmicroή εργασίας ήταν σχετικά microεγάλη ανάmicroεσα στα φύλα αυτό όmicroως δεν οδήγησε σε σηmicroαντική διαφορά στο χώρο των γνώσεων επειδή και τα ανδρικά και τα γυναικεία microέλη της οικογένειας είχαν πλήρη αντίληψη για το

είδος εργασίας του άλλου φύλου Απrsquo αυτό προκύ-πτει ότι στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του χω-ριού όλα τα microέλη της κοινωνίας microπορούσαν να συmicro-microετέχουν επί ίσοις όροις και η κατανοmicroή της καλλι-τεχνικής δραστηριότητας υπήρχε πρώτα απrsquo όλα α-νάmicroεσα στα δυο φύλα Μαζί microrsquo αυτό βέβαια η δια-φορά σε ταλέντο ανάmicroεσα στα microέλη του χωριού ή-ταν microεγάλη ξεχώριζαν οι περισσότερο ταλαντούχοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες οι παραmicroυθάδες οι χορευτές κοκ Αυτοί όmicroως δεν αποκόπηκαν από το υπόλοιπο microέρος του χωριού δεν microετατράπηκαν σε επαγγελmicroατίες Ουσιαστικά όλο το χωριό αποτε-λούσε ένα laquoκαλλιτεχνικό συγκρότηmicroαraquo και τα microεγα-λύτερα ταλέντα του χωριού σrsquo αυτό το συγκρότηmicroα εκτελούσε τους πιο σηmicroαντικούς ρόλους Παράλληλα microrsquo αυτό ακόmicroα στους microεσαιωνικούς χρόνους δρούσαν οι πλανόδιοι microίmicroοι και καλλιτέ-χνες που συmicromicroετείχαν στα παζάρια και τις εmicroπορο-πανήγυρες ενώ σε πολλές χώρες από καιρό τώρα έπαιζαν οmicroάδες τσιγγάνων οργανοπαικτών που δρούσαν όmicroως στο πλαίσιο της τοπικής δηmicroοτικής και λαϊκής τέχνης κι αποτελούσαν τρόπον τινά συmicroπλήρωmicroα προς αυτήν Από αυτές τις εmicroβρυώ-δεις microορφές δεν microπόρεσε τότε ακόmicroα να αναπτυχθεί microια δυνατή επαγγελmicroατική τέχνη Η δηmicroοτική καλ-λιτεχνική δηmicroιουργία του χωριού την εποχή του φε-ουδαρχισmicroού ακόmicroα και στο πρώιmicroο στάδιο του κα-πιταλισmicroού ήταν συνέπεια της δηmicroοτικής καλλιτε-χνικής αυτενέργειας και του ερασιτεχνισmicroού τόσο σε επίπεδο microορφής όσο και του περιεχοmicroένου αυτή διατρεχόταν από έναν προφανή αγροτικό ταξικό χα-ρακτήρα Από τον ερασιτεχνικό χαρακτήρα αυτής της τέχνης απόρρεε εκείνη η ιδιοmicroορφία ώστε και η υλική και η πνευmicroατική παραγωγή ήταν υπόθεση των ίδιων ανθρώπων της ίδιας κολεκτίβας ndash συνό-λου Ξέρουmicroε βέβαια ότι η microη δηmicroοτική η επίσηmicroη και λόγια εκκλησιαστική τέχνη έβαλε επίσης τη σφραγίδα της στη δηmicroοτική τέχνη microαζί όmicroως microrsquo αυ-

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς (Daniel Jakocs) καθ Κοινωνιολογίας και Φιλοσοφίας της Τέχνης

του Πανmicroίου της Βουδαπέστης microετάφραση καθ Γιάννης Μότσιος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 τό η εκκλησιαστική τέχνη ήταν αναγκασmicroένη να προσαρmicroόζεται στα γούστα και την κοσmicroοαντίληψη της αγροτιάς Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα microπο-ρούσε να ασκεί επίδραση στην πνευmicroατική ζωή των αγροτικών πληθυσmicroών Παρακάτω θα δούmicroε παρό-microοια φαινόmicroενα στην τέχνη του καπιταλισmicroού της ωριmicroότητας και της παρακmicroής Μαζί microε τη διεύρυνση της κατανοmicroής εργασίας και η πνευmicroατική παραγωγή έγινε υπόθεση των επαγ-γελmicroατικά microορφωmicroένων ανθρώπων Όπως δείξαmicroε παραπάνω το προλεταριάτο εmicroφανίστηκε ως σύ-στηmicroα διαφορετικών ως προς τη microόρφωση και τη δραστηριότητά τους επαγγελmicroατικών οmicroάδων Γιrsquo αυτό ακριβώς στην αρχή της διαδικασίας εmicroφα-νίστηκε microόνο η επαγγελmicroατική οmicroαδική συνείδηση και σε αντιστοιχία microrsquo αυτό - οι επαγγελmicroατικές ε-νώσεις Γιrsquo αυτό και σε όλες τις επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου ήταν φυσικό να ασχο-λούνται microε τα διάφορα είδη της πνευmicroατικής παρα-γωγής ειδικές επαγγελmicroατικές οmicroάδες Τις πολιτι-κές και τις θεωρητικές θεωρίες τις καλλιεργούσαν οι πολιτικοί οι φιλόσοφοι οι νοmicroικοί ενώ την τέ-χνη και τη λογοτεχνία οι ζωγράφοι οι συγγραφείς κοκ Εποmicroένως το ίδιο το προλεταριάτο στο σύ-νολό του δεν microπορούσε να διαmicroορφώνει τη δική του κοινωνική θεωρία τη δική του τέχνη τη δική του λογοτεχνία Όλα αυτά microπορούσαν να τα κάνουν για το προλεταριάτο οι επαγγελmicroατίες Και η πλειο-νότητα των επαγγελmicroατιών στα microέσα του 19ου αιώ-να εργαζόταν επί αmicroοιβή Και η εργασία επί αmicroοι-βή η εργασία microε συmicroβόλαια είναι ουσιαστικά microια κοmicroψή και συγκαλυmicromicroένη microορφή microισθού Εξαιτίας της ενασχόλησης επί αmicroοιβή στο τέλος της εργασί-ας ο συγγραφέας δεν έπαιρνε τον microισθό του σε microορφή ανταmicroοιβής αλλά το έργο του εmicroφανίστηκε στην αγορά βιβλίων ως εmicroπόρευmicroα Στην αρχή αυ-τής της διαδικασίας η υπόθεση αυτή είχε microεγάλα πλεονεκτήmicroατα και για τους πνευmicroατικά εργαζόmicroε-νους Εξαφανίστηκε ή microειώθηκε κατά πολύ η προ-σωπική εξάρτηση των εργαζοmicroένων της πνευmicroατι-κής εργασίας από τους microαικήνες Από την άλλη πλευρά ο εmicroπορευmicroατικός χαρακτήρας των προϊό-ντων της πνευmicroατικής παραγωγής οδήγησε στο γε-γονός ότι τα έργα των πνευmicroατικά εργαζοmicroένων α-ξιολογούνταν όχι microε την εσωτερική αξία τους αλλά σύmicroφωνα microε την ποσότητα του κέρδους που απέδι-δε το συγκεκριmicroένο βιβλίο κι οποιοδήποτε άλλο έρ-γο γενικά στον εκδότη Με τη σειρά του όmicroως το τελευταίο οδήγησε στην κατάσταση όταν οι εργαζό-microενοι της πνευmicroατικής ndash καλλιτεχνικής εργασίας ε-ξαναγκάστηκαν να προσαρmicroόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς δηλαδή στη ζήτηση των αγοραστών Τούτη η κατάσταση είχε microερικά αποτελέσmicroατα από τα οποία ξεχωρίζω microόνο δύο Πρώτο η τεράστια ε-ξουσία του κεφαλαίου του νόmicroου ζήτησης και πρό-

τασης πάνω στην εργασία της διανόησης και γιrsquo αυ-τό ακόmicroα και σε συνθήκες προσωπικής ανεξαρτησί-ας η ελευθερία της αποδεικνύεται πλαστή και υπο-θετική ∆εύτερο στην περιοχή της τέχνης και της λογοτεχνίας και σε κείνα τα έργα που προορίζονταν για τις πλατιές microάζες του πληθυσmicroού συmicroπεριλαmicro-βανοmicroένου και του προλεταριάτου και οι δηmicroιουρ-γικοί εργαζόmicroενοι και οι καπιταλιστές έπρεπε να παίρνουν υπόψη τους τη γνώmicroη και τα γούστα του λαού Στο microεταξύ microrsquo αυτά εξηγείται και το γεγονός ότι στα έργα που έχουν φτιαχτεί microέσα από τη microισθω-τή εργασία διείσδυαν και διεισδύουν κριτικές περι-πτώσεις microε παραλήπτη τον καπιταλισmicroό Από την άλλη πλευρά αυτές οι κριτικές περιπτώσεις έmicroειναν microόνο ξεχωριστές περιπτώσεις Το κεφάλαιο το ο-ποίο κυριαρχεί τόσο στη σφαίρα της πνευmicroατικής παραγωγής όσο και σε κείνη της υλικής παραγωγής δεν επιτρέπει τουλάχιστο σε microεγάλες ποσότητες την εmicroφάνιση παρόmicroοιων έργων τα οποία είτε έτσι είτε αλλιώς έχουν κριτική στάση απέναντι στις θε-microελιώδεις αρχές του καπιταλισmicroού ∆εν πρέπει να ξεχνούmicroε ούτε για microια στιγmicroή ότι η πλειονότητα των έργων πνευmicroατικής παραγωγής στον σύγχρονο καπι-ταλισmicroό φτιάχνονται από microισθωτούς εργαζόmicroενους ότι κι αυτοί οι άνθρωποι γράφουν για τα λεφτά κι όχι για την αλήθεια ή για την έκφραση των ιδανικών τους των πιστεύω τους Στην πλειονότητα των πε-ριπτώσεων ο αστικός πολιτισmicroός και η αστική τέ-χνη είναι δηmicroιουργήmicroατα των microισθωτών εργαζοmicroέ-νων Τα έργα αυτής της κουλτούρας διαδίδονται και πωλούνται microε τη βοήθεια της διαφήmicroισης το ίδιο ακριβώς όπως και στη σφαίρα της υλικής πα-ραγωγής Η διαδικασία διείσδυσης της διαφήmicroισης στην περιοχή της τέχνης καθώς και η ενδυνάmicroωση άλλων φαινοmicroένων που σχετίζονται microε την microετα-τροπή της τέχνης σε εmicroπόρευmicroα παίρνει την αρχή της στις δεκαετίες του rsquo30 και του rsquo40 του 19ου αιώνα στις λογοτεχνίες της Ευρώπης Ο Μπαλζάκ εξέφρασε microε γλαφυρότητα το πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας στο microυθιστόρηmicroά του Χαmicroένα όνει-ρα Η διάθεση κεφαλαίου ο εmicroπορευmicroατικός χαρα-κτήρας των έργων του πολιτισmicroού η διαφήmicroιση ε-ξασφαλίζουν την πλήρη κυριαρχία της microπουρζουα-ζίας πάνω στην πνευmicroατική ζωή των ανθρώπων Οι microισθωτοί δούλοι microετατρέπονταν σε πνευmicroατικούς δούλους Με ιδιαίτερη προτεραιότητα η microπουρζου-αζία προσπαθεί να υποδουλώσει πνευmicroατικά το δια-νοητικό προλεταριάτο Όλοι αυτοί οι παράγοντες αισθητά εmicroποδίζουν την microετατροπή του προλεταριά-του από τάξη αφrsquo εαυτή σε τάξη για τον εαυτό της Σηmicroαίνει άραγε αυτό ότι η υπόθεση απελευθέρω-σης της ανθρωπότητας δεν έχει προοπτική ότι η πλειονότητα των ανθρώπων έχει microετατραπεί τελειω-τικά σε δούλους που δεν microπορούν να σκέπτονται και να δρουν ανεξάρτητα ενώ οι ξεχωριστοί δια-

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

4 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ύπαιθρος και Ποίηση (Φυσιογνωmicro ικά στοιχεία της γενέτειρας γης σε έργα σύγχρονων Ελλήνων ποιητών ) του Γιάννη Μότσιου καθ Φιλολογίας του Πανmicroίου Ιωαννίνων

ους ποιητές που πραγmicroατεύονται στο έργο τους

θέmicroατα από την ύπαιθρο τους χωρίζω σε τρεις ενότητες Πρώτη Σε εκείνους που παρέmicroειναν (ζουν και εργάζονται) στην ιδιαίτερη πατρίδα τους που είναι και οι πιο λίγοι ∆εύτερη Σε εκείνους που για τον άλφα ή βήτα λόγο (κυρίως όmicroως για λόγους επαγγελmicroατικής αποκατάστασης) πέρα-σαν σε άλλους τόπους ενώ στη συνέχεια κάτω από το αβάσταχτο βάρος της νοσταλγίας αναγκάστηκαν να επιστρέψουν και να εγκατασταθούν microόνιmicroα στα πάτρια χώmicroατα Παίρνω microόνο δυο παραδείγmicroατα τον Αργύρη Χιόνη και τον Ηλία Κεφάλα Ο πρώτος αφού πήρε σύνταξη ο δεύτερος αφού microετέφερε τα επαγγελmicroατικά δικαιώ-microατά του στη γενέτειρα γη Τρίτη και τελευταία ενό-τητα Είναι οι ποιητές που ενώ ο τόπος διαmicroονής τους συνεχίζει στην πόλη που πέρασαν να ζήσουν συνήθως σε microεγαλούπολη ένα σηmicroαντικό microέρος τής ποίησής τους συχνά και το οmicroορφότερο και αισθη-τικά δυνατότερο στηρίζεται όχι γενικά στη microνήmicroη αλλά στον ασταmicroάτητο κι απαρηγόρητο νόστο στους στίχους του ο ποιητής microεταφέρεται σε περα-σmicroένους καιρούς όταν ζούσε στο χωριό ή στην κω-microόπολη Μεταφέρεται αλλά ταυτόχρονα microεταφέρει και το παρελθόν από την ιδιαίτερη πατρίδα του στην Αθήνα Έχω υπόψη microου τον Χρήστο Μπράβο από τη ∆εσκάτη Γρεβενών τον Νίκο Γρηγοριάδη από το Κιλκίς τον Μιχάλη Γκανά από την Ήπειρο Και θαρρώ πως αυτές οι συνεχείς και αmicroφίδροmicroες δια-δροmicroές ποιητών και έργων τους που συνοδεύονται microε microια ισχυρότατη κίνηση microπρος - πίσω τού συναι-σθηmicroατικού κόσmicroου τους αποτελεί τον απαραίτητο σπινθήρα και το σπιθοβόληmicroα microε αποτέλεσmicroα την ποιητική δηmicroιουργία Ας microην ξεχνάmicroε την εν microέρει τροποποίηση των αναπολήσεων ιδιαίτερα από τα χρόνια της τρυφερής άκρως ευαίσθητης παιδικής ηλικίας η οποία κατά την ποιητική αναδηmicroιουργία περισσότερο ή λιγότερο εξιδανικεύεται microε την τάση προς ανασύσταση ονειρικών καταστάσεων microιας όχι και τόσο εύκολης και χαρούmicroενης ζωής Έχω υπόψη microου τη ροmicroαντική διάθεση microε τις υπερβολές της προς την κατεύθυνση της ωραιοποίησης χρησιmicroο-ποιώντας δυο τρόπους τη microέθοδο απάλειψης ή έστω της microείωσης τής ασχήmicroιας από εκείνη τη ζωή ακόmicroα και microε την ωραιοποίηση τής ασχήmicroιας και των δυ-

σκολιών τής ανέχειας κοκ

Χρήστος Μπράβος Η ποιητική συλλογή laquoΜε των αλόγων τα φαντάσmicroαταraquo του Χρήστου Μπράβου που είδε το φως της δηmicroοσιότητας το 1985 χωρίζεται σε τρεις ενότητες laquoΜε τους λυπηmicroένουςraquo (11 ποιήmicroατα 26 σελίδες) laquoΜε microαύρο

δίχτυraquo (11 ποιήmicroατα 13 σελίδες) laquoΣηmicroεία και τέ-ραταraquo (9 αποσπάσmicroατα 12 στίχοι 1 σελίδα) Ο Μπράβος σπούδασε microαθηmicroατικά Κι ας microη φανεί παράξενο ότι την αυστηρή πειθαρχία τού αντικειmicroέ-νου γνώσης και της ποιητικής ανάπλασής του χρη-σιmicroοποίησε και στην ποίηση Έχω υπόψη microου τον τρόπο δόmicroησης τη διατήρηση τού ελέγχου πάνω στα εκφραστικά microέσα κοκ ∆ύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι δυο πρώτες ενότητες της πρώτης ακό-microα ποιητικής συλλογής αποτελούνται τυχαία από 11 ποιήmicroατα 26 σελίδες η πρώτη 13 δυο φορές λιγό-τερες η δεύτερη ενώ η τρίτη των 9 lsquoστροφώνrsquo ndash lsquoποιηmicroάτωνrsquo τού ενός ή των δύο στίχων και της microό-νο microιας σελίδας πάλι τυχαία έχουν την εξής ακο-λουθία ένας ndash δύο ένας ndash δύο ένας - δύο και microετά ένας ένας ένας Οι αυστηρά τηρούmicroενες αναλογίες και παραπέρα - η αρmicroονία και οι συmicromicroετρίες στην τέχνη δεν εmicroφανίζονται ποτέ τυχαία όταν microάλιστα γίνεται λόγος για συστηmicroική λειτουργία αυτών των στοιχείων Κι ο Μπράβος τα χρησιmicroοποιεί παραmicroέ-νοντας απόλυτος κυρίαρχος νοηmicroάτων και τρόπων microιας καλά οργανωmicroένης και λιτής αν και λίγο σκο-τεινής καλλιτεχνικής έκφρασης Κι αν πάρουmicroε στα σοβαρά την ακατάσχετη φλυαρία των περισσότερων από κείνους που ονοmicroάζουν τον εαυτό τους ποιητή νοmicroίζω ότι microια στοιχειώδης microαθηmicroατική παιδεία microό-νο καλό θα τους έκαmicroε οι 99 στους εκατό απrsquo αυ-τούς που γράφουν λογοτεχνία (πεζογραφία ή ποίη-ση) δεν θα τολmicroούσαν να τα δηmicroοσιεύσουν ενώ ο υπόλοιπος ένας θα εφάρmicroοζε τη ρωσική παροιmicroία ldquoεφτά φορές microέτρα και microία κόβεhelliprdquo

ς γνωρίσουmicroε το ποίηmicroα του Μπράβου laquoΑνα-τολήraquo που είναι αφιερωmicroένο στον αδερφικό

Εισήγηση στο 4ο Επιστηmicroονικό Συmicroπόσιο microε θέmicroα laquoΎπαι-θρος και αγροτικός πολιτισmicroός στη Νεοελληνική ποίησηraquo που έγινε στην αίθουσα συνεδρίων της Εταιρείας Ελλήνων Λογο-τεχνών στις 19-03-2007 microε συνδιοργανωτές το ΚΕΧΟΛΠ την ΕΕΛ και το laquoΧοροστάσιraquo

Τ

Α

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 5 φίλο του ποιητή Χρήστο Μπουρονίκο ζωγράφο και σχεδιαστή γιο αντάρτη του ∆ΣΕ που σκοτώθηκε στη microάχη τής Φλώρινας το 1949 Μα η microέρα το σκορπά το microυστικό της Κι είπε laquoσκοτάδι

ας γίνει ας γίνει φόβοςraquo Ακούστηκαν χτυπήmicroατα στην πόρτα

Με των αλόγων τα φαντάσmicroατα περνούσαν οι νεκροί Σηκώθηκε microια λύ-

πη Κι όλοι το ΄νιωσαν ndash ο microάγος είχε φτάσει Τότε πέρασαν χρόνια Τrsquo άλογα microατωmicroένα και τρελά

κατέβαιναν στους κάmicroπους έπεφταν στrsquo αποσπάσmicroατα Όmicroως ο microά-

γος σώπαινε Τίναζε microοναχά τα δάχτυλά του τραβούσε αόρατα σκοι-

νιά Ώσπου ανοίξανε τα σπλάχνα του και βγήκε το βαmicroπάκι

Ύστερα έπεσε microrsquo αφρούς Κι ήρθε η Σελήνη όmicroορφη microε microαύρα

της φωτιάς microου τραγουδούσε το αίmicroα Κατέβαιναν οι άγγελοι της

λύπης πέφταν τουφέκια φύσαγε laquoΤώρα θα microπεις στο γκρίζοraquo είπε

ο microάγος Τότε πέρασαν χρόνια και στις πόλεις εφάνηκα Είδα τα σάβανα

στους δρόmicroους τα σκυλιά κι αυτόν τον microουσουλmicroάνο microε την τίγρη

Τον έγδερνε σιγά - σιγά τον διαιρούσε Με τα microαλλιά στην άmicromicroο θρόισε

laquoΤrsquo όνοmicroά της ρωτώ ndash άνθος ή άλογοraquo Τα πέταλά σου ήτανε πατρίδα

Τώρα τα ξέραmicroε όλα Μόνο το πρόσωπό της δεν είδαmicroε Και microόνο την

κάmicroα της Το κλάmicroα της ακούαmicroε τη νύχτα κέρινο χέρι το lsquoγλειφαν

σκυλιά Ποιο βυζί και ποιο γάλα ένα στέρφο πουλί microόνο ήτανε laquoΌλα

χαθήκαν χάθηκανraquo έλεγε ο microάγος Κανείς κανείς δεν ράγισε Σε θεοσκοτεινή σπηλιά παίζαν το φόρεmicroά της

ενώ στους δρόmicroους δείχναν το κεφάλι της

Πήρε να λιώνει ο microάγος και να σώνεται laquo∆ος microου το δαχτυλίδι σουraquo

του είπα Το `βγαλε και το πέταξε σε σκοτεινό ποτάmicroι Ακούστηκαν

οι πετεινοί και το θαύmicroα εσκόρπισε Είδα κορmicroιά στον ποταmicroό αυτό

microόνο πρόφτασα Κι είδα τα σκέλια του βουνού ανοιχτά και ταράζονταν

Έβγαινε microε κεφάλι microατωmicroένο η microέρα laquoΌλα γράφονται πάλι όλα

γράφονται πάλιraquo εψιθύρισα

όνο λίγες πολύ λίγες παρατηρήσεις προτί-θεmicroαι να κάνω ως προς τα φυσιογνωmicroικά

στοιχεία τής γενέτειρας γης και τής Ελλάδας γενι-κότερα στο ποίηmicroα που microόλις διαβάσαmicroε Ο microετα-φυσικός κόσmicroος του παραmicroυθιού και προπαντός

των παραλογών παρελαύνει microε επιτυχία στους στίχους και δέ-νεται θαυmicroάσια microε τα θέmicroατα του Μπράβου Το καθόλου ευ-κολονόητο ίσως και το σκο-τεινό ύφος του λόγου απορρέει άmicroεσα από τον κόσmicroο του microε-ταφυσικού και της παράδο-σης δηmicroοτικής και λόγιας Ακόmicroα και από το αποσπασmicroα-τικό του ελλειπτικού λόγου του Λίγο πιο συγκεκριmicroένα laquoΜε των αλόγων τα φαντάσmicroατα περνούσαν οι νε-κροί Σηκώθηκε microια λύπηraquo Να τι λέει κι ο λαός στη ∆εσκάτη στα Γρεβενά σrsquo ολόκληρη την Ελλάδα

-Γιατί ΄ναι microαύρα τα βουνά και στέκουν βουρκωmicroένα Μην άνεmicroος τα πολεmicroά microήνα βροχή τα δέρνει

-Ούδrsquo άνεmicroος τα πολεmicroά κι ουδέ βροχή τα δέρνει Μόνε διαβαίνει ο Χάροντας microε τους αποθαmicroένους

Σέρνει τους νιους από microπροστά τους γέροντες κατόπι τα τρυφερά παιδόπουλα στη σέλα αραδιασmicroένα

Παρακαλούν οι γέροντες κι οι νιοι προσγονατίζουν και τα microικρά παιδόπουλα τα χέρια σταυρωmicroένα

-Χάρε microου διάβrsquo από χωριό κάτσε σε κρύα βρύση να πιουν οι γέροντες νερό κι οι νιοι να λιθαρίσουν και τα microικρά παιδόπουλα λουλούδια να microαζώξουν

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip ή

Ο Χάρος τους εmicroάζωξε σε microια καηmicroένη ράχη

Κι ακόmicroα Βλέπω το Χάρο κι έρχεται καβάλα στrsquo άλογό του

microαύρος είναι microαύρα φορεί microαύρο `ν` και τrsquo άλογό του microαύρο και το σπαθάκι του που ΄ρχεται να microε κόψει

εν έχω σκοπό να σας φορτώσω microε στίχους microοιρολογιών εξάλλου σας είναι γνωστοί αλ-

λά θέλω να δώσω microια γεύση να κάνω κάποιες νύ-ξεις και να σας κοινωνήσω microε πηγές απrsquo όπου ά-ντλησε νερό ο Μπράβος για τη δική του ποίηση Το νερό το έmicroπασε στους στίχους του αφού το πέρασε από δικά του φίλτρα στο ρακοκάζανο έβαλε λογιών - λογιών σταφύλια δικά του και ξένα κι έβγαλε το απόσταγmicroα της καθαρά πια δικής του ρακής Και microια ακόmicroα νύξη laquoΏσπου ανοίξανε τα σπλάχνα του και βγήκε το βαmicroπάκιraquo γράφει ο Μπράβος Ο Σολωmicroός από τη δική του microεριά έλεγε στη δική του ποίηση πιο συγκεκριmicroένα στον Λάmicroπρο

Σκύφτουν πολύ κρυφοmicroιλούν και σειέται το βαmicroπάκι που λες και ξεκολλιέται

Αλλού Φτυούνε τα χείλη σαν από φαρmicroάκι microέσα του επήε το νεκρικό βαmicroπάκι

Στο τρίτο microέρος Κι ακόmicroα λέει πως κυνηγιέται ακόmicroα

Μ

∆

Ο ποιητής Χρήστος Μπράβος

6 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

τα βαmicroπάκια του χάρου ακούει στο στόmicroα

Επαναλαmicroβάνω microια microικρή γεύση και δυο - τρεις νύ-ξεις κάνω για να υπογραmicromicroίσω τον διάλογο που κά-νει ο ποιητής microε την παράδοση Ας microην ξεχνάmicroε ότι από το διάλογο microε τη δηmicroοτική ποίηση των προϊ-στορικών χρόνων βγήκαν τα δύο πρώτα microέγιστα ε-πικά ποιήmicroατα ndash η Ιλιάδα και η Οδύσσεια ∆άνεια και προπαντός διδάγmicroατα από τις δυο microεγάλες πα-ραδόσεις δεν χρησιmicroοποιεί microόνο εκείνος που δεν ξέ-ρει τα έργα τους ή που δεν microπορεί δηmicroιουργικά να αφοmicroοιώσει τις αξίες τους και να τις εντάξει φυσιο-λογικά στα κείmicroενά του Σε αυτή την περίπτωση δεν microιλάmicroε για συγγραφείς αλλά microόνο για αδιόρθωτους και τυχάρπαστους και microανιώδεις στιχοπλόκους

ποίηση όσο πιο οργανωmicroένη και καλλιεργη-microένη είναι τόσο πιο πολύσηmicroος ο λόγος της

Τα έργα του Μπράβου για να κατανοηθούν σωστά και πλήρως πρέπει να διαβάζονται πολλές φορές Όπως και κάθε έργο τέχνης Και microόνο όταν ο ανα-γνώστης ακόmicroα περισσότερο ο microελετητής ξεφύγουν από την επιφάνεια προχωρήσουν στο εσωτερικό των στίχων στροφών ποιήmicroατος microόνο τότε θrsquo αρχίσουν να υποπτεύονται την ύπαρξη και την αισθητική λει-τουργία τού ποιητικού λόγου Με την προϋπόθεση ότι ο αναγνώστης θα βρίσκεται κοντά αν γίνεται και microέσα στον πυρήνα τού κλίmicroατος όπου ο ποιητής α-ντέγραφε έγραφε και δηmicroιουργούσε νέες καλλιτε-χνικές καταστάσεις που σε καmicroιά περίπτωση δεν microπορούν να αποτελούν απλή φωτογράφησή τους Κι ακόmicroα να ξέρει καλά αν γίνεται άριστα την εποχή στην οποία αναφέρονται οι στίχοι τού Μπράβου Γιατί κατά τον Σεφέρη laquoΟ microεγάλος καλλιτέχνης δεν είναι της εποχής του είναι αυτός ο ίδιος η εποχή τουraquo Κι αληθινά συνεχίζει ο Σεφέρης laquoη ζωή τού ποιητή αυτό το σύνολο των εντυπώσεων αντιδρά-σεων που είναι το υλικό τού έργου του είναι συνάmicroα ένα κοmicromicroάτι της ανθρωπότητας που τον περιστοιχίζει microε τους καηmicroούς της τους πόνους της το microεγαλείο της τους εξευτελισmicroούς της (hellip) Η ιδέα microου είναι πως ο γερός τεχνίτης είναι από τα πιο υπεύθυνα όντα που γεννιούνται επί γης Σηκώνει την ευθύνη microιας πάλης ζωής και θανάτουraquo Και τελειώνει ο Σεφέρης το microικρό σε όγκο (τρεισήmicroισι σελίδες) έργο microε τον τίτλο laquoΗ τέχνη και η εποχήraquo microε τη φράση ndash πρότα-ση laquoΟι ευθύνες αρχίζουν από τα όνειραraquo (265 267) Και τώρα νοmicroίζω είmicroαστε περισσότερο έτοιmicroοι να ακούσουmicroε το ποίηmicroα τού Μπράβου laquoΉmicroερος ύ-πνοςraquo που το αφιερώνει στον Χρήστο Κεραmicroίδα Μόνο που ούτε για ύπνο κι ακόmicroα περισσότερο για ήmicroερο ύπνο microας microιλάει ο Έλληνας ποιητής από τη ∆εσκάτη Γρεβενών

Χιόνι σεντόνι τρυφερό για του φιδιού τον ύπνο Χιόνι και πένθιmicroο σκυλί βραχνός προφήτης

Με νύχια παγωmicroένα ο λύκος κρύβεται Με φόβο οι ζωντανοί την πόρτα κλείνουν

Κυττάς απrsquo το παράθυρο καπνίζουν τα πηγάδια Χιόνι κι ανάψαν τη φωτιά στον κάτω κόσmicroο

Ο κυνηγός στο πέρασmicroα το σπίρτο πίνει Τον λύκο που εχύmicroηξε πίσω του δεν τον βλέπει

Νύχτα microε πένθιmicroο σκυλί στον σάπιο φράχτη Κι οι πεθαmicroένοι ακούν και περιmicroένουν

Θα συνιστούσα έχοντας κατά νουν αυτά που είπαmicroε για το ποίηmicroα laquoΉmicroερος ύπνοςraquo να τα θυmicroάται ο αναγνώστης κι όταν θα διαβάζει και το ποίηmicroα microε τον τίτλο laquoΚήποςraquo για να microην πω κι όλα τα ποιήmicroα-τά του

ολmicroώ να υποστηρίξω microια παρακινδυνευmicroένη άποψη στην οποία καταλήγω όχι χωρίς βα-

σανιστικές σκέψεις Ο Χρήστος Μπράβος που έζη-σε στη ∆εσκάτη ίσαmicroε τη microέρα που οι σπουδές του σε ΑΕΙ τον ανάγκασαν να περάσει στην Πάτρα και microετά για δουλειά στην Αθήνα και που αυτή η εσω-τερική προσφυγιά κράτησε ως το τέλος της σύντο-microης ζωής του του δηmicroιούργησε εκείνες τις συνθήκες που ήταν και οι καταλληλότερες για τη σύνθεση ποιηmicroάτων microε θέmicroατα και καταστάσεις από τη ∆ε-σκάτη και microάλιστα microιας πολύ συγκεκριmicroένης επο-χής του δραmicroατικού τέλους της Εθνικής Αντίστα-σης και της τραγικής πορείας του Ελληνισmicroού στον Εmicroφύλιο που τον επέβαλλαν τον εξόπλισαν και τον καθοδήγησαν οι Άγγλοι ιmicroπεριαλιστές στη συνέ-χεια οι Γιάνκηδες microε τη δύναmicroη και την ανελέητη χρήση των όπλων δυο ldquoκοτζαmicroάνrdquo ολόκληρων αυ-τοκρατοριών Η Ελλάδα βρέθηκε κυριολεκτικά στον γκρεmicroό Έτσι ο Χρήστος Μπράβος δεν είναι καθόλου γενικός κι αφηρηmicroένος microέσα στον λόγο του microε καθαρά ποιητικά microέσα και τρόπους αναδη-microιουργεί τις τύχες των lsquoλυπηmicroένωνrsquo Γιατί microόνο αυ-τοί ενδιέφεραν τον ποιητή οι κυνηγηmicroένοι από τη νέα τάξη πραγmicroάτων στον Εmicroφύλιο και τη microεταπο-λεmicroική Ελλάδα Μερικά παραδείγmicroατα από τα laquoΣη-microεία και τέραταraquo

Με κόσκινο εmicroάζεψαν το αίmicroα

Άλλοι είπαν τον είδαν νεκρό στο Βίτσι άλλοι ζωντανό στην Τασκένδη

Αυτά που ΄φύγαν αίmicroατα αυτά που ήρθαν χιόνι

Άλογα microαύρα στο σκοτάδι

Ως τη συντέλεια της microνήmicroης

Ηλίας Κεφάλας ε αρκετά ποιήmicroατά του ο Θεσσαλός ποιητής δίνει φυσιογνωmicroικές εικόνες από την ιδιαίτε-

ρη πατρίδα του Αυτό από τη microια microεριά ενώ από την άλλη όλο και πιο πολύ όλο και πιο συχνά δη-

Η Τ

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 7 λώνει την επιθυmicroία του να φύγει από την πρωτεύου-σα και να επιστρέψει στο γενέθλιο τόπο Κι αυτό microε τον καιρό του γίνεται έmicromicroονη ιδέα και πανίσχυρη θέληση Συνεχίζω microrsquo αυτό το δεύτερο σηmicroείο Στη δεύτερη κιόλας ποιητική συλλογή microε τον τίτλο laquoΜεταλλαγή στο απροσδόκητοraquo (1982) διαβά-ζουmicroε το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή κι απέραντηraquo όπου ο Ηλίας Κεφάλας microας δίνει και τις δύο δια-στάσεις κατά την ποιητική microαρτυρία και κατα-γραφή τους Ως προς την αναδηmicroιουργία της φυ-σιογεωγραφικής και ιστορικής microορφής τού τόπου του ο ποιητής κάνει σχεδόν τη δουλειά τού ζω-γράφου παρατηρεί στοχάζεται και ζωγραφίζει όχι microε την πρόθεση τής φωτογραφικής αποτύπω-σης αλλά της καλλιτεχνικής αναδηmicroιουργίας ldquoε-ντυπώσεων και αντιδράσεωνrdquo Χωρίς τις συγκε-κριmicroένες παραστάσεις του τόπου του που προήλθαν από προσωπικές εmicroπειρίες το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή και απέραντηraquo είτε θα ήταν αδύνατο να γραφτεί είτε η απεικόνιση θα έπαιρνε εντελώς δια-φορετικούς δρόmicroους Θα ήθελα όmicroως να προτείνω τη microερική ανασύσταση της πορείας του προς την ε-πιστροφή στα πάτρια εδάφη που δεν ήταν απλή αλ-λά σύνθετη βασανιστική και χρονοβόρα

Θεσσαλία microικρή - microικρή Θεσσαλία απέραντη

Ξανθή και ηλιοκαmicromicroένη Με τον παφλασmicroό της δικής σου θάλασσας

που microε καλεί Με την αγρυπνία των δικών σου αρχαίων θεών

που microε φωνάζουν πίσω helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Εκεί που τα παράξενα όνειρα έπαιρναν φωτιά κάτω από το πελώριο φεγγάρι των βάλτων helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Θεσσαλία microικρή - microικρή microια χούφτα λάσπη Μια χούφτα πίκρες

Γη της φωτιάς και του νερού Πατρίδα microου Θεσσαλία απέραντη

έρχοmicroαι πάλι πίσω

αντάζοmicroαι να έγινε κατανοητό ότι η οποια-δήποτε περιγραφή από τις δυο που ονοmicroά-

σαmicroε εmicroπεριέχει αυτόmicroατα και υποχρεωτικά στοι-χεία και της άλλης ενώ δείχνουν το πρόσωπό τους κι άλλες λιγότερες ή περισσότερες απροσδιόριστες στη γλώσσα των αριθmicroών Να και στίχοι από το ποίηmicroα laquoΗ κάθοδος των Θεσσαλώνraquo από τη συλ-λογή laquoΣκοτεινός microαγνήτηςraquo (1989)

Μαύρα πουλιά σκεπάζουν σιωπηλά τον ουρανό οι Θεσσαλοί microεταναστεύουν ξαφνικά προς νότο

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φτάνουν στις πόλεις που επαγγέλλονται πολλά

θαmicroπώνουν microπρος στα φωτισmicroένα microαγαζιά helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Γίνονται αδέξιοι microάστοροι και βιαστικοί οικοδόmicroοι κτίζουν ντουβάρια που στραβώνουν άσχηmicroα

σαν έρηmicroα χωράφια κακοφυτρωmicroένα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Κι εκεί που λεν για τα σπαρτά και τα παλιά πετούmicroενα αναλαmicroβάνονται ξανά ψηλά στους ουρανούς

αφήνουν πίσω τις microεγάλες πόλεις microε τις λεωφόρους ωραίοι και άχραντοι ανέρχονται οι Θεσσαλοί

στον δρόmicroο της επιστροφής προς τις πλατιές πεδιάδες

Θαρρώ πως δεν θα δυσκολευτούmicroε καθόλου να αναγνωρίσουmicroε στους παραπάνω στίχους τη σχε-δόν αντανακλαστική αναπαράσταση εκείνου του εmicroφυλιακού και microετεmicroφυλιακού microεταναστευτικού κύmicroατος που σάρωσε και ερήmicroωσε την ύπαιθρο microετατρέποντάς την σε οικισmicroούς γερόντων αφού οδήγησε τεράστια πλήθη προς τις πόλεις στο εσω-τερικό και το εξωτερικό της χώρας microας - πάmicroφθη-νη εργατική δύναmicroη για τον δικό microας και τον ξένο καπιταλισmicroό Και microοιάζει σα να microη βολεύεται ο ποι-ητής ή να microην αρκείται microε απεικονίσεις των Θεσσα-λών γενικά επιστρέφοντας συχνά - πυκνά στο προ-σωπικό δράmicroα του Τρία χρόνια πριν έγραφε το ποί-ηmicroα laquoΣτο δάσοςraquo από τη συλλογή laquoΤα φύλλα του νερούraquo (1986) που το παρουσιάζω ολόκληρο

Πρέπει να γυρίσω στο δάσος microε τα αρχαία βελάσmicroατα

Εκεί που κατοικεί ο κότσυφας microε τη σοφή αρκούδα

Μέσα στον θαmicroπό καθρέφτη τού πυριτόλιθου να δω το πολλαπλά κατεστραmicromicroένο

πρόσωπό microου

∆εν έχω πρόσωπο microονάχα microνήmicroη γκρεmicroισmicroένη σε βάραθρα Όmicroως

στο δάσος microε τα κατοικίδια του θεού θα ανακτήσω και πάλι την παλιά microου αίγλη

ο 1992 γράφει δυο ποιήmicroατα που αργότερα τα συmicroπεριλαmicroβάνει στη συλλογή laquoΛόγος και

αβεβαιότηταraquo (1997) Τρεις καταληκτικοί στίχοι από το ποίηmicroα laquoΨιχάλαraquo

Να φύγω θέλω microε τον microονόκερο της χαραυγής Με δυο ζευγάρια microυθικές οπλές να σηmicroαδέψω

τrsquo αστραφτερά λιβάδια

Κι από το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία γη microουσκεmicroένηraquo προ-τείνω τους τελευταίους 6 στίχους

Θα πάρω τα microάτια microου microια microέρα και θα γυρίσω νrsquo απλωθώ

microέσα στον λιγοθυmicroισmicroένο κάmicroπο να διαλυθώ microέσα στο προαιώνιο σούρουπο

εκεί που microένουν πάντοτε ανοιχτές

Φ Τ

8 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

οι πύλες τής αιώνιας θλίψης

Το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo γραmicromicroένο στο χωριό του ποιητή microε ηmicroεροmicroηνία 11 - 12 6 - 1998 από τη συλλογή laquoΤα microνήστρα της Αβύσσουraquo (2003) ξε-χωρίζω και πάλι τους τελευταίους στίχους όπου ο ποιητής συνοmicroιλεί microε το ποτάmicroι της πατρίδας του και της ιστορίας - microυθικής και ιστορικής περιόδου Θεσσαλίας και Ελλάδας

Κι εγώ να ΄ρθω microέσα στα microουχλιασmicroένα γένια σου σα βρέφος που γέρασε πρόωρα χωρίς να χορτάσει το

κλάmicroα του και σrsquo όλο το ποτισmicroένο microε ιώδιο στέρνο σου

να γίνω ατmicroός των εκβολών και άρτυmicroα κρυσταλλικό του αλατιού σου

ο ποίηmicroα laquoΑκινησίαraquo που το έγραψε επίσης στο χωριό του ο Κεφάλας δεν θα το σχολιά-

σω εmicroπιστευόmicroενος στην κατανόηση και ερmicroηνεία του ακροατή - αναγνώστη που το εντάσσω κι αυτό στους ειδικούς προβληmicroατισmicroούς microου κατά την πα-ρουσίαση του γενικού όσο και συγκεκριmicroένου θέ-microατος της σηmicroερινής οmicroιλίας microου

Ήτανε σούρουπο κι όλο έλεγα να φύγω

Μέσα στη microνήmicroη microου microια λίmicroνη γυάλιζε ακίνητη κρυσταλλωmicroένη Πίσω της έφεγγαν κυδωνιές

microrsquo όλα τα χρόνια microου αναmicromicroένες Στοίβαζα τrsquo άνθη τους ο έρηmicroος και πέρα το νερό ποτάmicroι ρέκαζε microrsquo όλα τα κλάmicroατα

της πέστροφας στην ξέρα του

Τότε σηκώθηκε και από τότε σηκωmicroένο πάντα βλέπω ένα σπίτι να περνάει στον ορίζοντα Πετάει το παλιό σπιτάκι microου microε τα καλάθια του απλωmicroένα

και τα τρύπια ρούχα

Που βρέθηκε πως σώθηκε και microrsquo όλα τα συmicroπράγκαλα ανεmicroίζει

Που πάει εγκαταλείποντας όλους τους εγκαταλειmicroέ-νους

∆ιψάει και που θα βρει νερό Πεινάει και που θα βρει

σταράκι για τrsquo αmicroπάρια του Με τrsquo αδειανό κελάρι τρέmicroει στον ορίζοντα

Χώmicroατα πέτρες σαπισmicroένα ξύλα πέφτουν στο κεφάλι microου

Σκόνη από κεραmicroίδια Φωνές που έmicroειναν

αρόmicroοια λόγια αλλά και στίχους σαν και κείνους από το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo microπορεί να

συνθέσει ο άνθρωπος που διατήρησε σταθερή και ατόφια την παιδική αmicroεσότητα της παρατήρησης microε όλη τη ζεστασιά των αισθήσεων και τον πειθαρχη-microένο υπολογισmicroό του στοχασmicroού Και τα δύο microετα-τρέπονται σε ποιητικές εικόνες σε συmicroβολισmicroούς

σπάνιας περιεκτικότητας και αισθητικής οmicroορφιάς Το πανέmicroορφο microωσαϊκό των πολλών σχηmicroάτων των χρωmicroάτων microε τις διαφορετικές γραmicromicroές του ποταmicroού και της ποιητικής ευφορίας Η φαντασία κράτησε και θέτει σε ποιητική λειτουργία τις πολλές και ολο-ζώντανες microνήmicroες όλων των ως σήmicroερα ηλικιών που έζησε ο Ηλίας Κεφάλας τις εmicroπειρίες από την ασυ-νήθιστη θέλω να πω την ποιητική ζωή

Νίκος Γρηγοριάδης

Συχνά ρωτούν (ιδιαίτερα microαθητές και φοι-τητές) τί χρειάζεται για να γίνει κανείς συγγραφέας - πεζογράφος ή ποιητής Προσωπικά θα απαντούσα έτσι απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο άνθρωπος αυτός να έχει περάσει στη ζωή του από 40 κύmicroατα Και να microείνει ζωντανός και έτοιmicroος για καινούριες περιπέτειες χωρίς να ξέρει από πριν που θα τον βγάλουν Πρέπει να τον έχει ψήσει καλά η ζωή Και παραπέρα να έχει κρατήσει σταθερά στη microνήmicroη του όσο γίνεται περισσότερες και κατάλ-ληλες για τη συγγραφή βιβλίων εικόνες της ζωής Ε χρειάζεται βέβαια και ταλέντο Για να microπορέ-σει να αναδηmicroιουργήσει σε τέχνη τις περιπέτειες τα δράmicroατα και τις τραγωδίες τις χαρές τις λύπες και τις ελπίδες της ζωής και να τις περάσει στις σελίδες των διηγηmicroάτων των microυθιστορηmicroάτων των ποιητικών συλλογών Είναι ο άνθρωπος που καλλιεργεί σε καθηmicroερινή βάση το ταλέντο του Αυτός όχι θα γίνει αλλά είναι συγγραφέας Πιο κοντά στο θέmicroα microας ο Ποντιακός Ελληνισmicroός πέ-ρασε από φουσκοθαλασσιές και φουρτουνες microονα-δικές Όταν κανείς δεν φανταζόταν ότι οι άνθρω-ποι αυτοί θα microπορούσαν απλώς και microόνο να κρα-τηθούν στη ζωή Αλλά ότι θα microεγαλουργούσαν κιόλας αυτό βρισκόταν microόνο στον χώρο της αρ-ρωστηmicroένης φαντασίας Και να που η ζωή είναι πιο πλούσια κι από την πιο πλούσια φαντασία Από ζωή του χτες microετατρέπεται σε Νέα σε ζωή του Σήmicroερα Εκείνοι που κατόρθωσαν να microετατρέ-ψουν την τρικυmicroισmicroένη ιστορία των Ποντίων σε ζώσα microνήmicroη και τη microνήmicroη σε καλλιτεχνικό έργο είναι οι συγγραφείς αυτού του εκλεκτού κοmicromicroα-τιού του Ελληνισmicroού Ανάmicroεσα σrsquo αυτούς είναι και ο ποιητής Νίκος Γρηγοριάδης ∆ιαβάζω τους πρώ-τους τρεις στίχους από το ποίηmicroα laquoΝόστοςraquo

Κι έστησα το κονάκι σου του Πόντου στην κορυφή Κιλκίς

Και σrsquo έκλεισα microέσα όπως σε παλάτι microνήmicroηςhellip

υτά γράφει ο ποιητής που γεννήθηκε στην Ελλάδα στο Κιλκίς Οι αφηγήσεις γονιών

παππούδων και χωριανών έγιναν κατά ουσιαστικό τρόπο microνήmicroες σάmicroπως από προσωπικές εmicroπειρίες γιrsquo αυτό και συνεχίζει στο ποίηmicroα laquoΗ νέα ζωήraquo

Επειδή και το φεγγαρόφωτο

Τ

Π Α

Ο ποιητής Μιχάλης Γκάνας

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 9

σήκωνε σε σκοτεινά κύmicroατα τό `να σπίτι και τrsquo ακουmicroπούσε απαλά πάνω στο άλλο

ξανά και ξανά ωσότου όλο το χωριό γέmicroιζε Μαύρη Θάλασσα

microε τα δελφίνια να γλιστρούν δοξαριές στις χορδές της λύρας Και να προβάλουν τότε

ένας - ένας στη σειρά οι γλεντοκόποι και ν΄ ανεβαίνουν

microε τους ατmicroούς της νοσταλγίας τους στον ουρανόhellip

νας κόσmicroος βασανισmicroένος κυνηγηmicroένος από τις πανάρχαιες πατρικές εστίες του

κουτσουρεmicroένος και microατωmicroένος ξαναζωντανεύει στην ποίηση του Γρηγοριάδη και παραmicroένει έτσι ζωντανός ακmicroαίος και microαχόmicroενος για τα δίκαια της ιστορίας και της microοίρας του Ο συmicroβολισmicroός παίρνει τα συγκεκριmicroένα συmicroβάντα και τα δίνει διαχρονική αξία και ύπαρξη

Αυτά τα πρόσωπα των πεθαmicroένων δεν τrsquo αναγνωρίζω πια Και δεν είναι η κακοποίηση τα βγαλmicroένα microάτια

τα κοmicromicroένα αυτιά

Άγιε ∆ηmicroήτρη microου κι Αϊ - Γιώργη microε το τουφέκι και τα φυσεκλίκια

microε τα θεριά σκοτωmicroένα στα πόδια σας όσο κι αν πασχίζουν να σας microεταβάλουν σε ληστές εmicroείς θα ερχόmicroαστε κρυφά

να προσκυνούmicroε

Θα θυmicroόσαστε βέβαια όταν στην αρχή της ανακοί-νωσης στα φυσιογνωmicroικά στοιχεία της γενέτειρας γης στο έργο ποιητών microας συmicroπεριλάmicroβανα και την ιστορία προσωπική και οmicroαδική κάθε ατόmicroου και τόπου Γιατί ας πούmicroε οι ποιητές τής ηθογραφίας περιορίζονταν - κυρίως - στην καλλιτεχνική αναπα-ράσταση της φύσης γεωργικών και βουκολικών σκηνών του χωριού και της στάνης για να θυmicroη-θούmicroε τον Κρυστάλλη Η πολιτική κοινωνική και εθνική ιστορία microε τους ειδικούς και σε βάθος ειπω-microένους προβληmicroατισmicroούς της είναι έργο κατοπινών γενιών στην ελληνική αλλά και στην παγκόσmicroια ιστορία Ο Νίκος Γρηγοριάδης την παρακολουθεί και την πραγmicroατεύεται στους στίχους του βήmicroα προς βήmicroα Έτσι στο ποίηmicroα laquoΥπεύθυνη δήλωσηraquo ση-microειώνει για microια συγκεκριmicroένη φάση τής πορείας του Ελληνισmicroού

Όχι δεν είmicroαι του Θεοδώρου είmicroαι απλώς Γρηγοριάδης

υποψήφιος τής Στρατιωτικής Ιατρικής

Ο Θεόδωρος πέθανε εδώ και τρεις microήνες Ότι γνωρίζω απrsquo αυτόν είναι τα κρυοπαγήmicroατα

από τα άθλα του στην Αλβανία

το αυστηρό του ήθος και τα παράσηmicroα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Σβήστε τον κι εσείς αν σας ενοχλεί αν δε χωράει στο πιστοποιητικό

της Νοmicroιmicroοφροσύνης

Η ειρωνεία διατρέχει όλους τους στίχους και πα-ραmicroένει καυστική Στις στροφές τού ποιήmicroατος laquoΤα τραγούδιαraquo παρελαύνουν άλλες ιστορικές microνήmicroες των νεότερων Ελλήνων από τα χρόνια της microετααλβανικής εποποιίας Εδώ όmicroως αναδει-κνύεται σε όλο το microεγαλείο του το ζήτηmicroα της ζωής νεκρών ή εποχών που πέρασαν αλλά που συνεχίζουν να ζουν στη συνείδηση των ζώντων εν microέρει κάπως διαφορετικά και το πιθανότερο πιο έντονα

Πως γίνεται κι ακούω τα τραγούδια εκείνοι έχουνε πεθάνει κι έχουν θαφτεί

microε τrsquo άρmicroατά τους στα βουνά

Ο νέος που microιλούσε απrsquo το microπαλκόνι αποmicroακρύνεται microε microεγάλες κινήσεις

microέσα στη νύχτα φορτωmicroένος άρmicroατα Οι άλλοι κρύβονται και κοιτάζουν microέσα από κρυψώνες κι υπόγεια παράθυρα

Όσοι πιάστηκαν έχουν microια microνήmicroη σαν ατζέντα ηmicroερολογίου

Ακόmicroη και οι ποιητές έχουνε χάσει πια την ακοή τους

αρρώ πως ο ορισmicroός που έδωσε για τον εαυ-τό του ο Κωνσταντίνος Καβάφης λέγοντας

ότι είναι ιστορικός ποιητής ισχύει πλήρως και για τον Γρηγοριάδη Με την πλατιά σηmicroασία του όρου microε το βάθος και τη διάρκεια της ιστορικής αλήθειας που εξισώνεται microε τη ζωή του τόπου και των αν-θρώπων του Με αυτή την καθαρά δική του ιδιότητα και ιδιαιτερότητα οι στίχοι του Νίκου Γρηγοριάδη λειτουργούν microε όλα τα δικαιώmicroατά τους στη σηmicroε-ρινή ανακοίνωση καταλαmicroβάνοντας την τιmicroητική θέση που τους αρmicroόζει

Μιχάλης Γκανάς Θέλω να υπογραmicromicroίσω κάτι η σειρά εξέτασης και παρουσίασης των σηmicroερινών ποιητών δεν έχει αξιολογικό χαρακτήρα Επιλέγονται microέσα από πολλούς οmicroότεχνούς τους και ο καθένας τους προσθέτει κάτι το καθαρά δικό του κι ανεπανάληπτο στο laquoπαζλraquo της σηmicroερινής θεmicroατικής ενότητας Η θέση του καθενός είναι και

επιβεβληmicroένη και αναντικατάστατη Όχι πως εξα-

Έ

Θ

10 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ντλούmicroε το θέmicroα αλλά microόνο microια εικόνα του παρου-σιάζουmicroε Όπως οι άλλοι έτσι κι ο Γκανάς ξεχωρί-ζει ως προς τον τρόπο προσωπικής συmicromicroετοχής στα πεπραγmicroένα των στίχων του εξιστορεί κρατώντας κάποια απόσταση απrsquo όπου πολύ συχνά εξαφανί-ζεται η αmicroεσότητα τής αφήγησης και είναι σα να microιλάει για καταστάσεις δεύτερων ακόmicroα και τρί-των στην ποίησή του Αφήνει κατά κάποιον τρό-πο το υλικό του να κρυώσει ή να microπαγιατέψει microετά το παίρνει στα χέρια του και το πλάθει σε τέχνη του λόγου Και χωρίς να αρνείται πλήρως το πρώτο ενικό Χωρίς φτερά microονάχα microε τα χέρια microου ανεβαίνω

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φυσάω τον καπνό microου ίσια στα microάτια τrsquo ουρανού

Καmicromicroένη σοδειά τα χρόνια που έζησα

Καmicroιά φορά microε έναν - δυο στίχους θίγει προβλήmicroατα σοβαρά όπως είναι η κατάσταση της προσφυγιάς microε την αmicroηχανία των λυρικών προσώπων που βρέθηκαν

ξεριζωmicroένα

Τί γυρεύεις εδώ ψυχή τραυλή microακριά απrsquo τα βοσκοτόπια της πατρίδας

ερίπου κατά τον ίδιο τρόπο αντιmicroετώπιζαν και οι λυρικοί ήρωες του Ηλία Κεφάλα πα-

ρόmicroοιες καταστάσεις Κοινό το πρόβληmicroα η εγκα-τάλειψη της υπαίθρου Και οι κοντόφθαλmicroοι πολι-τικοί microας ούτε το πήραν χαmicroπάρι ότι παραβίαζαν την πληθυσmicroιακή ισορροπία ανάmicroεσα στο χωριό και στην πόλη υποθηκεύοντας το microέλλον της χώ-ρας Κερδισmicroένος microόνο ο αχόρταγος ο άπληστος καπιταλισmicroός έβγαινε από την πανεθνική τραγωδία την ανίατη ψυχική αρρώστια των επόmicroενων γε-νεών Τα χέρια των αγροτών ήταν πάmicroφθηνα για microικρούς και microεγάλους επιχειρηmicroατίες Εύκολο και άφθονο το κέρδος Το χωριό όmicroως πέθαινε ή πιο σωστά πέθανε Πάνω στην καταστροφή του λέει ο καπιταλισmicroός εγώ θα χτίσω παλάτια Η καταστρο-φή ήταν διπλή καταστροφή του παραδοσιακού χωριού και αφαίmicroαξη της Ελλάδας Να microην ήταν άραγε κι αυτό στα προνοητικά (για τους απάτριδες καπιταλιστές) σχέδιά τους Η εσωτερική προσφυ-γιά λιγότερο το κακό Η οmicroαδική όmicroως φυγή ldquoστα πολλά εξωτερικάrdquo microετέτρεπε αυτόmicroατα την Ελλάδα πιο microικρή κοmicromicroένη στα microέτρα του ακίνδυνου για τους άλλους Κι όλοι γνωρίζουmicroε πολύ καλά ποιοι ακριβώς φεύγουν σε παρόmicroοιες περιπτώσεις Αυτή κατrsquo εmicroέ η ουσιαστική πλευρά της υπόθεσης microε τον καταmicroερισmicroό ευθυνών γιrsquo αυτή την τραγωδία και το έγκληmicroα απέναντι στην κοινωνία και το έθνος δεν απασχόλησε - σχεδόν - καθόλου τους περισσό-τερους ποιητές microας Περιορίστηκαν στην απλή κα-ταγραφή ποιητική βέβαια της κατάστασης και δεν τόλmicroησαν ή δεν microπόρεσαν να προχωρήσουν

στην αποκάλυψη των αιτιών ∆εν λέω για αναλύ-σεις κοινωνικού χαρακτήρα microε microέσα και τρόπους κοινωνιολογικούς Θα περίmicroενε όmicroως κανείς κά-ποιες νύξεις και ανοίγmicroατα ποιητικής υφής για να microπορέσει να κάνει τις δικές του επιλογές και προε-κτάσεις ο αναγνώστης Είναι όχι microόνο στις δυνατό-τητες της τέχνης αλλά και στις υποχρεώσεις της απέναντι στο κοινό της που ανυποmicroονεί να ανεβεί έστω και ένα σκαλί πιο ψηλά microαζί microε την αισθητική συγκίνηση ∆υνατοί πολύ δυνατοί οι στίχοι τού ποιήmicroατος laquoΤο σκυλίraquo που το αρχίζω microε τους εφτά τελευταίους στίχους τού αmicroέσως προηγούmicroενου ποιητικού κειmicroέ-νου

Ούτε αλαφρύ το χώmicroα ούτε βαρύ Η microάνα θά rsquoρθει να microας βρει την άλλη microέρα θα πάρει το λεωφορείο

microαύρο αρνί στο microνήmicroα σου θα βόσκει κλειστό το σπίτι για καιρό

τα δυο σκυλιά θα τα ταΐζουν οι γειτόνοι Ξένο ψωmicroί θα τρώνε τα σκυλιά microας

Και τώρα το ποίηmicroα laquoΤο σκυλίraquo

Τό lsquoνα σκυλί το σκότωσαν τrsquo άλλο το πήραν οι γειτόνοι

Βγαίνει τις νύχτες και κοιτάει το φεγγάρι microυρίζει στις microολόχες που τού `ριχνες ψωmicroί Ύστερα βρίσκει τον τορό κι έρχεται microε microουσούδα

όλο δροσιές στο microνήmicroα σου

Κάθεται στα πισινά κι ακούει Τrsquo άλλο σκυλί που αλυχτάει κάποιο διαβάτη

Η εικόνα τής ερήmicroωσης τού χωριού και πιστή αλλά ταυτόχρονα και δυνατή είναι Συγκινούν microε τον σχεδόν ωmicroό ρεαλισmicroό τους οι στίχοι Την ίδια στιγmicroή microε κάποιες σηmicroαντικές και πολύσηmicroες αποκαλύψεις ο Μιχάλης Γκανάς microπάζει τον ανα-γνώστη του στον σκοτεινό microα απόλυτα κατανοητό για τους γνώστες κόσmicroο της παράδοσης

Γύρισα για να δω κανένας

Μόνο στην άκρη το νερό θολό σηmicroάδια από θεόρατες πατούσες κι οι πέτρες γύρω του βρεγmicroένες

Πρόλαβα κι έκλεισα τrsquo αφτιά την ώρα πού `σκαγε το γέλιο του

ε ενότητα που είναι αφιερωmicroένη στον Κώ-στα Κρυστάλλη ο διάλογος microε την παράδο-

ση γίνεται πιο πυκνός σε εικόνες και συmicroβολισmicroούς που microπορούν να έχουν περισσότερες από microια σηmicroα-σίες και προορισmicroούς

Π

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 11 laquoΑκούγονται κουδούνια και βελάσmicroαταraquo laquoΜε τον σταυρό στο στήθος το λάδι στην ποδιά για τα καντή-λια των νεκρών Μαύρο αρνί βελάζει ανάmicroεσα στους θάmicroνους Φαίνεται χάνεται και πιάνεις τα πατερη-microάraquo

Όπως ο Χρήστος Μπράβος έτσι κι ο Μιχάλης Γκανάς συχνά - πυκνά προσφεύγουν στον διάλο-γο microε τα microοιρολόγια του τόπου microας το πιο πονε-microένο και τολmicroώ να υποστηρίξω το πιο καλλιεργηmicroένο για τούτο και το πιο ποιητικό microέρος των δηmicroοτι-κών τραγουδιών microας που τόσο φρόντισαν οι σο-φές και ταλαντούχες γυναίκες microας

Σrsquo ένα ξωκλήσι θα καώ λιώνοντας λιγοστό σκοτάδι προτού microε σβήσουνε

τα λαδωmicroένα χέρια του νεωκόρου Έτσι την πνίγουν τη φλόγα microάνα

όχι φυσώντας microην πάρουν οι ψυχές φωτιά

και λαmicroπαδιάσει ο κάτω κόσmicroος

έλω να κλείσω τη σηmicroερινή ανακοίνωσή microου microε στίχους του Μιχάλη Γκανά που microε καθα-

ρά δικό τους τρόπο αναφέρονται άmicroεσα αλλά τις περισσότερες φορές έmicromicroεσα στο θέmicroα της σηmicroερι-νής οmicroιλίας microου και να τονίσω πόσο πολλά και ου-σιαστικά microπορεί να πει ο ποιητής microέσα από τρεις σύντοmicroους στίχους του ποιήmicroατος microε τον καλά ζυγι-σmicroένο τίτλο και την τόσο επιτυχηmicroένη εννοιολογική φόρτιση

Εθνική Οδός

Από δω έφυγε η microισή πατρίδα για τα ξένα

Να και το ldquoόφελοςrdquo microε τα τόσο πικρόχολα σχόλια και τις υπονοούmicroενες εννοιολογικές προεκτάσεις

Αυτοί που έφυγαν σε δυο σε τρία καλοκαίρια θα γυρίσουν βαλίτσες

τρανζίστορ microαγνητόφωνα αφοπλισmicroένα κλαρίνα

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας

του Νίκου Μπαζιάνα

(συνέχεια από τη σελίδα 3)

σmicroός φώτιση φώτα Φώτης Φωτεινή διαφωτίζω διαφώτιση διαφωτιστής διαφωτισmicroός φωτεινός φωτεινότητα φωταγωγός φώσφορος φωσφορίζω φωταψία ξέφωτο φωτοχυσία φωτόσφαιρα φωτο-σβέστης φωτοβολίδα φωτογένεια φωτοφοβία φω-τοτυπία φωτοαντίγραφο φωτοδότης φωτόνιο (όρος της Φυσικής) φωτοπηξία φωτογραφία φωτοστέ-φανο φωτοσύνθεση φωτοσκίαση λυκόφως

Οίκος - Οικία - Σπίτι

Κατοικώ κάτοικος κατοικία microονοκατοικία πολυκατοικί-α αγροικία συνοικία συνοικισmicroός συνοικιακός παροικί-α πάροικος αποικία αποικιοκρατία αποικιοκράτης αποι-κισmicroός εποικισmicroός microέτοικος περίοικος συγκάτοικος συ-γκατοικώ συγκατοίκηση οικιστής οικουmicroένη κατοικη-microένος ακατοίκητος κατοικήσιmicroος νοικοκύρης νοικοκυ-ρά νοικοκυριό οικοδεσπότης οικοδέσποινα οικιακός οι-κείος ανοίκειος οικογένεια οικογενειάρχης οικογενεια-κός οικότροφος οικοτροφείο ένοικος ενοίκιο ενοικιάζω ενοικιαστής ενοικιοστάσιο οικόπεδο οικοπεδούχος οι-κοπεδοφάγος οικοδοmicroή οικοδόmicroος οικοδοmicroικός οικοδο-microήσιmicroος ανοικοδόmicroηση οικονοmicroία οικονοmicroικός οικονό-microος ανοικονόmicroητος διοικώ διοίκηση διοικητής διοικη-τήριο οικολογία οικολόγος οικοσύστηmicroα οικόσηmicroο οι-κουρώ οικόσιτα κατοικίδια Η λέξη σπίτι πιο οικεία καθηmicroερινής χρήσης έχει ελάχιστα παράγωγα σπιτάκι φτωχόσπιτο χαmicroόσπι-το σπιτίσιος σπιτονοικοκύρης σπιτονοικοκυρά σπιτόγατος σπιτόκοτα Θα φανταζόταν κανείς ότι από το αρχαίο ρήmicroα ειmicroί θα είχαmicroε στη νέα γλώσσα τόσα σύνθετα και παρά-γωγα Ειmicroί - είmicroαι Μετοχές ενεστώτος ων ούσα ον Πα-ράγωγα αυτών είναι Ουσία όντα ουσιαστικός ου-σιώδης επουσιώδης Παρά + ειmicroί - πάρειmicroι παρών παρούσα παρόν πα-ρόντα παρουσία παρουσιάζω παρουσιάζοmicroαι πα-ρουσιαστικό Από + ειmicroί - άπειmicroι απών απούσα απόν απουσία απουσιάζω απουσιολόγιο απουσιολόγος απόντα Συν + ειmicroί - σύνειmicroι συνουσία συνουσιάζοmicroαι Επιούσιος υπερούσιος περιούσιος περιουσία πε-microπτουσία εξουσία (εξ + ειmicroί) εξουσιάζω πληρεξούσι-ος αυτεξούσιος ανούσιος οmicroοούσιος Τα περισσότερα παράγωγα του laquoειmicroίraquo δηmicroιουργούνται από το θέmicroα laquoουσ-raquo της microετοχής Ενεστώτος του θηλυ-κού laquoούσαraquo Τα υπόλοιπα σχηmicroατίζονται από το θέmicroα laquoοντ-raquo της microετοχής του Ενεστώτος του αρσενικού και ουδέτερου laquoωνraquo laquoονraquo γενική όντος

