FAO book Low Resolutionsalvatore montinarosa da andrea monakos maT mier ramodenime fotosuraTis...
Transcript of FAO book Low Resolutionsalvatore montinarosa da andrea monakos maT mier ramodenime fotosuraTis...
saxelmZRvanelo
ISSN
181
0-11
19
8
FAO cxovelTa jandacva da warmoeba
Roris afrikuli cxeleba Roris virusuli, hemoragiuli daavadebaa, romelic Cveulebriv
gavrcelebisa da sikvdilianobis maRali doniT xasiaTdeba. cnobilia, rom daavadebam
SeiZleba damangreveli Sedegi iqonios Roris warmoebaze da maT Soris maRali
industrializaciis, mcire komerciul sawarmoTa da SinameurneobaTa doneze, rasac
mohyveba pirutyvisa da xorcis saeqsporto bazrebis daxurva, Roris populaciebis
ganadgureba da saarsebo saSualebaTa dakargva calkeuli adamianebisa da ojaxebis mier.
Roris afrikuli cxeleba cxovelTa erT-erTi im transsasazRvro daavadebaTagania,
romelic yvelaze rTulad eqvemdebareba kontrols imis gamo, rom dResdReobiT mis
winaaRmdeg efeqturi vaqcina ar arsebobs. misi gadacema xdeba pirdapiri kontaqtis gziT
infeqciis matarebel da infeqciisadmi mgrZnobelobis mqone Rorebs Soris da aseve
Ornithodoros saxeobis inficirebuli rbilzurgiani tkipebis meSveobiT. velur bunebaSi am
infeqcias ramdenime rezervuari gaaCnia im adgilebSi, sadac igi endemuri xasiaTisaa.
Roris afrikuli cxelebis virusma xangrZlivi drois ganmavlobaSi SeiZleba SeinarCunos
aqtivoba dabinZurebul garemoSi an Roris xorcis gamoyvanil produqtebSi, romlebic
SeiZleba infeqciis wyarod gadaiqces an xeli Seuwyos daavadebis Soreul manZilebze
gavrcelebas.
daavadeba, romelic e. w. tropikuli afrikis (udabno saharas samxreTiT) udides nawilzea
gavrcelebuli, 1950-iani wlebis bolos Semotanil iqna evropaSi, sadac mis aRmofxvras 30
welze meti dro dasWirda. 1970-ian da 1980-ian wlebSi, daavadebam ramdenime jer iCina Tavi
Crdilo da samxreT amerikis ramdenime qveyanaSi, sadac misi sabolood aRmofxvra mxolod
erovnul da saerTaSoriso doneze gaerTianebuli ZalisxmeviT moxerxda. 2007 wlis Sua
periodSi, Roris afrikuli cxeleba, pirvelad dafiqsirda kavkasiaSi da Semdeg gavrcelda
mTel regionSi, ramac gamoiwvia Roris mwarmoebelTa SeSfoTeba aRmosavleT evropaSi da
mis gareT.
mocemuli saxelmZRvanelo SemuSavda Roris afrikuli cxelebis Sesaxeb 2001 wels
gamoqveynebul saxelmZRvaneloze dayrdnobiT (FAO-s saxelmZRvanelo No. 11), romelSic
Setanil iqna cvlilebebi axlad SeZenili codna-gamocdilebis gaTvaliswinebiT da
evropis qveynebis realobaze morgebis mizniT.
8FAO
saTadarigo gegmebismomzadeba Roris
afrikuli cxelebisaTvis
sa
Ta
da
ri
go
ge
gm
eb
is
mo
mz
ad
eb
a R
or
is
af
ri
ku
li
cx
el
eb
is
aT
vi
s
9 7 8 9 2 5 9 0 6 4 2 6 1I1196O/1/06.10/500
ISBN 978-92-5-906426-1 ISSN 1810-1119
garekanze:
marcxena suraTi: FAO/p. ankersicentri: FAO/i. hofmanimarjvena suraTi: © j. patriki (Fotolia.com)
mari luisa Ppenridi
vitorio guberti
klaus depneri
xuan lubroti
saTadarigo gegmebismomzadeba Roris
afrikuli cxelebisaTvis
8
FAO cxovelTa warmoebisa da janmrTelobis
saxelmZRvanelo
gaeros sursaTisa da soflis meurneobis organizaciaTbilisi, 2010
avtorebis Sesaxeb
mari-luisa penriti
tropikuli veterinaruli daavadebebis departementi, veterinarul mecnier-
ebaTa fakulteti, pretoriis universiteti.
pretoira, samxreT afrika
[email protected] guberti
cxovelTa jandacvis samsaxuri, gaeros sursaTisa da soflis meurneobis
organizacia
romi, italia
[email protected] depneri
cxovelTa jandacvis samsaxuri, gaeros sursaTisa da soflis meurneobis
organizacia
romi, italia
xuan lubroti
cxovelTa jandacvis samsaxuri, gaeros sursaTisa da soflis meurneobis
organizacia
romi, italia
gamoyenebuli literatura
FAO. 2009 saTadarigo gegmebis momzadeba Roris afrikuli cxelebisaTvis.
redaqtirebuli m.l.penriti, v. guberti, k depneri, x.lubroti
FAO. cxovelTa warmoebisa da jandacvis saxelmZRvanelo No 8 romi
winamdebare masalaSi miTiTebuli daniSnulebebi da prezen taciebi
(moxsenebebi) ar gulisxmobs gaeros sursaTisa da soflis meurneobis
organizaciis raime mosazrebebs, romelic Seexeba ama Tu im qveynis,
teritoriuli erTeulis, qalaqis an misi xelisuflebis iuridiul an
ganviTarebis statuss, agreTve maTi sazRvrebis gansazRvras. specifiuri
kompaniebisa da ama Tu im mwarmoeblebis produqtis (dapatentebulis Tu
daupatentebelis) dasaxeleba ar gulisxmobs, FAO-s mxridan maT mowonebas,
upiratesobis an rekomendaciis micemas sxva anologiur produqtebTan
SedarebiT.
winamdebare masalaSi gamoTqmuli mosazrebebi aris avtoriseuli da
SesaZloa ar gamoxatavdes FAO-s Sexedulebebs.
ISBN 978-92-5-906426-1
yvela ufleba daculia. winamdebare masalis reproducireba da gavrceleba
saganmanaTleblo da arakomerciuli miznebiT nebadarTulia da aRiarebuli
saavtoro uflebis mflobelebisgan, winaswari werilobiTi nebarTvis gareSe.
winamdebare masalis reproducireba xelaxali gayidvisTvis an sxva
komerciuli miznebiT, akrZalulia saavtoro uflebebis mflobelTa
winaswari werilobiTi nebarTvis gareSe.
aseTi nebarTvis misaRebad, gTxovT mimarToT gancxadebiT
mTavar eleqtronul sagamomcemlo kompanias da damxmare filials
FAO-s komunikaciis ganyofileba:
Vialle della Terme di Caracalla, 00153 Rome, Italy or by email to: [email protected] FA
© FAO 2009 (English edition)© FAO 2010 (Georgian edition)
iii
sarCevi
winasityvaoba viimonawileebi ixakronimebi da abreviaturebi xi
Tavi 1 Roris afrikuli cxelebisTvis erovnuli sagangebo gegmis
SemoTavazebuli formati da Sinaarsi 1
daavadebis buneba 1
riskis analizi Roris afrikuli cxelebisTvis 1
daavadebis prevenciis strategiebi 2
winaswari gafrTxilebis sagangebo gegma 2
Roris afrikuli cxelebis kontrolisa da aRmofxvris strategiebi 2
organizaciuli xasiaTis RonisZiebebi Roris afrikul cxelebasTan
dakavSirebiT Seqmnili sagangebo mdgomareobisTvis 3
damxmare gegmebi 3
samoqmedo gegmebi 3
danarTebi 3
Tavi 2 daavadebis buneba 5
ganmarteba 5
Roris afrikuli cxelebis gavrceleba msoflioSi 5
etiologia 6
epidemiologiuri niSnebi 6
klinikuri niSnebi 10
paTologia 13
imuniteti 14
diagnozi 14
Tavi 3 riskis analizi Roris afrikuli cxelebisTvis 19
Sesavali 19
riskis analizis principebi 19
vin unda ganaxorcielos riskis analizi? 20
riskis Sefaseba Roris afrikuli cxelebisTvis 21
riskis Sefasebis mniSvneloba Roris afrikuli cxelebis sagangebo
gegmebis momzadebisTvis 23
sasargeblo meTodologiis Sesaxeb Semdgomi wasakiTxi masala: 23
Tavi 4 Roris afrikuli cxelebis prevenciis strategiebi 23
Sesavali 23
importis sakarantino politika 24
kontroli salafaviT kvebaze 24
Rorebis Caketil pirobebSi Senaxva 25
iv
Tavi 5 daavadebis Sesaxeb winaswari gafrTxileba da Roris afrikuli
cxelebisTvis sagangebo RonisZiebaTa dagegmva 27
Sesavali 27
cxovelTa jandacvis sferos muSakTa specialuri momzadeba
daavadebis adreul etapze amocnobis da sadiagnostiko nimuSebis
Segrovebisa da gagzavnis sakiTxebSi 29
fermerTa informirebis/ganaTlebis programebi 30
sadiagnostiko jgufis specialistebi 31
laboratoruli diagnostikis SesaZleblobebi 32
saerTaSoriso laboratoriebi da TanamSromlobis centrebi 32
Tavi 6 Roris afrikuli cxelebiT gamowveuli sagangebo mdgomareobisas,
reagirebis RonisZiebaTa dagegmva adreul etapze 35
Sesavali 35
epidemiologiuri maxasiaTeblebi, romlebic gavlenas axdens
Roris afrikuli cxelebis kontrolis, likvidaciis an aRmofxvris
strategiebze 36
Roris afrikuli cxelebis aRmofxvris strategiebi 37
zonireba 40
inficirebuli zonebi 41
zedamxedvelobis (kontrolis) zonebi 42
Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali zonebi 42
Rorebis xelaxla moSeneba 50
Roris afrikuli cxelebis kontrolis/aRmofxvris RobisZiebaTa
warmatebisTvis gadamwyveti faqtorebi 52
Roris afrikuli cxelebis aRmofxvrisa da qveynis, zonis an regionis
doneze daavadebisgan ganTavisuflebis faqtis dadastureba 53
Tavi 7saorganizacio RonisZiebebi Roris afrikuli cxelebisTvis
SemuSavebuli sagangebo sainformacio kampaniis dros 57
funqciebi da mmarTveli struqturebi 57
sakonsultacio komiteti cxovelTa sagangebo daavadebebTan
dakavSirebul sakiTxebSi 58
cxovelTa daavadebis kontrolis erovnuli centri 59
cxovelTa daavadebis kontrolis adgilobrivi centrebi 60
Tavi 8 damxmare gegmebi 63
finansuri gegma 63
resursebis dagegmva 64
kanonmdebloba 67
Tavi 9 samoqmedo gegma 69
gamoZiebis faza 69
Setyobinebis (gangaSis) faza 71
samoqmedo faza 72
v
informaciis Setyobineba 72
politikuri mxardaWeris mopoveba 72
sazogadoebis informirebis kampania 73
Rorebis dakvla, ganadgureba da dekonteminacia 73
Rorebis gadaadgilebis prevencia 74
meTvalyureobis warmoeba Roris afrikuli cxelebisTvis 75
RonisZiebaTa dasrulebis faza 75
Tavi 10 kadrebis specialuri momzadeba, testireba da sagangebo gegmebSi
cvlilebebisa Setana 77
saimitacio swavleba 77
kadrebis specialuri momzadeba 77
Roris afrikuli cxelebisTvis SemuSavebul sagangebo gegmebSi
cvlilebebis regularulad Setana 78
danarTi 1 FAO-sa da cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis
laboratoriebi Roris afrikuli cxelebisTvis 79
vii
winasityvaoba
Roris afrikuli cxeleba Roris erT-erTi yvelaze seriozuli trans-
sasazRvro daavadebaa RorebSi letalurobis maRali donisa da kidev
imis gamo, rom mas mZime socialur-ekonomikuri Sedegebi mohyveba, igi
swrafad da moulodnelad vrceldeba mTeli msoflios masStabiT da mis
winaaRmdeg arc mkurnalobis saSualeba da arc vaqcina ar arsebobs.cxovelTa da mcenareTa mavneblebisa da transsasazRvro daavadebe-
bisTvis sagangebo prevenciul RonisZiebaTa sistemis (EMPRES) mizneb-
isTvis, transsasazRvro cxovelTa daavadebebi ganimarteba rogorc
daavadebebi, romlebsac mravali qveynisTvis didi mniSvneloba aqvs
ekonomikuri, savaWro da sakvebis usafrTxoebis TvalsazrisiT; daavade-
bebi, romlebic iolad vrceldeba erTi qveynidan meoreSi da SeiZleba ep-
idemiaSi gadaizardos; da daavadebebi, romlis kontroli, marTva da maT
Soris gamoricxvac, saerTaSoriso TanamSromlobas moiTxovs. cxovelTa
jandacvis msoflio organizaciis (OIE) xmeleTis cxovelTa janmrTelo-
bis dacvis kodeqsSi, Roris afrikuli cxeleba Setanilia daavadebaTa “a”
CamonaTvalSi, romlebic gansazRvrulia rogorc “gadamcemi daavadebe-
bi, romlebic xasiaTdeba seriozuli SedegebiT da swrafad gavrceleb-
is unariT, miuxedavad saxelmwifo sazRvrebisa; Zalze mniSvnelova-
nia ekonomikur-socialuri an adamianis janmrTelobis TvalsazrisiT;
udidesi mniSvneloba aqvs cxovelebiT da cxoveluri warmoSobis produ-
qtebiT saerTSoriso vaWrobisTvis”.
mocemuli saxelmZRvanelo uzrunvelyofs informacias Roris afriku-
li cxelebis bunebisa da am daavadebis prevenciis, amocnobis, kontrolisa
da aRmofxvris principebisa da strategiuli gadawyvetilebebis Sesaxeb.
igi uzrunvelyofs saxelmZRvanelo miTiTebebs daavadebis kontrolisa
da aRmofxvris saerTo erovnuli politikis CamoyalibebasTan dakavSire-
biT im calkeuli qveynebisTvis, romlebic Roris afrikuli cxelebis ga-
vrcelebis safrTxis winaSe dganan. saxelmZRvanelo gansazRvravs im vet.
personals, aRWurvilobasa da dawesebulebebs, romlebic gaTvaliswineb-
uli unda iyos Roris afrikuli cxelebisTvis SemuSavebul erovnul sa-
gangebo gegmaSi. igi gvTavazobs Roris afrikuli cxelebisTvis erovnuli
sagangebo gegmis savaraudo formatsa da Sinaarss, romelSic Setanili
unda iyos cvlilebebi calkeuli qveynebis saWiroebebsa da garemoe-
bebTan mosargebad. mocemuli saxelmZRvanelo SemuSavda cxoevlTa jan-
dacvis msoflio organizaciis xmeleTis cxovelTa jandacvis moqmedi
kodeqsis debulebaTa gaTvaliswinebiT. mizanSewonili iqneba mocemuli
saxelmZRvanelos gamoyeneba cxovelTa daavadebebTan dakavSirebiT
Seqmnili sagangebo situaciisTvis mzadyofnis erovnuli gegmebis mom-
zadebis Sesaxeb FAO-s saxelmZRvanelosTan erTad, romelSic 2008 wels
Setanil iqna cvlilebebi da Sesworebebi.
mocemul saxelmZRvanelosTan erTad rekomendebulia informaciis
Semdegi wyaroebis gamoyeneba:
� avstraliis veterinaruli gegma (AUSVETPLAN) daavadebasTan
brZolis strategia: Roris afrikuli cxeleba, meore gamocema. 1996
w. kanbera. avstraliisa da axali zelandiis soflis meurneobisa da
resursebis marTvis sabWo.
viii
� xmeleTis cxovelTa jandacvis kodeqsi: ZuZumwovrebi, frinvelebi
da futkrebi. 2007 w. tomi 2. parizi, OIE. � saxelmZRvanelo cxovelTa daavadebebTan dakavSirebiT Seqmnili
sagangebo situaciisTvis mzadyofnis erovnuli sagangebo gegmebis
momzadebis Sesaxeb, meore gamocema. 2008 w. saxelmZRvanelo # 6 cx-
ovelTa janmrTelobis dacvis Sesaxeb. romi, FAO.� saxelmZRvanelo saqonlis daavadebaTa meTvalyureobisa da sain-
formacio sistemebis Sesaxeb. 1999 w. saxelmZRvanelo # 8 cxovelTa
janmrTelobis dacvis Sesaxeb. romi, FAO.� saxelmZRvanelo cxovelTa likvidaciis meSveobiT daavadebaTa aR-
mofxvris procedurebis Sesaxeb. 2001 w. saxelmZRvanelo # 12 cxov-
elTa janmrTelobis dacvis Sesaxeb. romi, FAO.� penriti, m.l., tomsoni, j.r. da bastosi, a.d.s., 2004 w. Roris afri-
kuli cxeleba. j.a.v. kocerisa da r.c. tustinis redaqciaSi. piruty-
vis infeqciuri daavadebebi, meore gamocema, tomi. 2, gv. 1087–1119.
keiptauni, samxreT afrika, oqsfordis universitetis gamocema.
� Roris afrikuli cxelebis amocnoba –saxelmZRvanelo savele
pirobebSi gamoyenebisTvis. 2000 w. saxelmZRvanelo # 9 cxovelTa
janmrTelobis Sesaxeb. romi, FAO.
mocemul saxelmZRvaneloSi regularulad iqneba Setanili cvlile-
bebi, SeZenili gamocdilebis gaTvaliswinebiT. saxelmZRvaneloSi Sesatan
cvlielebTan dakavSirebiT Tqveni mosazrebebiTa da rekomendaciebiT
mimarTeT:
EMPRES (cxovelTa jandacva)FAO-s cxovelTa janmrTelobis dacvis samsaxuri
mecxoveleobisa da cxovelTa janmrTelobis dacvis ganyofileba
viale del terme di karakala, 00153 romi, italia
tel.: 39 06 5705 4798/6772;
faqsi: 39 06 5705 3023
el. fosta: [email protected]; URL: www.fao.org/ag/empres.html
ix
monawileebi
mocemuli saxelmZRvanelo warmoadgens Roris afrikuli cxelebisaTvis
sagangebo gegmebis momzadebis Sesaxeb saxelmZRvanelos ganaxlebul versias
(FAO-s saxelmZRvanelo #.11 cxovelTa janmrTelobis dacvis Sesaxeb, 2001 w.),
romelic SemuSavda avstraliis sagangebo veterinaruli gegmis (AUSVETPLAN)formatis safuZvelze da romelSic garkveuli cvlilebebi iqna Setanili.
avtorebi madlobas uxdian doq. preben boisens, devid niakahumas, rojer
paskins, piter rodersa da mark rveiemamus (EMPRES-is mesaqonleobis
ganyofileba, infeqciur daavadebaTa jgufi, cxovelTa jandacvis samsaxuri,
FAO) maT mier mocemuli saxelmZRvanelos sxvadasxva proeqtebTan dakavSirebiT
SemoTavazebuli sasargeblo rekomendaciebisa da SeniSvnebisaTvis.avtorebi aseve madlobas uxdian doq. gari l. briklers, domeniko rutilis,
salvatore montinarosa da andrea monakos maT mier ramodenime fotosuraTis
uzrunvelyofisTvis.
xi
akronimebi da abreviaturebi
ASF Roris afrikuli cxeleba
ASFV Roris afrikuli cxelebis virusi
AUSVETPLAN avstraliis veterinaruli sagangebo gegma
CCEAD sakonsultacio komiteti cxovelTa daavadebebTan
dakavSirebiT Seqmnili sagangebo situaciebisTvis
CSF Roris klasikuri cxeleba
CVO qveynis mTavari veterianari
DCP saSiSi sakontaqto teritoria
DVS veterinaruli samsaxuris direqtori
EDTA eTilendiaminis tetra-acetil mJava
ELISA fermentTan dakavSirebuli imunoabsorbentuli
analizi
EMPRES sagangebo mdgomareobis prevenciis sistema
transsasazRvro cxovelTa da mcenareTa
mavneblebisa da daavadebebisTvis
FAO gaeros sursaTisa da soflis meurneobis organizacia
FMD Turquli
GPS globaluri pozicionirebis sistema
IATA sahaero transportis saerTaSoriso asociacia
IP inficirebuli teritoriebi
NGO arasamTavrobo organizacia
OIE cxovelTa jandacvis msoflio organizacia (�������������� ��������������)
PCR polimerazas jaWvuri reaqcia
PDNS Roris dermatiti/nefropaTiuri sindromi
PRRS Roris reproduqciuli da respiratoruli sindromi
SS Svaiger-sideli
TAD transsasazRvro cxovelTa daavadeba
TADinfo transsasazRvro cxovelTa daavadebis Sesaxeb
informirebis sistema
WAHID cxovelTa jandacvis msoflio sainformacio
monacemTa baza
WHO msoflio jandacvis organizacia
1
Tavi 1
Roris afrikuli cxelebisTvis
erovnuli sagangebo gegmis
SemoTavazebuli formati da Sinaarsi
sagangebo gegma Roris afrikuli cxelebisTvis unda warmoadgendes mkafi-
od Camoyalibebul strategiul dokuments, romelSic gansazRvruli iqneba
Roris afrikul cxelebasTan dakavSirebiT Seqmnili sagangebo mdgomareobis
SemTxvevaSi misaRebi zomebi. masSi dawvrilebiT unda iyos aRwerili resurse-
bi, romlebic gamoyenebuli iqneba amgvar sagangebo mdgomareobasTan gasam-
klaveblad. igi aseve unda Seicavdes dawvrilebiT SemuSavebul samoqmedo
gegmas daavadebis myisierad lokalizebisa da infeqciis aRmosafxvrelad
saWiro adamianuri da materialuri resursebis swrafad da efeqturad gamoy-
enebisTvis. marTalia, iseTi sagangebo gegmis modelis Seqmna, romelic sru-
lyofilad moergeboda yvela situacias, SeuZlebelia, magram aq aRwerili sa-
gangebo gegmis SemoTavazebuli formati da Sinaarsi SeiZleba gamoyenebuli
iqnes, rogorc saxelmZRvanelo miTiTebebi Roris afrikuli cxelebisTvis
erovnuli sagangebo gegmebis SemuSavebis dros. savaraudod, Roris afri-
kuli cxelebisTvis erovnuli sagangebo gegma unda Seicavdes im elementebs,
roml ebic gamoyofilia winamdebare paragrafebSi.
daavadebis bunebamocemul paragrafSi aRwerili unda iyos Roris afrikuli cxelebis ZiriTadi
niSnebi, rogoricaa:
� etiologia, evolucia da gavrceleba msoflio masStabiT;
� epidemiologiuri maxasiaTeblebi;
� klinikuri niSnebi;
� paTologia;
� imunologia;
� diagnozi: savele, diferencirebuli da laboratoruli.
aRniSnuli aspeqtebis umravlesoba zogadi xasiaTisaa da TiTqmis ucv-
lelad SeiZleba iyos gamoyenebuli, magram zogierTi maTgani SesaZloa
Sesacvleli gaxdes im garemoebaTa asaxvis mizniT, romlebic ama Tu im qveya-
naSi dominirebs.
riskis analizi Roris afrikuli cxelebisTvisriskis analizi mniSvnelovania, radganac igi gviCvenebs ramdenad serio-
zulia qveynisTvis Roris afrikuli cxelebis safrTxe cxovelTa sxva daa-
vadebebTan SedarebiT, sad da ra formiT SeiZleba ganviTardes Roris afri-
kuli cxeleba da rogori Sedegebi SeiZleba mohyves mas. riskis analizi unda
miuTiTebdes RonisZiebebis moculobaze, romelic gasaTvaliswinebelia sa-
gangebo gegmis SemuSavebis dros da unda uzrunvelyofdes safuZvels daa-
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis2
vadebis kontrolis SerCeuli strategiebisTvis. riskis analizi Cveulebriv,
oTx komponents Seicavs: riskis an safrTxis gansazRvra, riskis Sefaseba,
riskis Semarbilebeli RonisZiebebi da riskis Sesaxeb yvela dainteresebuli
mxareebis informireba (mwarmoeblebi, praqtikosi veterinarebi, savaWro
partniorebi, ministrebi, vet.muSakebi, momxmareblebi da a.S.).
riskis analizi regularulad ganaxlebas saWiroebs iseTi cvalebadi sa-
gareo da saSinao faqtorebis asaxvis mizniT, rogoricaa erovnuli da msof-
lio ekonomika, saerTaSoriso vaWroba da bazris koniunktura, Roris popu-
laciis simWidrove (gareuli Rorebis CaTvliT), turizmi, cxovelTa jan-
dacvis sistemebsa da samomxmareblo moTxovnebSi momxdari cvlilebebi.
daavadebis prevenciis strategiebidaavadebis prevenciis strategiebi aRweren sakarantino, fermis teritori-
aze biousafrTxoebasa da sxva RonisZiebebs, romlebic unda ganxorcieldes
Roris afrikuli cxelebis qveyanaSi SemoRwevisa da gavrcelebis riskis mini-
mumamde dasayvanad.
winaswari gafrTxilebis sagangebo gegmasagangebo gegmebi unda moicavdes yvela iniciativas, romelic unda ganx-
orcieldes Roris afrikuli cxelebis gamovlenis, daZlevisa da salikvi-
dacio RonisZiebaTa msvlelobis monitoringis uzrunvelsayofad manmade,
vidre igi epidemiaSi gadaizrdeba. es moicavs daavadebis saeWvo SemTxvevis
(SemTxvevebis) ganmartebas; daavadebis dadasturebuli SemTxvevebis gan-
martebas; daavadebaze zedamxedveloba da epidemiologiuri SesaZleblobebi,
rogoricaa daavadebis sagangebo SemTxvevebis Sesaxeb informaciis
Setyobinebis meqnizmebi da cxovelTa janmrTelobis Sesaxeb informirebis
sistemebi; vet.personalis, Roris mwarmoebelTa da bazris SuamavalTa spe-
cialuri momzadeba Roris afrikuli cxelebis amocnobaSi, sazogadoebis in-
formirebis programebi.
Roris afrikuli cxelebis kontrolisa da aRmofxvris strategiebi vaqcinis ar arsebobis pirobebSi, romelime mocemul teritoriaze Roris
afrikuli cxelebis aRmofxvris erTaderT efeqtur strategiad tradici-
isamebr miiCneven daavadebuli pirutyvis likvidacias. daavadebis kontro-
lis mimarT amgvari midgoma sul ufro naklebad misaRebi xdeba gamomdinare
eTikuri, garemosdacviTi, finansuri da praqtikuli mosazrebebidan. marTa-
lia is alternativebi, romlebic misaRebad SeiZleba CiTvalos, kvlavac saka-
maTo sakiTxs warmoadgens, magram cxadia rom arsebuli garemoebebi unda kar-
naxobdes daavadebis kontrolisadmi qveynis mier ama Tu im midgomis arCevans
da sinamdvileSi saerTod arsebobs Tu ara arCevani. am paragrafSi, romelic
sagangebo gegmis mTavar komponents warmoadgens, aRwerili unda iyos rogor
unda miudgeT daavadebis kontrols yvela im faqtoris gaTvaliswinebiT,
romelic ukavSirdeba qveyanaSi Roris warmoebas, distribuciasa da marTvas;
gareuli Rorebis populaciebis arsebobasa da sakontrolo zomebis miRebis
SesaZleblobas. igi unda gviCvenebdes daavadebis aRmofxvris dadasturebis
meqnizmsa da Roris afrikuli cxelebisgan qveynis, zonis an romelime nawi-
lis (raionis, regionis) gaTavsifulebis faqtis damtkicebas saerTaSoriso
standartebis Sesabamisad.
erovnuli sagangebo gegmis SemoTavazebuli formati da Sinaarsi 3
organizaciuli xasiaTis RonisZiebebi Roris afrikul cxelebasTan dakavSirebiT Seqmnili sagangebo mdgomareobisTvisrogorc wesi, erovnuli veterinaruli samsaxurebis administraciuli
struqturebi orientirebulia cxovelTa jandacvis mimdinare erovnuli
programebis ganxorcielebaze da xSirad, sagangebo mdgomareobisas daavde-
bis kontrolisTvis ar arian mzad an saTanadod dafinansebuli. mocemul
paragrafSi aRwerilia organizaciuli xasiaTis RonisZiebebi, romlebic
SemoRebuli unda iqnes Roris afrikul cxelebasTan dakavSirebiT Seqmnili
sagangebo mdgomareobis dros. es miznad isaxavs yvela aucilebeli resursis
efeqturad dakompleqtebas, sagangebo mdgomareobaze reagirebisTvis. aR-
niSnuli RonisZiebebi gansxvavdeba ama Tu im qveynis infrasturqturis, vet.
samsaxurebis SesaZleblobebisa da biurokratuli meqanizmebis mixedviT.
damxmare gegmebidamxmare gegmebi amyareben teqnikur gegmebs. isini moicaven safinanso da
resursebis gegmebsa da aseve kanonmdeblobas. maT arsebiTi mniSvneloba eni-
WebaT da swored isini gansazRvraven daavadebis kontrolis RonisZiebaTa
warmatebas Tu warumateblobas.
samoqmedo gegmebisamoqmedo gegmebSi aRwerilia gegmis fazebis ganxorcielebis meqanizmebi,
Tavdapirveli gamoZiebidan RonisZiebaTa dasrulebis saboloo fazamde;
meqanizmebi, romlebic gamoiyeneba reabilitaciisa da aRdgenis fazebSi; mom-
zadebis procesi mosaxleobis azris gamosakvlevad, erovnul sagangebo geg-
maSi miRebuli gakveTilebis gaTvaliswinebis mizniT.
danarTebiisini unda uzrunvelyofdnen sakontaqto pirebis sias da informacias maT
misamarTebs, ofisisa da mobiluri (fiWuri) telefonis nomrebs, faqsis nom-
rebsa da el. fostis misamarTebs, romlis meSveobiTac maTTan dakavSireba 24
saaTian reJimSi iqneba SesaZlebeli. mniSvnelovania monacemTa periodulad
ganaxleba. amasTan, sagangebo gegmis danarTebSi CarTuli unda iyos Semdegi:
� regionuli da saerTaSoriso laboratoriebi, romelTac SeiZleba Ro-
ris afrikul cxelebasTan dakavSirebiT mimarToT;
� regionuli da saerTaSoriso organizaciebi, romelTac SeiZleba dax-
marebisTvis mimarToT.danarTebi aseve unda Seicavdes informacias cxovelTa jandacvis erovnu-
li kanonebis Sesaxeb da ama Tu im qveyanasTan dakavSirebul sxva monacemebs,
magaliTad Sinauri Rorebis raodenobisa da gavrcelebis agreTve, gareuli
Rorebis populaciebis gavrcelebis Sesaxeb.xazgasmiT unda aRiniSnos, rom winamdebare saxelmZRvanelo uzrunvely-
ofs mxolod CarCo gegmas, romlis mixedviTac SesaZlebeli iqneba Roris af-
rikuli cxelebisTvis erovnuli sagangebo gegmebis SemuSaveba ama Tu im qvey-
anis konkretul garemoebaTa gaTvaliswinebiT.