Θ

Ντανιέλ Γιάκοτς

12 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

(συνέχεια από το τεύχος Νο 17)

Για microια πιο λεπτοmicroερειακή ανάλυση του χαρακτήρα του πολιτισmicroού και γενικά της τέχνης ιδιαίτερα στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία πρέπει να επι-στρέψουmicroε στην εξέταση της δοmicroής του προλεταριάτου της εποχής microας Το προλεταριάτο ακόmicroα από την αρχή της εmicroφάνισής του ξεχώριζε από τις προηγούmicroενες τάξεις των εργαζοmicroένων microε microια microεγαλύτερη επαγγελmicroατική ποικιλία Προλεταριάτο γενικά δεν υπάρχει υπάρ-χουν microόνο διάφορες επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου Το γεγονός αυτό εξηγεί εκείνη την ιδιοmicroορφία της ανάπτυξης όταν πολύ πιο εύκολα κάνει την εmicroφάνισή του στο προλεταριάτο η οmicroαδι-κή επαγγελmicroατική συνείδηση παρrsquo ότι η κοινή ταξι-κή Ο επαγγελmicroατικός διαχωρισmicroός του προλεταριά-του αποτελεί άmicroεση συνέπεια του επιπέδου και της δοmicroής της τεχνικής της ανάπτυξης των microέσων πα-ραγωγής Και καθώς στην εποχή microας συντελείται microια χωρίς προηγούmicroενο ανάπτυξη των microέσων παρα-γωγής microαζί microrsquo αυτό λαmicroβάνει θέση και η επαγγελ-microατική ανασύνταξη του προλεταριάτου Ταυτόχρο-να αυξάνεται ο αριθmicroός του καλλιεργηmicroένου διανο-ητικά προλεταριάτου αφού η σύγχρονη τεχνική απαιτεί όλο και περισσότερες γνώσεις Αυτή η δια-δικασία προκαλεί ορισmicroένες δυσκολίες και για τη microπουρζουαζία επειδή τώρα είναι κατά πολύ δυσκο-λότερο να εξουσιάζει και να διοικεί στον τοmicroέα της πολιτικής περισσότερο microορφωmicroένους εργαζόmicroενους και να τους microετατρέπει σε πειθήνιους microισθωτούς δούλους Η σύγχρονη όmicroως microπουρζουαζία προς το παρόν τα καταφέρνει καλά σε αυτόν τον τοmicroέα Και τώρα δε θα ήθελα να ασχοληθώ microε το σύνολο αυτών των προβληmicroάτων επειδή το να αναλύσει κανείς όλο αυτό το σύmicroπλεγmicroα δεν είναι στις δυνά-microεις και τις δυνατότητες ενός microόνο ανθρώπου Αυτά τα προβλήmicroατα αγγίζουν τον βασικό χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλισmicroού και για να microελετηθούν πρέπει να δηmicroιουργηθούν microεγάλες οmicroάδες θεωρητι-κών ndash microαρξιστών Αλλά το να προβεί σε διαπιστώ-σεις ως προς τη διαδικασία αυτή microπορεί κι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος αφού τα πάντα εκτυλίσσο-νται microπροστά στα microάτια του καθενός Η αγροτιά του χωριού ακόmicroα και στον σχετικά αναπτυγmicroένο καπιταλισmicroό αποτελούσε microια αρκε-τά σηmicroαντική οmicroοιογένεια σε επαγγελmicroατικό επί-πεδο Ο κάθε αγρότης σε συγγενικές φυσικές συν-

θήκες στο νοικοκυριό του εκτελούσε σχεδόν παρόmicroοια είδη εργασίας και κατείχε σχεδόν παρόmicroοιες γνώσεις στον χώρο της δικής του εργατικής δραστη-ριότητας Η κατανοmicroή εργασίας ήταν σχετικά microεγάλη ανάmicroεσα στα φύλα αυτό όmicroως δεν οδήγησε σε σηmicroαντική διαφορά στο χώρο των γνώσεων επειδή και τα ανδρικά και τα γυναικεία microέλη της οικογένειας είχαν πλήρη αντίληψη για το

είδος εργασίας του άλλου φύλου Απrsquo αυτό προκύ-πτει ότι στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του χω-ριού όλα τα microέλη της κοινωνίας microπορούσαν να συmicro-microετέχουν επί ίσοις όροις και η κατανοmicroή της καλλι-τεχνικής δραστηριότητας υπήρχε πρώτα απrsquo όλα α-νάmicroεσα στα δυο φύλα Μαζί microrsquo αυτό βέβαια η δια-φορά σε ταλέντο ανάmicroεσα στα microέλη του χωριού ή-ταν microεγάλη ξεχώριζαν οι περισσότερο ταλαντούχοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες οι παραmicroυθάδες οι χορευτές κοκ Αυτοί όmicroως δεν αποκόπηκαν από το υπόλοιπο microέρος του χωριού δεν microετατράπηκαν σε επαγγελmicroατίες Ουσιαστικά όλο το χωριό αποτε-λούσε ένα laquoκαλλιτεχνικό συγκρότηmicroαraquo και τα microεγα-λύτερα ταλέντα του χωριού σrsquo αυτό το συγκρότηmicroα εκτελούσε τους πιο σηmicroαντικούς ρόλους Παράλληλα microrsquo αυτό ακόmicroα στους microεσαιωνικούς χρόνους δρούσαν οι πλανόδιοι microίmicroοι και καλλιτέ-χνες που συmicromicroετείχαν στα παζάρια και τις εmicroπορο-πανήγυρες ενώ σε πολλές χώρες από καιρό τώρα έπαιζαν οmicroάδες τσιγγάνων οργανοπαικτών που δρούσαν όmicroως στο πλαίσιο της τοπικής δηmicroοτικής και λαϊκής τέχνης κι αποτελούσαν τρόπον τινά συmicroπλήρωmicroα προς αυτήν Από αυτές τις εmicroβρυώ-δεις microορφές δεν microπόρεσε τότε ακόmicroα να αναπτυχθεί microια δυνατή επαγγελmicroατική τέχνη Η δηmicroοτική καλ-λιτεχνική δηmicroιουργία του χωριού την εποχή του φε-ουδαρχισmicroού ακόmicroα και στο πρώιmicroο στάδιο του κα-πιταλισmicroού ήταν συνέπεια της δηmicroοτικής καλλιτε-χνικής αυτενέργειας και του ερασιτεχνισmicroού τόσο σε επίπεδο microορφής όσο και του περιεχοmicroένου αυτή διατρεχόταν από έναν προφανή αγροτικό ταξικό χα-ρακτήρα Από τον ερασιτεχνικό χαρακτήρα αυτής της τέχνης απόρρεε εκείνη η ιδιοmicroορφία ώστε και η υλική και η πνευmicroατική παραγωγή ήταν υπόθεση των ίδιων ανθρώπων της ίδιας κολεκτίβας ndash συνό-λου Ξέρουmicroε βέβαια ότι η microη δηmicroοτική η επίσηmicroη και λόγια εκκλησιαστική τέχνη έβαλε επίσης τη σφραγίδα της στη δηmicroοτική τέχνη microαζί όmicroως microrsquo αυ-

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς (Daniel Jakocs) καθ Κοινωνιολογίας και Φιλοσοφίας της Τέχνης

του Πανmicroίου της Βουδαπέστης microετάφραση καθ Γιάννης Μότσιος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 τό η εκκλησιαστική τέχνη ήταν αναγκασmicroένη να προσαρmicroόζεται στα γούστα και την κοσmicroοαντίληψη της αγροτιάς Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα microπο-ρούσε να ασκεί επίδραση στην πνευmicroατική ζωή των αγροτικών πληθυσmicroών Παρακάτω θα δούmicroε παρό-microοια φαινόmicroενα στην τέχνη του καπιταλισmicroού της ωριmicroότητας και της παρακmicroής Μαζί microε τη διεύρυνση της κατανοmicroής εργασίας και η πνευmicroατική παραγωγή έγινε υπόθεση των επαγ-γελmicroατικά microορφωmicroένων ανθρώπων Όπως δείξαmicroε παραπάνω το προλεταριάτο εmicroφανίστηκε ως σύ-στηmicroα διαφορετικών ως προς τη microόρφωση και τη δραστηριότητά τους επαγγελmicroατικών οmicroάδων Γιrsquo αυτό ακριβώς στην αρχή της διαδικασίας εmicroφα-νίστηκε microόνο η επαγγελmicroατική οmicroαδική συνείδηση και σε αντιστοιχία microrsquo αυτό - οι επαγγελmicroατικές ε-νώσεις Γιrsquo αυτό και σε όλες τις επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου ήταν φυσικό να ασχο-λούνται microε τα διάφορα είδη της πνευmicroατικής παρα-γωγής ειδικές επαγγελmicroατικές οmicroάδες Τις πολιτι-κές και τις θεωρητικές θεωρίες τις καλλιεργούσαν οι πολιτικοί οι φιλόσοφοι οι νοmicroικοί ενώ την τέ-χνη και τη λογοτεχνία οι ζωγράφοι οι συγγραφείς κοκ Εποmicroένως το ίδιο το προλεταριάτο στο σύ-νολό του δεν microπορούσε να διαmicroορφώνει τη δική του κοινωνική θεωρία τη δική του τέχνη τη δική του λογοτεχνία Όλα αυτά microπορούσαν να τα κάνουν για το προλεταριάτο οι επαγγελmicroατίες Και η πλειο-νότητα των επαγγελmicroατιών στα microέσα του 19ου αιώ-να εργαζόταν επί αmicroοιβή Και η εργασία επί αmicroοι-βή η εργασία microε συmicroβόλαια είναι ουσιαστικά microια κοmicroψή και συγκαλυmicromicroένη microορφή microισθού Εξαιτίας της ενασχόλησης επί αmicroοιβή στο τέλος της εργασί-ας ο συγγραφέας δεν έπαιρνε τον microισθό του σε microορφή ανταmicroοιβής αλλά το έργο του εmicroφανίστηκε στην αγορά βιβλίων ως εmicroπόρευmicroα Στην αρχή αυ-τής της διαδικασίας η υπόθεση αυτή είχε microεγάλα πλεονεκτήmicroατα και για τους πνευmicroατικά εργαζόmicroε-νους Εξαφανίστηκε ή microειώθηκε κατά πολύ η προ-σωπική εξάρτηση των εργαζοmicroένων της πνευmicroατι-κής εργασίας από τους microαικήνες Από την άλλη πλευρά ο εmicroπορευmicroατικός χαρακτήρας των προϊό-ντων της πνευmicroατικής παραγωγής οδήγησε στο γε-γονός ότι τα έργα των πνευmicroατικά εργαζοmicroένων α-ξιολογούνταν όχι microε την εσωτερική αξία τους αλλά σύmicroφωνα microε την ποσότητα του κέρδους που απέδι-δε το συγκεκριmicroένο βιβλίο κι οποιοδήποτε άλλο έρ-γο γενικά στον εκδότη Με τη σειρά του όmicroως το τελευταίο οδήγησε στην κατάσταση όταν οι εργαζό-microενοι της πνευmicroατικής ndash καλλιτεχνικής εργασίας ε-ξαναγκάστηκαν να προσαρmicroόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς δηλαδή στη ζήτηση των αγοραστών Τούτη η κατάσταση είχε microερικά αποτελέσmicroατα από τα οποία ξεχωρίζω microόνο δύο Πρώτο η τεράστια ε-ξουσία του κεφαλαίου του νόmicroου ζήτησης και πρό-

τασης πάνω στην εργασία της διανόησης και γιrsquo αυ-τό ακόmicroα και σε συνθήκες προσωπικής ανεξαρτησί-ας η ελευθερία της αποδεικνύεται πλαστή και υπο-θετική ∆εύτερο στην περιοχή της τέχνης και της λογοτεχνίας και σε κείνα τα έργα που προορίζονταν για τις πλατιές microάζες του πληθυσmicroού συmicroπεριλαmicro-βανοmicroένου και του προλεταριάτου και οι δηmicroιουρ-γικοί εργαζόmicroενοι και οι καπιταλιστές έπρεπε να παίρνουν υπόψη τους τη γνώmicroη και τα γούστα του λαού Στο microεταξύ microrsquo αυτά εξηγείται και το γεγονός ότι στα έργα που έχουν φτιαχτεί microέσα από τη microισθω-τή εργασία διείσδυαν και διεισδύουν κριτικές περι-πτώσεις microε παραλήπτη τον καπιταλισmicroό Από την άλλη πλευρά αυτές οι κριτικές περιπτώσεις έmicroειναν microόνο ξεχωριστές περιπτώσεις Το κεφάλαιο το ο-ποίο κυριαρχεί τόσο στη σφαίρα της πνευmicroατικής παραγωγής όσο και σε κείνη της υλικής παραγωγής δεν επιτρέπει τουλάχιστο σε microεγάλες ποσότητες την εmicroφάνιση παρόmicroοιων έργων τα οποία είτε έτσι είτε αλλιώς έχουν κριτική στάση απέναντι στις θε-microελιώδεις αρχές του καπιταλισmicroού ∆εν πρέπει να ξεχνούmicroε ούτε για microια στιγmicroή ότι η πλειονότητα των έργων πνευmicroατικής παραγωγής στον σύγχρονο καπι-ταλισmicroό φτιάχνονται από microισθωτούς εργαζόmicroενους ότι κι αυτοί οι άνθρωποι γράφουν για τα λεφτά κι όχι για την αλήθεια ή για την έκφραση των ιδανικών τους των πιστεύω τους Στην πλειονότητα των πε-ριπτώσεων ο αστικός πολιτισmicroός και η αστική τέ-χνη είναι δηmicroιουργήmicroατα των microισθωτών εργαζοmicroέ-νων Τα έργα αυτής της κουλτούρας διαδίδονται και πωλούνται microε τη βοήθεια της διαφήmicroισης το ίδιο ακριβώς όπως και στη σφαίρα της υλικής πα-ραγωγής Η διαδικασία διείσδυσης της διαφήmicroισης στην περιοχή της τέχνης καθώς και η ενδυνάmicroωση άλλων φαινοmicroένων που σχετίζονται microε την microετα-τροπή της τέχνης σε εmicroπόρευmicroα παίρνει την αρχή της στις δεκαετίες του rsquo30 και του rsquo40 του 19ου αιώνα στις λογοτεχνίες της Ευρώπης Ο Μπαλζάκ εξέφρασε microε γλαφυρότητα το πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας στο microυθιστόρηmicroά του Χαmicroένα όνει-ρα Η διάθεση κεφαλαίου ο εmicroπορευmicroατικός χαρα-κτήρας των έργων του πολιτισmicroού η διαφήmicroιση ε-ξασφαλίζουν την πλήρη κυριαρχία της microπουρζουα-ζίας πάνω στην πνευmicroατική ζωή των ανθρώπων Οι microισθωτοί δούλοι microετατρέπονταν σε πνευmicroατικούς δούλους Με ιδιαίτερη προτεραιότητα η microπουρζου-αζία προσπαθεί να υποδουλώσει πνευmicroατικά το δια-νοητικό προλεταριάτο Όλοι αυτοί οι παράγοντες αισθητά εmicroποδίζουν την microετατροπή του προλεταριά-του από τάξη αφrsquo εαυτή σε τάξη για τον εαυτό της Σηmicroαίνει άραγε αυτό ότι η υπόθεση απελευθέρω-σης της ανθρωπότητας δεν έχει προοπτική ότι η πλειονότητα των ανθρώπων έχει microετατραπεί τελειω-τικά σε δούλους που δεν microπορούν να σκέπτονται και να δρουν ανεξάρτητα ενώ οι ξεχωριστοί δια-

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 5 φίλο του ποιητή Χρήστο Μπουρονίκο ζωγράφο και σχεδιαστή γιο αντάρτη του ∆ΣΕ που σκοτώθηκε στη microάχη τής Φλώρινας το 1949 Μα η microέρα το σκορπά το microυστικό της Κι είπε laquoσκοτάδι

ας γίνει ας γίνει φόβοςraquo Ακούστηκαν χτυπήmicroατα στην πόρτα

Με των αλόγων τα φαντάσmicroατα περνούσαν οι νεκροί Σηκώθηκε microια λύ-

πη Κι όλοι το ΄νιωσαν ndash ο microάγος είχε φτάσει Τότε πέρασαν χρόνια Τrsquo άλογα microατωmicroένα και τρελά

κατέβαιναν στους κάmicroπους έπεφταν στrsquo αποσπάσmicroατα Όmicroως ο microά-

γος σώπαινε Τίναζε microοναχά τα δάχτυλά του τραβούσε αόρατα σκοι-

νιά Ώσπου ανοίξανε τα σπλάχνα του και βγήκε το βαmicroπάκι

Ύστερα έπεσε microrsquo αφρούς Κι ήρθε η Σελήνη όmicroορφη microε microαύρα

της φωτιάς microου τραγουδούσε το αίmicroα Κατέβαιναν οι άγγελοι της

λύπης πέφταν τουφέκια φύσαγε laquoΤώρα θα microπεις στο γκρίζοraquo είπε

ο microάγος Τότε πέρασαν χρόνια και στις πόλεις εφάνηκα Είδα τα σάβανα

στους δρόmicroους τα σκυλιά κι αυτόν τον microουσουλmicroάνο microε την τίγρη

Τον έγδερνε σιγά - σιγά τον διαιρούσε Με τα microαλλιά στην άmicromicroο θρόισε

laquoΤrsquo όνοmicroά της ρωτώ ndash άνθος ή άλογοraquo Τα πέταλά σου ήτανε πατρίδα

Τώρα τα ξέραmicroε όλα Μόνο το πρόσωπό της δεν είδαmicroε Και microόνο την

κάmicroα της Το κλάmicroα της ακούαmicroε τη νύχτα κέρινο χέρι το lsquoγλειφαν

σκυλιά Ποιο βυζί και ποιο γάλα ένα στέρφο πουλί microόνο ήτανε laquoΌλα

χαθήκαν χάθηκανraquo έλεγε ο microάγος Κανείς κανείς δεν ράγισε Σε θεοσκοτεινή σπηλιά παίζαν το φόρεmicroά της

ενώ στους δρόmicroους δείχναν το κεφάλι της

Πήρε να λιώνει ο microάγος και να σώνεται laquo∆ος microου το δαχτυλίδι σουraquo

του είπα Το `βγαλε και το πέταξε σε σκοτεινό ποτάmicroι Ακούστηκαν

οι πετεινοί και το θαύmicroα εσκόρπισε Είδα κορmicroιά στον ποταmicroό αυτό

microόνο πρόφτασα Κι είδα τα σκέλια του βουνού ανοιχτά και ταράζονταν

Έβγαινε microε κεφάλι microατωmicroένο η microέρα laquoΌλα γράφονται πάλι όλα

γράφονται πάλιraquo εψιθύρισα

όνο λίγες πολύ λίγες παρατηρήσεις προτί-θεmicroαι να κάνω ως προς τα φυσιογνωmicroικά

στοιχεία τής γενέτειρας γης και τής Ελλάδας γενι-κότερα στο ποίηmicroα που microόλις διαβάσαmicroε Ο microετα-φυσικός κόσmicroος του παραmicroυθιού και προπαντός

των παραλογών παρελαύνει microε επιτυχία στους στίχους και δέ-νεται θαυmicroάσια microε τα θέmicroατα του Μπράβου Το καθόλου ευ-κολονόητο ίσως και το σκο-τεινό ύφος του λόγου απορρέει άmicroεσα από τον κόσmicroο του microε-ταφυσικού και της παράδο-σης δηmicroοτικής και λόγιας Ακόmicroα και από το αποσπασmicroα-τικό του ελλειπτικού λόγου του Λίγο πιο συγκεκριmicroένα laquoΜε των αλόγων τα φαντάσmicroατα περνούσαν οι νε-κροί Σηκώθηκε microια λύπηraquo Να τι λέει κι ο λαός στη ∆εσκάτη στα Γρεβενά σrsquo ολόκληρη την Ελλάδα

-Γιατί ΄ναι microαύρα τα βουνά και στέκουν βουρκωmicroένα Μην άνεmicroος τα πολεmicroά microήνα βροχή τα δέρνει

-Ούδrsquo άνεmicroος τα πολεmicroά κι ουδέ βροχή τα δέρνει Μόνε διαβαίνει ο Χάροντας microε τους αποθαmicroένους

Σέρνει τους νιους από microπροστά τους γέροντες κατόπι τα τρυφερά παιδόπουλα στη σέλα αραδιασmicroένα

Παρακαλούν οι γέροντες κι οι νιοι προσγονατίζουν και τα microικρά παιδόπουλα τα χέρια σταυρωmicroένα

-Χάρε microου διάβrsquo από χωριό κάτσε σε κρύα βρύση να πιουν οι γέροντες νερό κι οι νιοι να λιθαρίσουν και τα microικρά παιδόπουλα λουλούδια να microαζώξουν

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip ή

Ο Χάρος τους εmicroάζωξε σε microια καηmicroένη ράχη

Κι ακόmicroα Βλέπω το Χάρο κι έρχεται καβάλα στrsquo άλογό του

microαύρος είναι microαύρα φορεί microαύρο `ν` και τrsquo άλογό του microαύρο και το σπαθάκι του που ΄ρχεται να microε κόψει

εν έχω σκοπό να σας φορτώσω microε στίχους microοιρολογιών εξάλλου σας είναι γνωστοί αλ-

λά θέλω να δώσω microια γεύση να κάνω κάποιες νύ-ξεις και να σας κοινωνήσω microε πηγές απrsquo όπου ά-ντλησε νερό ο Μπράβος για τη δική του ποίηση Το νερό το έmicroπασε στους στίχους του αφού το πέρασε από δικά του φίλτρα στο ρακοκάζανο έβαλε λογιών - λογιών σταφύλια δικά του και ξένα κι έβγαλε το απόσταγmicroα της καθαρά πια δικής του ρακής Και microια ακόmicroα νύξη laquoΏσπου ανοίξανε τα σπλάχνα του και βγήκε το βαmicroπάκιraquo γράφει ο Μπράβος Ο Σολωmicroός από τη δική του microεριά έλεγε στη δική του ποίηση πιο συγκεκριmicroένα στον Λάmicroπρο

Σκύφτουν πολύ κρυφοmicroιλούν και σειέται το βαmicroπάκι που λες και ξεκολλιέται

Αλλού Φτυούνε τα χείλη σαν από φαρmicroάκι microέσα του επήε το νεκρικό βαmicroπάκι

Στο τρίτο microέρος Κι ακόmicroα λέει πως κυνηγιέται ακόmicroα

Μ

∆

Ο ποιητής Χρήστος Μπράβος

6 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

τα βαmicroπάκια του χάρου ακούει στο στόmicroα

Επαναλαmicroβάνω microια microικρή γεύση και δυο - τρεις νύ-ξεις κάνω για να υπογραmicromicroίσω τον διάλογο που κά-νει ο ποιητής microε την παράδοση Ας microην ξεχνάmicroε ότι από το διάλογο microε τη δηmicroοτική ποίηση των προϊ-στορικών χρόνων βγήκαν τα δύο πρώτα microέγιστα ε-πικά ποιήmicroατα ndash η Ιλιάδα και η Οδύσσεια ∆άνεια και προπαντός διδάγmicroατα από τις δυο microεγάλες πα-ραδόσεις δεν χρησιmicroοποιεί microόνο εκείνος που δεν ξέ-ρει τα έργα τους ή που δεν microπορεί δηmicroιουργικά να αφοmicroοιώσει τις αξίες τους και να τις εντάξει φυσιο-λογικά στα κείmicroενά του Σε αυτή την περίπτωση δεν microιλάmicroε για συγγραφείς αλλά microόνο για αδιόρθωτους και τυχάρπαστους και microανιώδεις στιχοπλόκους

ποίηση όσο πιο οργανωmicroένη και καλλιεργη-microένη είναι τόσο πιο πολύσηmicroος ο λόγος της

Τα έργα του Μπράβου για να κατανοηθούν σωστά και πλήρως πρέπει να διαβάζονται πολλές φορές Όπως και κάθε έργο τέχνης Και microόνο όταν ο ανα-γνώστης ακόmicroα περισσότερο ο microελετητής ξεφύγουν από την επιφάνεια προχωρήσουν στο εσωτερικό των στίχων στροφών ποιήmicroατος microόνο τότε θrsquo αρχίσουν να υποπτεύονται την ύπαρξη και την αισθητική λει-τουργία τού ποιητικού λόγου Με την προϋπόθεση ότι ο αναγνώστης θα βρίσκεται κοντά αν γίνεται και microέσα στον πυρήνα τού κλίmicroατος όπου ο ποιητής α-ντέγραφε έγραφε και δηmicroιουργούσε νέες καλλιτε-χνικές καταστάσεις που σε καmicroιά περίπτωση δεν microπορούν να αποτελούν απλή φωτογράφησή τους Κι ακόmicroα να ξέρει καλά αν γίνεται άριστα την εποχή στην οποία αναφέρονται οι στίχοι τού Μπράβου Γιατί κατά τον Σεφέρη laquoΟ microεγάλος καλλιτέχνης δεν είναι της εποχής του είναι αυτός ο ίδιος η εποχή τουraquo Κι αληθινά συνεχίζει ο Σεφέρης laquoη ζωή τού ποιητή αυτό το σύνολο των εντυπώσεων αντιδρά-σεων που είναι το υλικό τού έργου του είναι συνάmicroα ένα κοmicromicroάτι της ανθρωπότητας που τον περιστοιχίζει microε τους καηmicroούς της τους πόνους της το microεγαλείο της τους εξευτελισmicroούς της (hellip) Η ιδέα microου είναι πως ο γερός τεχνίτης είναι από τα πιο υπεύθυνα όντα που γεννιούνται επί γης Σηκώνει την ευθύνη microιας πάλης ζωής και θανάτουraquo Και τελειώνει ο Σεφέρης το microικρό σε όγκο (τρεισήmicroισι σελίδες) έργο microε τον τίτλο laquoΗ τέχνη και η εποχήraquo microε τη φράση ndash πρότα-ση laquoΟι ευθύνες αρχίζουν από τα όνειραraquo (265 267) Και τώρα νοmicroίζω είmicroαστε περισσότερο έτοιmicroοι να ακούσουmicroε το ποίηmicroα τού Μπράβου laquoΉmicroερος ύ-πνοςraquo που το αφιερώνει στον Χρήστο Κεραmicroίδα Μόνο που ούτε για ύπνο κι ακόmicroα περισσότερο για ήmicroερο ύπνο microας microιλάει ο Έλληνας ποιητής από τη ∆εσκάτη Γρεβενών

Χιόνι σεντόνι τρυφερό για του φιδιού τον ύπνο Χιόνι και πένθιmicroο σκυλί βραχνός προφήτης

Με νύχια παγωmicroένα ο λύκος κρύβεται Με φόβο οι ζωντανοί την πόρτα κλείνουν

Κυττάς απrsquo το παράθυρο καπνίζουν τα πηγάδια Χιόνι κι ανάψαν τη φωτιά στον κάτω κόσmicroο

Ο κυνηγός στο πέρασmicroα το σπίρτο πίνει Τον λύκο που εχύmicroηξε πίσω του δεν τον βλέπει

Νύχτα microε πένθιmicroο σκυλί στον σάπιο φράχτη Κι οι πεθαmicroένοι ακούν και περιmicroένουν

Θα συνιστούσα έχοντας κατά νουν αυτά που είπαmicroε για το ποίηmicroα laquoΉmicroερος ύπνοςraquo να τα θυmicroάται ο αναγνώστης κι όταν θα διαβάζει και το ποίηmicroα microε τον τίτλο laquoΚήποςraquo για να microην πω κι όλα τα ποιήmicroα-τά του

ολmicroώ να υποστηρίξω microια παρακινδυνευmicroένη άποψη στην οποία καταλήγω όχι χωρίς βα-

σανιστικές σκέψεις Ο Χρήστος Μπράβος που έζη-σε στη ∆εσκάτη ίσαmicroε τη microέρα που οι σπουδές του σε ΑΕΙ τον ανάγκασαν να περάσει στην Πάτρα και microετά για δουλειά στην Αθήνα και που αυτή η εσω-τερική προσφυγιά κράτησε ως το τέλος της σύντο-microης ζωής του του δηmicroιούργησε εκείνες τις συνθήκες που ήταν και οι καταλληλότερες για τη σύνθεση ποιηmicroάτων microε θέmicroατα και καταστάσεις από τη ∆ε-σκάτη και microάλιστα microιας πολύ συγκεκριmicroένης επο-χής του δραmicroατικού τέλους της Εθνικής Αντίστα-σης και της τραγικής πορείας του Ελληνισmicroού στον Εmicroφύλιο που τον επέβαλλαν τον εξόπλισαν και τον καθοδήγησαν οι Άγγλοι ιmicroπεριαλιστές στη συνέ-χεια οι Γιάνκηδες microε τη δύναmicroη και την ανελέητη χρήση των όπλων δυο ldquoκοτζαmicroάνrdquo ολόκληρων αυ-τοκρατοριών Η Ελλάδα βρέθηκε κυριολεκτικά στον γκρεmicroό Έτσι ο Χρήστος Μπράβος δεν είναι καθόλου γενικός κι αφηρηmicroένος microέσα στον λόγο του microε καθαρά ποιητικά microέσα και τρόπους αναδη-microιουργεί τις τύχες των lsquoλυπηmicroένωνrsquo Γιατί microόνο αυ-τοί ενδιέφεραν τον ποιητή οι κυνηγηmicroένοι από τη νέα τάξη πραγmicroάτων στον Εmicroφύλιο και τη microεταπο-λεmicroική Ελλάδα Μερικά παραδείγmicroατα από τα laquoΣη-microεία και τέραταraquo

Με κόσκινο εmicroάζεψαν το αίmicroα

Άλλοι είπαν τον είδαν νεκρό στο Βίτσι άλλοι ζωντανό στην Τασκένδη

Αυτά που ΄φύγαν αίmicroατα αυτά που ήρθαν χιόνι

Άλογα microαύρα στο σκοτάδι

Ως τη συντέλεια της microνήmicroης

Ηλίας Κεφάλας ε αρκετά ποιήmicroατά του ο Θεσσαλός ποιητής δίνει φυσιογνωmicroικές εικόνες από την ιδιαίτε-

ρη πατρίδα του Αυτό από τη microια microεριά ενώ από την άλλη όλο και πιο πολύ όλο και πιο συχνά δη-

Η Τ

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 7 λώνει την επιθυmicroία του να φύγει από την πρωτεύου-σα και να επιστρέψει στο γενέθλιο τόπο Κι αυτό microε τον καιρό του γίνεται έmicromicroονη ιδέα και πανίσχυρη θέληση Συνεχίζω microrsquo αυτό το δεύτερο σηmicroείο Στη δεύτερη κιόλας ποιητική συλλογή microε τον τίτλο laquoΜεταλλαγή στο απροσδόκητοraquo (1982) διαβά-ζουmicroε το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή κι απέραντηraquo όπου ο Ηλίας Κεφάλας microας δίνει και τις δύο δια-στάσεις κατά την ποιητική microαρτυρία και κατα-γραφή τους Ως προς την αναδηmicroιουργία της φυ-σιογεωγραφικής και ιστορικής microορφής τού τόπου του ο ποιητής κάνει σχεδόν τη δουλειά τού ζω-γράφου παρατηρεί στοχάζεται και ζωγραφίζει όχι microε την πρόθεση τής φωτογραφικής αποτύπω-σης αλλά της καλλιτεχνικής αναδηmicroιουργίας ldquoε-ντυπώσεων και αντιδράσεωνrdquo Χωρίς τις συγκε-κριmicroένες παραστάσεις του τόπου του που προήλθαν από προσωπικές εmicroπειρίες το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή και απέραντηraquo είτε θα ήταν αδύνατο να γραφτεί είτε η απεικόνιση θα έπαιρνε εντελώς δια-φορετικούς δρόmicroους Θα ήθελα όmicroως να προτείνω τη microερική ανασύσταση της πορείας του προς την ε-πιστροφή στα πάτρια εδάφη που δεν ήταν απλή αλ-λά σύνθετη βασανιστική και χρονοβόρα

Θεσσαλία microικρή - microικρή Θεσσαλία απέραντη

Ξανθή και ηλιοκαmicromicroένη Με τον παφλασmicroό της δικής σου θάλασσας

που microε καλεί Με την αγρυπνία των δικών σου αρχαίων θεών

που microε φωνάζουν πίσω helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Εκεί που τα παράξενα όνειρα έπαιρναν φωτιά κάτω από το πελώριο φεγγάρι των βάλτων helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Θεσσαλία microικρή - microικρή microια χούφτα λάσπη Μια χούφτα πίκρες

Γη της φωτιάς και του νερού Πατρίδα microου Θεσσαλία απέραντη

έρχοmicroαι πάλι πίσω

αντάζοmicroαι να έγινε κατανοητό ότι η οποια-δήποτε περιγραφή από τις δυο που ονοmicroά-

σαmicroε εmicroπεριέχει αυτόmicroατα και υποχρεωτικά στοι-χεία και της άλλης ενώ δείχνουν το πρόσωπό τους κι άλλες λιγότερες ή περισσότερες απροσδιόριστες στη γλώσσα των αριθmicroών Να και στίχοι από το ποίηmicroα laquoΗ κάθοδος των Θεσσαλώνraquo από τη συλ-λογή laquoΣκοτεινός microαγνήτηςraquo (1989)

Μαύρα πουλιά σκεπάζουν σιωπηλά τον ουρανό οι Θεσσαλοί microεταναστεύουν ξαφνικά προς νότο

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φτάνουν στις πόλεις που επαγγέλλονται πολλά

θαmicroπώνουν microπρος στα φωτισmicroένα microαγαζιά helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Γίνονται αδέξιοι microάστοροι και βιαστικοί οικοδόmicroοι κτίζουν ντουβάρια που στραβώνουν άσχηmicroα

σαν έρηmicroα χωράφια κακοφυτρωmicroένα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Κι εκεί που λεν για τα σπαρτά και τα παλιά πετούmicroενα αναλαmicroβάνονται ξανά ψηλά στους ουρανούς

αφήνουν πίσω τις microεγάλες πόλεις microε τις λεωφόρους ωραίοι και άχραντοι ανέρχονται οι Θεσσαλοί

στον δρόmicroο της επιστροφής προς τις πλατιές πεδιάδες

Θαρρώ πως δεν θα δυσκολευτούmicroε καθόλου να αναγνωρίσουmicroε στους παραπάνω στίχους τη σχε-δόν αντανακλαστική αναπαράσταση εκείνου του εmicroφυλιακού και microετεmicroφυλιακού microεταναστευτικού κύmicroατος που σάρωσε και ερήmicroωσε την ύπαιθρο microετατρέποντάς την σε οικισmicroούς γερόντων αφού οδήγησε τεράστια πλήθη προς τις πόλεις στο εσω-τερικό και το εξωτερικό της χώρας microας - πάmicroφθη-νη εργατική δύναmicroη για τον δικό microας και τον ξένο καπιταλισmicroό Και microοιάζει σα να microη βολεύεται ο ποι-ητής ή να microην αρκείται microε απεικονίσεις των Θεσσα-λών γενικά επιστρέφοντας συχνά - πυκνά στο προ-σωπικό δράmicroα του Τρία χρόνια πριν έγραφε το ποί-ηmicroα laquoΣτο δάσοςraquo από τη συλλογή laquoΤα φύλλα του νερούraquo (1986) που το παρουσιάζω ολόκληρο

Πρέπει να γυρίσω στο δάσος microε τα αρχαία βελάσmicroατα

Εκεί που κατοικεί ο κότσυφας microε τη σοφή αρκούδα

Μέσα στον θαmicroπό καθρέφτη τού πυριτόλιθου να δω το πολλαπλά κατεστραmicromicroένο

πρόσωπό microου

∆εν έχω πρόσωπο microονάχα microνήmicroη γκρεmicroισmicroένη σε βάραθρα Όmicroως

στο δάσος microε τα κατοικίδια του θεού θα ανακτήσω και πάλι την παλιά microου αίγλη

ο 1992 γράφει δυο ποιήmicroατα που αργότερα τα συmicroπεριλαmicroβάνει στη συλλογή laquoΛόγος και

αβεβαιότηταraquo (1997) Τρεις καταληκτικοί στίχοι από το ποίηmicroα laquoΨιχάλαraquo

Να φύγω θέλω microε τον microονόκερο της χαραυγής Με δυο ζευγάρια microυθικές οπλές να σηmicroαδέψω

τrsquo αστραφτερά λιβάδια

Κι από το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία γη microουσκεmicroένηraquo προ-τείνω τους τελευταίους 6 στίχους

Θα πάρω τα microάτια microου microια microέρα και θα γυρίσω νrsquo απλωθώ

microέσα στον λιγοθυmicroισmicroένο κάmicroπο να διαλυθώ microέσα στο προαιώνιο σούρουπο

εκεί που microένουν πάντοτε ανοιχτές

Φ Τ

8 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

οι πύλες τής αιώνιας θλίψης

Το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo γραmicromicroένο στο χωριό του ποιητή microε ηmicroεροmicroηνία 11 - 12 6 - 1998 από τη συλλογή laquoΤα microνήστρα της Αβύσσουraquo (2003) ξε-χωρίζω και πάλι τους τελευταίους στίχους όπου ο ποιητής συνοmicroιλεί microε το ποτάmicroι της πατρίδας του και της ιστορίας - microυθικής και ιστορικής περιόδου Θεσσαλίας και Ελλάδας

Κι εγώ να ΄ρθω microέσα στα microουχλιασmicroένα γένια σου σα βρέφος που γέρασε πρόωρα χωρίς να χορτάσει το

κλάmicroα του και σrsquo όλο το ποτισmicroένο microε ιώδιο στέρνο σου

να γίνω ατmicroός των εκβολών και άρτυmicroα κρυσταλλικό του αλατιού σου

ο ποίηmicroα laquoΑκινησίαraquo που το έγραψε επίσης στο χωριό του ο Κεφάλας δεν θα το σχολιά-

σω εmicroπιστευόmicroενος στην κατανόηση και ερmicroηνεία του ακροατή - αναγνώστη που το εντάσσω κι αυτό στους ειδικούς προβληmicroατισmicroούς microου κατά την πα-ρουσίαση του γενικού όσο και συγκεκριmicroένου θέ-microατος της σηmicroερινής οmicroιλίας microου

Ήτανε σούρουπο κι όλο έλεγα να φύγω

Μέσα στη microνήmicroη microου microια λίmicroνη γυάλιζε ακίνητη κρυσταλλωmicroένη Πίσω της έφεγγαν κυδωνιές

microrsquo όλα τα χρόνια microου αναmicromicroένες Στοίβαζα τrsquo άνθη τους ο έρηmicroος και πέρα το νερό ποτάmicroι ρέκαζε microrsquo όλα τα κλάmicroατα

της πέστροφας στην ξέρα του

Τότε σηκώθηκε και από τότε σηκωmicroένο πάντα βλέπω ένα σπίτι να περνάει στον ορίζοντα Πετάει το παλιό σπιτάκι microου microε τα καλάθια του απλωmicroένα

και τα τρύπια ρούχα

Που βρέθηκε πως σώθηκε και microrsquo όλα τα συmicroπράγκαλα ανεmicroίζει

Που πάει εγκαταλείποντας όλους τους εγκαταλειmicroέ-νους

∆ιψάει και που θα βρει νερό Πεινάει και που θα βρει

σταράκι για τrsquo αmicroπάρια του Με τrsquo αδειανό κελάρι τρέmicroει στον ορίζοντα

Χώmicroατα πέτρες σαπισmicroένα ξύλα πέφτουν στο κεφάλι microου

Σκόνη από κεραmicroίδια Φωνές που έmicroειναν

αρόmicroοια λόγια αλλά και στίχους σαν και κείνους από το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo microπορεί να

συνθέσει ο άνθρωπος που διατήρησε σταθερή και ατόφια την παιδική αmicroεσότητα της παρατήρησης microε όλη τη ζεστασιά των αισθήσεων και τον πειθαρχη-microένο υπολογισmicroό του στοχασmicroού Και τα δύο microετα-τρέπονται σε ποιητικές εικόνες σε συmicroβολισmicroούς

σπάνιας περιεκτικότητας και αισθητικής οmicroορφιάς Το πανέmicroορφο microωσαϊκό των πολλών σχηmicroάτων των χρωmicroάτων microε τις διαφορετικές γραmicromicroές του ποταmicroού και της ποιητικής ευφορίας Η φαντασία κράτησε και θέτει σε ποιητική λειτουργία τις πολλές και ολο-ζώντανες microνήmicroες όλων των ως σήmicroερα ηλικιών που έζησε ο Ηλίας Κεφάλας τις εmicroπειρίες από την ασυ-νήθιστη θέλω να πω την ποιητική ζωή

Νίκος Γρηγοριάδης

Συχνά ρωτούν (ιδιαίτερα microαθητές και φοι-τητές) τί χρειάζεται για να γίνει κανείς συγγραφέας - πεζογράφος ή ποιητής Προσωπικά θα απαντούσα έτσι απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο άνθρωπος αυτός να έχει περάσει στη ζωή του από 40 κύmicroατα Και να microείνει ζωντανός και έτοιmicroος για καινούριες περιπέτειες χωρίς να ξέρει από πριν που θα τον βγάλουν Πρέπει να τον έχει ψήσει καλά η ζωή Και παραπέρα να έχει κρατήσει σταθερά στη microνήmicroη του όσο γίνεται περισσότερες και κατάλ-ληλες για τη συγγραφή βιβλίων εικόνες της ζωής Ε χρειάζεται βέβαια και ταλέντο Για να microπορέ-σει να αναδηmicroιουργήσει σε τέχνη τις περιπέτειες τα δράmicroατα και τις τραγωδίες τις χαρές τις λύπες και τις ελπίδες της ζωής και να τις περάσει στις σελίδες των διηγηmicroάτων των microυθιστορηmicroάτων των ποιητικών συλλογών Είναι ο άνθρωπος που καλλιεργεί σε καθηmicroερινή βάση το ταλέντο του Αυτός όχι θα γίνει αλλά είναι συγγραφέας Πιο κοντά στο θέmicroα microας ο Ποντιακός Ελληνισmicroός πέ-ρασε από φουσκοθαλασσιές και φουρτουνες microονα-δικές Όταν κανείς δεν φανταζόταν ότι οι άνθρω-ποι αυτοί θα microπορούσαν απλώς και microόνο να κρα-τηθούν στη ζωή Αλλά ότι θα microεγαλουργούσαν κιόλας αυτό βρισκόταν microόνο στον χώρο της αρ-ρωστηmicroένης φαντασίας Και να που η ζωή είναι πιο πλούσια κι από την πιο πλούσια φαντασία Από ζωή του χτες microετατρέπεται σε Νέα σε ζωή του Σήmicroερα Εκείνοι που κατόρθωσαν να microετατρέ-ψουν την τρικυmicroισmicroένη ιστορία των Ποντίων σε ζώσα microνήmicroη και τη microνήmicroη σε καλλιτεχνικό έργο είναι οι συγγραφείς αυτού του εκλεκτού κοmicromicroα-τιού του Ελληνισmicroού Ανάmicroεσα σrsquo αυτούς είναι και ο ποιητής Νίκος Γρηγοριάδης ∆ιαβάζω τους πρώ-τους τρεις στίχους από το ποίηmicroα laquoΝόστοςraquo

Κι έστησα το κονάκι σου του Πόντου στην κορυφή Κιλκίς

Και σrsquo έκλεισα microέσα όπως σε παλάτι microνήmicroηςhellip

υτά γράφει ο ποιητής που γεννήθηκε στην Ελλάδα στο Κιλκίς Οι αφηγήσεις γονιών

παππούδων και χωριανών έγιναν κατά ουσιαστικό τρόπο microνήmicroες σάmicroπως από προσωπικές εmicroπειρίες γιrsquo αυτό και συνεχίζει στο ποίηmicroα laquoΗ νέα ζωήraquo

Επειδή και το φεγγαρόφωτο

Τ

Π Α

Ο ποιητής Μιχάλης Γκάνας

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 9

σήκωνε σε σκοτεινά κύmicroατα τό `να σπίτι και τrsquo ακουmicroπούσε απαλά πάνω στο άλλο

ξανά και ξανά ωσότου όλο το χωριό γέmicroιζε Μαύρη Θάλασσα

microε τα δελφίνια να γλιστρούν δοξαριές στις χορδές της λύρας Και να προβάλουν τότε

ένας - ένας στη σειρά οι γλεντοκόποι και ν΄ ανεβαίνουν

microε τους ατmicroούς της νοσταλγίας τους στον ουρανόhellip

νας κόσmicroος βασανισmicroένος κυνηγηmicroένος από τις πανάρχαιες πατρικές εστίες του

κουτσουρεmicroένος και microατωmicroένος ξαναζωντανεύει στην ποίηση του Γρηγοριάδη και παραmicroένει έτσι ζωντανός ακmicroαίος και microαχόmicroενος για τα δίκαια της ιστορίας και της microοίρας του Ο συmicroβολισmicroός παίρνει τα συγκεκριmicroένα συmicroβάντα και τα δίνει διαχρονική αξία και ύπαρξη

Αυτά τα πρόσωπα των πεθαmicroένων δεν τrsquo αναγνωρίζω πια Και δεν είναι η κακοποίηση τα βγαλmicroένα microάτια

τα κοmicromicroένα αυτιά

Άγιε ∆ηmicroήτρη microου κι Αϊ - Γιώργη microε το τουφέκι και τα φυσεκλίκια

microε τα θεριά σκοτωmicroένα στα πόδια σας όσο κι αν πασχίζουν να σας microεταβάλουν σε ληστές εmicroείς θα ερχόmicroαστε κρυφά

να προσκυνούmicroε

Θα θυmicroόσαστε βέβαια όταν στην αρχή της ανακοί-νωσης στα φυσιογνωmicroικά στοιχεία της γενέτειρας γης στο έργο ποιητών microας συmicroπεριλάmicroβανα και την ιστορία προσωπική και οmicroαδική κάθε ατόmicroου και τόπου Γιατί ας πούmicroε οι ποιητές τής ηθογραφίας περιορίζονταν - κυρίως - στην καλλιτεχνική αναπα-ράσταση της φύσης γεωργικών και βουκολικών σκηνών του χωριού και της στάνης για να θυmicroη-θούmicroε τον Κρυστάλλη Η πολιτική κοινωνική και εθνική ιστορία microε τους ειδικούς και σε βάθος ειπω-microένους προβληmicroατισmicroούς της είναι έργο κατοπινών γενιών στην ελληνική αλλά και στην παγκόσmicroια ιστορία Ο Νίκος Γρηγοριάδης την παρακολουθεί και την πραγmicroατεύεται στους στίχους του βήmicroα προς βήmicroα Έτσι στο ποίηmicroα laquoΥπεύθυνη δήλωσηraquo ση-microειώνει για microια συγκεκριmicroένη φάση τής πορείας του Ελληνισmicroού

Όχι δεν είmicroαι του Θεοδώρου είmicroαι απλώς Γρηγοριάδης

υποψήφιος τής Στρατιωτικής Ιατρικής

Ο Θεόδωρος πέθανε εδώ και τρεις microήνες Ότι γνωρίζω απrsquo αυτόν είναι τα κρυοπαγήmicroατα

από τα άθλα του στην Αλβανία

το αυστηρό του ήθος και τα παράσηmicroα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Σβήστε τον κι εσείς αν σας ενοχλεί αν δε χωράει στο πιστοποιητικό

της Νοmicroιmicroοφροσύνης

Η ειρωνεία διατρέχει όλους τους στίχους και πα-ραmicroένει καυστική Στις στροφές τού ποιήmicroατος laquoΤα τραγούδιαraquo παρελαύνουν άλλες ιστορικές microνήmicroες των νεότερων Ελλήνων από τα χρόνια της microετααλβανικής εποποιίας Εδώ όmicroως αναδει-κνύεται σε όλο το microεγαλείο του το ζήτηmicroα της ζωής νεκρών ή εποχών που πέρασαν αλλά που συνεχίζουν να ζουν στη συνείδηση των ζώντων εν microέρει κάπως διαφορετικά και το πιθανότερο πιο έντονα

Πως γίνεται κι ακούω τα τραγούδια εκείνοι έχουνε πεθάνει κι έχουν θαφτεί

microε τrsquo άρmicroατά τους στα βουνά

Ο νέος που microιλούσε απrsquo το microπαλκόνι αποmicroακρύνεται microε microεγάλες κινήσεις

microέσα στη νύχτα φορτωmicroένος άρmicroατα Οι άλλοι κρύβονται και κοιτάζουν microέσα από κρυψώνες κι υπόγεια παράθυρα

Όσοι πιάστηκαν έχουν microια microνήmicroη σαν ατζέντα ηmicroερολογίου

Ακόmicroη και οι ποιητές έχουνε χάσει πια την ακοή τους

αρρώ πως ο ορισmicroός που έδωσε για τον εαυ-τό του ο Κωνσταντίνος Καβάφης λέγοντας

ότι είναι ιστορικός ποιητής ισχύει πλήρως και για τον Γρηγοριάδη Με την πλατιά σηmicroασία του όρου microε το βάθος και τη διάρκεια της ιστορικής αλήθειας που εξισώνεται microε τη ζωή του τόπου και των αν-θρώπων του Με αυτή την καθαρά δική του ιδιότητα και ιδιαιτερότητα οι στίχοι του Νίκου Γρηγοριάδη λειτουργούν microε όλα τα δικαιώmicroατά τους στη σηmicroε-ρινή ανακοίνωση καταλαmicroβάνοντας την τιmicroητική θέση που τους αρmicroόζει

Μιχάλης Γκανάς Θέλω να υπογραmicromicroίσω κάτι η σειρά εξέτασης και παρουσίασης των σηmicroερινών ποιητών δεν έχει αξιολογικό χαρακτήρα Επιλέγονται microέσα από πολλούς οmicroότεχνούς τους και ο καθένας τους προσθέτει κάτι το καθαρά δικό του κι ανεπανάληπτο στο laquoπαζλraquo της σηmicroερινής θεmicroατικής ενότητας Η θέση του καθενός είναι και

επιβεβληmicroένη και αναντικατάστατη Όχι πως εξα-

Έ

Θ

10 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ντλούmicroε το θέmicroα αλλά microόνο microια εικόνα του παρου-σιάζουmicroε Όπως οι άλλοι έτσι κι ο Γκανάς ξεχωρί-ζει ως προς τον τρόπο προσωπικής συmicromicroετοχής στα πεπραγmicroένα των στίχων του εξιστορεί κρατώντας κάποια απόσταση απrsquo όπου πολύ συχνά εξαφανί-ζεται η αmicroεσότητα τής αφήγησης και είναι σα να microιλάει για καταστάσεις δεύτερων ακόmicroα και τρί-των στην ποίησή του Αφήνει κατά κάποιον τρό-πο το υλικό του να κρυώσει ή να microπαγιατέψει microετά το παίρνει στα χέρια του και το πλάθει σε τέχνη του λόγου Και χωρίς να αρνείται πλήρως το πρώτο ενικό Χωρίς φτερά microονάχα microε τα χέρια microου ανεβαίνω

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φυσάω τον καπνό microου ίσια στα microάτια τrsquo ουρανού

Καmicromicroένη σοδειά τα χρόνια που έζησα

Καmicroιά φορά microε έναν - δυο στίχους θίγει προβλήmicroατα σοβαρά όπως είναι η κατάσταση της προσφυγιάς microε την αmicroηχανία των λυρικών προσώπων που βρέθηκαν

ξεριζωmicroένα

Τί γυρεύεις εδώ ψυχή τραυλή microακριά απrsquo τα βοσκοτόπια της πατρίδας

ερίπου κατά τον ίδιο τρόπο αντιmicroετώπιζαν και οι λυρικοί ήρωες του Ηλία Κεφάλα πα-

ρόmicroοιες καταστάσεις Κοινό το πρόβληmicroα η εγκα-τάλειψη της υπαίθρου Και οι κοντόφθαλmicroοι πολι-τικοί microας ούτε το πήραν χαmicroπάρι ότι παραβίαζαν την πληθυσmicroιακή ισορροπία ανάmicroεσα στο χωριό και στην πόλη υποθηκεύοντας το microέλλον της χώ-ρας Κερδισmicroένος microόνο ο αχόρταγος ο άπληστος καπιταλισmicroός έβγαινε από την πανεθνική τραγωδία την ανίατη ψυχική αρρώστια των επόmicroενων γε-νεών Τα χέρια των αγροτών ήταν πάmicroφθηνα για microικρούς και microεγάλους επιχειρηmicroατίες Εύκολο και άφθονο το κέρδος Το χωριό όmicroως πέθαινε ή πιο σωστά πέθανε Πάνω στην καταστροφή του λέει ο καπιταλισmicroός εγώ θα χτίσω παλάτια Η καταστρο-φή ήταν διπλή καταστροφή του παραδοσιακού χωριού και αφαίmicroαξη της Ελλάδας Να microην ήταν άραγε κι αυτό στα προνοητικά (για τους απάτριδες καπιταλιστές) σχέδιά τους Η εσωτερική προσφυ-γιά λιγότερο το κακό Η οmicroαδική όmicroως φυγή ldquoστα πολλά εξωτερικάrdquo microετέτρεπε αυτόmicroατα την Ελλάδα πιο microικρή κοmicromicroένη στα microέτρα του ακίνδυνου για τους άλλους Κι όλοι γνωρίζουmicroε πολύ καλά ποιοι ακριβώς φεύγουν σε παρόmicroοιες περιπτώσεις Αυτή κατrsquo εmicroέ η ουσιαστική πλευρά της υπόθεσης microε τον καταmicroερισmicroό ευθυνών γιrsquo αυτή την τραγωδία και το έγκληmicroα απέναντι στην κοινωνία και το έθνος δεν απασχόλησε - σχεδόν - καθόλου τους περισσό-τερους ποιητές microας Περιορίστηκαν στην απλή κα-ταγραφή ποιητική βέβαια της κατάστασης και δεν τόλmicroησαν ή δεν microπόρεσαν να προχωρήσουν

στην αποκάλυψη των αιτιών ∆εν λέω για αναλύ-σεις κοινωνικού χαρακτήρα microε microέσα και τρόπους κοινωνιολογικούς Θα περίmicroενε όmicroως κανείς κά-ποιες νύξεις και ανοίγmicroατα ποιητικής υφής για να microπορέσει να κάνει τις δικές του επιλογές και προε-κτάσεις ο αναγνώστης Είναι όχι microόνο στις δυνατό-τητες της τέχνης αλλά και στις υποχρεώσεις της απέναντι στο κοινό της που ανυποmicroονεί να ανεβεί έστω και ένα σκαλί πιο ψηλά microαζί microε την αισθητική συγκίνηση ∆υνατοί πολύ δυνατοί οι στίχοι τού ποιήmicroατος laquoΤο σκυλίraquo που το αρχίζω microε τους εφτά τελευταίους στίχους τού αmicroέσως προηγούmicroενου ποιητικού κειmicroέ-νου

Ούτε αλαφρύ το χώmicroα ούτε βαρύ Η microάνα θά rsquoρθει να microας βρει την άλλη microέρα θα πάρει το λεωφορείο

microαύρο αρνί στο microνήmicroα σου θα βόσκει κλειστό το σπίτι για καιρό

τα δυο σκυλιά θα τα ταΐζουν οι γειτόνοι Ξένο ψωmicroί θα τρώνε τα σκυλιά microας

Και τώρα το ποίηmicroα laquoΤο σκυλίraquo

Τό lsquoνα σκυλί το σκότωσαν τrsquo άλλο το πήραν οι γειτόνοι

Βγαίνει τις νύχτες και κοιτάει το φεγγάρι microυρίζει στις microολόχες που τού `ριχνες ψωmicroί Ύστερα βρίσκει τον τορό κι έρχεται microε microουσούδα

όλο δροσιές στο microνήmicroα σου

Κάθεται στα πισινά κι ακούει Τrsquo άλλο σκυλί που αλυχτάει κάποιο διαβάτη

Η εικόνα τής ερήmicroωσης τού χωριού και πιστή αλλά ταυτόχρονα και δυνατή είναι Συγκινούν microε τον σχεδόν ωmicroό ρεαλισmicroό τους οι στίχοι Την ίδια στιγmicroή microε κάποιες σηmicroαντικές και πολύσηmicroες αποκαλύψεις ο Μιχάλης Γκανάς microπάζει τον ανα-γνώστη του στον σκοτεινό microα απόλυτα κατανοητό για τους γνώστες κόσmicroο της παράδοσης

Γύρισα για να δω κανένας

Μόνο στην άκρη το νερό θολό σηmicroάδια από θεόρατες πατούσες κι οι πέτρες γύρω του βρεγmicroένες

Πρόλαβα κι έκλεισα τrsquo αφτιά την ώρα πού `σκαγε το γέλιο του

ε ενότητα που είναι αφιερωmicroένη στον Κώ-στα Κρυστάλλη ο διάλογος microε την παράδο-

ση γίνεται πιο πυκνός σε εικόνες και συmicroβολισmicroούς που microπορούν να έχουν περισσότερες από microια σηmicroα-σίες και προορισmicroούς

Π

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 11 laquoΑκούγονται κουδούνια και βελάσmicroαταraquo laquoΜε τον σταυρό στο στήθος το λάδι στην ποδιά για τα καντή-λια των νεκρών Μαύρο αρνί βελάζει ανάmicroεσα στους θάmicroνους Φαίνεται χάνεται και πιάνεις τα πατερη-microάraquo

Όπως ο Χρήστος Μπράβος έτσι κι ο Μιχάλης Γκανάς συχνά - πυκνά προσφεύγουν στον διάλο-γο microε τα microοιρολόγια του τόπου microας το πιο πονε-microένο και τολmicroώ να υποστηρίξω το πιο καλλιεργηmicroένο για τούτο και το πιο ποιητικό microέρος των δηmicroοτι-κών τραγουδιών microας που τόσο φρόντισαν οι σο-φές και ταλαντούχες γυναίκες microας

Σrsquo ένα ξωκλήσι θα καώ λιώνοντας λιγοστό σκοτάδι προτού microε σβήσουνε

τα λαδωmicroένα χέρια του νεωκόρου Έτσι την πνίγουν τη φλόγα microάνα

όχι φυσώντας microην πάρουν οι ψυχές φωτιά

και λαmicroπαδιάσει ο κάτω κόσmicroος

έλω να κλείσω τη σηmicroερινή ανακοίνωσή microου microε στίχους του Μιχάλη Γκανά που microε καθα-

ρά δικό τους τρόπο αναφέρονται άmicroεσα αλλά τις περισσότερες φορές έmicromicroεσα στο θέmicroα της σηmicroερι-νής οmicroιλίας microου και να τονίσω πόσο πολλά και ου-σιαστικά microπορεί να πει ο ποιητής microέσα από τρεις σύντοmicroους στίχους του ποιήmicroατος microε τον καλά ζυγι-σmicroένο τίτλο και την τόσο επιτυχηmicroένη εννοιολογική φόρτιση

Εθνική Οδός

Από δω έφυγε η microισή πατρίδα για τα ξένα

Να και το ldquoόφελοςrdquo microε τα τόσο πικρόχολα σχόλια και τις υπονοούmicroενες εννοιολογικές προεκτάσεις

Αυτοί που έφυγαν σε δυο σε τρία καλοκαίρια θα γυρίσουν βαλίτσες

τρανζίστορ microαγνητόφωνα αφοπλισmicroένα κλαρίνα

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας

του Νίκου Μπαζιάνα

(συνέχεια από τη σελίδα 3)

σmicroός φώτιση φώτα Φώτης Φωτεινή διαφωτίζω διαφώτιση διαφωτιστής διαφωτισmicroός φωτεινός φωτεινότητα φωταγωγός φώσφορος φωσφορίζω φωταψία ξέφωτο φωτοχυσία φωτόσφαιρα φωτο-σβέστης φωτοβολίδα φωτογένεια φωτοφοβία φω-τοτυπία φωτοαντίγραφο φωτοδότης φωτόνιο (όρος της Φυσικής) φωτοπηξία φωτογραφία φωτοστέ-φανο φωτοσύνθεση φωτοσκίαση λυκόφως

Οίκος - Οικία - Σπίτι

Κατοικώ κάτοικος κατοικία microονοκατοικία πολυκατοικί-α αγροικία συνοικία συνοικισmicroός συνοικιακός παροικί-α πάροικος αποικία αποικιοκρατία αποικιοκράτης αποι-κισmicroός εποικισmicroός microέτοικος περίοικος συγκάτοικος συ-γκατοικώ συγκατοίκηση οικιστής οικουmicroένη κατοικη-microένος ακατοίκητος κατοικήσιmicroος νοικοκύρης νοικοκυ-ρά νοικοκυριό οικοδεσπότης οικοδέσποινα οικιακός οι-κείος ανοίκειος οικογένεια οικογενειάρχης οικογενεια-κός οικότροφος οικοτροφείο ένοικος ενοίκιο ενοικιάζω ενοικιαστής ενοικιοστάσιο οικόπεδο οικοπεδούχος οι-κοπεδοφάγος οικοδοmicroή οικοδόmicroος οικοδοmicroικός οικοδο-microήσιmicroος ανοικοδόmicroηση οικονοmicroία οικονοmicroικός οικονό-microος ανοικονόmicroητος διοικώ διοίκηση διοικητής διοικη-τήριο οικολογία οικολόγος οικοσύστηmicroα οικόσηmicroο οι-κουρώ οικόσιτα κατοικίδια Η λέξη σπίτι πιο οικεία καθηmicroερινής χρήσης έχει ελάχιστα παράγωγα σπιτάκι φτωχόσπιτο χαmicroόσπι-το σπιτίσιος σπιτονοικοκύρης σπιτονοικοκυρά σπιτόγατος σπιτόκοτα Θα φανταζόταν κανείς ότι από το αρχαίο ρήmicroα ειmicroί θα είχαmicroε στη νέα γλώσσα τόσα σύνθετα και παρά-γωγα Ειmicroί - είmicroαι Μετοχές ενεστώτος ων ούσα ον Πα-ράγωγα αυτών είναι Ουσία όντα ουσιαστικός ου-σιώδης επουσιώδης Παρά + ειmicroί - πάρειmicroι παρών παρούσα παρόν πα-ρόντα παρουσία παρουσιάζω παρουσιάζοmicroαι πα-ρουσιαστικό Από + ειmicroί - άπειmicroι απών απούσα απόν απουσία απουσιάζω απουσιολόγιο απουσιολόγος απόντα Συν + ειmicroί - σύνειmicroι συνουσία συνουσιάζοmicroαι Επιούσιος υπερούσιος περιούσιος περιουσία πε-microπτουσία εξουσία (εξ + ειmicroί) εξουσιάζω πληρεξούσι-ος αυτεξούσιος ανούσιος οmicroοούσιος Τα περισσότερα παράγωγα του laquoειmicroίraquo δηmicroιουργούνται από το θέmicroα laquoουσ-raquo της microετοχής Ενεστώτος του θηλυ-κού laquoούσαraquo Τα υπόλοιπα σχηmicroατίζονται από το θέmicroα laquoοντ-raquo της microετοχής του Ενεστώτος του αρσενικού και ουδέτερου laquoωνraquo laquoονraquo γενική όντος

Θ

Ντανιέλ Γιάκοτς

12 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

(συνέχεια από το τεύχος Νο 17)

Για microια πιο λεπτοmicroερειακή ανάλυση του χαρακτήρα του πολιτισmicroού και γενικά της τέχνης ιδιαίτερα στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία πρέπει να επι-στρέψουmicroε στην εξέταση της δοmicroής του προλεταριάτου της εποχής microας Το προλεταριάτο ακόmicroα από την αρχή της εmicroφάνισής του ξεχώριζε από τις προηγούmicroενες τάξεις των εργαζοmicroένων microε microια microεγαλύτερη επαγγελmicroατική ποικιλία Προλεταριάτο γενικά δεν υπάρχει υπάρ-χουν microόνο διάφορες επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου Το γεγονός αυτό εξηγεί εκείνη την ιδιοmicroορφία της ανάπτυξης όταν πολύ πιο εύκολα κάνει την εmicroφάνισή του στο προλεταριάτο η οmicroαδι-κή επαγγελmicroατική συνείδηση παρrsquo ότι η κοινή ταξι-κή Ο επαγγελmicroατικός διαχωρισmicroός του προλεταριά-του αποτελεί άmicroεση συνέπεια του επιπέδου και της δοmicroής της τεχνικής της ανάπτυξης των microέσων πα-ραγωγής Και καθώς στην εποχή microας συντελείται microια χωρίς προηγούmicroενο ανάπτυξη των microέσων παρα-γωγής microαζί microrsquo αυτό λαmicroβάνει θέση και η επαγγελ-microατική ανασύνταξη του προλεταριάτου Ταυτόχρο-να αυξάνεται ο αριθmicroός του καλλιεργηmicroένου διανο-ητικά προλεταριάτου αφού η σύγχρονη τεχνική απαιτεί όλο και περισσότερες γνώσεις Αυτή η δια-δικασία προκαλεί ορισmicroένες δυσκολίες και για τη microπουρζουαζία επειδή τώρα είναι κατά πολύ δυσκο-λότερο να εξουσιάζει και να διοικεί στον τοmicroέα της πολιτικής περισσότερο microορφωmicroένους εργαζόmicroενους και να τους microετατρέπει σε πειθήνιους microισθωτούς δούλους Η σύγχρονη όmicroως microπουρζουαζία προς το παρόν τα καταφέρνει καλά σε αυτόν τον τοmicroέα Και τώρα δε θα ήθελα να ασχοληθώ microε το σύνολο αυτών των προβληmicroάτων επειδή το να αναλύσει κανείς όλο αυτό το σύmicroπλεγmicroα δεν είναι στις δυνά-microεις και τις δυνατότητες ενός microόνο ανθρώπου Αυτά τα προβλήmicroατα αγγίζουν τον βασικό χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλισmicroού και για να microελετηθούν πρέπει να δηmicroιουργηθούν microεγάλες οmicroάδες θεωρητι-κών ndash microαρξιστών Αλλά το να προβεί σε διαπιστώ-σεις ως προς τη διαδικασία αυτή microπορεί κι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος αφού τα πάντα εκτυλίσσο-νται microπροστά στα microάτια του καθενός Η αγροτιά του χωριού ακόmicroα και στον σχετικά αναπτυγmicroένο καπιταλισmicroό αποτελούσε microια αρκε-τά σηmicroαντική οmicroοιογένεια σε επαγγελmicroατικό επί-πεδο Ο κάθε αγρότης σε συγγενικές φυσικές συν-

θήκες στο νοικοκυριό του εκτελούσε σχεδόν παρόmicroοια είδη εργασίας και κατείχε σχεδόν παρόmicroοιες γνώσεις στον χώρο της δικής του εργατικής δραστη-ριότητας Η κατανοmicroή εργασίας ήταν σχετικά microεγάλη ανάmicroεσα στα φύλα αυτό όmicroως δεν οδήγησε σε σηmicroαντική διαφορά στο χώρο των γνώσεων επειδή και τα ανδρικά και τα γυναικεία microέλη της οικογένειας είχαν πλήρη αντίληψη για το

είδος εργασίας του άλλου φύλου Απrsquo αυτό προκύ-πτει ότι στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του χω-ριού όλα τα microέλη της κοινωνίας microπορούσαν να συmicro-microετέχουν επί ίσοις όροις και η κατανοmicroή της καλλι-τεχνικής δραστηριότητας υπήρχε πρώτα απrsquo όλα α-νάmicroεσα στα δυο φύλα Μαζί microrsquo αυτό βέβαια η δια-φορά σε ταλέντο ανάmicroεσα στα microέλη του χωριού ή-ταν microεγάλη ξεχώριζαν οι περισσότερο ταλαντούχοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες οι παραmicroυθάδες οι χορευτές κοκ Αυτοί όmicroως δεν αποκόπηκαν από το υπόλοιπο microέρος του χωριού δεν microετατράπηκαν σε επαγγελmicroατίες Ουσιαστικά όλο το χωριό αποτε-λούσε ένα laquoκαλλιτεχνικό συγκρότηmicroαraquo και τα microεγα-λύτερα ταλέντα του χωριού σrsquo αυτό το συγκρότηmicroα εκτελούσε τους πιο σηmicroαντικούς ρόλους Παράλληλα microrsquo αυτό ακόmicroα στους microεσαιωνικούς χρόνους δρούσαν οι πλανόδιοι microίmicroοι και καλλιτέ-χνες που συmicromicroετείχαν στα παζάρια και τις εmicroπορο-πανήγυρες ενώ σε πολλές χώρες από καιρό τώρα έπαιζαν οmicroάδες τσιγγάνων οργανοπαικτών που δρούσαν όmicroως στο πλαίσιο της τοπικής δηmicroοτικής και λαϊκής τέχνης κι αποτελούσαν τρόπον τινά συmicroπλήρωmicroα προς αυτήν Από αυτές τις εmicroβρυώ-δεις microορφές δεν microπόρεσε τότε ακόmicroα να αναπτυχθεί microια δυνατή επαγγελmicroατική τέχνη Η δηmicroοτική καλ-λιτεχνική δηmicroιουργία του χωριού την εποχή του φε-ουδαρχισmicroού ακόmicroα και στο πρώιmicroο στάδιο του κα-πιταλισmicroού ήταν συνέπεια της δηmicroοτικής καλλιτε-χνικής αυτενέργειας και του ερασιτεχνισmicroού τόσο σε επίπεδο microορφής όσο και του περιεχοmicroένου αυτή διατρεχόταν από έναν προφανή αγροτικό ταξικό χα-ρακτήρα Από τον ερασιτεχνικό χαρακτήρα αυτής της τέχνης απόρρεε εκείνη η ιδιοmicroορφία ώστε και η υλική και η πνευmicroατική παραγωγή ήταν υπόθεση των ίδιων ανθρώπων της ίδιας κολεκτίβας ndash συνό-λου Ξέρουmicroε βέβαια ότι η microη δηmicroοτική η επίσηmicroη και λόγια εκκλησιαστική τέχνη έβαλε επίσης τη σφραγίδα της στη δηmicroοτική τέχνη microαζί όmicroως microrsquo αυ-

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς (Daniel Jakocs) καθ Κοινωνιολογίας και Φιλοσοφίας της Τέχνης

του Πανmicroίου της Βουδαπέστης microετάφραση καθ Γιάννης Μότσιος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 τό η εκκλησιαστική τέχνη ήταν αναγκασmicroένη να προσαρmicroόζεται στα γούστα και την κοσmicroοαντίληψη της αγροτιάς Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα microπο-ρούσε να ασκεί επίδραση στην πνευmicroατική ζωή των αγροτικών πληθυσmicroών Παρακάτω θα δούmicroε παρό-microοια φαινόmicroενα στην τέχνη του καπιταλισmicroού της ωριmicroότητας και της παρακmicroής Μαζί microε τη διεύρυνση της κατανοmicroής εργασίας και η πνευmicroατική παραγωγή έγινε υπόθεση των επαγ-γελmicroατικά microορφωmicroένων ανθρώπων Όπως δείξαmicroε παραπάνω το προλεταριάτο εmicroφανίστηκε ως σύ-στηmicroα διαφορετικών ως προς τη microόρφωση και τη δραστηριότητά τους επαγγελmicroατικών οmicroάδων Γιrsquo αυτό ακριβώς στην αρχή της διαδικασίας εmicroφα-νίστηκε microόνο η επαγγελmicroατική οmicroαδική συνείδηση και σε αντιστοιχία microrsquo αυτό - οι επαγγελmicroατικές ε-νώσεις Γιrsquo αυτό και σε όλες τις επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου ήταν φυσικό να ασχο-λούνται microε τα διάφορα είδη της πνευmicroατικής παρα-γωγής ειδικές επαγγελmicroατικές οmicroάδες Τις πολιτι-κές και τις θεωρητικές θεωρίες τις καλλιεργούσαν οι πολιτικοί οι φιλόσοφοι οι νοmicroικοί ενώ την τέ-χνη και τη λογοτεχνία οι ζωγράφοι οι συγγραφείς κοκ Εποmicroένως το ίδιο το προλεταριάτο στο σύ-νολό του δεν microπορούσε να διαmicroορφώνει τη δική του κοινωνική θεωρία τη δική του τέχνη τη δική του λογοτεχνία Όλα αυτά microπορούσαν να τα κάνουν για το προλεταριάτο οι επαγγελmicroατίες Και η πλειο-νότητα των επαγγελmicroατιών στα microέσα του 19ου αιώ-να εργαζόταν επί αmicroοιβή Και η εργασία επί αmicroοι-βή η εργασία microε συmicroβόλαια είναι ουσιαστικά microια κοmicroψή και συγκαλυmicromicroένη microορφή microισθού Εξαιτίας της ενασχόλησης επί αmicroοιβή στο τέλος της εργασί-ας ο συγγραφέας δεν έπαιρνε τον microισθό του σε microορφή ανταmicroοιβής αλλά το έργο του εmicroφανίστηκε στην αγορά βιβλίων ως εmicroπόρευmicroα Στην αρχή αυ-τής της διαδικασίας η υπόθεση αυτή είχε microεγάλα πλεονεκτήmicroατα και για τους πνευmicroατικά εργαζόmicroε-νους Εξαφανίστηκε ή microειώθηκε κατά πολύ η προ-σωπική εξάρτηση των εργαζοmicroένων της πνευmicroατι-κής εργασίας από τους microαικήνες Από την άλλη πλευρά ο εmicroπορευmicroατικός χαρακτήρας των προϊό-ντων της πνευmicroατικής παραγωγής οδήγησε στο γε-γονός ότι τα έργα των πνευmicroατικά εργαζοmicroένων α-ξιολογούνταν όχι microε την εσωτερική αξία τους αλλά σύmicroφωνα microε την ποσότητα του κέρδους που απέδι-δε το συγκεκριmicroένο βιβλίο κι οποιοδήποτε άλλο έρ-γο γενικά στον εκδότη Με τη σειρά του όmicroως το τελευταίο οδήγησε στην κατάσταση όταν οι εργαζό-microενοι της πνευmicroατικής ndash καλλιτεχνικής εργασίας ε-ξαναγκάστηκαν να προσαρmicroόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς δηλαδή στη ζήτηση των αγοραστών Τούτη η κατάσταση είχε microερικά αποτελέσmicroατα από τα οποία ξεχωρίζω microόνο δύο Πρώτο η τεράστια ε-ξουσία του κεφαλαίου του νόmicroου ζήτησης και πρό-

τασης πάνω στην εργασία της διανόησης και γιrsquo αυ-τό ακόmicroα και σε συνθήκες προσωπικής ανεξαρτησί-ας η ελευθερία της αποδεικνύεται πλαστή και υπο-θετική ∆εύτερο στην περιοχή της τέχνης και της λογοτεχνίας και σε κείνα τα έργα που προορίζονταν για τις πλατιές microάζες του πληθυσmicroού συmicroπεριλαmicro-βανοmicroένου και του προλεταριάτου και οι δηmicroιουρ-γικοί εργαζόmicroενοι και οι καπιταλιστές έπρεπε να παίρνουν υπόψη τους τη γνώmicroη και τα γούστα του λαού Στο microεταξύ microrsquo αυτά εξηγείται και το γεγονός ότι στα έργα που έχουν φτιαχτεί microέσα από τη microισθω-τή εργασία διείσδυαν και διεισδύουν κριτικές περι-πτώσεις microε παραλήπτη τον καπιταλισmicroό Από την άλλη πλευρά αυτές οι κριτικές περιπτώσεις έmicroειναν microόνο ξεχωριστές περιπτώσεις Το κεφάλαιο το ο-ποίο κυριαρχεί τόσο στη σφαίρα της πνευmicroατικής παραγωγής όσο και σε κείνη της υλικής παραγωγής δεν επιτρέπει τουλάχιστο σε microεγάλες ποσότητες την εmicroφάνιση παρόmicroοιων έργων τα οποία είτε έτσι είτε αλλιώς έχουν κριτική στάση απέναντι στις θε-microελιώδεις αρχές του καπιταλισmicroού ∆εν πρέπει να ξεχνούmicroε ούτε για microια στιγmicroή ότι η πλειονότητα των έργων πνευmicroατικής παραγωγής στον σύγχρονο καπι-ταλισmicroό φτιάχνονται από microισθωτούς εργαζόmicroενους ότι κι αυτοί οι άνθρωποι γράφουν για τα λεφτά κι όχι για την αλήθεια ή για την έκφραση των ιδανικών τους των πιστεύω τους Στην πλειονότητα των πε-ριπτώσεων ο αστικός πολιτισmicroός και η αστική τέ-χνη είναι δηmicroιουργήmicroατα των microισθωτών εργαζοmicroέ-νων Τα έργα αυτής της κουλτούρας διαδίδονται και πωλούνται microε τη βοήθεια της διαφήmicroισης το ίδιο ακριβώς όπως και στη σφαίρα της υλικής πα-ραγωγής Η διαδικασία διείσδυσης της διαφήmicroισης στην περιοχή της τέχνης καθώς και η ενδυνάmicroωση άλλων φαινοmicroένων που σχετίζονται microε την microετα-τροπή της τέχνης σε εmicroπόρευmicroα παίρνει την αρχή της στις δεκαετίες του rsquo30 και του rsquo40 του 19ου αιώνα στις λογοτεχνίες της Ευρώπης Ο Μπαλζάκ εξέφρασε microε γλαφυρότητα το πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας στο microυθιστόρηmicroά του Χαmicroένα όνει-ρα Η διάθεση κεφαλαίου ο εmicroπορευmicroατικός χαρα-κτήρας των έργων του πολιτισmicroού η διαφήmicroιση ε-ξασφαλίζουν την πλήρη κυριαρχία της microπουρζουα-ζίας πάνω στην πνευmicroατική ζωή των ανθρώπων Οι microισθωτοί δούλοι microετατρέπονταν σε πνευmicroατικούς δούλους Με ιδιαίτερη προτεραιότητα η microπουρζου-αζία προσπαθεί να υποδουλώσει πνευmicroατικά το δια-νοητικό προλεταριάτο Όλοι αυτοί οι παράγοντες αισθητά εmicroποδίζουν την microετατροπή του προλεταριά-του από τάξη αφrsquo εαυτή σε τάξη για τον εαυτό της Σηmicroαίνει άραγε αυτό ότι η υπόθεση απελευθέρω-σης της ανθρωπότητας δεν έχει προοπτική ότι η πλειονότητα των ανθρώπων έχει microετατραπεί τελειω-τικά σε δούλους που δεν microπορούν να σκέπτονται και να δρουν ανεξάρτητα ενώ οι ξεχωριστοί δια-

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

6 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

τα βαmicroπάκια του χάρου ακούει στο στόmicroα

Επαναλαmicroβάνω microια microικρή γεύση και δυο - τρεις νύ-ξεις κάνω για να υπογραmicromicroίσω τον διάλογο που κά-νει ο ποιητής microε την παράδοση Ας microην ξεχνάmicroε ότι από το διάλογο microε τη δηmicroοτική ποίηση των προϊ-στορικών χρόνων βγήκαν τα δύο πρώτα microέγιστα ε-πικά ποιήmicroατα ndash η Ιλιάδα και η Οδύσσεια ∆άνεια και προπαντός διδάγmicroατα από τις δυο microεγάλες πα-ραδόσεις δεν χρησιmicroοποιεί microόνο εκείνος που δεν ξέ-ρει τα έργα τους ή που δεν microπορεί δηmicroιουργικά να αφοmicroοιώσει τις αξίες τους και να τις εντάξει φυσιο-λογικά στα κείmicroενά του Σε αυτή την περίπτωση δεν microιλάmicroε για συγγραφείς αλλά microόνο για αδιόρθωτους και τυχάρπαστους και microανιώδεις στιχοπλόκους

ποίηση όσο πιο οργανωmicroένη και καλλιεργη-microένη είναι τόσο πιο πολύσηmicroος ο λόγος της

Τα έργα του Μπράβου για να κατανοηθούν σωστά και πλήρως πρέπει να διαβάζονται πολλές φορές Όπως και κάθε έργο τέχνης Και microόνο όταν ο ανα-γνώστης ακόmicroα περισσότερο ο microελετητής ξεφύγουν από την επιφάνεια προχωρήσουν στο εσωτερικό των στίχων στροφών ποιήmicroατος microόνο τότε θrsquo αρχίσουν να υποπτεύονται την ύπαρξη και την αισθητική λει-τουργία τού ποιητικού λόγου Με την προϋπόθεση ότι ο αναγνώστης θα βρίσκεται κοντά αν γίνεται και microέσα στον πυρήνα τού κλίmicroατος όπου ο ποιητής α-ντέγραφε έγραφε και δηmicroιουργούσε νέες καλλιτε-χνικές καταστάσεις που σε καmicroιά περίπτωση δεν microπορούν να αποτελούν απλή φωτογράφησή τους Κι ακόmicroα να ξέρει καλά αν γίνεται άριστα την εποχή στην οποία αναφέρονται οι στίχοι τού Μπράβου Γιατί κατά τον Σεφέρη laquoΟ microεγάλος καλλιτέχνης δεν είναι της εποχής του είναι αυτός ο ίδιος η εποχή τουraquo Κι αληθινά συνεχίζει ο Σεφέρης laquoη ζωή τού ποιητή αυτό το σύνολο των εντυπώσεων αντιδρά-σεων που είναι το υλικό τού έργου του είναι συνάmicroα ένα κοmicromicroάτι της ανθρωπότητας που τον περιστοιχίζει microε τους καηmicroούς της τους πόνους της το microεγαλείο της τους εξευτελισmicroούς της (hellip) Η ιδέα microου είναι πως ο γερός τεχνίτης είναι από τα πιο υπεύθυνα όντα που γεννιούνται επί γης Σηκώνει την ευθύνη microιας πάλης ζωής και θανάτουraquo Και τελειώνει ο Σεφέρης το microικρό σε όγκο (τρεισήmicroισι σελίδες) έργο microε τον τίτλο laquoΗ τέχνη και η εποχήraquo microε τη φράση ndash πρότα-ση laquoΟι ευθύνες αρχίζουν από τα όνειραraquo (265 267) Και τώρα νοmicroίζω είmicroαστε περισσότερο έτοιmicroοι να ακούσουmicroε το ποίηmicroα τού Μπράβου laquoΉmicroερος ύ-πνοςraquo που το αφιερώνει στον Χρήστο Κεραmicroίδα Μόνο που ούτε για ύπνο κι ακόmicroα περισσότερο για ήmicroερο ύπνο microας microιλάει ο Έλληνας ποιητής από τη ∆εσκάτη Γρεβενών

Χιόνι σεντόνι τρυφερό για του φιδιού τον ύπνο Χιόνι και πένθιmicroο σκυλί βραχνός προφήτης

Με νύχια παγωmicroένα ο λύκος κρύβεται Με φόβο οι ζωντανοί την πόρτα κλείνουν

Κυττάς απrsquo το παράθυρο καπνίζουν τα πηγάδια Χιόνι κι ανάψαν τη φωτιά στον κάτω κόσmicroο

Ο κυνηγός στο πέρασmicroα το σπίρτο πίνει Τον λύκο που εχύmicroηξε πίσω του δεν τον βλέπει

Νύχτα microε πένθιmicroο σκυλί στον σάπιο φράχτη Κι οι πεθαmicroένοι ακούν και περιmicroένουν

Θα συνιστούσα έχοντας κατά νουν αυτά που είπαmicroε για το ποίηmicroα laquoΉmicroερος ύπνοςraquo να τα θυmicroάται ο αναγνώστης κι όταν θα διαβάζει και το ποίηmicroα microε τον τίτλο laquoΚήποςraquo για να microην πω κι όλα τα ποιήmicroα-τά του

ολmicroώ να υποστηρίξω microια παρακινδυνευmicroένη άποψη στην οποία καταλήγω όχι χωρίς βα-

σανιστικές σκέψεις Ο Χρήστος Μπράβος που έζη-σε στη ∆εσκάτη ίσαmicroε τη microέρα που οι σπουδές του σε ΑΕΙ τον ανάγκασαν να περάσει στην Πάτρα και microετά για δουλειά στην Αθήνα και που αυτή η εσω-τερική προσφυγιά κράτησε ως το τέλος της σύντο-microης ζωής του του δηmicroιούργησε εκείνες τις συνθήκες που ήταν και οι καταλληλότερες για τη σύνθεση ποιηmicroάτων microε θέmicroατα και καταστάσεις από τη ∆ε-σκάτη και microάλιστα microιας πολύ συγκεκριmicroένης επο-χής του δραmicroατικού τέλους της Εθνικής Αντίστα-σης και της τραγικής πορείας του Ελληνισmicroού στον Εmicroφύλιο που τον επέβαλλαν τον εξόπλισαν και τον καθοδήγησαν οι Άγγλοι ιmicroπεριαλιστές στη συνέ-χεια οι Γιάνκηδες microε τη δύναmicroη και την ανελέητη χρήση των όπλων δυο ldquoκοτζαmicroάνrdquo ολόκληρων αυ-τοκρατοριών Η Ελλάδα βρέθηκε κυριολεκτικά στον γκρεmicroό Έτσι ο Χρήστος Μπράβος δεν είναι καθόλου γενικός κι αφηρηmicroένος microέσα στον λόγο του microε καθαρά ποιητικά microέσα και τρόπους αναδη-microιουργεί τις τύχες των lsquoλυπηmicroένωνrsquo Γιατί microόνο αυ-τοί ενδιέφεραν τον ποιητή οι κυνηγηmicroένοι από τη νέα τάξη πραγmicroάτων στον Εmicroφύλιο και τη microεταπο-λεmicroική Ελλάδα Μερικά παραδείγmicroατα από τα laquoΣη-microεία και τέραταraquo

Με κόσκινο εmicroάζεψαν το αίmicroα

Άλλοι είπαν τον είδαν νεκρό στο Βίτσι άλλοι ζωντανό στην Τασκένδη

Αυτά που ΄φύγαν αίmicroατα αυτά που ήρθαν χιόνι

Άλογα microαύρα στο σκοτάδι

Ως τη συντέλεια της microνήmicroης

Ηλίας Κεφάλας ε αρκετά ποιήmicroατά του ο Θεσσαλός ποιητής δίνει φυσιογνωmicroικές εικόνες από την ιδιαίτε-

ρη πατρίδα του Αυτό από τη microια microεριά ενώ από την άλλη όλο και πιο πολύ όλο και πιο συχνά δη-

Η Τ

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 7 λώνει την επιθυmicroία του να φύγει από την πρωτεύου-σα και να επιστρέψει στο γενέθλιο τόπο Κι αυτό microε τον καιρό του γίνεται έmicromicroονη ιδέα και πανίσχυρη θέληση Συνεχίζω microrsquo αυτό το δεύτερο σηmicroείο Στη δεύτερη κιόλας ποιητική συλλογή microε τον τίτλο laquoΜεταλλαγή στο απροσδόκητοraquo (1982) διαβά-ζουmicroε το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή κι απέραντηraquo όπου ο Ηλίας Κεφάλας microας δίνει και τις δύο δια-στάσεις κατά την ποιητική microαρτυρία και κατα-γραφή τους Ως προς την αναδηmicroιουργία της φυ-σιογεωγραφικής και ιστορικής microορφής τού τόπου του ο ποιητής κάνει σχεδόν τη δουλειά τού ζω-γράφου παρατηρεί στοχάζεται και ζωγραφίζει όχι microε την πρόθεση τής φωτογραφικής αποτύπω-σης αλλά της καλλιτεχνικής αναδηmicroιουργίας ldquoε-ντυπώσεων και αντιδράσεωνrdquo Χωρίς τις συγκε-κριmicroένες παραστάσεις του τόπου του που προήλθαν από προσωπικές εmicroπειρίες το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή και απέραντηraquo είτε θα ήταν αδύνατο να γραφτεί είτε η απεικόνιση θα έπαιρνε εντελώς δια-φορετικούς δρόmicroους Θα ήθελα όmicroως να προτείνω τη microερική ανασύσταση της πορείας του προς την ε-πιστροφή στα πάτρια εδάφη που δεν ήταν απλή αλ-λά σύνθετη βασανιστική και χρονοβόρα

Θεσσαλία microικρή - microικρή Θεσσαλία απέραντη

Ξανθή και ηλιοκαmicromicroένη Με τον παφλασmicroό της δικής σου θάλασσας

που microε καλεί Με την αγρυπνία των δικών σου αρχαίων θεών

που microε φωνάζουν πίσω helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Εκεί που τα παράξενα όνειρα έπαιρναν φωτιά κάτω από το πελώριο φεγγάρι των βάλτων helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Θεσσαλία microικρή - microικρή microια χούφτα λάσπη Μια χούφτα πίκρες

Γη της φωτιάς και του νερού Πατρίδα microου Θεσσαλία απέραντη

έρχοmicroαι πάλι πίσω

αντάζοmicroαι να έγινε κατανοητό ότι η οποια-δήποτε περιγραφή από τις δυο που ονοmicroά-

σαmicroε εmicroπεριέχει αυτόmicroατα και υποχρεωτικά στοι-χεία και της άλλης ενώ δείχνουν το πρόσωπό τους κι άλλες λιγότερες ή περισσότερες απροσδιόριστες στη γλώσσα των αριθmicroών Να και στίχοι από το ποίηmicroα laquoΗ κάθοδος των Θεσσαλώνraquo από τη συλ-λογή laquoΣκοτεινός microαγνήτηςraquo (1989)

Μαύρα πουλιά σκεπάζουν σιωπηλά τον ουρανό οι Θεσσαλοί microεταναστεύουν ξαφνικά προς νότο

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φτάνουν στις πόλεις που επαγγέλλονται πολλά

θαmicroπώνουν microπρος στα φωτισmicroένα microαγαζιά helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Γίνονται αδέξιοι microάστοροι και βιαστικοί οικοδόmicroοι κτίζουν ντουβάρια που στραβώνουν άσχηmicroα

σαν έρηmicroα χωράφια κακοφυτρωmicroένα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Κι εκεί που λεν για τα σπαρτά και τα παλιά πετούmicroενα αναλαmicroβάνονται ξανά ψηλά στους ουρανούς

αφήνουν πίσω τις microεγάλες πόλεις microε τις λεωφόρους ωραίοι και άχραντοι ανέρχονται οι Θεσσαλοί

στον δρόmicroο της επιστροφής προς τις πλατιές πεδιάδες

Θαρρώ πως δεν θα δυσκολευτούmicroε καθόλου να αναγνωρίσουmicroε στους παραπάνω στίχους τη σχε-δόν αντανακλαστική αναπαράσταση εκείνου του εmicroφυλιακού και microετεmicroφυλιακού microεταναστευτικού κύmicroατος που σάρωσε και ερήmicroωσε την ύπαιθρο microετατρέποντάς την σε οικισmicroούς γερόντων αφού οδήγησε τεράστια πλήθη προς τις πόλεις στο εσω-τερικό και το εξωτερικό της χώρας microας - πάmicroφθη-νη εργατική δύναmicroη για τον δικό microας και τον ξένο καπιταλισmicroό Και microοιάζει σα να microη βολεύεται ο ποι-ητής ή να microην αρκείται microε απεικονίσεις των Θεσσα-λών γενικά επιστρέφοντας συχνά - πυκνά στο προ-σωπικό δράmicroα του Τρία χρόνια πριν έγραφε το ποί-ηmicroα laquoΣτο δάσοςraquo από τη συλλογή laquoΤα φύλλα του νερούraquo (1986) που το παρουσιάζω ολόκληρο

Πρέπει να γυρίσω στο δάσος microε τα αρχαία βελάσmicroατα

Εκεί που κατοικεί ο κότσυφας microε τη σοφή αρκούδα

Μέσα στον θαmicroπό καθρέφτη τού πυριτόλιθου να δω το πολλαπλά κατεστραmicromicroένο

πρόσωπό microου

∆εν έχω πρόσωπο microονάχα microνήmicroη γκρεmicroισmicroένη σε βάραθρα Όmicroως

στο δάσος microε τα κατοικίδια του θεού θα ανακτήσω και πάλι την παλιά microου αίγλη

ο 1992 γράφει δυο ποιήmicroατα που αργότερα τα συmicroπεριλαmicroβάνει στη συλλογή laquoΛόγος και

αβεβαιότηταraquo (1997) Τρεις καταληκτικοί στίχοι από το ποίηmicroα laquoΨιχάλαraquo

Να φύγω θέλω microε τον microονόκερο της χαραυγής Με δυο ζευγάρια microυθικές οπλές να σηmicroαδέψω

τrsquo αστραφτερά λιβάδια

Κι από το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία γη microουσκεmicroένηraquo προ-τείνω τους τελευταίους 6 στίχους

Θα πάρω τα microάτια microου microια microέρα και θα γυρίσω νrsquo απλωθώ

microέσα στον λιγοθυmicroισmicroένο κάmicroπο να διαλυθώ microέσα στο προαιώνιο σούρουπο

εκεί που microένουν πάντοτε ανοιχτές

Φ Τ

8 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

οι πύλες τής αιώνιας θλίψης

Το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo γραmicromicroένο στο χωριό του ποιητή microε ηmicroεροmicroηνία 11 - 12 6 - 1998 από τη συλλογή laquoΤα microνήστρα της Αβύσσουraquo (2003) ξε-χωρίζω και πάλι τους τελευταίους στίχους όπου ο ποιητής συνοmicroιλεί microε το ποτάmicroι της πατρίδας του και της ιστορίας - microυθικής και ιστορικής περιόδου Θεσσαλίας και Ελλάδας

Κι εγώ να ΄ρθω microέσα στα microουχλιασmicroένα γένια σου σα βρέφος που γέρασε πρόωρα χωρίς να χορτάσει το

κλάmicroα του και σrsquo όλο το ποτισmicroένο microε ιώδιο στέρνο σου

να γίνω ατmicroός των εκβολών και άρτυmicroα κρυσταλλικό του αλατιού σου

ο ποίηmicroα laquoΑκινησίαraquo που το έγραψε επίσης στο χωριό του ο Κεφάλας δεν θα το σχολιά-

σω εmicroπιστευόmicroενος στην κατανόηση και ερmicroηνεία του ακροατή - αναγνώστη που το εντάσσω κι αυτό στους ειδικούς προβληmicroατισmicroούς microου κατά την πα-ρουσίαση του γενικού όσο και συγκεκριmicroένου θέ-microατος της σηmicroερινής οmicroιλίας microου

Ήτανε σούρουπο κι όλο έλεγα να φύγω

Μέσα στη microνήmicroη microου microια λίmicroνη γυάλιζε ακίνητη κρυσταλλωmicroένη Πίσω της έφεγγαν κυδωνιές

microrsquo όλα τα χρόνια microου αναmicromicroένες Στοίβαζα τrsquo άνθη τους ο έρηmicroος και πέρα το νερό ποτάmicroι ρέκαζε microrsquo όλα τα κλάmicroατα

της πέστροφας στην ξέρα του

Τότε σηκώθηκε και από τότε σηκωmicroένο πάντα βλέπω ένα σπίτι να περνάει στον ορίζοντα Πετάει το παλιό σπιτάκι microου microε τα καλάθια του απλωmicroένα

και τα τρύπια ρούχα

Που βρέθηκε πως σώθηκε και microrsquo όλα τα συmicroπράγκαλα ανεmicroίζει

Που πάει εγκαταλείποντας όλους τους εγκαταλειmicroέ-νους

∆ιψάει και που θα βρει νερό Πεινάει και που θα βρει

σταράκι για τrsquo αmicroπάρια του Με τrsquo αδειανό κελάρι τρέmicroει στον ορίζοντα

Χώmicroατα πέτρες σαπισmicroένα ξύλα πέφτουν στο κεφάλι microου

Σκόνη από κεραmicroίδια Φωνές που έmicroειναν

αρόmicroοια λόγια αλλά και στίχους σαν και κείνους από το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo microπορεί να

συνθέσει ο άνθρωπος που διατήρησε σταθερή και ατόφια την παιδική αmicroεσότητα της παρατήρησης microε όλη τη ζεστασιά των αισθήσεων και τον πειθαρχη-microένο υπολογισmicroό του στοχασmicroού Και τα δύο microετα-τρέπονται σε ποιητικές εικόνες σε συmicroβολισmicroούς

σπάνιας περιεκτικότητας και αισθητικής οmicroορφιάς Το πανέmicroορφο microωσαϊκό των πολλών σχηmicroάτων των χρωmicroάτων microε τις διαφορετικές γραmicromicroές του ποταmicroού και της ποιητικής ευφορίας Η φαντασία κράτησε και θέτει σε ποιητική λειτουργία τις πολλές και ολο-ζώντανες microνήmicroες όλων των ως σήmicroερα ηλικιών που έζησε ο Ηλίας Κεφάλας τις εmicroπειρίες από την ασυ-νήθιστη θέλω να πω την ποιητική ζωή

Νίκος Γρηγοριάδης

Συχνά ρωτούν (ιδιαίτερα microαθητές και φοι-τητές) τί χρειάζεται για να γίνει κανείς συγγραφέας - πεζογράφος ή ποιητής Προσωπικά θα απαντούσα έτσι απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο άνθρωπος αυτός να έχει περάσει στη ζωή του από 40 κύmicroατα Και να microείνει ζωντανός και έτοιmicroος για καινούριες περιπέτειες χωρίς να ξέρει από πριν που θα τον βγάλουν Πρέπει να τον έχει ψήσει καλά η ζωή Και παραπέρα να έχει κρατήσει σταθερά στη microνήmicroη του όσο γίνεται περισσότερες και κατάλ-ληλες για τη συγγραφή βιβλίων εικόνες της ζωής Ε χρειάζεται βέβαια και ταλέντο Για να microπορέ-σει να αναδηmicroιουργήσει σε τέχνη τις περιπέτειες τα δράmicroατα και τις τραγωδίες τις χαρές τις λύπες και τις ελπίδες της ζωής και να τις περάσει στις σελίδες των διηγηmicroάτων των microυθιστορηmicroάτων των ποιητικών συλλογών Είναι ο άνθρωπος που καλλιεργεί σε καθηmicroερινή βάση το ταλέντο του Αυτός όχι θα γίνει αλλά είναι συγγραφέας Πιο κοντά στο θέmicroα microας ο Ποντιακός Ελληνισmicroός πέ-ρασε από φουσκοθαλασσιές και φουρτουνες microονα-δικές Όταν κανείς δεν φανταζόταν ότι οι άνθρω-ποι αυτοί θα microπορούσαν απλώς και microόνο να κρα-τηθούν στη ζωή Αλλά ότι θα microεγαλουργούσαν κιόλας αυτό βρισκόταν microόνο στον χώρο της αρ-ρωστηmicroένης φαντασίας Και να που η ζωή είναι πιο πλούσια κι από την πιο πλούσια φαντασία Από ζωή του χτες microετατρέπεται σε Νέα σε ζωή του Σήmicroερα Εκείνοι που κατόρθωσαν να microετατρέ-ψουν την τρικυmicroισmicroένη ιστορία των Ποντίων σε ζώσα microνήmicroη και τη microνήmicroη σε καλλιτεχνικό έργο είναι οι συγγραφείς αυτού του εκλεκτού κοmicromicroα-τιού του Ελληνισmicroού Ανάmicroεσα σrsquo αυτούς είναι και ο ποιητής Νίκος Γρηγοριάδης ∆ιαβάζω τους πρώ-τους τρεις στίχους από το ποίηmicroα laquoΝόστοςraquo

Κι έστησα το κονάκι σου του Πόντου στην κορυφή Κιλκίς

Και σrsquo έκλεισα microέσα όπως σε παλάτι microνήmicroηςhellip

υτά γράφει ο ποιητής που γεννήθηκε στην Ελλάδα στο Κιλκίς Οι αφηγήσεις γονιών

παππούδων και χωριανών έγιναν κατά ουσιαστικό τρόπο microνήmicroες σάmicroπως από προσωπικές εmicroπειρίες γιrsquo αυτό και συνεχίζει στο ποίηmicroα laquoΗ νέα ζωήraquo

Επειδή και το φεγγαρόφωτο

Τ

Π Α

Ο ποιητής Μιχάλης Γκάνας

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 9

σήκωνε σε σκοτεινά κύmicroατα τό `να σπίτι και τrsquo ακουmicroπούσε απαλά πάνω στο άλλο

ξανά και ξανά ωσότου όλο το χωριό γέmicroιζε Μαύρη Θάλασσα

microε τα δελφίνια να γλιστρούν δοξαριές στις χορδές της λύρας Και να προβάλουν τότε

ένας - ένας στη σειρά οι γλεντοκόποι και ν΄ ανεβαίνουν

microε τους ατmicroούς της νοσταλγίας τους στον ουρανόhellip

νας κόσmicroος βασανισmicroένος κυνηγηmicroένος από τις πανάρχαιες πατρικές εστίες του

κουτσουρεmicroένος και microατωmicroένος ξαναζωντανεύει στην ποίηση του Γρηγοριάδη και παραmicroένει έτσι ζωντανός ακmicroαίος και microαχόmicroενος για τα δίκαια της ιστορίας και της microοίρας του Ο συmicroβολισmicroός παίρνει τα συγκεκριmicroένα συmicroβάντα και τα δίνει διαχρονική αξία και ύπαρξη

Αυτά τα πρόσωπα των πεθαmicroένων δεν τrsquo αναγνωρίζω πια Και δεν είναι η κακοποίηση τα βγαλmicroένα microάτια

τα κοmicromicroένα αυτιά

Άγιε ∆ηmicroήτρη microου κι Αϊ - Γιώργη microε το τουφέκι και τα φυσεκλίκια

microε τα θεριά σκοτωmicroένα στα πόδια σας όσο κι αν πασχίζουν να σας microεταβάλουν σε ληστές εmicroείς θα ερχόmicroαστε κρυφά

να προσκυνούmicroε

Θα θυmicroόσαστε βέβαια όταν στην αρχή της ανακοί-νωσης στα φυσιογνωmicroικά στοιχεία της γενέτειρας γης στο έργο ποιητών microας συmicroπεριλάmicroβανα και την ιστορία προσωπική και οmicroαδική κάθε ατόmicroου και τόπου Γιατί ας πούmicroε οι ποιητές τής ηθογραφίας περιορίζονταν - κυρίως - στην καλλιτεχνική αναπα-ράσταση της φύσης γεωργικών και βουκολικών σκηνών του χωριού και της στάνης για να θυmicroη-θούmicroε τον Κρυστάλλη Η πολιτική κοινωνική και εθνική ιστορία microε τους ειδικούς και σε βάθος ειπω-microένους προβληmicroατισmicroούς της είναι έργο κατοπινών γενιών στην ελληνική αλλά και στην παγκόσmicroια ιστορία Ο Νίκος Γρηγοριάδης την παρακολουθεί και την πραγmicroατεύεται στους στίχους του βήmicroα προς βήmicroα Έτσι στο ποίηmicroα laquoΥπεύθυνη δήλωσηraquo ση-microειώνει για microια συγκεκριmicroένη φάση τής πορείας του Ελληνισmicroού

Όχι δεν είmicroαι του Θεοδώρου είmicroαι απλώς Γρηγοριάδης

υποψήφιος τής Στρατιωτικής Ιατρικής

Ο Θεόδωρος πέθανε εδώ και τρεις microήνες Ότι γνωρίζω απrsquo αυτόν είναι τα κρυοπαγήmicroατα

από τα άθλα του στην Αλβανία

το αυστηρό του ήθος και τα παράσηmicroα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Σβήστε τον κι εσείς αν σας ενοχλεί αν δε χωράει στο πιστοποιητικό

της Νοmicroιmicroοφροσύνης

Η ειρωνεία διατρέχει όλους τους στίχους και πα-ραmicroένει καυστική Στις στροφές τού ποιήmicroατος laquoΤα τραγούδιαraquo παρελαύνουν άλλες ιστορικές microνήmicroες των νεότερων Ελλήνων από τα χρόνια της microετααλβανικής εποποιίας Εδώ όmicroως αναδει-κνύεται σε όλο το microεγαλείο του το ζήτηmicroα της ζωής νεκρών ή εποχών που πέρασαν αλλά που συνεχίζουν να ζουν στη συνείδηση των ζώντων εν microέρει κάπως διαφορετικά και το πιθανότερο πιο έντονα

Πως γίνεται κι ακούω τα τραγούδια εκείνοι έχουνε πεθάνει κι έχουν θαφτεί

microε τrsquo άρmicroατά τους στα βουνά

Ο νέος που microιλούσε απrsquo το microπαλκόνι αποmicroακρύνεται microε microεγάλες κινήσεις

microέσα στη νύχτα φορτωmicroένος άρmicroατα Οι άλλοι κρύβονται και κοιτάζουν microέσα από κρυψώνες κι υπόγεια παράθυρα

Όσοι πιάστηκαν έχουν microια microνήmicroη σαν ατζέντα ηmicroερολογίου

Ακόmicroη και οι ποιητές έχουνε χάσει πια την ακοή τους

αρρώ πως ο ορισmicroός που έδωσε για τον εαυ-τό του ο Κωνσταντίνος Καβάφης λέγοντας

ότι είναι ιστορικός ποιητής ισχύει πλήρως και για τον Γρηγοριάδη Με την πλατιά σηmicroασία του όρου microε το βάθος και τη διάρκεια της ιστορικής αλήθειας που εξισώνεται microε τη ζωή του τόπου και των αν-θρώπων του Με αυτή την καθαρά δική του ιδιότητα και ιδιαιτερότητα οι στίχοι του Νίκου Γρηγοριάδη λειτουργούν microε όλα τα δικαιώmicroατά τους στη σηmicroε-ρινή ανακοίνωση καταλαmicroβάνοντας την τιmicroητική θέση που τους αρmicroόζει

Μιχάλης Γκανάς Θέλω να υπογραmicromicroίσω κάτι η σειρά εξέτασης και παρουσίασης των σηmicroερινών ποιητών δεν έχει αξιολογικό χαρακτήρα Επιλέγονται microέσα από πολλούς οmicroότεχνούς τους και ο καθένας τους προσθέτει κάτι το καθαρά δικό του κι ανεπανάληπτο στο laquoπαζλraquo της σηmicroερινής θεmicroατικής ενότητας Η θέση του καθενός είναι και

επιβεβληmicroένη και αναντικατάστατη Όχι πως εξα-

Έ

Θ

10 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ντλούmicroε το θέmicroα αλλά microόνο microια εικόνα του παρου-σιάζουmicroε Όπως οι άλλοι έτσι κι ο Γκανάς ξεχωρί-ζει ως προς τον τρόπο προσωπικής συmicromicroετοχής στα πεπραγmicroένα των στίχων του εξιστορεί κρατώντας κάποια απόσταση απrsquo όπου πολύ συχνά εξαφανί-ζεται η αmicroεσότητα τής αφήγησης και είναι σα να microιλάει για καταστάσεις δεύτερων ακόmicroα και τρί-των στην ποίησή του Αφήνει κατά κάποιον τρό-πο το υλικό του να κρυώσει ή να microπαγιατέψει microετά το παίρνει στα χέρια του και το πλάθει σε τέχνη του λόγου Και χωρίς να αρνείται πλήρως το πρώτο ενικό Χωρίς φτερά microονάχα microε τα χέρια microου ανεβαίνω

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φυσάω τον καπνό microου ίσια στα microάτια τrsquo ουρανού

Καmicromicroένη σοδειά τα χρόνια που έζησα

Καmicroιά φορά microε έναν - δυο στίχους θίγει προβλήmicroατα σοβαρά όπως είναι η κατάσταση της προσφυγιάς microε την αmicroηχανία των λυρικών προσώπων που βρέθηκαν

ξεριζωmicroένα

Τί γυρεύεις εδώ ψυχή τραυλή microακριά απrsquo τα βοσκοτόπια της πατρίδας

ερίπου κατά τον ίδιο τρόπο αντιmicroετώπιζαν και οι λυρικοί ήρωες του Ηλία Κεφάλα πα-

ρόmicroοιες καταστάσεις Κοινό το πρόβληmicroα η εγκα-τάλειψη της υπαίθρου Και οι κοντόφθαλmicroοι πολι-τικοί microας ούτε το πήραν χαmicroπάρι ότι παραβίαζαν την πληθυσmicroιακή ισορροπία ανάmicroεσα στο χωριό και στην πόλη υποθηκεύοντας το microέλλον της χώ-ρας Κερδισmicroένος microόνο ο αχόρταγος ο άπληστος καπιταλισmicroός έβγαινε από την πανεθνική τραγωδία την ανίατη ψυχική αρρώστια των επόmicroενων γε-νεών Τα χέρια των αγροτών ήταν πάmicroφθηνα για microικρούς και microεγάλους επιχειρηmicroατίες Εύκολο και άφθονο το κέρδος Το χωριό όmicroως πέθαινε ή πιο σωστά πέθανε Πάνω στην καταστροφή του λέει ο καπιταλισmicroός εγώ θα χτίσω παλάτια Η καταστρο-φή ήταν διπλή καταστροφή του παραδοσιακού χωριού και αφαίmicroαξη της Ελλάδας Να microην ήταν άραγε κι αυτό στα προνοητικά (για τους απάτριδες καπιταλιστές) σχέδιά τους Η εσωτερική προσφυ-γιά λιγότερο το κακό Η οmicroαδική όmicroως φυγή ldquoστα πολλά εξωτερικάrdquo microετέτρεπε αυτόmicroατα την Ελλάδα πιο microικρή κοmicromicroένη στα microέτρα του ακίνδυνου για τους άλλους Κι όλοι γνωρίζουmicroε πολύ καλά ποιοι ακριβώς φεύγουν σε παρόmicroοιες περιπτώσεις Αυτή κατrsquo εmicroέ η ουσιαστική πλευρά της υπόθεσης microε τον καταmicroερισmicroό ευθυνών γιrsquo αυτή την τραγωδία και το έγκληmicroα απέναντι στην κοινωνία και το έθνος δεν απασχόλησε - σχεδόν - καθόλου τους περισσό-τερους ποιητές microας Περιορίστηκαν στην απλή κα-ταγραφή ποιητική βέβαια της κατάστασης και δεν τόλmicroησαν ή δεν microπόρεσαν να προχωρήσουν

στην αποκάλυψη των αιτιών ∆εν λέω για αναλύ-σεις κοινωνικού χαρακτήρα microε microέσα και τρόπους κοινωνιολογικούς Θα περίmicroενε όmicroως κανείς κά-ποιες νύξεις και ανοίγmicroατα ποιητικής υφής για να microπορέσει να κάνει τις δικές του επιλογές και προε-κτάσεις ο αναγνώστης Είναι όχι microόνο στις δυνατό-τητες της τέχνης αλλά και στις υποχρεώσεις της απέναντι στο κοινό της που ανυποmicroονεί να ανεβεί έστω και ένα σκαλί πιο ψηλά microαζί microε την αισθητική συγκίνηση ∆υνατοί πολύ δυνατοί οι στίχοι τού ποιήmicroατος laquoΤο σκυλίraquo που το αρχίζω microε τους εφτά τελευταίους στίχους τού αmicroέσως προηγούmicroενου ποιητικού κειmicroέ-νου

Ούτε αλαφρύ το χώmicroα ούτε βαρύ Η microάνα θά rsquoρθει να microας βρει την άλλη microέρα θα πάρει το λεωφορείο

microαύρο αρνί στο microνήmicroα σου θα βόσκει κλειστό το σπίτι για καιρό

τα δυο σκυλιά θα τα ταΐζουν οι γειτόνοι Ξένο ψωmicroί θα τρώνε τα σκυλιά microας

Και τώρα το ποίηmicroα laquoΤο σκυλίraquo

Τό lsquoνα σκυλί το σκότωσαν τrsquo άλλο το πήραν οι γειτόνοι

Βγαίνει τις νύχτες και κοιτάει το φεγγάρι microυρίζει στις microολόχες που τού `ριχνες ψωmicroί Ύστερα βρίσκει τον τορό κι έρχεται microε microουσούδα

όλο δροσιές στο microνήmicroα σου

Κάθεται στα πισινά κι ακούει Τrsquo άλλο σκυλί που αλυχτάει κάποιο διαβάτη

Η εικόνα τής ερήmicroωσης τού χωριού και πιστή αλλά ταυτόχρονα και δυνατή είναι Συγκινούν microε τον σχεδόν ωmicroό ρεαλισmicroό τους οι στίχοι Την ίδια στιγmicroή microε κάποιες σηmicroαντικές και πολύσηmicroες αποκαλύψεις ο Μιχάλης Γκανάς microπάζει τον ανα-γνώστη του στον σκοτεινό microα απόλυτα κατανοητό για τους γνώστες κόσmicroο της παράδοσης

Γύρισα για να δω κανένας

Μόνο στην άκρη το νερό θολό σηmicroάδια από θεόρατες πατούσες κι οι πέτρες γύρω του βρεγmicroένες

Πρόλαβα κι έκλεισα τrsquo αφτιά την ώρα πού `σκαγε το γέλιο του

ε ενότητα που είναι αφιερωmicroένη στον Κώ-στα Κρυστάλλη ο διάλογος microε την παράδο-

ση γίνεται πιο πυκνός σε εικόνες και συmicroβολισmicroούς που microπορούν να έχουν περισσότερες από microια σηmicroα-σίες και προορισmicroούς

Π

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 11 laquoΑκούγονται κουδούνια και βελάσmicroαταraquo laquoΜε τον σταυρό στο στήθος το λάδι στην ποδιά για τα καντή-λια των νεκρών Μαύρο αρνί βελάζει ανάmicroεσα στους θάmicroνους Φαίνεται χάνεται και πιάνεις τα πατερη-microάraquo

Όπως ο Χρήστος Μπράβος έτσι κι ο Μιχάλης Γκανάς συχνά - πυκνά προσφεύγουν στον διάλο-γο microε τα microοιρολόγια του τόπου microας το πιο πονε-microένο και τολmicroώ να υποστηρίξω το πιο καλλιεργηmicroένο για τούτο και το πιο ποιητικό microέρος των δηmicroοτι-κών τραγουδιών microας που τόσο φρόντισαν οι σο-φές και ταλαντούχες γυναίκες microας

Σrsquo ένα ξωκλήσι θα καώ λιώνοντας λιγοστό σκοτάδι προτού microε σβήσουνε

τα λαδωmicroένα χέρια του νεωκόρου Έτσι την πνίγουν τη φλόγα microάνα

όχι φυσώντας microην πάρουν οι ψυχές φωτιά

και λαmicroπαδιάσει ο κάτω κόσmicroος

έλω να κλείσω τη σηmicroερινή ανακοίνωσή microου microε στίχους του Μιχάλη Γκανά που microε καθα-

ρά δικό τους τρόπο αναφέρονται άmicroεσα αλλά τις περισσότερες φορές έmicromicroεσα στο θέmicroα της σηmicroερι-νής οmicroιλίας microου και να τονίσω πόσο πολλά και ου-σιαστικά microπορεί να πει ο ποιητής microέσα από τρεις σύντοmicroους στίχους του ποιήmicroατος microε τον καλά ζυγι-σmicroένο τίτλο και την τόσο επιτυχηmicroένη εννοιολογική φόρτιση

Εθνική Οδός

Από δω έφυγε η microισή πατρίδα για τα ξένα

Να και το ldquoόφελοςrdquo microε τα τόσο πικρόχολα σχόλια και τις υπονοούmicroενες εννοιολογικές προεκτάσεις

Αυτοί που έφυγαν σε δυο σε τρία καλοκαίρια θα γυρίσουν βαλίτσες

τρανζίστορ microαγνητόφωνα αφοπλισmicroένα κλαρίνα

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας

του Νίκου Μπαζιάνα

(συνέχεια από τη σελίδα 3)

σmicroός φώτιση φώτα Φώτης Φωτεινή διαφωτίζω διαφώτιση διαφωτιστής διαφωτισmicroός φωτεινός φωτεινότητα φωταγωγός φώσφορος φωσφορίζω φωταψία ξέφωτο φωτοχυσία φωτόσφαιρα φωτο-σβέστης φωτοβολίδα φωτογένεια φωτοφοβία φω-τοτυπία φωτοαντίγραφο φωτοδότης φωτόνιο (όρος της Φυσικής) φωτοπηξία φωτογραφία φωτοστέ-φανο φωτοσύνθεση φωτοσκίαση λυκόφως

Οίκος - Οικία - Σπίτι

Κατοικώ κάτοικος κατοικία microονοκατοικία πολυκατοικί-α αγροικία συνοικία συνοικισmicroός συνοικιακός παροικί-α πάροικος αποικία αποικιοκρατία αποικιοκράτης αποι-κισmicroός εποικισmicroός microέτοικος περίοικος συγκάτοικος συ-γκατοικώ συγκατοίκηση οικιστής οικουmicroένη κατοικη-microένος ακατοίκητος κατοικήσιmicroος νοικοκύρης νοικοκυ-ρά νοικοκυριό οικοδεσπότης οικοδέσποινα οικιακός οι-κείος ανοίκειος οικογένεια οικογενειάρχης οικογενεια-κός οικότροφος οικοτροφείο ένοικος ενοίκιο ενοικιάζω ενοικιαστής ενοικιοστάσιο οικόπεδο οικοπεδούχος οι-κοπεδοφάγος οικοδοmicroή οικοδόmicroος οικοδοmicroικός οικοδο-microήσιmicroος ανοικοδόmicroηση οικονοmicroία οικονοmicroικός οικονό-microος ανοικονόmicroητος διοικώ διοίκηση διοικητής διοικη-τήριο οικολογία οικολόγος οικοσύστηmicroα οικόσηmicroο οι-κουρώ οικόσιτα κατοικίδια Η λέξη σπίτι πιο οικεία καθηmicroερινής χρήσης έχει ελάχιστα παράγωγα σπιτάκι φτωχόσπιτο χαmicroόσπι-το σπιτίσιος σπιτονοικοκύρης σπιτονοικοκυρά σπιτόγατος σπιτόκοτα Θα φανταζόταν κανείς ότι από το αρχαίο ρήmicroα ειmicroί θα είχαmicroε στη νέα γλώσσα τόσα σύνθετα και παρά-γωγα Ειmicroί - είmicroαι Μετοχές ενεστώτος ων ούσα ον Πα-ράγωγα αυτών είναι Ουσία όντα ουσιαστικός ου-σιώδης επουσιώδης Παρά + ειmicroί - πάρειmicroι παρών παρούσα παρόν πα-ρόντα παρουσία παρουσιάζω παρουσιάζοmicroαι πα-ρουσιαστικό Από + ειmicroί - άπειmicroι απών απούσα απόν απουσία απουσιάζω απουσιολόγιο απουσιολόγος απόντα Συν + ειmicroί - σύνειmicroι συνουσία συνουσιάζοmicroαι Επιούσιος υπερούσιος περιούσιος περιουσία πε-microπτουσία εξουσία (εξ + ειmicroί) εξουσιάζω πληρεξούσι-ος αυτεξούσιος ανούσιος οmicroοούσιος Τα περισσότερα παράγωγα του laquoειmicroίraquo δηmicroιουργούνται από το θέmicroα laquoουσ-raquo της microετοχής Ενεστώτος του θηλυ-κού laquoούσαraquo Τα υπόλοιπα σχηmicroατίζονται από το θέmicroα laquoοντ-raquo της microετοχής του Ενεστώτος του αρσενικού και ουδέτερου laquoωνraquo laquoονraquo γενική όντος

Θ

Ντανιέλ Γιάκοτς

12 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

(συνέχεια από το τεύχος Νο 17)

Για microια πιο λεπτοmicroερειακή ανάλυση του χαρακτήρα του πολιτισmicroού και γενικά της τέχνης ιδιαίτερα στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία πρέπει να επι-στρέψουmicroε στην εξέταση της δοmicroής του προλεταριάτου της εποχής microας Το προλεταριάτο ακόmicroα από την αρχή της εmicroφάνισής του ξεχώριζε από τις προηγούmicroενες τάξεις των εργαζοmicroένων microε microια microεγαλύτερη επαγγελmicroατική ποικιλία Προλεταριάτο γενικά δεν υπάρχει υπάρ-χουν microόνο διάφορες επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου Το γεγονός αυτό εξηγεί εκείνη την ιδιοmicroορφία της ανάπτυξης όταν πολύ πιο εύκολα κάνει την εmicroφάνισή του στο προλεταριάτο η οmicroαδι-κή επαγγελmicroατική συνείδηση παρrsquo ότι η κοινή ταξι-κή Ο επαγγελmicroατικός διαχωρισmicroός του προλεταριά-του αποτελεί άmicroεση συνέπεια του επιπέδου και της δοmicroής της τεχνικής της ανάπτυξης των microέσων πα-ραγωγής Και καθώς στην εποχή microας συντελείται microια χωρίς προηγούmicroενο ανάπτυξη των microέσων παρα-γωγής microαζί microrsquo αυτό λαmicroβάνει θέση και η επαγγελ-microατική ανασύνταξη του προλεταριάτου Ταυτόχρο-να αυξάνεται ο αριθmicroός του καλλιεργηmicroένου διανο-ητικά προλεταριάτου αφού η σύγχρονη τεχνική απαιτεί όλο και περισσότερες γνώσεις Αυτή η δια-δικασία προκαλεί ορισmicroένες δυσκολίες και για τη microπουρζουαζία επειδή τώρα είναι κατά πολύ δυσκο-λότερο να εξουσιάζει και να διοικεί στον τοmicroέα της πολιτικής περισσότερο microορφωmicroένους εργαζόmicroενους και να τους microετατρέπει σε πειθήνιους microισθωτούς δούλους Η σύγχρονη όmicroως microπουρζουαζία προς το παρόν τα καταφέρνει καλά σε αυτόν τον τοmicroέα Και τώρα δε θα ήθελα να ασχοληθώ microε το σύνολο αυτών των προβληmicroάτων επειδή το να αναλύσει κανείς όλο αυτό το σύmicroπλεγmicroα δεν είναι στις δυνά-microεις και τις δυνατότητες ενός microόνο ανθρώπου Αυτά τα προβλήmicroατα αγγίζουν τον βασικό χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλισmicroού και για να microελετηθούν πρέπει να δηmicroιουργηθούν microεγάλες οmicroάδες θεωρητι-κών ndash microαρξιστών Αλλά το να προβεί σε διαπιστώ-σεις ως προς τη διαδικασία αυτή microπορεί κι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος αφού τα πάντα εκτυλίσσο-νται microπροστά στα microάτια του καθενός Η αγροτιά του χωριού ακόmicroα και στον σχετικά αναπτυγmicroένο καπιταλισmicroό αποτελούσε microια αρκε-τά σηmicroαντική οmicroοιογένεια σε επαγγελmicroατικό επί-πεδο Ο κάθε αγρότης σε συγγενικές φυσικές συν-

θήκες στο νοικοκυριό του εκτελούσε σχεδόν παρόmicroοια είδη εργασίας και κατείχε σχεδόν παρόmicroοιες γνώσεις στον χώρο της δικής του εργατικής δραστη-ριότητας Η κατανοmicroή εργασίας ήταν σχετικά microεγάλη ανάmicroεσα στα φύλα αυτό όmicroως δεν οδήγησε σε σηmicroαντική διαφορά στο χώρο των γνώσεων επειδή και τα ανδρικά και τα γυναικεία microέλη της οικογένειας είχαν πλήρη αντίληψη για το

είδος εργασίας του άλλου φύλου Απrsquo αυτό προκύ-πτει ότι στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του χω-ριού όλα τα microέλη της κοινωνίας microπορούσαν να συmicro-microετέχουν επί ίσοις όροις και η κατανοmicroή της καλλι-τεχνικής δραστηριότητας υπήρχε πρώτα απrsquo όλα α-νάmicroεσα στα δυο φύλα Μαζί microrsquo αυτό βέβαια η δια-φορά σε ταλέντο ανάmicroεσα στα microέλη του χωριού ή-ταν microεγάλη ξεχώριζαν οι περισσότερο ταλαντούχοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες οι παραmicroυθάδες οι χορευτές κοκ Αυτοί όmicroως δεν αποκόπηκαν από το υπόλοιπο microέρος του χωριού δεν microετατράπηκαν σε επαγγελmicroατίες Ουσιαστικά όλο το χωριό αποτε-λούσε ένα laquoκαλλιτεχνικό συγκρότηmicroαraquo και τα microεγα-λύτερα ταλέντα του χωριού σrsquo αυτό το συγκρότηmicroα εκτελούσε τους πιο σηmicroαντικούς ρόλους Παράλληλα microrsquo αυτό ακόmicroα στους microεσαιωνικούς χρόνους δρούσαν οι πλανόδιοι microίmicroοι και καλλιτέ-χνες που συmicromicroετείχαν στα παζάρια και τις εmicroπορο-πανήγυρες ενώ σε πολλές χώρες από καιρό τώρα έπαιζαν οmicroάδες τσιγγάνων οργανοπαικτών που δρούσαν όmicroως στο πλαίσιο της τοπικής δηmicroοτικής και λαϊκής τέχνης κι αποτελούσαν τρόπον τινά συmicroπλήρωmicroα προς αυτήν Από αυτές τις εmicroβρυώ-δεις microορφές δεν microπόρεσε τότε ακόmicroα να αναπτυχθεί microια δυνατή επαγγελmicroατική τέχνη Η δηmicroοτική καλ-λιτεχνική δηmicroιουργία του χωριού την εποχή του φε-ουδαρχισmicroού ακόmicroα και στο πρώιmicroο στάδιο του κα-πιταλισmicroού ήταν συνέπεια της δηmicroοτικής καλλιτε-χνικής αυτενέργειας και του ερασιτεχνισmicroού τόσο σε επίπεδο microορφής όσο και του περιεχοmicroένου αυτή διατρεχόταν από έναν προφανή αγροτικό ταξικό χα-ρακτήρα Από τον ερασιτεχνικό χαρακτήρα αυτής της τέχνης απόρρεε εκείνη η ιδιοmicroορφία ώστε και η υλική και η πνευmicroατική παραγωγή ήταν υπόθεση των ίδιων ανθρώπων της ίδιας κολεκτίβας ndash συνό-λου Ξέρουmicroε βέβαια ότι η microη δηmicroοτική η επίσηmicroη και λόγια εκκλησιαστική τέχνη έβαλε επίσης τη σφραγίδα της στη δηmicroοτική τέχνη microαζί όmicroως microrsquo αυ-

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς (Daniel Jakocs) καθ Κοινωνιολογίας και Φιλοσοφίας της Τέχνης

του Πανmicroίου της Βουδαπέστης microετάφραση καθ Γιάννης Μότσιος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 τό η εκκλησιαστική τέχνη ήταν αναγκασmicroένη να προσαρmicroόζεται στα γούστα και την κοσmicroοαντίληψη της αγροτιάς Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα microπο-ρούσε να ασκεί επίδραση στην πνευmicroατική ζωή των αγροτικών πληθυσmicroών Παρακάτω θα δούmicroε παρό-microοια φαινόmicroενα στην τέχνη του καπιταλισmicroού της ωριmicroότητας και της παρακmicroής Μαζί microε τη διεύρυνση της κατανοmicroής εργασίας και η πνευmicroατική παραγωγή έγινε υπόθεση των επαγ-γελmicroατικά microορφωmicroένων ανθρώπων Όπως δείξαmicroε παραπάνω το προλεταριάτο εmicroφανίστηκε ως σύ-στηmicroα διαφορετικών ως προς τη microόρφωση και τη δραστηριότητά τους επαγγελmicroατικών οmicroάδων Γιrsquo αυτό ακριβώς στην αρχή της διαδικασίας εmicroφα-νίστηκε microόνο η επαγγελmicroατική οmicroαδική συνείδηση και σε αντιστοιχία microrsquo αυτό - οι επαγγελmicroατικές ε-νώσεις Γιrsquo αυτό και σε όλες τις επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου ήταν φυσικό να ασχο-λούνται microε τα διάφορα είδη της πνευmicroατικής παρα-γωγής ειδικές επαγγελmicroατικές οmicroάδες Τις πολιτι-κές και τις θεωρητικές θεωρίες τις καλλιεργούσαν οι πολιτικοί οι φιλόσοφοι οι νοmicroικοί ενώ την τέ-χνη και τη λογοτεχνία οι ζωγράφοι οι συγγραφείς κοκ Εποmicroένως το ίδιο το προλεταριάτο στο σύ-νολό του δεν microπορούσε να διαmicroορφώνει τη δική του κοινωνική θεωρία τη δική του τέχνη τη δική του λογοτεχνία Όλα αυτά microπορούσαν να τα κάνουν για το προλεταριάτο οι επαγγελmicroατίες Και η πλειο-νότητα των επαγγελmicroατιών στα microέσα του 19ου αιώ-να εργαζόταν επί αmicroοιβή Και η εργασία επί αmicroοι-βή η εργασία microε συmicroβόλαια είναι ουσιαστικά microια κοmicroψή και συγκαλυmicromicroένη microορφή microισθού Εξαιτίας της ενασχόλησης επί αmicroοιβή στο τέλος της εργασί-ας ο συγγραφέας δεν έπαιρνε τον microισθό του σε microορφή ανταmicroοιβής αλλά το έργο του εmicroφανίστηκε στην αγορά βιβλίων ως εmicroπόρευmicroα Στην αρχή αυ-τής της διαδικασίας η υπόθεση αυτή είχε microεγάλα πλεονεκτήmicroατα και για τους πνευmicroατικά εργαζόmicroε-νους Εξαφανίστηκε ή microειώθηκε κατά πολύ η προ-σωπική εξάρτηση των εργαζοmicroένων της πνευmicroατι-κής εργασίας από τους microαικήνες Από την άλλη πλευρά ο εmicroπορευmicroατικός χαρακτήρας των προϊό-ντων της πνευmicroατικής παραγωγής οδήγησε στο γε-γονός ότι τα έργα των πνευmicroατικά εργαζοmicroένων α-ξιολογούνταν όχι microε την εσωτερική αξία τους αλλά σύmicroφωνα microε την ποσότητα του κέρδους που απέδι-δε το συγκεκριmicroένο βιβλίο κι οποιοδήποτε άλλο έρ-γο γενικά στον εκδότη Με τη σειρά του όmicroως το τελευταίο οδήγησε στην κατάσταση όταν οι εργαζό-microενοι της πνευmicroατικής ndash καλλιτεχνικής εργασίας ε-ξαναγκάστηκαν να προσαρmicroόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς δηλαδή στη ζήτηση των αγοραστών Τούτη η κατάσταση είχε microερικά αποτελέσmicroατα από τα οποία ξεχωρίζω microόνο δύο Πρώτο η τεράστια ε-ξουσία του κεφαλαίου του νόmicroου ζήτησης και πρό-