5
Tavi 2
daavadebis buneba
ganmartebaRoris afrikuli cxeleba - swrafad gadamdebi virusuli daavadebaa, romel-
ic vlindeba rogorc hemoragiuli cxeleba da sikvdilianobis maRali doniT
xasiaTdeba (SeiZleba miaRwios 100%). am daavadebis katastroful Sedegs
Roris warmoebaze rogorc Sinameurneobis, aseve komerciul miznebisTvis,
socialur-ekonomikuri da sakvebis usafrTxoebis TvalsazrisiT seriozu-
li garTulebebi mohyveba. Roris afrikuli cxeleba cxovelTa seriozuli
transsasazRvro daavadebaa, romelic SeiZleba swrafad gavrceldes mTeli
msoflios masStabiT.
Roris afrikuli cxelebis gavrceleba msoflioSi Roris afrikuli cxeleba pirvelad 1921 wels montgomeris mier aris aR-
werili, keniaSi. SemdgomSi ki mis Sesaxeb informacia fiqsirdeba samxreT
da aRmosavleT afrikis qveynebis umetesobaSi, sadac velur bunebaSi viru-
sis matareblebi uZvelesi droidan meWeWiani Rorebi (Phacochoerus aethiopicus) da Ornithodoros moubata-s jgufis tkipebi arian an Sinaur garemoSi, sadac igi
vrceldeba adgilobrivi jiSis RorebSi tkipebis meSveobiT an maT gareSe.1957 wels es daavadeba gavrcelda portugaliaSi, sadac igi savaraudod
angolidan iqna Setanili. miuxedavad imisa, rom maSin daavadebis aRmofxvra
moxerxda, man xelmeored ifeTqa 1959 wels da momdevno aTwleulebSi
mTlianad moicva pireneis naxevarkunZuli da evropis ramodenime sxva qvey-
anaSic gavrcelda maT Soris safrangeTSi, italiaSi, maltaSi, belgiasa da
niderlandebSi. Tumca, Roris afrikulma cxelebam fexi moikida mxolod es-
paneTsa da portugaliaSi, sadac misi sabolood aRmofxvra mxolod 30 wlis
Semdeg moxerxda. daavadeba dRemde endemurad rCeba kunZul sardiniaze
(italia). 1999 wlis bolos daavadebam xelaxla ifeTqa portugaliaSi, Tumca,
amjerad misi daZleva maleve moxerxda.
1977 wels, Roris afrikuli cxeleba gavrcelda kubaSi, sadac mis aR-
mofxvras 400 aTasamde Rori Seewira. 1978 wels, afeTqebebi dafiqsirda bra-
ziliasa da dominikis respublikaSi, 1979 wels - haitsa da 1980 wels - kubaze.
daavadebis aRmofxvra am qveynebSi moxerxda mxolod Rorebis masobrivi ga-
nadgurebis Sedegad. daavadebis afeTqebebi pirvelad evropaSi moxda Tu af-
rikaSi, kvlavac daudgenelia. arsebobs informacia, rom 1977 wels daavadeba
dafiqsirda yofil sabWoTa kavSirSi. pirveli cnobebi dasavleT afrikaSi Roris afrikuli cxelebis viru-
sis Sesaxeb miRebulia senegalidan (1978 w.) da kamerunidan (1982 w.). Tumca,
Semdgom gairkva, rom nigeriaSi daavadebis afeTqebebi 1970-ian wlebSi moxda
da rom kabo-verdeSi virusuli infeqcia 1960 wlidan arsebobs. centraluri
afrikis qveynebidan gavrcelda infeqcia Tu evropidan, sakamaTo sakiTxia.
san-tome da prinsipis garda (kunZulovani saxelmwifo centralur afrika-
Si), sadac misi aRmofxvra 1992 wels moxda, Roris afrikuli cxelebis viru-
si dasavleT afrikis arc erT sxva qveyanaSi 1996 wlamde ar dafiqsirebula.
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis6
swored am dros daiwyo pandemia, romlis Sedegadac infeqciam pirvelad iC-
ina Tavi ramodenime qveyanaSi da Roris afrikulma cxelebam xelaxla ifeTqa
rogorc dasavleT, aseve samxreT da aRmosavleT afrikaSi. madagaskarSi vi-
rusi mZvinvarebs 1997/1998 wlebidan, xolo mavrikiaSi infeqcia 2007 wels
gavrcelda. cxadia, rom afrikis mraval saxelmwifoSi Roris afrikuli cx-
elebis virusis maRali aqtivoba, sxva regionebSi infeqciis gavrcelebis saS-
iSroebas warmoadgens.2007 wlis ivnisSi Roris afrikuli cxeleba dafiqsirda saqarTveloSi da
qveynis raionebis umetesoba moicva. oqtombrisTvis, Roris afrikuli cxleba
dadasturda somxeTSi da aseve saqarTvelos sazRvarTan siaxloves, CeCneTSi
(ruseTis federaciis samxreTiT), am daavadebisgan gareuli Rorebis jgufi
daixoca. 2008 wels, daavadebis gavrceleba dadasturda ruseTis federaciis
sxva teritoriebzec.
etiologiaRoris afrikuli cxelebis mizezi unikaluri dnm-is virusia, romelsac
adre, morfologiuri msgavsebis gamo, iridovirusebis ojaxs (Iridoviridae) miakuTvnebdnen. dRes iTvleba, rom mas poqsvirusebis ojaxis (Poxviridae) wevrebTan ufro meti msgavseba gaaCnia da igi Roris afrikuli cxelebis
msgavsi virusebis ojaxis (Asfarviridae) erTaderTi wevria (Asfivirus). dnm-is
Semcveli virusebisTvis uCveuloa am virusis namdvili arbovirusiviT qceva,
rac gulisxmobbs, rom mas rogorc xerxemlian, aseve uxerxemlo mtareblebSi
gamravlebis unari gaaCnia. miuxedavad imisa, rom mxolod erTi serologiuri
tipi arsebobs, Roris afrikuli cxelebis virusis 20-ze meti genotipi da gan-
sxvavebuli virulentobis mravali qvetipia gamovlenili.
epidemiologiuri niSnebi amTvisebeli saxeobebi
Roris afrikuli cxelebis virusis mimarT mgrZnobeloba mxolod Roris
ojaxis (Suidae) saxeobebs aReniSnebaT.
Sinauri Rorebi Roris afrikuli cxelebis virusis mimarT maRali mgrZno-
belobiT gamoirCevian, maTi asakis an sqesis ganurCevlad. Tumca, centralur
afrikasa da garkveuli adgilobrivi jiSis Rorebis populaciebSi, gadar-
Cenis koeficientebi mosalodnelze ufro maRal donezea dafiqsirebuli
maSinac ki, rodesac Roris afrikuli cxelebis afeTqebebi virulenturi
StamiTaa gamowveuli. virusis endemurma persistenciam, virulentobis maxa-
siaTeblebisgan damoukideblad, SeiZleba imoqmedos virusis mimarT Sinagani
simdgradis seleqciaze Roris daucvel populaciebSi. am virusis mimarT
mgrZnobeloba damaxasiaTebelia yvela gareuli afrikuli RorisTvis, magram
maT klinikuri niSnebi ar uviTardebaT. Roris afrikuli cxelebis virusis
mTavari mtareblebi e.w meWeWiani Rorebi arian. aRmoCnda, rom Potamochoerus porcus da P. larvatus Rori da giganturi gareuli Rori Hylochoerus meinertzhageni Roris afrikuli cxelebis virusis mtareblebi arian, magram daavadebis epi-
demiologiaSi maTi roli (Tu ki aseTi gaaCniaT) ucnobia.
evropuli gareuli taxebi (Sus scrofa) Roris afrikuli cxelebis virusisad-
mi maRali amTviseblobiT xasiaTdebian da maTSi sikvdilianobis done iseTive
maRalia, rogorc Sinaur RorebSi. amerikaSi gareulma Rorebma, romlebic
savaraudod, garkveulwilad evropuli gareuli Roris STamomavlebi ar-
ian, eqsperimentis dros infeqciis mimarT maRali mgrZnobeloba gamoavlines
iseve, rogorc evropuli gareuli Roris moSinaurebulma STamomavlebma da
Sinaurma Rorebma samxreT afrikaSi. im adgilebSi, sadac Roris afrikuli
cxelebis vurusi ar dafiqsirebula, sxva gareuli Rorebis mgrZnobeloba
daavadebis buneba 7
gamokvleuli ar aris. gamonakliss warmoadgens mxolod collared peccary (Tayassu tajaccu), romelic virusis mimarT sruliad mdgradi aRmoCnda.
adamianebs Roris afrikuli cxelebis virusisadmi mgrZnobeloba ar axa-
siaTebT.
virusis sicocxlisunarianoba
garemoSi: Sesaferis cilovan garemoSi, Roris afrikuli cxelebis viru-
si stabiluri rCeba temperaturisa da pH maCvenebelTa didi diapazonis
pirobebSi. gairkva, rom igi Zalas inarCunebs SratSi, oTaxis temperaturaze
- 18 Tvis, gayinul sisxlSi - eqvsi wlis, xolo 37°C sisxlSi - erTi Tvis gan-
mavlobSi. virusis inaqtivacia xdeba 60°C temperaturaze, 30 wuTis manZilze
gacxelebisas. laboratoriaSi, -70 °C temperaturaze, Roris afrikuli cx-
elebis virusi inficirebis unars ganusazRvreli droiT inarCunebs, ma-
gram misi inaqtivacia SesaZlebelia -20 °C temperaturaze xangrZlivi droiT
Senaxvisas. cilovani, sazrdo garemos gareSe, misi sicocxliunarianobis pe-
riodi mniSvnelovnad mcirdeba. Roris afrikuli cxelebis virusi, pH 4-10 di-
apazonSi Cveulebriv stabiluria, magram rogorc gairkva, Sesaferis sazrdo
garemoSi (SratSi), igi ramodenime saaTidan sam dRemde periodSi, ufro daba-
li da maRali maCveneblebis pirobebSic ki SeiZleba aqtiuri darCes. aucile-
beli ar aris, rom gaxrwnam virusis inaqtivacia gamoiwvios: fekalSi igi mini-
mum 11 dRe, gaxrwnil SratSi - 15 kvira, Zvlis tvinSi ki TveobiT cocxlobs.
meores mxriv, gaxrwnili nimuSebidan virusis gamoyofa xSirad ver xerxdeba,
SesaZloa im toqsikuri efeqtis gamo, romelsac ujredSida narCenebi da fer-
mentebi kulturis sistemaze axdens.rodesac daculi ar aris, Roris afrikuli cxelebis virusis inaqtiva-
cia swrafad miiRweva mzis Suqis zemoqmedebisa da gaSrobis Sedegad. aR-
moCnda, rom tropikul qveynebSi, virusi 3-4 dReze mets xans ver cocxlobs
im SemTxvevaSic ki, rodesac saRore ar aris dasufTavebuli da mas ara aqvs
Catarebuli dezinfeqcia. Tumca, Roris afrikuli cxelebis virusma SeiZleba
maRali aqtivoba SeinarCunos cilebiT mdidar, tenian garemoSi (magaliTad,
suspenziaSi).
pH maCvenebelTa farTo diapazonis mimarT misi simdgradis Sedegad,
Roris afrikuli cxelebis kontrolisTvis efeqturia mxolod garkveuli
saxis sadezinfeqcio saSualebebi.mtarebelSi: Roris afrikuli cxelebis virusiT dasnebovnebis Semdeg,
Sinaur Rorebs aqtiuri virusis gavrcelebis unari aqvT 24-48 saaTamde pe-
riodis ganmavliobaSi manamde, vidre maT klinikuri niSnebi gamouvlindebaT.
daavadebis mwvave periodSi, virusi intensiurad gamoiyofa yvela saxis sekre-
ciebsa da eqskreciebSi da didi raodenobiT aris warmodgenili qsovilebsa
da sisxlSi. Rorebi, romelTac daavadebis mwvave forma aqvT gadatanili,
infeqciis mtareblebad SeiZleba ramodenime Tvis manZilze darCnen, magram
30 dRis Semdeg virusis gavrcelebis unars kargaven. iseve rogorc gareuli
Rorebis SemTxvevaSi, virusi cocxlobs mxolod limfur kvanZebSi, sxva qso-
vilebSi ki virusis mier aqtivobis SenarCuneba inficirebidan maqsimum ori
Tvis Semdeg, nakleb savaraudoa. rogorc gareul, aseve Sinaur RorebSi, zus-
tad cnobili ar aris ra periodis ganmavlobaSi inarCunebs virusi infeqciis
gadacemis unars limfoidur qsovilebSi da savaraudod, mniSvnelovnad gan-
sxvavdeba TiToeul individualur SemTxvevaSi; Sinaur RorebSi es periodi,
savaraudod, 3-4 Tves ar unda aRematebodes.
Ornithodoros. am ojaxis tkipebi gansakuTrebiT did xans cocxloben da
SeuZliaT Roris afrikuli cxelebis virusi ramodenime wlis manZilze
ataron da mxolod TandaTanobiT kargaven inficirebis unars. saRoreebSi
mobinadre Ornithodoros ojaxis tkipebis roli Roris afrikuli cxelebis vi-
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis8
rusis SenarCunebasa da gadacemaSi, srulfasovnad iqna Seswavlili rogorc
afrikaSi (malavi), aseve evropaSi. pireneis naxevarkunZulze, Ornithodoros er-raticus ojaxis tkipebma mniSvnelovnad Seuwyo xeli imas, rom Roris afriku-
li cxeleba endemur daavadebad gadaiqca. savaraudod, swored am saxeobis
tkipebma gamoiwvia daavadebis afeTqeba portugaliaSi, 1999 wels, rodesac
Rorebi moaTavses mitovebul saRoreebSi, romlebSic es tkipebi jer-kidev
binadrobdnen. karibis kunZulebsa da CrdiloeT afrikaSi gvxvdeba ramoden-
ime saxis Ornithodoros tkipebi, romelTac Roris afrikuli cxelebis virusis
SenarCunebisa da gadacemis unari gaaCniaT, magram aRmoCnda rom karibis
kunZulebze Roris afrikuli cxelebis afeTqeba maTi mizeziT ar yofila
gamowveuli. sardiniaSi Ornithodoros ojaxis tkipebi saerTod ar gvxvdeba.
iseve rogorc Roris klasikuri cxelebis SemTxvevaSi, Roris afrikuli
cxelebis virusi cocxlobs Sinaur RorebSi Ornithodoros ojaxis tkipebis gare-
Sec. es faqti SeiZleba aixsnas imiT, rom reproduqciis maRali donis gamo
Rorebis did populaciebSi, romlebic aq mudmivad binadroben, isini viruss
jer-kidev arainficirebul Rorebs gadascemen.cxoveluri warmoSobis produqtebSi: Roris afrikuli cxelebis virusi,
romelic inaCunebs inficirebis unars sakveb produqtebSi, rogoricaa gaciv-
ebuli xorci (minimum 15 kviris ganmavlobaSi da gacilebiT ufro xangrZlivi
droiT, Tu xorci gayinulia) da gamoyvanil lorsa da ZexvebSi, romlebic maR-
al temperaturaze damuSavebas ar gadian (samidan eqvs Tvemde), mniSvnelovan
zegavlebas axdens Roris afrikuli cxelebis infeqciis gavrcelebaze. arasa-
kmarisad damuSavebuli, xmeli, Sebolili da damarilebuli Roris xorcisaUda
Roris sisxlis an Zvlis fqvilis RorebisTvis sakvebad gamoyeneba, saxifaToa. daavadebis gadacema: tyis ciklis pirobebSi, meWeWian Rorebsa da
Ornithodoros moubata kompleqsis agrasiul tkipebs Soris, virusis gadacema
xdeba tkipebsa da axalSobil meWeWian Rorebs Soris, TviT tkipebSi da tkipeb-
sa da Sinaur Rorebs Soris. mozrdili meWeWiani Rorebi, romelTac Roris af-
rikuli cxelebis aqtiuri virusi SeiZleba limfur kvanZebSi hqondeT, viruss
ar avrceleben an viremia arasakmarisad aqvT ganviTarebuli sxva Rorebis an
im tkipebis inficirebisTvis, romlebic maTi sisxliT ikvebebian. Ornithodoros ojaxis tkipebSi, Roris afrikuli cxelebis virusis gadacema xdeba transo-
varialuri, transstadialuri da sqesobrivi gziT, mamrebidan mdedrebze.
mravalricxovani eqtoparazitebis da maT Soris, Roris rwyilis, munis
tkipebisa da Ornithodoros ojaxis tkipebis garda sxva saxis tkipebis gamokvl-
evam, romlebic RorebiT ikvebebian (magaliTad, Rhipicephalus ojaxis tkipebi) aCvena, rom maT arc Roris afrikuli cxelebis virusis SenarCunebis da arc
misi meqanikurad gadacemis unari ar gaaCniaT. gairkva, rom virusis matare-
beli mxolod Stomoxys gvaris buzankalia, romelic virusuli infeqciis gada-
cemis unars 24-48 saaTis ganmavlobaSi inarCunebs.
epizootiis dros, inficirebuli Rorebis sekreciebsa da eqskreciebTan
pirdapiri kontaqti virusis gadacemis yvelaze mniSvnelovani gzaa. infeqci-
is gadacema Cveulebriv oronazaluri gziT xdeba. Tu daavadebis kontrolis
RonisZiebebi daunergavia, maSin Roris mwarmoeblebsa da mevaWreebs saswra-
fod gadahyavT Rorebi sxva adgilas da amgvarad cdiloben Tavi daaRwion
daavadebas da ar Seasrulon Rorebis savaldebulo wesiT dakvlis moTxovna,
romelic maTTvis kompensaciis gadaxdas ar iTvalsiwinebs.
garemos Zlieri dabinZurebis SemTxvevaSi arsebobs Roris afrikuli cx-
elebis virusis gavrcelebis SesaZlebloba e.w fomitebis (satransporto
saSualebebi, aRWurviloba, iaraRebi da tanisamosi) meSveobiT. arsebobs
daavadebis iatrogenuli (specialistis mizeziT) gavrcelebis albaToba dab-
inZurebuli nemsebidan, romlebsac saTanadod sterilizaciis an Secvlis
gareSe iyeneben Roris klasikuri cxelebis winaaRmdeg acrebis gasakeTeblad
daavadebis buneba 9
suraTi – 1 Tavisuflad moxetiale cxovelebi daavadebis gavrcelebis erT-erT
umTavres problemas warmoadgens.
an iseTi baqteriuli daavadebis mkurnalobis dros, rogoricaa wiTeli qari.
miuxedavad imisa, rom nagavi xSirad mdinareebsa da wylis sxva wyaroebSi
iyreba, infeqciis wyliT gadacema nakleb savaraudoa, vinaidan wyalSi viru-
si Zalas kargavs. magram daxocili cxovelebis wyalSi gadayris SemTxvevaSi,
narCenebis sakvebad moxmarebis Sedegad infeqciis gavrcelebis albaToba
Zalze maRalia. wyalSi narCenebis gadayra rekomendebuli ar aris aseve sxva
sanitarul-higienuri da garemosdacviTi mosazrebebidan gamomdinare.
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis10
haer-wveTovani gziT infeqciis gadacema mxolod Zalian mokle manZilzea
SesaZlebeli.salafaviT Rorebis kveba, miTumetes Tu igi TviTmfrinavisa da gemis
samzareulos narCenebs Seicavs, daavadebisgan Tavisufal zonebSi in-
feqciis Semotanis mTavari wyaroa. salafavi, romelic mTlianad inficire-
buli Roris xorcisgan Sedgeba, an mas didi odenobiT Seicavs, infeqciis ga-
vrcelebis SesaZlo wyaros warmoadgens da savaraudod, daavadebis mravali
afeTqeba swored am mizeziT aris gamowveuli. adamianis mier Roris xorcis
nagavSi gadayrili inficirebuli narCenebiT Rorebi, ZiriTadad, ikvebebian
iq, sadac maT Tavisuflad xetialis saSualebas aZleven. daavadebis afeTqe-
bis Sedegad Rorebis daxocvisas, didi odenobiT inficirebuli Roris xorci
xdeba xelmisawvdomi. am dros uxvad morCenili xorci zogierTma SeiZleba
Sesanaxad daamarilos an sxvagvarad daamuSaos. magram amgvari damuSavebis
Sedegad virusis inaqtivacia ar miiRweva, rac kidev ufro zrdis aseTi xor-
ciT Rorebis gamokvebasTan dakavSirebul risks.
klinikuri niSnebiinkubaciuri periodi xuTidan TxuTmet dRemde grZeldeba. klinikurad daa-
vadeba Cveulebriv, zemwvave an mwvave formiT mimdinareobs da letaluri
Sedegic maleve dgeba. evropisa da karibis auzis qveynebSi, Roris afrikuli
cxeleba qvemwvave da qronikuli formebiT ganviTarda (romlebsac ufro xan-
grZlivi periodi axasiaTebs, magram letaluri Sedegi mainc gardauvalia),
radganac inficireba gamowveuli iyo dabali virulentobis virusebiT. ma-
gram, afrikaSi aseTi SemTxvevebi iSviaTad gvxvdeba, rac imis momaswavebelia,
rom cnobili virusebis umetesoba virulenturia.
sikvdilianobis maRali done, yvela asakis RorebSi, Roris afrikuli an
klasikuri cxelebis mTavari maCvenebelia. imisaTvis, rom gavigoT da Sevafasod Roris afrikuli cxelebis virusuli
infeqciis klinikuri niSnebis ganviTareba, ZiriTadi mizezebis didi nawili
SeiZleba mivawerod anTebiTi citokinis (proteinebis ojaxi, romelic gam-
oiyofa inficirebuli an stimulirebuli ujredis mier) sistemur da loka-
lur gamoyofas, e.w. warmonaqmnis nekrozis alfa (TNF- ) faqtori. cnobilia,
rom TNF- monawileobs Roris afrikuli cxelebis mkafiod gamokveTili
klinikuri gamovlinebebis paTogenezSi, rogoricaa intravaskularuli koa-
gulopaTia da Trombocitopenia, qsovilis lokaluri dazianeba da sisxl-
Caqceva, ujredebis nekrozi da Soki.
Roris afrikuli cxelebis zemwvave forma
Cveulebriv, Rorebi, prodromaluri niSnebis gareSe ixocebian. am dros
isini wolas arCeven, aReniSnebaT maRali temperatura, razec TeTri feris
RorebSi muclis arisa da kidurebis gawiTleba miuTiTebs. sikvdilis win
zogierTi cxoveli iwyebs TavSesafaris Zebnas, cdilobs SequCebas, sunTqva
xSiri da zedapiruli xdeba.
Roris afrikuli cxelebis mwvave forma
Rorebs mudmivad aqvT sicxe da am dros temperaturam SeiZleba 42 °C gradusamde miaRwios. isini apaTiurebi xdebian da anoreqsia uviTardebaT.
cdiloben erTad SequCebas, CrdilSi moqcevas, zogjer Zlieri wyurvili awux-
ebT da naklebad moZraoben. TeTri feris Rorebs cianozi uviTardebaT: kans
molurjo feri dahkravs, gansakuTrebiT yurebze, kidurebis qveda nawilSi
da muclis areSi. aReniSnebaT lorwovan-Cirqovani gamonadeni Tvalebidan
da cxviridan. aseve SeiZleba gamoavlinon muclis tkivilis niSnebi, rogori-
daavadebis buneba 11
Ornithodoros geografiuli ga-
vrceleba
tran-
sovari-
aluri
trans-
stadi-
aluri
Ro-
reb Si
SeniSvnebi
O. marocanus = O. erraticus
pireneis naxevarkun-
Zuli da CrdiloeTi
afrika
ara diax diax binadrobs saRoreebSi da
ganagrZobs cikls Sinauri
Rorebis organizmSi
O. porcinus porcinus
samxreTi da aRmosav-
leTi afrika diax diax diax
binadrobs meWeWiani
Rorebis soroebSi da ga-
nagrZobs cikls meWeWiani
Rorebis organizmSi
O. porcinus domesticus
samxreTi da aRmosav-
leTi afrika diax diax diax
binadrobs saRoreebSi da
ganagrZobs cikls Sinauri
Rorebis organizmSi
O. moubata samxreTi da aRmosav-
leTi afrika (sahara),
madagaskari, erTi
Setyobineba sierra
leonedan (meWeWiani
Roris soro)
O. coriaceus aSS ara diax diax
O. turicata aSS ? ? diax laboratorul pirobebSi
virusis gadacema ar moxda,
magram velze Segrovebul
nimuSebSi virusis gadacema
efeqturad Sedga
O. parkeri aSS ? ? ara Roris afrikuli cxelebis
viruss ar gadascems, magram
gamosakvlevad xelmisawv-
domi iyo mxolod is nimuSe-
bi, romlebic 15-wliani
laboratoruli kolonii-
dan iqna mopovebuli
O. puertori-censis
karibis kunZulebi
diax diax diax
laboratorul pirobebSi
veqtori efeqturi aRmoC-
nda, magram haitis kunZulsa
da dominikis respublikaSi
Roris afrikuli cxelebis
aRmofxvris RonisZiebebis
dros didi raodenobiT
Segrovebul nimuSebSi, vi-
rusi ar aRmoCnda
O. savignyi dasavleT-samxreT
afrika
? ? diax udabnos tkipaa, romelic
ar asocirdeba Sinaur an
meWeWian RorebTan
O. sonrai saheli CrdiloeT af-
rikaSi (samxreT senega-
lamde)
Roris afrikuli cxelebis
virusuli genomi, romelic
polimerazas jaWvuri
reaqciiT (PCR testi) gam-
ovlinda 4/36 tkipebSi im
fermebze, sadac afeTqebebi
2004 da 2005 wlebSi moxda
sxva veq-
torebi
Stomoxys calci-trans i
unari aqvs SeinarCunos
Roris afrikuli cxelebis
virusi 48 saaTis ganmavlo-
baSi da gadasces igi Rorebs
caa zurgis amozneqva, uxerxuli moZraobebi da Cliqis gverdulad amortyma.
am dros damaxasiaTebelia gulis reva. Rorebs aseve SeiZleba ganuviTardes
kuWis Sekruloba (sisxliTa da lorwoTi dafaruli mcire zomis, mkvrivi
fekali) an diarea (dabinZurebuli kudi da sazardulis are). ukana kidure-
cxrili 1
Ornithodoros ojaxis tkipebis veqtoris kompetenciis mokle mimoxilva, Roris afrikuli cxelebis virusis
gadacemis WrilSi.
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis12
suraTi 2adreuli klinikuri niSnebi, rogoricaa cxeleba, Sejgufeba, cianozi
bis sisustis gamo, Cveulebriv irRveva moZraobis koordinaciac (ataqsia).
uZneldebaT sunTqva. zogjer, pirsa da nestoebze aReniSnebaT qafi (SesaZloa
sisxliani), rac filtvebis SeSupebaze miuTiTebs, romelic xSirad sikvdi-
lis ZiriTadi mizezi xdeba. Rorebs, romlebic ufro didxans cocxloben,
SeiZleba ganuviTardeT nervuli movlenebi, maT Soris virusuli encefali-
tiT/vaskulitiT gamowveuli an terminaluri konvulsiebi (krunCxva). lor-
wovan garssa da kanze SeiZleba SesamCnevi gaxdes sisxlCaqcevebi - wertilova-
nidan (peteqialuri) ufro msxvil (ekximozidan gvamis laqebisTvis damaxa-
daavadebis buneba 13
siaTebel silurjemde) sisxlCaqcevebamde. cxelebis gamo Rorebs makeoba
SeiZleba nebismier dros Seuwydes, vinaidan aSkaraa, rom infeqcia e.w ver-
tikalurad (STamomavlobas) ar gadaicema. klinikuri niSnebis xangrZlioba
Cveulebriv ufro moklea (oridan Svid dRemde), magram SeiZleba ufro did
xansac gagrZeldes da moCvenebiT gamojanmrTelebis recidivi da sasikvdilo
Sedegi mohyves. sikvdilianobis maCvenebeli 100 procents uaxlovdeba. mwvave
infeqciis gadatanis Semdeg gamojanmrTelebuli Rorebi, rogorc wesi, daa-
vadebis simptomebs ar avlenen.