τασης πάνω στην εργασία της διανόησης και γιrsquo αυ-τό ακόmicroα και σε συνθήκες προσωπικής ανεξαρτησί-ας η ελευθερία της αποδεικνύεται πλαστή και υπο-θετική ∆εύτερο στην περιοχή της τέχνης και της λογοτεχνίας και σε κείνα τα έργα που προορίζονταν για τις πλατιές microάζες του πληθυσmicroού συmicroπεριλαmicro-βανοmicroένου και του προλεταριάτου και οι δηmicroιουρ-γικοί εργαζόmicroενοι και οι καπιταλιστές έπρεπε να παίρνουν υπόψη τους τη γνώmicroη και τα γούστα του λαού Στο microεταξύ microrsquo αυτά εξηγείται και το γεγονός ότι στα έργα που έχουν φτιαχτεί microέσα από τη microισθω-τή εργασία διείσδυαν και διεισδύουν κριτικές περι-πτώσεις microε παραλήπτη τον καπιταλισmicroό Από την άλλη πλευρά αυτές οι κριτικές περιπτώσεις έmicroειναν microόνο ξεχωριστές περιπτώσεις Το κεφάλαιο το ο-ποίο κυριαρχεί τόσο στη σφαίρα της πνευmicroατικής παραγωγής όσο και σε κείνη της υλικής παραγωγής δεν επιτρέπει τουλάχιστο σε microεγάλες ποσότητες την εmicroφάνιση παρόmicroοιων έργων τα οποία είτε έτσι είτε αλλιώς έχουν κριτική στάση απέναντι στις θε-microελιώδεις αρχές του καπιταλισmicroού ∆εν πρέπει να ξεχνούmicroε ούτε για microια στιγmicroή ότι η πλειονότητα των έργων πνευmicroατικής παραγωγής στον σύγχρονο καπι-ταλισmicroό φτιάχνονται από microισθωτούς εργαζόmicroενους ότι κι αυτοί οι άνθρωποι γράφουν για τα λεφτά κι όχι για την αλήθεια ή για την έκφραση των ιδανικών τους των πιστεύω τους Στην πλειονότητα των πε-ριπτώσεων ο αστικός πολιτισmicroός και η αστική τέ-χνη είναι δηmicroιουργήmicroατα των microισθωτών εργαζοmicroέ-νων Τα έργα αυτής της κουλτούρας διαδίδονται και πωλούνται microε τη βοήθεια της διαφήmicroισης το ίδιο ακριβώς όπως και στη σφαίρα της υλικής πα-ραγωγής Η διαδικασία διείσδυσης της διαφήmicroισης στην περιοχή της τέχνης καθώς και η ενδυνάmicroωση άλλων φαινοmicroένων που σχετίζονται microε την microετα-τροπή της τέχνης σε εmicroπόρευmicroα παίρνει την αρχή της στις δεκαετίες του rsquo30 και του rsquo40 του 19ου αιώνα στις λογοτεχνίες της Ευρώπης Ο Μπαλζάκ εξέφρασε microε γλαφυρότητα το πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας στο microυθιστόρηmicroά του Χαmicroένα όνει-ρα Η διάθεση κεφαλαίου ο εmicroπορευmicroατικός χαρα-κτήρας των έργων του πολιτισmicroού η διαφήmicroιση ε-ξασφαλίζουν την πλήρη κυριαρχία της microπουρζουα-ζίας πάνω στην πνευmicroατική ζωή των ανθρώπων Οι microισθωτοί δούλοι microετατρέπονταν σε πνευmicroατικούς δούλους Με ιδιαίτερη προτεραιότητα η microπουρζου-αζία προσπαθεί να υποδουλώσει πνευmicroατικά το δια-νοητικό προλεταριάτο Όλοι αυτοί οι παράγοντες αισθητά εmicroποδίζουν την microετατροπή του προλεταριά-του από τάξη αφrsquo εαυτή σε τάξη για τον εαυτό της Σηmicroαίνει άραγε αυτό ότι η υπόθεση απελευθέρω-σης της ανθρωπότητας δεν έχει προοπτική ότι η πλειονότητα των ανθρώπων έχει microετατραπεί τελειω-τικά σε δούλους που δεν microπορούν να σκέπτονται και να δρουν ανεξάρτητα ενώ οι ξεχωριστοί δια-

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 7 λώνει την επιθυmicroία του να φύγει από την πρωτεύου-σα και να επιστρέψει στο γενέθλιο τόπο Κι αυτό microε τον καιρό του γίνεται έmicromicroονη ιδέα και πανίσχυρη θέληση Συνεχίζω microrsquo αυτό το δεύτερο σηmicroείο Στη δεύτερη κιόλας ποιητική συλλογή microε τον τίτλο laquoΜεταλλαγή στο απροσδόκητοraquo (1982) διαβά-ζουmicroε το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή κι απέραντηraquo όπου ο Ηλίας Κεφάλας microας δίνει και τις δύο δια-στάσεις κατά την ποιητική microαρτυρία και κατα-γραφή τους Ως προς την αναδηmicroιουργία της φυ-σιογεωγραφικής και ιστορικής microορφής τού τόπου του ο ποιητής κάνει σχεδόν τη δουλειά τού ζω-γράφου παρατηρεί στοχάζεται και ζωγραφίζει όχι microε την πρόθεση τής φωτογραφικής αποτύπω-σης αλλά της καλλιτεχνικής αναδηmicroιουργίας ldquoε-ντυπώσεων και αντιδράσεωνrdquo Χωρίς τις συγκε-κριmicroένες παραστάσεις του τόπου του που προήλθαν από προσωπικές εmicroπειρίες το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία microικρή και απέραντηraquo είτε θα ήταν αδύνατο να γραφτεί είτε η απεικόνιση θα έπαιρνε εντελώς δια-φορετικούς δρόmicroους Θα ήθελα όmicroως να προτείνω τη microερική ανασύσταση της πορείας του προς την ε-πιστροφή στα πάτρια εδάφη που δεν ήταν απλή αλ-λά σύνθετη βασανιστική και χρονοβόρα

Θεσσαλία microικρή - microικρή Θεσσαλία απέραντη

Ξανθή και ηλιοκαmicromicroένη Με τον παφλασmicroό της δικής σου θάλασσας

που microε καλεί Με την αγρυπνία των δικών σου αρχαίων θεών

που microε φωνάζουν πίσω helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Εκεί που τα παράξενα όνειρα έπαιρναν φωτιά κάτω από το πελώριο φεγγάρι των βάλτων helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Θεσσαλία microικρή - microικρή microια χούφτα λάσπη Μια χούφτα πίκρες

Γη της φωτιάς και του νερού Πατρίδα microου Θεσσαλία απέραντη

έρχοmicroαι πάλι πίσω

αντάζοmicroαι να έγινε κατανοητό ότι η οποια-δήποτε περιγραφή από τις δυο που ονοmicroά-

σαmicroε εmicroπεριέχει αυτόmicroατα και υποχρεωτικά στοι-χεία και της άλλης ενώ δείχνουν το πρόσωπό τους κι άλλες λιγότερες ή περισσότερες απροσδιόριστες στη γλώσσα των αριθmicroών Να και στίχοι από το ποίηmicroα laquoΗ κάθοδος των Θεσσαλώνraquo από τη συλ-λογή laquoΣκοτεινός microαγνήτηςraquo (1989)

Μαύρα πουλιά σκεπάζουν σιωπηλά τον ουρανό οι Θεσσαλοί microεταναστεύουν ξαφνικά προς νότο

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φτάνουν στις πόλεις που επαγγέλλονται πολλά

θαmicroπώνουν microπρος στα φωτισmicroένα microαγαζιά helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Γίνονται αδέξιοι microάστοροι και βιαστικοί οικοδόmicroοι κτίζουν ντουβάρια που στραβώνουν άσχηmicroα

σαν έρηmicroα χωράφια κακοφυτρωmicroένα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Κι εκεί που λεν για τα σπαρτά και τα παλιά πετούmicroενα αναλαmicroβάνονται ξανά ψηλά στους ουρανούς

αφήνουν πίσω τις microεγάλες πόλεις microε τις λεωφόρους ωραίοι και άχραντοι ανέρχονται οι Θεσσαλοί

στον δρόmicroο της επιστροφής προς τις πλατιές πεδιάδες

Θαρρώ πως δεν θα δυσκολευτούmicroε καθόλου να αναγνωρίσουmicroε στους παραπάνω στίχους τη σχε-δόν αντανακλαστική αναπαράσταση εκείνου του εmicroφυλιακού και microετεmicroφυλιακού microεταναστευτικού κύmicroατος που σάρωσε και ερήmicroωσε την ύπαιθρο microετατρέποντάς την σε οικισmicroούς γερόντων αφού οδήγησε τεράστια πλήθη προς τις πόλεις στο εσω-τερικό και το εξωτερικό της χώρας microας - πάmicroφθη-νη εργατική δύναmicroη για τον δικό microας και τον ξένο καπιταλισmicroό Και microοιάζει σα να microη βολεύεται ο ποι-ητής ή να microην αρκείται microε απεικονίσεις των Θεσσα-λών γενικά επιστρέφοντας συχνά - πυκνά στο προ-σωπικό δράmicroα του Τρία χρόνια πριν έγραφε το ποί-ηmicroα laquoΣτο δάσοςraquo από τη συλλογή laquoΤα φύλλα του νερούraquo (1986) που το παρουσιάζω ολόκληρο

Πρέπει να γυρίσω στο δάσος microε τα αρχαία βελάσmicroατα

Εκεί που κατοικεί ο κότσυφας microε τη σοφή αρκούδα

Μέσα στον θαmicroπό καθρέφτη τού πυριτόλιθου να δω το πολλαπλά κατεστραmicromicroένο

πρόσωπό microου

∆εν έχω πρόσωπο microονάχα microνήmicroη γκρεmicroισmicroένη σε βάραθρα Όmicroως

στο δάσος microε τα κατοικίδια του θεού θα ανακτήσω και πάλι την παλιά microου αίγλη

ο 1992 γράφει δυο ποιήmicroατα που αργότερα τα συmicroπεριλαmicroβάνει στη συλλογή laquoΛόγος και

αβεβαιότηταraquo (1997) Τρεις καταληκτικοί στίχοι από το ποίηmicroα laquoΨιχάλαraquo

Να φύγω θέλω microε τον microονόκερο της χαραυγής Με δυο ζευγάρια microυθικές οπλές να σηmicroαδέψω

τrsquo αστραφτερά λιβάδια

Κι από το ποίηmicroα laquoΘεσσαλία γη microουσκεmicroένηraquo προ-τείνω τους τελευταίους 6 στίχους

Θα πάρω τα microάτια microου microια microέρα και θα γυρίσω νrsquo απλωθώ

microέσα στον λιγοθυmicroισmicroένο κάmicroπο να διαλυθώ microέσα στο προαιώνιο σούρουπο

εκεί που microένουν πάντοτε ανοιχτές

Φ Τ

8 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

οι πύλες τής αιώνιας θλίψης

Το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo γραmicromicroένο στο χωριό του ποιητή microε ηmicroεροmicroηνία 11 - 12 6 - 1998 από τη συλλογή laquoΤα microνήστρα της Αβύσσουraquo (2003) ξε-χωρίζω και πάλι τους τελευταίους στίχους όπου ο ποιητής συνοmicroιλεί microε το ποτάmicroι της πατρίδας του και της ιστορίας - microυθικής και ιστορικής περιόδου Θεσσαλίας και Ελλάδας

Κι εγώ να ΄ρθω microέσα στα microουχλιασmicroένα γένια σου σα βρέφος που γέρασε πρόωρα χωρίς να χορτάσει το

κλάmicroα του και σrsquo όλο το ποτισmicroένο microε ιώδιο στέρνο σου

να γίνω ατmicroός των εκβολών και άρτυmicroα κρυσταλλικό του αλατιού σου

ο ποίηmicroα laquoΑκινησίαraquo που το έγραψε επίσης στο χωριό του ο Κεφάλας δεν θα το σχολιά-

σω εmicroπιστευόmicroενος στην κατανόηση και ερmicroηνεία του ακροατή - αναγνώστη που το εντάσσω κι αυτό στους ειδικούς προβληmicroατισmicroούς microου κατά την πα-ρουσίαση του γενικού όσο και συγκεκριmicroένου θέ-microατος της σηmicroερινής οmicroιλίας microου

Ήτανε σούρουπο κι όλο έλεγα να φύγω

Μέσα στη microνήmicroη microου microια λίmicroνη γυάλιζε ακίνητη κρυσταλλωmicroένη Πίσω της έφεγγαν κυδωνιές

microrsquo όλα τα χρόνια microου αναmicromicroένες Στοίβαζα τrsquo άνθη τους ο έρηmicroος και πέρα το νερό ποτάmicroι ρέκαζε microrsquo όλα τα κλάmicroατα

της πέστροφας στην ξέρα του

Τότε σηκώθηκε και από τότε σηκωmicroένο πάντα βλέπω ένα σπίτι να περνάει στον ορίζοντα Πετάει το παλιό σπιτάκι microου microε τα καλάθια του απλωmicroένα

και τα τρύπια ρούχα

Που βρέθηκε πως σώθηκε και microrsquo όλα τα συmicroπράγκαλα ανεmicroίζει

Που πάει εγκαταλείποντας όλους τους εγκαταλειmicroέ-νους

∆ιψάει και που θα βρει νερό Πεινάει και που θα βρει

σταράκι για τrsquo αmicroπάρια του Με τrsquo αδειανό κελάρι τρέmicroει στον ορίζοντα

Χώmicroατα πέτρες σαπισmicroένα ξύλα πέφτουν στο κεφάλι microου

Σκόνη από κεραmicroίδια Φωνές που έmicroειναν

αρόmicroοια λόγια αλλά και στίχους σαν και κείνους από το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo microπορεί να

συνθέσει ο άνθρωπος που διατήρησε σταθερή και ατόφια την παιδική αmicroεσότητα της παρατήρησης microε όλη τη ζεστασιά των αισθήσεων και τον πειθαρχη-microένο υπολογισmicroό του στοχασmicroού Και τα δύο microετα-τρέπονται σε ποιητικές εικόνες σε συmicroβολισmicroούς

σπάνιας περιεκτικότητας και αισθητικής οmicroορφιάς Το πανέmicroορφο microωσαϊκό των πολλών σχηmicroάτων των χρωmicroάτων microε τις διαφορετικές γραmicromicroές του ποταmicroού και της ποιητικής ευφορίας Η φαντασία κράτησε και θέτει σε ποιητική λειτουργία τις πολλές και ολο-ζώντανες microνήmicroες όλων των ως σήmicroερα ηλικιών που έζησε ο Ηλίας Κεφάλας τις εmicroπειρίες από την ασυ-νήθιστη θέλω να πω την ποιητική ζωή

Νίκος Γρηγοριάδης

Συχνά ρωτούν (ιδιαίτερα microαθητές και φοι-τητές) τί χρειάζεται για να γίνει κανείς συγγραφέας - πεζογράφος ή ποιητής Προσωπικά θα απαντούσα έτσι απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο άνθρωπος αυτός να έχει περάσει στη ζωή του από 40 κύmicroατα Και να microείνει ζωντανός και έτοιmicroος για καινούριες περιπέτειες χωρίς να ξέρει από πριν που θα τον βγάλουν Πρέπει να τον έχει ψήσει καλά η ζωή Και παραπέρα να έχει κρατήσει σταθερά στη microνήmicroη του όσο γίνεται περισσότερες και κατάλ-ληλες για τη συγγραφή βιβλίων εικόνες της ζωής Ε χρειάζεται βέβαια και ταλέντο Για να microπορέ-σει να αναδηmicroιουργήσει σε τέχνη τις περιπέτειες τα δράmicroατα και τις τραγωδίες τις χαρές τις λύπες και τις ελπίδες της ζωής και να τις περάσει στις σελίδες των διηγηmicroάτων των microυθιστορηmicroάτων των ποιητικών συλλογών Είναι ο άνθρωπος που καλλιεργεί σε καθηmicroερινή βάση το ταλέντο του Αυτός όχι θα γίνει αλλά είναι συγγραφέας Πιο κοντά στο θέmicroα microας ο Ποντιακός Ελληνισmicroός πέ-ρασε από φουσκοθαλασσιές και φουρτουνες microονα-δικές Όταν κανείς δεν φανταζόταν ότι οι άνθρω-ποι αυτοί θα microπορούσαν απλώς και microόνο να κρα-τηθούν στη ζωή Αλλά ότι θα microεγαλουργούσαν κιόλας αυτό βρισκόταν microόνο στον χώρο της αρ-ρωστηmicroένης φαντασίας Και να που η ζωή είναι πιο πλούσια κι από την πιο πλούσια φαντασία Από ζωή του χτες microετατρέπεται σε Νέα σε ζωή του Σήmicroερα Εκείνοι που κατόρθωσαν να microετατρέ-ψουν την τρικυmicroισmicroένη ιστορία των Ποντίων σε ζώσα microνήmicroη και τη microνήmicroη σε καλλιτεχνικό έργο είναι οι συγγραφείς αυτού του εκλεκτού κοmicromicroα-τιού του Ελληνισmicroού Ανάmicroεσα σrsquo αυτούς είναι και ο ποιητής Νίκος Γρηγοριάδης ∆ιαβάζω τους πρώ-τους τρεις στίχους από το ποίηmicroα laquoΝόστοςraquo

Κι έστησα το κονάκι σου του Πόντου στην κορυφή Κιλκίς

Και σrsquo έκλεισα microέσα όπως σε παλάτι microνήmicroηςhellip

υτά γράφει ο ποιητής που γεννήθηκε στην Ελλάδα στο Κιλκίς Οι αφηγήσεις γονιών

παππούδων και χωριανών έγιναν κατά ουσιαστικό τρόπο microνήmicroες σάmicroπως από προσωπικές εmicroπειρίες γιrsquo αυτό και συνεχίζει στο ποίηmicroα laquoΗ νέα ζωήraquo

Επειδή και το φεγγαρόφωτο

Τ

Π Α

Ο ποιητής Μιχάλης Γκάνας

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 9

σήκωνε σε σκοτεινά κύmicroατα τό `να σπίτι και τrsquo ακουmicroπούσε απαλά πάνω στο άλλο

ξανά και ξανά ωσότου όλο το χωριό γέmicroιζε Μαύρη Θάλασσα

microε τα δελφίνια να γλιστρούν δοξαριές στις χορδές της λύρας Και να προβάλουν τότε

ένας - ένας στη σειρά οι γλεντοκόποι και ν΄ ανεβαίνουν

microε τους ατmicroούς της νοσταλγίας τους στον ουρανόhellip

νας κόσmicroος βασανισmicroένος κυνηγηmicroένος από τις πανάρχαιες πατρικές εστίες του

κουτσουρεmicroένος και microατωmicroένος ξαναζωντανεύει στην ποίηση του Γρηγοριάδη και παραmicroένει έτσι ζωντανός ακmicroαίος και microαχόmicroενος για τα δίκαια της ιστορίας και της microοίρας του Ο συmicroβολισmicroός παίρνει τα συγκεκριmicroένα συmicroβάντα και τα δίνει διαχρονική αξία και ύπαρξη

Αυτά τα πρόσωπα των πεθαmicroένων δεν τrsquo αναγνωρίζω πια Και δεν είναι η κακοποίηση τα βγαλmicroένα microάτια

τα κοmicromicroένα αυτιά

Άγιε ∆ηmicroήτρη microου κι Αϊ - Γιώργη microε το τουφέκι και τα φυσεκλίκια

microε τα θεριά σκοτωmicroένα στα πόδια σας όσο κι αν πασχίζουν να σας microεταβάλουν σε ληστές εmicroείς θα ερχόmicroαστε κρυφά

να προσκυνούmicroε

Θα θυmicroόσαστε βέβαια όταν στην αρχή της ανακοί-νωσης στα φυσιογνωmicroικά στοιχεία της γενέτειρας γης στο έργο ποιητών microας συmicroπεριλάmicroβανα και την ιστορία προσωπική και οmicroαδική κάθε ατόmicroου και τόπου Γιατί ας πούmicroε οι ποιητές τής ηθογραφίας περιορίζονταν - κυρίως - στην καλλιτεχνική αναπα-ράσταση της φύσης γεωργικών και βουκολικών σκηνών του χωριού και της στάνης για να θυmicroη-θούmicroε τον Κρυστάλλη Η πολιτική κοινωνική και εθνική ιστορία microε τους ειδικούς και σε βάθος ειπω-microένους προβληmicroατισmicroούς της είναι έργο κατοπινών γενιών στην ελληνική αλλά και στην παγκόσmicroια ιστορία Ο Νίκος Γρηγοριάδης την παρακολουθεί και την πραγmicroατεύεται στους στίχους του βήmicroα προς βήmicroα Έτσι στο ποίηmicroα laquoΥπεύθυνη δήλωσηraquo ση-microειώνει για microια συγκεκριmicroένη φάση τής πορείας του Ελληνισmicroού

Όχι δεν είmicroαι του Θεοδώρου είmicroαι απλώς Γρηγοριάδης

υποψήφιος τής Στρατιωτικής Ιατρικής

Ο Θεόδωρος πέθανε εδώ και τρεις microήνες Ότι γνωρίζω απrsquo αυτόν είναι τα κρυοπαγήmicroατα

από τα άθλα του στην Αλβανία

το αυστηρό του ήθος και τα παράσηmicroα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Σβήστε τον κι εσείς αν σας ενοχλεί αν δε χωράει στο πιστοποιητικό

της Νοmicroιmicroοφροσύνης

Η ειρωνεία διατρέχει όλους τους στίχους και πα-ραmicroένει καυστική Στις στροφές τού ποιήmicroατος laquoΤα τραγούδιαraquo παρελαύνουν άλλες ιστορικές microνήmicroες των νεότερων Ελλήνων από τα χρόνια της microετααλβανικής εποποιίας Εδώ όmicroως αναδει-κνύεται σε όλο το microεγαλείο του το ζήτηmicroα της ζωής νεκρών ή εποχών που πέρασαν αλλά που συνεχίζουν να ζουν στη συνείδηση των ζώντων εν microέρει κάπως διαφορετικά και το πιθανότερο πιο έντονα

Πως γίνεται κι ακούω τα τραγούδια εκείνοι έχουνε πεθάνει κι έχουν θαφτεί

microε τrsquo άρmicroατά τους στα βουνά

Ο νέος που microιλούσε απrsquo το microπαλκόνι αποmicroακρύνεται microε microεγάλες κινήσεις

microέσα στη νύχτα φορτωmicroένος άρmicroατα Οι άλλοι κρύβονται και κοιτάζουν microέσα από κρυψώνες κι υπόγεια παράθυρα

Όσοι πιάστηκαν έχουν microια microνήmicroη σαν ατζέντα ηmicroερολογίου

Ακόmicroη και οι ποιητές έχουνε χάσει πια την ακοή τους

αρρώ πως ο ορισmicroός που έδωσε για τον εαυ-τό του ο Κωνσταντίνος Καβάφης λέγοντας

ότι είναι ιστορικός ποιητής ισχύει πλήρως και για τον Γρηγοριάδη Με την πλατιά σηmicroασία του όρου microε το βάθος και τη διάρκεια της ιστορικής αλήθειας που εξισώνεται microε τη ζωή του τόπου και των αν-θρώπων του Με αυτή την καθαρά δική του ιδιότητα και ιδιαιτερότητα οι στίχοι του Νίκου Γρηγοριάδη λειτουργούν microε όλα τα δικαιώmicroατά τους στη σηmicroε-ρινή ανακοίνωση καταλαmicroβάνοντας την τιmicroητική θέση που τους αρmicroόζει

Μιχάλης Γκανάς Θέλω να υπογραmicromicroίσω κάτι η σειρά εξέτασης και παρουσίασης των σηmicroερινών ποιητών δεν έχει αξιολογικό χαρακτήρα Επιλέγονται microέσα από πολλούς οmicroότεχνούς τους και ο καθένας τους προσθέτει κάτι το καθαρά δικό του κι ανεπανάληπτο στο laquoπαζλraquo της σηmicroερινής θεmicroατικής ενότητας Η θέση του καθενός είναι και

επιβεβληmicroένη και αναντικατάστατη Όχι πως εξα-

Έ

Θ

10 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ντλούmicroε το θέmicroα αλλά microόνο microια εικόνα του παρου-σιάζουmicroε Όπως οι άλλοι έτσι κι ο Γκανάς ξεχωρί-ζει ως προς τον τρόπο προσωπικής συmicromicroετοχής στα πεπραγmicroένα των στίχων του εξιστορεί κρατώντας κάποια απόσταση απrsquo όπου πολύ συχνά εξαφανί-ζεται η αmicroεσότητα τής αφήγησης και είναι σα να microιλάει για καταστάσεις δεύτερων ακόmicroα και τρί-των στην ποίησή του Αφήνει κατά κάποιον τρό-πο το υλικό του να κρυώσει ή να microπαγιατέψει microετά το παίρνει στα χέρια του και το πλάθει σε τέχνη του λόγου Και χωρίς να αρνείται πλήρως το πρώτο ενικό Χωρίς φτερά microονάχα microε τα χέρια microου ανεβαίνω

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φυσάω τον καπνό microου ίσια στα microάτια τrsquo ουρανού

Καmicromicroένη σοδειά τα χρόνια που έζησα

Καmicroιά φορά microε έναν - δυο στίχους θίγει προβλήmicroατα σοβαρά όπως είναι η κατάσταση της προσφυγιάς microε την αmicroηχανία των λυρικών προσώπων που βρέθηκαν

ξεριζωmicroένα

Τί γυρεύεις εδώ ψυχή τραυλή microακριά απrsquo τα βοσκοτόπια της πατρίδας

ερίπου κατά τον ίδιο τρόπο αντιmicroετώπιζαν και οι λυρικοί ήρωες του Ηλία Κεφάλα πα-

ρόmicroοιες καταστάσεις Κοινό το πρόβληmicroα η εγκα-τάλειψη της υπαίθρου Και οι κοντόφθαλmicroοι πολι-τικοί microας ούτε το πήραν χαmicroπάρι ότι παραβίαζαν την πληθυσmicroιακή ισορροπία ανάmicroεσα στο χωριό και στην πόλη υποθηκεύοντας το microέλλον της χώ-ρας Κερδισmicroένος microόνο ο αχόρταγος ο άπληστος καπιταλισmicroός έβγαινε από την πανεθνική τραγωδία την ανίατη ψυχική αρρώστια των επόmicroενων γε-νεών Τα χέρια των αγροτών ήταν πάmicroφθηνα για microικρούς και microεγάλους επιχειρηmicroατίες Εύκολο και άφθονο το κέρδος Το χωριό όmicroως πέθαινε ή πιο σωστά πέθανε Πάνω στην καταστροφή του λέει ο καπιταλισmicroός εγώ θα χτίσω παλάτια Η καταστρο-φή ήταν διπλή καταστροφή του παραδοσιακού χωριού και αφαίmicroαξη της Ελλάδας Να microην ήταν άραγε κι αυτό στα προνοητικά (για τους απάτριδες καπιταλιστές) σχέδιά τους Η εσωτερική προσφυ-γιά λιγότερο το κακό Η οmicroαδική όmicroως φυγή ldquoστα πολλά εξωτερικάrdquo microετέτρεπε αυτόmicroατα την Ελλάδα πιο microικρή κοmicromicroένη στα microέτρα του ακίνδυνου για τους άλλους Κι όλοι γνωρίζουmicroε πολύ καλά ποιοι ακριβώς φεύγουν σε παρόmicroοιες περιπτώσεις Αυτή κατrsquo εmicroέ η ουσιαστική πλευρά της υπόθεσης microε τον καταmicroερισmicroό ευθυνών γιrsquo αυτή την τραγωδία και το έγκληmicroα απέναντι στην κοινωνία και το έθνος δεν απασχόλησε - σχεδόν - καθόλου τους περισσό-τερους ποιητές microας Περιορίστηκαν στην απλή κα-ταγραφή ποιητική βέβαια της κατάστασης και δεν τόλmicroησαν ή δεν microπόρεσαν να προχωρήσουν

στην αποκάλυψη των αιτιών ∆εν λέω για αναλύ-σεις κοινωνικού χαρακτήρα microε microέσα και τρόπους κοινωνιολογικούς Θα περίmicroενε όmicroως κανείς κά-ποιες νύξεις και ανοίγmicroατα ποιητικής υφής για να microπορέσει να κάνει τις δικές του επιλογές και προε-κτάσεις ο αναγνώστης Είναι όχι microόνο στις δυνατό-τητες της τέχνης αλλά και στις υποχρεώσεις της απέναντι στο κοινό της που ανυποmicroονεί να ανεβεί έστω και ένα σκαλί πιο ψηλά microαζί microε την αισθητική συγκίνηση ∆υνατοί πολύ δυνατοί οι στίχοι τού ποιήmicroατος laquoΤο σκυλίraquo που το αρχίζω microε τους εφτά τελευταίους στίχους τού αmicroέσως προηγούmicroενου ποιητικού κειmicroέ-νου

Ούτε αλαφρύ το χώmicroα ούτε βαρύ Η microάνα θά rsquoρθει να microας βρει την άλλη microέρα θα πάρει το λεωφορείο

microαύρο αρνί στο microνήmicroα σου θα βόσκει κλειστό το σπίτι για καιρό

τα δυο σκυλιά θα τα ταΐζουν οι γειτόνοι Ξένο ψωmicroί θα τρώνε τα σκυλιά microας

Και τώρα το ποίηmicroα laquoΤο σκυλίraquo

Τό lsquoνα σκυλί το σκότωσαν τrsquo άλλο το πήραν οι γειτόνοι

Βγαίνει τις νύχτες και κοιτάει το φεγγάρι microυρίζει στις microολόχες που τού `ριχνες ψωmicroί Ύστερα βρίσκει τον τορό κι έρχεται microε microουσούδα

όλο δροσιές στο microνήmicroα σου

Κάθεται στα πισινά κι ακούει Τrsquo άλλο σκυλί που αλυχτάει κάποιο διαβάτη

Η εικόνα τής ερήmicroωσης τού χωριού και πιστή αλλά ταυτόχρονα και δυνατή είναι Συγκινούν microε τον σχεδόν ωmicroό ρεαλισmicroό τους οι στίχοι Την ίδια στιγmicroή microε κάποιες σηmicroαντικές και πολύσηmicroες αποκαλύψεις ο Μιχάλης Γκανάς microπάζει τον ανα-γνώστη του στον σκοτεινό microα απόλυτα κατανοητό για τους γνώστες κόσmicroο της παράδοσης

Γύρισα για να δω κανένας

Μόνο στην άκρη το νερό θολό σηmicroάδια από θεόρατες πατούσες κι οι πέτρες γύρω του βρεγmicroένες

Πρόλαβα κι έκλεισα τrsquo αφτιά την ώρα πού `σκαγε το γέλιο του

ε ενότητα που είναι αφιερωmicroένη στον Κώ-στα Κρυστάλλη ο διάλογος microε την παράδο-

ση γίνεται πιο πυκνός σε εικόνες και συmicroβολισmicroούς που microπορούν να έχουν περισσότερες από microια σηmicroα-σίες και προορισmicroούς

Π

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 11 laquoΑκούγονται κουδούνια και βελάσmicroαταraquo laquoΜε τον σταυρό στο στήθος το λάδι στην ποδιά για τα καντή-λια των νεκρών Μαύρο αρνί βελάζει ανάmicroεσα στους θάmicroνους Φαίνεται χάνεται και πιάνεις τα πατερη-microάraquo

Όπως ο Χρήστος Μπράβος έτσι κι ο Μιχάλης Γκανάς συχνά - πυκνά προσφεύγουν στον διάλο-γο microε τα microοιρολόγια του τόπου microας το πιο πονε-microένο και τολmicroώ να υποστηρίξω το πιο καλλιεργηmicroένο για τούτο και το πιο ποιητικό microέρος των δηmicroοτι-κών τραγουδιών microας που τόσο φρόντισαν οι σο-φές και ταλαντούχες γυναίκες microας

Σrsquo ένα ξωκλήσι θα καώ λιώνοντας λιγοστό σκοτάδι προτού microε σβήσουνε

τα λαδωmicroένα χέρια του νεωκόρου Έτσι την πνίγουν τη φλόγα microάνα

όχι φυσώντας microην πάρουν οι ψυχές φωτιά

και λαmicroπαδιάσει ο κάτω κόσmicroος

έλω να κλείσω τη σηmicroερινή ανακοίνωσή microου microε στίχους του Μιχάλη Γκανά που microε καθα-

ρά δικό τους τρόπο αναφέρονται άmicroεσα αλλά τις περισσότερες φορές έmicromicroεσα στο θέmicroα της σηmicroερι-νής οmicroιλίας microου και να τονίσω πόσο πολλά και ου-σιαστικά microπορεί να πει ο ποιητής microέσα από τρεις σύντοmicroους στίχους του ποιήmicroατος microε τον καλά ζυγι-σmicroένο τίτλο και την τόσο επιτυχηmicroένη εννοιολογική φόρτιση

Εθνική Οδός

Από δω έφυγε η microισή πατρίδα για τα ξένα

Να και το ldquoόφελοςrdquo microε τα τόσο πικρόχολα σχόλια και τις υπονοούmicroενες εννοιολογικές προεκτάσεις

Αυτοί που έφυγαν σε δυο σε τρία καλοκαίρια θα γυρίσουν βαλίτσες

τρανζίστορ microαγνητόφωνα αφοπλισmicroένα κλαρίνα

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας

του Νίκου Μπαζιάνα

(συνέχεια από τη σελίδα 3)

σmicroός φώτιση φώτα Φώτης Φωτεινή διαφωτίζω διαφώτιση διαφωτιστής διαφωτισmicroός φωτεινός φωτεινότητα φωταγωγός φώσφορος φωσφορίζω φωταψία ξέφωτο φωτοχυσία φωτόσφαιρα φωτο-σβέστης φωτοβολίδα φωτογένεια φωτοφοβία φω-τοτυπία φωτοαντίγραφο φωτοδότης φωτόνιο (όρος της Φυσικής) φωτοπηξία φωτογραφία φωτοστέ-φανο φωτοσύνθεση φωτοσκίαση λυκόφως

Οίκος - Οικία - Σπίτι

Κατοικώ κάτοικος κατοικία microονοκατοικία πολυκατοικί-α αγροικία συνοικία συνοικισmicroός συνοικιακός παροικί-α πάροικος αποικία αποικιοκρατία αποικιοκράτης αποι-κισmicroός εποικισmicroός microέτοικος περίοικος συγκάτοικος συ-γκατοικώ συγκατοίκηση οικιστής οικουmicroένη κατοικη-microένος ακατοίκητος κατοικήσιmicroος νοικοκύρης νοικοκυ-ρά νοικοκυριό οικοδεσπότης οικοδέσποινα οικιακός οι-κείος ανοίκειος οικογένεια οικογενειάρχης οικογενεια-κός οικότροφος οικοτροφείο ένοικος ενοίκιο ενοικιάζω ενοικιαστής ενοικιοστάσιο οικόπεδο οικοπεδούχος οι-κοπεδοφάγος οικοδοmicroή οικοδόmicroος οικοδοmicroικός οικοδο-microήσιmicroος ανοικοδόmicroηση οικονοmicroία οικονοmicroικός οικονό-microος ανοικονόmicroητος διοικώ διοίκηση διοικητής διοικη-τήριο οικολογία οικολόγος οικοσύστηmicroα οικόσηmicroο οι-κουρώ οικόσιτα κατοικίδια Η λέξη σπίτι πιο οικεία καθηmicroερινής χρήσης έχει ελάχιστα παράγωγα σπιτάκι φτωχόσπιτο χαmicroόσπι-το σπιτίσιος σπιτονοικοκύρης σπιτονοικοκυρά σπιτόγατος σπιτόκοτα Θα φανταζόταν κανείς ότι από το αρχαίο ρήmicroα ειmicroί θα είχαmicroε στη νέα γλώσσα τόσα σύνθετα και παρά-γωγα Ειmicroί - είmicroαι Μετοχές ενεστώτος ων ούσα ον Πα-ράγωγα αυτών είναι Ουσία όντα ουσιαστικός ου-σιώδης επουσιώδης Παρά + ειmicroί - πάρειmicroι παρών παρούσα παρόν πα-ρόντα παρουσία παρουσιάζω παρουσιάζοmicroαι πα-ρουσιαστικό Από + ειmicroί - άπειmicroι απών απούσα απόν απουσία απουσιάζω απουσιολόγιο απουσιολόγος απόντα Συν + ειmicroί - σύνειmicroι συνουσία συνουσιάζοmicroαι Επιούσιος υπερούσιος περιούσιος περιουσία πε-microπτουσία εξουσία (εξ + ειmicroί) εξουσιάζω πληρεξούσι-ος αυτεξούσιος ανούσιος οmicroοούσιος Τα περισσότερα παράγωγα του laquoειmicroίraquo δηmicroιουργούνται από το θέmicroα laquoουσ-raquo της microετοχής Ενεστώτος του θηλυ-κού laquoούσαraquo Τα υπόλοιπα σχηmicroατίζονται από το θέmicroα laquoοντ-raquo της microετοχής του Ενεστώτος του αρσενικού και ουδέτερου laquoωνraquo laquoονraquo γενική όντος

Θ

Ντανιέλ Γιάκοτς

12 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

(συνέχεια από το τεύχος Νο 17)

Για microια πιο λεπτοmicroερειακή ανάλυση του χαρακτήρα του πολιτισmicroού και γενικά της τέχνης ιδιαίτερα στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία πρέπει να επι-στρέψουmicroε στην εξέταση της δοmicroής του προλεταριάτου της εποχής microας Το προλεταριάτο ακόmicroα από την αρχή της εmicroφάνισής του ξεχώριζε από τις προηγούmicroενες τάξεις των εργαζοmicroένων microε microια microεγαλύτερη επαγγελmicroατική ποικιλία Προλεταριάτο γενικά δεν υπάρχει υπάρ-χουν microόνο διάφορες επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου Το γεγονός αυτό εξηγεί εκείνη την ιδιοmicroορφία της ανάπτυξης όταν πολύ πιο εύκολα κάνει την εmicroφάνισή του στο προλεταριάτο η οmicroαδι-κή επαγγελmicroατική συνείδηση παρrsquo ότι η κοινή ταξι-κή Ο επαγγελmicroατικός διαχωρισmicroός του προλεταριά-του αποτελεί άmicroεση συνέπεια του επιπέδου και της δοmicroής της τεχνικής της ανάπτυξης των microέσων πα-ραγωγής Και καθώς στην εποχή microας συντελείται microια χωρίς προηγούmicroενο ανάπτυξη των microέσων παρα-γωγής microαζί microrsquo αυτό λαmicroβάνει θέση και η επαγγελ-microατική ανασύνταξη του προλεταριάτου Ταυτόχρο-να αυξάνεται ο αριθmicroός του καλλιεργηmicroένου διανο-ητικά προλεταριάτου αφού η σύγχρονη τεχνική απαιτεί όλο και περισσότερες γνώσεις Αυτή η δια-δικασία προκαλεί ορισmicroένες δυσκολίες και για τη microπουρζουαζία επειδή τώρα είναι κατά πολύ δυσκο-λότερο να εξουσιάζει και να διοικεί στον τοmicroέα της πολιτικής περισσότερο microορφωmicroένους εργαζόmicroενους και να τους microετατρέπει σε πειθήνιους microισθωτούς δούλους Η σύγχρονη όmicroως microπουρζουαζία προς το παρόν τα καταφέρνει καλά σε αυτόν τον τοmicroέα Και τώρα δε θα ήθελα να ασχοληθώ microε το σύνολο αυτών των προβληmicroάτων επειδή το να αναλύσει κανείς όλο αυτό το σύmicroπλεγmicroα δεν είναι στις δυνά-microεις και τις δυνατότητες ενός microόνο ανθρώπου Αυτά τα προβλήmicroατα αγγίζουν τον βασικό χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλισmicroού και για να microελετηθούν πρέπει να δηmicroιουργηθούν microεγάλες οmicroάδες θεωρητι-κών ndash microαρξιστών Αλλά το να προβεί σε διαπιστώ-σεις ως προς τη διαδικασία αυτή microπορεί κι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος αφού τα πάντα εκτυλίσσο-νται microπροστά στα microάτια του καθενός Η αγροτιά του χωριού ακόmicroα και στον σχετικά αναπτυγmicroένο καπιταλισmicroό αποτελούσε microια αρκε-τά σηmicroαντική οmicroοιογένεια σε επαγγελmicroατικό επί-πεδο Ο κάθε αγρότης σε συγγενικές φυσικές συν-

θήκες στο νοικοκυριό του εκτελούσε σχεδόν παρόmicroοια είδη εργασίας και κατείχε σχεδόν παρόmicroοιες γνώσεις στον χώρο της δικής του εργατικής δραστη-ριότητας Η κατανοmicroή εργασίας ήταν σχετικά microεγάλη ανάmicroεσα στα φύλα αυτό όmicroως δεν οδήγησε σε σηmicroαντική διαφορά στο χώρο των γνώσεων επειδή και τα ανδρικά και τα γυναικεία microέλη της οικογένειας είχαν πλήρη αντίληψη για το

είδος εργασίας του άλλου φύλου Απrsquo αυτό προκύ-πτει ότι στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του χω-ριού όλα τα microέλη της κοινωνίας microπορούσαν να συmicro-microετέχουν επί ίσοις όροις και η κατανοmicroή της καλλι-τεχνικής δραστηριότητας υπήρχε πρώτα απrsquo όλα α-νάmicroεσα στα δυο φύλα Μαζί microrsquo αυτό βέβαια η δια-φορά σε ταλέντο ανάmicroεσα στα microέλη του χωριού ή-ταν microεγάλη ξεχώριζαν οι περισσότερο ταλαντούχοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες οι παραmicroυθάδες οι χορευτές κοκ Αυτοί όmicroως δεν αποκόπηκαν από το υπόλοιπο microέρος του χωριού δεν microετατράπηκαν σε επαγγελmicroατίες Ουσιαστικά όλο το χωριό αποτε-λούσε ένα laquoκαλλιτεχνικό συγκρότηmicroαraquo και τα microεγα-λύτερα ταλέντα του χωριού σrsquo αυτό το συγκρότηmicroα εκτελούσε τους πιο σηmicroαντικούς ρόλους Παράλληλα microrsquo αυτό ακόmicroα στους microεσαιωνικούς χρόνους δρούσαν οι πλανόδιοι microίmicroοι και καλλιτέ-χνες που συmicromicroετείχαν στα παζάρια και τις εmicroπορο-πανήγυρες ενώ σε πολλές χώρες από καιρό τώρα έπαιζαν οmicroάδες τσιγγάνων οργανοπαικτών που δρούσαν όmicroως στο πλαίσιο της τοπικής δηmicroοτικής και λαϊκής τέχνης κι αποτελούσαν τρόπον τινά συmicroπλήρωmicroα προς αυτήν Από αυτές τις εmicroβρυώ-δεις microορφές δεν microπόρεσε τότε ακόmicroα να αναπτυχθεί microια δυνατή επαγγελmicroατική τέχνη Η δηmicroοτική καλ-λιτεχνική δηmicroιουργία του χωριού την εποχή του φε-ουδαρχισmicroού ακόmicroα και στο πρώιmicroο στάδιο του κα-πιταλισmicroού ήταν συνέπεια της δηmicroοτικής καλλιτε-χνικής αυτενέργειας και του ερασιτεχνισmicroού τόσο σε επίπεδο microορφής όσο και του περιεχοmicroένου αυτή διατρεχόταν από έναν προφανή αγροτικό ταξικό χα-ρακτήρα Από τον ερασιτεχνικό χαρακτήρα αυτής της τέχνης απόρρεε εκείνη η ιδιοmicroορφία ώστε και η υλική και η πνευmicroατική παραγωγή ήταν υπόθεση των ίδιων ανθρώπων της ίδιας κολεκτίβας ndash συνό-λου Ξέρουmicroε βέβαια ότι η microη δηmicroοτική η επίσηmicroη και λόγια εκκλησιαστική τέχνη έβαλε επίσης τη σφραγίδα της στη δηmicroοτική τέχνη microαζί όmicroως microrsquo αυ-

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς (Daniel Jakocs) καθ Κοινωνιολογίας και Φιλοσοφίας της Τέχνης

του Πανmicroίου της Βουδαπέστης microετάφραση καθ Γιάννης Μότσιος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 τό η εκκλησιαστική τέχνη ήταν αναγκασmicroένη να προσαρmicroόζεται στα γούστα και την κοσmicroοαντίληψη της αγροτιάς Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα microπο-ρούσε να ασκεί επίδραση στην πνευmicroατική ζωή των αγροτικών πληθυσmicroών Παρακάτω θα δούmicroε παρό-microοια φαινόmicroενα στην τέχνη του καπιταλισmicroού της ωριmicroότητας και της παρακmicroής Μαζί microε τη διεύρυνση της κατανοmicroής εργασίας και η πνευmicroατική παραγωγή έγινε υπόθεση των επαγ-γελmicroατικά microορφωmicroένων ανθρώπων Όπως δείξαmicroε παραπάνω το προλεταριάτο εmicroφανίστηκε ως σύ-στηmicroα διαφορετικών ως προς τη microόρφωση και τη δραστηριότητά τους επαγγελmicroατικών οmicroάδων Γιrsquo αυτό ακριβώς στην αρχή της διαδικασίας εmicroφα-νίστηκε microόνο η επαγγελmicroατική οmicroαδική συνείδηση και σε αντιστοιχία microrsquo αυτό - οι επαγγελmicroατικές ε-νώσεις Γιrsquo αυτό και σε όλες τις επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου ήταν φυσικό να ασχο-λούνται microε τα διάφορα είδη της πνευmicroατικής παρα-γωγής ειδικές επαγγελmicroατικές οmicroάδες Τις πολιτι-κές και τις θεωρητικές θεωρίες τις καλλιεργούσαν οι πολιτικοί οι φιλόσοφοι οι νοmicroικοί ενώ την τέ-χνη και τη λογοτεχνία οι ζωγράφοι οι συγγραφείς κοκ Εποmicroένως το ίδιο το προλεταριάτο στο σύ-νολό του δεν microπορούσε να διαmicroορφώνει τη δική του κοινωνική θεωρία τη δική του τέχνη τη δική του λογοτεχνία Όλα αυτά microπορούσαν να τα κάνουν για το προλεταριάτο οι επαγγελmicroατίες Και η πλειο-νότητα των επαγγελmicroατιών στα microέσα του 19ου αιώ-να εργαζόταν επί αmicroοιβή Και η εργασία επί αmicroοι-βή η εργασία microε συmicroβόλαια είναι ουσιαστικά microια κοmicroψή και συγκαλυmicromicroένη microορφή microισθού Εξαιτίας της ενασχόλησης επί αmicroοιβή στο τέλος της εργασί-ας ο συγγραφέας δεν έπαιρνε τον microισθό του σε microορφή ανταmicroοιβής αλλά το έργο του εmicroφανίστηκε στην αγορά βιβλίων ως εmicroπόρευmicroα Στην αρχή αυ-τής της διαδικασίας η υπόθεση αυτή είχε microεγάλα πλεονεκτήmicroατα και για τους πνευmicroατικά εργαζόmicroε-νους Εξαφανίστηκε ή microειώθηκε κατά πολύ η προ-σωπική εξάρτηση των εργαζοmicroένων της πνευmicroατι-κής εργασίας από τους microαικήνες Από την άλλη πλευρά ο εmicroπορευmicroατικός χαρακτήρας των προϊό-ντων της πνευmicroατικής παραγωγής οδήγησε στο γε-γονός ότι τα έργα των πνευmicroατικά εργαζοmicroένων α-ξιολογούνταν όχι microε την εσωτερική αξία τους αλλά σύmicroφωνα microε την ποσότητα του κέρδους που απέδι-δε το συγκεκριmicroένο βιβλίο κι οποιοδήποτε άλλο έρ-γο γενικά στον εκδότη Με τη σειρά του όmicroως το τελευταίο οδήγησε στην κατάσταση όταν οι εργαζό-microενοι της πνευmicroατικής ndash καλλιτεχνικής εργασίας ε-ξαναγκάστηκαν να προσαρmicroόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς δηλαδή στη ζήτηση των αγοραστών Τούτη η κατάσταση είχε microερικά αποτελέσmicroατα από τα οποία ξεχωρίζω microόνο δύο Πρώτο η τεράστια ε-ξουσία του κεφαλαίου του νόmicroου ζήτησης και πρό-

τασης πάνω στην εργασία της διανόησης και γιrsquo αυ-τό ακόmicroα και σε συνθήκες προσωπικής ανεξαρτησί-ας η ελευθερία της αποδεικνύεται πλαστή και υπο-θετική ∆εύτερο στην περιοχή της τέχνης και της λογοτεχνίας και σε κείνα τα έργα που προορίζονταν για τις πλατιές microάζες του πληθυσmicroού συmicroπεριλαmicro-βανοmicroένου και του προλεταριάτου και οι δηmicroιουρ-γικοί εργαζόmicroενοι και οι καπιταλιστές έπρεπε να παίρνουν υπόψη τους τη γνώmicroη και τα γούστα του λαού Στο microεταξύ microrsquo αυτά εξηγείται και το γεγονός ότι στα έργα που έχουν φτιαχτεί microέσα από τη microισθω-τή εργασία διείσδυαν και διεισδύουν κριτικές περι-πτώσεις microε παραλήπτη τον καπιταλισmicroό Από την άλλη πλευρά αυτές οι κριτικές περιπτώσεις έmicroειναν microόνο ξεχωριστές περιπτώσεις Το κεφάλαιο το ο-ποίο κυριαρχεί τόσο στη σφαίρα της πνευmicroατικής παραγωγής όσο και σε κείνη της υλικής παραγωγής δεν επιτρέπει τουλάχιστο σε microεγάλες ποσότητες την εmicroφάνιση παρόmicroοιων έργων τα οποία είτε έτσι είτε αλλιώς έχουν κριτική στάση απέναντι στις θε-microελιώδεις αρχές του καπιταλισmicroού ∆εν πρέπει να ξεχνούmicroε ούτε για microια στιγmicroή ότι η πλειονότητα των έργων πνευmicroατικής παραγωγής στον σύγχρονο καπι-ταλισmicroό φτιάχνονται από microισθωτούς εργαζόmicroενους ότι κι αυτοί οι άνθρωποι γράφουν για τα λεφτά κι όχι για την αλήθεια ή για την έκφραση των ιδανικών τους των πιστεύω τους Στην πλειονότητα των πε-ριπτώσεων ο αστικός πολιτισmicroός και η αστική τέ-χνη είναι δηmicroιουργήmicroατα των microισθωτών εργαζοmicroέ-νων Τα έργα αυτής της κουλτούρας διαδίδονται και πωλούνται microε τη βοήθεια της διαφήmicroισης το ίδιο ακριβώς όπως και στη σφαίρα της υλικής πα-ραγωγής Η διαδικασία διείσδυσης της διαφήmicroισης στην περιοχή της τέχνης καθώς και η ενδυνάmicroωση άλλων φαινοmicroένων που σχετίζονται microε την microετα-τροπή της τέχνης σε εmicroπόρευmicroα παίρνει την αρχή της στις δεκαετίες του rsquo30 και του rsquo40 του 19ου αιώνα στις λογοτεχνίες της Ευρώπης Ο Μπαλζάκ εξέφρασε microε γλαφυρότητα το πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας στο microυθιστόρηmicroά του Χαmicroένα όνει-ρα Η διάθεση κεφαλαίου ο εmicroπορευmicroατικός χαρα-κτήρας των έργων του πολιτισmicroού η διαφήmicroιση ε-ξασφαλίζουν την πλήρη κυριαρχία της microπουρζουα-ζίας πάνω στην πνευmicroατική ζωή των ανθρώπων Οι microισθωτοί δούλοι microετατρέπονταν σε πνευmicroατικούς δούλους Με ιδιαίτερη προτεραιότητα η microπουρζου-αζία προσπαθεί να υποδουλώσει πνευmicroατικά το δια-νοητικό προλεταριάτο Όλοι αυτοί οι παράγοντες αισθητά εmicroποδίζουν την microετατροπή του προλεταριά-του από τάξη αφrsquo εαυτή σε τάξη για τον εαυτό της Σηmicroαίνει άραγε αυτό ότι η υπόθεση απελευθέρω-σης της ανθρωπότητας δεν έχει προοπτική ότι η πλειονότητα των ανθρώπων έχει microετατραπεί τελειω-τικά σε δούλους που δεν microπορούν να σκέπτονται και να δρουν ανεξάρτητα ενώ οι ξεχωριστοί δια-

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

8 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

οι πύλες τής αιώνιας θλίψης

Το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo γραmicromicroένο στο χωριό του ποιητή microε ηmicroεροmicroηνία 11 - 12 6 - 1998 από τη συλλογή laquoΤα microνήστρα της Αβύσσουraquo (2003) ξε-χωρίζω και πάλι τους τελευταίους στίχους όπου ο ποιητής συνοmicroιλεί microε το ποτάmicroι της πατρίδας του και της ιστορίας - microυθικής και ιστορικής περιόδου Θεσσαλίας και Ελλάδας

Κι εγώ να ΄ρθω microέσα στα microουχλιασmicroένα γένια σου σα βρέφος που γέρασε πρόωρα χωρίς να χορτάσει το

κλάmicroα του και σrsquo όλο το ποτισmicroένο microε ιώδιο στέρνο σου

να γίνω ατmicroός των εκβολών και άρτυmicroα κρυσταλλικό του αλατιού σου

ο ποίηmicroα laquoΑκινησίαraquo που το έγραψε επίσης στο χωριό του ο Κεφάλας δεν θα το σχολιά-

σω εmicroπιστευόmicroενος στην κατανόηση και ερmicroηνεία του ακροατή - αναγνώστη που το εντάσσω κι αυτό στους ειδικούς προβληmicroατισmicroούς microου κατά την πα-ρουσίαση του γενικού όσο και συγκεκριmicroένου θέ-microατος της σηmicroερινής οmicroιλίας microου

Ήτανε σούρουπο κι όλο έλεγα να φύγω

Μέσα στη microνήmicroη microου microια λίmicroνη γυάλιζε ακίνητη κρυσταλλωmicroένη Πίσω της έφεγγαν κυδωνιές

microrsquo όλα τα χρόνια microου αναmicromicroένες Στοίβαζα τrsquo άνθη τους ο έρηmicroος και πέρα το νερό ποτάmicroι ρέκαζε microrsquo όλα τα κλάmicroατα

της πέστροφας στην ξέρα του

Τότε σηκώθηκε και από τότε σηκωmicroένο πάντα βλέπω ένα σπίτι να περνάει στον ορίζοντα Πετάει το παλιό σπιτάκι microου microε τα καλάθια του απλωmicroένα

και τα τρύπια ρούχα

Που βρέθηκε πως σώθηκε και microrsquo όλα τα συmicroπράγκαλα ανεmicroίζει

Που πάει εγκαταλείποντας όλους τους εγκαταλειmicroέ-νους

∆ιψάει και που θα βρει νερό Πεινάει και που θα βρει

σταράκι για τrsquo αmicroπάρια του Με τrsquo αδειανό κελάρι τρέmicroει στον ορίζοντα

Χώmicroατα πέτρες σαπισmicroένα ξύλα πέφτουν στο κεφάλι microου

Σκόνη από κεραmicroίδια Φωνές που έmicroειναν

αρόmicroοια λόγια αλλά και στίχους σαν και κείνους από το ποίηmicroα laquoΠηνειόςraquo microπορεί να

συνθέσει ο άνθρωπος που διατήρησε σταθερή και ατόφια την παιδική αmicroεσότητα της παρατήρησης microε όλη τη ζεστασιά των αισθήσεων και τον πειθαρχη-microένο υπολογισmicroό του στοχασmicroού Και τα δύο microετα-τρέπονται σε ποιητικές εικόνες σε συmicroβολισmicroούς

σπάνιας περιεκτικότητας και αισθητικής οmicroορφιάς Το πανέmicroορφο microωσαϊκό των πολλών σχηmicroάτων των χρωmicroάτων microε τις διαφορετικές γραmicromicroές του ποταmicroού και της ποιητικής ευφορίας Η φαντασία κράτησε και θέτει σε ποιητική λειτουργία τις πολλές και ολο-ζώντανες microνήmicroες όλων των ως σήmicroερα ηλικιών που έζησε ο Ηλίας Κεφάλας τις εmicroπειρίες από την ασυ-νήθιστη θέλω να πω την ποιητική ζωή

Νίκος Γρηγοριάδης

Συχνά ρωτούν (ιδιαίτερα microαθητές και φοι-τητές) τί χρειάζεται για να γίνει κανείς συγγραφέας - πεζογράφος ή ποιητής Προσωπικά θα απαντούσα έτσι απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο άνθρωπος αυτός να έχει περάσει στη ζωή του από 40 κύmicroατα Και να microείνει ζωντανός και έτοιmicroος για καινούριες περιπέτειες χωρίς να ξέρει από πριν που θα τον βγάλουν Πρέπει να τον έχει ψήσει καλά η ζωή Και παραπέρα να έχει κρατήσει σταθερά στη microνήmicroη του όσο γίνεται περισσότερες και κατάλ-ληλες για τη συγγραφή βιβλίων εικόνες της ζωής Ε χρειάζεται βέβαια και ταλέντο Για να microπορέ-σει να αναδηmicroιουργήσει σε τέχνη τις περιπέτειες τα δράmicroατα και τις τραγωδίες τις χαρές τις λύπες και τις ελπίδες της ζωής και να τις περάσει στις σελίδες των διηγηmicroάτων των microυθιστορηmicroάτων των ποιητικών συλλογών Είναι ο άνθρωπος που καλλιεργεί σε καθηmicroερινή βάση το ταλέντο του Αυτός όχι θα γίνει αλλά είναι συγγραφέας Πιο κοντά στο θέmicroα microας ο Ποντιακός Ελληνισmicroός πέ-ρασε από φουσκοθαλασσιές και φουρτουνες microονα-δικές Όταν κανείς δεν φανταζόταν ότι οι άνθρω-ποι αυτοί θα microπορούσαν απλώς και microόνο να κρα-τηθούν στη ζωή Αλλά ότι θα microεγαλουργούσαν κιόλας αυτό βρισκόταν microόνο στον χώρο της αρ-ρωστηmicroένης φαντασίας Και να που η ζωή είναι πιο πλούσια κι από την πιο πλούσια φαντασία Από ζωή του χτες microετατρέπεται σε Νέα σε ζωή του Σήmicroερα Εκείνοι που κατόρθωσαν να microετατρέ-ψουν την τρικυmicroισmicroένη ιστορία των Ποντίων σε ζώσα microνήmicroη και τη microνήmicroη σε καλλιτεχνικό έργο είναι οι συγγραφείς αυτού του εκλεκτού κοmicromicroα-τιού του Ελληνισmicroού Ανάmicroεσα σrsquo αυτούς είναι και ο ποιητής Νίκος Γρηγοριάδης ∆ιαβάζω τους πρώ-τους τρεις στίχους από το ποίηmicroα laquoΝόστοςraquo

Κι έστησα το κονάκι σου του Πόντου στην κορυφή Κιλκίς

Και σrsquo έκλεισα microέσα όπως σε παλάτι microνήmicroηςhellip

υτά γράφει ο ποιητής που γεννήθηκε στην Ελλάδα στο Κιλκίς Οι αφηγήσεις γονιών

παππούδων και χωριανών έγιναν κατά ουσιαστικό τρόπο microνήmicroες σάmicroπως από προσωπικές εmicroπειρίες γιrsquo αυτό και συνεχίζει στο ποίηmicroα laquoΗ νέα ζωήraquo

Επειδή και το φεγγαρόφωτο

Τ

Π Α

Ο ποιητής Μιχάλης Γκάνας

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 9

σήκωνε σε σκοτεινά κύmicroατα τό `να σπίτι και τrsquo ακουmicroπούσε απαλά πάνω στο άλλο

ξανά και ξανά ωσότου όλο το χωριό γέmicroιζε Μαύρη Θάλασσα

microε τα δελφίνια να γλιστρούν δοξαριές στις χορδές της λύρας Και να προβάλουν τότε

ένας - ένας στη σειρά οι γλεντοκόποι και ν΄ ανεβαίνουν

microε τους ατmicroούς της νοσταλγίας τους στον ουρανόhellip

νας κόσmicroος βασανισmicroένος κυνηγηmicroένος από τις πανάρχαιες πατρικές εστίες του

κουτσουρεmicroένος και microατωmicroένος ξαναζωντανεύει στην ποίηση του Γρηγοριάδη και παραmicroένει έτσι ζωντανός ακmicroαίος και microαχόmicroενος για τα δίκαια της ιστορίας και της microοίρας του Ο συmicroβολισmicroός παίρνει τα συγκεκριmicroένα συmicroβάντα και τα δίνει διαχρονική αξία και ύπαρξη

Αυτά τα πρόσωπα των πεθαmicroένων δεν τrsquo αναγνωρίζω πια Και δεν είναι η κακοποίηση τα βγαλmicroένα microάτια

τα κοmicromicroένα αυτιά

Άγιε ∆ηmicroήτρη microου κι Αϊ - Γιώργη microε το τουφέκι και τα φυσεκλίκια

microε τα θεριά σκοτωmicroένα στα πόδια σας όσο κι αν πασχίζουν να σας microεταβάλουν σε ληστές εmicroείς θα ερχόmicroαστε κρυφά

να προσκυνούmicroε

Θα θυmicroόσαστε βέβαια όταν στην αρχή της ανακοί-νωσης στα φυσιογνωmicroικά στοιχεία της γενέτειρας γης στο έργο ποιητών microας συmicroπεριλάmicroβανα και την ιστορία προσωπική και οmicroαδική κάθε ατόmicroου και τόπου Γιατί ας πούmicroε οι ποιητές τής ηθογραφίας περιορίζονταν - κυρίως - στην καλλιτεχνική αναπα-ράσταση της φύσης γεωργικών και βουκολικών σκηνών του χωριού και της στάνης για να θυmicroη-θούmicroε τον Κρυστάλλη Η πολιτική κοινωνική και εθνική ιστορία microε τους ειδικούς και σε βάθος ειπω-microένους προβληmicroατισmicroούς της είναι έργο κατοπινών γενιών στην ελληνική αλλά και στην παγκόσmicroια ιστορία Ο Νίκος Γρηγοριάδης την παρακολουθεί και την πραγmicroατεύεται στους στίχους του βήmicroα προς βήmicroα Έτσι στο ποίηmicroα laquoΥπεύθυνη δήλωσηraquo ση-microειώνει για microια συγκεκριmicroένη φάση τής πορείας του Ελληνισmicroού

Όχι δεν είmicroαι του Θεοδώρου είmicroαι απλώς Γρηγοριάδης

υποψήφιος τής Στρατιωτικής Ιατρικής

Ο Θεόδωρος πέθανε εδώ και τρεις microήνες Ότι γνωρίζω απrsquo αυτόν είναι τα κρυοπαγήmicroατα

από τα άθλα του στην Αλβανία

το αυστηρό του ήθος και τα παράσηmicroα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Σβήστε τον κι εσείς αν σας ενοχλεί αν δε χωράει στο πιστοποιητικό

της Νοmicroιmicroοφροσύνης

Η ειρωνεία διατρέχει όλους τους στίχους και πα-ραmicroένει καυστική Στις στροφές τού ποιήmicroατος laquoΤα τραγούδιαraquo παρελαύνουν άλλες ιστορικές microνήmicroες των νεότερων Ελλήνων από τα χρόνια της microετααλβανικής εποποιίας Εδώ όmicroως αναδει-κνύεται σε όλο το microεγαλείο του το ζήτηmicroα της ζωής νεκρών ή εποχών που πέρασαν αλλά που συνεχίζουν να ζουν στη συνείδηση των ζώντων εν microέρει κάπως διαφορετικά και το πιθανότερο πιο έντονα

Πως γίνεται κι ακούω τα τραγούδια εκείνοι έχουνε πεθάνει κι έχουν θαφτεί

microε τrsquo άρmicroατά τους στα βουνά

Ο νέος που microιλούσε απrsquo το microπαλκόνι αποmicroακρύνεται microε microεγάλες κινήσεις

microέσα στη νύχτα φορτωmicroένος άρmicroατα Οι άλλοι κρύβονται και κοιτάζουν microέσα από κρυψώνες κι υπόγεια παράθυρα

Όσοι πιάστηκαν έχουν microια microνήmicroη σαν ατζέντα ηmicroερολογίου

Ακόmicroη και οι ποιητές έχουνε χάσει πια την ακοή τους

αρρώ πως ο ορισmicroός που έδωσε για τον εαυ-τό του ο Κωνσταντίνος Καβάφης λέγοντας

ότι είναι ιστορικός ποιητής ισχύει πλήρως και για τον Γρηγοριάδη Με την πλατιά σηmicroασία του όρου microε το βάθος και τη διάρκεια της ιστορικής αλήθειας που εξισώνεται microε τη ζωή του τόπου και των αν-θρώπων του Με αυτή την καθαρά δική του ιδιότητα και ιδιαιτερότητα οι στίχοι του Νίκου Γρηγοριάδη λειτουργούν microε όλα τα δικαιώmicroατά τους στη σηmicroε-ρινή ανακοίνωση καταλαmicroβάνοντας την τιmicroητική θέση που τους αρmicroόζει

Μιχάλης Γκανάς Θέλω να υπογραmicromicroίσω κάτι η σειρά εξέτασης και παρουσίασης των σηmicroερινών ποιητών δεν έχει αξιολογικό χαρακτήρα Επιλέγονται microέσα από πολλούς οmicroότεχνούς τους και ο καθένας τους προσθέτει κάτι το καθαρά δικό του κι ανεπανάληπτο στο laquoπαζλraquo της σηmicroερινής θεmicroατικής ενότητας Η θέση του καθενός είναι και

επιβεβληmicroένη και αναντικατάστατη Όχι πως εξα-

Έ

Θ

10 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ντλούmicroε το θέmicroα αλλά microόνο microια εικόνα του παρου-σιάζουmicroε Όπως οι άλλοι έτσι κι ο Γκανάς ξεχωρί-ζει ως προς τον τρόπο προσωπικής συmicromicroετοχής στα πεπραγmicroένα των στίχων του εξιστορεί κρατώντας κάποια απόσταση απrsquo όπου πολύ συχνά εξαφανί-ζεται η αmicroεσότητα τής αφήγησης και είναι σα να microιλάει για καταστάσεις δεύτερων ακόmicroα και τρί-των στην ποίησή του Αφήνει κατά κάποιον τρό-πο το υλικό του να κρυώσει ή να microπαγιατέψει microετά το παίρνει στα χέρια του και το πλάθει σε τέχνη του λόγου Και χωρίς να αρνείται πλήρως το πρώτο ενικό Χωρίς φτερά microονάχα microε τα χέρια microου ανεβαίνω

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φυσάω τον καπνό microου ίσια στα microάτια τrsquo ουρανού

Καmicromicroένη σοδειά τα χρόνια που έζησα

Καmicroιά φορά microε έναν - δυο στίχους θίγει προβλήmicroατα σοβαρά όπως είναι η κατάσταση της προσφυγιάς microε την αmicroηχανία των λυρικών προσώπων που βρέθηκαν

ξεριζωmicroένα

Τί γυρεύεις εδώ ψυχή τραυλή microακριά απrsquo τα βοσκοτόπια της πατρίδας

ερίπου κατά τον ίδιο τρόπο αντιmicroετώπιζαν και οι λυρικοί ήρωες του Ηλία Κεφάλα πα-

ρόmicroοιες καταστάσεις Κοινό το πρόβληmicroα η εγκα-τάλειψη της υπαίθρου Και οι κοντόφθαλmicroοι πολι-τικοί microας ούτε το πήραν χαmicroπάρι ότι παραβίαζαν την πληθυσmicroιακή ισορροπία ανάmicroεσα στο χωριό και στην πόλη υποθηκεύοντας το microέλλον της χώ-ρας Κερδισmicroένος microόνο ο αχόρταγος ο άπληστος καπιταλισmicroός έβγαινε από την πανεθνική τραγωδία την ανίατη ψυχική αρρώστια των επόmicroενων γε-νεών Τα χέρια των αγροτών ήταν πάmicroφθηνα για microικρούς και microεγάλους επιχειρηmicroατίες Εύκολο και άφθονο το κέρδος Το χωριό όmicroως πέθαινε ή πιο σωστά πέθανε Πάνω στην καταστροφή του λέει ο καπιταλισmicroός εγώ θα χτίσω παλάτια Η καταστρο-φή ήταν διπλή καταστροφή του παραδοσιακού χωριού και αφαίmicroαξη της Ελλάδας Να microην ήταν άραγε κι αυτό στα προνοητικά (για τους απάτριδες καπιταλιστές) σχέδιά τους Η εσωτερική προσφυ-γιά λιγότερο το κακό Η οmicroαδική όmicroως φυγή ldquoστα πολλά εξωτερικάrdquo microετέτρεπε αυτόmicroατα την Ελλάδα πιο microικρή κοmicromicroένη στα microέτρα του ακίνδυνου για τους άλλους Κι όλοι γνωρίζουmicroε πολύ καλά ποιοι ακριβώς φεύγουν σε παρόmicroοιες περιπτώσεις Αυτή κατrsquo εmicroέ η ουσιαστική πλευρά της υπόθεσης microε τον καταmicroερισmicroό ευθυνών γιrsquo αυτή την τραγωδία και το έγκληmicroα απέναντι στην κοινωνία και το έθνος δεν απασχόλησε - σχεδόν - καθόλου τους περισσό-τερους ποιητές microας Περιορίστηκαν στην απλή κα-ταγραφή ποιητική βέβαια της κατάστασης και δεν τόλmicroησαν ή δεν microπόρεσαν να προχωρήσουν

στην αποκάλυψη των αιτιών ∆εν λέω για αναλύ-σεις κοινωνικού χαρακτήρα microε microέσα και τρόπους κοινωνιολογικούς Θα περίmicroενε όmicroως κανείς κά-ποιες νύξεις και ανοίγmicroατα ποιητικής υφής για να microπορέσει να κάνει τις δικές του επιλογές και προε-κτάσεις ο αναγνώστης Είναι όχι microόνο στις δυνατό-τητες της τέχνης αλλά και στις υποχρεώσεις της απέναντι στο κοινό της που ανυποmicroονεί να ανεβεί έστω και ένα σκαλί πιο ψηλά microαζί microε την αισθητική συγκίνηση ∆υνατοί πολύ δυνατοί οι στίχοι τού ποιήmicroατος laquoΤο σκυλίraquo που το αρχίζω microε τους εφτά τελευταίους στίχους τού αmicroέσως προηγούmicroενου ποιητικού κειmicroέ-νου

Ούτε αλαφρύ το χώmicroα ούτε βαρύ Η microάνα θά rsquoρθει να microας βρει την άλλη microέρα θα πάρει το λεωφορείο

microαύρο αρνί στο microνήmicroα σου θα βόσκει κλειστό το σπίτι για καιρό

τα δυο σκυλιά θα τα ταΐζουν οι γειτόνοι Ξένο ψωmicroί θα τρώνε τα σκυλιά microας

Και τώρα το ποίηmicroα laquoΤο σκυλίraquo

Τό lsquoνα σκυλί το σκότωσαν τrsquo άλλο το πήραν οι γειτόνοι

Βγαίνει τις νύχτες και κοιτάει το φεγγάρι microυρίζει στις microολόχες που τού `ριχνες ψωmicroί Ύστερα βρίσκει τον τορό κι έρχεται microε microουσούδα

όλο δροσιές στο microνήmicroα σου

Κάθεται στα πισινά κι ακούει Τrsquo άλλο σκυλί που αλυχτάει κάποιο διαβάτη

Η εικόνα τής ερήmicroωσης τού χωριού και πιστή αλλά ταυτόχρονα και δυνατή είναι Συγκινούν microε τον σχεδόν ωmicroό ρεαλισmicroό τους οι στίχοι Την ίδια στιγmicroή microε κάποιες σηmicroαντικές και πολύσηmicroες αποκαλύψεις ο Μιχάλης Γκανάς microπάζει τον ανα-γνώστη του στον σκοτεινό microα απόλυτα κατανοητό για τους γνώστες κόσmicroο της παράδοσης

Γύρισα για να δω κανένας

Μόνο στην άκρη το νερό θολό σηmicroάδια από θεόρατες πατούσες κι οι πέτρες γύρω του βρεγmicroένες

Πρόλαβα κι έκλεισα τrsquo αφτιά την ώρα πού `σκαγε το γέλιο του

ε ενότητα που είναι αφιερωmicroένη στον Κώ-στα Κρυστάλλη ο διάλογος microε την παράδο-

ση γίνεται πιο πυκνός σε εικόνες και συmicroβολισmicroούς που microπορούν να έχουν περισσότερες από microια σηmicroα-σίες και προορισmicroούς

Π

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 11 laquoΑκούγονται κουδούνια και βελάσmicroαταraquo laquoΜε τον σταυρό στο στήθος το λάδι στην ποδιά για τα καντή-λια των νεκρών Μαύρο αρνί βελάζει ανάmicroεσα στους θάmicroνους Φαίνεται χάνεται και πιάνεις τα πατερη-microάraquo

Όπως ο Χρήστος Μπράβος έτσι κι ο Μιχάλης Γκανάς συχνά - πυκνά προσφεύγουν στον διάλο-γο microε τα microοιρολόγια του τόπου microας το πιο πονε-microένο και τολmicroώ να υποστηρίξω το πιο καλλιεργηmicroένο για τούτο και το πιο ποιητικό microέρος των δηmicroοτι-κών τραγουδιών microας που τόσο φρόντισαν οι σο-φές και ταλαντούχες γυναίκες microας

Σrsquo ένα ξωκλήσι θα καώ λιώνοντας λιγοστό σκοτάδι προτού microε σβήσουνε

τα λαδωmicroένα χέρια του νεωκόρου Έτσι την πνίγουν τη φλόγα microάνα

όχι φυσώντας microην πάρουν οι ψυχές φωτιά

και λαmicroπαδιάσει ο κάτω κόσmicroος

έλω να κλείσω τη σηmicroερινή ανακοίνωσή microου microε στίχους του Μιχάλη Γκανά που microε καθα-

ρά δικό τους τρόπο αναφέρονται άmicroεσα αλλά τις περισσότερες φορές έmicromicroεσα στο θέmicroα της σηmicroερι-νής οmicroιλίας microου και να τονίσω πόσο πολλά και ου-σιαστικά microπορεί να πει ο ποιητής microέσα από τρεις σύντοmicroους στίχους του ποιήmicroατος microε τον καλά ζυγι-σmicroένο τίτλο και την τόσο επιτυχηmicroένη εννοιολογική φόρτιση

Εθνική Οδός

Από δω έφυγε η microισή πατρίδα για τα ξένα

Να και το ldquoόφελοςrdquo microε τα τόσο πικρόχολα σχόλια και τις υπονοούmicroενες εννοιολογικές προεκτάσεις

Αυτοί που έφυγαν σε δυο σε τρία καλοκαίρια θα γυρίσουν βαλίτσες

τρανζίστορ microαγνητόφωνα αφοπλισmicroένα κλαρίνα

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας

του Νίκου Μπαζιάνα

(συνέχεια από τη σελίδα 3)

σmicroός φώτιση φώτα Φώτης Φωτεινή διαφωτίζω διαφώτιση διαφωτιστής διαφωτισmicroός φωτεινός φωτεινότητα φωταγωγός φώσφορος φωσφορίζω φωταψία ξέφωτο φωτοχυσία φωτόσφαιρα φωτο-σβέστης φωτοβολίδα φωτογένεια φωτοφοβία φω-τοτυπία φωτοαντίγραφο φωτοδότης φωτόνιο (όρος της Φυσικής) φωτοπηξία φωτογραφία φωτοστέ-φανο φωτοσύνθεση φωτοσκίαση λυκόφως

Οίκος - Οικία - Σπίτι

Κατοικώ κάτοικος κατοικία microονοκατοικία πολυκατοικί-α αγροικία συνοικία συνοικισmicroός συνοικιακός παροικί-α πάροικος αποικία αποικιοκρατία αποικιοκράτης αποι-κισmicroός εποικισmicroός microέτοικος περίοικος συγκάτοικος συ-γκατοικώ συγκατοίκηση οικιστής οικουmicroένη κατοικη-microένος ακατοίκητος κατοικήσιmicroος νοικοκύρης νοικοκυ-ρά νοικοκυριό οικοδεσπότης οικοδέσποινα οικιακός οι-κείος ανοίκειος οικογένεια οικογενειάρχης οικογενεια-κός οικότροφος οικοτροφείο ένοικος ενοίκιο ενοικιάζω ενοικιαστής ενοικιοστάσιο οικόπεδο οικοπεδούχος οι-κοπεδοφάγος οικοδοmicroή οικοδόmicroος οικοδοmicroικός οικοδο-microήσιmicroος ανοικοδόmicroηση οικονοmicroία οικονοmicroικός οικονό-microος ανοικονόmicroητος διοικώ διοίκηση διοικητής διοικη-τήριο οικολογία οικολόγος οικοσύστηmicroα οικόσηmicroο οι-κουρώ οικόσιτα κατοικίδια Η λέξη σπίτι πιο οικεία καθηmicroερινής χρήσης έχει ελάχιστα παράγωγα σπιτάκι φτωχόσπιτο χαmicroόσπι-το σπιτίσιος σπιτονοικοκύρης σπιτονοικοκυρά σπιτόγατος σπιτόκοτα Θα φανταζόταν κανείς ότι από το αρχαίο ρήmicroα ειmicroί θα είχαmicroε στη νέα γλώσσα τόσα σύνθετα και παρά-γωγα Ειmicroί - είmicroαι Μετοχές ενεστώτος ων ούσα ον Πα-ράγωγα αυτών είναι Ουσία όντα ουσιαστικός ου-σιώδης επουσιώδης Παρά + ειmicroί - πάρειmicroι παρών παρούσα παρόν πα-ρόντα παρουσία παρουσιάζω παρουσιάζοmicroαι πα-ρουσιαστικό Από + ειmicroί - άπειmicroι απών απούσα απόν απουσία απουσιάζω απουσιολόγιο απουσιολόγος απόντα Συν + ειmicroί - σύνειmicroι συνουσία συνουσιάζοmicroαι Επιούσιος υπερούσιος περιούσιος περιουσία πε-microπτουσία εξουσία (εξ + ειmicroί) εξουσιάζω πληρεξούσι-ος αυτεξούσιος ανούσιος οmicroοούσιος Τα περισσότερα παράγωγα του laquoειmicroίraquo δηmicroιουργούνται από το θέmicroα laquoουσ-raquo της microετοχής Ενεστώτος του θηλυ-κού laquoούσαraquo Τα υπόλοιπα σχηmicroατίζονται από το θέmicroα laquoοντ-raquo της microετοχής του Ενεστώτος του αρσενικού και ουδέτερου laquoωνraquo laquoονraquo γενική όντος

Θ

Ντανιέλ Γιάκοτς

12 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

(συνέχεια από το τεύχος Νο 17)

Για microια πιο λεπτοmicroερειακή ανάλυση του χαρακτήρα του πολιτισmicroού και γενικά της τέχνης ιδιαίτερα στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία πρέπει να επι-στρέψουmicroε στην εξέταση της δοmicroής του προλεταριάτου της εποχής microας Το προλεταριάτο ακόmicroα από την αρχή της εmicroφάνισής του ξεχώριζε από τις προηγούmicroενες τάξεις των εργαζοmicroένων microε microια microεγαλύτερη επαγγελmicroατική ποικιλία Προλεταριάτο γενικά δεν υπάρχει υπάρ-χουν microόνο διάφορες επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου Το γεγονός αυτό εξηγεί εκείνη την ιδιοmicroορφία της ανάπτυξης όταν πολύ πιο εύκολα κάνει την εmicroφάνισή του στο προλεταριάτο η οmicroαδι-κή επαγγελmicroατική συνείδηση παρrsquo ότι η κοινή ταξι-κή Ο επαγγελmicroατικός διαχωρισmicroός του προλεταριά-του αποτελεί άmicroεση συνέπεια του επιπέδου και της δοmicroής της τεχνικής της ανάπτυξης των microέσων πα-ραγωγής Και καθώς στην εποχή microας συντελείται microια χωρίς προηγούmicroενο ανάπτυξη των microέσων παρα-γωγής microαζί microrsquo αυτό λαmicroβάνει θέση και η επαγγελ-microατική ανασύνταξη του προλεταριάτου Ταυτόχρο-να αυξάνεται ο αριθmicroός του καλλιεργηmicroένου διανο-ητικά προλεταριάτου αφού η σύγχρονη τεχνική απαιτεί όλο και περισσότερες γνώσεις Αυτή η δια-δικασία προκαλεί ορισmicroένες δυσκολίες και για τη microπουρζουαζία επειδή τώρα είναι κατά πολύ δυσκο-λότερο να εξουσιάζει και να διοικεί στον τοmicroέα της πολιτικής περισσότερο microορφωmicroένους εργαζόmicroενους και να τους microετατρέπει σε πειθήνιους microισθωτούς δούλους Η σύγχρονη όmicroως microπουρζουαζία προς το παρόν τα καταφέρνει καλά σε αυτόν τον τοmicroέα Και τώρα δε θα ήθελα να ασχοληθώ microε το σύνολο αυτών των προβληmicroάτων επειδή το να αναλύσει κανείς όλο αυτό το σύmicroπλεγmicroα δεν είναι στις δυνά-microεις και τις δυνατότητες ενός microόνο ανθρώπου Αυτά τα προβλήmicroατα αγγίζουν τον βασικό χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλισmicroού και για να microελετηθούν πρέπει να δηmicroιουργηθούν microεγάλες οmicroάδες θεωρητι-κών ndash microαρξιστών Αλλά το να προβεί σε διαπιστώ-σεις ως προς τη διαδικασία αυτή microπορεί κι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος αφού τα πάντα εκτυλίσσο-νται microπροστά στα microάτια του καθενός Η αγροτιά του χωριού ακόmicroα και στον σχετικά αναπτυγmicroένο καπιταλισmicroό αποτελούσε microια αρκε-τά σηmicroαντική οmicroοιογένεια σε επαγγελmicroατικό επί-πεδο Ο κάθε αγρότης σε συγγενικές φυσικές συν-

θήκες στο νοικοκυριό του εκτελούσε σχεδόν παρόmicroοια είδη εργασίας και κατείχε σχεδόν παρόmicroοιες γνώσεις στον χώρο της δικής του εργατικής δραστη-ριότητας Η κατανοmicroή εργασίας ήταν σχετικά microεγάλη ανάmicroεσα στα φύλα αυτό όmicroως δεν οδήγησε σε σηmicroαντική διαφορά στο χώρο των γνώσεων επειδή και τα ανδρικά και τα γυναικεία microέλη της οικογένειας είχαν πλήρη αντίληψη για το

είδος εργασίας του άλλου φύλου Απrsquo αυτό προκύ-πτει ότι στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του χω-ριού όλα τα microέλη της κοινωνίας microπορούσαν να συmicro-microετέχουν επί ίσοις όροις και η κατανοmicroή της καλλι-τεχνικής δραστηριότητας υπήρχε πρώτα απrsquo όλα α-νάmicroεσα στα δυο φύλα Μαζί microrsquo αυτό βέβαια η δια-φορά σε ταλέντο ανάmicroεσα στα microέλη του χωριού ή-ταν microεγάλη ξεχώριζαν οι περισσότερο ταλαντούχοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες οι παραmicroυθάδες οι χορευτές κοκ Αυτοί όmicroως δεν αποκόπηκαν από το υπόλοιπο microέρος του χωριού δεν microετατράπηκαν σε επαγγελmicroατίες Ουσιαστικά όλο το χωριό αποτε-λούσε ένα laquoκαλλιτεχνικό συγκρότηmicroαraquo και τα microεγα-λύτερα ταλέντα του χωριού σrsquo αυτό το συγκρότηmicroα εκτελούσε τους πιο σηmicroαντικούς ρόλους Παράλληλα microrsquo αυτό ακόmicroα στους microεσαιωνικούς χρόνους δρούσαν οι πλανόδιοι microίmicroοι και καλλιτέ-χνες που συmicromicroετείχαν στα παζάρια και τις εmicroπορο-πανήγυρες ενώ σε πολλές χώρες από καιρό τώρα έπαιζαν οmicroάδες τσιγγάνων οργανοπαικτών που δρούσαν όmicroως στο πλαίσιο της τοπικής δηmicroοτικής και λαϊκής τέχνης κι αποτελούσαν τρόπον τινά συmicroπλήρωmicroα προς αυτήν Από αυτές τις εmicroβρυώ-δεις microορφές δεν microπόρεσε τότε ακόmicroα να αναπτυχθεί microια δυνατή επαγγελmicroατική τέχνη Η δηmicroοτική καλ-λιτεχνική δηmicroιουργία του χωριού την εποχή του φε-ουδαρχισmicroού ακόmicroα και στο πρώιmicroο στάδιο του κα-πιταλισmicroού ήταν συνέπεια της δηmicroοτικής καλλιτε-χνικής αυτενέργειας και του ερασιτεχνισmicroού τόσο σε επίπεδο microορφής όσο και του περιεχοmicroένου αυτή διατρεχόταν από έναν προφανή αγροτικό ταξικό χα-ρακτήρα Από τον ερασιτεχνικό χαρακτήρα αυτής της τέχνης απόρρεε εκείνη η ιδιοmicroορφία ώστε και η υλική και η πνευmicroατική παραγωγή ήταν υπόθεση των ίδιων ανθρώπων της ίδιας κολεκτίβας ndash συνό-λου Ξέρουmicroε βέβαια ότι η microη δηmicroοτική η επίσηmicroη και λόγια εκκλησιαστική τέχνη έβαλε επίσης τη σφραγίδα της στη δηmicroοτική τέχνη microαζί όmicroως microrsquo αυ-

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς (Daniel Jakocs) καθ Κοινωνιολογίας και Φιλοσοφίας της Τέχνης

του Πανmicroίου της Βουδαπέστης microετάφραση καθ Γιάννης Μότσιος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 τό η εκκλησιαστική τέχνη ήταν αναγκασmicroένη να προσαρmicroόζεται στα γούστα και την κοσmicroοαντίληψη της αγροτιάς Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα microπο-ρούσε να ασκεί επίδραση στην πνευmicroατική ζωή των αγροτικών πληθυσmicroών Παρακάτω θα δούmicroε παρό-microοια φαινόmicroενα στην τέχνη του καπιταλισmicroού της ωριmicroότητας και της παρακmicroής Μαζί microε τη διεύρυνση της κατανοmicroής εργασίας και η πνευmicroατική παραγωγή έγινε υπόθεση των επαγ-γελmicroατικά microορφωmicroένων ανθρώπων Όπως δείξαmicroε παραπάνω το προλεταριάτο εmicroφανίστηκε ως σύ-στηmicroα διαφορετικών ως προς τη microόρφωση και τη δραστηριότητά τους επαγγελmicroατικών οmicroάδων Γιrsquo αυτό ακριβώς στην αρχή της διαδικασίας εmicroφα-νίστηκε microόνο η επαγγελmicroατική οmicroαδική συνείδηση και σε αντιστοιχία microrsquo αυτό - οι επαγγελmicroατικές ε-νώσεις Γιrsquo αυτό και σε όλες τις επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου ήταν φυσικό να ασχο-λούνται microε τα διάφορα είδη της πνευmicroατικής παρα-γωγής ειδικές επαγγελmicroατικές οmicroάδες Τις πολιτι-κές και τις θεωρητικές θεωρίες τις καλλιεργούσαν οι πολιτικοί οι φιλόσοφοι οι νοmicroικοί ενώ την τέ-χνη και τη λογοτεχνία οι ζωγράφοι οι συγγραφείς κοκ Εποmicroένως το ίδιο το προλεταριάτο στο σύ-νολό του δεν microπορούσε να διαmicroορφώνει τη δική του κοινωνική θεωρία τη δική του τέχνη τη δική του λογοτεχνία Όλα αυτά microπορούσαν να τα κάνουν για το προλεταριάτο οι επαγγελmicroατίες Και η πλειο-νότητα των επαγγελmicroατιών στα microέσα του 19ου αιώ-να εργαζόταν επί αmicroοιβή Και η εργασία επί αmicroοι-βή η εργασία microε συmicroβόλαια είναι ουσιαστικά microια κοmicroψή και συγκαλυmicromicroένη microορφή microισθού Εξαιτίας της ενασχόλησης επί αmicroοιβή στο τέλος της εργασί-ας ο συγγραφέας δεν έπαιρνε τον microισθό του σε microορφή ανταmicroοιβής αλλά το έργο του εmicroφανίστηκε στην αγορά βιβλίων ως εmicroπόρευmicroα Στην αρχή αυ-τής της διαδικασίας η υπόθεση αυτή είχε microεγάλα πλεονεκτήmicroατα και για τους πνευmicroατικά εργαζόmicroε-νους Εξαφανίστηκε ή microειώθηκε κατά πολύ η προ-σωπική εξάρτηση των εργαζοmicroένων της πνευmicroατι-κής εργασίας από τους microαικήνες Από την άλλη πλευρά ο εmicroπορευmicroατικός χαρακτήρας των προϊό-ντων της πνευmicroατικής παραγωγής οδήγησε στο γε-γονός ότι τα έργα των πνευmicroατικά εργαζοmicroένων α-ξιολογούνταν όχι microε την εσωτερική αξία τους αλλά σύmicroφωνα microε την ποσότητα του κέρδους που απέδι-δε το συγκεκριmicroένο βιβλίο κι οποιοδήποτε άλλο έρ-γο γενικά στον εκδότη Με τη σειρά του όmicroως το τελευταίο οδήγησε στην κατάσταση όταν οι εργαζό-microενοι της πνευmicroατικής ndash καλλιτεχνικής εργασίας ε-ξαναγκάστηκαν να προσαρmicroόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς δηλαδή στη ζήτηση των αγοραστών Τούτη η κατάσταση είχε microερικά αποτελέσmicroατα από τα οποία ξεχωρίζω microόνο δύο Πρώτο η τεράστια ε-ξουσία του κεφαλαίου του νόmicroου ζήτησης και πρό-

τασης πάνω στην εργασία της διανόησης και γιrsquo αυ-τό ακόmicroα και σε συνθήκες προσωπικής ανεξαρτησί-ας η ελευθερία της αποδεικνύεται πλαστή και υπο-θετική ∆εύτερο στην περιοχή της τέχνης και της λογοτεχνίας και σε κείνα τα έργα που προορίζονταν για τις πλατιές microάζες του πληθυσmicroού συmicroπεριλαmicro-βανοmicroένου και του προλεταριάτου και οι δηmicroιουρ-γικοί εργαζόmicroενοι και οι καπιταλιστές έπρεπε να παίρνουν υπόψη τους τη γνώmicroη και τα γούστα του λαού Στο microεταξύ microrsquo αυτά εξηγείται και το γεγονός ότι στα έργα που έχουν φτιαχτεί microέσα από τη microισθω-τή εργασία διείσδυαν και διεισδύουν κριτικές περι-πτώσεις microε παραλήπτη τον καπιταλισmicroό Από την άλλη πλευρά αυτές οι κριτικές περιπτώσεις έmicroειναν microόνο ξεχωριστές περιπτώσεις Το κεφάλαιο το ο-ποίο κυριαρχεί τόσο στη σφαίρα της πνευmicroατικής παραγωγής όσο και σε κείνη της υλικής παραγωγής δεν επιτρέπει τουλάχιστο σε microεγάλες ποσότητες την εmicroφάνιση παρόmicroοιων έργων τα οποία είτε έτσι είτε αλλιώς έχουν κριτική στάση απέναντι στις θε-microελιώδεις αρχές του καπιταλισmicroού ∆εν πρέπει να ξεχνούmicroε ούτε για microια στιγmicroή ότι η πλειονότητα των έργων πνευmicroατικής παραγωγής στον σύγχρονο καπι-ταλισmicroό φτιάχνονται από microισθωτούς εργαζόmicroενους ότι κι αυτοί οι άνθρωποι γράφουν για τα λεφτά κι όχι για την αλήθεια ή για την έκφραση των ιδανικών τους των πιστεύω τους Στην πλειονότητα των πε-ριπτώσεων ο αστικός πολιτισmicroός και η αστική τέ-χνη είναι δηmicroιουργήmicroατα των microισθωτών εργαζοmicroέ-νων Τα έργα αυτής της κουλτούρας διαδίδονται και πωλούνται microε τη βοήθεια της διαφήmicroισης το ίδιο ακριβώς όπως και στη σφαίρα της υλικής πα-ραγωγής Η διαδικασία διείσδυσης της διαφήmicroισης στην περιοχή της τέχνης καθώς και η ενδυνάmicroωση άλλων φαινοmicroένων που σχετίζονται microε την microετα-τροπή της τέχνης σε εmicroπόρευmicroα παίρνει την αρχή της στις δεκαετίες του rsquo30 και του rsquo40 του 19ου αιώνα στις λογοτεχνίες της Ευρώπης Ο Μπαλζάκ εξέφρασε microε γλαφυρότητα το πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας στο microυθιστόρηmicroά του Χαmicroένα όνει-ρα Η διάθεση κεφαλαίου ο εmicroπορευmicroατικός χαρα-κτήρας των έργων του πολιτισmicroού η διαφήmicroιση ε-ξασφαλίζουν την πλήρη κυριαρχία της microπουρζουα-ζίας πάνω στην πνευmicroατική ζωή των ανθρώπων Οι microισθωτοί δούλοι microετατρέπονταν σε πνευmicroατικούς δούλους Με ιδιαίτερη προτεραιότητα η microπουρζου-αζία προσπαθεί να υποδουλώσει πνευmicroατικά το δια-νοητικό προλεταριάτο Όλοι αυτοί οι παράγοντες αισθητά εmicroποδίζουν την microετατροπή του προλεταριά-του από τάξη αφrsquo εαυτή σε τάξη για τον εαυτό της Σηmicroαίνει άραγε αυτό ότι η υπόθεση απελευθέρω-σης της ανθρωπότητας δεν έχει προοπτική ότι η πλειονότητα των ανθρώπων έχει microετατραπεί τελειω-τικά σε δούλους που δεν microπορούν να σκέπτονται και να δρουν ανεξάρτητα ενώ οι ξεχωριστοί δια-

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Ο ποιητής Μιχάλης Γκάνας

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 9

σήκωνε σε σκοτεινά κύmicroατα τό `να σπίτι και τrsquo ακουmicroπούσε απαλά πάνω στο άλλο

ξανά και ξανά ωσότου όλο το χωριό γέmicroιζε Μαύρη Θάλασσα

microε τα δελφίνια να γλιστρούν δοξαριές στις χορδές της λύρας Και να προβάλουν τότε

ένας - ένας στη σειρά οι γλεντοκόποι και ν΄ ανεβαίνουν

microε τους ατmicroούς της νοσταλγίας τους στον ουρανόhellip

νας κόσmicroος βασανισmicroένος κυνηγηmicroένος από τις πανάρχαιες πατρικές εστίες του

κουτσουρεmicroένος και microατωmicroένος ξαναζωντανεύει στην ποίηση του Γρηγοριάδη και παραmicroένει έτσι ζωντανός ακmicroαίος και microαχόmicroενος για τα δίκαια της ιστορίας και της microοίρας του Ο συmicroβολισmicroός παίρνει τα συγκεκριmicroένα συmicroβάντα και τα δίνει διαχρονική αξία και ύπαρξη

Αυτά τα πρόσωπα των πεθαmicroένων δεν τrsquo αναγνωρίζω πια Και δεν είναι η κακοποίηση τα βγαλmicroένα microάτια

τα κοmicromicroένα αυτιά

Άγιε ∆ηmicroήτρη microου κι Αϊ - Γιώργη microε το τουφέκι και τα φυσεκλίκια

microε τα θεριά σκοτωmicroένα στα πόδια σας όσο κι αν πασχίζουν να σας microεταβάλουν σε ληστές εmicroείς θα ερχόmicroαστε κρυφά

να προσκυνούmicroε

Θα θυmicroόσαστε βέβαια όταν στην αρχή της ανακοί-νωσης στα φυσιογνωmicroικά στοιχεία της γενέτειρας γης στο έργο ποιητών microας συmicroπεριλάmicroβανα και την ιστορία προσωπική και οmicroαδική κάθε ατόmicroου και τόπου Γιατί ας πούmicroε οι ποιητές τής ηθογραφίας περιορίζονταν - κυρίως - στην καλλιτεχνική αναπα-ράσταση της φύσης γεωργικών και βουκολικών σκηνών του χωριού και της στάνης για να θυmicroη-θούmicroε τον Κρυστάλλη Η πολιτική κοινωνική και εθνική ιστορία microε τους ειδικούς και σε βάθος ειπω-microένους προβληmicroατισmicroούς της είναι έργο κατοπινών γενιών στην ελληνική αλλά και στην παγκόσmicroια ιστορία Ο Νίκος Γρηγοριάδης την παρακολουθεί και την πραγmicroατεύεται στους στίχους του βήmicroα προς βήmicroα Έτσι στο ποίηmicroα laquoΥπεύθυνη δήλωσηraquo ση-microειώνει για microια συγκεκριmicroένη φάση τής πορείας του Ελληνισmicroού

Όχι δεν είmicroαι του Θεοδώρου είmicroαι απλώς Γρηγοριάδης

υποψήφιος τής Στρατιωτικής Ιατρικής

Ο Θεόδωρος πέθανε εδώ και τρεις microήνες Ότι γνωρίζω απrsquo αυτόν είναι τα κρυοπαγήmicroατα

από τα άθλα του στην Αλβανία

το αυστηρό του ήθος και τα παράσηmicroα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Σβήστε τον κι εσείς αν σας ενοχλεί αν δε χωράει στο πιστοποιητικό

της Νοmicroιmicroοφροσύνης

Η ειρωνεία διατρέχει όλους τους στίχους και πα-ραmicroένει καυστική Στις στροφές τού ποιήmicroατος laquoΤα τραγούδιαraquo παρελαύνουν άλλες ιστορικές microνήmicroες των νεότερων Ελλήνων από τα χρόνια της microετααλβανικής εποποιίας Εδώ όmicroως αναδει-κνύεται σε όλο το microεγαλείο του το ζήτηmicroα της ζωής νεκρών ή εποχών που πέρασαν αλλά που συνεχίζουν να ζουν στη συνείδηση των ζώντων εν microέρει κάπως διαφορετικά και το πιθανότερο πιο έντονα

Πως γίνεται κι ακούω τα τραγούδια εκείνοι έχουνε πεθάνει κι έχουν θαφτεί

microε τrsquo άρmicroατά τους στα βουνά

Ο νέος που microιλούσε απrsquo το microπαλκόνι αποmicroακρύνεται microε microεγάλες κινήσεις

microέσα στη νύχτα φορτωmicroένος άρmicroατα Οι άλλοι κρύβονται και κοιτάζουν microέσα από κρυψώνες κι υπόγεια παράθυρα

Όσοι πιάστηκαν έχουν microια microνήmicroη σαν ατζέντα ηmicroερολογίου

Ακόmicroη και οι ποιητές έχουνε χάσει πια την ακοή τους

αρρώ πως ο ορισmicroός που έδωσε για τον εαυ-τό του ο Κωνσταντίνος Καβάφης λέγοντας

ότι είναι ιστορικός ποιητής ισχύει πλήρως και για τον Γρηγοριάδη Με την πλατιά σηmicroασία του όρου microε το βάθος και τη διάρκεια της ιστορικής αλήθειας που εξισώνεται microε τη ζωή του τόπου και των αν-θρώπων του Με αυτή την καθαρά δική του ιδιότητα και ιδιαιτερότητα οι στίχοι του Νίκου Γρηγοριάδη λειτουργούν microε όλα τα δικαιώmicroατά τους στη σηmicroε-ρινή ανακοίνωση καταλαmicroβάνοντας την τιmicroητική θέση που τους αρmicroόζει

Μιχάλης Γκανάς Θέλω να υπογραmicromicroίσω κάτι η σειρά εξέτασης και παρουσίασης των σηmicroερινών ποιητών δεν έχει αξιολογικό χαρακτήρα Επιλέγονται microέσα από πολλούς οmicroότεχνούς τους και ο καθένας τους προσθέτει κάτι το καθαρά δικό του κι ανεπανάληπτο στο laquoπαζλraquo της σηmicroερινής θεmicroατικής ενότητας Η θέση του καθενός είναι και

επιβεβληmicroένη και αναντικατάστατη Όχι πως εξα-

Έ

Θ

10 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ντλούmicroε το θέmicroα αλλά microόνο microια εικόνα του παρου-σιάζουmicroε Όπως οι άλλοι έτσι κι ο Γκανάς ξεχωρί-ζει ως προς τον τρόπο προσωπικής συmicromicroετοχής στα πεπραγmicroένα των στίχων του εξιστορεί κρατώντας κάποια απόσταση απrsquo όπου πολύ συχνά εξαφανί-ζεται η αmicroεσότητα τής αφήγησης και είναι σα να microιλάει για καταστάσεις δεύτερων ακόmicroα και τρί-των στην ποίησή του Αφήνει κατά κάποιον τρό-πο το υλικό του να κρυώσει ή να microπαγιατέψει microετά το παίρνει στα χέρια του και το πλάθει σε τέχνη του λόγου Και χωρίς να αρνείται πλήρως το πρώτο ενικό Χωρίς φτερά microονάχα microε τα χέρια microου ανεβαίνω

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φυσάω τον καπνό microου ίσια στα microάτια τrsquo ουρανού

Καmicromicroένη σοδειά τα χρόνια που έζησα

Καmicroιά φορά microε έναν - δυο στίχους θίγει προβλήmicroατα σοβαρά όπως είναι η κατάσταση της προσφυγιάς microε την αmicroηχανία των λυρικών προσώπων που βρέθηκαν

ξεριζωmicroένα

Τί γυρεύεις εδώ ψυχή τραυλή microακριά απrsquo τα βοσκοτόπια της πατρίδας

ερίπου κατά τον ίδιο τρόπο αντιmicroετώπιζαν και οι λυρικοί ήρωες του Ηλία Κεφάλα πα-

ρόmicroοιες καταστάσεις Κοινό το πρόβληmicroα η εγκα-τάλειψη της υπαίθρου Και οι κοντόφθαλmicroοι πολι-τικοί microας ούτε το πήραν χαmicroπάρι ότι παραβίαζαν την πληθυσmicroιακή ισορροπία ανάmicroεσα στο χωριό και στην πόλη υποθηκεύοντας το microέλλον της χώ-ρας Κερδισmicroένος microόνο ο αχόρταγος ο άπληστος καπιταλισmicroός έβγαινε από την πανεθνική τραγωδία την ανίατη ψυχική αρρώστια των επόmicroενων γε-νεών Τα χέρια των αγροτών ήταν πάmicroφθηνα για microικρούς και microεγάλους επιχειρηmicroατίες Εύκολο και άφθονο το κέρδος Το χωριό όmicroως πέθαινε ή πιο σωστά πέθανε Πάνω στην καταστροφή του λέει ο καπιταλισmicroός εγώ θα χτίσω παλάτια Η καταστρο-φή ήταν διπλή καταστροφή του παραδοσιακού χωριού και αφαίmicroαξη της Ελλάδας Να microην ήταν άραγε κι αυτό στα προνοητικά (για τους απάτριδες καπιταλιστές) σχέδιά τους Η εσωτερική προσφυ-γιά λιγότερο το κακό Η οmicroαδική όmicroως φυγή ldquoστα πολλά εξωτερικάrdquo microετέτρεπε αυτόmicroατα την Ελλάδα πιο microικρή κοmicromicroένη στα microέτρα του ακίνδυνου για τους άλλους Κι όλοι γνωρίζουmicroε πολύ καλά ποιοι ακριβώς φεύγουν σε παρόmicroοιες περιπτώσεις Αυτή κατrsquo εmicroέ η ουσιαστική πλευρά της υπόθεσης microε τον καταmicroερισmicroό ευθυνών γιrsquo αυτή την τραγωδία και το έγκληmicroα απέναντι στην κοινωνία και το έθνος δεν απασχόλησε - σχεδόν - καθόλου τους περισσό-τερους ποιητές microας Περιορίστηκαν στην απλή κα-ταγραφή ποιητική βέβαια της κατάστασης και δεν τόλmicroησαν ή δεν microπόρεσαν να προχωρήσουν

στην αποκάλυψη των αιτιών ∆εν λέω για αναλύ-σεις κοινωνικού χαρακτήρα microε microέσα και τρόπους κοινωνιολογικούς Θα περίmicroενε όmicroως κανείς κά-ποιες νύξεις και ανοίγmicroατα ποιητικής υφής για να microπορέσει να κάνει τις δικές του επιλογές και προε-κτάσεις ο αναγνώστης Είναι όχι microόνο στις δυνατό-τητες της τέχνης αλλά και στις υποχρεώσεις της απέναντι στο κοινό της που ανυποmicroονεί να ανεβεί έστω και ένα σκαλί πιο ψηλά microαζί microε την αισθητική συγκίνηση ∆υνατοί πολύ δυνατοί οι στίχοι τού ποιήmicroατος laquoΤο σκυλίraquo που το αρχίζω microε τους εφτά τελευταίους στίχους τού αmicroέσως προηγούmicroενου ποιητικού κειmicroέ-νου

Ούτε αλαφρύ το χώmicroα ούτε βαρύ Η microάνα θά rsquoρθει να microας βρει την άλλη microέρα θα πάρει το λεωφορείο

microαύρο αρνί στο microνήmicroα σου θα βόσκει κλειστό το σπίτι για καιρό

τα δυο σκυλιά θα τα ταΐζουν οι γειτόνοι Ξένο ψωmicroί θα τρώνε τα σκυλιά microας

Και τώρα το ποίηmicroα laquoΤο σκυλίraquo

Τό lsquoνα σκυλί το σκότωσαν τrsquo άλλο το πήραν οι γειτόνοι

Βγαίνει τις νύχτες και κοιτάει το φεγγάρι microυρίζει στις microολόχες που τού `ριχνες ψωmicroί Ύστερα βρίσκει τον τορό κι έρχεται microε microουσούδα

όλο δροσιές στο microνήmicroα σου

Κάθεται στα πισινά κι ακούει Τrsquo άλλο σκυλί που αλυχτάει κάποιο διαβάτη

Η εικόνα τής ερήmicroωσης τού χωριού και πιστή αλλά ταυτόχρονα και δυνατή είναι Συγκινούν microε τον σχεδόν ωmicroό ρεαλισmicroό τους οι στίχοι Την ίδια στιγmicroή microε κάποιες σηmicroαντικές και πολύσηmicroες αποκαλύψεις ο Μιχάλης Γκανάς microπάζει τον ανα-γνώστη του στον σκοτεινό microα απόλυτα κατανοητό για τους γνώστες κόσmicroο της παράδοσης

Γύρισα για να δω κανένας

Μόνο στην άκρη το νερό θολό σηmicroάδια από θεόρατες πατούσες κι οι πέτρες γύρω του βρεγmicroένες

Πρόλαβα κι έκλεισα τrsquo αφτιά την ώρα πού `σκαγε το γέλιο του

ε ενότητα που είναι αφιερωmicroένη στον Κώ-στα Κρυστάλλη ο διάλογος microε την παράδο-

ση γίνεται πιο πυκνός σε εικόνες και συmicroβολισmicroούς που microπορούν να έχουν περισσότερες από microια σηmicroα-σίες και προορισmicroούς

Π

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 11 laquoΑκούγονται κουδούνια και βελάσmicroαταraquo laquoΜε τον σταυρό στο στήθος το λάδι στην ποδιά για τα καντή-λια των νεκρών Μαύρο αρνί βελάζει ανάmicroεσα στους θάmicroνους Φαίνεται χάνεται και πιάνεις τα πατερη-microάraquo

Όπως ο Χρήστος Μπράβος έτσι κι ο Μιχάλης Γκανάς συχνά - πυκνά προσφεύγουν στον διάλο-γο microε τα microοιρολόγια του τόπου microας το πιο πονε-microένο και τολmicroώ να υποστηρίξω το πιο καλλιεργηmicroένο για τούτο και το πιο ποιητικό microέρος των δηmicroοτι-κών τραγουδιών microας που τόσο φρόντισαν οι σο-φές και ταλαντούχες γυναίκες microας

Σrsquo ένα ξωκλήσι θα καώ λιώνοντας λιγοστό σκοτάδι προτού microε σβήσουνε

τα λαδωmicroένα χέρια του νεωκόρου Έτσι την πνίγουν τη φλόγα microάνα

όχι φυσώντας microην πάρουν οι ψυχές φωτιά

και λαmicroπαδιάσει ο κάτω κόσmicroος

έλω να κλείσω τη σηmicroερινή ανακοίνωσή microου microε στίχους του Μιχάλη Γκανά που microε καθα-

ρά δικό τους τρόπο αναφέρονται άmicroεσα αλλά τις περισσότερες φορές έmicromicroεσα στο θέmicroα της σηmicroερι-νής οmicroιλίας microου και να τονίσω πόσο πολλά και ου-σιαστικά microπορεί να πει ο ποιητής microέσα από τρεις σύντοmicroους στίχους του ποιήmicroατος microε τον καλά ζυγι-σmicroένο τίτλο και την τόσο επιτυχηmicroένη εννοιολογική φόρτιση

Εθνική Οδός

Από δω έφυγε η microισή πατρίδα για τα ξένα

Να και το ldquoόφελοςrdquo microε τα τόσο πικρόχολα σχόλια και τις υπονοούmicroενες εννοιολογικές προεκτάσεις

Αυτοί που έφυγαν σε δυο σε τρία καλοκαίρια θα γυρίσουν βαλίτσες

τρανζίστορ microαγνητόφωνα αφοπλισmicroένα κλαρίνα

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας

του Νίκου Μπαζιάνα

(συνέχεια από τη σελίδα 3)

σmicroός φώτιση φώτα Φώτης Φωτεινή διαφωτίζω διαφώτιση διαφωτιστής διαφωτισmicroός φωτεινός φωτεινότητα φωταγωγός φώσφορος φωσφορίζω φωταψία ξέφωτο φωτοχυσία φωτόσφαιρα φωτο-σβέστης φωτοβολίδα φωτογένεια φωτοφοβία φω-τοτυπία φωτοαντίγραφο φωτοδότης φωτόνιο (όρος της Φυσικής) φωτοπηξία φωτογραφία φωτοστέ-φανο φωτοσύνθεση φωτοσκίαση λυκόφως

Οίκος - Οικία - Σπίτι

Κατοικώ κάτοικος κατοικία microονοκατοικία πολυκατοικί-α αγροικία συνοικία συνοικισmicroός συνοικιακός παροικί-α πάροικος αποικία αποικιοκρατία αποικιοκράτης αποι-κισmicroός εποικισmicroός microέτοικος περίοικος συγκάτοικος συ-γκατοικώ συγκατοίκηση οικιστής οικουmicroένη κατοικη-microένος ακατοίκητος κατοικήσιmicroος νοικοκύρης νοικοκυ-ρά νοικοκυριό οικοδεσπότης οικοδέσποινα οικιακός οι-κείος ανοίκειος οικογένεια οικογενειάρχης οικογενεια-κός οικότροφος οικοτροφείο ένοικος ενοίκιο ενοικιάζω ενοικιαστής ενοικιοστάσιο οικόπεδο οικοπεδούχος οι-κοπεδοφάγος οικοδοmicroή οικοδόmicroος οικοδοmicroικός οικοδο-microήσιmicroος ανοικοδόmicroηση οικονοmicroία οικονοmicroικός οικονό-microος ανοικονόmicroητος διοικώ διοίκηση διοικητής διοικη-τήριο οικολογία οικολόγος οικοσύστηmicroα οικόσηmicroο οι-κουρώ οικόσιτα κατοικίδια Η λέξη σπίτι πιο οικεία καθηmicroερινής χρήσης έχει ελάχιστα παράγωγα σπιτάκι φτωχόσπιτο χαmicroόσπι-το σπιτίσιος σπιτονοικοκύρης σπιτονοικοκυρά σπιτόγατος σπιτόκοτα Θα φανταζόταν κανείς ότι από το αρχαίο ρήmicroα ειmicroί θα είχαmicroε στη νέα γλώσσα τόσα σύνθετα και παρά-γωγα Ειmicroί - είmicroαι Μετοχές ενεστώτος ων ούσα ον Πα-ράγωγα αυτών είναι Ουσία όντα ουσιαστικός ου-σιώδης επουσιώδης Παρά + ειmicroί - πάρειmicroι παρών παρούσα παρόν πα-ρόντα παρουσία παρουσιάζω παρουσιάζοmicroαι πα-ρουσιαστικό Από + ειmicroί - άπειmicroι απών απούσα απόν απουσία απουσιάζω απουσιολόγιο απουσιολόγος απόντα Συν + ειmicroί - σύνειmicroι συνουσία συνουσιάζοmicroαι Επιούσιος υπερούσιος περιούσιος περιουσία πε-microπτουσία εξουσία (εξ + ειmicroί) εξουσιάζω πληρεξούσι-ος αυτεξούσιος ανούσιος οmicroοούσιος Τα περισσότερα παράγωγα του laquoειmicroίraquo δηmicroιουργούνται από το θέmicroα laquoουσ-raquo της microετοχής Ενεστώτος του θηλυ-κού laquoούσαraquo Τα υπόλοιπα σχηmicroατίζονται από το θέmicroα laquoοντ-raquo της microετοχής του Ενεστώτος του αρσενικού και ουδέτερου laquoωνraquo laquoονraquo γενική όντος

Θ

Ντανιέλ Γιάκοτς

12 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

(συνέχεια από το τεύχος Νο 17)

Για microια πιο λεπτοmicroερειακή ανάλυση του χαρακτήρα του πολιτισmicroού και γενικά της τέχνης ιδιαίτερα στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία πρέπει να επι-στρέψουmicroε στην εξέταση της δοmicroής του προλεταριάτου της εποχής microας Το προλεταριάτο ακόmicroα από την αρχή της εmicroφάνισής του ξεχώριζε από τις προηγούmicroενες τάξεις των εργαζοmicroένων microε microια microεγαλύτερη επαγγελmicroατική ποικιλία Προλεταριάτο γενικά δεν υπάρχει υπάρ-χουν microόνο διάφορες επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου Το γεγονός αυτό εξηγεί εκείνη την ιδιοmicroορφία της ανάπτυξης όταν πολύ πιο εύκολα κάνει την εmicroφάνισή του στο προλεταριάτο η οmicroαδι-κή επαγγελmicroατική συνείδηση παρrsquo ότι η κοινή ταξι-κή Ο επαγγελmicroατικός διαχωρισmicroός του προλεταριά-του αποτελεί άmicroεση συνέπεια του επιπέδου και της δοmicroής της τεχνικής της ανάπτυξης των microέσων πα-ραγωγής Και καθώς στην εποχή microας συντελείται microια χωρίς προηγούmicroενο ανάπτυξη των microέσων παρα-γωγής microαζί microrsquo αυτό λαmicroβάνει θέση και η επαγγελ-microατική ανασύνταξη του προλεταριάτου Ταυτόχρο-να αυξάνεται ο αριθmicroός του καλλιεργηmicroένου διανο-ητικά προλεταριάτου αφού η σύγχρονη τεχνική απαιτεί όλο και περισσότερες γνώσεις Αυτή η δια-δικασία προκαλεί ορισmicroένες δυσκολίες και για τη microπουρζουαζία επειδή τώρα είναι κατά πολύ δυσκο-λότερο να εξουσιάζει και να διοικεί στον τοmicroέα της πολιτικής περισσότερο microορφωmicroένους εργαζόmicroενους και να τους microετατρέπει σε πειθήνιους microισθωτούς δούλους Η σύγχρονη όmicroως microπουρζουαζία προς το παρόν τα καταφέρνει καλά σε αυτόν τον τοmicroέα Και τώρα δε θα ήθελα να ασχοληθώ microε το σύνολο αυτών των προβληmicroάτων επειδή το να αναλύσει κανείς όλο αυτό το σύmicroπλεγmicroα δεν είναι στις δυνά-microεις και τις δυνατότητες ενός microόνο ανθρώπου Αυτά τα προβλήmicroατα αγγίζουν τον βασικό χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλισmicroού και για να microελετηθούν πρέπει να δηmicroιουργηθούν microεγάλες οmicroάδες θεωρητι-κών ndash microαρξιστών Αλλά το να προβεί σε διαπιστώ-σεις ως προς τη διαδικασία αυτή microπορεί κι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος αφού τα πάντα εκτυλίσσο-νται microπροστά στα microάτια του καθενός Η αγροτιά του χωριού ακόmicroα και στον σχετικά αναπτυγmicroένο καπιταλισmicroό αποτελούσε microια αρκε-τά σηmicroαντική οmicroοιογένεια σε επαγγελmicroατικό επί-πεδο Ο κάθε αγρότης σε συγγενικές φυσικές συν-

θήκες στο νοικοκυριό του εκτελούσε σχεδόν παρόmicroοια είδη εργασίας και κατείχε σχεδόν παρόmicroοιες γνώσεις στον χώρο της δικής του εργατικής δραστη-ριότητας Η κατανοmicroή εργασίας ήταν σχετικά microεγάλη ανάmicroεσα στα φύλα αυτό όmicroως δεν οδήγησε σε σηmicroαντική διαφορά στο χώρο των γνώσεων επειδή και τα ανδρικά και τα γυναικεία microέλη της οικογένειας είχαν πλήρη αντίληψη για το

είδος εργασίας του άλλου φύλου Απrsquo αυτό προκύ-πτει ότι στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του χω-ριού όλα τα microέλη της κοινωνίας microπορούσαν να συmicro-microετέχουν επί ίσοις όροις και η κατανοmicroή της καλλι-τεχνικής δραστηριότητας υπήρχε πρώτα απrsquo όλα α-νάmicroεσα στα δυο φύλα Μαζί microrsquo αυτό βέβαια η δια-φορά σε ταλέντο ανάmicroεσα στα microέλη του χωριού ή-ταν microεγάλη ξεχώριζαν οι περισσότερο ταλαντούχοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες οι παραmicroυθάδες οι χορευτές κοκ Αυτοί όmicroως δεν αποκόπηκαν από το υπόλοιπο microέρος του χωριού δεν microετατράπηκαν σε επαγγελmicroατίες Ουσιαστικά όλο το χωριό αποτε-λούσε ένα laquoκαλλιτεχνικό συγκρότηmicroαraquo και τα microεγα-λύτερα ταλέντα του χωριού σrsquo αυτό το συγκρότηmicroα εκτελούσε τους πιο σηmicroαντικούς ρόλους Παράλληλα microrsquo αυτό ακόmicroα στους microεσαιωνικούς χρόνους δρούσαν οι πλανόδιοι microίmicroοι και καλλιτέ-χνες που συmicromicroετείχαν στα παζάρια και τις εmicroπορο-πανήγυρες ενώ σε πολλές χώρες από καιρό τώρα έπαιζαν οmicroάδες τσιγγάνων οργανοπαικτών που δρούσαν όmicroως στο πλαίσιο της τοπικής δηmicroοτικής και λαϊκής τέχνης κι αποτελούσαν τρόπον τινά συmicroπλήρωmicroα προς αυτήν Από αυτές τις εmicroβρυώ-δεις microορφές δεν microπόρεσε τότε ακόmicroα να αναπτυχθεί microια δυνατή επαγγελmicroατική τέχνη Η δηmicroοτική καλ-λιτεχνική δηmicroιουργία του χωριού την εποχή του φε-ουδαρχισmicroού ακόmicroα και στο πρώιmicroο στάδιο του κα-πιταλισmicroού ήταν συνέπεια της δηmicroοτικής καλλιτε-χνικής αυτενέργειας και του ερασιτεχνισmicroού τόσο σε επίπεδο microορφής όσο και του περιεχοmicroένου αυτή διατρεχόταν από έναν προφανή αγροτικό ταξικό χα-ρακτήρα Από τον ερασιτεχνικό χαρακτήρα αυτής της τέχνης απόρρεε εκείνη η ιδιοmicroορφία ώστε και η υλική και η πνευmicroατική παραγωγή ήταν υπόθεση των ίδιων ανθρώπων της ίδιας κολεκτίβας ndash συνό-λου Ξέρουmicroε βέβαια ότι η microη δηmicroοτική η επίσηmicroη και λόγια εκκλησιαστική τέχνη έβαλε επίσης τη σφραγίδα της στη δηmicroοτική τέχνη microαζί όmicroως microrsquo αυ-

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς (Daniel Jakocs) καθ Κοινωνιολογίας και Φιλοσοφίας της Τέχνης

του Πανmicroίου της Βουδαπέστης microετάφραση καθ Γιάννης Μότσιος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 τό η εκκλησιαστική τέχνη ήταν αναγκασmicroένη να προσαρmicroόζεται στα γούστα και την κοσmicroοαντίληψη της αγροτιάς Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα microπο-ρούσε να ασκεί επίδραση στην πνευmicroατική ζωή των αγροτικών πληθυσmicroών Παρακάτω θα δούmicroε παρό-microοια φαινόmicroενα στην τέχνη του καπιταλισmicroού της ωριmicroότητας και της παρακmicroής Μαζί microε τη διεύρυνση της κατανοmicroής εργασίας και η πνευmicroατική παραγωγή έγινε υπόθεση των επαγ-γελmicroατικά microορφωmicroένων ανθρώπων Όπως δείξαmicroε παραπάνω το προλεταριάτο εmicroφανίστηκε ως σύ-στηmicroα διαφορετικών ως προς τη microόρφωση και τη δραστηριότητά τους επαγγελmicroατικών οmicroάδων Γιrsquo αυτό ακριβώς στην αρχή της διαδικασίας εmicroφα-νίστηκε microόνο η επαγγελmicroατική οmicroαδική συνείδηση και σε αντιστοιχία microrsquo αυτό - οι επαγγελmicroατικές ε-νώσεις Γιrsquo αυτό και σε όλες τις επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου ήταν φυσικό να ασχο-λούνται microε τα διάφορα είδη της πνευmicroατικής παρα-γωγής ειδικές επαγγελmicroατικές οmicroάδες Τις πολιτι-κές και τις θεωρητικές θεωρίες τις καλλιεργούσαν οι πολιτικοί οι φιλόσοφοι οι νοmicroικοί ενώ την τέ-χνη και τη λογοτεχνία οι ζωγράφοι οι συγγραφείς κοκ Εποmicroένως το ίδιο το προλεταριάτο στο σύ-νολό του δεν microπορούσε να διαmicroορφώνει τη δική του κοινωνική θεωρία τη δική του τέχνη τη δική του λογοτεχνία Όλα αυτά microπορούσαν να τα κάνουν για το προλεταριάτο οι επαγγελmicroατίες Και η πλειο-νότητα των επαγγελmicroατιών στα microέσα του 19ου αιώ-να εργαζόταν επί αmicroοιβή Και η εργασία επί αmicroοι-βή η εργασία microε συmicroβόλαια είναι ουσιαστικά microια κοmicroψή και συγκαλυmicromicroένη microορφή microισθού Εξαιτίας της ενασχόλησης επί αmicroοιβή στο τέλος της εργασί-ας ο συγγραφέας δεν έπαιρνε τον microισθό του σε microορφή ανταmicroοιβής αλλά το έργο του εmicroφανίστηκε στην αγορά βιβλίων ως εmicroπόρευmicroα Στην αρχή αυ-τής της διαδικασίας η υπόθεση αυτή είχε microεγάλα πλεονεκτήmicroατα και για τους πνευmicroατικά εργαζόmicroε-νους Εξαφανίστηκε ή microειώθηκε κατά πολύ η προ-σωπική εξάρτηση των εργαζοmicroένων της πνευmicroατι-κής εργασίας από τους microαικήνες Από την άλλη πλευρά ο εmicroπορευmicroατικός χαρακτήρας των προϊό-ντων της πνευmicroατικής παραγωγής οδήγησε στο γε-γονός ότι τα έργα των πνευmicroατικά εργαζοmicroένων α-ξιολογούνταν όχι microε την εσωτερική αξία τους αλλά σύmicroφωνα microε την ποσότητα του κέρδους που απέδι-δε το συγκεκριmicroένο βιβλίο κι οποιοδήποτε άλλο έρ-γο γενικά στον εκδότη Με τη σειρά του όmicroως το τελευταίο οδήγησε στην κατάσταση όταν οι εργαζό-microενοι της πνευmicroατικής ndash καλλιτεχνικής εργασίας ε-ξαναγκάστηκαν να προσαρmicroόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς δηλαδή στη ζήτηση των αγοραστών Τούτη η κατάσταση είχε microερικά αποτελέσmicroατα από τα οποία ξεχωρίζω microόνο δύο Πρώτο η τεράστια ε-ξουσία του κεφαλαίου του νόmicroου ζήτησης και πρό-

τασης πάνω στην εργασία της διανόησης και γιrsquo αυ-τό ακόmicroα και σε συνθήκες προσωπικής ανεξαρτησί-ας η ελευθερία της αποδεικνύεται πλαστή και υπο-θετική ∆εύτερο στην περιοχή της τέχνης και της λογοτεχνίας και σε κείνα τα έργα που προορίζονταν για τις πλατιές microάζες του πληθυσmicroού συmicroπεριλαmicro-βανοmicroένου και του προλεταριάτου και οι δηmicroιουρ-γικοί εργαζόmicroενοι και οι καπιταλιστές έπρεπε να παίρνουν υπόψη τους τη γνώmicroη και τα γούστα του λαού Στο microεταξύ microrsquo αυτά εξηγείται και το γεγονός ότι στα έργα που έχουν φτιαχτεί microέσα από τη microισθω-τή εργασία διείσδυαν και διεισδύουν κριτικές περι-πτώσεις microε παραλήπτη τον καπιταλισmicroό Από την άλλη πλευρά αυτές οι κριτικές περιπτώσεις έmicroειναν microόνο ξεχωριστές περιπτώσεις Το κεφάλαιο το ο-ποίο κυριαρχεί τόσο στη σφαίρα της πνευmicroατικής παραγωγής όσο και σε κείνη της υλικής παραγωγής δεν επιτρέπει τουλάχιστο σε microεγάλες ποσότητες την εmicroφάνιση παρόmicroοιων έργων τα οποία είτε έτσι είτε αλλιώς έχουν κριτική στάση απέναντι στις θε-microελιώδεις αρχές του καπιταλισmicroού ∆εν πρέπει να ξεχνούmicroε ούτε για microια στιγmicroή ότι η πλειονότητα των έργων πνευmicroατικής παραγωγής στον σύγχρονο καπι-ταλισmicroό φτιάχνονται από microισθωτούς εργαζόmicroενους ότι κι αυτοί οι άνθρωποι γράφουν για τα λεφτά κι όχι για την αλήθεια ή για την έκφραση των ιδανικών τους των πιστεύω τους Στην πλειονότητα των πε-ριπτώσεων ο αστικός πολιτισmicroός και η αστική τέ-χνη είναι δηmicroιουργήmicroατα των microισθωτών εργαζοmicroέ-νων Τα έργα αυτής της κουλτούρας διαδίδονται και πωλούνται microε τη βοήθεια της διαφήmicroισης το ίδιο ακριβώς όπως και στη σφαίρα της υλικής πα-ραγωγής Η διαδικασία διείσδυσης της διαφήmicroισης στην περιοχή της τέχνης καθώς και η ενδυνάmicroωση άλλων φαινοmicroένων που σχετίζονται microε την microετα-τροπή της τέχνης σε εmicroπόρευmicroα παίρνει την αρχή της στις δεκαετίες του rsquo30 και του rsquo40 του 19ου αιώνα στις λογοτεχνίες της Ευρώπης Ο Μπαλζάκ εξέφρασε microε γλαφυρότητα το πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας στο microυθιστόρηmicroά του Χαmicroένα όνει-ρα Η διάθεση κεφαλαίου ο εmicroπορευmicroατικός χαρα-κτήρας των έργων του πολιτισmicroού η διαφήmicroιση ε-ξασφαλίζουν την πλήρη κυριαρχία της microπουρζουα-ζίας πάνω στην πνευmicroατική ζωή των ανθρώπων Οι microισθωτοί δούλοι microετατρέπονταν σε πνευmicroατικούς δούλους Με ιδιαίτερη προτεραιότητα η microπουρζου-αζία προσπαθεί να υποδουλώσει πνευmicroατικά το δια-νοητικό προλεταριάτο Όλοι αυτοί οι παράγοντες αισθητά εmicroποδίζουν την microετατροπή του προλεταριά-του από τάξη αφrsquo εαυτή σε τάξη για τον εαυτό της Σηmicroαίνει άραγε αυτό ότι η υπόθεση απελευθέρω-σης της ανθρωπότητας δεν έχει προοπτική ότι η πλειονότητα των ανθρώπων έχει microετατραπεί τελειω-τικά σε δούλους που δεν microπορούν να σκέπτονται και να δρουν ανεξάρτητα ενώ οι ξεχωριστοί δια-