Roris afrikuli cxelebis qvemwvave forma
Rorebs, romlebic dasnebovnebis Semdeg (Cveulebriv naklebad virulenturi
StamebiT) ufro did xans cocxloben, SeiZleba aReniSnebodeT arastabiluri
temperatura da rogorc wesi, maTi janmrTelobis mdgomareoba uaresdeba.
ZiriTadad, maT aqvT intersticialuri pnevmonia, romelmac SeiZleba respi-
ratoruli ukmarisoba da sveli xvela gamoiwvios. aseve SesaZlebelia meoradi
baqteriuli infeqciis warmoSoba, saxsrebis tkivili da SeSupeba. sikvdilis
dadgoma SesaZlebelia ramodenime kviridan ramodenime Tvemde gagrZeldes,
an SesaZlebelia Rorebi gamojanmrTeldnen an daavadebam qronikuli forma
miiRos. kardialurma darRvevam SeiZleba gamoiwvios sikvdili gulis mwvave
an qronikuli ukmarisobis Sedegad.
Roris afrikuli cxelebis qronikuli forma
qronikulad inficirebuli Rorebi, rogorc wesi, ukiduresad gamxdrebi
da sustebi arian. aqvT grZeli, bzinvareba dakarguli jagari. SesaZloa
warmodgenili iyos pnevmoniis niSnebi aseve koWloba, sisxlCaqcevebi da wy-
lulebi. rodesac Roris janmrTelobis mdgomareoba imdenad cudia, rom
Rorebi SeZleba daavaddes meoradi baqteriuli infeqciebiT. maT SeiZleba
ramodenime Tve icocxlon, magram gadarCenis Sansi naklebad aqvT.
paTologiasaerTo paTologia
Rorebs, romlebic Roris afrikuli cxelebis zemwvave formiT ganviTarebis
Sedegad daixocnen, sisxliani gamonadenis da sxeulis sxvadsxva RruSi siTx-
is umniSvnelod dagrovebis garda, romelic Cveulebriv Tan axlavs uecar
sikvdils, SeiZleba aseve mcire odenobiT mZime dazianebebic aReniSnebodes.
Roris afrikuli cxelebis mwvave formis SemTxvevaSi, gvami xSirad karg
mdgomareobaSi gvxvdeba. TeTri feris RorebSi, kidurebisa da muclis Rrus
zedapirze SesaZloa SeimCneodes silurje da kanqveSa sisxlCaqcevebi. lor-
wovani garsi xSirad gajerebulia sisxliT da masze aRiniSneba sisxlCaqceve-
bi. gvamis gakveTisas, sxeulis Rruebsa da perikardiumSi SeiZleba aRmoCndes
baci yviTeli feris an sisxliani siTxe. rogorc wesi, organoebi gajerebulia
sisxliT da serozian zedapirebze SeiZleba aReniSnebodes sisxlCaqcevebi.
wertilovani sisxlCaqcevebi xSirad SesamCnevia Tirkmelis qerqovan nivTier-
ebaSi, elenTis kafsulasa da filtvebSi. ufro msxvili zomis sisxlCaqcevebi
xSirad gvxvdeba epikardiumsa da endokardiumze agreTve kuW-nawlavis sero-
zul garsze. elenTa SeiZleba iyos odnav an mniSvnelovnad gadidebuli, rbili
da muqi feris, momrgvalebuli kideebiT. SeiZleba periferuli infarqti gan-
viTardes, ra SemTxvevaSic elenTa umniSvnelod iqneba gadidebuli. limfuri
kvanZebi, gansakuTrebiT ki gastrohepaTiuri, mezenterialuri, renaluri da
ybisqveSa limfuri kvanZebi gadidebulia, Zlierad hemoragiulia da xSirad
sisxlis koltebs gvagonebs. xSiria kuWis lorwovani garsis gadatvirTva, ram-
ac SeiZleba sisxldena da zogjer nekrozic ki gamoiwvios; sisxldena SeiZleba
naRvlisa da Sardis buStSic ganviTardes. SesaZlebelia SeimCneodes naRvlis
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis14
buStis kedlebis baci yviTeli feris Jelatinisebri gasqeleba. filtvebis
kolafsi ar aRiniSneba, isini gadidebulia siTxis dagrovebis gamo ise, rom
interlobularuli (nawilebSorisi) tixrebi mkafiod aris gamokveTili.
gakveTili zedapirebidan gamoiyofa siTxe da qafi, traqeia xSirad qafiT
aris amovsebuli, romelic sisxlnarevi SeiZleba iyos. Cveulebriv saxezea mZ-
ime Trombocitopenia, romelic gamowveulia koagulopaTiis mimdinareobiT
da megakariocitebze (Zvlis tvinis giganturi birTvi) virusis pirdapiri mo-
qmedebis Sedegs ar warmoadgens. sikvdils xSirad win uswrebs diseminirebu-
li (infic.agentebis da simsivnuri ujredebi) SidasisxlZarRvuli Sededeba.
Roris afrikuli cxelebis qvemwave da qronikuli formebis mTavari niS-
nebia: Rorebis mier kondiciis dakargva srul gamofitvamde, intersti-
cialuri pnevmonia da gadidebuli limfuri kvanZebi, romlebic daavadebis
qronikuli formis dros SeiZleba gamagrebuli da boWkovani iyos.
histopaTologia
paTologiuri cvlilebebi miewereba virusis zemoqmedebas makrofagebze,
romelic iwvevs am ujredebis masobriv ganadgurebas, romelsac Tan axlavs
citokinebis gamoyofa.
Roris afrikuli cxelebis yvelaze TvalSisacemi histopaTologiuri
niSania Zlieri karioreqsisi (ujredis daSlis procesi) limfoidur qso-
vilebSi, romelsac xSirad Tan axlavs sisxldenebi. faqtobrivad xdeba elen-
Tis Svaiger-sidelis apkis (S-S) obliteracia. sisxlZarRvebis kedlebi, gan-
sakuTrebiT limfoidur qsovilebSi, xSirad gamoxataven fibrinoidur cvli-
lebas endoTeliumis nekrozisa da anTebiTi mediatorebis gaJonvis Sedegad,
sxva cvlilebebi miocavs intersticialur pnevmonias, fibrinisa da makrof-
agebis dagrovebiT; Tirkmelis arxis degradacias, hialinuri wveTebis ab-
sorbciiT; portaluri traqtebis infiltracias, makrofagebiT RviZlSi da
limfocitarul meningoencefalits.
imunitetirogorc meWeWian, aseve Sinaur Rorebs, romlebmac Roris afrikuli cxelebis
infeqciis umwvavesi an mwvave klinikuri formebi gadaitanes, antisxeulebi
SratSi warmoeSvebaT Svididan Tormet dRemde periodSi, klinikuri niSnebis
pirvelad gamovlinebis Semdeg da xangrZlivi periodis ganmavlobaSi unar-
CundebaT (SesaZloa mTeli sicocxlis ganmavlobaSi). isini ar uzrunvely-
ofen Sinauri Rorebis srulad dacvas SemdgomSi infeqciiT dasnebovnebi-
sagan, Tumca cnobilia, rom maT garkveuli imuniteti uviTardebaT virusis
homologiuri StamebiT dasnebovnebisadmi. serologiurad dadebiTi diag-
nozis mqone mdedri Rorebi xseniT gadascemen antisxeulebs ZuZuTa goWebs.
infeqciis qvemwvave da qronikuli formebis mqone RorebSi, virusis replika-
cia grZeldeba antisxeulebis arsebobis miuxedavad. daavadebis am formiT
ganviTarebis SemTxvevaSi aRniSnuli mravali dazianeba SeiZleba aixsnas im-
unuri kompleqsebis dagrovebiT qsovilebSi.
vinaidan Roris afrikuli cxelebis winaaRmdeg vaqcina ar arsebobs, an-
tisxeulebis gamovlena RorebSi udaod SeiZleba mivaweroT maT eqspozicias
bunebrivi infeqciisadmi. serologiuri jvaredini reaqciebi sxva virusebTan
cnobili ar aris.
diagnozidiagnosis dasma savele pirobebSi
Cveulebriv, sikvdilianobis maRali done yvela asakobrivi jgufis RorebSi
Roris afrikuli an Roris klasikuri cxelebis Zlieri eWvis safuZvels
daavadebis buneba 15
suraTi 3sisxlis nimuSebis aReba daavadebis diagnostirebasa da zedamxedvelobisaTvis
iZleva. damatebiTi indikatorebi, tipiuri klinikuri niSnebia: organoTa
dazianebebi, romlebic Roris cxelebisTvis aris damaxasiaTebeli, rom daa-
vadeba antibiotikebiT mkurnalobas ar eqvemdebareba da daavadebis niSnebi
sxva Sinaur cxovels ar aReniSneba. Roris afrikuli da klasikuri cxelebis
da sxva paTologiebis laboratorul pirobebSi diferencirebas arsebiTi
mniSvneloba aqvs.
diferencirebuli diagnozi
Roris Wiris anu Roris klasikuri cxlebis diferencirebuli diagnozi,
Roris afrikuli cxelebis diagnostirebisaTvis yvelaze mniSvnelovania.
klinikuri niSnebi da makroskopiuri dazianebebi SeiZleba identuri iyos da
iseTi meoradi xasiaTis sxvaobebi, romlebic zemoTaa aRwerili, paTogno-
miuri (mTavari ganmasxvavebeli) an Tavsebadi araa. dazianebebi, rogoricaa
Riliseburi wylulebi ileocekalur saxsrebze (rogorc mocemulia Roris
klasikuri cxelebis aRwerilobaSi) arc Tu ise xSiria da elenTis infarqti
orive SemTxvevaSi daaxloebiT igive sixSiriT gvxvdeba. maSasadame, Roris
cxelebis nebismier saeWvo SemTxvevaSi absoluturad aucilebelia labora-
toruli diagnozis dasma.
Roris afrikuli cxeleba klinikurad SeiZleba mivamsgavsoT ramodenime
sxva daavadebas:
� Roris sxva virusuli daavadebebi, romelTac ramodenime saerTo niSa-
ni aqvT Roris afrikuli cxelebasTan, aris Roris reproduqciuli
da respiratoruli sindromi (PRRS), romelmac SeiZleba RorebSi ma-
Rali sikvdilianoba gamoiwvios. aseve Roris dermatiti/nefropaTi-
is sindromi (PDNS), romelic erT-erTi im daavadebaTgania, romelic
asocirdeba Roris cirkovirusis 2 infeqciasTan. Cveulebriv PDNS gvxvdeba burvakebSi da xasiaTdeba laqiseburidan koaliscenturamde
(koncentrtrebuli, gamagrebuli) kanis dazianebebiT (gansakuTrebiT
ukana kidurebis areSi) da mwvave nefroziT. daavadebis gadacemis
Sansi naklebia, magram daavadebuli Rorebis gadarCena praqtikulad
SeuZlebelia.
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis16
� baqteriuli septikuri daavadebebi, rogoricaa wiTeli qari, pastere-
lozi da salmonelozi Cveulebriv damaxasiaTebelia konkretuli
asakobrivi jgufisTvis. es daavadebebi SedarebiT iSviaTad gvxdeba,
xasiaTdeba ufro dabali sikvdilianobis koeficientiT, eqvemde-
bareba mkurnalobas Sesabamisi antibaqteriuli preparatebiT da diag-
nozis dadasturebas baqteriuli da histopaTologiuri gamokvlevis
Sedegad. mwvave da sistematuri formiT gamovlinebisas, cimbiruli wy-
luli SeiZleba ganixilos rogorc diferencirebuli diagnozi, Tumca
RorebSi es daavadeba Cveulebriv faringealuri formiT gvxvdeba,
romelic kargad aris gamoxatuli da Roris afrikuli cxelebasTan
cota ram aqvs saerTo.
� zookumariniT (valfarini) mowamvlva; organizmSi virTxis sawamlavis moxvedris Sedegad, iwvevs Zlier sisxldenasa da xSirad sasikvdilo
Sedegs; Tumca, savaraudod, koltSi daavadeba sul ramodenime Rors
SeiZleba daemarTos da nekrofsiis Semdeg sisxlis Sededeba ar aRiniS-
neba.
� daobebuli sakvebis miRebis Sedegad sokoTi mowamlvam, rogori-
caa aflatoqsikozi da staqibotriotoqsikozi, SeiZleba gamoiwvios
Zlieri sisxldena da sasikvdilo Sedegis dadgoma da staqibotriot-
oqsikozis SemTexvevaSi – gamokveTili karioreqsisi limfoidur qso-
vilebSi. miuxedavad imisa, rom am daavadebebma SeiZleba gamoiwvios
sasikvdilo Sedegis dadgoma nebismier asakobriv jgufSi, Cveulebriv
igi Rorebis garkveuli jgufebisTvis aris damaxasiaTebeli, rac gan-
pirobebulia imiT, rom sxvadasxva asakis Rorebs sxvadasxva kvebis ra-
cionebi miewodebaT. diagnozis dadastureba xdeba sakvebis an RviZlis
analizis safuZvelze, romlis ganxorcielebac mxolod saTanadod aR-
Wurvil sadiagnostiko vet.laboratoriebSia SesaZlebeli.
� SemTxveviTma an araSemTxveviTma mwvave mowamlvam drois Zalian mcire
monakveTSi SeiZleba gamoiwvios sasikvdilo Sedegis dadgoma yvela
asakis RorebSi, ra periodic nebismier SemTxvevaSi ufro mokle iqneba
vidre Roris afrikuli cxelebis SemTxvevaSi da klinikuri niSnebi da
dazianebebi (Tu ki aseTi aRiniSneba) gansxvavebuli iqneba vidre cx-
elebisas. diagnozis dadastureba xdeba kuW-nawlavis Semadgenlobis
an organoebis toqsikologiuri analizis safuZvelze.
Roris afrikuli cxelebis qvemwvave da qronikuli formebis garCeva
Roris klasikuri cxelebisgan da Roris dacemis sxva mizezebisgan rTulia.
diagnozis dasma SeiZleba aseve garTuldes meoradi infeqciebis arsebobis
gamo.
laboratoruli diagnozi
Roris afrikuli cxelebis savaraudo diagnozis laboratoriaSi dadasture-
ba damokidebulia virusis an antisxeulebis gamovlenaze. vinaidan Rorebis
umetesoba daavadebis mwvave formisas, Roris afrikuli cxelebis antisx-
eulebis waromSobamde ixoceba, virusis gamovlena diagnozis dasmis yvelaze
mniSvnelovani meTodia.
dawvrilebiTi miTiTebebi Roris afrikuli cxelebisTvis laboratoru-
li sadiagnostiko procedurebTan dakavSirebiT mocemulia cxovelTa jan-
dacvis msoflio organizaciis (OIE) saxelmZRvaneloSi sadiagnostiko teste-
bisa da vaqcniebis standartebis Sesaxeb. aRniSnuli warmoadgens mokle mi-
moxilvas, romelSic yuradReba gamaxvilebulia im analizebze, romlebic
yvelaze xSirad gamoiyeneba.
daavadebis buneba 17
sadiagnostiko nimuSebis Segroveba da transportireba: virusis izo-
lirebis/ antisxeulebis gamovlenisTvis sasurvelia Semdegi nimuSebis
Segroveba:
� qsovilis nimuSebi limfuri kvanZebidan, elenTidan da limfuri jirkv-
lebidan, romlebic sterilurad unda Segrovdes da inaxebodes gacie-
bul, magram ara gayinul mdgomareobaSi;
� Seudedebeli sisxli, romelic sterilurad unda Segrovdes cxelebis
mqone Rorebisagan da moTavsdes eTilendiaminis tetra-acetil mJava-
Si (EDTA) an heparinSi (iisferi an mwvane feris sacobian sinjarebSi) cx-
elebis dawyebidan maqsimum xuT dRemde vadaSi; Tu nimuSebis Semowmebas
polimerazas jaWvuri reaqciiT (PCR reaqcia) apirebT, maSin mxolod
EDTA unda gamoiyenoT; � im SemTxvevebSi, sadac nimuSebis Sesagroveblad mxolod gaxrwnili
Roris narCenebia xelmisawvdomi, specialuri testebis gansaxor-
cieleblad, rogoricaa PCR-testi, sanimuSo qsovilad gamodgeba Zvlis
tvini.
antisxeulebis gamosavlenad, sisxlis nimuSebi unda Segrovdes wiTeli
feris (anu koagulantis gareSe) sacobian sinjarebSi/vakutainerebSi. sas-
urvel nimuSTan dakavSirebiT miTiTebebis miwodeba unda moxdes im labora-
toriisagan, romelic axorcielebs sadiagnostiko testebs.
mTeli rigi qsovilebisa – elenTa, linfuri kvanZebi, filtvi, RviZli,
Tirkmeli da tvini – histologiuri gamokvlevisTvis da imunoperoqsidazis
meSveobiT virusis gamosavlenad, SeiZleba Seinaxos 10 procentian buferul
formalinis xsnarSi.
sisxlisa da arakonservirebuli qsovilis nimuSebis gadasatanad isini
jer unda gacivdes da Semdeg moTavsdes yinulSi an gayinuli gelis paketebSi.
Tu ki arsebobs galRobis albaToba, an gayinva SeuZlebelia, umateben ster-
iluri glicerozalinis 50 procentian xsnars (50% gliceroli da 0.8% NaCl), romelic uzrunvelyofs saTanado konservaciis pirobebs da imavdroulad,
virusuli kulturis gamoyofis SesaZleblobas. antibiotikebis damateba –
200 erTeuli penicilini da 200 mg/ml streptomicini – xels SeuSlis baqte-
ricidul aqtivobas. formol-gliceromarilis gamoyeneba (50% glicerol-
marili: 1/2 10% buferuli formalini, 1/2 gliceroliT) uzrunvelyofs vi-
rusuli dnm-is gamovlenis SesaZleblobas, magram am SemTxvevaSi kulturis
gamoyvana SeuZlebeli iqneba. Tu kulturis gamoyvana gsurT, maSin gayinva
rekomendebuli ar aris, radganac -20°C temperaturaze SesaZlebelia Roris
afrikuli cxelebis virusis inaqtivacia moxdes.
gadatanamde, Tu es SesaZlebelia, Sratis nimuSebi centrifugaSi unda
damuSavdes an koltebi unda mocildes. Segrovebis Semdeg, serologiisTvis
gankuTvnili sisxlis nimuSebi oTaxis temperaturaze inaxeba sakmarisi
drois ganmavlobaSi imisaTvis, rom gayinvamde koltebis mocileba iyos
SesaZlebeli. sinjarebi pirqve unda ganTavsdes imisaTvis, rom kolti sacob-
Tan erTad iolad mocildes, ris Semdegac sacobi unda Seicvalos. Semdeg
nimuSebi yinulze Tavsdeba iseve, rogorc es qsovilis nimuSebis Senaxvis
wesSia aRwerili, an iyineba.
arakonservirebuli sadiagnostiko nimuSebi unda moTavsdes magar wyal-
gaumtar konteinerSi (Cveulebriv iyeneben plastmasis xraxnian qilas, an spe-
cialurad sisxlisTvis an SratisTvis gankuTvnil konteiners), romelic unda
SeifuTos absorbentul masalaSi da amgvarad moTavsdes meore hermetul
konteinerSi (Cveulebriv, iyeneben Tboizolaciis mqone plastmasis an peno-
plastis yuTs), romelic sabolood myar gare SefuTvaSi unda moTavsdes. amis
Semdeg, pakets ekvreba wyalgamZle melniT dawerili iarliyi da igi igzavneba
adgilobriv an saerTaSoriso laboratoriaSi. Tu nimuSebis gadatana Tbili
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis18
klimatis pirobebSi xdeba velidan adgilbriv laboratoriaSi, maSin mizanSe-
wonili iqneba Tboizolaciis mqone yinuliani an gamyinavi paketebis SeZena.
nimuSebis sahaero transportiT gagzavna unda moxdes sahaero transportis
saerTaSoriso asociaciis (IATA-s) wesebis dacviT. informacia gadamzidvelis
Sesaxeb, satvirTo zednadebis nomeri da Camosvlis dro laboratorias winas-
war unda ecnobos. mimReb laboratoriasTan winaswar dakavSireba aucilebe-
lia imis uzrunvelsayofad, raTa gagzavnil pakets droulad daxvdnen da
rom yvela instruqcia daculi iyos (eqsportisa da importis nebarTvebis
CaTliT). yvela nimuSs Tan unda axldes ZiriTadi informacia: mflobelis saxeli
da gvari, misamarTi, mokle istoria (daxocili Rorebis raodenoba da dax-
ocvis TariRebi, Rorebis asaki da klinikuri niSnebi), nimuSebis Segrovebis
TariRebi, daavadebis saeWvo diagnozi da sadiagnostikod aucilebeli
testebi. Tu ramodenime nimuSia Cabarebuli, TiToeuls unda daekras iarliyi
an mieces nomeri, romelic dawerili iqneba wyalgamZle melniT da miuTiTebs
TandarTul informaciaze.
laboratoruli diagnozis dasma unda xdebodes mxolod specialurad
momzadebuli personalis mier saTanadod aRWurvil laboratoriebSi.
virusis izolacia: izolacia unda moxdes mxolod saTanadod aRWur-
vil laboratoriebSi, romlebSic SesaZlebelia qsovilis kulturis gamoy-
vana da funqcionaluri aqtivobis SenarCuneba savele nimuSebis ararsebobis
pirobebSi.Roris afrikuli cxelebis virusis izolireba SesaZlebelia Roris pir-
veladi leikocitis kulturebis inokulaciisa da Roris afrikuli cxelebis
virusis Semdgomi identifikaciis Sedegad sisxlis adsorbaciis an citopa-
Tiuri efeqtis meSveobiT. citopaTiuri efeqti Roris afrikuli cxelebis
virusisTvis specifiuri ar aris da sxva testebiT unda iyos dadasturebuli.cocxali Rorebis gamoyeneba sadiagnostiko miznebisTvis xdeboda manamde,
vidre sxva meTodebi ar iqna SemoRebuli.
antigenis gamovlena: SesaZlebelia Semdegi testebis gamoyeneba:
� imunofluorescenculi antigenebis pirdapiri testi;
� myarfaziani imunofermentuli analizi (ELISA);� histologiuri nimuSebis imunoperoqsidazuli Seferva; es arCeviTi
testi ar aris, radganac mis momzadebas 24 saaTi mainc sWirdeba da tes-
tis Catareba mxolod iseT laboratoriaSia SesaZlebeli, romelic sa-
Tanadod aris aRWurvili histopaTologiis analizis Casatareblad;
Tumca, erTaderTi xelmisawvdomi nimuSis formalinSi Senaxva sasarge-
blo iqneba.
virusuli genetikuri masalebis gamovlena: PCR protokolebi xelmi-
sawvdomia Roris afrikuli cxelebis diagnostirebisaTvis. PCR testi maRa-
li mgrZnobelobisa da Zalze specifiuri testia da jvaredini dabinZurebis
SesaZleblobis gamo, misi gamoyeneba xdeba mxolod iseT laboratoriebSi,
romlebSic uzrunvelyofilia biousafrTxoebis aucilebeli done da xor-
cieldeba am meTodis gamoyenebaSi specialuri momzadebisa da gamocdilebis
mqone personalis mier.
antisxeulebis gamovlena: serologiuri testebi Roris afrikuli cx-
elebisTvis, moicavs:
� ELISA - testi, romelic yvelaze xSirad gamoiyeneba da miRebulia saer-
TaSoriso vaWroaSi misi maRali mgrZnobiarobisa da specifikurobis
gamo;
� fluoroscenculi antisxeulebis iribi testi;
� imunobloTingi;
� Semxvedri imunoforezis testi; (testi, romelsac ELISA testis Semo Re-
bamde irCevdnen).
19
Tavi 3
riskis analizi Roris afrikuli
cxelebisTvis
Sesavaliriskis analizi xSirad adamianis yoveldRiuri yofisa da profesiuli moR-
vaweobis intuiciur nawils Seadgens, magram ufro formalur disciplinad
igi mxolod am cota xnis win Camoyalibda da dRes, mas sul ufro xSirad mi-
marTaven saqmianobis mraval sferoSi. cxovelTa jandacvis sferoSi riskis
Sefasebas albaT yvelaze farTod iyeneben, radganac igi exmareba sakarantino
RonisZiebaTa gatarebasa da qveyanaSi Semotanili cxovelebisa da cxoveluri
produqtebis janmrTelobisTvis Sesaferisi pirobebis Seqmnis strategie-
bis gansazRvraSi. Tumca, SesaZloa, rom mism gamoyenebam aseve mniSvnelovani
adgili daikavos cxovelTa daavadebebisTvis mzadyofnis sagangebo gegmebis
SemuSavebis procesSic.
riskis analizis principebiriskis analizi oTx komponents moicavs, esenia: riskis dadgena, riskis
Sefaseba, riskis marTva da riskis Sesaxeb informaciis Setyobineba.
riskis dadgena
mocemuli komponentis farglebSi xdeba safrTxis an safrTxeebis warmoSo-
bis albaTobis dadgena, cnoba da amosavali informaciis mopoveba da Seswavla
(mag. samecniero kvlevebis Sesaxeb literaturisa da sxva monacemTa daxmare-
biT).
riskis Sefaseba
mocemuli komponentis farglebSi xdeba im safrTxeebis dadgena da aRwera,
romlebic SeiZleba warmoiSvas ama Tu im movlenis an konkretuli moqmede-
bis Sedegad. Semdgom, amgvari safrTxeebis warmoSobis albaTobis, anu riskis
Sefaseba xdeba. safrTxeebiT gamowveuli SesaZlo Sedegebi ganisazRvreba
riskis SefasebaSi cvlilebebis Sesatanad maTi gamoyenebis mizniT. magaliT-
ad, qveyanaSi gavrcelebis maRali riskis mqone egzotikur daavadebas riskis
SefasebaSi dabali saerTo qula mieniWeba, Tu misi damkvidrebis riski daba-
lia, an Tu misi SesaZlo socialur-ekonomikuri Sedegebi qveynisTvis umniS-
vneloa. qveyanaSi gavrcelebis dabali riskis daavadebas, romelic Semdgom
damkvidrebis maRali riskiT xasiaTdeba, an romelsac SeiZleba mZime social-
ur-ekonomikuri Sedegebi mohyves, ufro maRali qula eniWeba.
riskebis Sefaseba SeiZleba iyos raodenobrivi, naxevrad-raodenobrivi
am xarisxobrivi. realobaSi mraval biologiur sistemaSi arsebuli riskis
raodenobrivad gansazRvra an misTvis albaTobiTi raodenobis miniWeba rTu-
lia, istoriuli precedentebis naklebobisa da im seriozuli xarvezebis gamo,
romlebic CvenTvis xelmisawvdom biologiur monacemebSi arsebobs. egzo-
tikuri daavadebebisTvis rekomendebulia raodenobrivi riskis Sefasebebis
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis20
gamoyeneba. riskebi SeiZleba davaxasiaToT rogorc ukiduresi, maRali, saS-
ualo an dabali, an mivaniWoT qulebi martivi Skalis mixedviT, magaliTad
1-dan 5-mde - riskis donisTvis da 1 dan 5-mde - SesaZlo Sedegebis donisTvis
(socialur-ekonomikuri Sedegebi, Sedegebi saarsebo SesaZleblobebsa da
sakvebis usafrTxoebaze, Sedegebi Sida da saerTaSoriso vaWrobaze, zoono-
zur potencialze, safrTxis dadgenis an gakontrolebis SeuZleblobis
albaToba, sxva populaciebze gadacemis SesaZlebloba da gansakuTrebiT
gareul cxovelebze da a.S.).
riskis marTva
es aris riskebisa da maTi Sedegebis dadgenis, dokumenturad asaxvisa da
Semcirebis RonisZiebaTa ganxorcielebis procesi. marTalia riskis srulad
aRmofxvra SeuZlebelia, magram am komponentis mizania axali procedurebis
SemoReba, an ukve arsebulis Secvla riskis donis Sesamcireblad im donemde,
romelic dasaSvebad SeiZleba CaiTvalos.
faqtobrivad, SeiZleba CaiTvalos, rom mocemuli saxelmZRvanelo
mTlianobaSi uzrunvelyofs riskis marTvis bazas, rac warmoadgens safuZv-
els Roris afrikuli cxelebis sawinaaRmdego sagangebo RonisZiebaTa
dasagegmad.
riskis Sesaxeb informaciis gacvla
es warmoadgens riskis Sesaxeb informaciisa da mosazrebebis gacvlis proc-
ess, riskis analitikosebsa da dainteresebul mxareTa Soris. mocemul kon-
teqstSi dainteresebuli mxareebi arian yvela isini, vinc SeiZleba riskebis/
safrTxeebis zemoqmedebis qveS moeqcnen, anu yvela dawyebuli fermerebi-
dan da damTavrebuli politikosebiT. mniSvnelovnia am adamianebTan riskis
Sefasebisa da riskis marTvis strategiebis srulfasovnad ganxilva, raTa
davarwmunoT isini, rom zedmeti riskebi gamoricxuli iqneba da rom riskis
marTvis xarjebi gamarTlebul sadazRvevo politikas uzrunvelyofs.gadawyvetilebaTa uzrunvelsayofad, riskis analitikosebma da gadawy-
vetilebebis mimRebma pirebma, riskis analizis ganxorcielebis mTeli perio-
dis ganmavlobaSi, konsultaciebi unda awarmoon dainteresebul mxareebTan
imisaTvis, rom riskis marTvis strategiebSi gaTvaliswinebuli iyos dain-
teresebul mxareTa interesebi da miRebuli gadawyvetilebebi srulad iqnes
gacnobierebuli da mxardaWerili.
vin unda ganaxorcielos riskis analizi?riskis Sefasebis komponents yvelaze kargad axorcielebs erovnuli vet.
samsaxuris epidemiologiuri erTeuli, rogorc transsasazRvro da cxov-
elTa sxva sagangebo daavadebaTa Sesaxeb winaswari Setyobinebis erovnuli
sistemis nawili. riskis marTva da riskis Sesaxeb informaciis gacvla yvela
uwyebis movaleobaa, magram am movaleobaTa koordinacias vet.samsaxuris
ufrosi (CVO) unda anxorcielebdes.unda gvaxsovdes, rom riskebi ucvleli ar rCeba. isini icvlebian iseT
faqtorebTan erTad, rogoricaa Sinauri saqonlis epidemiur daavadebaTa
evolucia da msoflio masStabiT gavrceleba agreTve axali daavadebebis
ganviTareba da aseve saerTaSoriso vaWrobis modelebis Secvla qveyanaSi.
riskis analizi unda ganixilebodes ara rogorc erTjeradi RonisZieba, ar-
amed rogorc RonisZieba, romelic aucileblad saWiroebs sistematurad
gadaxedvasa da ganaxlebas.
riskis analizi Roris afrikuli cxelebisTvis 21
riskis Sefaseba Roris afrikuli cxelebisTvisrogorc wina paragrafebSia aRwerili, riskis Sefaseba moicavs safrTxeebis
dadgenas, maTi warmoSobis albaTobis gansazRvrasa da riskebis klasifikaci-
is Secvlas maTi SesaZlo Sedegebis Sefasebis safuZvelze.erovnuli vet.samsaxuris epidemiologiuri erTeulis yoveldRiur mova-
leobebSi unda Sediodes Roris afrikuli cxelebisa da cxovelTa sxva mniS-
vnelovani transsasazRvro daavadebebis saerTaSoriso statusis da maTi
afeTqebebis evoluciisa da uaxles samecniero monacemTa monitoringis
mudmivad warmoeba. iseve rogorc samecniero-kvleviTi literature. ofi-
cialuri informaciis yvelaze saimedo wyaros warmoadgens cxovelTa jan-
dacvis msoflio organizaciis publikaciebi, rogoricaa daavadebis Sesaxeb
yovelkvireuli angariSebi da FAO/OIE/WHO wliuri angariSebi cxovelTa jan-
mrTelobis dacvis Sesaxeb da cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis
cxovelTa janmrTelobis Sesaxeb sainformacio monacemTa baza (WAHID). daa-
vadebaTa gamovlena SesaZlebelia aseve sxva wyaroebidan, rogoricaa FAO, cx-
ovelTa warmoebaSi da cxovelTa janmrTelobis dacvaSi monawile regionuli
organizaciebi, sazRvargareT soflis meurneobis dargSi moRvawe ataSeebi,
eleqtronuli fostiT gadacemuli axali ambebi da cxovelTa janmrTelobis
Sesaxeb internet-saitebi.
egzotikur daavadebebTan dakavSirebuli safrTxeebis gansazRvrisa da
CamoTvlis Semdeg, momdevno nabiji iTvaliswinebs qveyanaSi TiToeuli daa-
vadebis gavrcelebis riskis seriozulobis da maT Soris im gzebisa da meqan-
izmebis Sefasebas, romliTac daavadebam SeiZleba qveyanaSi SeaRwios. aq gasa-
Tvaliswinebelia ramodenime faqtori:
� rogoria dRes-dReobiT daavadebaTa (rogoricaa Roris afrikuli cx-
eleba) geografiuli ganawileba msoflioSi da sad aris dafiqsirebuli
daavadebis gavrcelebis yvelaze maRali koeficienti?