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

10 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ντλούmicroε το θέmicroα αλλά microόνο microια εικόνα του παρου-σιάζουmicroε Όπως οι άλλοι έτσι κι ο Γκανάς ξεχωρί-ζει ως προς τον τρόπο προσωπικής συmicromicroετοχής στα πεπραγmicroένα των στίχων του εξιστορεί κρατώντας κάποια απόσταση απrsquo όπου πολύ συχνά εξαφανί-ζεται η αmicroεσότητα τής αφήγησης και είναι σα να microιλάει για καταστάσεις δεύτερων ακόmicroα και τρί-των στην ποίησή του Αφήνει κατά κάποιον τρό-πο το υλικό του να κρυώσει ή να microπαγιατέψει microετά το παίρνει στα χέρια του και το πλάθει σε τέχνη του λόγου Και χωρίς να αρνείται πλήρως το πρώτο ενικό Χωρίς φτερά microονάχα microε τα χέρια microου ανεβαίνω

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Φυσάω τον καπνό microου ίσια στα microάτια τrsquo ουρανού

Καmicromicroένη σοδειά τα χρόνια που έζησα

Καmicroιά φορά microε έναν - δυο στίχους θίγει προβλήmicroατα σοβαρά όπως είναι η κατάσταση της προσφυγιάς microε την αmicroηχανία των λυρικών προσώπων που βρέθηκαν

ξεριζωmicroένα

Τί γυρεύεις εδώ ψυχή τραυλή microακριά απrsquo τα βοσκοτόπια της πατρίδας

ερίπου κατά τον ίδιο τρόπο αντιmicroετώπιζαν και οι λυρικοί ήρωες του Ηλία Κεφάλα πα-

ρόmicroοιες καταστάσεις Κοινό το πρόβληmicroα η εγκα-τάλειψη της υπαίθρου Και οι κοντόφθαλmicroοι πολι-τικοί microας ούτε το πήραν χαmicroπάρι ότι παραβίαζαν την πληθυσmicroιακή ισορροπία ανάmicroεσα στο χωριό και στην πόλη υποθηκεύοντας το microέλλον της χώ-ρας Κερδισmicroένος microόνο ο αχόρταγος ο άπληστος καπιταλισmicroός έβγαινε από την πανεθνική τραγωδία την ανίατη ψυχική αρρώστια των επόmicroενων γε-νεών Τα χέρια των αγροτών ήταν πάmicroφθηνα για microικρούς και microεγάλους επιχειρηmicroατίες Εύκολο και άφθονο το κέρδος Το χωριό όmicroως πέθαινε ή πιο σωστά πέθανε Πάνω στην καταστροφή του λέει ο καπιταλισmicroός εγώ θα χτίσω παλάτια Η καταστρο-φή ήταν διπλή καταστροφή του παραδοσιακού χωριού και αφαίmicroαξη της Ελλάδας Να microην ήταν άραγε κι αυτό στα προνοητικά (για τους απάτριδες καπιταλιστές) σχέδιά τους Η εσωτερική προσφυ-γιά λιγότερο το κακό Η οmicroαδική όmicroως φυγή ldquoστα πολλά εξωτερικάrdquo microετέτρεπε αυτόmicroατα την Ελλάδα πιο microικρή κοmicromicroένη στα microέτρα του ακίνδυνου για τους άλλους Κι όλοι γνωρίζουmicroε πολύ καλά ποιοι ακριβώς φεύγουν σε παρόmicroοιες περιπτώσεις Αυτή κατrsquo εmicroέ η ουσιαστική πλευρά της υπόθεσης microε τον καταmicroερισmicroό ευθυνών γιrsquo αυτή την τραγωδία και το έγκληmicroα απέναντι στην κοινωνία και το έθνος δεν απασχόλησε - σχεδόν - καθόλου τους περισσό-τερους ποιητές microας Περιορίστηκαν στην απλή κα-ταγραφή ποιητική βέβαια της κατάστασης και δεν τόλmicroησαν ή δεν microπόρεσαν να προχωρήσουν

στην αποκάλυψη των αιτιών ∆εν λέω για αναλύ-σεις κοινωνικού χαρακτήρα microε microέσα και τρόπους κοινωνιολογικούς Θα περίmicroενε όmicroως κανείς κά-ποιες νύξεις και ανοίγmicroατα ποιητικής υφής για να microπορέσει να κάνει τις δικές του επιλογές και προε-κτάσεις ο αναγνώστης Είναι όχι microόνο στις δυνατό-τητες της τέχνης αλλά και στις υποχρεώσεις της απέναντι στο κοινό της που ανυποmicroονεί να ανεβεί έστω και ένα σκαλί πιο ψηλά microαζί microε την αισθητική συγκίνηση ∆υνατοί πολύ δυνατοί οι στίχοι τού ποιήmicroατος laquoΤο σκυλίraquo που το αρχίζω microε τους εφτά τελευταίους στίχους τού αmicroέσως προηγούmicroενου ποιητικού κειmicroέ-νου

Ούτε αλαφρύ το χώmicroα ούτε βαρύ Η microάνα θά rsquoρθει να microας βρει την άλλη microέρα θα πάρει το λεωφορείο

microαύρο αρνί στο microνήmicroα σου θα βόσκει κλειστό το σπίτι για καιρό

τα δυο σκυλιά θα τα ταΐζουν οι γειτόνοι Ξένο ψωmicroί θα τρώνε τα σκυλιά microας

Και τώρα το ποίηmicroα laquoΤο σκυλίraquo

Τό lsquoνα σκυλί το σκότωσαν τrsquo άλλο το πήραν οι γειτόνοι

Βγαίνει τις νύχτες και κοιτάει το φεγγάρι microυρίζει στις microολόχες που τού `ριχνες ψωmicroί Ύστερα βρίσκει τον τορό κι έρχεται microε microουσούδα

όλο δροσιές στο microνήmicroα σου

Κάθεται στα πισινά κι ακούει Τrsquo άλλο σκυλί που αλυχτάει κάποιο διαβάτη

Η εικόνα τής ερήmicroωσης τού χωριού και πιστή αλλά ταυτόχρονα και δυνατή είναι Συγκινούν microε τον σχεδόν ωmicroό ρεαλισmicroό τους οι στίχοι Την ίδια στιγmicroή microε κάποιες σηmicroαντικές και πολύσηmicroες αποκαλύψεις ο Μιχάλης Γκανάς microπάζει τον ανα-γνώστη του στον σκοτεινό microα απόλυτα κατανοητό για τους γνώστες κόσmicroο της παράδοσης

Γύρισα για να δω κανένας

Μόνο στην άκρη το νερό θολό σηmicroάδια από θεόρατες πατούσες κι οι πέτρες γύρω του βρεγmicroένες

Πρόλαβα κι έκλεισα τrsquo αφτιά την ώρα πού `σκαγε το γέλιο του

ε ενότητα που είναι αφιερωmicroένη στον Κώ-στα Κρυστάλλη ο διάλογος microε την παράδο-

ση γίνεται πιο πυκνός σε εικόνες και συmicroβολισmicroούς που microπορούν να έχουν περισσότερες από microια σηmicroα-σίες και προορισmicroούς

Π

Σ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 11 laquoΑκούγονται κουδούνια και βελάσmicroαταraquo laquoΜε τον σταυρό στο στήθος το λάδι στην ποδιά για τα καντή-λια των νεκρών Μαύρο αρνί βελάζει ανάmicroεσα στους θάmicroνους Φαίνεται χάνεται και πιάνεις τα πατερη-microάraquo

Όπως ο Χρήστος Μπράβος έτσι κι ο Μιχάλης Γκανάς συχνά - πυκνά προσφεύγουν στον διάλο-γο microε τα microοιρολόγια του τόπου microας το πιο πονε-microένο και τολmicroώ να υποστηρίξω το πιο καλλιεργηmicroένο για τούτο και το πιο ποιητικό microέρος των δηmicroοτι-κών τραγουδιών microας που τόσο φρόντισαν οι σο-φές και ταλαντούχες γυναίκες microας

Σrsquo ένα ξωκλήσι θα καώ λιώνοντας λιγοστό σκοτάδι προτού microε σβήσουνε

τα λαδωmicroένα χέρια του νεωκόρου Έτσι την πνίγουν τη φλόγα microάνα

όχι φυσώντας microην πάρουν οι ψυχές φωτιά

και λαmicroπαδιάσει ο κάτω κόσmicroος

έλω να κλείσω τη σηmicroερινή ανακοίνωσή microου microε στίχους του Μιχάλη Γκανά που microε καθα-

ρά δικό τους τρόπο αναφέρονται άmicroεσα αλλά τις περισσότερες φορές έmicromicroεσα στο θέmicroα της σηmicroερι-νής οmicroιλίας microου και να τονίσω πόσο πολλά και ου-σιαστικά microπορεί να πει ο ποιητής microέσα από τρεις σύντοmicroους στίχους του ποιήmicroατος microε τον καλά ζυγι-σmicroένο τίτλο και την τόσο επιτυχηmicroένη εννοιολογική φόρτιση

Εθνική Οδός

Από δω έφυγε η microισή πατρίδα για τα ξένα

Να και το ldquoόφελοςrdquo microε τα τόσο πικρόχολα σχόλια και τις υπονοούmicroενες εννοιολογικές προεκτάσεις

Αυτοί που έφυγαν σε δυο σε τρία καλοκαίρια θα γυρίσουν βαλίτσες

τρανζίστορ microαγνητόφωνα αφοπλισmicroένα κλαρίνα

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας

του Νίκου Μπαζιάνα

(συνέχεια από τη σελίδα 3)

σmicroός φώτιση φώτα Φώτης Φωτεινή διαφωτίζω διαφώτιση διαφωτιστής διαφωτισmicroός φωτεινός φωτεινότητα φωταγωγός φώσφορος φωσφορίζω φωταψία ξέφωτο φωτοχυσία φωτόσφαιρα φωτο-σβέστης φωτοβολίδα φωτογένεια φωτοφοβία φω-τοτυπία φωτοαντίγραφο φωτοδότης φωτόνιο (όρος της Φυσικής) φωτοπηξία φωτογραφία φωτοστέ-φανο φωτοσύνθεση φωτοσκίαση λυκόφως

Οίκος - Οικία - Σπίτι

Κατοικώ κάτοικος κατοικία microονοκατοικία πολυκατοικί-α αγροικία συνοικία συνοικισmicroός συνοικιακός παροικί-α πάροικος αποικία αποικιοκρατία αποικιοκράτης αποι-κισmicroός εποικισmicroός microέτοικος περίοικος συγκάτοικος συ-γκατοικώ συγκατοίκηση οικιστής οικουmicroένη κατοικη-microένος ακατοίκητος κατοικήσιmicroος νοικοκύρης νοικοκυ-ρά νοικοκυριό οικοδεσπότης οικοδέσποινα οικιακός οι-κείος ανοίκειος οικογένεια οικογενειάρχης οικογενεια-κός οικότροφος οικοτροφείο ένοικος ενοίκιο ενοικιάζω ενοικιαστής ενοικιοστάσιο οικόπεδο οικοπεδούχος οι-κοπεδοφάγος οικοδοmicroή οικοδόmicroος οικοδοmicroικός οικοδο-microήσιmicroος ανοικοδόmicroηση οικονοmicroία οικονοmicroικός οικονό-microος ανοικονόmicroητος διοικώ διοίκηση διοικητής διοικη-τήριο οικολογία οικολόγος οικοσύστηmicroα οικόσηmicroο οι-κουρώ οικόσιτα κατοικίδια Η λέξη σπίτι πιο οικεία καθηmicroερινής χρήσης έχει ελάχιστα παράγωγα σπιτάκι φτωχόσπιτο χαmicroόσπι-το σπιτίσιος σπιτονοικοκύρης σπιτονοικοκυρά σπιτόγατος σπιτόκοτα Θα φανταζόταν κανείς ότι από το αρχαίο ρήmicroα ειmicroί θα είχαmicroε στη νέα γλώσσα τόσα σύνθετα και παρά-γωγα Ειmicroί - είmicroαι Μετοχές ενεστώτος ων ούσα ον Πα-ράγωγα αυτών είναι Ουσία όντα ουσιαστικός ου-σιώδης επουσιώδης Παρά + ειmicroί - πάρειmicroι παρών παρούσα παρόν πα-ρόντα παρουσία παρουσιάζω παρουσιάζοmicroαι πα-ρουσιαστικό Από + ειmicroί - άπειmicroι απών απούσα απόν απουσία απουσιάζω απουσιολόγιο απουσιολόγος απόντα Συν + ειmicroί - σύνειmicroι συνουσία συνουσιάζοmicroαι Επιούσιος υπερούσιος περιούσιος περιουσία πε-microπτουσία εξουσία (εξ + ειmicroί) εξουσιάζω πληρεξούσι-ος αυτεξούσιος ανούσιος οmicroοούσιος Τα περισσότερα παράγωγα του laquoειmicroίraquo δηmicroιουργούνται από το θέmicroα laquoουσ-raquo της microετοχής Ενεστώτος του θηλυ-κού laquoούσαraquo Τα υπόλοιπα σχηmicroατίζονται από το θέmicroα laquoοντ-raquo της microετοχής του Ενεστώτος του αρσενικού και ουδέτερου laquoωνraquo laquoονraquo γενική όντος

Θ

Ντανιέλ Γιάκοτς

12 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

(συνέχεια από το τεύχος Νο 17)

Για microια πιο λεπτοmicroερειακή ανάλυση του χαρακτήρα του πολιτισmicroού και γενικά της τέχνης ιδιαίτερα στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία πρέπει να επι-στρέψουmicroε στην εξέταση της δοmicroής του προλεταριάτου της εποχής microας Το προλεταριάτο ακόmicroα από την αρχή της εmicroφάνισής του ξεχώριζε από τις προηγούmicroενες τάξεις των εργαζοmicroένων microε microια microεγαλύτερη επαγγελmicroατική ποικιλία Προλεταριάτο γενικά δεν υπάρχει υπάρ-χουν microόνο διάφορες επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου Το γεγονός αυτό εξηγεί εκείνη την ιδιοmicroορφία της ανάπτυξης όταν πολύ πιο εύκολα κάνει την εmicroφάνισή του στο προλεταριάτο η οmicroαδι-κή επαγγελmicroατική συνείδηση παρrsquo ότι η κοινή ταξι-κή Ο επαγγελmicroατικός διαχωρισmicroός του προλεταριά-του αποτελεί άmicroεση συνέπεια του επιπέδου και της δοmicroής της τεχνικής της ανάπτυξης των microέσων πα-ραγωγής Και καθώς στην εποχή microας συντελείται microια χωρίς προηγούmicroενο ανάπτυξη των microέσων παρα-γωγής microαζί microrsquo αυτό λαmicroβάνει θέση και η επαγγελ-microατική ανασύνταξη του προλεταριάτου Ταυτόχρο-να αυξάνεται ο αριθmicroός του καλλιεργηmicroένου διανο-ητικά προλεταριάτου αφού η σύγχρονη τεχνική απαιτεί όλο και περισσότερες γνώσεις Αυτή η δια-δικασία προκαλεί ορισmicroένες δυσκολίες και για τη microπουρζουαζία επειδή τώρα είναι κατά πολύ δυσκο-λότερο να εξουσιάζει και να διοικεί στον τοmicroέα της πολιτικής περισσότερο microορφωmicroένους εργαζόmicroενους και να τους microετατρέπει σε πειθήνιους microισθωτούς δούλους Η σύγχρονη όmicroως microπουρζουαζία προς το παρόν τα καταφέρνει καλά σε αυτόν τον τοmicroέα Και τώρα δε θα ήθελα να ασχοληθώ microε το σύνολο αυτών των προβληmicroάτων επειδή το να αναλύσει κανείς όλο αυτό το σύmicroπλεγmicroα δεν είναι στις δυνά-microεις και τις δυνατότητες ενός microόνο ανθρώπου Αυτά τα προβλήmicroατα αγγίζουν τον βασικό χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλισmicroού και για να microελετηθούν πρέπει να δηmicroιουργηθούν microεγάλες οmicroάδες θεωρητι-κών ndash microαρξιστών Αλλά το να προβεί σε διαπιστώ-σεις ως προς τη διαδικασία αυτή microπορεί κι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος αφού τα πάντα εκτυλίσσο-νται microπροστά στα microάτια του καθενός Η αγροτιά του χωριού ακόmicroα και στον σχετικά αναπτυγmicroένο καπιταλισmicroό αποτελούσε microια αρκε-τά σηmicroαντική οmicroοιογένεια σε επαγγελmicroατικό επί-πεδο Ο κάθε αγρότης σε συγγενικές φυσικές συν-

θήκες στο νοικοκυριό του εκτελούσε σχεδόν παρόmicroοια είδη εργασίας και κατείχε σχεδόν παρόmicroοιες γνώσεις στον χώρο της δικής του εργατικής δραστη-ριότητας Η κατανοmicroή εργασίας ήταν σχετικά microεγάλη ανάmicroεσα στα φύλα αυτό όmicroως δεν οδήγησε σε σηmicroαντική διαφορά στο χώρο των γνώσεων επειδή και τα ανδρικά και τα γυναικεία microέλη της οικογένειας είχαν πλήρη αντίληψη για το

είδος εργασίας του άλλου φύλου Απrsquo αυτό προκύ-πτει ότι στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του χω-ριού όλα τα microέλη της κοινωνίας microπορούσαν να συmicro-microετέχουν επί ίσοις όροις και η κατανοmicroή της καλλι-τεχνικής δραστηριότητας υπήρχε πρώτα απrsquo όλα α-νάmicroεσα στα δυο φύλα Μαζί microrsquo αυτό βέβαια η δια-φορά σε ταλέντο ανάmicroεσα στα microέλη του χωριού ή-ταν microεγάλη ξεχώριζαν οι περισσότερο ταλαντούχοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες οι παραmicroυθάδες οι χορευτές κοκ Αυτοί όmicroως δεν αποκόπηκαν από το υπόλοιπο microέρος του χωριού δεν microετατράπηκαν σε επαγγελmicroατίες Ουσιαστικά όλο το χωριό αποτε-λούσε ένα laquoκαλλιτεχνικό συγκρότηmicroαraquo και τα microεγα-λύτερα ταλέντα του χωριού σrsquo αυτό το συγκρότηmicroα εκτελούσε τους πιο σηmicroαντικούς ρόλους Παράλληλα microrsquo αυτό ακόmicroα στους microεσαιωνικούς χρόνους δρούσαν οι πλανόδιοι microίmicroοι και καλλιτέ-χνες που συmicromicroετείχαν στα παζάρια και τις εmicroπορο-πανήγυρες ενώ σε πολλές χώρες από καιρό τώρα έπαιζαν οmicroάδες τσιγγάνων οργανοπαικτών που δρούσαν όmicroως στο πλαίσιο της τοπικής δηmicroοτικής και λαϊκής τέχνης κι αποτελούσαν τρόπον τινά συmicroπλήρωmicroα προς αυτήν Από αυτές τις εmicroβρυώ-δεις microορφές δεν microπόρεσε τότε ακόmicroα να αναπτυχθεί microια δυνατή επαγγελmicroατική τέχνη Η δηmicroοτική καλ-λιτεχνική δηmicroιουργία του χωριού την εποχή του φε-ουδαρχισmicroού ακόmicroα και στο πρώιmicroο στάδιο του κα-πιταλισmicroού ήταν συνέπεια της δηmicroοτικής καλλιτε-χνικής αυτενέργειας και του ερασιτεχνισmicroού τόσο σε επίπεδο microορφής όσο και του περιεχοmicroένου αυτή διατρεχόταν από έναν προφανή αγροτικό ταξικό χα-ρακτήρα Από τον ερασιτεχνικό χαρακτήρα αυτής της τέχνης απόρρεε εκείνη η ιδιοmicroορφία ώστε και η υλική και η πνευmicroατική παραγωγή ήταν υπόθεση των ίδιων ανθρώπων της ίδιας κολεκτίβας ndash συνό-λου Ξέρουmicroε βέβαια ότι η microη δηmicroοτική η επίσηmicroη και λόγια εκκλησιαστική τέχνη έβαλε επίσης τη σφραγίδα της στη δηmicroοτική τέχνη microαζί όmicroως microrsquo αυ-

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς (Daniel Jakocs) καθ Κοινωνιολογίας και Φιλοσοφίας της Τέχνης

του Πανmicroίου της Βουδαπέστης microετάφραση καθ Γιάννης Μότσιος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 τό η εκκλησιαστική τέχνη ήταν αναγκασmicroένη να προσαρmicroόζεται στα γούστα και την κοσmicroοαντίληψη της αγροτιάς Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα microπο-ρούσε να ασκεί επίδραση στην πνευmicroατική ζωή των αγροτικών πληθυσmicroών Παρακάτω θα δούmicroε παρό-microοια φαινόmicroενα στην τέχνη του καπιταλισmicroού της ωριmicroότητας και της παρακmicroής Μαζί microε τη διεύρυνση της κατανοmicroής εργασίας και η πνευmicroατική παραγωγή έγινε υπόθεση των επαγ-γελmicroατικά microορφωmicroένων ανθρώπων Όπως δείξαmicroε παραπάνω το προλεταριάτο εmicroφανίστηκε ως σύ-στηmicroα διαφορετικών ως προς τη microόρφωση και τη δραστηριότητά τους επαγγελmicroατικών οmicroάδων Γιrsquo αυτό ακριβώς στην αρχή της διαδικασίας εmicroφα-νίστηκε microόνο η επαγγελmicroατική οmicroαδική συνείδηση και σε αντιστοιχία microrsquo αυτό - οι επαγγελmicroατικές ε-νώσεις Γιrsquo αυτό και σε όλες τις επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου ήταν φυσικό να ασχο-λούνται microε τα διάφορα είδη της πνευmicroατικής παρα-γωγής ειδικές επαγγελmicroατικές οmicroάδες Τις πολιτι-κές και τις θεωρητικές θεωρίες τις καλλιεργούσαν οι πολιτικοί οι φιλόσοφοι οι νοmicroικοί ενώ την τέ-χνη και τη λογοτεχνία οι ζωγράφοι οι συγγραφείς κοκ Εποmicroένως το ίδιο το προλεταριάτο στο σύ-νολό του δεν microπορούσε να διαmicroορφώνει τη δική του κοινωνική θεωρία τη δική του τέχνη τη δική του λογοτεχνία Όλα αυτά microπορούσαν να τα κάνουν για το προλεταριάτο οι επαγγελmicroατίες Και η πλειο-νότητα των επαγγελmicroατιών στα microέσα του 19ου αιώ-να εργαζόταν επί αmicroοιβή Και η εργασία επί αmicroοι-βή η εργασία microε συmicroβόλαια είναι ουσιαστικά microια κοmicroψή και συγκαλυmicromicroένη microορφή microισθού Εξαιτίας της ενασχόλησης επί αmicroοιβή στο τέλος της εργασί-ας ο συγγραφέας δεν έπαιρνε τον microισθό του σε microορφή ανταmicroοιβής αλλά το έργο του εmicroφανίστηκε στην αγορά βιβλίων ως εmicroπόρευmicroα Στην αρχή αυ-τής της διαδικασίας η υπόθεση αυτή είχε microεγάλα πλεονεκτήmicroατα και για τους πνευmicroατικά εργαζόmicroε-νους Εξαφανίστηκε ή microειώθηκε κατά πολύ η προ-σωπική εξάρτηση των εργαζοmicroένων της πνευmicroατι-κής εργασίας από τους microαικήνες Από την άλλη πλευρά ο εmicroπορευmicroατικός χαρακτήρας των προϊό-ντων της πνευmicroατικής παραγωγής οδήγησε στο γε-γονός ότι τα έργα των πνευmicroατικά εργαζοmicroένων α-ξιολογούνταν όχι microε την εσωτερική αξία τους αλλά σύmicroφωνα microε την ποσότητα του κέρδους που απέδι-δε το συγκεκριmicroένο βιβλίο κι οποιοδήποτε άλλο έρ-γο γενικά στον εκδότη Με τη σειρά του όmicroως το τελευταίο οδήγησε στην κατάσταση όταν οι εργαζό-microενοι της πνευmicroατικής ndash καλλιτεχνικής εργασίας ε-ξαναγκάστηκαν να προσαρmicroόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς δηλαδή στη ζήτηση των αγοραστών Τούτη η κατάσταση είχε microερικά αποτελέσmicroατα από τα οποία ξεχωρίζω microόνο δύο Πρώτο η τεράστια ε-ξουσία του κεφαλαίου του νόmicroου ζήτησης και πρό-

τασης πάνω στην εργασία της διανόησης και γιrsquo αυ-τό ακόmicroα και σε συνθήκες προσωπικής ανεξαρτησί-ας η ελευθερία της αποδεικνύεται πλαστή και υπο-θετική ∆εύτερο στην περιοχή της τέχνης και της λογοτεχνίας και σε κείνα τα έργα που προορίζονταν για τις πλατιές microάζες του πληθυσmicroού συmicroπεριλαmicro-βανοmicroένου και του προλεταριάτου και οι δηmicroιουρ-γικοί εργαζόmicroενοι και οι καπιταλιστές έπρεπε να παίρνουν υπόψη τους τη γνώmicroη και τα γούστα του λαού Στο microεταξύ microrsquo αυτά εξηγείται και το γεγονός ότι στα έργα που έχουν φτιαχτεί microέσα από τη microισθω-τή εργασία διείσδυαν και διεισδύουν κριτικές περι-πτώσεις microε παραλήπτη τον καπιταλισmicroό Από την άλλη πλευρά αυτές οι κριτικές περιπτώσεις έmicroειναν microόνο ξεχωριστές περιπτώσεις Το κεφάλαιο το ο-ποίο κυριαρχεί τόσο στη σφαίρα της πνευmicroατικής παραγωγής όσο και σε κείνη της υλικής παραγωγής δεν επιτρέπει τουλάχιστο σε microεγάλες ποσότητες την εmicroφάνιση παρόmicroοιων έργων τα οποία είτε έτσι είτε αλλιώς έχουν κριτική στάση απέναντι στις θε-microελιώδεις αρχές του καπιταλισmicroού ∆εν πρέπει να ξεχνούmicroε ούτε για microια στιγmicroή ότι η πλειονότητα των έργων πνευmicroατικής παραγωγής στον σύγχρονο καπι-ταλισmicroό φτιάχνονται από microισθωτούς εργαζόmicroενους ότι κι αυτοί οι άνθρωποι γράφουν για τα λεφτά κι όχι για την αλήθεια ή για την έκφραση των ιδανικών τους των πιστεύω τους Στην πλειονότητα των πε-ριπτώσεων ο αστικός πολιτισmicroός και η αστική τέ-χνη είναι δηmicroιουργήmicroατα των microισθωτών εργαζοmicroέ-νων Τα έργα αυτής της κουλτούρας διαδίδονται και πωλούνται microε τη βοήθεια της διαφήmicroισης το ίδιο ακριβώς όπως και στη σφαίρα της υλικής πα-ραγωγής Η διαδικασία διείσδυσης της διαφήmicroισης στην περιοχή της τέχνης καθώς και η ενδυνάmicroωση άλλων φαινοmicroένων που σχετίζονται microε την microετα-τροπή της τέχνης σε εmicroπόρευmicroα παίρνει την αρχή της στις δεκαετίες του rsquo30 και του rsquo40 του 19ου αιώνα στις λογοτεχνίες της Ευρώπης Ο Μπαλζάκ εξέφρασε microε γλαφυρότητα το πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας στο microυθιστόρηmicroά του Χαmicroένα όνει-ρα Η διάθεση κεφαλαίου ο εmicroπορευmicroατικός χαρα-κτήρας των έργων του πολιτισmicroού η διαφήmicroιση ε-ξασφαλίζουν την πλήρη κυριαρχία της microπουρζουα-ζίας πάνω στην πνευmicroατική ζωή των ανθρώπων Οι microισθωτοί δούλοι microετατρέπονταν σε πνευmicroατικούς δούλους Με ιδιαίτερη προτεραιότητα η microπουρζου-αζία προσπαθεί να υποδουλώσει πνευmicroατικά το δια-νοητικό προλεταριάτο Όλοι αυτοί οι παράγοντες αισθητά εmicroποδίζουν την microετατροπή του προλεταριά-του από τάξη αφrsquo εαυτή σε τάξη για τον εαυτό της Σηmicroαίνει άραγε αυτό ότι η υπόθεση απελευθέρω-σης της ανθρωπότητας δεν έχει προοπτική ότι η πλειονότητα των ανθρώπων έχει microετατραπεί τελειω-τικά σε δούλους που δεν microπορούν να σκέπτονται και να δρουν ανεξάρτητα ενώ οι ξεχωριστοί δια-

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 11 laquoΑκούγονται κουδούνια και βελάσmicroαταraquo laquoΜε τον σταυρό στο στήθος το λάδι στην ποδιά για τα καντή-λια των νεκρών Μαύρο αρνί βελάζει ανάmicroεσα στους θάmicroνους Φαίνεται χάνεται και πιάνεις τα πατερη-microάraquo

Όπως ο Χρήστος Μπράβος έτσι κι ο Μιχάλης Γκανάς συχνά - πυκνά προσφεύγουν στον διάλο-γο microε τα microοιρολόγια του τόπου microας το πιο πονε-microένο και τολmicroώ να υποστηρίξω το πιο καλλιεργηmicroένο για τούτο και το πιο ποιητικό microέρος των δηmicroοτι-κών τραγουδιών microας που τόσο φρόντισαν οι σο-φές και ταλαντούχες γυναίκες microας

Σrsquo ένα ξωκλήσι θα καώ λιώνοντας λιγοστό σκοτάδι προτού microε σβήσουνε

τα λαδωmicroένα χέρια του νεωκόρου Έτσι την πνίγουν τη φλόγα microάνα

όχι φυσώντας microην πάρουν οι ψυχές φωτιά

και λαmicroπαδιάσει ο κάτω κόσmicroος

έλω να κλείσω τη σηmicroερινή ανακοίνωσή microου microε στίχους του Μιχάλη Γκανά που microε καθα-

ρά δικό τους τρόπο αναφέρονται άmicroεσα αλλά τις περισσότερες φορές έmicromicroεσα στο θέmicroα της σηmicroερι-νής οmicroιλίας microου και να τονίσω πόσο πολλά και ου-σιαστικά microπορεί να πει ο ποιητής microέσα από τρεις σύντοmicroους στίχους του ποιήmicroατος microε τον καλά ζυγι-σmicroένο τίτλο και την τόσο επιτυχηmicroένη εννοιολογική φόρτιση

Εθνική Οδός

Από δω έφυγε η microισή πατρίδα για τα ξένα

Να και το ldquoόφελοςrdquo microε τα τόσο πικρόχολα σχόλια και τις υπονοούmicroενες εννοιολογικές προεκτάσεις

Αυτοί που έφυγαν σε δυο σε τρία καλοκαίρια θα γυρίσουν βαλίτσες

τρανζίστορ microαγνητόφωνα αφοπλισmicroένα κλαρίνα

Η παραγωγικότητα της γλώσσας microας

του Νίκου Μπαζιάνα

(συνέχεια από τη σελίδα 3)

σmicroός φώτιση φώτα Φώτης Φωτεινή διαφωτίζω διαφώτιση διαφωτιστής διαφωτισmicroός φωτεινός φωτεινότητα φωταγωγός φώσφορος φωσφορίζω φωταψία ξέφωτο φωτοχυσία φωτόσφαιρα φωτο-σβέστης φωτοβολίδα φωτογένεια φωτοφοβία φω-τοτυπία φωτοαντίγραφο φωτοδότης φωτόνιο (όρος της Φυσικής) φωτοπηξία φωτογραφία φωτοστέ-φανο φωτοσύνθεση φωτοσκίαση λυκόφως

Οίκος - Οικία - Σπίτι

Κατοικώ κάτοικος κατοικία microονοκατοικία πολυκατοικί-α αγροικία συνοικία συνοικισmicroός συνοικιακός παροικί-α πάροικος αποικία αποικιοκρατία αποικιοκράτης αποι-κισmicroός εποικισmicroός microέτοικος περίοικος συγκάτοικος συ-γκατοικώ συγκατοίκηση οικιστής οικουmicroένη κατοικη-microένος ακατοίκητος κατοικήσιmicroος νοικοκύρης νοικοκυ-ρά νοικοκυριό οικοδεσπότης οικοδέσποινα οικιακός οι-κείος ανοίκειος οικογένεια οικογενειάρχης οικογενεια-κός οικότροφος οικοτροφείο ένοικος ενοίκιο ενοικιάζω ενοικιαστής ενοικιοστάσιο οικόπεδο οικοπεδούχος οι-κοπεδοφάγος οικοδοmicroή οικοδόmicroος οικοδοmicroικός οικοδο-microήσιmicroος ανοικοδόmicroηση οικονοmicroία οικονοmicroικός οικονό-microος ανοικονόmicroητος διοικώ διοίκηση διοικητής διοικη-τήριο οικολογία οικολόγος οικοσύστηmicroα οικόσηmicroο οι-κουρώ οικόσιτα κατοικίδια Η λέξη σπίτι πιο οικεία καθηmicroερινής χρήσης έχει ελάχιστα παράγωγα σπιτάκι φτωχόσπιτο χαmicroόσπι-το σπιτίσιος σπιτονοικοκύρης σπιτονοικοκυρά σπιτόγατος σπιτόκοτα Θα φανταζόταν κανείς ότι από το αρχαίο ρήmicroα ειmicroί θα είχαmicroε στη νέα γλώσσα τόσα σύνθετα και παρά-γωγα Ειmicroί - είmicroαι Μετοχές ενεστώτος ων ούσα ον Πα-ράγωγα αυτών είναι Ουσία όντα ουσιαστικός ου-σιώδης επουσιώδης Παρά + ειmicroί - πάρειmicroι παρών παρούσα παρόν πα-ρόντα παρουσία παρουσιάζω παρουσιάζοmicroαι πα-ρουσιαστικό Από + ειmicroί - άπειmicroι απών απούσα απόν απουσία απουσιάζω απουσιολόγιο απουσιολόγος απόντα Συν + ειmicroί - σύνειmicroι συνουσία συνουσιάζοmicroαι Επιούσιος υπερούσιος περιούσιος περιουσία πε-microπτουσία εξουσία (εξ + ειmicroί) εξουσιάζω πληρεξούσι-ος αυτεξούσιος ανούσιος οmicroοούσιος Τα περισσότερα παράγωγα του laquoειmicroίraquo δηmicroιουργούνται από το θέmicroα laquoουσ-raquo της microετοχής Ενεστώτος του θηλυ-κού laquoούσαraquo Τα υπόλοιπα σχηmicroατίζονται από το θέmicroα laquoοντ-raquo της microετοχής του Ενεστώτος του αρσενικού και ουδέτερου laquoωνraquo laquoονraquo γενική όντος

Θ

Ντανιέλ Γιάκοτς

12 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

(συνέχεια από το τεύχος Νο 17)

Για microια πιο λεπτοmicroερειακή ανάλυση του χαρακτήρα του πολιτισmicroού και γενικά της τέχνης ιδιαίτερα στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία πρέπει να επι-στρέψουmicroε στην εξέταση της δοmicroής του προλεταριάτου της εποχής microας Το προλεταριάτο ακόmicroα από την αρχή της εmicroφάνισής του ξεχώριζε από τις προηγούmicroενες τάξεις των εργαζοmicroένων microε microια microεγαλύτερη επαγγελmicroατική ποικιλία Προλεταριάτο γενικά δεν υπάρχει υπάρ-χουν microόνο διάφορες επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου Το γεγονός αυτό εξηγεί εκείνη την ιδιοmicroορφία της ανάπτυξης όταν πολύ πιο εύκολα κάνει την εmicroφάνισή του στο προλεταριάτο η οmicroαδι-κή επαγγελmicroατική συνείδηση παρrsquo ότι η κοινή ταξι-κή Ο επαγγελmicroατικός διαχωρισmicroός του προλεταριά-του αποτελεί άmicroεση συνέπεια του επιπέδου και της δοmicroής της τεχνικής της ανάπτυξης των microέσων πα-ραγωγής Και καθώς στην εποχή microας συντελείται microια χωρίς προηγούmicroενο ανάπτυξη των microέσων παρα-γωγής microαζί microrsquo αυτό λαmicroβάνει θέση και η επαγγελ-microατική ανασύνταξη του προλεταριάτου Ταυτόχρο-να αυξάνεται ο αριθmicroός του καλλιεργηmicroένου διανο-ητικά προλεταριάτου αφού η σύγχρονη τεχνική απαιτεί όλο και περισσότερες γνώσεις Αυτή η δια-δικασία προκαλεί ορισmicroένες δυσκολίες και για τη microπουρζουαζία επειδή τώρα είναι κατά πολύ δυσκο-λότερο να εξουσιάζει και να διοικεί στον τοmicroέα της πολιτικής περισσότερο microορφωmicroένους εργαζόmicroενους και να τους microετατρέπει σε πειθήνιους microισθωτούς δούλους Η σύγχρονη όmicroως microπουρζουαζία προς το παρόν τα καταφέρνει καλά σε αυτόν τον τοmicroέα Και τώρα δε θα ήθελα να ασχοληθώ microε το σύνολο αυτών των προβληmicroάτων επειδή το να αναλύσει κανείς όλο αυτό το σύmicroπλεγmicroα δεν είναι στις δυνά-microεις και τις δυνατότητες ενός microόνο ανθρώπου Αυτά τα προβλήmicroατα αγγίζουν τον βασικό χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλισmicroού και για να microελετηθούν πρέπει να δηmicroιουργηθούν microεγάλες οmicroάδες θεωρητι-κών ndash microαρξιστών Αλλά το να προβεί σε διαπιστώ-σεις ως προς τη διαδικασία αυτή microπορεί κι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος αφού τα πάντα εκτυλίσσο-νται microπροστά στα microάτια του καθενός Η αγροτιά του χωριού ακόmicroα και στον σχετικά αναπτυγmicroένο καπιταλισmicroό αποτελούσε microια αρκε-τά σηmicroαντική οmicroοιογένεια σε επαγγελmicroατικό επί-πεδο Ο κάθε αγρότης σε συγγενικές φυσικές συν-

θήκες στο νοικοκυριό του εκτελούσε σχεδόν παρόmicroοια είδη εργασίας και κατείχε σχεδόν παρόmicroοιες γνώσεις στον χώρο της δικής του εργατικής δραστη-ριότητας Η κατανοmicroή εργασίας ήταν σχετικά microεγάλη ανάmicroεσα στα φύλα αυτό όmicroως δεν οδήγησε σε σηmicroαντική διαφορά στο χώρο των γνώσεων επειδή και τα ανδρικά και τα γυναικεία microέλη της οικογένειας είχαν πλήρη αντίληψη για το

είδος εργασίας του άλλου φύλου Απrsquo αυτό προκύ-πτει ότι στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του χω-ριού όλα τα microέλη της κοινωνίας microπορούσαν να συmicro-microετέχουν επί ίσοις όροις και η κατανοmicroή της καλλι-τεχνικής δραστηριότητας υπήρχε πρώτα απrsquo όλα α-νάmicroεσα στα δυο φύλα Μαζί microrsquo αυτό βέβαια η δια-φορά σε ταλέντο ανάmicroεσα στα microέλη του χωριού ή-ταν microεγάλη ξεχώριζαν οι περισσότερο ταλαντούχοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες οι παραmicroυθάδες οι χορευτές κοκ Αυτοί όmicroως δεν αποκόπηκαν από το υπόλοιπο microέρος του χωριού δεν microετατράπηκαν σε επαγγελmicroατίες Ουσιαστικά όλο το χωριό αποτε-λούσε ένα laquoκαλλιτεχνικό συγκρότηmicroαraquo και τα microεγα-λύτερα ταλέντα του χωριού σrsquo αυτό το συγκρότηmicroα εκτελούσε τους πιο σηmicroαντικούς ρόλους Παράλληλα microrsquo αυτό ακόmicroα στους microεσαιωνικούς χρόνους δρούσαν οι πλανόδιοι microίmicroοι και καλλιτέ-χνες που συmicromicroετείχαν στα παζάρια και τις εmicroπορο-πανήγυρες ενώ σε πολλές χώρες από καιρό τώρα έπαιζαν οmicroάδες τσιγγάνων οργανοπαικτών που δρούσαν όmicroως στο πλαίσιο της τοπικής δηmicroοτικής και λαϊκής τέχνης κι αποτελούσαν τρόπον τινά συmicroπλήρωmicroα προς αυτήν Από αυτές τις εmicroβρυώ-δεις microορφές δεν microπόρεσε τότε ακόmicroα να αναπτυχθεί microια δυνατή επαγγελmicroατική τέχνη Η δηmicroοτική καλ-λιτεχνική δηmicroιουργία του χωριού την εποχή του φε-ουδαρχισmicroού ακόmicroα και στο πρώιmicroο στάδιο του κα-πιταλισmicroού ήταν συνέπεια της δηmicroοτικής καλλιτε-χνικής αυτενέργειας και του ερασιτεχνισmicroού τόσο σε επίπεδο microορφής όσο και του περιεχοmicroένου αυτή διατρεχόταν από έναν προφανή αγροτικό ταξικό χα-ρακτήρα Από τον ερασιτεχνικό χαρακτήρα αυτής της τέχνης απόρρεε εκείνη η ιδιοmicroορφία ώστε και η υλική και η πνευmicroατική παραγωγή ήταν υπόθεση των ίδιων ανθρώπων της ίδιας κολεκτίβας ndash συνό-λου Ξέρουmicroε βέβαια ότι η microη δηmicroοτική η επίσηmicroη και λόγια εκκλησιαστική τέχνη έβαλε επίσης τη σφραγίδα της στη δηmicroοτική τέχνη microαζί όmicroως microrsquo αυ-

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς (Daniel Jakocs) καθ Κοινωνιολογίας και Φιλοσοφίας της Τέχνης

του Πανmicroίου της Βουδαπέστης microετάφραση καθ Γιάννης Μότσιος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 τό η εκκλησιαστική τέχνη ήταν αναγκασmicroένη να προσαρmicroόζεται στα γούστα και την κοσmicroοαντίληψη της αγροτιάς Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα microπο-ρούσε να ασκεί επίδραση στην πνευmicroατική ζωή των αγροτικών πληθυσmicroών Παρακάτω θα δούmicroε παρό-microοια φαινόmicroενα στην τέχνη του καπιταλισmicroού της ωριmicroότητας και της παρακmicroής Μαζί microε τη διεύρυνση της κατανοmicroής εργασίας και η πνευmicroατική παραγωγή έγινε υπόθεση των επαγ-γελmicroατικά microορφωmicroένων ανθρώπων Όπως δείξαmicroε παραπάνω το προλεταριάτο εmicroφανίστηκε ως σύ-στηmicroα διαφορετικών ως προς τη microόρφωση και τη δραστηριότητά τους επαγγελmicroατικών οmicroάδων Γιrsquo αυτό ακριβώς στην αρχή της διαδικασίας εmicroφα-νίστηκε microόνο η επαγγελmicroατική οmicroαδική συνείδηση και σε αντιστοιχία microrsquo αυτό - οι επαγγελmicroατικές ε-νώσεις Γιrsquo αυτό και σε όλες τις επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου ήταν φυσικό να ασχο-λούνται microε τα διάφορα είδη της πνευmicroατικής παρα-γωγής ειδικές επαγγελmicroατικές οmicroάδες Τις πολιτι-κές και τις θεωρητικές θεωρίες τις καλλιεργούσαν οι πολιτικοί οι φιλόσοφοι οι νοmicroικοί ενώ την τέ-χνη και τη λογοτεχνία οι ζωγράφοι οι συγγραφείς κοκ Εποmicroένως το ίδιο το προλεταριάτο στο σύ-νολό του δεν microπορούσε να διαmicroορφώνει τη δική του κοινωνική θεωρία τη δική του τέχνη τη δική του λογοτεχνία Όλα αυτά microπορούσαν να τα κάνουν για το προλεταριάτο οι επαγγελmicroατίες Και η πλειο-νότητα των επαγγελmicroατιών στα microέσα του 19ου αιώ-να εργαζόταν επί αmicroοιβή Και η εργασία επί αmicroοι-βή η εργασία microε συmicroβόλαια είναι ουσιαστικά microια κοmicroψή και συγκαλυmicromicroένη microορφή microισθού Εξαιτίας της ενασχόλησης επί αmicroοιβή στο τέλος της εργασί-ας ο συγγραφέας δεν έπαιρνε τον microισθό του σε microορφή ανταmicroοιβής αλλά το έργο του εmicroφανίστηκε στην αγορά βιβλίων ως εmicroπόρευmicroα Στην αρχή αυ-τής της διαδικασίας η υπόθεση αυτή είχε microεγάλα πλεονεκτήmicroατα και για τους πνευmicroατικά εργαζόmicroε-νους Εξαφανίστηκε ή microειώθηκε κατά πολύ η προ-σωπική εξάρτηση των εργαζοmicroένων της πνευmicroατι-κής εργασίας από τους microαικήνες Από την άλλη πλευρά ο εmicroπορευmicroατικός χαρακτήρας των προϊό-ντων της πνευmicroατικής παραγωγής οδήγησε στο γε-γονός ότι τα έργα των πνευmicroατικά εργαζοmicroένων α-ξιολογούνταν όχι microε την εσωτερική αξία τους αλλά σύmicroφωνα microε την ποσότητα του κέρδους που απέδι-δε το συγκεκριmicroένο βιβλίο κι οποιοδήποτε άλλο έρ-γο γενικά στον εκδότη Με τη σειρά του όmicroως το τελευταίο οδήγησε στην κατάσταση όταν οι εργαζό-microενοι της πνευmicroατικής ndash καλλιτεχνικής εργασίας ε-ξαναγκάστηκαν να προσαρmicroόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς δηλαδή στη ζήτηση των αγοραστών Τούτη η κατάσταση είχε microερικά αποτελέσmicroατα από τα οποία ξεχωρίζω microόνο δύο Πρώτο η τεράστια ε-ξουσία του κεφαλαίου του νόmicroου ζήτησης και πρό-

τασης πάνω στην εργασία της διανόησης και γιrsquo αυ-τό ακόmicroα και σε συνθήκες προσωπικής ανεξαρτησί-ας η ελευθερία της αποδεικνύεται πλαστή και υπο-θετική ∆εύτερο στην περιοχή της τέχνης και της λογοτεχνίας και σε κείνα τα έργα που προορίζονταν για τις πλατιές microάζες του πληθυσmicroού συmicroπεριλαmicro-βανοmicroένου και του προλεταριάτου και οι δηmicroιουρ-γικοί εργαζόmicroενοι και οι καπιταλιστές έπρεπε να παίρνουν υπόψη τους τη γνώmicroη και τα γούστα του λαού Στο microεταξύ microrsquo αυτά εξηγείται και το γεγονός ότι στα έργα που έχουν φτιαχτεί microέσα από τη microισθω-τή εργασία διείσδυαν και διεισδύουν κριτικές περι-πτώσεις microε παραλήπτη τον καπιταλισmicroό Από την άλλη πλευρά αυτές οι κριτικές περιπτώσεις έmicroειναν microόνο ξεχωριστές περιπτώσεις Το κεφάλαιο το ο-ποίο κυριαρχεί τόσο στη σφαίρα της πνευmicroατικής παραγωγής όσο και σε κείνη της υλικής παραγωγής δεν επιτρέπει τουλάχιστο σε microεγάλες ποσότητες την εmicroφάνιση παρόmicroοιων έργων τα οποία είτε έτσι είτε αλλιώς έχουν κριτική στάση απέναντι στις θε-microελιώδεις αρχές του καπιταλισmicroού ∆εν πρέπει να ξεχνούmicroε ούτε για microια στιγmicroή ότι η πλειονότητα των έργων πνευmicroατικής παραγωγής στον σύγχρονο καπι-ταλισmicroό φτιάχνονται από microισθωτούς εργαζόmicroενους ότι κι αυτοί οι άνθρωποι γράφουν για τα λεφτά κι όχι για την αλήθεια ή για την έκφραση των ιδανικών τους των πιστεύω τους Στην πλειονότητα των πε-ριπτώσεων ο αστικός πολιτισmicroός και η αστική τέ-χνη είναι δηmicroιουργήmicroατα των microισθωτών εργαζοmicroέ-νων Τα έργα αυτής της κουλτούρας διαδίδονται και πωλούνται microε τη βοήθεια της διαφήmicroισης το ίδιο ακριβώς όπως και στη σφαίρα της υλικής πα-ραγωγής Η διαδικασία διείσδυσης της διαφήmicroισης στην περιοχή της τέχνης καθώς και η ενδυνάmicroωση άλλων φαινοmicroένων που σχετίζονται microε την microετα-τροπή της τέχνης σε εmicroπόρευmicroα παίρνει την αρχή της στις δεκαετίες του rsquo30 και του rsquo40 του 19ου αιώνα στις λογοτεχνίες της Ευρώπης Ο Μπαλζάκ εξέφρασε microε γλαφυρότητα το πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας στο microυθιστόρηmicroά του Χαmicroένα όνει-ρα Η διάθεση κεφαλαίου ο εmicroπορευmicroατικός χαρα-κτήρας των έργων του πολιτισmicroού η διαφήmicroιση ε-ξασφαλίζουν την πλήρη κυριαρχία της microπουρζουα-ζίας πάνω στην πνευmicroατική ζωή των ανθρώπων Οι microισθωτοί δούλοι microετατρέπονταν σε πνευmicroατικούς δούλους Με ιδιαίτερη προτεραιότητα η microπουρζου-αζία προσπαθεί να υποδουλώσει πνευmicroατικά το δια-νοητικό προλεταριάτο Όλοι αυτοί οι παράγοντες αισθητά εmicroποδίζουν την microετατροπή του προλεταριά-του από τάξη αφrsquo εαυτή σε τάξη για τον εαυτό της Σηmicroαίνει άραγε αυτό ότι η υπόθεση απελευθέρω-σης της ανθρωπότητας δεν έχει προοπτική ότι η πλειονότητα των ανθρώπων έχει microετατραπεί τελειω-τικά σε δούλους που δεν microπορούν να σκέπτονται και να δρουν ανεξάρτητα ενώ οι ξεχωριστοί δια-

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Ντανιέλ Γιάκοτς

12 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

(συνέχεια από το τεύχος Νο 17)

Για microια πιο λεπτοmicroερειακή ανάλυση του χαρακτήρα του πολιτισmicroού και γενικά της τέχνης ιδιαίτερα στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία πρέπει να επι-στρέψουmicroε στην εξέταση της δοmicroής του προλεταριάτου της εποχής microας Το προλεταριάτο ακόmicroα από την αρχή της εmicroφάνισής του ξεχώριζε από τις προηγούmicroενες τάξεις των εργαζοmicroένων microε microια microεγαλύτερη επαγγελmicroατική ποικιλία Προλεταριάτο γενικά δεν υπάρχει υπάρ-χουν microόνο διάφορες επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου Το γεγονός αυτό εξηγεί εκείνη την ιδιοmicroορφία της ανάπτυξης όταν πολύ πιο εύκολα κάνει την εmicroφάνισή του στο προλεταριάτο η οmicroαδι-κή επαγγελmicroατική συνείδηση παρrsquo ότι η κοινή ταξι-κή Ο επαγγελmicroατικός διαχωρισmicroός του προλεταριά-του αποτελεί άmicroεση συνέπεια του επιπέδου και της δοmicroής της τεχνικής της ανάπτυξης των microέσων πα-ραγωγής Και καθώς στην εποχή microας συντελείται microια χωρίς προηγούmicroενο ανάπτυξη των microέσων παρα-γωγής microαζί microrsquo αυτό λαmicroβάνει θέση και η επαγγελ-microατική ανασύνταξη του προλεταριάτου Ταυτόχρο-να αυξάνεται ο αριθmicroός του καλλιεργηmicroένου διανο-ητικά προλεταριάτου αφού η σύγχρονη τεχνική απαιτεί όλο και περισσότερες γνώσεις Αυτή η δια-δικασία προκαλεί ορισmicroένες δυσκολίες και για τη microπουρζουαζία επειδή τώρα είναι κατά πολύ δυσκο-λότερο να εξουσιάζει και να διοικεί στον τοmicroέα της πολιτικής περισσότερο microορφωmicroένους εργαζόmicroενους και να τους microετατρέπει σε πειθήνιους microισθωτούς δούλους Η σύγχρονη όmicroως microπουρζουαζία προς το παρόν τα καταφέρνει καλά σε αυτόν τον τοmicroέα Και τώρα δε θα ήθελα να ασχοληθώ microε το σύνολο αυτών των προβληmicroάτων επειδή το να αναλύσει κανείς όλο αυτό το σύmicroπλεγmicroα δεν είναι στις δυνά-microεις και τις δυνατότητες ενός microόνο ανθρώπου Αυτά τα προβλήmicroατα αγγίζουν τον βασικό χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλισmicroού και για να microελετηθούν πρέπει να δηmicroιουργηθούν microεγάλες οmicroάδες θεωρητι-κών ndash microαρξιστών Αλλά το να προβεί σε διαπιστώ-σεις ως προς τη διαδικασία αυτή microπορεί κι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος αφού τα πάντα εκτυλίσσο-νται microπροστά στα microάτια του καθενός Η αγροτιά του χωριού ακόmicroα και στον σχετικά αναπτυγmicroένο καπιταλισmicroό αποτελούσε microια αρκε-τά σηmicroαντική οmicroοιογένεια σε επαγγελmicroατικό επί-πεδο Ο κάθε αγρότης σε συγγενικές φυσικές συν-

θήκες στο νοικοκυριό του εκτελούσε σχεδόν παρόmicroοια είδη εργασίας και κατείχε σχεδόν παρόmicroοιες γνώσεις στον χώρο της δικής του εργατικής δραστη-ριότητας Η κατανοmicroή εργασίας ήταν σχετικά microεγάλη ανάmicroεσα στα φύλα αυτό όmicroως δεν οδήγησε σε σηmicroαντική διαφορά στο χώρο των γνώσεων επειδή και τα ανδρικά και τα γυναικεία microέλη της οικογένειας είχαν πλήρη αντίληψη για το

είδος εργασίας του άλλου φύλου Απrsquo αυτό προκύ-πτει ότι στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του χω-ριού όλα τα microέλη της κοινωνίας microπορούσαν να συmicro-microετέχουν επί ίσοις όροις και η κατανοmicroή της καλλι-τεχνικής δραστηριότητας υπήρχε πρώτα απrsquo όλα α-νάmicroεσα στα δυο φύλα Μαζί microrsquo αυτό βέβαια η δια-φορά σε ταλέντο ανάmicroεσα στα microέλη του χωριού ή-ταν microεγάλη ξεχώριζαν οι περισσότερο ταλαντούχοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες οι παραmicroυθάδες οι χορευτές κοκ Αυτοί όmicroως δεν αποκόπηκαν από το υπόλοιπο microέρος του χωριού δεν microετατράπηκαν σε επαγγελmicroατίες Ουσιαστικά όλο το χωριό αποτε-λούσε ένα laquoκαλλιτεχνικό συγκρότηmicroαraquo και τα microεγα-λύτερα ταλέντα του χωριού σrsquo αυτό το συγκρότηmicroα εκτελούσε τους πιο σηmicroαντικούς ρόλους Παράλληλα microrsquo αυτό ακόmicroα στους microεσαιωνικούς χρόνους δρούσαν οι πλανόδιοι microίmicroοι και καλλιτέ-χνες που συmicromicroετείχαν στα παζάρια και τις εmicroπορο-πανήγυρες ενώ σε πολλές χώρες από καιρό τώρα έπαιζαν οmicroάδες τσιγγάνων οργανοπαικτών που δρούσαν όmicroως στο πλαίσιο της τοπικής δηmicroοτικής και λαϊκής τέχνης κι αποτελούσαν τρόπον τινά συmicroπλήρωmicroα προς αυτήν Από αυτές τις εmicroβρυώ-δεις microορφές δεν microπόρεσε τότε ακόmicroα να αναπτυχθεί microια δυνατή επαγγελmicroατική τέχνη Η δηmicroοτική καλ-λιτεχνική δηmicroιουργία του χωριού την εποχή του φε-ουδαρχισmicroού ακόmicroα και στο πρώιmicroο στάδιο του κα-πιταλισmicroού ήταν συνέπεια της δηmicroοτικής καλλιτε-χνικής αυτενέργειας και του ερασιτεχνισmicroού τόσο σε επίπεδο microορφής όσο και του περιεχοmicroένου αυτή διατρεχόταν από έναν προφανή αγροτικό ταξικό χα-ρακτήρα Από τον ερασιτεχνικό χαρακτήρα αυτής της τέχνης απόρρεε εκείνη η ιδιοmicroορφία ώστε και η υλική και η πνευmicroατική παραγωγή ήταν υπόθεση των ίδιων ανθρώπων της ίδιας κολεκτίβας ndash συνό-λου Ξέρουmicroε βέβαια ότι η microη δηmicroοτική η επίσηmicroη και λόγια εκκλησιαστική τέχνη έβαλε επίσης τη σφραγίδα της στη δηmicroοτική τέχνη microαζί όmicroως microrsquo αυ-

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας του Ντανιέλ Γιάκοτς (Daniel Jakocs) καθ Κοινωνιολογίας και Φιλοσοφίας της Τέχνης

του Πανmicroίου της Βουδαπέστης microετάφραση καθ Γιάννης Μότσιος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 τό η εκκλησιαστική τέχνη ήταν αναγκασmicroένη να προσαρmicroόζεται στα γούστα και την κοσmicroοαντίληψη της αγροτιάς Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα microπο-ρούσε να ασκεί επίδραση στην πνευmicroατική ζωή των αγροτικών πληθυσmicroών Παρακάτω θα δούmicroε παρό-microοια φαινόmicroενα στην τέχνη του καπιταλισmicroού της ωριmicroότητας και της παρακmicroής Μαζί microε τη διεύρυνση της κατανοmicroής εργασίας και η πνευmicroατική παραγωγή έγινε υπόθεση των επαγ-γελmicroατικά microορφωmicroένων ανθρώπων Όπως δείξαmicroε παραπάνω το προλεταριάτο εmicroφανίστηκε ως σύ-στηmicroα διαφορετικών ως προς τη microόρφωση και τη δραστηριότητά τους επαγγελmicroατικών οmicroάδων Γιrsquo αυτό ακριβώς στην αρχή της διαδικασίας εmicroφα-νίστηκε microόνο η επαγγελmicroατική οmicroαδική συνείδηση και σε αντιστοιχία microrsquo αυτό - οι επαγγελmicroατικές ε-νώσεις Γιrsquo αυτό και σε όλες τις επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου ήταν φυσικό να ασχο-λούνται microε τα διάφορα είδη της πνευmicroατικής παρα-γωγής ειδικές επαγγελmicroατικές οmicroάδες Τις πολιτι-κές και τις θεωρητικές θεωρίες τις καλλιεργούσαν οι πολιτικοί οι φιλόσοφοι οι νοmicroικοί ενώ την τέ-χνη και τη λογοτεχνία οι ζωγράφοι οι συγγραφείς κοκ Εποmicroένως το ίδιο το προλεταριάτο στο σύ-νολό του δεν microπορούσε να διαmicroορφώνει τη δική του κοινωνική θεωρία τη δική του τέχνη τη δική του λογοτεχνία Όλα αυτά microπορούσαν να τα κάνουν για το προλεταριάτο οι επαγγελmicroατίες Και η πλειο-νότητα των επαγγελmicroατιών στα microέσα του 19ου αιώ-να εργαζόταν επί αmicroοιβή Και η εργασία επί αmicroοι-βή η εργασία microε συmicroβόλαια είναι ουσιαστικά microια κοmicroψή και συγκαλυmicromicroένη microορφή microισθού Εξαιτίας της ενασχόλησης επί αmicroοιβή στο τέλος της εργασί-ας ο συγγραφέας δεν έπαιρνε τον microισθό του σε microορφή ανταmicroοιβής αλλά το έργο του εmicroφανίστηκε στην αγορά βιβλίων ως εmicroπόρευmicroα Στην αρχή αυ-τής της διαδικασίας η υπόθεση αυτή είχε microεγάλα πλεονεκτήmicroατα και για τους πνευmicroατικά εργαζόmicroε-νους Εξαφανίστηκε ή microειώθηκε κατά πολύ η προ-σωπική εξάρτηση των εργαζοmicroένων της πνευmicroατι-κής εργασίας από τους microαικήνες Από την άλλη πλευρά ο εmicroπορευmicroατικός χαρακτήρας των προϊό-ντων της πνευmicroατικής παραγωγής οδήγησε στο γε-γονός ότι τα έργα των πνευmicroατικά εργαζοmicroένων α-ξιολογούνταν όχι microε την εσωτερική αξία τους αλλά σύmicroφωνα microε την ποσότητα του κέρδους που απέδι-δε το συγκεκριmicroένο βιβλίο κι οποιοδήποτε άλλο έρ-γο γενικά στον εκδότη Με τη σειρά του όmicroως το τελευταίο οδήγησε στην κατάσταση όταν οι εργαζό-microενοι της πνευmicroατικής ndash καλλιτεχνικής εργασίας ε-ξαναγκάστηκαν να προσαρmicroόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς δηλαδή στη ζήτηση των αγοραστών Τούτη η κατάσταση είχε microερικά αποτελέσmicroατα από τα οποία ξεχωρίζω microόνο δύο Πρώτο η τεράστια ε-ξουσία του κεφαλαίου του νόmicroου ζήτησης και πρό-

τασης πάνω στην εργασία της διανόησης και γιrsquo αυ-τό ακόmicroα και σε συνθήκες προσωπικής ανεξαρτησί-ας η ελευθερία της αποδεικνύεται πλαστή και υπο-θετική ∆εύτερο στην περιοχή της τέχνης και της λογοτεχνίας και σε κείνα τα έργα που προορίζονταν για τις πλατιές microάζες του πληθυσmicroού συmicroπεριλαmicro-βανοmicroένου και του προλεταριάτου και οι δηmicroιουρ-γικοί εργαζόmicroενοι και οι καπιταλιστές έπρεπε να παίρνουν υπόψη τους τη γνώmicroη και τα γούστα του λαού Στο microεταξύ microrsquo αυτά εξηγείται και το γεγονός ότι στα έργα που έχουν φτιαχτεί microέσα από τη microισθω-τή εργασία διείσδυαν και διεισδύουν κριτικές περι-πτώσεις microε παραλήπτη τον καπιταλισmicroό Από την άλλη πλευρά αυτές οι κριτικές περιπτώσεις έmicroειναν microόνο ξεχωριστές περιπτώσεις Το κεφάλαιο το ο-ποίο κυριαρχεί τόσο στη σφαίρα της πνευmicroατικής παραγωγής όσο και σε κείνη της υλικής παραγωγής δεν επιτρέπει τουλάχιστο σε microεγάλες ποσότητες την εmicroφάνιση παρόmicroοιων έργων τα οποία είτε έτσι είτε αλλιώς έχουν κριτική στάση απέναντι στις θε-microελιώδεις αρχές του καπιταλισmicroού ∆εν πρέπει να ξεχνούmicroε ούτε για microια στιγmicroή ότι η πλειονότητα των έργων πνευmicroατικής παραγωγής στον σύγχρονο καπι-ταλισmicroό φτιάχνονται από microισθωτούς εργαζόmicroενους ότι κι αυτοί οι άνθρωποι γράφουν για τα λεφτά κι όχι για την αλήθεια ή για την έκφραση των ιδανικών τους των πιστεύω τους Στην πλειονότητα των πε-ριπτώσεων ο αστικός πολιτισmicroός και η αστική τέ-χνη είναι δηmicroιουργήmicroατα των microισθωτών εργαζοmicroέ-νων Τα έργα αυτής της κουλτούρας διαδίδονται και πωλούνται microε τη βοήθεια της διαφήmicroισης το ίδιο ακριβώς όπως και στη σφαίρα της υλικής πα-ραγωγής Η διαδικασία διείσδυσης της διαφήmicroισης στην περιοχή της τέχνης καθώς και η ενδυνάmicroωση άλλων φαινοmicroένων που σχετίζονται microε την microετα-τροπή της τέχνης σε εmicroπόρευmicroα παίρνει την αρχή της στις δεκαετίες του rsquo30 και του rsquo40 του 19ου αιώνα στις λογοτεχνίες της Ευρώπης Ο Μπαλζάκ εξέφρασε microε γλαφυρότητα το πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας στο microυθιστόρηmicroά του Χαmicroένα όνει-ρα Η διάθεση κεφαλαίου ο εmicroπορευmicroατικός χαρα-κτήρας των έργων του πολιτισmicroού η διαφήmicroιση ε-ξασφαλίζουν την πλήρη κυριαρχία της microπουρζουα-ζίας πάνω στην πνευmicroατική ζωή των ανθρώπων Οι microισθωτοί δούλοι microετατρέπονταν σε πνευmicroατικούς δούλους Με ιδιαίτερη προτεραιότητα η microπουρζου-αζία προσπαθεί να υποδουλώσει πνευmicroατικά το δια-νοητικό προλεταριάτο Όλοι αυτοί οι παράγοντες αισθητά εmicroποδίζουν την microετατροπή του προλεταριά-του από τάξη αφrsquo εαυτή σε τάξη για τον εαυτό της Σηmicroαίνει άραγε αυτό ότι η υπόθεση απελευθέρω-σης της ανθρωπότητας δεν έχει προοπτική ότι η πλειονότητα των ανθρώπων έχει microετατραπεί τελειω-τικά σε δούλους που δεν microπορούν να σκέπτονται και να δρουν ανεξάρτητα ενώ οι ξεχωριστοί δια-