� daavadeba sakmaod stabiluria, Tu ukanasknel periodSi cnobili gax-
da informacia misi gavrcelebis Sesaxeb sxva qveynebSi, regionebSi an
kontinentebze?
� ramdenad axlosaa daavadeba? rogori mdgomareobaa mezobel qvey-
nebSi, sadac cnobilia rom dafiqsirda Roris afrikuli cxeleba da
ramdenad darwmunebuli arian es qveynebi TavianTi vet.samsaxurebis
SesaZleblobaSi gamoavlinon da gaakontrolon daavadebis afeTqebe-
bi?
� Tu ki mezobel qveynebSi dafiqsirebulia daavadebis SemTxvevebi, sad
xdeba daavadebis afeTqebebi yvelaze axlos saerTo sazRvarTan?
� adrec Tu yofila dafiqsirebuli Roris afrikuli cxelebis
SemTxvevebi qveyanaSi? arsebobs Tu ara imis SesaZlebloba, rom in-
feqciis daudgeneli endemuri kerebi kvlavac arsebobdes Sinaur an
gareul RorebSi?
� rogor xdeba daavadebis gavrceleba? ra rols TamaSoben cocxali cx-
ovelebi, genetikuri masala, Roris xorci an sxva cxoveluri warmoSo-
bis produqtebi da aseve tkipebi da migrirebuli cxovelebi etiolo-
giuri agentis gadacemaSi?
� arsebobs Tu ara Roris afrikuli cxelebiT dasnebovnebuli cxove-
lebis, xorcproduqtebis an sxva masalebis importirebasTan dakav-
Sirebuli mniSvnelovani risk faqtori? xom ar xdeba maTi Semotana en-
demuri regionebidan? Seesabameba Tu ara sakarantino importis oqmebi
cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis standartebs? ramdenad
saimedoa importis sakarantino procedurebi?
� ramdenad saimedoa sabariero an sasazRvro sakarantino procedure-
bi Roris afrikuli cxelebis risk faqtoris mqone masalebis qveya-
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis22
naSi ukanonod Semotanis Tavidan acilebis TvalsazrisiT (gemisa da
TviTmfrinavis samzareulos narCenebis CaTvliT)?
� warmoadgens Tu ara Rorebis salafaviT kveba miRebul praqtikas qveya-
naSi? arsebobs Tu ara Sesabamisi procedurebi, romlebic uzrunvely-
ofs amgvari sakvebis usafrTxoebas?
� arsebobs Tu ara qveyanaSi saqonlis kontrabandis, araoficialu-
rad gadaadgilebisa da zamTris saZovrebidan sazafxulo saZovrebze
gadarekvis praqtika, romelic SeiZleba Roris afrikuli cxelebis
Semotanis riskTan iyos dakavSirebuli? kerZod, mezobel qveynebSi Tu
aqvs adgili saxalxo gamosvlebs, romelic SeiZleba adaimianebis maso-
brivi gadaadgilebis an saqonlis mitovebis mizezi gaxdes?
momdevno nabiji moicavs imis Sefasebas, Tu ramdenad seriozuli social-
ur-ekonomikuri Sedegebi SeiZleba mohyves daavadebis gavrcelebas qveyanaSi.
amasTan dakavSirebiT kidev ramodenime faqtoria gasaTvaliswinebeli:
� arsebobs Tu ara imis albaToba, rom daavadebam fexi moikidos qveya-
naSi? arsebobs Tu ara qveyanaSi cxovelTa iseTi populaciebi da maT
Soris velur bunebaSi, romlebic mgrZnobiare arian daavadebisadmi?
� gaaCniaT Tu ara sadiagnostiko vet.laboratoriebs saTanado aRWur-
viloba da specialurad momzadebuli personali imisaTvis, rom in-
feqciis gamovlena swrafad moxdes?
� rTuli iqneba Tu ara daavadebis swrafad amocnoba qveynis sxvadsxva
regionebSi?
� Sinauri Roris ramdenad didi populaciebi arsebobs qveyanaSi? ram-
denad mniSvnelovania Roris warmoeba erovnuli ekonomikisTvis? ra
mniSvneloba aqvs Roris warmoebas qveynis mosaxleobis kvebisa da sxva
saWiroebaTa dakmayofilebisTvis?
� rogor aris organizebuli Roris warmoeba qveyanaSi? arsebobs Tu ara
Roris msxvili warmoeba, Tu Roris warmoeba mxolod sasoflo-sameur-
neo SinameurneobaTa doneze xdeba? Roris warmoebiT qveynis mxolod
ramodenime raionia dakavebuli?
� ramdenad seriozuli iqneba daavadebiT gamowveuli sawarmoo dana-
kargebi? imoqmedebs es Tu ara sakvebis usafrTxoebaze?
� ra Sedegs iqoniebs daavadeba cxovelTa da cxoveluri warmoSobis
produqtebis eqsportze? ra Sedegs moaxdens igi sagareo vaWrobaze?
� arsebobs Tu ara gareuli Rorebis populaciebi an Sinauri Rorebi,
romlebic kontrolis gareSe, Tavisuflad daxetialoben? warmoad-
genen Tu ara isini Roris afrikuli cxelebis infeqciis rezervuarebs,
romlebic Znelad eqvemdebarebian kontrols?
� dafiqsirebulia Tu ara qveyanaSi Ornithodoros spp. ojaxis tkipebis ar-
seboba, romlebic virusis matareblebi arian da misi gadacemis unari
gaaCniaT; aqvT Tu ara kontaqti RorebTan?
� ramdenad rTuli iqneba daavadebis kontroli da aRmofxvra da ra xar-
jebTan iqneba es dakavSirebuli? SesaZlebeli iqneba Tu ara daavadebis
aRmofxvra?
aRniSnuli sakiTxebisa da problemebis ganxilva analitikosebs Roris
afrikuli cxelebisTvis riskis profilis agebisa da daavadebiT Seqmnili
riskis sididis raodenobrivad Sefasebis SesaZleblobas aZlevs. rac yvelze
mniSvnelovania, igi iZleva warmodgenas Roris afrikuli cxelebis riskis
kategoriis Sesaxeb sxva maRali prioritetis mqone daavadebaTa riskTan mi-
marTebaSi da ra resursebi unda iqnes gamoyofili Roris afrikuli cxelebis
mzadyofnisTvis im resursebTan SedarebiT, romlebic sxva daavadebebisTvis
aris gamoyofili. igi aseve iZleva warmodgenas imis Sesaxeb, Tu saidan aris
mosalodneli daavadebis gavrceleba qveyanaSi da rogor unda gaZlierdes
riskis analizi Roris afrikuli cxelebisTvis 23
Roris afrikul cxelebasTan brZolisTvis vet.samsaxurebis resursebi da
rogor unda moxdes sagangebo RonisZiebaTa dagegmva. mocemuli informa-
ciiT SegiZliaT ixelmZRvaneloT gadawyvetilebis miRebaSi qveyanaSi Roris
afrikuli cxelebis SemTxvevis dafiqsirebisas arsebuli garemoebebisTvis
yvelaze Sesaferisi kontrolis strategiis SerCevis Taobaze.
riskis Sefasebis mniSvneloba Roris afrikuli cxelebis sagangebo gegmebis momzadebisTviszemoT aRwerili riskis Sefaseba mniSvnelovania imisaTvis, rom:
� gadavwyvitoT ra adgili uWiravs Roris afrikul cxelebas qvey-
nisTvis, daavadebiT gamowveul seriozul safrTxeTa prioritetebis
siaSi da sxva daavadebebTan SedarebiT ra donis resursebis mobiliza-
cia unda movaxdinoT masTan brZolis mosamzadeblad;
� gadavwyvitoT, sad da rogor unda moxdes sakarantino protokolebisa
da procedurebis gaZliereba;
� gavarkvioT, rogor xdeba Roris warmoeba da Rorisa da Roris xorcis
produqtebis marketingi qveynis yvela regionSi;
� gadavwyvitoT, sad da rogor unda moxdes laboratoruli diagnos-
tirebis SesaZleblobaTa gaZliereba;
� davgegmoT vet.personalisTvis specialuri momzadebis kursebi da
fermerTa cnobierebis donis amaRlebisa da sainformacio kampaniebis
ganxorcieleba;
� gadavwyvitoT, sad da rogor unda moxdes daavadebis kontrolis ga-
Zliereba;
� davgegmoT daavadebaze reagirebis saTanado strategiebi.
sasargeblo meTodologiis Sesaxeb Semdgomi wasakiTxi masalamakdiarmidi, s.c. da faro, h.j. 2003 w. riskis analizi: Sefaseba, marTva da
informaciis gacvla. samecniro-teqnikuri gamocema, 22(2): 397–408.
�������������������� ����������������� �� ���� ����������������.urbina-amarisi, Mm.e. 2003 w. specializebuli riskis analizis jgufis roli
ganviTarebadi qveynis vet.samsaxurSi. samecniro-teqnikuri gamocema, 22(2):
587–595.
������������������������������������� .n. miurei. 2004 w. saxelmZRvanelo qveyanaSi daavadebaTa Semotanis riskis
analizis Sesaxeb, cxovelebisa da cxoveluri warmoSobis produqtebisTvis,
tomi I, daavadebis sivrculi da raodenobrivi riskis analizi; da tomi II,
raodenobrivi riskis analizi. parizi, cxovelTa jandacvis msoflio organ-
izacia (OIE).
25
Tavi 4
Roris afrikuli cxelebis
prevenciis strategiebi
SesavaliZveli gamoTqma, rom mkurnalobas prevencia sjobia, gansakuTrebiT sa-
marTliania Roris afrikuli cxelebisa da cxovelTa sxva transsasazRvro
daavadebebTan mimarTebaSi. karantini am daavadebebisagan Tavdacvis pirveli
xazia (anu cocxali Rorebis winaswar moTavseba karantinSi), cocxali cxove-
lebisa da produqtebis gadaadgilebis marTvasa da sazRvrebis gadakveTis
kontrolTan erTad. yvela qveyanam unda moaxdinos saTanado donis resurse-
bis mobilizacia efeqturi sasazRvro da importis sakarantino RonisZiebebis
gasatareblad, romlebic xels SeuSlis saqonlis seriozuli daavadebebis
gavrcelebas qveyanaSi.
Roris afrikuli cxelebisTvis riskis analizi unda uzrunvelyofdes
Semdeg Sefasebebs:� daavadebis qveyanaSi SeRwevis riskis xarisxi;
� Roris afrikuli cxelebis qveyanaSi SeRwevis savaraudo teritoriebi
da meqanizmebi;� ramdenad seriozuli SeiZleba iyos daavadebis qveyanaSi SeRwevis Sede-
gebi.es Sefasebebi unda uzrunvelyofdes safuZvels Roris afrikuli cxeleb-
is prevenciis strategiebis dagegmvisa da ganxorcielebisTvis, saTanado
resursebis mobilizaciis meSveobiT. Roris afrikuli cxelebisa da saqonlis sxva daavadebaTa prevenciaSi
yvelaze mniSvnelovani faqtoria pirutyvis informirebuli mepatrone an
fermis mmarTveli. Roris mepatroneebma (warmoebis yvela doneze) unda
icodnen rogorc amoicnon Roris afrikuli cxeleba da rogor imoqmedon
Roris daavadebaze eWvis gaCenisas. amis miRweva SesaZlebelia mxolod fer-
merTa intensiuri specialuri momzadebis Sedegad im saSualebaTa gamoy-
enebiT, romlebic maTTvis gasagebi, TvalsaCino iqneba da mudam Seaxsenebs
daavadebisa da misi mniSvnelobis Sesaxeb. aseTi sainformacio Tu SemecnebiTi
xasiaTis masalebi sakmaod farTo speqtris unda iyos da moicavdes rogorc
Roris afrikul cxelebas, aseve im sxva paTologiebsac, romlebic SeiZleba
SecdomiT Roris afrikul cxelebad iqnes miCneuli. imisaTvis, rom calkeu-
li fermerebis gadasawyveti ar iyos warmoadgens Tu ara romelime konkre-
tuli SemTxveva Roris afrikuli cxelebas, aucilebelia mWidro sainforma-
cio kavSirebis SemoReba saqonlis mesakuTreebsa da vetsamsaxurebs Soris,
romlis meSveobiTac SesaZlebeli iqneba informaciis Setyobineba Roris
masobrivi daxocvis an nebismieri msgavsi problemebis arsebobis Sesaxeb rom-
lebic fermerTa Cveulebrivi gamocdilebis farglebs scildeba. adgilo-
brivi xelisufleba da soflis meurneobis dargis muSakebi informirebuli
unda iyvnen Roris afrikuli cxelebis Sesaxeb da saWiroebis SemTxvevaSi,
Suamavlis roli iTaon. yovel dRe mxolod pirutyvis mepatrones an fermis
mmarTvels aqvs cxovelebTan kontaqti da swored amitom, cxovelTa daavade-
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis26
bis yoveldRiuri kontrolis mxriv, amgvarad informirebuli mepatroneebi
realurad erTaderT saimedo resurs warmoadgenen.
importis sakarantino politikacxovelTa jandacvis msoflio organizaciis xmeleTis cxovelTa janmrTe-
lobis kodeqsi (2007 wlis gamocema, Tavi 2.6.6) uzrunvelyofs saxelmZRvane-
lo miTiTebebs Sinauri da gareuli Rorebis, Roris xorcisa da xorcprodu-
qtebis, Roris spermis, embrionebis, kvercxujredebisa da Roris qsovilebis
Semcveli sxva produqtebis (rogoricaa farmacevtuli preparatebi) usa-
frTxod importirebisTvis (www.oie.int).didi mniSvneloba aqvs sakarantino da inspeqtirebis samsaxurebis muSao-
bas, romlebmac unda uzrunvelyon Roris xorcisa an Roris xorcis produ-
qtebis Semcveli sakvebi produqtebisa da im sxva sarisko masalebis dakave-
ba, romlebic qveyanaSi saerTaSoriso aeroportebidan, navsadgurebidan da
sasazRvro saguSagoebidan Semodis. nebismieri CamorTmeuli risk Semcveli
masala aucileblad usafrTxod unda ganTavsdes – Rrmad Caimarxos an daiw-
vas, iseve rogorc samzareulos narCenebi, romelic moipoveba saerTaSoriso
aeroportebsa da navsadgurebze. magaliTad, evrokomisiam SemoiRo pirveli
kategoriis sarisko masalebis CamonaTvali, romelSic miTiTebulia uki-
duresad maRali riskis masalebi.
kontroli salafaviT kvebaze RorebisTvis sakvebad iseTi salafavis miwodeba, romelic Seicavs adami-
anis sakvebis narCenebsa da maT Soris SesaZloa cxoveluri warmoSobis im-
portirebul produqtebsac, mniSvnelovnad uwyobs xels qveyanaSi Roris af-
rikuli cxelebisa da maT Soris transsasazRvro cxovelTa sxva seriozuli
daavadebebis Semotanas (rogoricaa Turquli, Roris vezikularuli daa-
vadeba da Roris klasikuri cxeleba). amitom, Rorebis salafaviT kveba unda
aikrZalos an amaze kontroli mainc unda iyos dawesebuli, romelic uzrun-
velyofs aseTi sakvebis uvneblobas. dauSvebelia pirutyvis gamokveba sala-
faviT, romelic saerTaSoriso aeroportebis an navsadgurebis samzareulos
narCenebs Seicavs, vinaidan es qveyanaSi Roris afrikuli cxelebisa da sxva
transsasazRvro cxovelTa daavadebebis gavrcelebis Zalze maRal riskTan
aris dakavSirebuli. arsebobs didi albaToba, rom Roris afrikuli cxeleba
swored am gziT iqna Semotanili dasavleT evropaSi, laTinuri amerikis qvey-
nebsa da saqarTveloSi.
daavadebaTa profilaqtikis TvalsazrisiT, sasurvelia Rorebis sala-
faviT kvebis akrZalva, magram SinameurneobaTa doneze am moTxovnis Ses ru-
lebis gakontroleba SeuZlebelia. unda gvaxsovdes, rom uwinares yovlisa
Rorebis moSinaureba swored imitom moxda, rom maT sxvadsxva saxis dabali
xarisxis sakvebis da maT Soris, adamianis sakvebis organuli narCenebis, ma-
Rali xarisxis proteinSi gadamuSavebis unari aqvT. soflad, qalaqis perif-
eriebsa da qalaqad, Roris bevr mwarmoebels ekonomiuri garemoebebi karnax-
obs, rom gamoiyenon kvebis nebismieri xelmisawvdomi wyaro da unda vivar-
audoT, rom qalaqad da qalaqis periferiebSi, kvebis aseT wyaros salafavi
warmoadgens. Roris mwarmoeblebisTvis daavadebis Tavidan acilebis erTad-
erTi gza arsebuli safrTxeebis gacnobierebaa: Roris mwarmoeblebma Tavad
unda uzrunvelyon, rom RorebisTvis sakvebis saxiT salafavis miwodebamde,
igi jer aucileblad unda wamoduRdes (15-20 wuTis ganmavlobaSi). iq, sadac
siRaribis done maRalia, kanoni, rogorc wesi, ar kanonobs. maregulirebel
RonisZiebebTan Sesabamisobas uzrunvelyofs riskisa da misi daZlevis praq-
tikuli SesaZleblobebis Sesaxeb informirebuloba. im qveynebSi, sadac Roris
warmoeba sakamod maRal donezea ganviTarebuli, fermerebma SeiZleba dai-
Roris afrikuli cxelebis prevenciis strategiebi 27
cvan moTxovna salafaviT Rorebis kvebis akrZalvasTan dakavSirebiT, vinaid-
an maT kargad aqvT gacnobierebuli, rom Tanamedrove ekonomikis pirobebSi,
Roris salafaviT kvebiT saukeTeso Sedegebis miRweva SeuZlebelia.
Rorebis Caketil pirobebSi Senaxvais faqti, rom Rorebis didi raodenoba Tavisuflad an saTanado kontrolis
gareSe daxetialobs, safrTxes uqmnis qveyanaSi Roris afrikuli cxelebis
Semotanasa da swrafad gavrcelebas. amgvarad daavadebis amocnoba SeiZleba
mniSvnelovnad dagviandes da Sesabamisad, misi aRmofxvrac ufro rTuli
iqneba. am mxriv, yvelaze did safrTxes warmoadgendes is, rom SesaZloa sof-
lis SemogarenSi an nagavsayrelebze es Rorebi daxocili Roris narCenebiT
da ufro metic, afrikuli cxelebisgan daxocili Roris narCenebiT ikvebe-
bian. aucilebelia iseTi zomebis miReba, romlebic xels Seuwyobs saTanado
saRoreebis aSenebas da Seamcirebs nagavsayrelebze Tavisuflad moxetiale
Rorebis raodenobas, gansakuTrebiT ki im adgilebSi, sadac iTveleba rom
Roris afrikuli cxelebis gavrcelebis maRali riski arsebobs. cnobil-
ia, rom infeqciis gavrcelebis prevenciis uzrunvelsayofad sakmarisia,
Tundac fermis doneze, minimaluri biousafrTxoebis pirobebis dacva. auci-
lebelia, rom Roris mwarmoebebma, Roris warmoebis yvela doneze, Zalisxmeva
ar daiSuron imisaTvis, rom gaaumjobeson fermaze arsebuli biousafrTxoe-
bis pirobebi. amgvarad SesaZlebeli iqneba ara mxolod iseTi daavadebebis
gakontroleba, rogoricaa Roris afrikuli da klasikuri cxeleba da Roris
cisticerkozi, aramed mwarmoeblurobis donis amaRleba, rasac Sesabamisad
Sedegad mohyveba Semosavlebis donis gazrda Roris mcire mwarmoeblebi-
sTvis. mcire fermerTa dasaxmareblad aseve xeli unda Seewyos Roris mwar-
moebelTa organizaciebis Camoyalibebas.
cxadia, rom mraval qveyanaSi Rorebis Senaxvis tradiciuli meTodebi erT
dReSi ver Seicvleba da rom Rorebis mudmivad Caketil pirobebSi Senaxva
Roris mesakuTreebs kvebasTan dakavSirebiT iseT valdebulebebs akisrebs,
romlis Sesrulebac maT SeiZleba ver moaxerxon. vidre alternatiuli kve-
bis wyaroebi srulyofilad ar iqneba gamokvleuli, Roris bevri mwarmoe-
beli Rorebis Caketil pirobeSi Senaxvaze ar daTanaxmdeba. axlo momavalSi
mxolod imis imedi unda viqonioT, rom informirebuli Roris mwarmoeblebi
gaacnobiereben, ra safrTxes warmoadgens Roris narCenebis nagavsayrelze
gadayra maSin, rodesac Rorebs Tavisuflad xetialisa da nagavsayrelze
sakvebis moZiebis SesaZlebloba aqvT. aucilebelia Roris warmoebis gaum-
jobesebis erovnuli politikis SemuSaveba, romelSic gansazRvruli iqneba
kvebis wyaroebi, romlebic fizikurad da materialurad xelmisavdomi iqneba.
29
Tavi 5
daavadebis Sesaxeb winaswari
gafrTxileba da Roris afrikuli
cxelebisTvis sagangebo
RonisZiebaTa dagegmva
Sesavalidaavadebis Sesaxeb winaswari gafrTxileba xdeba daavadebis zedamxedvelo-
bis, swrafad Setyobinebisa da epidemiologiuri analizis safuZvelze, rac
miznad isaxavs daavadebisa da infeqciis afeTqebaTa gavrcelebisa da qce-
vis Sesaxeb informirebulobisa da codnis donis amaRlebas. es moicavs re-
gionisa da msoflio masStabiT daavadebis gamokvlevas vet.samsaxurebis
epidemiologiuri erTeulebis mier, romelebic riskis Sefasebaze SesaZlo
zegavlenis mqone cvlilebaTa interpretirebas axdenen. informirebulobis
amgvarad gazrdili done unda uzrunvelyofdes iseTi seriozuli daavadebe-
bis swrafad gamovlenas, rogoricaa Roris afrikuli cxeleba, misi qveyanaSi
Semotanis an daavadebis SemTxvevaTa ricxvis uecrad momatebis SemTxvevaSi
manamde, vidre igi epidemiaSi gadaizrdeba da seriozul socialur-
ekonomikur Sedegebs gamoiwvevs. daavedebis Sesaxeb winaswari gafrTxileba
daavadebis wyarosa da afeTqebebis gavrcelebis prognozirebisa da daavade-
bis kontrolis RonisZiebaTa efeqturobis monitoringis SesaZleblobas
uzrunvelyofs. (globalur doneze ixileT, magaliTad, . .. ).
ama Tu im qveynis mier Roris afrikuli cxelebis qveyanis teritoriaze
Semotanis an daavadebis SemTxvevaTa gazrdili ricxvis gamovlenaSi miRweu-
li warmateba, damokidebulia Semdeg faqtorebze, rogoricaa:
� Roris afrikuli cxelebisa da cxovelTa sxva, maRali safrTxis, epi-
demiur daavadebaTa Sesaxeb informirebis kargi programebi, romlebic
iTvaliswinebs vet.samsaxuris muSakTa da fermerTa Soris informaciis
gacvlis sistemis gaumjobesebas;
� daavadebis saeWvo da dadasturebul SemTxvevaTa ganmarteba da maT
Sesaxeb gancxadeba;
� savele vet.samsaxuris muSakebis, damxmare vet. personalis, adgilo-
brivi xelisuflebisa da Roris mesakuTreebis specialuri momzadeba
Roris afrikuli cxelebisa da pirutyvis sxva seriozuli epidemiuri
daavadebebis klinikuri niSnebisa da saerTo paTologiebis amocnobis
sakiTxebSi;
� sadiagnostiko nimuSebis dauyovnebliv Segroveba da laboratoriaSi
gadagzavna;
� klinikuri daavadebis savele pirobebSi gamokvlevebis garda, Roris
mesakuTreTa da savele da laboratorul/epidemiologiur vet.samsax-
urebs Soris mWidro koordinaciaze damyarebuli uwyveti aqtiuri ze-
damxedvelobis warmoeba, daavadebis pasiuri monitoringis gasamyare-
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis30
Roris afrikuli cxelebis ganmarteba daavadebis gavrcelebis axali
teritoriebisTvis (kavkasiis regioni)
daavadebis saeWvo SemTxveva
nebismieri calkeuli Rori an Rorebis jgufi, romelsac aReniSneba:
1. klinikuri niSnebi: � maRali sicxe (> 41.5°C)
� nervuli aSliloba
� sikvdilianobis maRali koeficienti (> 30 procenti,
yvela asakobrivi jgufisTvis)
� uecari sikvdili, winaswari klinikuri niSnebis gareSe;
2. paTologia: � hemoragiuli limfuri kvanZebi
� gadidebuli da sisxliT gajerebuli elenTa;
3. istoria fermis teritoriaze axali Roris Semoyvanis, an salafaviT kvebis
praqtikis, an nagavsayrelze Rorebis sakvebad gaSvebis Sesaxeb.