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 τό η εκκλησιαστική τέχνη ήταν αναγκασmicroένη να προσαρmicroόζεται στα γούστα και την κοσmicroοαντίληψη της αγροτιάς Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα microπο-ρούσε να ασκεί επίδραση στην πνευmicroατική ζωή των αγροτικών πληθυσmicroών Παρακάτω θα δούmicroε παρό-microοια φαινόmicroενα στην τέχνη του καπιταλισmicroού της ωριmicroότητας και της παρακmicroής Μαζί microε τη διεύρυνση της κατανοmicroής εργασίας και η πνευmicroατική παραγωγή έγινε υπόθεση των επαγ-γελmicroατικά microορφωmicroένων ανθρώπων Όπως δείξαmicroε παραπάνω το προλεταριάτο εmicroφανίστηκε ως σύ-στηmicroα διαφορετικών ως προς τη microόρφωση και τη δραστηριότητά τους επαγγελmicroατικών οmicroάδων Γιrsquo αυτό ακριβώς στην αρχή της διαδικασίας εmicroφα-νίστηκε microόνο η επαγγελmicroατική οmicroαδική συνείδηση και σε αντιστοιχία microrsquo αυτό - οι επαγγελmicroατικές ε-νώσεις Γιrsquo αυτό και σε όλες τις επαγγελmicroατικές οmicroάδες του προλεταριάτου ήταν φυσικό να ασχο-λούνται microε τα διάφορα είδη της πνευmicroατικής παρα-γωγής ειδικές επαγγελmicroατικές οmicroάδες Τις πολιτι-κές και τις θεωρητικές θεωρίες τις καλλιεργούσαν οι πολιτικοί οι φιλόσοφοι οι νοmicroικοί ενώ την τέ-χνη και τη λογοτεχνία οι ζωγράφοι οι συγγραφείς κοκ Εποmicroένως το ίδιο το προλεταριάτο στο σύ-νολό του δεν microπορούσε να διαmicroορφώνει τη δική του κοινωνική θεωρία τη δική του τέχνη τη δική του λογοτεχνία Όλα αυτά microπορούσαν να τα κάνουν για το προλεταριάτο οι επαγγελmicroατίες Και η πλειο-νότητα των επαγγελmicroατιών στα microέσα του 19ου αιώ-να εργαζόταν επί αmicroοιβή Και η εργασία επί αmicroοι-βή η εργασία microε συmicroβόλαια είναι ουσιαστικά microια κοmicroψή και συγκαλυmicromicroένη microορφή microισθού Εξαιτίας της ενασχόλησης επί αmicroοιβή στο τέλος της εργασί-ας ο συγγραφέας δεν έπαιρνε τον microισθό του σε microορφή ανταmicroοιβής αλλά το έργο του εmicroφανίστηκε στην αγορά βιβλίων ως εmicroπόρευmicroα Στην αρχή αυ-τής της διαδικασίας η υπόθεση αυτή είχε microεγάλα πλεονεκτήmicroατα και για τους πνευmicroατικά εργαζόmicroε-νους Εξαφανίστηκε ή microειώθηκε κατά πολύ η προ-σωπική εξάρτηση των εργαζοmicroένων της πνευmicroατι-κής εργασίας από τους microαικήνες Από την άλλη πλευρά ο εmicroπορευmicroατικός χαρακτήρας των προϊό-ντων της πνευmicroατικής παραγωγής οδήγησε στο γε-γονός ότι τα έργα των πνευmicroατικά εργαζοmicroένων α-ξιολογούνταν όχι microε την εσωτερική αξία τους αλλά σύmicroφωνα microε την ποσότητα του κέρδους που απέδι-δε το συγκεκριmicroένο βιβλίο κι οποιοδήποτε άλλο έρ-γο γενικά στον εκδότη Με τη σειρά του όmicroως το τελευταίο οδήγησε στην κατάσταση όταν οι εργαζό-microενοι της πνευmicroατικής ndash καλλιτεχνικής εργασίας ε-ξαναγκάστηκαν να προσαρmicroόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς δηλαδή στη ζήτηση των αγοραστών Τούτη η κατάσταση είχε microερικά αποτελέσmicroατα από τα οποία ξεχωρίζω microόνο δύο Πρώτο η τεράστια ε-ξουσία του κεφαλαίου του νόmicroου ζήτησης και πρό-

τασης πάνω στην εργασία της διανόησης και γιrsquo αυ-τό ακόmicroα και σε συνθήκες προσωπικής ανεξαρτησί-ας η ελευθερία της αποδεικνύεται πλαστή και υπο-θετική ∆εύτερο στην περιοχή της τέχνης και της λογοτεχνίας και σε κείνα τα έργα που προορίζονταν για τις πλατιές microάζες του πληθυσmicroού συmicroπεριλαmicro-βανοmicroένου και του προλεταριάτου και οι δηmicroιουρ-γικοί εργαζόmicroενοι και οι καπιταλιστές έπρεπε να παίρνουν υπόψη τους τη γνώmicroη και τα γούστα του λαού Στο microεταξύ microrsquo αυτά εξηγείται και το γεγονός ότι στα έργα που έχουν φτιαχτεί microέσα από τη microισθω-τή εργασία διείσδυαν και διεισδύουν κριτικές περι-πτώσεις microε παραλήπτη τον καπιταλισmicroό Από την άλλη πλευρά αυτές οι κριτικές περιπτώσεις έmicroειναν microόνο ξεχωριστές περιπτώσεις Το κεφάλαιο το ο-ποίο κυριαρχεί τόσο στη σφαίρα της πνευmicroατικής παραγωγής όσο και σε κείνη της υλικής παραγωγής δεν επιτρέπει τουλάχιστο σε microεγάλες ποσότητες την εmicroφάνιση παρόmicroοιων έργων τα οποία είτε έτσι είτε αλλιώς έχουν κριτική στάση απέναντι στις θε-microελιώδεις αρχές του καπιταλισmicroού ∆εν πρέπει να ξεχνούmicroε ούτε για microια στιγmicroή ότι η πλειονότητα των έργων πνευmicroατικής παραγωγής στον σύγχρονο καπι-ταλισmicroό φτιάχνονται από microισθωτούς εργαζόmicroενους ότι κι αυτοί οι άνθρωποι γράφουν για τα λεφτά κι όχι για την αλήθεια ή για την έκφραση των ιδανικών τους των πιστεύω τους Στην πλειονότητα των πε-ριπτώσεων ο αστικός πολιτισmicroός και η αστική τέ-χνη είναι δηmicroιουργήmicroατα των microισθωτών εργαζοmicroέ-νων Τα έργα αυτής της κουλτούρας διαδίδονται και πωλούνται microε τη βοήθεια της διαφήmicroισης το ίδιο ακριβώς όπως και στη σφαίρα της υλικής πα-ραγωγής Η διαδικασία διείσδυσης της διαφήmicroισης στην περιοχή της τέχνης καθώς και η ενδυνάmicroωση άλλων φαινοmicroένων που σχετίζονται microε την microετα-τροπή της τέχνης σε εmicroπόρευmicroα παίρνει την αρχή της στις δεκαετίες του rsquo30 και του rsquo40 του 19ου αιώνα στις λογοτεχνίες της Ευρώπης Ο Μπαλζάκ εξέφρασε microε γλαφυρότητα το πρώτο στάδιο αυτής της διαδικασίας στο microυθιστόρηmicroά του Χαmicroένα όνει-ρα Η διάθεση κεφαλαίου ο εmicroπορευmicroατικός χαρα-κτήρας των έργων του πολιτισmicroού η διαφήmicroιση ε-ξασφαλίζουν την πλήρη κυριαρχία της microπουρζουα-ζίας πάνω στην πνευmicroατική ζωή των ανθρώπων Οι microισθωτοί δούλοι microετατρέπονταν σε πνευmicroατικούς δούλους Με ιδιαίτερη προτεραιότητα η microπουρζου-αζία προσπαθεί να υποδουλώσει πνευmicroατικά το δια-νοητικό προλεταριάτο Όλοι αυτοί οι παράγοντες αισθητά εmicroποδίζουν την microετατροπή του προλεταριά-του από τάξη αφrsquo εαυτή σε τάξη για τον εαυτό της Σηmicroαίνει άραγε αυτό ότι η υπόθεση απελευθέρω-σης της ανθρωπότητας δεν έχει προοπτική ότι η πλειονότητα των ανθρώπων έχει microετατραπεί τελειω-τικά σε δούλους που δεν microπορούν να σκέπτονται και να δρουν ανεξάρτητα ενώ οι ξεχωριστοί δια-

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 νοητές που δεν έχουν microετατραπεί ακόmicroα σε πνευmicroα-τικούς δούλους microένουν χωρίς καmicroιά στήριξη των microαζών κι αυτοί microέσα στην απόγνωσή τους ανατινά-ζουν στον αέρα αυτόν τον απάνθρωπο πολιτισmicroό όπως το περιέγραψε στο microυθιστόρηmicroά του Το νησί των πιγκουίνων ο Ανατόλ Φρανς ακόmicroα στις αρχές του 20ου αιώνα Είmicroαι σίγουρος τουλάχιστο ελπίζω πολύ ότι η τελειωτική καταστροφή της ανθρωπό-τητας δεν είναι microοιραία κι ότι το προλεταριάτο θα κατορθώσει να βρει διέξοδο από την τραγική κα-τάσταση της εποχής microας Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίσουmicroε χωρίς πανικό ότι ο Ανατόλ Φρανς στο σύνολό του πιστά διείδε microια από τις τάσεις του καιρού microας Σε τί στηρίζεται η δική microου που δεν εί-ναι microόνο δική microου ελπίδα Στην ανάπτυξη του α-ριθmicroού του πνευmicroατικού προλεταριάτου και στο γε-γονός ότι πολλές οmicroάδες από τους επαγγελmicroατικούς εργάτες της χειρωνακτικής εργασίας απόκτησαν microέ-ση εκπαίδευση Το πνευmicroατικό προλεταριάτο απο-τελείται επίσης από πληθώρα επαγγελmicroατικών οmicroά-δων Από αυτούς microόνο οι ειδικοί microερικών επαγγελ-microάτων είναι εξαναγκασmicroένοι να ασχολούνται επί αmicroοιβή microε την επεξεργασία ιδεολογίας εχθρικής προς το προλεταριάτο microε την απολογία του σύγχρο-νου παρακmicroιακού καπιταλισmicroού Η διανόηση των φυσικών επιστηmicroών και της τεχνικής και ένα microέρος microάλιστα της ουmicroανιστικής διανόησης δεν είναι υπο-χρεωmicroένη να παίρνουν microισθό και να ασχολούνται microε την απολογία την αποθέωση του καπιταλισmicroού Μέρος αυτής της διανόησης microπορεί επιπρόσθετα να ειδικεύεται σε εκείνους τους τοmicroείς του πολιτισmicroού όπου για λεφτά επί αmicroοιβή να γράφει microόνο ψεύδη Γνωρίζω παρόmicroοιους οικονοmicroικούς επαγγελmicroατίες και συγγραφείς οι οποίοι προτιmicroούν να γράφουν για τα ράφια του γραφείου τους παρά να ψεύδονται κι όπως έγραφε ο Λ Τρότσκι laquoη αλήθεια είναι πάντα επαναστατικήraquo Μπορούν να εξειδικεύουν τη δια-νόηση από τους ιδεολογικά ουδέτερους κλάδους και microάλιστα σε υψηλά ακαδηmicroαϊκά επίπεδα Στη συνέχεια αυτοί οι νέοι επαγγελmicroατίες ndash ειδικοί στον ελεύθερο χρόνο τους microπορούν να δηmicroιουργούν έργο σε ζητήmicroατα κοινωνιολογίας στη φιλοσοφία microπορούν να γράφουν άρθρα δηmicroοσιολογικού και δηmicroοσιογραφικού χαρακτήρα ενώ οι συγγραφείς microπορούν να δηmicroιουργούν καλλιτεχνικά έργα όχι κα-τά παραγγελία της microπουρζουαζίας όχι επί αmicroοιβή αλλά σε πλήρη αντιστοιχία microε τις πεποιθήσεις τους microε την προτροπή της καρδιάς Εποmicroένως πρέπει να δηmicroιουργηθεί η ανεπίσηmicroη ουmicroανιστική διανόηση που θα είναι ελεύθερη από τον χρηmicroατικό έλεγχο της microπουρζουαζίας και του κράτους Τις γραmicromicroές αυτής της ελεύθερης διανόησης microπορούν να συ-microπληρώνουν νέοι άνθρωποι από εκείνους τους ερ-γάτες της χειρονακτικής εργασίας που έχουν microέση εκπαίδευση Γιrsquo αυτούς πρέπει να φτιαχτούν βραδι-

νά τmicroήmicroατα διδασκαλίας καλλιτεχνικές και γενικά δηmicroιουργικές οmicroάδες Όλα αυτά microπορούν να γίνουν και να γίνονται στο πιο υψηλό επαγγελmicroατικό επίπε-δο Βεβαίως η συmicromicroετοχή σε παρόmicroοια εργασία ως ένα βαθmicroό απαιτεί microια δόση αυταπάρνησης Αυτή η διανόηση δεν θα απολαmicroβάνει χρηmicroατικές ανταmicroοι-βές από την laquoοικονοmicroική ελίτraquo και ούτε τους επαί-νους της πληρωmicroένης κριτικής Αυτή όmicroως η lsquoα-πώλειαrsquo πλήρως αναπληρώνεται microε την ηρεmicroία και τη σιγουριά της συνείδησης ότι ακριβώς αυτοί δη-microιουργούν την αληθινή επιστήmicroη και την αληθινή τέχνη αφού επιστήmicroη χωρίς αλήθεια δεν είναι επι-στήmicroη και το lsquoκαλλιτεχνικό έργοrsquo που έχει γραφεί microε σκοπό την υλική αmicroοιβή δεν είναι τέχνη Στη συνέ-χεια αυτή η ουmicroανιστική διανόηση microπορεί να εισά-γει την ταξική συνείδηση σε νέα στρώmicroατα του πνευmicroατικού προλεταριάτου Σε αυτούς όπως και στους προλετάριους της χειρωνακτικής εργασίας πολύ γρήγορα εmicroφανίζεται η επαγγελmicroατική συνεί-δηση αλλά να καλλιεργήσουν την ταξική συνείδη-ση από microόνοι τους δεν microπορούν εξαιτίας της στενής ειδίκευσης Εποmicroένως και την ταξική συνείδηση θα την εισάγουν επίσης στο έδαφός τους όχι από τους χώρους τους αλλά απrsquo έξω Γιrsquo αυτόν τον λό-γο πρέπει να τους γνωρίσουν microε την κοινωνική θε-ωρία και πρώτα απrsquo όλα microε την πολιτική οικονοmicroία του Μαρξ Μετά τη συνάντησή του microε το microαρξισmicroό το πνευmicroατικό προλεταριάτο σχετικά γρήγορα γί-νεται οπαδός του όπως microας δείχνει η πείρα Εποmicroέ-νως παράλληλα microε την κουλτούρα της microπουρζουα-ζίας πρέπει να δηmicroιουργείται ο προλεταριακός πο-λιτισmicroός στην πλατιά σηmicroασία αυτής της λέξης Την τέχνη του προλεταριάτου δεν microπορούmicroε να τη δηmicroιουργήσουmicroε σε ακαλλιέργητο έδαφος Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουmicroε microια πολύ πλούσια παρά-δοση και στον τοmicroέα της θεωρητικής και καλλιτε-χνικής δηmicroιουργίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί και microάλιστα σηmicroαντικοί συγγραφείς προσχώρησαν στο εργατικό κίνηmicroα και ζούσαν microε τη βοήθεια του επαγγέλmicroατός τους όπως για παρά-δειγmicroα ο Ούγγρος ποιητής Γιούχας Ντιούλα που ήταν καθηγητής της λατινικής γλώσσας στη microέση εκπαίδευση αλλά παράλληλα συmicromicroετείχε στο πολι-τιστικό τmicroήmicroα του σοσιαλδηmicroοκρατικού κόmicromicroατος Και δεν ήταν microόνος του microαζί microrsquo αυτόν συmicromicroετείχαν στο εργατικό κίνηmicroα νοmicroικοί γιατροί κλπ Όλα αυ-τά γίνονταν microε φόντο την πλατιά καλλιτεχνική αυ-τενέργεια που ήταν οργανωmicroένη από το σοσιαλδη-microοκρατικό κόmicromicroα εκείνης της εποχής microε τη συνδρο-microή των συνδικαλιστικών οργανώσεων που υπήρχαν σε κάθε σηmicroαντική πόλη (Το σοσιαλδηmicroοκρατικό κόmicromicroα στη χώρα microας τότε ήταν microαρξιστικό) Στο διάστηmicroα του 20ου αιώνα συσσωρεύτηκε microια τερά-

(συνέχεια στη σελίδα 15)

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 15

laquoΗ Ελληνική Γλώσσα από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

microέχρι την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτουςraquo Ηmicroερίδα της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς

ε microεγάλη επιτυχία διοργανώθηκε και φέτος η τέταρτη ηmicroερίδα για τη διαχρονικότητα

της Ελληνικής Γλώσσας στον Φιλολογικό Σύλλογο laquoΠαρνασσόςraquo Την έναρξη της Ηmicroερίδας έκανε ο πρόεδρος της Ελ-ληνικής Γλωσσικής Κληρονοmicroιάς κ Γρηγόριος Σκαλκέας Ακαδηmicroαϊκός και ακολούθησαν χαιρε-τισmicroοί από τους καθηγητές κκ Καραmicroάνο Β Φί-λια τον ακαδηmicroαϊκό καθ Κ Π Βοκοτόπουλο την υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευmicroάτων κα Μαριέτα Γιαννάκου και άλλους εκπροσώπους Στη συνέχεια ακολούθησε η βράβευση των τιmicroωmicroέ-νων κκ Manuel Castillo Didier ∆ιευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου της Χιλής και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη Αρχαιολό-γου Μέλους της Ρωσικής Ακαδηmicroίας Επιστηmicroών Στην Ηmicroερίδα έγιναν οι ακόλουθες οmicroιλίες microε θέmicroα-τα ως εξής

bull laquoΗ ελληνική γλώσσα από την Άλωση της Βασι-λεύουσας έως την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτουςraquo από τον καθηγητή κ Αντώνιο Κουνάδη

bull laquoΟ ρόλος της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ελ-ληνικής γλωσσικής κληρονοmicroιάς κατά τους χρό-νους της δουλείαςraquo από τον Αρχιεπίσκοπο Αθη-νών και Πάσης Ελλάδος κ κ Χριστόδουλο

bull laquoΗ πορεία της δηmicroώδους γλώσσας στα Μεταβυ-ζαντινά χρόνιαraquo από τον καθηγητή του Α Π Θ laquoΤο Σχολείο Τιmicroοθέου του Γραικού πρώτο ελλη-νο ndash σλαβικό εκπαιδευτικό ίδρυmicroα στη Μόσχα (1681 ndash 1688) προκάτοχος της Ακαδηmicroίας των Λειχουδώνraquo από τον καθηγητή κ Boris Fonkitch

bull laquoΈνδοθεν ndash θύραθεν Η διαλεκτική ενός αγώναraquo από τον Οmicro Καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών τ Πρύτανη του Πανmicroίου Ιωαννίνων κ Μιχάλη Γ Μερακλή

bull laquoΗ Κυπριακή διάλεκτος αναπόσπαστο κοmicromicroάτι της Ελληνικής Γλώσσας Κοινό το ταξίδι ανά τους αιώνεςraquo από την τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισmicroού της Κύπρου κα Κλαίρη Αγγελίδου

bull laquoΗ γλωσσική πορεία του Γένους κατά την Τουρ-κοκρατίαraquo από τον συγγραφέα κ Σαράντο Καρ-γάκο

bull laquoΛογιοτατισmicroοί στον Μακρυγιάννη()raquo από την λέκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανmicroίου

Ιωαννίνων κα Μάγδα Στρουγγάρη bull laquoΑπό την καθοmicroιλουmicroένη στη λόγια γλώσσα κατά τη Μεταβυζαντινή εποχήraquo από τον καθηγητή του Πανmicroίου Αθηνών κ Φώτιο ∆ηmicroητρακόπουλο

Την παρουσίαση των οmicroιλητών και την απόδοση κειmicroένων έκανε η κα Ολύνα Ξενοπούλου ηθοποιός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Η εκδήλωση έκλεισε microε δηmicroοτικά τραγούδια της Αλώσεως και της περιόδου της Τουρκοκρατίας από τον Χρόνη Αηδονίδη και την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του κ Λυκούργου Αγ-γελόπουλου

Η έννοια της εργατικής τάξης και προβλήmicroατα κουλτούρας

του Ντανιέλ Γιάκοτς (συνέχεια από τη σελίδα 14) στια κληρονοmicroιά την οποία απαραίτητο είναι να την διαφυλάξουmicroε και να την διαδώσουmicroε αλλά ταυτό-χρονα και να την αναπτύξουmicroε παραπέρα πρώτα απrsquo όλα microε αφορmicroή τη στενή κατανόηση της έννοιας της εργατικής τάξης της αλλαγής του χαρακτήρα της πολιτικής πάλης Στην εποχή microας ο πολιτικός αγώνας είναι αγώνας στον τοmicroέα του πολιτισmicroού σε microεγαλύτερο βαθmicroό παρrsquo ότι στο παρελθόν είναι α-γώνας διανοητικός για την πνευmicroατική απελευθέρω-ση του λαού και η επιτυχία αυτού του αγώνα εξαρ-τάται από τον βαθmicroό ενεργητικότητας του προλετα-ριάτου σε εκδηλώσεις αυτενέργειας και από τη συmicro-microετοχή σrsquo αυτήν του στοχαστικού προλεταριάτου Ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα των εργατικών κοmicromicroάτων και όλων των συνδικάτων είναι να οργα-νώσουν αυτή τη δουλειά στους τοmicroείς του πολιτι-σmicroού να οργανώσουν τη σύσταση του νέου προλε-ταριακού πολιτισmicroού ο οποίος αντιστοιχεί στα κα-θήκοντα και τις απαιτήσεις του καιρού microας Πως να γίνει αυτό συγκεκριmicroένα πως να λυθούν τα επί microέ-ρους ζητήmicroατα αυτό είναι υπόθεση σειράς από άρ-θρα και γόνιmicroες συζητήσεις

Μ

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Στο Αιγάλεω microε τους microαθητές του στη Βυζαντινή Μουσική

∆άσκαλος πρωτοδιόριστος το 1963 microε την τάξη του

16 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος Βιογραφικά Στοιχεία

Ο Κώστας Μάρκος γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Κονιάκος ∆ωρίδος Σπούδασε στη Μαράσλειο Παι-δαγωγική Ακαδηmicroία και εν συνεχεία στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παράλληλα σπούδασε βυζαντινή microουσική (πτυχιούχος καθηγητής) Υπηρέτησε επί δεκαπενταετία ως δάσκαλος και καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία του ∆ήmicroου Αιγάλεω και ακολούθως στη ∆ηmicroό-σια Πρωτοβάθmicroια Εκπαίδευση microέχρι της συντα-ξιοδοτήσεώς του Παραλλήλως ασχολήθηκε ε-πισταmicroένως microε την εθνική microουσική (Βυζαντινή

και ∆ηmicroοτική) Εκτός των ωδεια-κών του σπουδών είχε διδασκάλους έγκριτους microου-σικούς όπως τον Θεόδωρο Χατζη-θεοδώρου και τους πρωτοψάλτες Ν

Βλαχόπουλο Στυλ Μπονάνο Ν Κακουλίδη και Ι Θεοδωρίδη

Κυρίως όmicroως microαθήτευσε πλησίον του διαπρε-πούς εθνοmicroουσικολόγου Σίmicroωνος Καρά όπου διδάχθηκε και την παλαιογραφία της Βυζαντι-νής Εκκλησιαστικής Μουσικής Υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στη Σχολή της Ιεράς Μητρόπολης της Νίκαιας (στο παράρ-τηmicroα του Αιγάλεω) και επί 15 χρόνια δάσκαλος στη Σχολή Εθνικής Μουσικής του οmicroώ-νυmicroου Συλλόγου του Σίmicroωνα Καρά Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης διαφόρων Ιερών Ναών και σήmicroερα είναι πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αιγάλεω Είναι συγγραφέας των βιβλίων 1 ∆ηmicroοτικά τραγούδια Κονιάκου ∆ωρίδος 1978 σελ 278 2 Ακριτικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια 2 τόmicroοι 1995-96 σελ 588

3 Ιστορικά ∆ηmicroοτικά Τραγούδια της Αλώσεως microε ιστορική και microουσικολογική εισαγωγή 1998 σελ 237 4 Επετειακά ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια Α΄ τόmicroος 2001 σελ 403 5 Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύmicroνου 1994 σελ 192 6 Αι Ακολουθίαι του Μεγάλου και

Μικρού Παρακλητικού Κανόνος 1997 σελ 188 (εκδόσεις πολύτιmicroες για ιερείς και ψάλτες) 7 Επιmicroελήθηκε του Ειρmicroολογίου Ιωάννου του Πρωτοψάλτου το οποίο και συνεπλήρωσε Καταρτίσθηκαν έτσι τρεις τόmicroοι εκ των οποίων κυκλοφόρησε πρόσφατα ο πρώτος (2002) σελ 500 8 Ασmicroατική Ακολουθία εις την θαυmicroατουρ-γόν εικόνα της Παναγίας της Ατταλειωτίσ-σης 9 Ασmicroατική Ακολουθία εις τον Άγιον Ευγέ-νιον τον Τραπεζούντιον Έχει συντάξει πολλές ανέκδοτες εργασίες ανα-φερόmicroενες στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική microου-σική στα δηmicroοτικά microας τραγούδια και την Βυ-ζαντινή Μουσική παλαιογραφία Έχει κατα-γράψει περισσότερα από 3000 δηmicroοτικά τρα-γούδια από όλο τον ελληνικό χώρο και έχει δη-microοσιεύσει σε διάφορα έντυπα εργασίες επί ι-στορικών και εθνοmicroουσικολογικών θεmicroάτων Είναι βασικός συνεργάτης του περιοδικού laquoΧο-ροστάσιraquo καθώς και σε άλλα εκκλησιαστικά περιοδικά Έχει συmicromicroετάσχει σε πολλές ραδιοφωνικές και

τηλεοπτικές εκποmicroπές και σε microουσικολογικά συνέδρια ως εισηγητής ∆ηmicroιούργησε και διευθύνει τη Χορωδία Βυζαντινής και ∆ηmicroοτικής Μουσικής του ∆ήmicroου Παιανίας η οποία συmicromicroετείχε σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ουκρα-νία Αmicroερική Γαλλία Ιεροσόλυmicroα)

Είναι πατέρας δύο παιδιών Υπήρξε επί σειράν ετών (35) Πρόεδρος του Συλλόγου Κονιακιωτών ∆ωρίδος laquoΟ Άγιος Γεώργιοςraquo και συνέβαλε στην αναβίωση των τοπικών εθίmicroων όπως του Χορού του Πάσχα στην πλατεία κά

Αφιέρω

microα

στο

ν Κώστ

α Μ

άρκ

ου

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

∆έηση microετά την ανασκαφή και εύρεση των θεmicroελίων του εξωκκλησίου του χωριού Κονιά-κος ∆ωρίδος το οποίο microε τη φροντίδα του ε-πανηγέρθη (διακρίνεται microε το βιβλίο στο χέρι)

Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής της ο-ποίας το ξωκλήσι microε τη φροντίδα του ως πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτώνεπανηγέρθη ψάλλει στην πρώτη Λειτουρ-γία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17

Κώστας Μάρκος Εργάτης ακάmicroατος και πολυτάλαντος

του Γιάννη Σούκη

ε τον Κώστα τον Μάρκο γνωριστήκαmicroε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 πριν από 15 χρόνια περίπου Μπή-

κε θυmicroάmicroαι στο εργαστήρι microας απεσταλmicroένος του microακαρίτη Σί-microωνα Καρά να φροντίσει τα δοκίmicroια microιας microονογραφίας για τους Μικροβλάχους Μου είχαν πει ότι ο Μάρκος είναι εξαιρετικός ψάλτης Όταν όmicroως τον είδα εκεί-νο το πρωί σεmicroνό ολιγόλογο και χαmicroηλών τόνων δυσπίστησα Μπα σκέφτηκα Εξαιρετικός ψάλτης και σεmicroνός δε γίνεται Λίγο καιρό αργότερα τον άκουσα να ψάλλει στον ναό της Παναγίας στα Νέα Παλάτια του Ωρωπού ενορία του microακαρίτη α-δελφού microου παπά-Λεωνίδα και άλλαξα εντελώς τη γνώmicroη microου αυτή Όντως επρόκειτο για εξαιρετικό ψάλτη microε σπάνιο φωνητικό χάρισmicroα και άριστη γνώση και χειρισmicroό της παραδοσιακής microας microουσικής Κι ωστόσο ως άνθρω-πος ήταν σεmicroνός και χαmicroηλών τόνων Πλήρης δηλαδή η ανατροπή των ειωθότων στο πρόσωπό του H καλλιφωνία ήταν το πρώτο από τα τάλαντα του Κώστα Μάρκου που ανακάλυψα Γιατί στη συνέχεια της συνεργασίας και της φιλίας microας ανακάλυψα κι άλλα ουκ ολίγα κι ακόmicroα τη φανερή αγωνιώδη θα έλεγα τάση του να τα διπλασιάσει ώστε να είναι απολύτως εντάξει όταν έρθει η ώρα να λογοδοτήσει

ς ξεκινήσουmicroε από την αγάπη του για το χωριό του τον Κονιάκο

∆ωρίδας του οποίου υπήρξε η ψυχή για πολλές δεκαετίες πρόεδρος της Αδελφότητας Κονιακιωτών να οργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικές να εκδίδει την εφηmicroερίδα laquoO Κονιάκοςraquo να φροντίζει όλα τα προβλήmicroατα που αντιmicroε-τωπίζει - σήmicroερα - ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας να ενώνει τα διεστότα κι όλα αυτά φυσικά χωρίς πάντοτε την απόλυτη και καθολική αναγνώριση Λίγοι έχουν δουλέψει για το χωριό τους όσο ο Κώστας Μάρκος για το δικό του Άλλο microεγάλο πάθος του Κώστα Μάρκου είναι το δηmicroοτι-κό τραγούδι Το γνωρίζει άλλωστε όσο ελάχιστοι Και το γνωρίζει και ιστορικά και φιλολογικά και microουσικά Προ-ϊόν αυτής της αγάπης του είναι microια σειρά από αξιόλογες

εκδόσεις microε θέmicroα το δηmicroοτικό τραγούδι Ακριτικά ∆ηmicroο-τικά Τραγούδια (2 τόmicroοι) Αθήνα 1995 ∆ηmicroοτικά Τρα-γούδια της Αλώσεως Αθήνα 1998 Επετειακά ∆ηmicroοτικά

Τραγούδια έκδοση του ∆ήmicroου Παιανίας Αθήνα 2001 (τώρα ετοιmicroάζεται ο δεύτερος τόmicroος) Θα microου επιτραπεί στο σηmicroείο αυτό να προσθέσω την εξής προσωπική microου microαρτυρία όταν κάποιος θε-λήσει να ασχοληθεί microε το δηmicroοτικό τραγούδι θεωρεί αναγκαίο να συmicroβουλευτεί πρώτα τον Κώστα Μάρκο Πολλοί microου έχουν ζητήσει να microεσολαβήσω να τους βοηθήσει απαντώ όmicroως ότι ο Κώστας ο Μάρκος δεν λειτουργεί διαmicroε-

σολαβητών αλλά ως laquoβλάχος χωριάτηςraquo είναι ευθύς και άmicroεσος και ουδέποτε αρνήθηκε τη βοήθειά του σε κα-νέναν Ευτυχείς εκείνοι σπεύδουν να τον συναντήσουν βέβαιοι ότι microε όσα ακούσουν από τον Κώστα Μάρκο θα γλιτώσουν το πήγαινrsquo έλα σε δυο - τρεις βιβλιοθήκες Παραλλήλως προς την ενασχόλησή του microε το ∆ηmicroοτικό

Τραγούδι ο Κώστας Μάρκος δραστηριοποιείται το ίδιο δυναmicroικά και αποτελεσmicroατικά και microε την βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική την οποία φυσικά γνωρίζει όσο λί-γοι Συνεργαστήκαmicroε για τη microνηmicroειώδη έκδοση του Α τόmicroου του Ειρmicroολογίου του ενώ είναι έτοιmicroος προς εκτύπωση και ο B τόmicroος για να microην αναφέρω και άλλες πολυάριθmicroες microονογραφίες του O ακάmicroατος αυτός πολυτάλαντος εργάτης του πνεύmicroατος και της τέχνης δεν σταmicroατά εδώ Από ετών διευθύνει τη Χορωδία του

∆ήmicroου Παιανίας την οποία ο ίδιος ίδρυσε και οργάνωσε microε άριστα αποτελέσmicroατα

εν θέλω να επεκταθώ περισσότερο περιγράφοντας το έργο του Κώστα Μάρκου Είmicroαι βέβαιος πως άλλοι αρmicroοδιότεροι εmicroού θα αξιολογήσουν την

πνευmicroατική του προσφορά και θα του αποδώσουν χωρίς αντα-γωνιστικές εκπτώσεις τα εύσηmicroα ∆ράττοmicroαι όmicroως της ευκαι-ρίας να microιλήσω εκ καρδίας και να ευχαριστήσω τον σεmicroνό αυ-τό πνευmicroατικό εργάτη για την πολυετή αδιατάρακτη φιλία και συνεργασία microε την οποία microε τίmicroησε και να προσθέσω ότι το microέ-γιστο τάλαντο του Κώστα Μάρκου συγκεντρώνεται στο τρί-πτυχο εντιmicroότητα αφιλοκέρδεια ανιδιοτέλεια O Θεός να τον έχει πάντα καλά

Μ

Α ∆

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Οmicroιλία σε εκδήλωση για τη Βυζαντινή Μουσική

18 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Κώστας Μάρκος πρωτοψάλτης δάσκαλος microουσικός συγγραφέας ερευνητής

του Λυκούργου Αντ Αγγελόπουλου

αίροmicroαι ιδιαίτερα που microου δίνεται η ευκαιρία να γράψω για την προσωπικότητα και το έργο του έγκρι-

του Πρωτοψάλτη ∆ασκάλου microουσικού συγγραφέα και ε-ρευνητή αλλά και αγαπητού φίλου του Κώστα Μάρκου Μια παράλληλη πορεία τριάντα πέντε και πλέον χρόνων σφραγίζει ισάριθmicroα χρόνια αδιατάρακτης φιλίας και συνερ-γασίας Γνωριστήκαmicroε στη Σχολή του laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν της εθνικής microουσικήςraquo - ο Κώστας είχε προσέλθει microερικά χρόνια νωρίτερα - στην οποία microας έλκυσε η τεράστια η microοναδική προσωπικότητα του Σίmicroωνος Καρά του σοφού ∆άσκαλου της Εθνικής microας microουσικής Η συστηmicroατική διδασκαλία του αφενός στη Βυζαντινή microου-σική αφετέρου στο ∆ηmicroοτικό τραγούδι στο παραδοσιακό όργανο στους παραδοσιακούς χορευτικούς ρυθmicroούς (microε microε-γάλη προσοχή στο laquoαυθεντικόraquo της κάθε περιοχής) ήταν για microας η αποκάλυψη ενός κόσmicroου που ερχόταν από αιώνες microα-κριά πατούσε γερά στο σήmicroερα και προετοίmicroαζε το αύριο Ο Κώστας πέρα από την πρακτική και τραγουδιστική του δε-ξιοτεχνία έχει εξαιρετική επίδοση στον χορό και θυmicroάmicroαι τώρα microε τι λεβέντικο τρόπο χορεύει τους περίφηmicroους ρουmicroελιώτικους πηδηχτούς χορούς

χει καταγράψει πάmicroπολλα δηmicroοτικά τραγούδια κι έχει εκ-

δώσει και συνεχώς εκδίδει συλλογές microε ακριτικά τραγούδια και ιδιαιτέρως βέβαια ρουmicroελιώτικα τραγούδια και microάλιστα της ιδιαίτερης πατρίδας του Στη βυζαντινή microουσική εξαιρετικά επιmicroεληmicroένες και χρηστικές είναι οι εκδόσεις του των Παρακλητικών Κανόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου και του Ακάθιστου Ύmicroνου ενώ το συmicroπληρωmicroένο microε όλους τους ειρmicroούς πολύτοmicroο ειρmicroολόγιό του έχει αρχίσει να εκδίδεται Θα αναφέρω δύο περιστατικά που έχουν σχέση microε τη συνεργασία microας

Κώστας ήταν παρών σε microία εξαιρετικής σηmicroασίας microουσική διαπίστωση Σε microια από τις ηχογραφήσεις της

ραδιοφωνικής εκποmicroπής laquoΑπό την Ορθόδοξη και ανατολική microουσική παράδοσηraquo που ξεκινήσαmicroε το 1978 στην ΕΡΤ microαζί microε τον κορυφαίο microουσικολόγο microας Μάρκο ∆ραγούmicroη είχα παρακαλέσει τον αοίδιmicroο πρωτοψάλτη Λεωνίδα Σφήκα microα-θητή του Γεωργίου Βιντέκη πρωτοψάλτη Χίου ο οποίος ή-ταν microαθητής του Γεωργίου Ραιδεστηνού πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στα τέλη του 19ου αιώνα να ηχογραφήσει για την εκποmicroπή την παλαιά φήmicroη laquoτον ∆εσπότην και Αρχιερέαraquo σε ήχο βαρύ Στο microέλος αυτό στη νέα microέθοδο οι εξηγητές τοποθετούν στην αρχή τη σηmicroερινή χρωmicroατική φθορά του έσω θεmicroατι-

σmicroού ενώ στην αυθεντική γραφή και στα χειρόγραφα microέχρι τη νέα microέθοδο πουθενά δεν βρίσκεται τέτοια φθορά Ο Σίmicroων Καράς εξηγεί στο laquoΘεωρητικόνraquo του ότι η τοποθέ-τηση της φθοράς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά να οξύνει τον φθόγγο Γα (να γίνει δηλαδή Γα δίεση) ώστε όσο επιδρά η φθορά ο ήχος να έχει άκουσmicroα τετραφώνου βαρέως επειδή όλο το υπόλοιπο microέλος ανήκει στον κλάδο εκείνο του βαρέος που ονοmicroάζεται πρωτόβαρυς Εποmicroένως πέραν του συγκε-κριmicroένου φθόγγου η φθορά δεν επηρεάζει άλλα διαστήmicroατα Μέχρι τότε δεν είχαmicroε πρακτικά ακούσει να τον ψάλλουν έ-τσι οι ψάλτες που είχαν προφορική παράδοση από αξιόλο-γους δασκάλους Ο αοίδιmicroος Σφήκας όmicroως το έψαλλε microε τη γνωστή δεξιοτεχνία του όπως ακριβώς το περιγράφει ο Σίmicroω-νας Καράς χωρίς ποτέ να τον έχει συναντήσει ή να έχει δια-βάσει κάτι δικό του

αντάζεσθε την έκπληξη τόσο τη δική microου όσο και του Κώστα Μάρκου που βρισκόταν την ώρα εκείνη

στο στούντιο για να συmicromicroετάσχει στην εποmicroένη εκποmicroπή γιrsquo αυτό που ακούστηκε αλλά και την πολύ microεγαλύτερη ικανο-ποίησή microας από την απάντηση του Λεωνίδα Σφήκα όταν τον

ρωτήσαmicroε microήπως έκανε λάθος laquoΟι ψάλτες κάνουν λάθοςraquo microας απάντησε laquoΟ Βινάκης microας έλεγε πάντα ότι το σηmicroείο αυτό πρέπει να το λέmicroε όπως ακριβώς το έψαλλαraquo (microε δίεση δηλαδή και όχι microε ύφεση) Και βέβαια η περίπτωση αυτή microας οδηγεί κατευθείαν στον πρωτοψάλτη της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Ραιδεστηνό τον Β και microας τεκmicroηριώνει την άποψη ότι τουλάχιστον microέχρι την εποχή του Ραιδεστηνού η προφορική παράδοση στο συγκεκριmicroένο microέλος είχε διατηρηθεί αναλλοίωτη Στον Κώστα Μάρκο οφείλουmicroε επίσης και microία σηmicroαντική ανακάλυψη Επεσήmicroανε σε κείmicroενο του Louis Albert Bourgauet Γάλλου microουσικολόγου και συνθέτη (1840 - 1910) ότι αυτός ήταν ο

εmicroπνευστής και εισηγητής του διπλού ίσου (ισοκρατήmicroατος) το οποίο ενέκρινε ο αρχιmicroανδρίτης Γερmicroανός Αφθονίδης (πρόεδρος microετέπειτα της Πατριαρχικής microουσικής Επιτροπής του 1881 - 1883)

υναντηθήκαmicroε microια microέρα microε τον Κώστα και συζητώ-ντας για microουσικά θέmicroατα του είπα ότι ετοίmicroαζα microία

ανακοίνωση για το ισοκράτηmicroα σε microία ηmicroερίδα του Κέντρου Λαογραφίας και Μουσικής της Ακαδηmicroίας των Αθηνών Τό-τε microου αποκάλυψε το εύρηmicroά του και ευχαρίστως microου το ε-microπιστεύθηκε να το συmicroπεριλάβω στην ανακοίνωση microολονότι δεν το είχε ακόmicroα δηmicroοσιεύσει Εύχοmicroαι στον αγαπητό φίλο Κώστα Μάρκο microακρότητα ηmicroε-ρών microε υγεία για να υπηρετεί microε τον ίδιο ζήλο και την ίδια α-γάπη την Ελληνική Μουσική

Χ

Έ

Ο

Φ

Σ

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Στη Χορωδία του Σίmicroωνα Καρά (2551986)

Με το τmicroήmicroα Βυζαντινής Χορωδίας του ∆ήmicroου Παιανί-ας στο Λαογραφικό Μουσείο Πηλιούνη στην Παιανία

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 19

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία για τον Κώστα Μάρκο του Τάσου Φωτόπουλου δικηγόρου - microουσικού

Τον Κώστα Μάρκο τον γνώρισα πολύ καλά Είναι λαογράφος Σκιαγράφος του λαού και των λαϊκών τύπων Γλαφυρά θα σου εκθέσει γιορτές και πανηγύρια έθιmicroα και συνήθειες ζωντανές ή λησmicroονηmicroένες προπαντός Ρουmicroελιώτικες Αλλά πιο γλαφυρά θα σου

παραστήσει πχ πως ο θείος του ο παπάς προγνώρι-σε το τέλος του και αφού πήρε συγχώρεση των συγχωριανών του εδώ στην Αθήνα γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι πήγε έβαλε microετάνοια σrsquo όλους τους ενορίτες του στο χωριό και microετά πήγε κι απόθανε ήσυχος

microοια θα σου διηγηθεί ατέλειωτες ώρες microε τον διάσηmicroο Κωνσταντίνο Πρίγκο τη δόξα της

ψαλτικής του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου microας τις σκέψεις του και τις διδαχές του Για τον άγγλο Γουντχάουζ τη δράση του στην Γκιώνα και τον Γοργοπόταmicroο την κοινή δράση των ανταρτών τον εmicroφύλιοhellip πράγmicroατα ιστορικά που τα άκουσε από τους πρώτους δράστες και άξεστους εξιστορητές Ακόmicroη θα σε παρασύρει σε γάργαρο κρυστάλλινο γέλιο microε τη διήγηση πως ο τσοπάνης τάδε έγινε πα-πάς και ο προεστός του χωριού διατείνετο microε στόmicro-φο ότι αφού είδε τον laquoΜήτροraquo παπά τα είδε όλα στη ζωή του και δεν αντέχει άλλη πραγmicroατικότητα Είναι και αλλιώτικα λαογράφος Έχει γράψει στην ψυχή του τα καmicroώmicroατα του άδολου Ρουmicroελιώτη Έλληνα ndash κατακαηmicroένε λαέ ndash ανακατεmicroένα microε τα κου-δουνάκια των προβάτων τις φλογέρες τα νταούλια τα κλαρίνα Και πιο ιδανικά λαογράφος Πέρασε όλες τις βαθmicroίδες της εκπαίδευσης ως δάσκαλος και καθηγητής γρά-

φοντας στις άδολες ψυχούλες των παιδιών του λαού τα ιδανικά του Έλληνα Τώρα είναι δάσκαλος της Βυζαντινής microουσικής και του ∆ηmicroοτικού τραγουδιού τέχνης που πιο λα-ϊκή δε γίνεται Όποιος δεν είναι λαός τη σιχαίνεται και όποιος είναι λαός κι αν δεν την έmicroαθε την α-φουγκράζεται από microακριά και σκιρτάει

ον γνώρισα στον Σίmicroωνα Καρά πριν πολλά - πολλά χρόνια Ας microην προδινόmicroαστε

∆ιδάξαmicroε microαζί ψάλλαmicroε microαζί τραγουδήσαmicroε συ-νεργαστήκαmicroε microε τον microεγάλο ∆άσκαλο και είπαmicroε σοβαρά και αστεία ποικίλα Ο αείmicroνηστος Καράς τον σεβόταν ndash ήταν βλέπεις και θεολόγος ndash και όταν έλεγα κάτι λίγο σπιρτόζο microε επέπληττε δήθεν -του άρεσαν κι αυτού τα έξυπνα και ευτράπελα - Ε ακούει και ο θεολόγος microας Είναι κύριο γνώρισmicroά του ο ∆άσκαλος Ότι γράφει ότι λέει το έχει microελετήσει και έχει επιχειρήmicroατα για την υποστήριξή του Να πω ότι πολλοί σήmicroερα καταφεύγουν να τους δι-

ορθώσει τον πρόλογο του τάδε βιβλίου να τους πει την τάδε microουσική τα λόγια αυτού του τραγουδιού Τα βιβλία του πολλά

βαθυστόχαστα λειτουργικά ποικίλαhellip ∆εν θα ασχοληθώ Μιλώ για τον άνθρωπο που εί-ναι πολύ πιο ψηλά από τα έργα του Λόγω της φιλίας microας και της δουλειάς microου τον έχω

δει και σε ώρες φουρτούνας Εκεί φαίνεται ο άδολος Ρουmicroελιώτης Να έχει πιάσει τον συκοφάντη του να έχει κάνει

πλαστογραφία και να δέχεται να microη ρίξει λάδι στη φωτιά και τον εκθέσει ανεπανόρθωτα Πήγε κάποτε microαζί microε άλλους στην Κρατική Τηλεόραση να ζητήσουν περισσότερη Ελληνική Μουσική Έγινε κουβέντα microπροστά στην υψηλή διοίκηση για κάποιον υπάλληλο Αmicroέσως σηκώθηκε και είπε laquoφεύγω εγώ δεν ήρθα να

(συνέχεια στη σελίδα 21)

Ό

Τ

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Εκδήλωση για το ∆ηmicroοτικό Τραγούδι στην Παιανία (2004)

20 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο microοναχ ικός καβαλάρης του Χρήστου Ζ Καρανίκα

εκδότη της ηλεκτρονικής εφηmicroερίδας laquoΤο εmicromicroελέςraquo (wwwemmelesgr)

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔζησε ἀπ τὴν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεως τοῦ κράτους του στὴ νεώτερη ἐποχή σὲ βαθὺ καὶ μόνιμο διχασμὸ στὴν παίδευσή του τὸ ἐκπαιδευτικό του σύστημα ἦταν ἀντιγραφὴ τῶν δυτικῶν τοῦ γαλλικοῦ κυρίως μὲ ἔμφαση τὸν ἐξευρωπαϊσμὸ τῶν Ἑλλήνων ἀπ τὶς ἀναχρονιστικές τους ἀξίες Χαρακτηριστικὴ μορφή του ἦταν ἡ μουσικὴ ἐκπαίδευση μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τῆς μουσικῆς στὸν Ἑλληνισμό στὰ σχολεῖα ἐδιδάσκοντο μόνο τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική ὅταν ἐδιδάσκετο ἐνῶ εἶχαν ἀποκλεισθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική ὡς θρησκευτικὴ καὶ περιορίζουσα τὶς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπου ἡ δημοτική ὡς καθυστερημένη καὶ κατάλληλη γιὰ τοὺς χωριάτες τοὺς Βλάχους ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦσαν κι ἂς εἶχαν σηκώσει αὐτοὶ ὅλο τὸ βάρος τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ ἡ λαϊκή ὡς ἀπαξιωτικὴ πλήρως γιὰ τὴν καλὴ κοινωνία Ἡ καλὴ κοινωνία εἶχε τοὺς κανόνες της καὶ τὶς ἀξίες της μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους της τὸν ἀπόλυτο μιμητισμὸ τῶν ξένων προτύπων

Τὰ παιδιά σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἀκόμη καὶ στὴν πρωτεύουσα μὲ ἐντονώτερη τὴ δουλικότητά της ζοῦσαν τὸ διχασμό ἔβλεπαν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἀποδέχονται τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα καὶ νὰ τὰ ὠθοῦν στὴν ἐκμάθηση τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀλλὰ οἱ γιαγιάδες τους μὲ ἑλληνικὰ τραγούδια τὰ νανούριζαν μὲ αὐτὰ μοιρολογοῦσαν τοὺς νεκρούς τους καὶ μὲ αὐτὰ τραγουδοῦσαν τὸν ἔρωτά τους οἱ νέοι Στοὺς ἐπίσημους χορούς στὶς δεξιώσεις τοὺς ἔβλεπαν νὰ χορεύουν μόνο εὐρωπαϊκοὺς χορούς ἀλλά ὅταν ἔπιναν ἕνα ποτηράκι παραπάνω στὶς οἰκογενειακὲς διασκεδάσεις ἔπιαναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια στὰ πανηγύρια τῶν χωριῶν χόρευαν τὰ δημοτικὰ στὴν ἀρχή ὡς ἔκφραση τιμῆς ἀλλὰ συνέχιζαν μὲ τὰ εὐρωπαϊκά τὰ ὁποῖα καταταλαιπωροῦσαν τὰ ὄργανα Ἡ νεολαία περίμενε τὶς πρωινὲς ὧρες κι ἔπιανε τὰ δημοτικὰ καὶ τὰ λαϊκά κι ἔβγαζε τὸν καημό της

Ἔτσι ζήσαμε στὰ χωριὰ ὣς τὶς πρῶτες μεταπολεμικὲς δεκαετίες ἄλλα μαθαίναμε στὸ σχολεῖο κι ἄλλα ἀκούγαμε στὸ σπίτι ἄλλα ζούσαμε στὶς λαϊκὲς ἑορτές κυρίως στὶς Ἀποκριές ὅταν τὸ βράδυ τῆς Τυρηνῆς ἔρχονταν ὅλοι στὶς φωτιὲς καὶ στοὺς διονυσιακοὺς χορούς καὶ ἦταν ἡ μόνη νύκτα ποὺ δὲν ἔμεινε κανεὶς ἔξω οὔτε στὰ μαντριά Μερικοὶ μόνο κράτησαν τὴν παράδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας ὅταν ἕως τὸ 21

τὰ παιδιὰ ἐδιδάσκοντο καὶ προσῳδία στὰ σχολεῖα στὸ Κρυφὸ Σχολειό ὅπως τὴν καταλάβαινε ἀπ τὸ Ὀκταήχι ὁ ἀγαθὸς πρεσβύτης στὴ μακρὰ σειρὰ τοῦ Σίμωνος Καρρᾶ τῆς Δόμνας Σαμίου ἐντάσσεται καὶ ὁ Κώστας Μάρκος Ἀδυνατῶ νὰ γράψω γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του διότι εἶναι ἐλάχιστες οἱ γνώσεις μου ἀλλὰ ἕνα γνωρίζω τὴν ἁρμονικὴ σύνδεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς μουσικῆς ὅπως ὑπῆρχε πάντα στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τὴν καταγραφὴ τῆς παρασημαντικῆς στὴν ἑλληνική ἐκκλησιαστικὴ καὶ δυτικὴ μουσικὴ κλίμακα θέτων αὐτομάτως καὶ τὰ εὐρύτερα ὅρια τῆς ἐκφράσεως τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἁρμονίας

ἀπ τὴ δυτικὴ μουσική Ἀλλά περνᾶμε σὲ ξένα οἰκόπεδα Ἡ συμβολὴ τῶν πρωτοπόρων τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς σὰν τὸν Κώστα Μάρκο πέραν τῆς παιδεύσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ τὴ μαζικὴ προσέλευσή τους στὰ σχολεῖα ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς

ἀποδοχῆς τῆς δημοτικῆς καὶ λαϊκῆς καὶ στὴ νυκτερινὴ διασκέδαση ἔχει τὴν ἀπήχησή της στὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις μὲ πόλο ἕλξεως τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὸ διάλογο τῶν πολιτισμῶν

Ἡ ἐκπαίδευσή μας ὑπέφερε ἀπ τὴν ὑποταγή της στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ τὴν πλήρη ἄρνηση τῆς ἑλληνικῆς παιδεύσεως ἀντίθετα μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο ἡ ἀπαξίωση τῆς μουσικῆς παιδείας ἦταν τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ συστήματος ἐπειδὴ οἱ Ἕλληνες οὐδέποτε ἔκαναν διαχωρισμὸ τῆς γλώσσης ἀπ τὴ μουσική ἀλλὰ αὐτὸς ἔγινε στὸ νεοελληνικὸ κράτος Γνωστὰ αὐτά Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ φέρει τὴν ἀνθρωπότητα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν της γιὰ τὸν κίνδυνο ἐξαφανίσεώς της ἀπὸ προσώπου γῆς ἐὰν συνεχίσει τὸν σημερινὸ τρόπο ζωῆς μὲ κύριο ἄξονα τὴ βιομηχανικὴ λογικὴ ὡς προέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως οἱ Εὐρωπαῖοι εὐτυχῶς ἔχουν ἀναγνωρίσει τὸν κίνδυνο καὶ πρωτοστατοῦν στὴ λήψη μέτρων γιὰ τὸν περιορισμὸ τῶν ρύπων ἀλλὰ καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τῶν πολιτιστικῶν μας ἀξιῶν οἱ Κινέζοι οἱ Ἰνδοὶ καὶ οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τὴν ὕπαρξη τοῦ προβλήματος καὶ τὸ διάλογο γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του Οἱ λαοὶ αὐτοί πρωτίστως ὁ κινεζικός θέτουν ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση τὸ διάλογο τῶν παλαιῶν καὶ ζωντανῶν πολιτισμῶν γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς πορείας τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου θέτουν ὑπὸ ἀμφισβήτηση τὴν

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Σε εκδήλωση για την Άλωση τραγουδάει επίκαιρο άσmicroα

Αριστερά βρίσκεται ο κ Τάσος Φωτόπουλος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 21 ἰδεολογία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου τὴν πίστη του ὅτι ἀποτελεῖ τὴν τελευταία καὶ ἀνώτερη φάση τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ διάλογος ἔχει ἀρχίσει μὲ ἀνάμικτη ἀνταπόκριση στὴ χώρα μας ὁ κύριος ἄξων τοῦ διαλόγου εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες τῶν πολιτισμῶν κινεζικοῦ ἰνδικοῦ καὶ ἑλληνικοῦ μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στοὺς Κομφούκιο Βούδα καὶ Πυθαγόρα τοὺς τρεῖς σοφοὺς οἱ ὁποῖοι θέτουν τὴν ἴδια ἐποχή τὴν μουσικὴ ἁρμονία ὡς τὴ βάση τῆς φιλοσοφικῆς θεωρήσεως ἐπανέρχεται ἡ ἀνάγκη προσεγγίσεως τῶν προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θεωρήσεως τῆς ζωῆς μας μέσα ἀπ τὴν μουσική Ἡ ἐπίσημη διανόση τῆς χώρας μας ἀδυνατεῖ καταγράψαι τὸ πρόβλημα καὶ πολὺ περισσότερο κατανοῆσαι ὅλες τὶς διαστάσεις του ἐξ αἰτίας τῆς προσηλώσεώς της στὴ δυτικὴ ἐσχατολογία ἀπέναντι στὸν βομβαρδισμὸ τῶν κινεζικῶν ἰνδικῶν καὶ ρωσικῶν ἀναζητήσεων οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς σιωποῦμε εὐπρεπῶς ἢ ἀναμασοῦμε τὶς θεωρίες περὶ παγκοσμιοποιήσεως

Οἱ ἐρευνητὲς τῆς μουσικῆς μας παραδόσεως ὅπως ὁ Κώστας Μάρκου μὲ τὸ ἔργο τους καὶ μόνο συνεισφέρουν τὰ μέγιστα στὸ διάλογο καὶ ἴσως σώσουν καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων δὲν εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς θεωρητικῆς προσεγγίσεως τοῦ προβλήματος ἀλλά ὅταν οἱ Κινέζου καὶ οἱ Ἰνδοὶ ἀναζητοῦν τὴν μουσικὴ ἁρμονία στοὺς Κομφούκιο Βούδα Πυθαγόρα καὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὰ εἶναι ὁλοζώντανα στὴν καθημερινή μας ζωή ἐμεῖς μόνο μὲ τοὺς μοναχικοὺς αὐτοὺς καβαλάρηδες μποροῦμε νὰ συμβάλουμε στὸν πολιτιστικὸ διάλογο ἡ παίδευσις τῶν Ἑλληνοπαίδων ἄρχιζε καὶ ὁλοκληρωνόταν μὲ τὴ μουσική τὴ μετρική τὸ ῥυθμὸ καὶ τὴν προσῳδία συνεχίζεται ἀκόμη σήμερα στὴν καθημερινὴ ὁμιλία μας

Μὲ πολυτονικὸ σύστημα μιλᾶμε ὅσοι μιλᾶμε σωστὰ ἑλληνικὰ κι ὄχι οἱ ὀπαδοὶ τῆς γλώσσης τῶν ὑπερατλαντικῶν ἐργαστηρίων κι ἂς μᾶς ἔχουν ἐπιβάλει τὸ μονοτονικὸ στὴν ἐκπαίδευση καὶ στὴ γραφή τὸν ἀρχαῖο ῥυθμὸ καὶ μέτρο κρατάει ἡ γιαγιὰ στὸ νανούρισμά της στὸ θρῆνο στὴν ἐλεγεία της τὴν προσῳδία στὴν ὁμιλία της μὲ τὴν τοπικὴ διάλεκτο συνέχεια τῆς δωρικῆς αἰολικῆς ἢ ἰωνικῆς κι αὐτὰ καταγράφει τὸ παιδὶ μέσα του δένονται ἀναπόστατα μὲ τὸ εἶναι του καθὼς ἀσυναίσθητα διαπιστώνει ὅτι αὐτὰ τὸν βοηθοῦν στὴν ψηφιακὴ ἐποχή μας καὶ χάρις σὲ αὐτὰ διαπρέπει στὴν παραγωγὴ λογισμικοῦ ἐπιστρέφει στὴν Ἑλλάδα κι ἀναζητάει τὸ λόγο τῆς γιαγιᾶς καὶ τὸ δημοτικό της καὶ λαϊκό της τραγοῦδι τὴν ἐκκλησιαστικὴ μελῳδία διότι αὐτὰ τὸν ἐμπνέουν

Αὐτοὶ οἱ νέοι πλαισιωμένοι ἀπ τοὺς μοναχικοὺς καβαλάρηδες θὰ φέρουν τὸ βάρος τοῦ πολιτιστικοῦ διαλόγου μὲ τοὺς ἄλλους πολιτισμοὺς καὶ θὰ συμβάλουν στὴν προβληματική ὅτι ὁ βιομηχανικὸς ἄνθρωπος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς του εὐθύνεται γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγή ἀπὸ αὐτοὺς θὰ ἐκπηδήσουν καὶ οἱ θεωρητικοὶ στὴ φιλοσοφία καὶ στὴν ἱστορία

Αναmicroνήσεις εν ενεργεία του Τάσου Φωτόπουλου

(συνέχεια από τη σελίδα 19)

ακούσω ή να συmicromicroετέχω σε ρουφιανιέςraquo Ε λοιπόν είναι λαογράφος Γνωρίζει ότι η λαϊκή Ελληνική microουσική αυτή που λέmicroε δηmicroοτική ακολουθεί πιστά τους ήχους της βυ-ζαντινής microουσικής και τους ρυθmicroούς της αρχαίας ρυθmicroικής - microετρικής ∆εν είναι δυνατό να την κατα-γράφεις σε άλλο microουσικό σύστηmicroα ούτε να την τραγουδήσει δυτικοmicroαθηmicroένος microουσικός Καταγίνεται λοιπόν να καταγράψει σκοπούς και τραγούδια microε ακρίβεια στο ανατολικό ndash βυζαντινό microουσικό σύστηmicroα Τα ταξινοmicroεί τα κάνει συλλογές τα προσφέρει στο κοινό αφήνοντας άλλους να κοmicroπάζουν laquoγια τη διά-

σωση και διάδοσηraquo Η microουσική θα σωθεί από αυτούς που εργάζονται γιrsquo αυτήν και όχι από αυτούς που microιλάνε γιrsquo αυτή Έχει ταξιδέψει microαζί microε τον Σίmicroωνα Καρά σε λαο-γραφικά ταξίδια ειδικά στη Ρούmicroελη Όποιος δεν γνώρισε τον άνθρωπο δεν απεικάζει τι ευχάριστη αλλά και τι απρόοπτη περιπέτεια ήταν αυτό Ταξίδι για το χρυσόmicroαλλο δέρας microαζί και τρω-ϊκός πόλεmicroος και γλέντι και πανηγύρι ∆ες τε τους κατασκήνωσαν το σούρουπο κάτω από τεράστιο πλάτανο στην Αmicroυγδαλιά αν δεν κάνω λάθος της ∆ωρίδας microαζί microε τους microουσικούς Θα καταγράψουν άρρητου κάλλους συναυλία Ούτε συναυλία ούτε τίποτα Ήρθαν χιλιάδες που-λιά στον πλάτανο ndash οι φυσικοί του ένοικοι ndash και ο Σίmicroωνας να τα διώχνει microε το καλάmicroι και το χουγια-τό Αποτυχία Τον γνώρισα καλά και microε τούτες τις γραmicromicroές αυτές κάνω έκκληση αναγνώστη Αν τον δεις microην τον προσπεράσεις Έχεις από την κουβέντα του από την παρουσία του από τα γραφτά του και από τη microελέτη του να πάρεις πολλά Είναι ο φίλος microου Κώστας Μάρκος

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

22 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Μοιρολόι και πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε τη βυζαντινή εκκλησιαστική microουσική

του Παντελή Καβακόπουλου microουσικολαογράφου

microουσική της Ηπείρου δεν είναι τυχαία Τα microουσικά της ακού-

σmicroατα αποκρυπτογραφούν λαό microε βα-θιά ποιητική και microουσική παράδοση Τα τραγούδια συγκριτικά microε αυτά της laquoάλληςraquo Ελλάδας ξεχωρίζουν και εξωτερικεύουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χρώmicroα και οmicroορφιά Ο ρυθmicroός η ποίηση η microουσική και ο χορός σmicroίλευαν και σmicroιλεύουν ακόmicroη και σήmicroερα ίσως λιγότερο τη φαντασία του λαού να γίνει δη-microιουργός Έτσι γεννήθηκε το δηmicroοτικό microας τραγούδι Τα δοmicroικά στοιχεία που συνθέτουν τα τραγούδια microας και τους χορούς δεν προέρχονται από κανένα έντεχνο τρόπο σύνθεσης όπως συmicroβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Γενικά το παραδοσιακό δηmicroο-τικό τραγούδι είναι γέννηmicroα του ανώνυmicroου λαού microας Είναι γνήσιο και εξυπηρετεί microία συγκεκριmicroένη σκοπιmicroότητα Το ξέσπασmicroα ψυχής πόνου και χαράς που είναι αυτό τούτο το τραγούδι Η ζωή διαρκώς προχωρεί και όλος ο εθιmicroικός κοι-νωνικός τρόπος δεν είναι ίδιος ∆εν υπάρχει τίποτα το στατικό Τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική γλυπτική microουσική και χορός microεταλλάσσονται πάνω στις ίδιες τους αρχέγονες ρί-ζες Η microουσική της Ηπείρου σήmicroερα δεν είναι ίδια microε αυτή του κλαρινίστα Βησσανιώτη Νάσιου Χαρι-σιάδη και των λαϊκών οργανοπαιχτών laquoΜπατζαί-ωνraquo από το Βασιλικό Το καλλιτεχνικό επίπεδο των microουσικών έχει καλυτερεύσει και όmicroως πολλά από τα τραγούδια η σηmicroερινή microας νεολαία δεν τα ξέρει και δεν τα απολαmicroβάνει ακουστικά και χορευτικά Αρκείται περισσότερο σε σκοπούς laquoστα δύοraquo και laquoστα τρίαraquo Άξια λόγου προσφορά αποτελούν οι λίγοι γνήσιοι χοροδιδάσκαλοι που ωθούν τα νέα microας παιδιά στη microουσική και στους χορούς Όmicroως τα παιδιά αυτά που τα περισσότερα ζουν στα αστικά κέντρα κινού-νται άmicroορφα χωρίς να βιώνουν ταυτόχρονα microουσική και χορό γιατί δεν την έζησαν από τα γεννοφάσκια τους Η χορευτική τους παρουσία είναι απλή microίmicroη-ση γυmicroναστικής χορευτικής επίδειξης Ο λαός παλαιότερα τραγουδούσε και χόρευε βιώ-νοντας από microωρό το γλυκόλαλο νανούρισmicroα και το ταχτάρισmicroα της microάνας Μεγάλωνε και βίωνε φυσιο-λογικά τον κοινωνικό του περίγυρο microε το τραγούδι και τον χορό ∆υστυχώς σήmicroερα οι νέες microητέρες