daavadebis dadasturebuli SemTxveva – laboratoria
Roris afrikuli cxelebisTvis antisxeulebze Catarebuli testis dadebiTi
pasuxi (nebismieri testi) klinikuri daavadebis epidemiologiuri monacemebi; an
Roris afrikuli cxelebis virusis dadastureba: Roris afrikuli cxelebis
virusis (ASFV) an genetikuri komponentis gamovlena laboratorul doneze
blad. monawile mxareebisTvis gankuTvnili kiTxvarebis, serologiuri
kvelevebisa da sasaklaoebis monitoringis meSveobiT;
� saimedo meqanizmebi, romlebic uzrunvelyofs daavadebis Sesaxeb in-
formaciis sagangebo reJimSi Setyobinebas regionuli, federaluri da
erovnuli vet.samsaxurebis StabisTvis;
� daavadebaTa Sesaxeb infromirebis kompiuteruli sistemis danergva,
rogoricaa transsasazRvro cxovelTa daavadebebisTvis sainforma-
cio sistema(TADinfo) da kerZod FAO/EMPRES-is kompiuteruli programa;
� vet.laboratoriebSi laboratoruli diagnostikis resursebis ga-
Zliereba Roris afrikuli cxelebisTvis da maT Soris, maTi CarTva
rkalur sistemaSi, precipitaciis reaqciis regionul da saerTaSori-
so testebSi;� kavSirebis ganviTareba erovnul laboratoriebsa da miTiTebul re-
gionul da msoflio laboratoriebs Soris;
� mWidro TanamSromloba savele samsaxurebsa da sadiagnostiko vet.
laboratoriebs Soris;
� erovnuli epidemiologiuri samsaxurebis resursebis gaZliereba daa-
vadebasTan brZolisTvis mzadyofnisa da misi marTvis mxardasaWerad;
� cxovelTa jandacvis msoflio organizaciisTvis (OIE), mezobeli qvey-
nebisa da savaWro partniorebisTvis, daavadebis Sesaxeb dauyovne-
blovi da amomwuravi informaciis Setyobinebis saerTaSoriso sistema.
mocemuli saxelmZRvanelos formati ar iTvaliswinebs yvela aRniSnuli
sakiTxis dawvrilebiT ganxilvas. dawvrilebiTi informaciisTvis ixi-
leT saxelmZRvanelo cxovelTa daavadebebTan brZolisTvis mzadyofnis
erovnuli sagangebo gegmebis momzadebis Sesaxeb (FAO-s saxelmZRvanelo cx-
ovelTa janmrTelobis dacvis Sesaxeb, # 6) da saxelmZRvanelo Sinauri cxove-
lebis davaadebaTa kontrolisa da sainformacio sistemebis Sesaxeb (FAO-s
saxelmZRvanelo cxovelTa janmrTelobis dacvis Sesaxeb, # 8).
winaswari gafrTxileba da sagangebo RonisZiebaTa dagegmva 31
cxovelTa jandacvis sferos muSakTa specialuri momzadeba daavadebis adreul etapze amocnobis da sadiagnostiko nimuSebis Segrovebisa da gagzavnis sakiTxebSiim qveynebSi, sadac Roris afrikuli cxelebis SemTxvevebi saerTod an ukve
mravali welia ar yofila dafiqsirebuli an pirvelad aris dafiqsirebuli,
iseTi veterinarebi an cxovelTa jandacvis sferos sxva muSakebi, romelTac
daavadebasTan uSualo Sexebis gamocdileba gaaCniaT, savaraudod, nakle-
bad moiZebneba rogorc saxelmwifo, aseve kerZo seqtorSi. igive SeiZleba
iTqvas transsasazRvro cxovelTa sxva daavadebebTan dakavSirebiTac. es
nakli unda gamoswordes specialuri momzadebis programebis meSveobiT,
romlebic gankuTvnilia yvela im vet.samsaxurebis muSakebisTvis, romelTac
SeiZleba pirvel rigSi mouwios am an sxva daavadebis SemTxvevasTan an afeTqe-
basTan kontaqtSi Sesvla. vinaidan daavadebis SemTxvevebi SeiZleba qveynis
nebismier nawilSi dafiqsirdes da kadrebis gaaxlebis gaTvaliswinebiT, spe-
cialuri momzadebis programebi vrceli unda iyos da regularulad unda
tardebodes. specialuri momzadeba unda Cautardes qveynis yvelaze Soreul
raionebSi moRvawe vet.muSakebs, iseve rogorc adgilobriv xelisuflebas,
Rorebis mepatroneebsa da Roris gadamyidvelebs. specialuri momzadebi-
sTvis arsebiTi mniSvneloba aqvs partniorul urTierTobebs centralur da
regionul xelisuflebebs Soris (Statebi, provinciebi, guberniebi, avtono-
miuri regionebi an departamentebi), gansakuTrebiT ki decentralizebul an
federaciul saxelmwifoebSi. cxadia, rom personalis umaRles doneze momzadeba yvela am daavadeba-
Si arc praqtikulad aris SesaZlebeli da arc aucilebeli ar aris. umetes
SemTxvevebSi isic sakmarisia, rom staJiorebisTvis cnobili iyos TiToeuli
daavadebis (Roris afrikuli cxelebis CaTvliT) ZiriTadi klinikuri, pa-
Tologiuri da epidemiologiuri niSnebi da icodnen, rogor imoqmedon
im SemTxvevaSi, Tu eWvi gauCndebaT romelime aRniSnul daavadebaze. aq,
SesaZloa, yvelaze mniSvnelovani iyos imis imis miRweva, rom rogorc savele,
aseve sadiagnostiko laboratoriis muSakebma RorebSi ucnobi daavadebis
afeTqebasTan dakavSirebiT sxvadasxva sadiagnostiko SesaZlebobebs Soris
gaiTvaliswinon aseve Roris afrikuli cxelebis diagnozis SesaZlebloba da
Sesabamisad imoqmedon. isini saTanado codnas unda flobdnen imasTan dakav-
SirebiT Tu ra nabijebia gadasadgmeli diagnozis dasadastureblad da maT
Soris is, rom aucilebelia sadiagnostiko nimuSebis Segroveba da labora-
toriaSi gadagzavna; daavadebis kontrolis ra RonisZiebebi unda ganxor-
cieldes uSualod daavadebis afeTqebis adgilze da ra riski SeiZleba mohy-
ves maT mier ganxorcielebul qmedebebs daavadebis gavrcelebis xelSewyobis
mxirv im SemTxvevaSi, Tu biousafrTxoebis zomebi mkacrad ar iqneba daculi.
im personals, romliTac specialistTa sadiagnostiko jgufebi unda dakom-
pleqtdes, ufro specializirebuli swavleba unda Cautardes.
kadrebis specialuri momzadebis sxvadsxva SesaZleblobebi moicavs:
� wamyvani savale da laboratoruli muSakebis gagzavnas sxva qveya-
naSi Roris afrikuli cxelebis afeTqebasTan dakavSirebiT uSua-
lo gamocdilebis misaRebad, an seminarebze dasaswrebad, sadac maT
SesaZlebloba eqnebaT gaiziaron daavadebis afeTqebis gakontrole-
basTan dakavSirebiT sxva qveynebis gamocdileba;
� ucxo qveyanaSi staJirebis SesaZleblobebs, magaliTad veterinariis
fakultetebis mier SemoTavazebuli kursebi egzotiur daavadebebTan
dakavSirebul sakiTxebSi da laboratoriis muSakTa specialur momza-
debas msoflios an regionis masStabiT miTiTebul laboratoriebsa da
sxva saerTaSoriso organizaciebSi;
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis32
� qveynis doneze seminarebis Catarebas qveynisaTvis gansakuTrebiT
saSiS daavadebaTa sakiTxebSi (romelic kadrebis specialuri momza-
debis birTvs unda warmoadgendes) saxelmwifo seqtorSi dasaqmebul
savele da laboratoruli vet.personalisTvis, jandacvisa da saka-
rantino samsaxurebis vet.muSakebisTvis (maT Soris maTTvis, vinc sa-
saklaoebze, bazrebze, sasazRvro gamSveb punqtebze, aeroportebsa da
navsadgurebze, sawarmoebze muSaobs da praqtkosi vet.eqimebisTvis);
aseT seminarebSi unda monawileobdnen aseve mezobeli qveynebis warmo-
madgenlebi da Semdgom seminarebis monawileebma Tavad unda Caataraon
msgavsi seminarebi fermerebisTvis;
� savele diagnostikis saxelmZRvanelo, romelic unda iyos martivi,
praqtikuli, Seicavdes naxatebsa da diagramebs da aucileblobis
SemTxvevaSi, xelmisawvdomi iyos daavadebis afeTqebis adgilze swrafi
konsultaciis misaRebad.
fermerTa informirebis/ganaTlebis programebifermerTa informirebis programebs kritikuli mniSvneloba aqvs. magram
maTSi zogjer ugulebelyofilia sagangebo daavadebebisTvis mzadyofnis
RonisZiebaTa dagegmvis sakTxebi. isini xels uwyobs mxardaWeris gaZlier-
ebas mesaqonleebsa da sxva dainteresebul mxareebs Soris sagangebo daavade-
baTa kontrolis/aRmofxvris RonisZiebebis programebis dagegmva - ganxor-
cielebisadmi da safuZvels uyris daavadebaTa kontrolis “qvemodan zemoT”
midgomis damatebiT SemoRebas im e.w. “zemodan qvemoT” midgomasTan erTad,
romelsac Cveulebriv qveynebis mTavrobebi arCeven.
informaciis uzrunvelyofis strategiebi miznad unda isaxavdes dain-
teresebul mxareTa informirebas Roris afrikuli cxelebisa da pirutyvis
sxva mniSvnelovani daavadebebis bunebis, SesaZlo Sedegebis, maTi prevenciisa
da aRmofxvris upiratesobebis Sesaxeb. is yovelTvis unda iTvaliswinebdes
daavadebis epidemiis prevenciis an masTan brZolis saerTo miznis irgvliv
sazogadoebis gaerTianebis elements, romelsac saboloo jamSi Sedegad mo-
hyveba sanitaruli dacvis jgufebisa da fermerTa sxva saxis organizaciebis
Camoyalibeba.
erT-erTi mniSvnelovani gzavnili, romelic kargad unda iyos gaazrebu-
li aris is, rom RorebSi ucnobi daavadebis afeTqebis niSnebis gamovlenis-
Tanave aucilebelia cxovelTa jandacvis saxelmwifo uwyebebis muSakTa in-
formireba amis Sesaxeb da maTTvis daxmarebisTvis mimarTva. aucilebelia in-
formaciis uzrunvelyofa imis Sesaxeb, Tu rogor unda gakeTdes es. am mizniT
unda ganxorcieldes sainformacio kampniebi fermerebisTvis, adgilobrivi
xelisuflebisa da saqonliT movaWreebisTvis. informaciis swrafad miwode-
bis uzrunvelsayofad mniSvnelovania samarTliani sakompensacio politikis
SemoReba fermerTa danakargebis asanazRaureblad da amis Sesaxeb fermere-
bisTvis informaciis miwodeba.
sakompensacio politikis SemoReba dagegmvis procesis nawilia da Roris
mwarmoeblebma unda icodnen amgvari politikis arsebobis Sesaxeb. marTalia
xSirad sakompensacio Tanxebis dadgena mxolod da mxolod soflis meur-
neobisa da mecxoveleobis departamentebis movaleobas warmoadgens, magram
mniSvnelovania, rom riskis analizis sainformacio komponentSi gaTval-
iswinebuli iyos aseve sxva saministroebis (mag. finansTa, soflis sakiTxebis,
garemos dacvis) an premier ministris gafrTxileba im sagangebo moTxovnile-
baTa Sesaxeb, romlebic SeiZleba warmoiSvas qveyanaSi cxovelTa iseTi trans-
sasazRvro an egzotikuri daavadebis Semotanis SemTxvevaSi, rogoricaa
Roris afrikuli cxeleba.
winaswari gafrTxileba da sagangebo RonisZiebaTa dagegmva 33
sadiagnostiko jgufis specialistebirekomendebulia, rom Roris afrikuli cxelebis sadiagnostiko jgufi da-
kompleqtdes specialuri momzadebis mqone specialistebiT, romlebic
gawveuli iqnebian velze RorebSi daavadebis afeTqebis Sesaxeb informa-
ciis miRebisas. amgvari zomebis miReba aucilebelia nebismieri sagangebo
situaciis Seqmnamde didi xniT adre da personali xelmisawvdomi da saTa-
nadod aRWurvili unda iyos imisaTvis, rom dauyovnebliv SeZlos daavade-
bis afeTqebis adgilze gasvla. aRWurviloba unda moicavdes daavadebis
SemTxvevis winaswari epidemiologiuri gamokvlevisTvisa da sadiagnostiko
nimuSebis Segrovebisa da transportirebisTvis saWiro yvela saSualebas.
sadiagnistiko jgufis Semadgenloba SeiZleba garemoebebisdamixedviT
gansxvavdebodes, magram masSi unda Sediodnen:
� veterinar-paTologoanatomi centraluri an regionuli sadiagnos-
tiko vet.laboratoriidan;
� specialist-epidemiologi (sasurvelia, Roris afrikul cxelebasTan
dakavSirebiT uSualo gamocdilebisa da specialuri momzadebis mqone
specialistis SerCeva);
� Roris endemur daavadebebSi gamocdili veterinari.
aseTi jgufi igzavneba daavadebis afeTqebis adgilze, adgilobrivi vet.
samsaxuris muSakebTan erTad, romlebsac am mizniT qveynis mTavari veteri-
nari (CVO) gamoyofs da:
� axorcielebs dispanserizacias;
� agrovebs istoriebs;
� awarmoebs winaswar epidemiologiur gamokvlevebs da kerZod:
� winamorbedi SemTxvevebis mikvlevadobas – SeuerTda Tu ara ukanasknel
kvirebSi axali cxoveli ukve inficirebul koltebs da saidan moxda
maTi Semoyvana?
� momdevno SemTxvevebis mikvlevadobas – gamoaklda Tu ara ukanasknel
kvirebSi cxovelebi ukve inficirebul koltebs da sad moxda maTi ga-
dayvana?
� axorcielebs daavadebis ganviTarebis gvian stadiaSi an cota xnis win
daxocil cxovelTa gvamebis gakveTas. Tu ki amis SesaZlebloba arse-
bobs, cxovelTa gvamebi gadatanili unda iqnes nekrofsiis gasaxor-
cieleblad saTanadod aRWurvil laboratoriaSi;
� agrovebs Sesaferis sadiagnostiko nimuSebs endemuri da egzotikuri
daavadebebisTvis, romlebsac diferenciuli diagnozi moicavs da ag-
zavnis maT laboratoriaSi.
epidemiologiuri erTeuli
epidemiologiuri erTeuli warmoadgens Roris sawarmoTa rigs (momijnave, an
ojaxuri fermebi), romlebic erTmaneTTan axlos mdebareobs an erTmaneTTan
dakavSirebulia savaWro an sawarmoo xelSekrulebebiT, rogoricaa magaliTad
Roris sasaklao wonamde miyvanis, Roris sanaSene fermebi an bazrebi. infeqciiT
dasnebovnebis riskis gansazRvrisas (wina an Semdgomi periodis mikvlevadoba)
arsebiTi mniSvneloba aqvs inficirebuli cxovelebisa da maTi sadgomebidan
gadaadgilebuli masalebis SesaZlo kontaqtis dadgenas, klinikuri niSnebis
gamovlenisa da klinikuri mimdinareobis procesis ganxilvas, iseTi kontrepizo-
oturi RonisZiebebis gatarebamde, rogoricaa pirutyvis dawuneba/ganadgureba.
sofeli SeiZleba CaiTvalos epidemiologiur erTeulad, magram daavadebis
kontrolis RonisZiebebi aseve socialur-ekonomikur mosazrebebs unda emyare-
bodes.
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis34
aseT jgufs ufleba unda hqondes daavadebis afeTqebis adgilze miiRos daa-
vadebis kontrolis nebismieri gadaudebeli zomebi, gamomdinare iqdan Tu
ras warmoadgens epidemiologiuri erTeuli (ix. winamdebare CanarTi). igi
valdebulia Sefasebis angariSi Caabaros uSualod saxelmwifo, provinciis
an regionul vet.muSaksa da qveynis mTavar veterinars, romelSic aRwerili
iqneba yvela is nabiji, romelic diagnozis dadasturebis mizniT gadaidga da
uzrunvelyofili iqneba rCeva daavadebis kontrolis Semdgom strategiebT-
an da maT Soris, inficirebuli da meTvalyureobis qveS moqceuli zonebis
Sesaxeb gancxadebis gakeTebasTan dakavSirebiT.
laboratoruli diagnostikis SesaZleblobebidaavadebaTa swrafi da saimedo diagnostirebis uzrunvelyofa SesaZlebelia
mxolod srulfasovnad aRWurvil laboratoriebSi, romelTac gaaCniaT
standartuli sadiagnostiko reagentebis asortimenti, gamocdili Stati
da eqspertizis gansaxorcieleblad sakmarisi odenobiT sadiagnostiko
nimuSebi. sadiagnostiko eqspertiza egzotikur daavadebaTa testebi-
sTvis, romlebic cocxali agentis damuSavebas moiTxovs, mikrobiologiuri
TvalsazrisiT mxolod dacul laboratoriebSi unda ganxorcieldes.qveynebis umravlesobisTvis erovnuli sadiagnostiko vet.laboratoriis
dafuZneba, romelic saTanadod iqneba aRWurvili cxovelTa yvela trans-
sasazRvro da sxva saSiS daavadebaTa da maT Soris bevr egzotikur daavade-
baTa diagnozis dasadastureblad, SeiZleba arapraqtikuli da metismetad
ZviradRirebuli saqme iyos. magram im qveynebSi, sadac mesaqonleoba kargad
aris ganviTarebuli, unda arsebobdes sadiagnostiko vet.laboratoria,
romelic aRWurvili da kompetenturi iqneba standartuli meTodebis gan-
saxorcieleblad: paT-anatomiaSi, virusologiaSi, baqteriologiasa da se-
rologiaSi im doneze, romlezec SesaZlebelia cxovelTa saSiSi daavadebebis
etiologiuri agentebis (daavadebis gamomwvevis) gansazRvra. im SemTxvevaSi,
Tu Roris afrikuli cxeleba maRali safrTxis daavadebas warmoadgens, ma-
Sin ganxiluli unda iyos resursebis mobilizebis SesaZlebloba zogierTi
ZiriTadi pirveladi testis gansaxorcieleblad (magaliTad, rogoricaa im-
unoflorescenculi reaqcia).
nimuSebis gadasatanad gankuTvnili konteinerebi unda inaxebodes cen-
tralur, saxelmwifo an regionalur vet.laboratoriebSi da xelmisawvdomi
iyos savele vet.muSakebisa da sadiagnostiko jgufis specialistebisTvis.
uklebliv yvela pirveladi konteineri hermetulad unda iyos daculi. es
SeiZleba iyos polipropilenis boTlebi (xraxniani TavsaxuriT da rezinis
safeniT). an maRali xarisxis plastikuri xraxniani qilebi, an dasaluqi spe-
cialuri tomrebi. aseTi konteinerebi Tavsdeba ufro didi zomis, hermetu-
lad dacul meorad konteinerebSi. es SeiZleba iyos plastmasis an poli-
propilenis konteinerebi, romlebic Tavsdeba penoplastis Tboizolaciis
mqone yuTebSi, absorbentul masalebsa da yinulis paketebTan erTad. Tu
Tavdapirvelad, gaciveba ar aris gaTvaliswinebuli, masalebis gaxrwnis
Tavidan asacileblad SesaZlebelia 50% glicerinisa da marilis Semcveli
xsnaris damateba. sabolood, es konteinerebi Tavsdeba myari masalisgan
damzadebul yuTebSi, romlebsac garedan mkafio warweris mqone iarliye-
bi ekvreba. nimuSebs mkafiod, wauSleli melniT unda gaukeTdes warwera da
aseve, Tan unda axldes baraTebi (forma) maTi aRwerilobiT.
winaswari gafrTxileba da sagangebo RonisZiebaTa dagegmva 35
saerTaSoriso laboratoriebi da TanamSromlobis centrebimsoflioSi arsebobs FAO-sa OIE -s da centrebis mTeli qseli (laboratorie-
bi da TanamSromlobis centrebi) Roris afrikuli cxelebisTvis, romlebic
uzrunvelyofen rCevasa da daxmarebas. danarTSi 1 miTiTebulia sakontaqto
pirebi da misamarTebi.
Roris afrikul cxelebasTan brZolis sagangebo RonisZiebaTa dagegmvis
nawilis saxiT, qveynebma unda daamyaron kavSiri Sesabamis, miTiTebul cen-
trebTan da auRweron maT im sadiagnostiko nimuSebis an izolirebuli agen-
tebis buneba da raodenoba, romlis gagzavnasac apireben dasadasturebeli
diagnozisTvis an Semdgomi daxasiaTebisTvis. aseve mniSvnelovania informa-
ciis mopoveba SesaZlo damatebiTi satransporto saSualebis, SefuTvis, gay-
invis, etiketirebis meTodebisa da nebismieri savaldebulo sabaJo an IATA-s
(sahaero transportis saerTaSoriso asociacia) deklaraciebis Sesaxeb. aR-
niSnuli informacia dokumenturad unda iyos warmodgenili gegmebSi.
Zalian mniSvnelovania daavadebis afeTqebis Sedegad SesaZlo an da-
dasturebuli etiologiuri agentebis gagzavna Semdgomi daxasiaTebisTvs
Sesabamis saerTaSoriso laboratoriaSi. rekomendebulia ramodenime Stamis
(izolatis) gagzavna sxvadsxva geografiuli zonidan, romelic daavadebis
afeTqebis sxvadsxva fazas moicavs. nimuSebis Cabareba warmoSobis qveynis
teritoriis gareT mdebare nebismier laboratoriaSi yovelTvis winaswar
unda iyos SeTanxmebuli mimReb saxelmwifosTan. qveynis mTavari veterinar-
isgan winaswar mopovebuli eqsportis nebarTva dagexmarebaT nimuSebis dayo-
vnebis gareSe gagzavnaSi. nimuSebis gagzvna aucileblad iseT konteinerebSi
unda moxdes, romlebic IATA-s (sahaero transportis saerTaSoriso asociaci-
is) standartebs Seesabameba.
miTiTebuli laboratoriebi da TanamSromlobis centrebi srulfasovnad
unda iyos gamoyenebuli kadrebis momzadebisTvis, sagangebo RonisZiebaTa
dagegmvis procesSi da standartuli sadiagnostiko procedurebis reagen-
tebTan dakavSirebuli Sesabamisi rCevebiTa da rekomendaciebiT dasaxmare-
blad.
37
Tavi 6
Roris afrikuli cxelebiT
gamowveuli sagangebo mdgo ma re-
obisas, reagirebis RonisZiebaTa
dagegmva adreul etapze
Sesavalimocemuli saxelmZRvanelo ZiriTadad ganixilavs situaciebs, rodesac adgi-
li aqvs Roris afrikuli cxelebis Semotanas iseT qveyanaSi an zonaSi, romel-
ic adre Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufal qveyanad an zonad iTvlebo-
da. amgvari sagangebo mdgomareobis warmoSobis SemTxvevaSi, yvela Zalisxmeva
mimarTuli unda iyos daavadebis swrafad lokalizebaze infeqciis pirve-
ladi afeTqebis adgilze an zonaSi da mis umokles vadaSi aRmofxvraze, raTa
Tavidan iqnes acilebuli daavadebis gavrcelebisa da misi emdemur daavade-
baSi gadazrdis SesaZlebloba.
rogorc adre avRniSneT, kavSirebi centralur da regionul xelisufle-
bebsa (Statebi, provinciebi, guberniebi, avtomoniuri regionebi) da kerZo
dainteresebul jgufebs Soris mniSvnelovania, gansakuTrebiT ki decentral-
izebuli xelisuflebis mqone qveynebSi an federaciul saxelmwioebSi da iq
sadac saxelmwifo da kerZo seqtorebis mier SesaZlebelia strategiuli geg-
mebis erToblivad SemuSaveba, sagangebo situaciis warmoSobis SemTxvevaSi.
amgvari operatiuli jgufebis arseboba aucilebelia nebismieri sagangebo
mdgomareobis dros, iqneba es adamianis mier gamowveuli SemTxveva Tu sti-
qiuri ubedureba da maT Soris, qveyanaSi cxovelTa iseTi transsasazRvro an
egzotikuri daavadebis Semotanis SemTxvevaSi, rogoricaa Roris afrikuli
cxeleba. sakompensacio politikis arseboba sagangebo RonisZiebaTa dageg-
mvis da sagangebo mdgomarebasTan gamklavebis procesis nawilia da infor-
macia amgvari politikis Sesaxeb aucileblad unda iyos miwodebuli Roris
mepatroneebisTvis.
zogierT qveynebSi daavadebis aRmofxvris RonisZiebaTa ganxorcieleba
mainc da mainc efeqturi ar aris, magaliTad samxreTi an aRmosavleTi afri-
kis qveynebSi, sadac meWeWiani da SesaZloa gareuli Roris sxva populacie-
bi am daavadebis matareblebi arian. Tumca, es ar niSnavs, rom am adgilebSi
SeuZlebelia prevenciuli RonisZiebebis gatareba an Roris afrikuli cx-
elebis aRmofxvra Sinaur RorebSi. im qveynebSi, sadac Roris afrikuli cx-
eleba endemuri daavadebaa, SesaZlebelia daavadebisgan Tavisufali zonebis
an seqtorebis Seqmna, Rorebis gadaadgilebasa da karantinze kontrolis
meqnizmebis gamkacrebisa da Roris fermebze biousafrTxoebis gaZliere-
bis meSveobiT. amis misaRwevad aucilebel winapirobas warmoadgens aqtiuri
zedamxedveloba, romelic iTvaliswinebs Roris mepatroneTa mier wesebis
dacvasa da fermebsa da sasaklaoebze vet.inspeqciis Catarebas.
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis38
suraTi 4 tipiuri ferma sadac daculia biousafrTxoebis ZiriTadi normebi, rac
daavadebisagan dacvis kargi saSualebaa inficirebul zonaSic ki
epidemiologiuri maxasiaTeblebi, romlebic gavlenas axdens Roris afrikuli cxelebis kontrolis, likvidaciis an aRmofxvris strategiebze Roris afrikuli cxelebis kontrolis, likvidaciis an aRmofxvris strat-
egiebze gavlenas axdens ramodenime epidemiologiuri da sxva faqtori. maT
Soris zogierTi dadebiTia, umetesoba ki uaryofiTi.
dadebiTi faqtorebi:
� Rorebis garda arc erT sxva Sinaur cxovels Roris afrikuli cxelebi-
sadmi mgrZnobeloba(amTvisebloba) ar gaaCnia.
� klinikuri niSnebi daavadebis SesaZlo arsebobis aSkara maCvenebelia.
� arsebobs daavadebiT gamowveuli Sedegebis swrafad anazRaurebis
SesaZlebloba (magaliTad is, rom Rorebs reproduqciis maRali poten-
ciali gaaCniaT).
� adamianebs am daavadebisadmi mgrZnobeloba ar gaaCniaT; uaryofiTi
faqtorebi:
� Roris afrikuli cxelebis virusi inaqtivaciisadmi mdgradia da xan-
grZlivi droiT inarCunebs sicocxliunarianobas sxvadasxva aRWur-
vilobaze, Roris inficirebul qsovilebSi, xorcsa da damuSavebul
produqtebSi.
� Ornithodoros ojaxis tkipebis garkveuli saxeobebi gadascemen Roris af-
rikuli cxelebis viruss.
� Roris afrikuli cxeleba swrafad vrceldeba Sinaur RorebSi.
� Roris afrikul cxelebas, Cveulebriv, kargad gamoxatuli klinikuri
niSnebi axasiaTebs. Tumca, am niSnebma SeiZleba SecdomaSi Segviyvanos
da Roris klasikur cxelebaSi agverios; virusis dabali virulentobis
Stamebis amocnoba SeiZleba ufro rTuli iyos.
� Roris warmoeba monawileTa farTo wres moicavs, romlebic am saqmi-
anobas piradi moxmarebis (Raribi mosaxleoba soflad da qalaqis
SemogarenSi) an komeciuli mizniT ewevian.
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva 39
� gareuli Roris populaciebi am daavadebisadmi amTviseblebi arian.
� Roris afrikuli cxeleba mkurnalobas ar eqvemdebareba da mis winaaRm-
deg vaqcina ar arsebobs.
zogierTi aRniSnuli faqtoris gamo Roris afrikuli cxeleba aris cxov-
elTa erT-erTi yvelaze Znelad kontrolirebadi da aRmosafxvreli trans-
sasazRvro daavadeba. miuxedavad imisa rom evropis, afrikisa da amerikis
qveynebis mravali magaliTi gviCvenebs, rom erToblivi, kargad organize-
buli kampnaiebis meSveobiT Roris afrikuli cxelebis aRmofxvra/likvi-
dacia SesaZlebelia, amgvar RonisZiebebs, umetes SemTxvevebSi, Sedegad mo-
hyva uamravi janmrTeli Rorisa da sakvebad vargisi xorcis ganadgureba da
SesaZloa meti ziani miayenos Roris mepatroneebs, vidre Tavad daavadebam da
gansakuTrebiT maT, visac daavadeba uSualod ar Sexebia, magram yvela Rori
daexoca daavadebis Tavidan acilebis RonisZiebis farglebSi, Rorebis maso-
brivi likvidaciis Sedegad.
Roris afrikuli cxelebis aRmofxvris strategiebi vaqcinebis ar arsebobis pirobebSi, Roris afrikuli cxelebis aRmofxvris
problemis gadawyvetis erTaderTi xelmisawvdomi saSualebaa Rorebis
dakvla da yvela inficirebuli da savaraudod inficirebuli (daavadebul
RorebTan kontaqtSi myofi) Roris Tavidan mocileba. es ukve gamocdili me-
Todia, romelic karg Sedegebs iZleva Roris afrikul cxelebasa da cxovel-
Ta sxva seriozul transsasazRvro daavadebaTa da maT Soris, Turqulisa da
saqonlis infeqciuri plevropnevmoniis aRmofxvraSi. Tumca, aRiarebulia
isic, rom amgvari radikaluri midgomebi naklebad misaRebia, gansakuTrebiT
ki maSin, rodesac saubaria didi raodenobis cxovelebze; garkveul garemoe-
bebSi, gansakuTrebiT ki im SemTxvevaSi, Tu daavadeba farTod aris gavrcele-
buli da Tavisuflad moxetiale gareuli Rorebis populaciebi arsebobs, am-
gvari zomebi rogorc wesi, warumatebelia.
salikvidacio politikis ZiriTadi elementebi Roris afrikuli cxelebi-
sTvis Semdegnairia:
� infeqciis gamovlena adreul etapze:
– moTxovnebi: savele doneze specialuri momzadebis mqone kadrebi;
da specializebuli sadiagnostiko vet.laboratoria.
� kanonmdeblobis amoqmedeba erovnuli sagangebo RonisZiebebis Sesaxeb
gancxadebisTvis:
– moTxovnebi: Roris afrikuli cxeleba saSiSi infeqciuri daavade-
baa; Sesabamisi uwyebebisTvis dauyovnebliv unda gamoiyos saxsrebi,
raTa maT swrafad SesZlon gadamawyveti zomebis miReba; SemoRebuli
unda iyos sakompensacio strategia; vet.samsaxuris gankargule-
baSi unda iyvnen sazogadoebrivi wesrigis damcvelebi, romlebic
uzrunvelyofen kanonmdeblobiT dadgenili wesebis Sesrulebas.
� qveynis teritoriis dayofa (zonireba) inficirebul, zedamxedvelo-
bisa da Tavisufal zonebad:
– moTxovnebi: informaciis floba imis Sesaxeb Tu sad aris da sad ar
aris daavadeba (kavSiri laboratorul/epidemiolo giur erTeul-
Tan); cxovelTa gadaadgilebis marTva (maregulirebeli vet.samsax-
urebi unda moqmedebdnen policiasTan, sabaJo samsaxurTan, inspeq-
ciasTan an uSiSroebis sxva samsaxurebTan erTad).
� inspeqtireba da sakarantino RonisZiebebi daavadebis lokalize-
bisTvis maT Soris, Rorebis gadaadgilebis gakontroleba da Roris
xorcis iseTi produqtebiT vaWrobis akrZalva, romlebic SeiZleba in-
ficirebuli iyos:
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva 41
� inficirebuli an savaraudod inficirebuli (daavadebul RorebTan
kontaqtSi myofi) Rorebis dauyovnebliv dakvla da maTi mepatroneebi-
sTvis adeqvaturi kompensaciis dauyovnebliv gadaxda:
– moTxovnebi: specialurad momzadebuli kadrebi, romlebic
Rorebis dakvlis process misaRebi (humanuri) meTodebiT axor-
cieleben; da erovnuli kanonmdebloba, Rorebis mepatroneebisTvis
kompensaciis gadaxdasTan dakavSirebiT.
� karkasisa da sxva inficirebuli masalebis usafrTxod Camarxva an daw-
va:
– moTxovnebi: hidro/geografiuli teritoriebis Sesaxeb informa-
ciis floba, operaciebis swrafad ganxorcielebis mizniT; kanon-
mdeblobis winaswar amoqmedeba, sagangebo situaciebSi ekologiuri
TvalsazrisiT misaRebi gadawyvetilebebis gansazRvris mizniT.
� inficirebuli teritoriebis gawmenda da dezinfeqciis Catareba:
– moTxovna: ganaxlebuli monacemebi Sesaferisi da rekomendire-
buli sadezinfeqcio saSualebebisa da imis Sesaxeb, Tu sad aris
SesaZlebeli maTi SeZena.
� adre inficirebuli sawarmos /soflis teritoriaze Rorebis Seyvana
mxolod usafrTxo periodis dadgomis Semdeg (e.w oTxi sainkubacio pe-
riodis Semdeg):
– moTxovna: sainformacio kampaniebis Catareba Roris mwarmoebelTa
da adgilobriv fermerTa informirebis mizniT; da moqmedi wesebis
darRvevis Sesaxeb informaciis miwodebisTvis jildos dawesebis
SesaZleblobis ganxilva.
aRniSnuli procedurebis erT-erTi aucileblobaa sakmaod xangrZlivi
periodis ganmavlobaSi kanonmdeblobis amoqmedeba imisaTvis, raTa ar
moxdes daavadebis qveyanaSi Semotana/gavrceleba da GagreTve dadgenili
wesebis Sesrulebis uzrunvelyofisaTvis. sazogadoebis informirebis far-
TomasStabiani kampaniebi, romlebic gaTvaliswinebulia sxvadasxva dainter-
esebuli mxareebisTvis (mwarmoeblebi, seleqcionerebi, mevaWreebi, maregu-
lireblebi, policia da a.S.) Sedegis momtani da damajerebeli unda iyos.
Rorebis likvidacia resurs-intensiuri meTodia, romelic uzrunvely-
ofs daavadebis xanmokle vadaSi aRmofxvras. iqneba Tu ara igi ekonomikurad
efeqtiuri, damokidebulia Rorebis populaciis sididesa da imaze, Tu
ramdenad moaswro Roris afrikulma cxelebam gavrceleba manamde, vidre
RonisZiebebis ganxorcieleba daiwyeboda. Rorebis likvidaciis RonisZiebis
warmatebiT dagvirgvinebis SemTxvevaSi, qveynebi uaxloves momavalSi acx-
adeben daavadebisgan teritoriis gaTavisuflebis Sesaxeb. es SeiZleba mniS-
vnelovani iyos saerTaSoriso vaWrobis miznebisTvis, romlebisTvisac aseve
aucilebeli iqneba ganxorcielebuli procedurebis dasabuTeba. salikvi-
dacio politika sruliad efeqturia maSin, rodesac daavadebis aRmofxvris
mTliani jaWvi srulyofilad aris ganxorcielebuli, dawyebuli daavadebis
adreul etapze amocnobidan da damTavrebuli salikvidacio savele pirobeb-
Si RonisZiebaTa gatarebiT. daavadebis amocnobis, diagnozis dasmis an sa-
likvidacio RonisZiebebis gatarebis dagvianebam SeiZleba mTlianad CaSalos
daavadebis aRmofxvris programa.
zonirebazonireba niSnavs im geografiuli teritoriebis gamoyofas, romlebzec daa-
vadebis kontrolis specialuri RonisZiebebi unda ganxorcieldes. aseTi
zonebi warmoadgens infeqciis cnobili an savaraudo kerebis garSemo mde-
bare e.w. koncentriul teritoriebs, romlis SigniTac yvelaze intensiurad
xorcieldeba daavadebis kontrolis RonisZiebebi. zonireba miekuTvneba
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis42
iseTi RonisZiebebis ricxvs, romlebic qveyanaSi Roris afrikuli cxelebis
Semotanis dros yvelaze adreul etapze xorcieldeba. zonebis zomisa da
formis gansazRvra SeiZleba moxdes geografiuli sazRvrebis mixedviT an ep-
idemiologiuri mosazrebebidan an resursebidan gamomdinare. magram, vinaid-
an Roris afrikuli cxeleba vrceldeba inficirebuli Roris an masalebis
gadaadiglebis Sedegad, unda gvaxsovdes rom daavadebis gadatana asobiT da
aTasobiT kilometriT daSorebul manZilze erT dReSia SesaZlebeli saxme-
leTo, sazRvao an sahaero transportiT. epizootiis dros, daavadebis loka-
lizebisTvis mxolod da mxolod inficirebuli zonebis gamocxadebis imedad
yofna windauxedavi nabiji iqneba im SemTxvevaSi Tu darwmunebuli ar xarT,
rom SegiZliaT Rorebis (an Roris xorci) gadaadgilebis Tavidan acileba sa-
kontrolo portebSi geografiuli barierebis an sakontrolo zomebis meS-
veobiT (magaliTad, inspeqtireba, sanqcia, konfiskacia da ganadgureba).
zonireba moiTxovs Sida sakontrolo punqtebis mowyobas, romlebsac
(saWiroebis SemTxvevaSi) uSiSroebis sxva TanamSromlebis mxardaWeriT moem-
suraTi 6dainficirebuli zona: gadaadgilebaze kontroli
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva 43
saxurebian specialurad momzadebuli vet inspeqtorebi da aseve cxovelTa
janmrTelobis cnobis, maTi warmoSobis, daniSnulebis adgilisa da gadaadg-
ilebis miznis (dakvla, gamokveba an jiSis moSeneba) Sesaxeb dokumentebis
Semowmebasa da maTi namdvilobis dadasturebas. mniSvnelovania veterinaru-
li klinikuri Sefaseba sakontrolo punqtebze. praqtikuli gamocdileba
gviCvenebs, rom sanitaruli kordonis SemoReba bevr qveyanaSi arc Tu ise
martivi amocanaa, xolo aseTi RonisZiebebis gverdis avla sakmaod martivad
xdeba. udavoa is faqti, rom cudad organizebuli Roris fermebi, romlebic
inficirebuli zonebidan moSorebiT mdebareobs, SeiZleba ufro didi riskis
qveS imyofebodnen, vidre kargad organizebuli komerciuli fermebi, rom-
lebic inficirebuli zonis teritoriazea ganlagebuli.
cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis (OIE) saxelmZRvanelo miTiTe-
bebSi daavadebisgan Tavisufali zonebis aRiareba erT-erTi mniSvnelovani
principia, rogorc Roris afrikuli cxelebis aseve sxva daavadebebis mima-
rT, magram saboloo jamSi, igi damokidebulia adgilobrivi vet.samsaxurebis
mier Sida da gare dainteresebul mxareebisTvis micemul garantiebze.
inficirebuli zonebi
inficirebuli zona moicavs teritorias, romelic mdebareobs uSualod
erTi an meti inficirebuli fermis, sawarmos an soflis garSemo. mis zomasa
da formas gansazRvravs topografiuli maxasiaTeblebi, fizikuri bariere-
bi, administraciuli sazRvrebi da sxva epidemiologiuri mosazrebebi. cxov-
elTa jandacvis msoflio organizaciis rekomendaciaa, rom misi radiusi
daavadebis keris garSemo iyos sul mcire 10 km Roris intensiuri warmoebis
SemTxvevaSi da 50 km eqstensiuri (farTo) warmoebis SemTxvevaSi. intensiuri
warmoeba niSnavs, rom Rorebi saimedod arian daculi sawarmos an fermis
teritoriaze, romlis gareTac gasvlas ar anebeben; eqstensiuri warmoebisas
ki, Rorebs zogjer Tavisuflad xetialis SesaZleblobas aZleven an arasaTa-
nadod akontroleben.
rodesac saqme exeba iseT daavadebas, rogoricaa Roris afrikuli cxele-
ba, romelic haer-wveTovani gziT ar gadaecema, inficirebuli zonebis ga-
mosayofad radiusis gamoyeneba praqtikaSi bolomde gamarTlebuli SeiZleba
ar iyos. mTel rig qveynebSi, soflad, Rorebis nawili naklebad kontrolird-
eba da amitom 50 kilometriani zonebis gamocxadeba iq, sadac gatarebuli
iqneba ZviradRirebuli da mkacri RonisZiebebi, SeiZleba zedmetad da arap-
raqtikuladac ki CaiTvalos; TiToeuli zona warmoadgens 7 850 km2 farTobs
da misi dafarva problematuri SeiZleba iyos vet.samsaxurebisTvis, rom-
lebic SeiZleba kadrebisa da finansuri resursebis naklebobas ganicdid-
nen. inficirebuli zonebis dasadgenad unda ganisazRvros infeqciis keris
farglebi da kargi mmarTvelobis mqone fermebi, romlebmac Tavi daaRw-
ies infeqcias. fermebi SeiZleba arainficirebulad CaiTvalos Tu isini Ria
iqnebian maregulirebeli organos inspeqciisTvis da dadgenil statusTan
Sesabamisobas SeinarCuneben. meores mxriv, aucilebelia meTvalyureobis
warmoeba gacilebiT ufro farTo teritoriaze, romelic SeiZleba moicavdes
mTel qveyanas an konkretul regionebs, rac damokidebulia Rorebis gadaadg-
ilebis cnobil marSrutebze, romlebic marketingis an sxva mosazrebebidan
gamomdinare ganisazRvreba.
daavadebis afeTqebis sawyis etapebze, rodesac misi masStabi jer-kidev
zustad dadgenili ar aris, mizanSewonili iqneba inficirebul zonebad didi
teritoriebis gamocxadeba da Semdgom, rodesac daavadebis zedamxedvelo-
bis Sedegebidan cnobili gaxdeba daavadebis afeTqebis realuri masStabi,
TandaTanobiT maTi farTobis Semcireba. Tu misi masStabebis dagvianebiT
dadgenis Sedegad, adgili eqneba Roris afrikuli cxelebis sxva afeTqebebs
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis44
an Tu Tavdapirveli afeTqeba gansakuTrebiT farTod iqneba gavrcelebuli,
albaT ukeTesi iqneba qveynis mTeli teritoriis ganxilva inficirebul zon-
ad da amis Sesaxeb mezobeli qveynebisa da saerTaSoriso organizaciebisTvis
informaciis Setyobineba.
zedamxedvelobis (kontrolis) zonebi
aRniSnuli zonebi geografiulad ufro didia da erT an met inficirebul
zonas moicavs. isini SeiZleba moicavdes provincias (regions|) an admin-
istraciul olqs da xSirad, mTlianad qveyanas. zedamxedvelobis zonaSi
samuSaoebis warmoeba moiTxovs:
� Roris mwarmoebelTa, mevaWreTa, yasabTa, xorcis gamyidvelTa, sasak-
laoebisa da sasaklaoebis inspeqtorTa aqtiurad informirebas, daa-
vadebis amocnobisa da daavadebis SemTxvevebis Setyobinebis aucile-
blobis Sesaxeb;
� sagamomZiebo da monawileobis principze dafuZnebul meTodebSi spe-
cialurad momzadebuli veterinaruli an paraveterinaruli brigade-
bis gaZlierebuli moZraoba daavadebis gamovlenis mizniT saflebSi,
qalaqis periferiebsa da komerciul sawarmoebSi;
� gaZlierebul kontrols daavadebis zemoqmedebis qveS moqceuli
zonebidan saqonlis Semotanis punqtebSi da aseve cocxali saqonlis an
cxoveluri produqtebis bazrebze;
� sazogadoebis informirebis ufro farTomasStabian kampaniebs.
Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali zonebi
Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali zona ganmartebulia, rogorc
qveynis SigniT mdebare teritoria, sadac arc erT Rors ar aReniSneba infeq-
ciiT dasnebovnebis klinikuri niSnebi; yvela saeWvo SemTxvevisTvis, Roris
afrikuli cxelebaze laboratoruli testis Catarebis Sedegad uaryofiTi
pasuxia miRebuli da Roris afrikuli cxelebis virusze seropozitiuri in-
dividumebis raodenoba winaswar dadgenil zRvarze dabalia (< 1 procenti 95
% saimedoobis donesTan mimarTebaSi).
daavadebis afeTqebis SemTxvevaSi (mimdinare an istoriuli), SeiZleba
movaxdinoT Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali zonebis demarka-
cia qveynis im nawilebSi, sadac Roris afrikuli cxelebis virusi aqtiuri
ar aris. vinaidan daavadebas farTod gavrcelebis unari axasiaTebs, reko-
mendebulia rom, qveynis yvela im nawilSi, sadac daavadebis afeTqeba pirve-
lad moxda, mkacri zedamxedvelobis qveS iqnes moqceuli. Roris afrikuli
cxelebisgan Tavisufal zonebSi aqcenti unda gakeTdes mkacr sakarantino
RonisZiebebze imisaTvis, rom inficirebuli zonebidan daavadebis Semotanis
SesaZlebloba Tavidan iqnes acilebuli da mudmivi zedamxedvelobis war-
moebaze, raTa Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali zonebi aseTad iqnes
SenarCunebuli. am zonebSi, iseve rogorc inficirebul da zedamxedvelo-
bis qveS moqceul zonebSi uzrunvelyofili unda iyos igive informacia
daavadebis prevenciisa da daavadebis SemTxvevebis Sesaxeb SetyobinebasTan
dakavSirebiT. aucilebelia, rom es informacia rac SeiZleba swrafad iqnes
gaziarebuli mezobeli qveynebisa da savaWro partiorebisTvis.
Rorisa da Roris xorcis produqtebis komerciuli marketingis jaWvis
Sesaxeb amomwuravi informaciis flobas arsebiTi mniSvneloba aqvs imisa-
Tvis, rom SesaZlebeli iyos zedamxedvelobis zonebis gansazRvra, maT siaSi
savaraudod inficirebuli zonebis CarTva an gamoricxva da Roris afrikuli
cxelebisgan Tavisufali zonebis gamoyofa.
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva 45
kompartmentebi (ujredebi)
arsebobs SemTxvevebi, rodesac Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufalia
mxolod is konkretuli fermebi, romlebic Cveulebriv gaerTianebuli arian
da romlebzec biousafrTxoeba saTanado donezea daculi. aseT SemTxveva-
Si, es zonebi ganixileba rogorc Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali
kompartmentebi (ujredi) da daavadebisgan Tavisufali kompartmentis sta-
tusis SenarCunebis uzrunvelsayofad fermis mflobelebs saxelmZRvanelo
miTiTebebi gadaecemaT. daavadebisgan Tavisufali kompartmentis garan-
tirebisTvis aucilebelia saxelmwifo sertificirebisa da damoukidebeli
inspeqciis Catareba. aseTi fermebis arsebobas udidesi mniSvneloba aqvs Ror-
is warmoebis uwyvetad gagrZelebis TvalsazrisiT, vinaidan sakvebi romelsac
isini yiduloben (an Tavad awarmoeben) saimedo wyaroebidan aris mopovebuli
da Seesabameba xarisxis standartebs, fermidan cxovelebis gayvana/Semoyvana
mkacrad regulirdeba, cxovelebi asakobrivi jgufebis mixedviT arian dayo-
fili da goWebis asxletis-gamokvebis-dakvlis procesi warmoebs principiT
yvela Sin, yvela gareT, dabinavebis sistemiT. mniSvnelovania, rom muSakebs
SeeZloT Roris afrikuli cxelebisa da sxva infeqciuri daavadebebis amoc-
noba da rom ar hyavdeT sakuTari Rorebi, romlebmac SeiZleba Roris paTo-
genebi Semoitanon Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufal koltSi. akredi-
taciis SesanarCuneblad, Roris afrikuli cxelebisgan Tavisuflad cnobili
kompartmentebi unda daeqvemdebaron saxelmwifo vetsamsaxuris muSakebis
mier warmoebul monitorings. kompartmentalizaciis principebi SeiZleba
ufro mcire meurneobebis mimarTac iyos gamoyenebuli, romlis mflobeleb-
sac kargad aqvT gacnobierebuli Rorebis izolirebisa da dacvis aucile-
bloba.
inficirebuli teritoria da saSiSi sakontaqto teritoria
mocemul konteqstSi, inficirebuli teritoria niSnavs epidemiologiur
erTeuls, sadac moxda Rorebis infeqciiT dasnebovneba. es SeiZleba iyos
calkeuli ferma an Sinameurneoba, mTeli sofeli an dasaxleba, an saqonlis
bazari da sasaklao. saSiSi sakontaqto teritoria aris eseTi teritoria,
romelic epidemiologiuri mosazrebebidan gamomdinare SeZleba iyos in-
ficirebuli, miuxedavad imisa, rom daavadebis klinikuri niSnebi jer-kidev
ar aris gamovlenili. inficirebis mizezi SeiZleba iyos axlo mdebareoba da
infeqcia SeiZleba gamovlindes epidemiologiuri mikvlevadobis Sedegad.
inficirebul zonebSi gasatarebeli RonisZiebebiRoris afrikuli cxelebis virusiT infeqcirebul zonaSi arsebobs ori
amocana: 1) infeqciis Semdgomi gavrcelebis Tavidan acileba sakarantino
RonisZiebebisa da Rorebis gadaadgilebaze kontrolis dawesebis meSveobiT
da 2) umokles vadaSi infeqciis wyaroebis ganadgureba, savaraudod infeqci-
iT dasnebovnebuli Rorebis dakvlis, leSis usafrTxod utilizaciisa da de-
konteminaciis uzrunvelyofis gziT.
aRniSnuli miznebis misaRwevad gansaxorcielebeli RonisZiebebis bal-
ansi garemoebebzea damokidebuli. Tu Rorebi saimedod arian Caketili fer-
mis teritoriaze da zedamxedvelobisTvis da sakarantino RonisZiebebisa
da Rorebis gadaadgilebaze kontrolis gansaxorcieleblad gankuTvnili
resursebi Sesabamisi odenobiT aris xelmisawvdomi, maSin saukeTeso gadawy-
vetileba iqneboda yvela Roris dakvla mxolod inficirebul teritorie-
bze da Tu SesaZlebelia, im saSiS sakontaqto teritoriebze, romlebic gan-
sazRvruli iqneba epidemiologiuri mikvlevadobis Sedegad im SemTxvevaSic
ki, rodesac zogierTi maTgani janmrTelad gamoiyureba. Tu inficirebul
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis46
zonaSi Rorebi kargad ar kontrolirdebian da SemdgomSi daavadebis swra-
fad gavrcelebis an gareuli RorebisTvis gadacemis riski arsebobs, an Tu
zedamxedvelobisTvis da sakarantino RonisZiebebisa da Rorebis gadaadg-
ilebaze kontrolis gansaxorcieleblad gankuTvnili resursebi arasak-
marisi odenobiT aris xelmisawvdomi, maSin mizanSewonili iqneba yvela Roris
dakvla inficirebul da masTan dakavSirebul zonebSi.
Tumca, faqtobrivad, ukontrolod moxetiale Rorebis dakvla ufro daa-
vadebis gavrcelebas uwyobs xels, vidre mis gakontrolebas. es marTlac ase
iqneba, Tu sabazro fasebis mixedviT kompensaciis gadaxda dauyovnebliv ar
moxdeba. am mxriv, saukeTeso gamosavalia davarwmunoT Roris mepatroneebi
imaSi, rom cxovelebi gareT ar gamouSvan da rom maT Rorebs dakvla ar emu-
qreba Tu ki Roris afrikuli cxelebis klinikuri niSnebi ar gamouvlindebaT.
Roris mepatroneebisa da maTi asociaciebis mxridan sruli mxardaWeris mop-
ovebas arsebiTi mniSvneloba aqvs daavadebis kontrolis efeqturad ganxor-
cielebisaTvis da amitom, aucilebelia SevagebinoT maT raoden seriozulia
arsebuli mdgomareoba da ra Sedegebi da garTulebebi SeiZleba mohyves
dadgenili wesebis Seusruleblobas da Rorebis Tavisuflad gadaadgilebas. sakontrolo RonisZiebebis CaSla Semdgom sirTuleebs Seuqmnis Roris sxva
mwarmoeblebs regionSi.
xelmisawvdomi unda iyos iaffasiani, magram efeqturi sadezinfeqcio
saSualebebis (magaliTad, 2 procentiani kaustikuri soda) uxvi maragi da
Roris mepatroneebs unda ganemartoT, rom sasurvelia SezRudon mimosvla
TavianTi meurneobis teritoriaze da uzrunvelyon, rom yvela pirma, romel-
ic meurneobis teritoriaze Semova, aucileblad kargad daamuSavos fexsac-
meli sadezinfeqcio saSualebebiT Sesvlisas da teritorias datovebisas (an
Caicvas misTvis SeTavazebuli fexsacmeli). yovelive amis saboloo mizania
dasaklavi Rorebis raodenobis absolutur minimumamde dayvana.
daavadebis zedamxedveloba da sxva epidemiologiuri
gamoZiebebi
specialurad momzadebuli veterinarebis an inspeqtorTa jgufebis mier in-
tensiurad unda warmoebdes Roris afrikuli cxelebis zedamxedveloba. aR-
niSnulma vet. muSakebma an inspeqtorTa jgufebma Roris koltebs xSirad unda
Cautaron klinikuri Semowmeba da Semdeg Tavadac saTanadod unda Caitaron
personaluri dekonteminaciis procedurebi, raTa maT mier ar moxdes in-
feqciis erTi fermidan meoreze gadatana.
infeqciiT dasnebovnebuli Roris koltis aRmoCenisas, aseve unda ganx-
orcieldes daavadebis winamorbedi an Semdgomi SemTxvevebis mikvlevadoba.
winamorbedi SemTxvevebis mikvlevadoba niSnavs inficirebul teritoriaze
Roris afrikuli cxelebis pirveli klinikuri SemTxvevebis dafiqsirebamde
sami an oTxi kviriT adre Semoyvanili nebismieri, axali Rorebis warmoSobis
adgilis dadgenas (vinaidan swored isini SeiZleba warmoadgendnen infeqciis
wyaros) da im fermebis Semowmebas, saidanac am Rorebis gadmoyvana moxda. mom-
devno SemTxvevebis mikvlevadoba niSnavs Rorebis, xorcproduqtebis, maTi
sakvebis an nebismieri sxva savaraudod inficirebuli masalebis daniSnuleb-
is adgilis dadgenas, romlebic gatanili iqna inficirebuli teritorii-
dan pirveli klinikuri SemTxvevebis dafiqsirebamde an mas Semdeg. Semdgom
xdeba im femrebis inspeqtireba, romlebic SeiZleba am Rorebis mier iyos in-
ficirebuli. winamorbedi da momdevno SemTxvevebis mikvlevadoba SeiZleba
garTuldes maaSin, rodesac adgili aqvs Rorebis gadayvanas saqonlis auq-
cionebisa an bazrobebis meSveobiT.
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva 47
inficirebuli da saSiSi sakontaqto teritoriebis karantinSi
moqceva
inficirebuli da saSiSi sakontaqto teritoriebi dauyovnebliv unda moeqc-
es karantinSi da aikrZalos coxali Rorebis, Roris xorcisa da sxva savar-
audod konteminirebuli masalebis gadaadgileba daavadebis kontrolis
Semdgomi RonisZiebebis ganxorcielebamde. satransporto saSualebebsa da
sxva aRWurvilobas unda Cautardes dezinfeqcia manamde, vidre isini datove-
ben inficirebul da saSiS sakontaqto teritoriebs.
kontroli Rorebis gadaadgilebaze
inficirebuli zonis teritoriaze cocxali Rorebis, Roris xorcisa da
xorcproduqtebis gadaadgileba (gatana/Semotana) saerTod unda aikrZalos.
didi sifrTxilea saWiro imis uzrunvelsayofad, rom inficirebuli zonidan
arc cocxali Rorebisa da arc Roris xorcis kontrabanduli wesiT gatana
ar moxdes. kanonmdeblobis amoqmedeba unda moicavdes jarimebis dawesebas
SemoRebuli wesebis darRvevaze. amgvarad infeqciis gavrcelebis maRali
riskis gamo, inficirebul toretoriaze droebiT unda daixuros Roris
bazrebi da sasaklaoebi. inficirebul zonebSi Roris mwarmoeblebisTvis
amgvari akrZalviT gamowveuli seriozuli ekonomikuri Sedegebis gaTval-
iswinebiT, maTTvis miwodebuli informacia unda ganmartavdes dawesebuli
akrZalvis mizans - situaciis normalizebisTvis. daavadeba rac SeiZleba
swrafad unda daeqvemdebaros kontrols - da xels uwyobdes maTi mxridan
SemoRebuli wesis dacvas.
inficirebuli da savaraudod inficirebuli Rorebis dakvla
Rorebis dakvlasTan dakavSirebiT ra gadawyvetilebac ar unda iqnes miRebu-
li (magaliTad yvela Roris daxocva inficirebul da savaraudod im inficire-
bul teritoriebze, romlebzec ukve dadasturda daavadebis gavrceleba,
an Rorebis daxocva mxolod inficirebul teritoriebze), Rorebis dakvla
dauyovnebliv unda moxdes. savaraudod inficirebuli teritoriebis in-
speqtireba kviraSi erTxel an yovel or kviraSi erTxel unda ganxorcieldes.
Roris mepatroneebs unda moeTxovos, rom likvidatorTa jgufis Camosvladme
erTi dRiT adre Rorebs Tavi erTad mouyaron da Caketon isini. cxovelebis
likvidacia unda moxdes humanuri meTodebis gamoyenebiT. Rorebis likvi-
daciisTvis gamoiyeneba sanadiro Tofebi an gamosawevRerZiani pnevmaturi
iaraRi. ZuZuTa an nebismieri asakis goWebisTvis SesaZlebelia sasikvdilo
ineqciebis gamoyeneba (magaliTad, barbituratis) Tu amis SesaZlebloba ar-
sebobs. gamosawevRerZiani pnevmaturi iaraRis gamoyenebisas, operatorebs
unda esmodeT, rom Rorebi SeiZleba gaTiSul mdgomareobaSi imyofebodnen
da ar iyvnen mokluli da amitom Camarxvamde an dawvamde, aucilebelia saTa-
nado zomebis miReba da darwmuneba imaSi, rom Rorebi namdvilad moklulebi
arian. dauSvebelia Tofebis gamoyeneba daxurul sivrceSi, sadac rikoSetis
safrTxe arsebobs. am RonisZiebis Sesasruleblad mxolod kompetenturi da
gamocdili kadrebi unda iyvnen gamoyenebuli, raTa Tavidan iqnes acilebuli
adamianebisa da Rorebis garda sxva cxovelebis usafrTxoebisTvis safrTxis
Seqmnis SesaZlebloba.