δεν νανουρίζουν και δεν ταχταρίζουν τα παιδιά Φυσικό λοιπόν είναι τα παιδιά να microη νιώθουν microέσα τους τη δηmicroοτική microουσική παράδοση σε όλες τις εκφάν-σεις Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ο λαός ιστορούσε τα διάφορα εντυπωσιακά κοινωνικά γεγονότα και τα έκανε τρα-γούδι

Μέχρι πριν από εβδοmicroήντα και πλέον χρόνια οι πε-ρισσότεροι δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όmicroως τα microεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα τα microάθαινε αργά microεν αλλά microέσα από τα τραγούδια Γιrsquo αυτό και ο Πατήρ Κοσmicroάς ο Αιτωλός από τους τελευταίους Αγίους της Ορθοδοξίας έλεγε στον λαό laquoξυπνήστε microάθετε τα παιδιά σας γράmicromicroαταraquo Το δηmicroοτικό τραγούδι ήταν και είναι η έκφραση των αισθηmicroάτων του λαού microέσα από τις χαρές και τις λύπες Γιrsquo αυτό σε κάθε γλέντι πανηγύρι διασκέδαση κυ-ρίως στον γάmicroο το microελωδικό κράmicroα του microοιρολο-γιού αντανακλά δίmicroορφα Το τρίπτυχο ποίηση microου-σική και χορός είναι κράmicroα και χαράς και λύπης Πρώτον γιατί στον γάmicroο η νύφη λυπάται τον απο-χωρισmicroό των δικών της και δεύτερον γιατί χαίρεται την ευτυχία για το δικό της τώρα σπιτικό και τη χαρά των δικών της Έτσι και η microουσική συmicroπλέκε-ται διττά και microε χαρά και microε συγκίνηση Όλοι οι Έλληνες microέσα από τη microουσική και τον χο-ρό microα και ο καθένας χωριστά microε δικό τους τρόπο δηmicroιουργούσαν διαmicroόρφωναν και αλληλοσυmicroπλή-ρωναν έναν κόσmicroο microε ποικίλα ψυχικά και πολιτισmicroι-κά προτερήmicroατα microέσα από την κοινωνία και την ι-διοmicroορφία του περιβάλλοντος χώρου Το ύφος το ήθος ο ρυθmicroός και η τεχνική έκφραση της microελωδίας του τραγουδιστή λαού συνθέτονταν σε χρώmicroα και χαρακτήρα microέσα από τον τόπο της γενέτειράς του Η πλειονότητα των Ηπειρωτών ήταν και είναι ξενι-τεmicroένοι αλλά πάντα νοσταλγοί της ιδιαίτερης πα-τρίδας Όσοι από εmicroάς microπορούν και την επισκέπτο-νται τα καλοκαίρια αναβαπτίζονται στον κοινωνικό εθιmicroικό τους περίγυρο ίσως λιγότερο microέσα από τους γάmicroους και τα πανηγύρια όπως επιβιώνουν α-κόmicroα και σήmicroερα microε τα τραγούδια και τους χορούς Είναι γνωστό πως σε κάθε Ηπειρώτικο γλέντι ο

Οmicroιλία που πραγmicroατοποιήθηκε στο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της Βήσσανης Πωγωνίου του Νοmicroού Ιωαννίνων (Αύγουστος 2001)

Η

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 εναρκτήριος σκοπός είναι το Μοιρολόι Η χαρά για τον λαό microας δεν είναι ο αλέγρος και χα-ροποιός ρυθmicroός της microουσικής όπως είναι σε άλλα microέρη του ελληνικού χώρου Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κλπ Στο Πωγώνι ο λαός εκστασιάζεται microε τη microουσική που είναι ένα βαθύ συναίσθηmicroα που πηγάζει καθα-ρό σαν το διαmicroάντι microέσα από το πάθος της ιδιοσυ-γκρασίας και της ιδιοmicroορφίας της ψυχής του Είναι το απαύγασmicroα της έκφρασης microέσα από τον παραπο-νιάρικο συγκινησιακό καηmicroό που του προσφέρει ο καλλιτέχνης οργανοπαίχτης και τραγουδιστής Είναι η ιδιάζουσα ευαισθητοποιηmicroένη ιδιαιτερότητα της όλης ψυχοσύνθεσης των Ηπειρωτών Στοιχεία που δίνουν χαρά και αγαλλίαση σε όλους εmicroάς τους εξ Ηπείρου καταγόmicroενους Το πολυφωνικό τραγούδι του Πωγωνίου εντάσσε-ται σε δύο κατηγορίες microε κάποιες διαφορές που θα τις δούmicroε στη συνέχεια στο ενόργανο καθιστικό Μοιρολόι και στο πολυφωνικό τραγούδι της τά-βλας παράλληλα και microε το χορευτικό Ο αρχικός καθιστικός σκοπός είναι το ενόργανο Μοιρολόι Το Μοιρολόι το ερmicroηνεύουν κατά σειρά όλα τα όργανα της λαϊκής ορχήστρας Στην αρχή το microέρος της microελωδίας σολάρει το κλαρίνο στη συνέ-χεια το βιολί και τέλος το λαούτο Όταν το microέλος ερmicroηνεύεται από το κλαρίνο το κλώσιmicroο ή το γύ-ρισmicroα το κάνει ο βιολιστής και τον ισοκράτη το λαούτο Κατά τον ίδιο τρόπο όλα τα όργανα microε τα ιδιαίτερα σε χροιά λαλήmicroατά τους ολοκληρώνουν το ευχάριστο microελωδικό ορχηστρικό άκουσmicroα Ακό-microα και η συmicromicroετοχή του ντεφιού παίζει τον δικό του ουσιαστικό ρόλο Ο οργανοπαίχτης κουνάει το ντέφι για να ακουστούν τα ζίλια Παίζει ελαφρές laquomicroπάτσεςraquo στο έξω microέρος του ντεφιού για να ξυ-πνήσει το ακροατήριο και να τον προσέξει Τρίτον όταν ο οργανοπαίχτης είναι δεξιοτέχνης σαν τον microακαρίτη Βησσανιώτη Κώστα Γκίρλα γλιστράει τα σαλιωmicroένα δάκτυλά του πάνω στο δέρmicroα παρά-γοντας έναν ακαθόριστο ήχο ψόφο όπως τον έλεγαν οι Βυζαντινοί Όλα αυτά τα συνθετικά microαζί microε τα υπόλοιπα της κουmicroπανίας συνέβαλλαν και συmicroβάλ-λουν στην ολοκλήρωση της καθιστικής και ιδιόmicroορ-φης αυτής σύνθεσης που λέγεται Μοιρολόι Θα αποδείξω τώρα τη microελωδική αmicroεσότητα που έχουν το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι σε σχέση microε την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική Οι Ηπειρώτες Πωγωνίσιοι οικοδοmicroήσανε ένα τρα-γούδι πάνω σε ένα διαφορετικό και πολύπλευρο η-χητικό ιστό σε σύνθεση τεχνοτροπία ρυθmicroό και κλίmicroακα χωρίς να αποβάλουν τον αρχικό συγκινη-σιακό χαρακτήρα που γεννούνε οι περιστάσεις της ζωής ο κοινωνικός περίγυρος και η ξενιτιά Τα πολυφωνικά τραγούδια είναι microια microεγάλη σειρά microελωδιών του τραπεζιού της laquoτάβλαςraquo όπως λέγο-

νται και του χορού Γιrsquo αυτό και ο χορός ήταν ήπι-ος ταπεινός σεmicroνός Ακόmicroα και σήmicroερα σε πολλά microέρη της Ελλάδας κυρίως τη δεύτερη microέρα του Πά-σχα σε πολλά πανηγύρια οι γυναίκες χορεύουν γύ-ρω από την Εκκλησιά microόνο microε τραγούδια χωρίς όρ-γανα Αυτό για microένα ίσως είναι κάποιο αρχαίο κα-τάλοιπο ευχαριστίας προς τους Θεούς Σε όλους τους άλλους χορούς microε την τωρινή παρουσία των οργανοπαιχτών ο πρώτος έχει την ελευθερία να κά-νει τους δικούς του χορευτικούς αυτοσχεδιασmicroούς microε ποικίλου είδους φιγούρες Είναι αλήθεια πως αφrsquo ότου ο λαός έπαψε να τραγουδά ο λαός βουβάθηκε Σταmicroάτησε η πνευmicroατική φαντασία και η φυσική λα-ϊκή δηmicroιουργία Έτσι όλοι microας αρκούmicroαστε στα όσα microας έσωσαν οι παλαιοί Τα πολυφωνικά τραγούδια λέγονται σε τέσσερεις βασικές περιοχές της Ηπείρου Η κάθε περιοχή παρουσιάζει τις δικές της microελωδικές ιδιοmicroορφίες Αυτές είναι από Βορρά προς Νότο της Χιmicroάρας του Αργυροκάστρου της ∆ρόπολης και του Πω-γωνίου Τα πολυφωνικά τραγούδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα αργά της τάβλας και στα σύντο-microα του χορού Τα παλαιότερα χρόνια και στις δύο αυτές κατηγορίες δεν microετείχαν όργανα Αργότερα όταν το τραγούδι κυρίως το καθιστικό άρχισε να συνοδεύεται από όργανα οι οργανοπαί-χτες δεν microπορούσαν να ταυτιστούν microελωδικά κυρί-ως ως προς τον ρυθmicroό microε το σύνολο των τραγουδι-στών Το ίδιο συmicroβαίνει ακόmicroα και σήmicroερα Απλά οι οργανοπαίχτες συνοδεύουν το τραγούδι στην ίδια κλίmicroακα όmicroως η δοmicroή της microουσικής και ο ρυθmicroός είναι άσχετη microε αυτή των τραγουδιστών Τα ιδιαίτερα στοιχεία δόmicroησης και αρχιτεκτονικής των πολυφωνικών τραγουδιών του Πωγωνίου εκτός από τα εντός της ελληνικής επικράτειας χωριών ε-ντάσσονται και σε έξι ακόmicroα χωριά που είναι η Πο-λύτσιανη η Σοπική οι Σκοριάδες το Χλωmicroό ο Μαυρόγερος και η Τσιάτιστα που ανήκουν στην Αλβανία Οι κύριες φωνές που συνθέτουν το πολυφωνικό τραγούδι είναι τρεις Του laquoπαρτήraquo του laquoγυριστήraquo ή laquoκλώστηraquo και των laquoισοκρατώνraquo δηλαδή αυτών που κρατούν το θεmicroέλιο το microπάσο όπως το λέει ο λαός Ο ρόλος του laquoπαρτήraquo είναι διπλός Πρώτον σαν laquoκανονάρχηςraquo και δεύτερον σαν ο κύριος τραγου-διστής που είναι ο αντίστοιχος του Πρωτοψάλτη ∆ηλαδή πρώτα απαγγέλλει τους πρώτους στίχους και στη συνέχεια τους τραγουδάει Ο τρόπος αυτός της απαγγελίας είναι αντίστοιχος microε τον laquoκανονάρ-χηraquo της βυζαντινής εκκλησιαστικής microουσικής Στη συνέχεια ο ίδιος ο laquoπαρτήςraquo τραγουδά τον ίδιο στίχο που ο ίδιος απήγγειλε Στο σηmicroείο αυτό microπαί-νουν και οι άλλες δύο φωνές

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

24 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ο laquoκλώστηςraquo ή laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που εντυπω-σιάζει γιατί παρεmicroβάλλεται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισο-κρατώνraquo Ο laquoγυριστήςraquo είναι η φωνή που ποικίλλει τη microελωδία στο τραγούδι Η φωνή αυτή είναι και πρέπει να είναι η πιο εύστροφη Από τον laquoγυριστήraquo εξαρτάται το τέλειο σε σύνολο microουσικό άκουσmicroα Είναι η microόνη φωνή που δεν αντιστοιχεί απόλυτα στο ρόλο των ψαλ-τών Είναι η αντίστοιχη των Ευρωπαίων δίφωνη ή τε-τράφωνη πολυφωνία Η φωνή του laquoκλώστηraquo ή laquoγυρι-στήraquo που κινείται microεταξύ laquoπαρτήraquo και laquoισοκρατώνraquo είναι κατά κάποιον τρόπο ο δοmicroέστιχος που κι αυτός ψάλλει microεταξύ Πρωτοψάλτη και ισοκρατών Στα χορευτικά τραγούδια η microόνη φωνή που δεν microετέχει είναι αυτή του laquoκανονάρχηraquo Είναι θα έλεγα σαν τα στιχηραρικά ή τα ειρmicroολογικά microέλη της Βυζαντινής Εκ-κλησιαστικής Μουσικής Η φωνή του ισοκράτη δεν είναι microία όπως στις δύο προηγούmicroενες φωνές αλλά περισσότερες από τέσσε-ρεις Είναι η microόνη φωνή που κρατάει την τονική δηλα-δή τη βάση του microέλους όπως και στη Βυζαντινή Εκ-κλησιαστική Μουσική Είναι το microπάσο ή πάσο όπως το λέει ο λαός Οι φωνές των ισοκρατών ακολουθούν τον τραγουδιστή laquoπαρτήraquo microετά τον κανονάρχη όπως και ο χορός των Ιεροψαλτών Αυτές είναι οι τέσσερεις βασικές φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσι-κής και του πολυφωνικού τραγουδιού Εκτός των τεσσάρων φωνών κανονάρχη παρτή γυρι-στή και ισοκρατών microετέχουν και δύο ακόmicroα δευτερεύ-ουσες φωνές Είναι η φωνή του laquoρίχτηraquo και της laquoλα-λιάςraquo Ο laquoρίχτηςraquo είναι αυτός του οποίου η φωνή ρίχνεται στις ατελείς ηmicroιτελικές και τελικές καταλήξεις του laquoπαρτήraquo microε microία ξέχωρη σε τονισmicroό φωνή η οποία δίνει τον καιρό στον laquoπαρτήraquo να αναπνεύσει για λίγο για να αρχίσει και πάλι το τραγούδι microε νέες δυνάmicroεις Σε σχέση microε τη Βυζαντινή Μουσική είναι ο δεύτερος βοηθός του Πρωτοψάλτη δηλαδή ο ∆οmicroέστιχος στην κατηγορία των Ιεροψαλτών όπως στα χρόνια του Βυζαντίου και microετά Η τελευταία φωνή η έκτη στη σειρά είναι της laquoλα-λιάςraquo Είναι όmicroοια microε αυτή του laquoγυριστήraquo σε οκτώ φω-νές πιο πάνω Τη φωνή αυτή την τραγουδάει γυναίκα Όmicroως πολλές φορές τον ρόλο αυτόν τον παίρνει ά-ντρας microε ψεύτικη φωνή σαν αυτή των Τιρολέζων χρη-σιmicroοποιώντας διαστήmicroατα τρίτης δευτέρας εβδόmicroης και ογδόης Στους βυζαντινούς χρόνους στη Μεγάλη Εκκλησία του Γένους την Αγιά Σοφία ένας αξιόλογος ρόλος στον χο-ρό των Ιεροψαλτών σε σχέση microε τη laquoλαλιάraquo ήταν οι Ευνούχοι που η φωνή τους είχε γυναικεία χροιά Το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κινούνται παρόmicroοια Στο πρώτο ενόργανα και στο δεύτερο τραγουδιστά Στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μου-σική το Μοιρολόι και το πολυφωνικό τραγούδι κι-νούνται σε ισάριθmicroες φωνές Οι τρεις αυτές διαφορε-

τικές φωνές κάθε microία ξεχωριστά microε τη δική της ιδιά-ζουσα αρχιτεκτονική microας δίνουν το δικό τους ιδιόmicroορ-φο ηχητικό χρώmicroα Η αρχαία έντεχνη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική κινείται σε φυσικά διαστήmicroατα σύmicroφωνα microε τους νό-microους της φυσικής και των microαθηmicroατικών σε τέταρτες πέmicroπτες και όγδοες και αποτελούν ακουστικά συmicroφω-νία διαστηmicroάτων όπως και σε όλα τα ελληνικά δηmicroοτι-κά τραγούδια Αντίθετα η λαϊκή δηmicroιουργία του πολυ-φωνικού τραγουδιού κινείται σε πρωτόγονα άτοπα και παράφωνα διαστήmicroατα δευτέρας αντίστοιχα της εβδό-microης ογδόης και αποτελούν ασύmicroφωνα διαστήmicroατα ε-κτός της ογδόης Παρόλα αυτά η παράλληλη κίνηση των φωνών αντί να προκαλεί παραφωνία ηχεί ευχάριστα και όλως παραδό-ξως δηmicroιουργεί αρmicroονία Αρmicroονία στην οποία συmicro-βάλλει και η ιδιόmicroορφη βιωmicroατική τεχνοτροπία τραγου-διστών και οργανοπαιχτών Το Μοιρολόι το πολυφωνικό τραγούδι και η βυζα-ντινή microουσική παρουσιάζουν microια συγγενική αλλη-λουχία παράλληλων φωνών microε τη διαφορά πως το πολυφωνικό τραγούδι έχει microια ιδιόmicroορφη δική του ιδιαι-τερότητα που δεν συναντιέται σε κανένα άλλο microέρος του Ελλαδικού χώρου εκτός και από microια microικρή microειονό-τητα του Αλβανικού λαού Μέσα από το Μοιρολόι που είναι άmicroεσα συνυφασmicroένο microε το πολυφωνικό τραγούδι ο λαός της Ηπείρου microε τις βαθύτατες αρχέγονες ρίζες χαίρεται και απολαmicroβάνει τα microουσικά του δηmicroιουργήmicroατα microέσα από τον χαρισmicroα-τικό του και λεπτεπίλεπτο χαρακτήρα ψυχής χαράς λύπης και συγκίνησης Τελικό βασικό συmicroπέρασmicroα Οι φωνές της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής του laquoκανονάρχηraquo του laquoπρωτοψάλτηraquo και των laquoισο-κρατώνraquo η κάθε microία χωριστά ακολουθούν στο σύνο-λό τους microια αυτούσια microελωδική γραmicromicroή συνέχειας χω-ρίς να εξαρτώνται η microία από την άλλη Εδώ επί παρα-δείγmicroατι ο Πρωτοψάλτης microπορεί να ψάλει και microόνος ακόmicroα κι αν δεν ακολουθούν οι άλλες δύο φωνές του laquoκανονάρχηraquo και του laquoισοκράτηraquo Αντίστοιχα οι φωνές του Πολυφωνικού τραγουδιού και τα λαλήmicroατα του microοιρολογιού αν και παράφωνα συmicroπλέκονται microεταξύ τους αρmicroονικά και αποτελούν συmicroφωνικό microουσικό άκουσmicroα Ποιό όmicroως από τα δύο είδη microουσικής είναι το αρ-χαιότερο Είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται σοφία να το καταλάβουmicroε Είναι το Πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι Και τα δύο είδη microουσικής microας δίνουν ακουστικά microια παράλληλη και διαφορετική τελειότητα δοmicroικής αρχιτε-κτονικής Όmicroως microέσα από το αρχέγονο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου ξεχωρίζει η σχε-τικότητα και η όλη αρχέγονη καταγωγή όχι microόνο της microουσικής αλλά και του υπέροχου αυτού λαού του Πωγωνίου

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 25

Η προστασία των Ανθρωπίνων ∆ικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η περίπτωση της Κύπρου

Ηmicroερίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκε στις 7 Μαρ-τίου 2007 στο Αmicroφιθέατρο του Πολεmicroικού Μουσείου ηmicroερίδα microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ανθρωπίνων δικαιωmicroάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ndash Η περίπτωση της Κύπρουraquo

Η ηmicroερίδα διοργανώθηκε από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo και τον εκδοτικό οίκο laquoΙ Σιδέρηςraquo microε τη συνεργασία του Παντείου Πανεπιστηmicroίου και ήταν υπό την αιγίδα του Εθνικού Συmicroβουλίου της UNESCO και των Οmicroίλων και Κέντρων Πολιτισmicroού Την έναρξη της ηmicroερίδας κήρυξε η πρόεδρος του ΚΕΜΣ laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo κα Μαρία Μαρούλη ndash Ζηλεmicroένου και ο πρέσβης της Κύπρου κ Γεώργιος Γεωργής Ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των οmicroιλητών από τις οποίες οι κυριότερες ήταν οι εισηγήσεις των κκ - Βασίλη Φίλια τ Πρύτανη του Παντείου Πανmicroίου προέδρου του ∆ Σ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών laquoΙωάννης Καποδίστριαςraquo microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δικαιώmicroατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλήmicroατα και αντιφάσειςraquo - Χριστόδουλου Γιαλουρίδη καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤα ανθρώπινα δι-καιώmicroατα θεmicroέλιο επίλυσης του Κυπριακού Προ-βλήmicroατοςraquo - Παναγιώτη Τσίρη καθ Παντείου Πανεπιστηmicroί-ου microε θέmicroα laquoΗ προστασία των ατοmicroικών δικαιωmicroά-των στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Σύmicroβασηςraquo - Κωνσταντίνου Χατζηαντωνίου ιστορικού ε-ρευνητή συγγραφέα microε θέmicroα laquoΤο Κυπριακό microία περίπτωση σχετικοποίησης των θεmicroελιωδών αρχών του ΟΗΕraquo - Γεράσιmicroου Καραmicroπελιά επ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΤουρκία ndash Κύπρος Μύθοι και

πραγmicroατικότητεςraquo - Μάριου Ευρυβιάδη επικ καθ Παντείου Πανmicroίου microε θέmicroα laquoΜερικά microυθεύmicroατα για την Κύπροraquo - ∆ηmicroητρίου ∆ήmicroου τ αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς microε θέmicroα laquoΣτρατιωτική θεώρηση του Κυπριακού προβλήmicroατοςraquo - Χρύσανθου Λαζαρίδη δηmicroοσιογράφου microε θέmicroα laquoΤο γερmicroανικό microοντέλο και η επίλυση του Κυπρια-

κούraquo - Martin Packard τ αξιωmicroατικού του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού microε θέmicroα laquoHuman rights in Cyprus The methodology of abuseraquo - David Hencke δηmicroοσιογράφου της εφηmicroερίδας laquoThe Guardianraquo microε θέmicroα laquo Human Rights violations in the Karpas Peninsularaquo - Mary Southcott γεν Γραmicromicroατέα της Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου laquoΦίλοι της Κύπρουraquo microε θέmicroα laquoHuman Rights contributing to a settlement A UK Based ldquoFriends of Cyprusrdquo perspectiveraquo

- Αναστασίου Βαρελά τ διπλωmicroάτη προέδρου του Οργανισmicroού laquoΠολιτιστικοί Ορίζοντεςraquo microε θέmicroα laquoΗ Οmicroηρία της Κύπρου ως πραγmicroατικότητα ndash τα σηmicroερινά δεδοmicroένα και οι παράγοντες ενηmicroέρωση ndash προπαγάνδαraquo Η ηmicroερίδα έκλεισε microε κυπριακά τραγούδια από τη χορωδία (60 παιδιών) των ∆ηmicroοτικών Σχολείων Παλλήνης και Γλυκών Νερών (3ο και 2ο) microε την καλλιτεχνική επιmicroέλεια και διεύθυνση της Έλενας Καντάρη ndash Κούκου Επίσης έγινε προβολή του ντοκιmicroαντέρ laquoΚύπρος ndash Όmicroηρος της ιστορίαςraquo διάρκειας 52΄

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

26 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας ανά τους αιώνες του Κων Β Χιώλου ∆ρος Νοmicroικής Προέδρου Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

αναmicroφισβήτητη Ελληνικότητα της Μακεδονίας που είναι αυταπόδεικτη

χάνεται στα βάθη των αιώνων Η Μακεδονία microε τις ανεπανάληπτες microορφές που γέννησε όπως τον βασιλέα Φίλιππο Β τον Μέγα Αλέξανδρο τον Αριστοτέλη και άλλους συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαmicroόρφωση της παγκόσmicroιας ιστορίας Η αδιάσπαστη συνέχεια του Μακεδονικού Ελληνισmicroού απο-δεικνύεται εκτός των άλλων και από την περίοδο της βασι-λείας του Φιλίππου Β και Μεγάλου Αλεξάνδρου του χρι-στιανικού Βυζαντίου και του Έπους του Μακεδονικού Αγώ-νος ως και από τα πολύτιmicroα ευρήmicroατα του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής του ∆ίου της Πέλλας και της Βεργίνας που αποτελούν τους πλέον αδιάψευστους microάρτυρες της Ελληνικότητας της Μακεδονίας Ήδη από τον 1ο αιώνα πΧ ο επιφανής γεωγράφος της αρ-χαιότητας Στράβων microε τη λακωνική και κατηγορηmicroατική φράση του laquoΈστι microεν ουν Ελλάς και η Μακεδονίαraquo (Στρά-βωνος Γεωγραφικά 329 219) αποφαίνεται απερίφραστα για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας την οποία καταγράφει microέσα στις ελληνικές χώρες της Αρχαιότητας Τεραστίας σηmicroασίας και αποτελεσmicroατικότητας υπήρξε επί-σης και η συmicroβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας microας στη δια-τήρηση της ιστορικής συνέχειας του Μακεδονικού Ελληνι-σmicroού

Μακεδονία είναι Ελλάς Έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών Οι κάτοικοι της Μακεδονίας

είναι Ελληνογενείς και οι πρώτοι οι οποίοι διέδωσαν τον Ελ-ληνικό Πολιτισmicroό στα πέρατα της Οικουmicroένης δια της εκπο-λιτιστικής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος γαλουχήθηκε από τον Μεγάλο Μακεδόνα φιλόσοφο τον Α-ριστοτέλη τον Σταγειρίτη Η Μακεδονία κατά τον ιστορικό Πολύβιο ήταν ανέκαθεν και βεβαίως παραmicroένει και σήmicroερα ο προmicroαχών της Ελλά-δας οι δε Μακεδόνες που ήταν και είναι πάντοτε πιστώς προσηλωmicroένοι στις αρχές τα ιδανικά και τα πεπρωmicroένα της Ελληνικής Φυλής όχι microόνο είναι Έλληνες αλλά κατά τον Ηρόδοτο αποτελούν τον πρωταρχικό πυρήνα του Ελληνικού Έθνους και είχαν την ίδια γλώσσα microε τους άλλους Έλληνες καθώς και κοινά ήθη και έθιmicroα Η Μακεδονία υπήρξε το λίκνο του microοναδικού κατά την Αρ-χαιότητα Πανελληνίου Κράτους κατά την έκφραση δε του εθνικού microας ιστορικού Κων Παπαρρηγοπούλου το laquoΕλλη-νικού Πεδεmicroόντιοraquo Προσέτι είναι και το λίκνο της ιστορίας του ανθρώπου στην Ελληνική γη Αυτό επιβεβαιώνεται πλή-ρως από τα ευρήmicroατα και το κρανίο του Σπηλαίου των Πε-τραλώνων της Χαλκιδικής Αλλά και η Αρχαιολογία είναι σύmicromicroαχος microε την Ιστορία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας διότι αυτή είναι ένας χώ-ρος στην Ελλάδα όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει σε

φως και αποδεικνύει συνεχώς και κατά κόρον την Ελληνικότητά του microε την ανεύρεση χιλιάδων αριστουργηmicroάτων της τέχνης και επιγραφών στα ελληνικά Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν πιστοποιείται microόνο από τα αναρίθmicroητα ευρήmicroατα στη Μακεδονία και στη Θράκη αλλά και σε άλλα microέρη της Ελλάδας καθώς και από όσα άλλα

ευρήmicroατα ανακαλύφθηκαν και διαρκώς ανακαλύπτονται στην Ασία και στην Αφρική δηλαδή σε όλη την έκταση της αχανούς Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του

γεωγραφική και στρατηγική θέση της Μακεδονίας και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της ήταν επόmicroενο

να προσελκύσουν το ενδιαφέρον πολλών επιδροmicroέων και να γνωρίσει αυτή πολυτάραχο ιστορικό βίο Η Μακεδονία υπήρξε ανά τους αιώνες το κίνητρο για τους Ρωmicroαίους τους Τούρκους τους Σλάβους και τους Βούλγα-ρους προς κατάκτησή της Παρά τις αλλεπάλληλες όmicroως ε-πιδροmicroές που υπέστη ο Ελληνικός πληθυσmicroός της δεν δια-φοροποιήθηκε Η microακραίωνη τουρκική κατοχή και η κάθο-δος των Σλάβων και των Βουλγάρων δεν πέτυχαν να microετα-βάλουν τον εθνολογικό χαρακτήρα των Μακεδόνων Η Παλαιά ∆ιαθήκη αλλά και το σύνολο της Εβραϊκής φιλο-λογίας αρχαίας και microεταγενέστερης αναγνωρίζουν τη Μα-κεδονία ως χώρα Ελληνική τον βασιλέα της χώρας αυτής τον Μέγα Αλέξανδρο ως βασιλέα Έλληνα και το βασίλειό του βασίλειο Ελληνικό Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται ότι η Μακεδονία απο-τελούσε σηmicroαντικότατο τmicroήmicroα της Ελλάδας Σε κάθε δε πε-ρίπτωση θα ήταν αδιανόητο να πίστευαν οι Έλληνες ότι η δώδεκα θεοί τους που κατοικούσαν στον Όλυmicroπο κατοι-κούσαν σε χώρα microη Ελληνική

ξάλλου η Ελληνικότητα της Μακεδονίας προκύπτει και από αγιογραφικά κείmicroενα της Παλαιάς και της

Καινής ∆ιαθήκης όπου αναφέρονται τα ονόmicroατα Έλληνες Αλέξανδρος Φίλιππος Αντίοχος και άλλα καθώς και τα ο-νόmicroατα των Ελληνικών πόλεων της Μακεδονίας όπως Νεά-πολις Φίλιπποι Αmicroφίπολις Απολλωνία Θεσσαλονίκη και Βέροια Η microεγάλη ακmicroή του Μακεδονικού Πολιτισmicroού παρατηρείται κυρίως κατά τον 5ο αιώνα microε σπουδαιότερα κέντρα το ∆ίον την Πέλλα τη Βεργίνα και την Αmicroφίπολη στην οποία ο Α-θηναίος (Αλιmicroούντιος) Θουκυδίδης εξόριστος ων έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέmicroου Ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος εθεωρείτο όχι microόνο βασιλεύς των Μακεδόνων αλλά και αρχιστράτηγος όλων των Ελλή-νων - τίτλο που του απένειmicroαν όλοι οι Έλληνες πλην των Λακεδαιmicroονίων το 335 πΧ στο Κοινόν της Κορίνθου - από τη Μακεδονία ξεκίνησε για τη microεγάλη εκπολιτιστική του εκ-στρατεία η οποία αποσκοπούσε στη διάδοση του Ελληνικού

Η

Η

Η

Ε

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 27 Πολιτισmicroού στα πέρατα της Οικουmicroένης Από την εξάπλωση αυτή του Ελληνικού Πολιτισmicroού και εκ των αντιστρόφων ε-πιρροών που εδέχθη ο Ελληνισmicroός εγεννήθη ο laquoΕλληνιστι-κός Πολιτισmicroόςraquo τον οποίο κατά microέγα microέρος κληρονόmicroησε η Ρώmicroη και το Βυζάντιο και microέσω αυτών η σηmicroερινή Ευρώπη

Μακεδονία υπήρξε η κύρια πύλη για την είσοδο του Χριστιανισmicroού στην Ήπειρό microας Από την Μακεδο-

νία ως αφετηρία άρχισε το ιεραποστολικό του έργο στην Ευ-ρώπη ο Απόστολος των Εθνών Παύλος ο οποίος επηρεά-σθηκε βαθύτατα από το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων διαδόχων του Η ιστορία των Φιλίππων σφραγίζεται από την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 50 microΧ Οι κάτοικοι των Φιλίππων είναι οι πρώτοι ευρωπαίοι που ακούν το κήρυγmicroα της χριστιανικής διδασκαλίας Επίσης θα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκεί βαπτίσθηκε η πρώτη Ευρω-παία Χριστιανή η Αγία Λυδία η Φιλιππισία Από τη Μακε-δονία επίσης ως αφετηρία κατά Θεία Πρόνοια ξεκίνησαν τον 10ο αιώνα οι Θεσσαλονικείς αδελφοί microοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος οι οποίοι διαmicroόρφωσαν και δίδαξαν στους Σλάβους το Σλαβικό Αλφάβητο τη λεγόmicroενη laquoΚυριλλική Γραφήraquo και διέδωσαν σε αυτούς τον Χριστιανισmicroό γιrsquo αυτό και αποκαλούνται laquoφωτισταί των Σλάβωνraquo Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον Θείο λόγο στα ελληνικά διότι την Ελληνική Γλώσσα microιλούσαν ως γνήσιοι Έλληνες όλοι οι Μακεδόνες Στην Ελληνική Γλώσσα έγραψε επίσης και τις τρεις θεό-πνευστες επιστολές του τη microία προς τους Φιλιππησίους και τις δύο προς τους Θεσσαλονικείς

Μακεδονία δεν είναι ανέκαθεν microόνο το προς Βορ-ράν προπύργιο της άmicroυνας του Ελληνισmicroού το απrsquo

αιώνων laquoπρόφραγmicroαraquo κατά της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στον ελληνικό χώρο και το βάθρο της Ελληνικής και της Παγκόσmicroιας Ιστορίας και του Πολιτισmicroού αλλά υπήρξε και η κοιτίδα του Ανθρώπινου Γένους σύmicroφωνα microε σχετική αποκάλυψη προ ετών του διεθνούς κύρους Έλληνα Ανθρω-πολόγου του Άρη Πουλιανού κατά την οποία η ευρεθείσα τον Σεπτέmicroβριο του 1996 ανθρώπινη κνήmicroη σε πέτρα (απο-λιθωmicroένη) κατά τις ανασκαφικές έρευνες της Νέας Τριγλίας Χαλκιδικής που κατά τις εκτιmicroήσεις ειδικών επιστηmicroόνων είναι έντεκα εκατοmicromicroυρίων ετών πιστοποιεί τούτο Εξάλλου η αναmicroφισβήτητη ελληνικότητα της Μακεδονίας επιβεβαιώθηκε για microία ακόmicroη φορά στο συνελθόν το 1996 στη Θεσσαλονίκη στο Στ ∆ιεθνές Συmicroπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία στο οποίο κορυφαίος προσκεκληmicroένος ήταν ο προ ολίγων ετών αποβιώσας γνωστός Άγγλος Ιστορικός ο Νίκολας Χάmicroοντ καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπι-στήmicroιο του Καίmicroπριτζ συγγραφέας του τρίτοmicroου έργου laquoΙ-στορία της Μακεδονίαςraquo και υπέρmicroαχος της ελληνικότητας της Μακεδονίας ο οποίος microιλώντας microε θέρmicroη για τους αρχαί-ους Μακεδόνες τόνισε microε έmicroφαση ότι laquoούτοι δεν είχαν κα-microία σχέση microε τους Σκοπιανούς που ήταν υπήκοοι των Μακε-δόνων και δεν είχαν δική τους Γλώσσα Ήταν Σλάβοι και Αλβανοί χωρίς ελληνική φωνήraquo Η Μακεδονική Γλώσσα είπε στη συνέχεια ο Χάmicroοντ ήταν Ελληνική Άλλωστε ο προσδιορισmicroός laquoΜακεδονικόςraquo ήταν τοπικός και όχι εθνολο-

γικός αφού και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες ονόmicroαζαν τους εαυτούς τους σύmicroφωνα microε το όνοmicroα της πόλεώς τους χωρίς αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν ήταν Έλληνες Σηmicroειωτέον ο Χάmicroοντ παλαιότερα είχε δηλώσει microε νόηmicroα laquoΤυχόν αναγνώριση της ∆ηmicroοκρατίας των Σκοπίων υπό την επωνυmicroία ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ θα αποτελεί επιβράβευση microιας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγmicroατικότητας και βια-σmicroού της ιστορικής αλήθειαςraquo Θα πρέπει να λεχθεί ακόmicroα ότι την Ελληνικότητα των αρ-χαίων Μακεδόνων αmicroφισβητούν προ ενός αιώνα Βούλγαροι κυρίως ιστορικοί οπότε ο Γεώργιος Χατζιδάκις δηmicroοσίευσε το 1896 στον 8ο τόmicroο του περιοδικού laquoΑθηνάraquo την κλασική microελέτη του laquoΠερί του Ελληνισmicroού των αρχαίων Μακεδό-νωνraquo microε την οποία αποδεικνύει microε αδιάσειστα επιστηmicroονικά επιχειρήmicroατα γλωσσολογικά και ιστορικά την ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων

ήmicroερα εκατό χρόνια και πλέον αργότερα παραχα-ράσσεται πάλι βάναυσα η ιστορία και εmicroφανίζεται laquoη

Μακεδονία των Σκοπίωνraquo να φθάνει microέχρι το Αιγαίο Συγκε-κριmicroένα οι Σκοπιανοί microε ασύστολη πλαστογράφηση της ι-στορίας ιδιοποιούνται εθνολογικά παρά πάσα έννοια δικαίου και ηθικής το ιερό όνοmicroα της Μακεδονίας Μέχρι πρότινος οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν γνώριζαν τη Μακεδονία Γιrsquo αυ-τούς η Μακεδονία επινοήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 που ο Τίτο και ο Στάλιν δολίως ίδρυσαν την Οmicroόσπονδη laquo∆ηmicroοκρατία της Μακεδονίας των Σκοπίωνraquo για την από-σπαση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και την έξοδο των Σλάβων στο Αιγαίο και έτσι πίστεψαν οι Σκοπιανοί ότι έγι-ναν Μακεδόνες και παρανόmicroως οικειοποιήθηκαν σύmicroβολα και όνοmicroα εξέδωσαν χάρτες συγγράmicromicroατα έκοψαν νόmicroισmicroα και προπαγανδίζουν αδιάκοπα ότι αυτοί είναι οι Μακεδόνες Έτσι κατασκευάσθηκε η θεωρία για την ύπαρξη laquoΜακεδο-νικής Εθνότηταςraquo και laquoΜακεδονικής Γλώσσαςraquo

στερα από όσα έχουν αναφερθεί προκύπτει ανενδοί-αστα ότι η Μακεδονία που από την αρχαιότητα είναι

η πλέον αιmicroατοβαmicromicroένη περιοχή της Ελλάδας και στην οποία εκτός των άλλων έλαβε χώρα ο Μακεδονικός Αγώνας οι Βαλκανικοί Πόλεmicroοι και οι δύο Παγκόσmicroιοι Πόλεmicroοι είναι - κυριολεκτικά - το προπύργιο και η εθνική έπαλξη της Ελλά-δας Εποmicroένως οι ανιστόρητες ανεδαφικές και τελείως αβά-σιmicroες θέσεις των Σκοπιανών τις οποίες αυτοί προβάλλουν συνεχώς πλαστογραφώντας ασύστολα την ιστορική πραγmicroα-τικότητα και παραποιώντας την αλήθεια καθώς και οι απορ-ριπτέες έως απαράδεκτες προτάσεις του ειδικού microεσολαβητού του ΟΗΕ κ Μάθιου Νίmicroιτς ως προς την ονοmicroασία του Κράτους των Σκοπίων microε τις οποίες ουσιαστικά ικανοποιεί-ται η θέση των Σκοπίων για διπλή ονοmicroασία δεν είναι δυνα-τόν να γίνουν αποδεκτές από ελληνικής πλευράς διότι η Μα-κεδονία εδώ και τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια είναι microία ΕΛΛΗΝΙΚΗ laquoεν λίθοις φλεγοmicroένοις και microνηmicroείοις σωζοmicroέ-νοιςraquo διαλαλούσα την ιστορική αλήθεια Ουδείς έχει το δικαί-ωmicroα να βεβηλώσει την Ιστορία της και την αιmicroατοποτισmicroένη ιερή Γη της Πολύ δε περισσότερο να αmicroφισβητήσει την ταυτότητα των Μακεδόνων ως Ελλήνων ούτε είναι ποτέ δυνατό να αποτε-λέσει αυτή αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης ή συmicroβιβασmicroού

Η

Η

Σ

Ύ

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Όλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτή στο 3ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Χολαργού

Με τη συmicromicroετοχή και της παιδικής χορευτικής οmicroάδας του ΚΕΧΟΛΠ

Με microεγάλη επιτυχία πραγmicroατοποιήθηκαν στον Χολαργό στις 2522007 οι εκδηλώσεις που εί-χαν τίτλο laquoΌλος ο κόσmicroοςhellip microια γιορτήraquo όπου η παιδική χορευτική οmicroάδα του Κέντρου Ελλη-νικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισmicroού microε τη δα-σκάλα του κα Χριστίνα Κεκάκη παρουσίασε τους χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ∆ιοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν το 3ο ∆ηmicroο-τικό Σχολείο Χολαργού το οποίο είναι αδελφο-ποιηmicroένο microε το 1ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Παλαιοmicroε-τόχου Κύπρου και φέρνει τιmicroητικά τα ονόmicroατα των Κυπρίων Ηρώων laquoΜιχαήλ Κουτσόφταςraquo και laquoΑνδρέας Παναγίδηςraquo και το Πνευmicroατικό Πολιτιστικό Κέντρο Χολαργού Ήταν πράγmicroατι microια πολύ αξιόλογη δράση του Σχολείου όπου πρωταγωνίστησαν microαθητές γο-νείς και δάσκαλοι Ακόmicroη η εκδήλωση ήταν microία συνάντηση πολιτισmicroών δεδοmicroένου ότι το πρό-γραmicromicroα περιελάmicroβανε microια microεγάλη ποικιλία πολι-τιστικών δραστηριοτήτων από διάφορες χώρες του κόσmicroου microε microουσική τραγούδι χορό οmicroιλίες εκθέσεις και διάφορεςhellip γεύσεις καθώς και πολ-λούς καλλιτέχνες (χορευτές microουσικοί και τρα-γουδιστές) από 8 χώρες του κόσmicroου (Αλβανία Ελλάδα Ιαπωνία Κίνα Παλαιστίνη Πολωνία Συρία και Τυνησία) Ειδικότερα συmicromicroετείχαν τα χορευτικά συγκρο-τήmicroατα του ΚΕΧΟΛΠ το 4ο ∆ηmicroοτικό Σχο-λείο Ζωγράφου το Πολωνικό Σχολείο Αθη-νών φοιτητές της Παλαιστινιακής Παροικίας Αθηνών και τα 4ο και 5ο ∆ηmicroοτικά Σχολεία Μοσχάτου microε τη δασκάλα τους κα Σταmicroατία Γκουγκουλούλη Ακόmicroη συmicromicroετείχαν microουσικές οmicroάδες από την Κίνα την Τυνησία τη Συρία και την Ελλάδα Τραγούδησαν οι καλλιτέχνες Λά-microια Μπεντίου Σάρmicroαντ Σαλίmicroπ και Ναmicroπίλ οι Έλληνες Λουκάς Ληmicroναίος Θόδωρος Μιχαλό-πουλος και Στέργιος Τάτσιος καθώς και η χο-ρωδία του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού η οποία τραγούδησε ελληνικά και ξένα τραγού-δια σε 4 γλώσσες υπό την διεύθυνση της εκπαι-δευτικού κας Γεωργίας Ντάνη Επίσης οι microαθη-τές του ίδιου σχολείου στο πλαίσιο ενός περι-βαλλοντικού προγράmicromicroατος παρουσίασαν το θε-ατρικό έργο laquoΤο ταγκό της γηςraquo σε σκηνοθεσία του εκπαιδευτικού κ Χρήστου Παπουτσή Πα-ράλληλα έγινε και προβολή της ταινίας microικρού microήκους και ζωντανή επίδειξη σχετικά microε την αν-θοδετική τέχνη της Ιαπωνίας σε συνεργασία microε τον Ελληνικό Σύλλογο laquoIkebanaraquo της Σχολής laquoOhararaquo της Ιαπωνίας

Στις αίθουσες και στους τοίχους του σχολείου υπήρχαν εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής microε έργα των microαθητών για τους πρόσφυγες και τον ρατσισmicroό ενώ στον αύλειο χώρο υπήρχαν διά-φορα εκθεσιακά περίπτερα όπου φιλοξενήθηκαν πολλοί ελληνικοί και ξένοι κοινωνικοί Φορείς όπως είναι οι Act4people Ελληνική ∆ράση Αφρικής ∆ιεθνής Κίνηση Αλληλεγγύης (In-ternational Solidarity Movement) Σύλλογος Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό laquoΙντι-φάνταraquo Επιτροπή ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) Action Aid Unicef Ελληνική Επι-τροπή Βοήθειας και Στήριξης Παιδιού Κυ-πριακή Πρεσβεία κά Όmicroως πολύ σηmicroαντική ήταν και η γευσιγνωσία της διεθνούς γαστρονοmicroίας microε ελληνικά και ξένα φαγητά που πρόσφεραν οι συmicromicroετέχοντες φο-ρείς ο καθένας από τη χώρα που εκπροσωπούσε Με όλες αυτές τις συmicromicroετοχές οι εκδηλώσεις του 3ου ∆ηmicroοτικού Σχολείου Χολαργού ήταν ένα δι-απολιτισmicroικό Φεστιβάλ χορού microουσικής και τραγουδιού και αποτέλεσε ένα διεθνές πανη-

γύρι ειρήνης και δηmicroιουργίας που ανέδειξε το microήνυmicroα της ειρηνικής συmicroβίωσης των λαών Όλες οι εκδηλώσεις ήταν ενταγmicroένες στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου (project) laquoΠρόσφυγες γνωριmicroία των λαών και ρατσισmicroόςraquo του πιλοτι-κού προγράmicromicroατος laquoΚαλλιπάτειραraquo του Υπουρ-γείου Παιδείας που έχει ως στόχο το ανοιχτό Σχολείο στη γειτονιά την πλατιά εκπαίδευση σε συνολικά ζητήmicroατα που απασχολούν την κοινω-νία και την ολοκληρωmicroένη microόρφωση στην εκ-παιδευτική κοινότητα Την γενική επιmicroέλεια ό-λων των εκδηλώσεων είχε ο ∆ιευθυντής του σχο-λείου και γνωστός παραδοσιακός τραγουδιστής κ Στέργιος Τάτσιος ενώ το πρόγραmicromicroα πα-ρουσίασε ο κ Πέτρος Παπαβασιλείου Γενικότερα οι πιο πάνω εκδηλώσεις microπορούν να θεωρηθούν ως ένα φωτεινό παράδειγmicroα σχολι-κών εκδηλώσεων που τιmicroούν την Εκπαίδευση και τον Πολιτισmicroό

Η δρά

ση του

ΚΕ

ΧΟ

ΛΠ

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29

Πολιτιστική εκδήλωση

laquoΟ Τρύγοςraquo του 4ο ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγmicroατοποιή-θηκε στις 20 Ιουνίου 2007 στο 4ο ∆ηmicroοτικό Σχολείο Ζωγράφου microε τη λήξη του σχολικού έτους ∆ιοργανωτές της εκδή-λωσης ήταν ολόκληρη η σχολική κοινότητα του 4ου ∆ηmicro Σχολείου Ζωγράφου microε τη microαζική δηmicroιουργική συmicromicroετοχή όλων των δα-σκάλων των microαθητών και

των γονέων του Σχολείου Κεντρικό θέmicroα της εκδήλωσης ήταν ο Τρύγος και microέσα από αυτήν αναδείχθηκαν όλες οι παράπλευρες πτυχές του Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο microαθητές και δάσκαλοι παρουσίασαν ένα microεγάλο microέρος της δηmicroο-τικής microας παράδοσης που σχετίζεται microε τον τρύγο και microε ότι αφορά στο δηmicroοτικό τραγούδι στους χορούς και στα δρώmicroενα στις ενδυmicroασίες αλλά και στον σκηνικό διάκοσmicroο ο οποίος microετέτρεψε τον αύλειο χώρο του σχο-λείου σε ένα laquoξέφραγοraquo αmicroπέλι Ειδικότερα όλοι microαζί οι συντελεστές κατόρθωσαν να παρουσιάσουν ένα εκπληκτικό θέαmicroα αναδεικνύοντας πολλές πτυχές της αγροτικής παραγωγής microε τον πιο α-πλό τρόπο Όλες οι τάξεις του Σχολείου ξεχωριστά microία -microία πα-ρουσίασαν διάφορα θέmicroατα χορούς και δρώmicroενα microε τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της κοινωνικής ζωής του παρελθόντος και κατόρθωσαν να microεταφέρουν στους θε-ατές τους microία γεύση από τον τρόπο παραγωγής του στα-φυλιού και των προϊόντων του (κρασί τσίπουρο microου-σταλευριά κά) Η πολύωρη εκδήλωση έκλεισε microε λαϊκό και δηmicroοτικό γλέντι από ζωντανή δηmicroοτική ορχήστρα ενώ προσφέρ-θηκαν σε όλους τους παρευρισκόmicroενους ειδικά φαγητά που ετοίmicroασαν στο σπίτι τους οι microητέρες των microαθητών Την επιmicroέλεια και τον συντονισmicroό όλων των δραστηριο-τήτων είχε ο ∆ιευθυντής του Σχολείου ο λαογράφος κ Ηλίας Αθανασόπουλος συνεπικουρούmicroενος από όλους τους δασκάλους και τους γονείς του Σχολείου του Η εκδήλωση microπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγ-microατική για Σχολεία λόγω της ποιότητας και του εξειδι-κευmicroένου περιεχοmicroένου της Για τον λόγο αυτό είναι άξιοι ιδιαίτερων συγχαρητηρί-ων όλοι οι συντελεστές οι microαθητές οι δάσκαλοι και οι γονείς επειδή microέσα από τη διαδικασία της microακρόχρονης προετοιmicroασίας κυρίως οι microαθητές έγιναν γνώστες ενός microεγάλου microέρους της αγροτικής microας παράδοσης

2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής microε τη χορευτική συmicromicroετοχή και του

ΚΕΧΟΛΠ

Μία ακόmicroη συmicromicroετοχή είχε η Χορευτική Οmicroάδα του ΚΕΧΟΛΠ στο 2ο Αντάmicroωmicroα Αιτωλοακαρνανών Αττικής που πραγmicroατοποιήθηκε microε microεγάλη επιτυχία στις 2362007 στο Άλσος Περιστερίου Στην κορυφαία εκδήλωση των Αιτωλοακαρνανών της Αττικής συmicromicroετείχαν 27 Σύλλογοι microε τα χορευτικά τους συγκροτήmicroατα τα οποία παρουσίασαν ολόκληρο το φάσmicroα των ρουmicroελιώτικων χορών αλλά και χορούς από την υπόλοιπη Ελλάδα Το ΚΕΧΟΛΠ και φέτος εmicroφανίστηκε τιmicroητικά πρώτο στη σειρά microε χορούς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου microε τις γραφικές ενδυmicroασίες της Καραγκού-νας που προσέδωσαν ένα άλλο χρώmicroα στην εκδήλω-ση Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε microε σύντοmicroο χαιρε-τισmicroό ο ακούραστος Πρόεδρος της Ένωσης Αιτωλοα-καρνανών Περιστερίου laquoΗ Έξοδοςraquo κ Χρήστος Χούτας ο οποίος microεταξύ άλλων τόνισε ότι laquoο σκοπός της εκδήλωσης είναι laquoνα ξανασυναντηθούν όλοι οι Αιτωλοακαρνάνες της Αττικής να κουβεντιάσουν και να laquoδέσουνraquo το πα-ρελθόν microε τον παρόν τα έθιmicroα της ιδιαίτερης πατρί-δας microε τη σύγχρονη ζωή της πόλης Ακόmicroη να δουν οι νεότεροι πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουmicroε την επαρχία στην microοίρα της αλλά microαζί microε την Πολιτεία να την αναδείξουmicroεraquo Ακόmicroη ο κ Χρήστος Χούτας αναφέρθηκε στο σηmicroαντικότερο έργο του Συλλόγου του που είναι η εγκατάσταση στο ∆ήmicroο Περιστερίου microιας αξιόλογης προτοmicroής του Κωστή Παλαmicroά microε δα-πάνες κυρίως του Συλλόγου Τέλος ο Πρόεδρος έ-κλεισε τον χαιρετισmicroό του microε το σύνθηmicroα της εκδήλω-σης για Παράδοση - Πολιτισmicroό- Τουριστική Ανάδειξη και Προβολή του Νοmicroού Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότερα στην εκδήλωση συmicromicroετείχαν πολλοί πολι-τιστικοί Φορείς και συmicromicroετείχαν 2 microουσικά σχήmicroατα microε γνωστούς καλλιτέχνες των Παραδοσιακών ∆ηmicroοτι-κών Τραγουδιών και του Έντεχνου Λαϊκού και Ρεmicroπέ-τικου Τραγουδιού Στον χώρο της εκδήλωσης λειτούργησαν επίσης εκθέσεις προ-ϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης του Νοmicroού έκθεση φωτογραφί-ας και έκθεση τύπου (εφηmicroερίδες περιοδικά) της Αιτωλοακαρ-νανίας και έγινε προβολή των τουριστικών περιοχών του Νοmicroού microέσω video wall Το πρόγραmicromicroα παρουσίασε ο δηmicroοσιογράφος της ΝΕΤ κ Χρή-στος Μυλωνάς

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

laquoΆλογο Ιraquo

30 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Τον κανόνα microπορούmicroε να τον ακολουθούmicroε ή να microην τον ακολουθούmicroε αλλά δεν microπορούmicroε να τον αγνοήσουmicroε και πρώτα - πρώτα ως ηθικό (Νίτσε) Οι ισχυρές προσωπικότητες έχουν την τάση και τα φόντα να συγκρούονται microαζί του ή να παραmicroένουν σταθερές ισχυροποιώντας τον Ο Στρατής Αθηναίος επέλεξε τη σύγκρουση Στον ευρύτερο προβληmicroατισmicroό του καλλιτέχνη βρί-σκονται ο χώρος ο χρόνος και η ζωϊκότητα ως ό-γκος (από το ζώο στον άνθρωπο) και εκεί εστιάζεται και το όραmicroά του Μήπως ο όγκος αυτός είναι microεγα-λύτερος από αυτό που συλλαmicroβάνεται ως κανονικός χωροχρόνος Μήπως θα καταφύγουmicroε πάλι στο ά-πειρο Ερωτήmicroατα που περιmicroένουν ακόmicroη την απά-ντησή τους

Η έκθεση σε αντιστοιχία microε την εν γένει πορεία της δουλειάς του

καλλιτέχνη περιλαmicroβάνει δύο ενότητες τα τοπία και η γυναίκα και το άλογο που έχουν έντονο το εξπρεσιονιστικό

στοιχείο microέσα από σύmicroβολα υπακούοντας και

οι δύο σε αυτή την τεχνοτροπία Θεωρώ ότι ολό-κληρη η ζωγραφική αυτή ενέχει το στοιχείο της α-παγκίστρωσης από την κανονικότητα microε την εντονό-τατη χρήση του χρώmicroατος σε βαθmicroό που οι εικόνες να αποκτούν συmicroβολικότητα και microεταφορικότητα Θα σηmicroειώσουmicroε εδώ ότι η υπέρmicroετρη ένταση του χρώmicroατος θα πρέπει να συγκρατηθεί για λόγους που όλοι οι ζωγράφοι γνωρίζουν Για να microη χάνεται ο στόχος Η δεύτερη ενότητα η γυναίκα και το άλογο από-δοση της ζωϊκότητας κατά τον καλλιτέχνη αρνείται εντελώς και εmicromicroόνως τον κανόνα οδηγώντας τη microορφή εκτός πεδίου Σε αντίθεση microε άλλους εκτιmicroη-τές δε θα χρησιmicroοποιήσω την έννοια laquoπαραmicroόρφω-σηraquo αλλά την έννοια laquomicroεταmicroόρφωσηraquo Είναι αφαί-ρεση και microεταmicroόρφωση από το γραmicromicroικό στο microη

γραmicromicroικό από το στατικό και το συmicroβατικό στο συνεχώς κινούmicroενο και microεταβαλλόmicroενο χωρίς να φεύγει από τη microορφή Από το κανονικά διαmicroορφωmicroένο στο microη κανονικά διαmicroορφωmicroένο κατrsquo άλλους στο αδιαmicroόρφωτο και αντιλαmicroβάνεται ο καθένας ότι η προσέγγιση αυτής της ζωγραφικής τέχνης δεν είναι εύκολη ιδιαίτερα στην ενότητα

όπου συmicroπλέκονται ο άνθρωπος και το ζώο microέσα σε microεγάλους στροβίλους Άλλοι εκτιmicroητές έγραψαν για το έργο αυτό Ο ιστορικός της Τέχνης καθηγητής Μανόλης Βλά-χος laquoΠεριορίζεται σε ένα microόνο θέmicroα το σύmicroπλεγmicroα του αλόγου και του αναβάτη - καθιστά microάλιστα τον περιορισmicroό εντονότερο microε την απεικόνιση microιας και microοναδικής σχέσης των δύο microορφών της πάλης για την υπεροχή Η αφθονία των παραλλαγών από τις οποίες καmicroία δεν επαναλαmicroβάνεται η σπουδή που microαρτυρούν και η ευρηmicroατικότητα αντισταθmicroίζονται microε τη microοναδικότη-τα του θέmicroατος Ο χώρος είναι microά-λιστα microάλλον αόριστο στοιχείο διότι είναι ουδέ-τερος και η λει-τουργία του δη-λώνεται έmicromicroεσα Ο Αθηναίος απέ-δειξε ότι η εικονογραφία στην οποία θητεύει είναι γόνιmicroη και αποκαλυπτική και η microοναδικότητα του θέ-microατος δεν υφίσταται καν αφού αίρεται από το πλήθος των διαστάσεων τουraquo Ο ∆ρ Στέλιος Λυδάκης καθηγητής laquoΤο έργο του αποτελεί κλασική περίπτωση βιωmicroατικής εκκένωσης microε ζωγραφικά microέσα Η εξπρεσιονιστική διάθεση είναι τόσο έντονη που γίνεται βίαιη οργιαστική Το microοτί-βο το οποίο παραλλάσσεται σε όλους - σχεδόν - τους πίνακες παρουσιάζεται να εκρήγνυται microέσα στο κενό σαν ένα πυροτέχνηmicroα Άνθρωπος και άλογο γυναι- Με αφορmicroή την έκθεση ζωγραφικής του Στρατή Αθηναίου που έγινε στη Γκαλερί laquoΖυγόςraquo του Πολιτιστικού Κέντρου laquoΕλληνικός Κόσmicroοςraquo τον Μάρτιο του 2007

Η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η micro ε τ ο ν κ α ν ό ν αΚριτική στη Ζωγραφική του Στρατή Αθηναίου

του ∆ηmicroήτρη Τζιλιβάκη λογοτέχνη - κριτικού

laquoΗ γυναίκα και το άλογοraquo

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

Στρατής Αθηναίος

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 31 κείο γυmicroνό και ζώο συmicroπλέκονται microπερδεύονται microε-ταξύ τους microετουσιώνονται σε κόmicroβο που microάταια επι-διώκεται microε αγωνιώδη microάλιστα τρόπο να λυθεί Ο συmicroβολισmicroός είναι ξεκάθαρος και απτός η εσωτερική σύγκρουση microεταξύ αντιτιθέmicroενων διαθέσεων και τά-σεων microορφοποιείται microε έmicroφαση και πάθος Πέρα από τα εκρηκτικά σχήmicroατα έρχεται το εκρηκτικό χρώmicroα να συmicroβάλει και αυτό στη διάρθρωση του τεταmicroένου microορφικού εξπρεσιονισmicroούraquo Στα πλαίσια ενός βαθύτερου προβληmicroατισmicroού και microιας έντονης βιωmicroατικής εκκένωσης του καλλιτέχνη βρίσκονται η σχέση της γυναίκας microε το άλογο η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη πραγmicroατικότητα και τα προβλήmicroατα στις σχέσεις των δύο φύλων στην εποχή microας τοποθετηmicroένα microέσα και έξω από τον κανόνα έ-τσι ακριβώς όπως προκαλούνται και προκύπτουν Στο σηmicroείο αυτό παραθέτω ένα ποίηmicroα από τη συλλο-γή microου laquoΣυνηχήσειςraquo το οποίο περιέχει όλη αυτή την εκφραστικότητα και την προβληmicroατική του Αθηναίου

Α ν ο η τ ι κ ή Σ υ micro φ ω ν ί α

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Στην αρχή ήταν ο λόγος Ύστερα γεννήθηκες εσύ

η γυναίκα που χάθηκε καβάλα στrsquo άλογο η σηmicroαία χωρίς χρώmicroατα

Ύστερα το άλογο Κι ύστεραhellip

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι παράλογο

Κι ύστεραhellip

(Μην τρέχεις στα όνειρα όπως ο ψύλλος στον ιστό της αράχνης)

∆εν έχεις λόγο ∆εν έχεις λόγο

Είσαι ο θάνατος στη διαγώνιο της έπαρσης Στο περιθώριο microιας κρυφής ιχνηλασίας

Τrsquo άλογο Τrsquo άλογο Κι ας είναι και παράλογο

Το σκοτάδι τρώει το φεγγάρι

Κι ύστεραhellip κι ύστεραhellip (Ρίγη από εικόνες που δεν έχουν λόγο

Νεκρή φύση)

Στα πλαίσια microιας προσέγγισης στο κοινωνιολογικό πεδίο θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ζωγραφική αυτή λειτουργεί ως πολιτισmicroική δηmicroιουργία όπου διαπλέ-κεται το συλλογικό αντιληπτικό πεδίο microε την ατοmicroική δηmicroιουργική πράξη διατηρώντας τη microορφή γιrsquo αυτόν ακριβώς τον λόγο για να microην αποκόπτεται από την παράδοση Ο Αθηναίος δεν κατολισθαίνει σε ακατα-

νόητους ψυχολογισmicroούς αλλά στρέφει την εξπρεσιο-νιστική του έκφραση στη δηmicroιουργία ερωτηmicroάτων Αν microας ρωτήσουν τώρα πως συmicroβιβάζεται να microιλάmicroε για σύγκρουση microε τον κανόνα και ταυτόχρονα για συλλο-γική έκφραση η απάντηση είναι ότι η συλλογικότητα δεν είναι κανόνας Είναι νοmicroοτέλειαraquo

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Στρατής Αθηναίος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1953 αλλά από το 1988 κατοικεί microονίmicroως στον Πειραιά Είναι microέλος του Επιmicroελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Έκανε ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής Οι εικαστικές του αναζητήσεις άρχισαν από τη νεαρή του ηλικία στην ιδιαίτερη πατρίδα του όπου ζωγράφιζε τοπία οικήmicroατα και ανθρώπους Μετά από πολλά στάδια αναζητήσεων και ερευνών άρχισε να ασχο-λείται συστηmicroατικά microε τη ζωγραφική από το 1970 και να προσανατολίζεται αισθητικά από το 1985 οπότε διαmicroόρ-φωσε ένα δικό του προσωπικό ύφος στην τέχνη του Από το 1977 microέχρι το 2007 πραγmicroατοποίησε 26 ατοmicroικές εκθέσεις και συmicromicroετείχε σε 470 οmicroαδικές σε διακεκριmicroέ-νους εικαστικούς χώρους (gallery) στην Ελλάδα και το ε-ξωτερικό (Ολλανδία Βέλγιο ΗΠΑ - Νέα Υόρκη Κύ-προς Ρουmicroανία Γερmicroανία Γαλλία κά) Παράλληλα ασχολήθηκε και microε τη Χαρακτική Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από ρωmicroαλεότητα και δυναmicroισmicroό Μία έντονη κινητικότητα του σχεδίου και microία ευρεία κλίmicroακα χρωmicroατικής αρmicroονίας προβάλλονται στους πίνακές του όπου κυριαρχεί η αφαίρεση και η διαπλοκή των παραστά-σεων άλλοτε κυκλικά και άλλοτε διαγωνίως Προτιmicroούmicroε-να θέmicroατά του είναι τα άλογα και οι γυmicroνές γυναίκες microέσα σε συνθέσεις που στροβιλίζονται ή εξακτινώνονται προς τα έξω ή προς τα πάνω ορmicroητικά και βίαια Να σηmicroειωθεί ότι πριν καταλήξει στον microουσαmicroά πλάθει πολλά προσχέ-δια microελέτες microε microολύβι και microε πενάκι ή κάρβουνο Απο-φεύγει τη λεπτοmicroέρεια και εντοπίζει το εικαστικό του κέ-ντρο στην υποβολή συmicroβολικών παραστάσεων στις οποίες microεταφέρει microία ανησυχία και ορmicroή

laquoΕτοιmicroασία για ψάρεmicroαraquo

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32

32 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007

Ε κ δ ό σ ε ι ς π ο υ λ ά β α micro ε

• σελ 1
• σελ 2
• σελ 3
• σελ 4
• σελ 5
• σελ 6
• σελ 7
• σελ 8
• σελ 9
• σελ 10
• σελ 11
• σελ 12
• σελ 13
• σελ 14
• σελ 15
• σελ 16
• σελ 17
• σελ 18
• σελ 19
• σελ 20
• σελ 21
• σελ 22
• σελ 23
• σελ 24
• σελ 25
• σελ 26
• σελ 27
• σελ 28
• σελ 29
• σελ 30
• σελ 31
• σελ 32