Tu Rorebi meurneobis teritoriaze saimedod ar arian Caketili an Tu maT
soflis SemogarenSi ukontrolod xetialis SesaZlebloba eZlevaT, maSin
SesaZloa saWiro gaxdes monadireTa/likvidatorTa jgufebis gagzavna, rom-
lebic am Rorebs ipovnian da daxocaven. amgvari RonisZiebis warmateba damok-
idebulia sxvadasxva faqtorebze (maT Soris, adgilis topografiaze), rom-
lebic saTanadod unda iyos ganxiluli manamde, vidre saqmes SeudgebodeT.
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis48
gareuli RorebisTvis da SesaZloa Tavisuflad moxetiale RorebisTvis,
romelTa marTvac SeuZlebelia: zogierT qveynaSi, romelSic Roris afriku-
li cxelebis kontroli sirTules warmoadgenda, Rorebis TofiT mokvlaze
gacilebiT ufro efeqturi aRmoCnda maTTvis xafangis mowyoba im adgilebSi,
sadac cnobili iyo Tavisuflad moxetiale an gareuli Rorebis arsebobis
Sesaxeb da SigniT moTavsebuli satyuaras meSveobiT erTdroulad ramoden-
ime Roris daWera. Tu aseTi sistemis gamoyenebas arCevT, maSin sasargeblo
iqneba informaciis mopoveba gareuli Rorebis qcevis, maTi kvebis, habitatisa
da maTi populaciebis raodenobis Sesaxeb im personalisgan, romelic kompe-
tenturia gareul cxovelebTan dakavSirebul sakiTxebSi.
Tavisuflad moxetiale Rorebis dasaWerad, satyuaras saxiT, iyeneben si-
mindisgan damzadebul salafavs, romelic duRils iwyebs xuTidan 15 dRemde
suraTi 7 Rorebis dakvlisas nimuSebis aReba: 2/3 jer gadidebuli RviZli, tipiuri
pateqialuri sisxlCaqcevebi Tirkmelebze.
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva 49
vadaSi, rac haeris temperaturazea damokidebuli. salafavis dasamzadeblad
iyeben didi zomis (50-300 litramde tevadobis) daxurul WurWels, romel-
ic ivseba simindis marcvlebiT da badagiT (SesaZlebelia Saqris sxva wyaros
gamoyeneba) da inaxeba, vidre duRilis procesis Sedegad buStulebi ar war-
moiSveba da daxuruli WurWelidan mZafri motkbo suni ar wamova.
aRniSnuli variantis ganxilvis SemTxvevaSi, Rorebis savaraudo adgil-
samyofelis dadgena xdeba axlad datovebuli kvalis an iseTi niSnebis aRmo-
Cenis Sedegad rogoricaa mZuanobis niSnebi da eqskrementebi (sakvebis miRe-
bis niSnebi, an Roris eqskrementebSi sisvelis arseboba Tu ar arseboba). amis
Semdeg, satyuaras saxiT damzadebul simindis salafavs samidan Svid dRemde
toveben moniSnul teritoriebze, Rorebis SerCeul adgilas Setyuebis
mizniT. rodesac Tavisuflad moxetiale an gareuli Rorebi sakvebs miag-
neben, SesaZlebeli iqneba ramodenime cxovelis xafangiT (galiiT) daWera.
amisaTvis, xafangSi erTianad daxvavebuli sakvebis grovaSi magrdeba palo,
romelzec mibmulia bawari da rodesac kvebis procesSi Rorebi gamoedebian
bawars, igi amoagdebs palos da xafangis karic daiketeba (galiis zoma: 3m x 3m).
xafangebi yoveldRiurad unda Semowmdes cxovelebis daWeris, gacxrilvisa
da satyuaras damatebis mizniT. Rorebis likvidaciis procedurebTan dakavSirebiT damatebiTi infor-
maciisTvis mimarTeT FAO-s saxelmZRvanelos, cxovelTa likvidaciis meSveo-
biT daavadebis aRmofxvris procedurebis Sesaxeb. gareuli Rorebis daWera
unda moxdes Sesabamis institutebSi an universitetebSi gareuli cxovelebis
dargis specialistebTan konsultaciebis warmoebis Sedegad.
leSis usafrTxod ganTavseba
daklul an daavadebisgan bunebrivad daxocil cxovelTa leSis saTanadod
ganTavseba Seicavs imis uzrunvelyofas, rom cxovelTa leSi aRar warmoad-
gnes paTogenis Semdgomi (pirdapiri an arapirdapiri gziT) gadacemis risks
virusisadmi amTviseblobis mqone sxva cxovelebze (agreTve im cxovelebis
meSveobiT, romlebic ikvebebian leSiT an nagavsayrelebze an sakvebisa da wy-
lis dabinZurebiT). amgvarad leSis ganTavseba Cveulebriv gulisxmobs mis
Rrmad Camarxvas, Tu niadagisa da gruntis wylebis horizonti amisaTvis xel-
sayrel pirobebs uzrunvelyofs da miwis amosaRebad saWiro aRWurviloba
arsebobs; an dawvas, Tu amisaTvis saWiro sawvav-sapoxi masalebi, rogoricaa
Zveli saburavebi, moipoveba da cecxlis balaxsa da buCqnarisTvis wakidebis
safrTxe metismetad maRali ar aris. saukeTeso variantia, rodesac neSTis
ganTavseba imave fermaze xdeba, sadac cxovelebi dakles, magram Tu adgilze
ganTavseba ar xerxdeba, SesaZlebelia leSis gadatana hermetulad daxuruli
satransporto saSualebebiT, ekologiuri TvalsazrisiT misaReb adgilas,
romelic inficirebuli zonis teritoriaze iqneba ganlagebuli. aseve unda
izrunoT damatebiT manqanazec, romelic pirvels gahyveba da SesaZlo ga-
Jonvis SemTxvevaSi adgilis dezinfeqciisTvis an satransporto saSualebis
mwyobridan gamosvlis SemTxvevaSi iqneba gamoyenebuli samaSvelo operacieb-
is dasawyebad im SemTxvevaSi, Tu dakluli Rorebis transportirebisas raime
problema warmoiSveba. garkveul garemoebebSi, sasurvelia, neSTis ganTavsebis adgilas, pirveli
ramodenime dRis ganmavlobaSi, gamafrTxilebeli niSnis aRmarTva.
ganTavsebis procedurebTan dakavSirebiT damatebiTi informaciisTvis
mimarTeT FAO-s saxelmZRvanelos cxovelTa likvidaciis meSveobiT daavade-
bis aRmofxvris procedurebis Sesaxeb.
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis50
gawmenda
es moicavs inficirebul teritoriebze garemos saguldagulod dasufTave-
basa da dezinfeqciis Catarebas, ra drosac gansakuTrebuli yuradReba unda
daeTmos cxovelebis erTad Tavmoyris adgilebs: saRoreebs, fardulebs,
bagebs, ezoebsa da RorebisTvis gankuTvnili sasmeli wylis WurWels.
dezinfeqcia
dezinfeqcias arsebiTi mniSvneloba aqvs Rorebis likvidaciis procesSi,
Roris afrikuli cxelebis virusiT an sxva paTogenebiT garemos dabinZureb-
is riskis TvalsazrisiT. dabinZurebul masalebze sadezinfeqcio saSualebe-
suraTi 8 dakluli Rorebis damarxva da garemos tipiuri (rekomendirebuli) damuSaveba
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva 51
bis Sesxureba araefeqturia; dezinfeqciis Catarebamde aucilebelia mkvrivi
narCenebis gatana Casamarxad an gasanadgureblad.
aucilebelia savaraudod dabinZurebuli masalebis (rogoricaa nakeli,
qveSagebi, Tiva da sakvebi) gatana da ganadgureba iseve, rogorc leSis. re-
komendebulia iaffasiani masalebiT aSenebuli bagebis dawva, rodesac arse-
bobs virusis gadarCenis an Ornithodoros ojaxis tkipebis arsebobis saSiSroeba.
Tumca, Roris mepatroneebi am RonisZiebas iSviaTad xvdebian enTuziazmiT da
im SemTxvevaSi, Tu saRore mdebareobs ezoSi sxva SenobebTan axlos, bagebis
dawva SeiZleba saxifaToc iyos. akaricidiTa da aseve sadezinfeqcio aero-
zoliT teritoriis saguldagulod damuSaveba SeiZleba erTaderTi arCevani
iyos. tkipebis ar arsebobis SemTxvevaSi, sakmarisi iqneba mxolod sadezinfeq-
cio aerozoliT damuSaveba, vinaidan proteinis garemos gareSe Roris afri-
kuli cxelebis virusi sicocxliunarianobas didi xniT ver inarCunebs.
saTanado sadezinfeqcio saSualebebi Roris afrikuli cxelebis viru-
sisTvis Seicavs 2% natriumis hidroqsids, 2% kaustikur sodas, detergen-
tebsa da fenolis Semcvlelebs (2-dan 3 procentamde qloriniT) da iodis
kompaundebs (Semcvelebs).
gawmendis procedurebTan dakavSirebiT damatebiTi informaciisTvis
mimarTeT FAO-s saxelmZRvanelos likvidaciis meSveobiT daavadebis aR-
mofxvris procedurebis Sesaxeb.
saRoris daclil mdgomareobaSi datovebis periodi
Rorebis dakvlis Semdeg, aucilebelia saRoris dalageba-gawmendis proce-
durebis Catareba. amis Semdeg teritoria daclili rCeba garkveuli peri-
odiT, romelic ganisazRvreba paTogenis sicocxlisunarianobis savarau-
do vadiT. rogorc wesi, es periodi ufro xanmoklea cxeli klimatis qvey-
nebSi, vidre civi an zomieri klimatis mqone qveynebSi. cxovelTa jandacvis
msoflio organizaciis rekomendaciaa, rom es periodi 40 dRemde mainc ga-
grZeldes. ufro xanmokle periodi SeiZleba usafrTxo iyos tropikebSi,
vinaidan rogorc gamocdileba gviCvenebs, aseT adgilebSi Rorebis saRoreSi
xelaxla dabinaveba usafrTxoa ukve xuTi dRis Semdeg da Tanac yovelgvari
dasufTavebisa da dezinfeqciis gareSe. Tumca, saeWvoa, rom infeqciis keris
sabolood likvidacia 40 dReze nakleb vadaSi iyos SesaZlebeli.
Tu mocemul teritoriaze cnobilia Roris afrikuli cxelebis viru-
sisTvis kompetenturi veqtorebis arsebobis Sesaxeb, maSin virusis gadarCe-
nis SesaZleblobis Tavidan asacileblad aucilebelia teritoriis saguld-
agulod damuSaveba akaricidebiT.
zedamxedvelobis zonebSi misaRebi zomebizedamxedvelobis zonebSi daavadebis kontrolis Semdegi zomebia misaRebi:
� Roris afrikuli cxelebisTvis SemoRebuli unda iqnes daavadebis
gaZlierebuli zedamxedvelobis meqanizmebi. yovelkvireulad unda
moxdes Rorebis inspeqtireba zonaSi da maTi mepatroneebis gamok-
iTxva daavadebis SemTxvevebis, Rorebis gadaadgilebis Sesaxeb da a.S.
aucilebelia daavadebuli Rorebis guldasmiT Semowmeba da sadiag-
nostiko nimuSebis laboratoriaSi gagzavna. zedamxedvelobis ganxor-
cieleba ufro martivi iqneba, Tu zogierTi samuSaos Sesruleba ukve
informirebul fermerebs daevaleba, romelTac speciluri momzadeba
aqvT gavlili.
� unda aikrZalos Rorebis, Roris xorcisa da Roris xorcis produqte-
bis gatana inficirebuli zonebidan. SeiZleba daSvebuli iqnes maTi
gadatana zedamxedvelobis zonebidan Tavisufal zonebSi, magram mx-
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis52
olod janmrTelobis Semowmebisa da auTenturobis (zusti warmoSo-
bis) nebarTvis gacemis Semdeg.
� SeiZleba daSvebuli iqnes sasaklaoebisa da Roris xorcis gadama-
muSavebeli sawarmoebis muSaoba, magram zoosanitaruli wesebisa da
normebis mkacrad dacvis pirobiT.
� mkacri zedamxedvelobisa da dadgenili wesebisa da normebis mkacri
dacvis pirobiT, SeiZleba daSvebuli iqnes janmrTeli, cocxali
RorebiT da sakvebad vargisi Roris xorciT vaWrobis gagrZeleba.
daavadebisgan Tavisufal zonebsa da seqtorebSi misaRebi zomebi Roris afrikuli cxelebisgan Tavisuflebul zonebSi aqcenti unda gakeTdes
daavadebis Semotanis prevenciaze da saerTaSorisod misaRebi mtkicebule-
bebis dagrovebaze, romlebic adasturebs rom aRniSnuli zonebi namdvilad
Tavisufalia Roris afrikuli cxelebisgan.
Rorebis an Roris xorcis produqtebis Semotana inficirebuli zonebidan
unda aikrZalos, xolo zedamxedvelobis zonebidan SeiZleba daSvebuli iyos
oficialuri nebarTvis safuZvelze da mxolod specialuri daniSnulebi-
sTvis; kargi mmarTvelobis mqone fermebs, romlebic inficirebuli zonebis
teritoriaze Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufal kompartmentebad
aris cnobili, epidemiologiuri da sanitaruli TvalsazrisiT iseTive sta-
tusi unda hqondes, rogorc zedamxedvelobis zonebs. kompartmenetebis
inspeqtirebas awarmoeben calkeuli pirebi an jgufebi, romlebic manamde
inficirebul teritoriaze minimum 72 saaTis ganmavlobaSi ar gasulan. in-
speqciebis saregistracio reestri or egzemplarad unda warmoebdes (erTi
gadaecema mepatrones, meore ki uwyebaSi inaxeba).
Rorebis xelaxla moSenebaSeTanxmebuli salikvidacio periodis dasasruls, adre inficirebul ferme-
bze an soflebSi SesaZlebeli iqneba Rorebis xelaxla Semotana im SemTxvevaSi, Tu arsebobs damarwmunebeli safuZveli vifiqroT, rom am fermebs/soflebs
xelaxla inficireba aRar emuqreba. Rorebis suladobis srulad aRdgena
unda moxdes mxolod e.w saindikatoro Rorebis Semotanis Semdeg, TiToeul
adre inficirebul fermaze (normaluri suladobis daaxloebiT 10 procen-
tis odenobiT). es saindikatoro Rorebi yoveldRiuri meTvalyureobis qveS
unda darCnen eqvsi kviris ganmavlobaSi imisaTvis, rom davrwmundeT marTla
arian isini Tavisufali Roris afrikuli cxelebisgan Tu ara, vidre daSve-
buli iqneba Rorebis suladobis srulad aRdgena. Roris mepatroneebma unda
gaacnobieron is sargebeli, romelsac biousafrTxoebis danergili princi-
pebis dacva uzrunvelyofs da is Sedegebi, romelsac am principebis darRveva
iwvevs. Rorebis suladobis aRdgenis Semdeg, mocemul teritoriaze auci-
lebelia daavadebis intensiuri zedamxedvelobis warmoeba im dromde mainc,
vidre mocemuli teritoria daavadebisgan Tavisufal teritoriad ar iqneba
gamocxadebuli.
mniSvnelovania, rom xelaxla moSenebis mizniT gamoyenebuli Rorebi
Semotanili iyos Roris afrikuli cxelebisgan cnobili Tavisufali zonebi-
dan an qveynebidan. Tu Rorebis Semotana sxva qveynebidan xdeba, cnobili unda
iyos am qveynebis statusi Roris sxva mniSvnelovan daavadebebTan mimarTeba-
Si. daavadebis nacvlad sxva daavadebis Semotana katasrofis tolfasi iqneba,
Tu gaviTvaliswinebT rom mis kontrols an aRmofxvras SeiZleba wlebi das-
Wirdes, rom araferi vTqvaT masTan dakavSrebul xarjebze.
Roris afrikuli cxelebis aRmofxvraze mimarTuli kampaniis dasrulebis
Semdeg, mocemul teiritoriaze Rorebis xelaxla moSenebisas SesaZlebeli
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva 53
iqneba genetikuri jiSebis gaumjobeseba Rorebis xelaxla moSenebis pro-
gramis nawilis saxiT, im SemTxvevaSi Tu:
� Rorebi Semoyvanili iqneba iseTi saimedo wyaroebidan, rogoricaa ad-
gilobrivi komerciuli fermebi, romlebic infeqcias gadaurCnen an
sazRvargareTidan;
� Roris mwarmoeblebi da bazari Tanamedrove jiSebs aniWeben upi-
ratesobas;
� modernizebuli meRoreobis praqtikis ganxorcielebisa da biousa-
frTxoebis ZiriTadi RonisZiebebis xelSewyoba moxdeba sakonsulta-
cio momsaxurebis gawevis meSveobiT;
� Roris Tanamedrove jiSebisTvis adeqtvaturi marTvis done iqneba
uzrunvelyofili.
Roris xelaxla moSenebisas, usafrTxo warmoebis praqtikis xelSewyoba erT-
erTi yvelaze mniSvnelovani RonisZiebaa. es gulisxmobs Rorebis Senaxvas
saimedod aSenebul saRoreebSi, saidanac maT gareT gasvlis saSualeba ar
miecema da imis uzrunvelyofas, rom Rorebs salafavi (narCenebi) sakvebis
saxiT miewodeba mxolod im SemTxvevaSi, Tu igi saTanadod iqneba momzadebu-
li (jer 30 wuTis ganmavlobaSi unda iduRos, Semdeg ki gacivdes) an saerTod
ar miewodeba.
Roris afrikuli cxelebis kontrolis/aRmofxvris RobisZiebaTa warmatebisTvis gadamwyveti faqtorebi sazogadoebis informireba da ganaTleba
sazogadoebis informirebisa da ganaTlebis kampaniebi unda ganixilos,
rogorc daavadebis kontrolisa da aRmofxvris kampaniebis mniSvnelovani
elementebi. isini umTavresad gamiznuli unda iyos mcire fermerebze so-
flad da qalaqis periferiebSi, romlebic daavadebiT da Roris afrikuli
cxelebis kontrolis RonisZiebebiT gamowveuli zemoqmedebis qveS moeqc-
nen. radio programebi da sazogadoebrivi Sekrebebi informaciis gaziarebis
saukeTeso saSualebas warmoadgens. aseTi Sexvedrebi gansakuTrebiT kargad
pasuxobs am mizans, radganc isini uzrunvelyofs sazogadoebis monawileobis
SesaZleblobas da SekiTxvebis dasmisa da iseTi masalebis gavrcelebis saSu-
alebas, rogoricaa lifletebi da posterebi, romlebic xels uwyobs sazoga-
doebis Semecnebis donis amaRlebas. amgvari kampania unda awvdides adamianebs informacias daavadebis bunebi-
sa da imis Sesaxeb Tu rogor unda moiqcnen saeWvo SemTxvevebis winaSe dadgo-
misas, daavadebis aRmofxvris kampaniis msvlelobisas ris gakeTeba SeuZliaT
da risi ara da ratom da aseve ra upiratesobebi mohyveba Sedegad Roris
afrikuli cxelebisgan gaTavisuflebas. aqcenti unda gakeTdes imaze, rom
Roris afrikuli cxelebis kontroli sasikeTo Sedegebis momtania uSualod
Roris mwarmoebelTaTvis da ara mTavrobisTvis. magram, es dadebiTi Sedegebi
SeiZleba gabaTildes, Tu zedmetad mkacri sakontrolo zomebis gatarebiT
gamowveuli ekonomikuri danakargebi bevrad aRemateba im danakargebs, rom-
lebic daavadebis mizeziT iqna gamowveuli.fermebSi Roris afrikuli cxelebis gavrclebis Tavidan asacileblad
Roris mepatroneTa mier RonisZiebebis gatareba da kargi praqtikis ganxor-
cieleba, uzrunvelyofs aseve Roris nebismieri sxva paTogenebis gavrceleb-
is Tavidan acilebasac.
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis54
kompensacia
yvela im fermerebisTvis da sxva pirebisTvis, romelTac Rorebi dauxoces,
CamoarTves Roris xorcis produqtebi an gaunadgures qoneba Roris afri-
kuli cxelebis aRmofxvris RonisZiebis gatarebis dros, mniSvnelovania sa-
marTliani kompensaciis gadaxda, pirutyvis bazarze moqmedi fasebis mixed-
viT. kompensaciis gadaxda SedegebisTvis ufro rTulia, vidre pirdapiri
danakargebisTvis da SesaZloa miuRebeli iyos. kompensaciis gadaxda unda
moxdes myisierad, araadeqvaturi an dagvianebuli kompensacia Tavis Tavad
arasamarTliania da uaryofiT zegavlenas axdens kampaniaze, vinaidan es iwvevs
ukmayofilebis zrdas, undoblobasa da kargavs fermerebs TanamSromlobis
survils da ubiZgebs maTi mxridan daavadebis faqtebis damalvas. es aseve
xels uwyobs inficirebuli zonebidan Rorebis kontrabanduli wesiT gamo-
tanasa da aralegulurad gayidvas, rac danakargebis Tavdian acilebis
mizniT xdeba. am SemTxvevaSi saukeTeso gamosavali iqneboda Rorebisa da
produqtebis sabazro Rirebulebis dafarva. kompensaciis gadaxdis mizneb-
isTvis, danakargebis Sefaseba unda moxdes gamocdili, damoukidebeli
Semfaseblebis mier, Tu amis SesaZlebloba arsebobs. winaaRmdeg SemTxvevaSi,
SesaZlebelia Roris koltebis, xorcisa da sxva produqtebis kategoriebis
mixedviT Sefaseba. im qveynebSi, sadac Roris sxvadsxva jiSebia moSenebuli,
dakluli RorebisTvis kompensaciis odenobis gansazRvris yvelaze sa-
marTliani xerxia wonis mixedviT, Tanabari realuri fasis gadaxda erT kilo-
gramze gaangariSebiT da amgvarad Roris jiSiT asakobriv/woniT jgufebSi
ganpirobebuli sxvaobebiT Seqmnili problemebis Tavidan acileba. fuladi
kompensaciis nacvlad Roris mepatroneebisTvis SesaZlebelia sajiSe saqon-
lis Canacvlebis SeTavazeba, Tu ki es maTTvis misaRebi iqneba. Semfaseblebs
Soris aucileblad unda iyvnen kerZo an arasamTavrobo seqtorebis warmo-
madgenlebi, rac ori mizeziT aris ganpirobebuli: (1) azris/fasis dabalanse-
ba da (2) ndoba sakuTari wris warmomadgenlis mimarT.
socialuri daxmareba da reabilitacia
Tavad Roris afrikuli cxeleba, Roris afrikuli cxelebis kontrolis
RonisZiebebi da Roris afrikuli cxelebis aRmofxvris kampania, epizooti-
isa da aRdgenis periodSi, savaraudod, sirTuleebs Seuqmnis daavadebis ze-
moqmedebis qveS moqceul fermerebsa da mosaxleobas. amis gaTvaliswinebiT,
mTavrobam unda ganixilos daxmarebis gawevis SesaZlebloba daavadebis ze-
moqmedebis qveS moqceuli mosaxleobis jgufebisTvis. am dros SeiZleba ad-
gili hqondes sakvebis ukmarisobas, gansakuTrebiT ki, inficirebul zonebSi
da sasrvelia daxmarebis uzrunvelyofa daavadebisgan Tavisufali zonebi-
dan Roris xorcis an sxva saxis cxoveluri proteinis miwodebis formiT. daa-
vadebiT gamowveuli zemoqmedebis qveS moqceul fermebs SeiZleba dasWirdeT
sareabilitacio mxardaWeris gaweva, rac daexmarebaT imaSi, rom normaluri
cxoverebis wess daubrundnen RonisZiebaTa dasrulebis Semdeg. daxmareba
unda gaewios im fermebs, romelTac Tavi daaRwies infeqcias, magram miuxeda-
vad amisa Roris gayidvas ver axerxeben Rorebis gadaadgilebis akrZalvis an
sasaklaoebis daxurvis gamo da romelTac didi raodenobiT hyavT gasazrde-
li goWebi, romlebsac sakvebi esaWiroebaT. sadac SeuZlebelia Rorebis
sarealizaciod dakvlis gakontroleba, unda ganixilos daxmarebis gawevis
SesaZlebloba sakvebis Sesasyidad saWiro Tanxis gamoyofis formiT. amasTan,
unda vaRiaroT is faqti, rom fermerebi romlebmac Tavi daaRwies infeqcias
epizootiis dros, erovnul resurs warmoadgenen da imsaxureben waxalisebas
da ara dasjas.
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva 55
Roris afrikuli cxelebis aRmofxvrisa da qveynis, zonis an regionis doneze daavadebisgan ganTavisuflebis faqtis dadastureba saerTaSoriso moTxovnebi
cxovelTa janmrTelobis msoflio organizaciis (OIE) xmeleTis cxovelTa
janmrTelobis dacvis kodeqsi gansazRvravs, rom qveyana SeiZleba Roris
afrikuli cxelebisgan Tavisufal qveyanad CaiTvalos maSin, rodesac damt-
kicdeba, rom Roris afrikuli cxeleba qveyanaSi wina sami wlis ganmavlobaSi
ar dafiqsirebula. es periodi 12 Tvemdea Semcirebuli adre inficirebuli
qveynebisTvis, romlebSic salikvidacio politika ukve ganxorcielda da
damtkicda, rom arc Sinaur da arc gareul RorebSi an Rorebis sxva velur pop-
ulaciebSi daavadebis niSnebi ar SeimCneva. magram, daavadebisgan Tavisufali
zonis statusis dasadastureblad rekomendebulia damarwmunebeli mtkice-
bulebebis mopoveba, gamiznuli virusuli zedaxedvelobis warmoebis meSveo-
biT da utyuari informaciis miwodeba savaWro partniorebisa da mezobeli
qveynebisTvis.
igive pirobebi moqmedebs Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali
zonebis mimarT. ama Tu im qveynis zona SeiZleba Roris afrikuli cxelebi-
sgan Tavisufal zonad iqnes miCbeuli maSin, rodesac daavadeba qveynis mTel
teirotirazea dafiqsirebuli, magram Sinaur an gareul RorebSi daavadebis
damadasturebeli klinikuri, serologiuri an epidemiologiuri niSnebi ar
aRiniSneboda gasuli sami wlis ganmavlobaSi mocemuli zonis teritoriaze,
an 12 Tvis manZilze - adre inficirebuli zonis teritoriaze, romelSic sa-
likvidacio politika ganxorcielda da sadac SesaZlebelia imis damtkiceba,
rom arc Sinauri da arc gareuli Rorebis populaciebi ar arian daavade-
buli. aqac rekomendebulia gamiznuli virusuli zedaxedvelobis warmoeba
daavadebisgan Tavisufali zonis statusis dadasturebisTvis damarwmunebe-
li mtkicebulebebis mopovebis mizniT da informaciis xelmisawvdomobis
uzrunvelyofa savaWro partniorebisTvis, momijnave regionebisa da mezo-
beli qveynebisTvis. Tavisufali zonis sazRvrebi zedmiwevniT zustad unda iyos Semofar-
gluli. aucilebelia cxovelTa jandacvasTan dakavSirebuli im debule-
bebis gamoqveyneba, romlebic krZalavs Sinauri an gareuli Rorebis gaday-
vanas inficirebuli qveynidan an zonidan daavadebisgan Tavisufal zonaSi
da maTi mkacrad Sesruleba. daavadebisgan Tavisufali zonis teritoriaze
Rorebis gadaadgileba sistematuri inspeqtirebisa da zedamxedvelobis qveS
unda warmoebdes, Roris afrikuli cxelebisgan Tavisufali zonis statusis
SesanarCuneblad.
cxoevlTa jandacvis msoflio organizaciis mier, arc Tu ise didi xnis
win, SemoRebul iqna kompartmentalizaciis koncefcia, warmoebis obieqte-
bis an jaWvebis konkretuli daavadebebisgan gaTavisuflebis statusis
aRiarebis dasaSvebad. saxelmZRvanelo miTiTebebi jer-kidev ar aris sabo-
lood Camoyalibebuli, magram isini emyareba biousafrTxoebis SemoRebul
RonisZiebebsa da zedamxedvelobas, romelic iTvaliswinebs Sesabamisobis
sertifikatis an cnobis gacemas (maregulirebeli mandati). sagangebo gegmis
nawilis saxiT, TiToeul qveyanas SemuSavebuli unda hqondes saxelmZRvane-
lo miTiTebaTa sistema imis gaTvaliswinebiT, Tu rogor xdeba Roris afri-
kuli cxelebis gadacema, romelsac daavadebis afeTqebis dros gamoiyenebs
Tavisufali kompartmentebis (zonebis) gansazRvrisa da SenarCunebis mizniT.
aRniSnuli saxelmZRvanelo miTiTebebi sagangebo gegmis danarTSi unda iyos
mocemuli.
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis56
daavadebisgan gaTavisuflebis dadastureba
iseTi daavadebebisgan gansxvavebiT, rogoricaa saqonlis Savi Wiri, jilexi,
msxvilfexa rqosani pirutyvis plevropnevmonia an encefalopaTia, romlis-
ganac gaTavisuflebis dadasturebis gzebi ukve arsebobs da miRebulia cxov-
elTa jandacvis msoflio organizaciis mier, Roris afrikuli cxelebisgan
gaTavisuflebis Semowmebisa da dadasturebisTvis saerTaSorisod miRebuli
oqmi jer-jerobiT SemoRebuli ar aris.
mtkicebulebebi, romlebic SeiZleba gamoyenebuli iqnes daavadebisgan
Tavisufali zonis an qveynis aRdgenili statusis saerTaSoriso aRiarebis
mosapoveblad, SeiZleba moicavdes iseT dokumentacias, romelic miuTiTebs
rom:
� qveyanaSi arsebobs efeqturi veterinaruli samsaxuri, romelsac
SeuZlia qveyanaSi Roris afrikuli cxelebis xelaxla Semotanis an ga-
vrcelebis Tavidan acileba, afeTqebaTa gamovlena da maT winaaRmdeg
RonisZiebebis dauyovnebliv gatareba;
suraTi 9gareuli Rorebis (<30 kg) daWeris umartivesi meTodi, goWebis gadayvane SeiZleba
xis yuTiT, mozrdilebs sasurvelia CautardeT anesTezia.
sagangebo mdgomareobisas, reagirebis RonisZiebaTa dagegmva 57
� daavadebis zedamxedvelobis efeqturi sistemaa SemoRebuli da Roris
afrikuli cxelebis gamovlenis mizniT vet.samsaxurebis mier regu-
larulad warmoebs Semowmebebi savele, laboratorul pirobebSi da
sasaklaoebze. iq, sadac gareuli cxovelebis populaciebi arsebobs, es
veluri cxovelebis dargSi kompetentur uwyebebTan erTad keTdeba;
� Roris afrikuli cxelebis saeWvo SemTxvevebi srulad aris gamokvleu-
li da arsebuli dokumentacia Seicavs daavadebis SemTxvevaTa sabo-
loo diagnozs;
� ganxorcielebulia kompleqsuri SerCeviTi, stratificirebuli se-
rologiuri kontroli da uaryofiTi Sedegia miRebuli.
gareuli Roris populaciebi Roris afrikuli cxelebis infeqciaze unda
Semowmdes. amis gakeTeba SesaZlebelia tipiur teritoriebze zogierTi cx-
ovelis specialurad monadirebisa da maTi qsovilebis Roris afrikuli cx-
elebis antigenebze da Sratis antisxeulebze Semowmebis gziT. qveynebis um-
ravlesobas SemoRebuli aqvs nadirobis sezoni, ra drosac monadireebisgan
SesaZlebelia maT mier nadirobisas mokluli gareuli Rorebis sisxlisa da
organoebis nimuSebis mopoveba. serologiuri nimuSebi warsulSi gadatanili
infeqciis sakmarisi dasturia da sadac amis finansuri SesaZlebloba arse-
bobs, sakmarisia daWrili, trankvilizatoris qveS myofi gareuli Rorebis
Semowmeba. vinaidan afrikulisgan gansxvavebiT, evropul gareul Rorebs,
Roris afrikuli cxelebis winaaRmdeg imuniteti ar gaaCniaT, daxocili cx-
ovelebis zedamxedveloba da maTi sikvdilis mizezis dadgena Zalze mniS-
vnelovania iq, sadac cxovelebis daxocvas aqvs adgili, Roris afrikuli cxe-
lebis gaCenis Semdgom periodSi.
59
Tavi 7
saorganizacio RonisZiebebi
Roris afrikuli cxelebisTvis
SemuSavebuli sagangebo
sainformacio kampaniis dros
funqciebi da mmarTveli struqturebiqveynis mTavari veterinari an masTan gaTanabrebuli piri, rogoricaa vet.sam-
saxuris direqtori, pasuxismgebelia Roris afrikuli cxelebiT gamowveuli
sagangebo situaciebisTvis mzadyofnisa da maTi marTvis uzrunvelyofis
saerTo teqnikur mxareze. Tumca sabolood, pasuxismgebloba Sesabamisi uw-
yebis ministrs eniWeba.
am bolo wlebis periodSi, bevr qveyanaSi ganxorcielda erovnuli vet.
samsaxurebis restruqturizacia da racionalizacia. aRniSnuli procesi
moicavda vet.samsaxurebis regionalizaciasa da funqciebis gadacemas, vet.
samsaxurebis privatizacias, strategiuli funqciebis operatiulisgan gani-
jvnasa da vet.laboratoriebisa da savele vet.samsaxurebis administraciu-
li funqciebis erTmaneTisgan gamijvnas.
es axali struqturebi sakmarisad ganviTarda imisaTvis, rom daakmayofi-
los cxovelTa jandacvis samsaxurebis moTxovnebi gegmiuri momsaxurebis
miwodebasTan dakavSirebiT. miuxedavad amisa, isini xSirad ver umklavdebian
cxovelTa jandacvasTan dakavSirebiT Seqmnili msxvilmasStabiani sagange-
bo mdgomareobis marTvas, rodesac gadawyvetilebebis miReba swrafad unda
moxdes yvela wyarodan xelmisawvdomi saimedo informaciis gaanalizebis
safuZvelze. amgvarad miRebuli gadawyvetilebebi mkafiod Camoyalibebuli
brZanebebis saxiT unda gadaeces maT Sesrulebaze pasuxismgebel pirebs.
unda arsebobdes gacemuli brZanebebis Sesrulebisa da miRebuli Sedegebis
Sesaxeb informaciis uzrunvelyofis saSualebebi. mokled rom iTqvas, amo-
qmedebuli unda iyos efeqturi meqanizmebi informaciisa da miTiTebebis ga-
dacemisTvis erovnuli vet.samsaxurebis Stabidan savele an laboratorul
pirobebSi daavadebasTan brZolis wina xazze da sapasuxo informaciis StabSi
gadacemisaTvis.
cxadia imisaTvis, rom sagangebo viTarebaSi yvelaferi swrafad da efeq-
turad moxdes, ama Tu im qveynis vet.samsaxurs unda gaaCndes kargad organ-
izebuli marTvis struqtura, an marTvis xazovani sistema, Tundac daavade-
bis afeTqebaze reagireba sagangebo viTarebis periodSi.
Roris afrikul cxelebasTan dakavSirebiT sagangebo mdgomareobis gan-
viTarebis SemTxvevaSi Sesabamisi pasuxismgebeli sturqturebisa da xazebis
swrafad da efeqturad amoqmedebisTvis, winaswar SemuSavebuli gegma unda
arsebobdes. es SeiZleba moicavdes sagangebo mdgomareobis dadgomamde sak-
mao xniT adre, qvemoT CamoTvlilTagan erTi an meti sakiTxis mogvarebas:
� SeTanxmebis miRwevas imis Taobaze, rom saswrafo daxmareba cxovelTa
jandacvis samsaxurebis mxridan, erovnul doneze iqneba organizebu-
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis60
li da rom qveynis mTavari veterinari Tavis Tavze aiRebs mTel pasux-
ismgeblobas sagangebo mdgomareobaze reagirebasTan dakavSirebiT da
angariSvaldebuli iqneba uSualod ministris winaSe;
� TanamSromlobis meqanizmis dafuZnebas saministroebsa da sxva uwye-
bebs Soris, rogoricaa policia, jari, finansTa, cxovelTa dacvis, ga-
naTlebis, mas-mediisa da jandacvis samsaxurebi, ramac SeiZleba moiTx-
ovos komitetis Seqmna ama Tu im saministrosTan/uwyebasTan; sagangebo
situaciaSi komitetis SeqmnasTan dakavSirebuli biurokaratiuli
garTulebebis Tavidan asacileblad, mizanSewonili iqneba mudmivmoq-
medi komitetis dafuZneba;
� regionis an provinciis xelisuflebasTan SeTanxmebas imis Taobaze,
rom maTi vet.samsaxurebis personali gadava qveynis mTavari veteri-
naris daqvemdebarebaSi, xazovani marTvis sistemis pirobebSi, cxov-
elTa daavadebiT gamowveul sagangebo mdgomareobaze reagirebis pro-
gramis gansaxorcieleblad. aseve miRweuli unda iqnes SeTanxmebebi,
romlebic uzrunvelyofs regionuli savele vet.samsaxurebisa da
laboratoriebis sruli SemadgenlobiT monawileobas sagangebo mdgo-
mareobisTvis mzadyofnis RonisZiebaTa dagegmvisa da specialuri mom-
zadebis programebSi;
� TanamSromlobis dafuZneba erovnuli vet. samsaxurebis StabTan, daa-
vadebiT gamowveuli sagangebo situaciis Sesaxeb adreul etapze ga-
frTxilebis uzrunvelsayofad da maT Soris, sagangebo situaciaSi
daavadebis SemTxvevebis Sesaxeb erovnuli StabisTvis informaciis ga-
dacemis mizniT;
� SeTanxmeba samTavrobo seqtoris mTavari vet.samsaxurebisTvis da maT
Soris, centraluri vet.laboratoriis gadayvanis Sesaxeb qveynis mTa-
vari veterinaris mmarTveli struqturis daqvemdebarebaSi, sagangebo
pirobebSi daavadebaze reagirebis moxdenis mizniT;
� xelSekrulebebis gaformeba kerZo seqtoris saveterinaro organ-
izaciebTan, universitetebTan da sxva samecniero da kvleviT insti-
tutebTan cxovelTa daavadebiT gamowveuli sagangebo situaciis
dros sagangebo momsaxurebis gawevis Taobaze;
� saWiroebis SemTxvevaSi, SeTanxmebas kerZo vet.samsaxurebis kadrebis
droebiT samTavrobo seqtorSi daqiravebis pirobebis Sesaxeb;
� sxva qveynebTan SeTanxmebas teqnikuri an saopracio daxmarebis uzrun-
velyofis Taobaze (adamianuri resursebi), sagangebo mdgomareobis
Seqmnis SemTxvevaSi.
bevr qveyanaSi, veterinariis dargSi kerZo seqtori mcirea an saerTod ar
arsebobs da daavadebis kontrolis ganxorcielebaSi, isini araveterinarTa
daxmarebis imedad SeiZleba darCnen. aseT SemTxvevaSi unda arsebobdes momi-
jnave seqtorebSi xelmisawvdomi resursebis mobilizebis meqanizmi, rogori-
caa soflis meurneobis sakiTxebSi sakonsultacio samsaxuris an mosaxleo-
bis mier dafinansebuli cxovelTa jandacvis samsaxuris muSakebi, romelTac
Sesabamisi specialuri momzadeba aqvT gavlili. cxovelTa daavadebis kon-
trolis procesSi arsebiTi mniSvneloba aqvs yvela SesaZlo monawileTa gan-
sazRvras da maTi mxridan epizootiis SemTxvevaSi, dauyovnebliv moqmedebis
mzadyofnis uzrunvelyofas.
sakonsultacio komiteti cxovelTa sagangebo daavadebebTan dakavSirebul sakiTxebSi qveynebisTvis SeiZleba Zalian sasargeblo aRmoCndes cxovelTa daavadebiT
gamowveul sagangebo mdgomareobebTan dakavSirebul sakiTxebSi sakonsulta-
saorganizacio RonisZiebebi sainformacio kampaniis dros 61
cio komitetis Seqmna, romelsac isini moiwveven Roris afrikuli cxelebiT
(an cxovelTa nebismieri sxva transsasazRvro daavadebiT) gamowveuli sa-
gangebo mdgomareobis SeqmnisTanave da romelic regularulad Seikribeba
sagangebo mdgomareobaSi daavadebaze reagirebis periodSi. es arsobrivad
teqnikuri komiteti iqneba, romlis funqciaSic Seva: epidemiologiuri da
daavadebis kontrolTan dakavSirebiT sxva informaciis gadamowmeba; sa-
gangebo gegmebis amoqmedebasTan dakavSirebiT rekomendaciebis uzrunvely-
ofa; RonisZiebaTa ganxorcielebaze zedamxedvelobis warmoeba; da qveynis
mTavari veterinarisa da ministrisTvis rCevis uzrunvelyofa RonisZiebaTa
dagegmvasTan dakavSirebiT. cxovelTa daavadebiT gamowveul sagangebo situaciebTan dakavSirebul
sakiTxebSi sakonsultacio komitetis SemadgenlobaSi SeiZleba Sediodnen:
� qveynis mTavari veterinari (Tavmjdomare);
� savele vet.samsaxuris direqtori/daavadebaTa kontrolis samsaxuris
direqtori;
� epidemiologiuri erTeulis xelmZRvaneli;
� Statebis, provinciebis an regionebis vet.samsaxurebis ufrosebi;
� erovnuli vet.laboratoriis direqtori;
� daavadebis afeTqebis adgilebSi regionuli vet.laboratoriebis di-
reqtorebi;
� fermerTa jgufebis an organizaciebis warmomadgenlebi;
� sxva ZiriTadi jgufebis warmomadgenlebi, rogoricaa erovnul vet-
erinarTa asociaciebi an veterinaruli universitetebi;
� saWiroebisamebr, teqnikosi-eqspertebi, rogoricaa cxovelTa dacvis
specialistebi da entomologebi da maT Soris, Tu SesaZlebelia damk-
virveblebis saxiT, daavadebasTan brZolis sakiTxebSi gamocdili vet-
erinarebi, romlebic ukve pensiaze arian gasuli.
Tu mmarTveli sturqturis ganxorcieleba SeuZlebelia, maSin mniS-
vnelovania cxovelTa daavadebiT gamowveul sagangebo situaciasTan dakav-
Sirebul sakiTxebSi, sakonsultacio komitetis formireba, romelic uzrun-
velyofs sagangebo RonisZiebaTa gatarebasTan dakavSirebiT SeTanxmebuli
midgomis SemuSavebas. rodesac sagangebo situaciaSi daavadebaze reagirebis RonisZiebebi ar
xorcieldeba, mizanSewonilia saimitacio swavlebis (werilobiTi savarji-
Soebi an savele pirobebSi testireba) Catareba imis dasadastureblad, rom
sakomunikacio da saoperacio gegmebi gamarTulad muSaoben da rom komer-
ciuli an adgilobrivi warmoebis seqtorTan myari kavSiria. uaryofiTi
Sedegebis Tavidan asacileblad aucilebelia mezobeli qveynebisa da saer-
TaSoriso an regionuli organizaciebis winaswar gafrTxileba saimitacio
swavlebis Catarebis Sesaxeb.
cxovelTa daavadebis kontrolis erovnuli centriqveynebma unda Seqmnan cxovelTa daavadebis kontrolis mudmivmoqmedi
erovnuli centrebi. Roris afrikuli cxelebis an cxovelTa sxva sagangebo
daavadebis afeTqebis SemTxvevaSi, centri pasuxismgebeli unda iyos qvey-
nis mTavari veterinaris winaSe sagangebo daavadebis kontrolis erovnul
RonisZiebaTa koordinirebaze. centri ganTavsebuli unda iyos erovnuli
vet.samsaxurebis StabSi da erovnuli epidemiologiuri erTeuli masTan
unda iyos mimagrebuli an mWidroT TanamSromlobdes. qveynis mTavar veteri-
nars SeuZlia politikis ganxorcielebasTan dakavSirebuli yoveldRiuri
funqciebi gadaabaros centris xelmZRvanels (Cveulebriv, es ufrosi vet.mu-
Sakia). sagangebo mdgomareobaSi daavadebaze reagirebis periodSi, cxovelTa
daavadebis kontrolis erovnuli centris funqciebi moicavs:
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis62
� qveynis mTavari veterinarisa da cxovelTa daavadebebis kontrolis
erovnuli centris mier daavadebaTa kontrolis SeTanxmebuli poli-
tikis ganxorcielebas;
� cxovelTa daavadebis kontrolis adgilobrivi centrebis mier war-
moebuli samuSaoebis xelmZRvanelobas da monitorings;
� personalisa da sxva resursebis siebis ganaxlebasa da Sedgenas, imis mi-
TiTebiT Tu saidan SeiZleba SemdgomSi resursebis mobilizeba;
� adgilobriv centrebSi kadrebisa da resursebis ganawileba;
� maragebis SekveTa da miwodeba (Roris afrikuli cxelebis garda sxva
daavadebebisTvis gankuTvnili vaqcinebi);
� RonisZiebebis ganmxorcielebis procesis monitorings da qveynis mTa-
vari veterinarisTvis teqnikuri rCevis uzrunvelyofas;
� qveynis mTavari veterinarisTvis rCevis uzrunvelyofas daavadebis
kontrolis zonebisa da raionebis gansazRvrasTan dakavSirebiT; � im sawarmoTa siebisa da sakontaqto monacemTa ganaxlebasa da Sedgenas,
romlebic maRali riskis qveS imyofebian an Tavad warmoadgenen maRal
risks;
� kavSiris warmoeba sagangebo mdgomareobaSi daavadebaze reagirebis
procesSi CarTul jgufebTan da maT Soris im jgufebTan, romlebic
amoqmedebulni arian daavadebis sagangebo erovnuli gegmis nawilis
saxiT;� saerTaSoriso masStabiT daavadebisa da daavadebis SemTxvevebis
Sesaxeb angariSebis momzadebas daavadebisgan Tavisufali zonis an
qveynis statusis aRiarebis mosapoveblad;� fermerTa informirebisa da informaciis (maT Soris pres-relizebis)
sajarod gamoqveynebis programebis ganxorcielebis procesis marTva;
� saerTo da finansuri administrireba da aRricxvis warmoeba.
cxovelTa daavadebis kontrolis erovnuli centri srulyofilad
unda iyos aRWurvili qveynis 1:50 000 masStabis rukebiT (an kompiuteruli
darukebis monacemTa baziT, romelic CvenTvis saintereso adgilebis ufro
detalur gamosaxulebas uzrunvelyofs) da sakomunikacio teqnikiT (tele-
fonis, radios, el.fostisa da faqsis CaTvliT), regionul vet.samsaxurebTan
an cxovelTa daavadebis kontrolis adgilobriv centrebsa da vet.labora-
toriebTan kavSiris dasamyareblad. aseTi centri dakavSirebuli unda iyos
sainformacio sistemasTan, romelic uzrunvelyofs informacias daavadeb-
iT gamowveuli sagangebo mdgomareobis Sesaxeb.
cxovelTa daavadebis kontrolis adgilobrivi centrebiRoris afrikuli cxelebiT gamowveul sagangebo mdgomareobaSi, veteri-
narul da sasoflo-sameurneo sakiTxebSi sakonsultacio samsaxurebis
saolqo ganyofilebebi, romlebic inficirebul kerebTan yvelaze axlos
mdebareoben, moqmedeben rogorc cxovelTa daavadebis kontrolis adgilo-
brivi centrebi. zedamxedvelobis an daavadebis kontroliT gaTvaliswineb-
uli sxva samuSaoebis warmoebis mizniT jgufebs, erT dReSi, unda SeeZloT
nebismier adgilas Casvla da ukan dabruneba. cxovelTa daavadebis kontro-
lis droebiTi adgilobrivi centrebis ganTavsebis adgilebi (magaliTad,
adgilobriv samTavrobo uwyebebTan), winaswar unda iyos SeTanxmebuli.
regionuli da saolqo vet.samsaxurebis muSakebi pasuxismgebeli arian
daavadebis kontrolis im samuSaoebze, romlebic maT teritoriebze war-
moebs da ufleba aqvT Sevidnen fermebSi, Seagrovon nimuSebi da miiRon zome-
bi maT mier kontrolirebad teritoriaze Rorebisa da Roris xorcis produ-
qtebis Semotanis/gatanis Tavidan asacileblad. isini uzrunvelyofili unda
iyvenen: nimuSebis Segrovebisa da gadacemisTvis saWiro masalebiT; macivriT,
saorganizacio RonisZiebebi sainformacio kampaniis dros 63
romelic saWiroa xanmokle drois ganmavlobaSi nimuSebis Sesanaxad; damcavi
tanisamosiT; sadezinfeqcio saSualevbaTa garkveuli maragiT; satrans-
porto saSualebiT da sawvaviT; da aseve sakomunikacio saSualebiT, romel-
ic qveynis mTavar veterinarTan dakavSirebistvis aris saWiro. saxelmwifo
struqturebma unda uzrunvelyon TanamSromloba sxva samsaxurebis mxridan,
rogoricaa policia, sazogadoebrivi samuSaoebis departamentebi da mas-
mediis saSualebebi, romlebic daxmarebas gauweven daavadebis gavrcelebis
prevenciaSi. aseTi muSakebi uzrunvelyofili unda iyvnen saWiro masalebiT
sazogadoebis informirebisTvis da fermerebisTvis intensiuri swavlebis
Casatareblad da sainformacio kampaniebis gansaxorcieleblad. uwinares
yovlisa ki, isini yovelTvis zedmiwevniT zust informacias unda flobdnen
daavadebis statusisa da aseve cxovelTa daxocvis da kompensaciis gadaxdis
Sesaxeb, rodesac adgili aqvs aseTi RonisZiebebis gatarebas.
65
Tavi 8
damxmare gegmebi
damxmare gegmebi uzrunvelyofs mxardaWeras Roris afrikuli cxelebis an
nebismieri sxva daavadebis SemTxvevaSi sagangebo samoqmedo gegmis ganxor-
cielebisTvis.
finansuri gegmafinansuri resursebis dagvianebiT mobilizeba warmoadgens mTavar dab-
rkolebas sagangebo daavadebaTa afeTqebebze swrafad reagirebisTvis.
mcireodeni finansuri resursebis myisieri gamoiyeneba, samomavloT mniS-
vnelovani xarjis Tavidan acilebis SesaZleblobas mogcemT. amdenad winas-
wari finansuri dagegmva, sagangebo viTarebaSi daavadebaze reagirebisTvis
mzadyofnis mniSvnelovan nawils warmoadgens.
finansuri gegmebis SemuSaveba saWiroa imisaTvis, rom daavadebiT gamo-
wveul sagangebo mdgomareobaze reagirebis mosaxdenad garantirebuli iyos
sagangebo fondebis dauyovnebliv gamoyofa. aRniSnuli Tanxebi gawerilia
im aucilebeli xarjebisTis, romlebic aRemateba saxelmwifo vet.samsaxu-
rebisTvis gamoyofili normaluri saoperacio xarjebis odenobas. finansur
gegmebs amtkiceben saxelmwifo departamentebi da maT Soris, ekonomikuri
dagegmvis uwyeba da finansTa saministro (departamenti).sagangebo situaciebisTvis gamoyofili finansuri resursebiT SesaZ-
lebelia daavadebis kontrolis/aRmofxvris RonisZiebebTan dakavSirebuli
saerTo xarjebis dafarva. magram, ufro xSirad es winaswar momzadebuli
dafinansebis wyaroa, romelic veterinarul departaments saSualebas aZlevs
myisierad daiwyos moqmedeba da gaataros is RonisZiebebi, romlebsac sawyisi
fazebi moicavs da daiwyos afeTqebis adgilze viTarebisa da sakontrolo
RonisZiebaTa programis ganxilva. savele situaciaSi ukeT garkvevisTanave
da saxelmwifo departamentisTvis arsebuli mdgomareobis Sesaxeb moxseneb-
is Semdeg, daavadebis sabolood aRmosafxvrelad saWiro Tanxebi damatebiT
unda iqnes gamoyofili.finansuri resursebis gamoyofis pirobebi winaswar unda iyos gan-
sazRvruli. Cveulebriv, qveynis mTavar veterinars finansuri resursebiT
uzrunvelyofen maSin, rodesac:
� Roris afrikuli cxelebiT an sxva sagangebo daavadebis diagnozi dada-
sturebulia an saeWvo
� daavadebis afeTqeba eqvemdebareba kontrols an aRmofxvras;
� daavadebis kontrolis gegmebi mzad aris da damtkicebulia.
finansuri resursebi SeiZleba gamoyofili iyos am miznisTvis gankuTvni-
li specialuri fondebis saxiT, an xelmisawvdomi iyos sakredito uflebis
saxiT samTavrobo angariSze winaswar SeTanxmebuli Tanxis odenobaze.
zogierT qveyanaSi sasurvelia, rom mTavrobam da kerZo seqtorma daafin-
anson Roris afrikuli cxelebisa da sxva daavadebaTa winaaRmdeg programebi
im moculobiT, romelzec SeTanxmdebian TiToeuli aseTi daavadebis aR-
mofxvris Sedegad mopovebuli sazogadoebrivi da kerZo sargeblis bunebisa
da odenobis gansazRvris Semdeg. dafinansebis formula SeTanxmebis sagans
warmoadgens: TiToeul seqtors SeuZlia gadaixados daavadebis winaaRmdeg
mimarTul RonisZiebaTa kampaniis mTliani Rorebulebis fiqsirebuli pro-
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis66
centiT an daafinansos konkretuli komponenti. Tu dafinansebaSi kerZo se-
qtori monawileobs, aucilebelia ganisazRvros visTvis aris momgebiani esa
Tu is komponenti (komponentebi) da Sesabamisad, visze unda gadanawildes
xarjebis dafarva. es SeiZleba iyos gadamamuSavebeli sawarmoebi, savaWro
da fermerTa organizaciebi. aseve unda ganisazRvros kerZo seqtoridan
Tanxebis mobilizebis wesi. es SeiZleba gakeTdes mesaqonleobis dabegvris
meSveobiT (SesaZlebelia pirutyviT vaWrobis garigebebze an mis dakvlaze
gadasaxadis SemoReba), uzrunvelyofili finansuri resursebis an sawarmos
dazRvevis saxiT. nebayoflobiTi indivudualuri sadazRvevo polisebi sak-
marisia daavadebiT an daavadebis kontrolis RonisZiebaTa ganxorcielebis
Sedegad miyenebuli zaralisgan dasazRvevad, magram sakmarisi ar aris daa-
vadebis aRmofxvris RonisZiebebTan dakavSirebuli mTliani xarjis dasafa-
ravad.
sagangebo daavadebis aRmofxvris mTliani kampaniis dafinanseba SeiZleba
aRematebodes erovnuli resursebis moculobas. aseT SemTxvevaSi, gegmebi wi-
naswar unda SemuSavdes SesaZlo saerTaSoriso donorebis gamovlenis mizniT
da maT Soris, sagangebo daxmarebis misaRebad FAO-s an sxva saerTaSoriso saa-
gentoebisgan. dafinansebis misaRebad ganacxadebis Sevsebis procedurebi da
maTi Cabarebis moTxovnebi winaswar unda iyos gansazRvruli.
finansuri gegma unda Seicavdes Roris mepatroneebisTvis gankuTvnil de-
bulebebs daavadebis aRmofxvris RonisZiebis dros ganadgurebuli piruty-
vis an qonebisTvis kompensaciis gadaxdis Sesaxeb; sakvebis SeZenis Sesaxeb im
fermerebisTvis, romelTac janmrTeli Rorebi hyavT da Roris gayidvis akr-
Zalvis Sedegad garkveuli zarali miadga; da sagangebo daxmarebis gaweva im
adamianebisTvis, romlebic seriozulad dazaraldnen sakvebis ukmarisobis
gamo, romelic daavadebis an daavadebis kontrolis RornisZiebam gamoiwvia.
amgvari finansuri dagegmva mxolod soflis meurneobis an mecxoveleo-
bis departamentis kompetencias ar unda warmoadgendes da masSi monawileoba
unda miiRon sxva Sesabamisma saministroebmac (mag: finansTa, vaWrobis, gare-
mos dacvis da. a.S agreTve da premier ministris aparati).
resursebis dagegmvaresursebis gegmis momzadebaSi pirveli nabijia resursebis aRricxva. es
gulisxmobs im resursebis CamoTvlas (maT Soris personalis, aRWurvilo-
bisa da sxva masalebis), romlebic saWiroa Roris afrikuli cxelebis an sxva
daavadebis mciremasStabian afeTqebaze reagirebis mosaxdenad. resursebis
Semdegi CamonaTvali SeiZleba ganixilebodes, rogorc saindikatoro da ara
amomwuravi CamonaTvli:
cxovelTa daavadebis kontrolis erovnuli centri
� daavadebis kontrolis sakiTxebSi ufrosi vet.muSakebi da epidemiol-
ogebi;
� veterinarebi da biologebi.
� entomologebi.
� saoperacio, materialur-teqnikuri uzrunvelyofis, safinanso da ad-
ministraciuli dargis muSakebi.
� epidemiolgiuri da sxva saxis informaciis aRricxvisa da damuSavebi-
sTvis saWiro kadrebi.
� 1:50 000 da 1:10 000 masStabis rukebi.
� komputerebi da sxva teqnikuri mowyobiloba.
� sakomunikacio saSualebebi adgilobriv xelmZRvanelobasTan dasakav-
Sireblad, rogoricaa telefoni, faqsi da el.fosta.
� mimdinare xarjebis fondi (eqvemdebareba aRricxvas).
damxmare gegmebi 67
cxovelTa daavadebis kontrolis adgilobrivi centrebi
� daavadebis kontrolis sakiTxebSi ufrosi vet.muSakebi da epidemiol-
ogebi.
� teqnikuri mxardaWeris, saoperacio da administraciuli muSakebi.
� ofisebi.
� saofise aRWurviloba.
� rukebi.
� telefoni da faqsi.
� mimdinare xarjebis fondi (eqvemdebareba aRricxvas).
� proformebi daavadebis kontrolis operaciebisTvis.garkveul garemoebebSi, SesaZloa xelmisawvdomi iyos kompiuterebi da
el.fosta.
sadiagnostiko laboratoriebi
� specialurad momzadebuli laboratoriis personali.
� laboratoriis standartuli aRWurviloba, romelic karg samuSao
mdgomareobaSia.
� specialuri aRWurviloba ZiriTadi sagangebo daavadebebisTvis,
romelic karg samuSao mdgomareobaSia.
� sadiagnostiko reagentebi Casatarebeli testebisTvis.
� miTiTebul laboratoriaSi, saerTaSorisod miRebuli nimuSebis gada-
satani konteinerebi.
� miTiTebul laboratoriaSi nimuSebis gagzavnis oqmebi.
diagnostika/zedamxedveloba
� veterinarebi da damxmare vet.samsaxurebis muSakebi.
� transporti.
� rukebi.
� sakomunikacio saSualebebi da maT Soris poziciis dasafiqsirebeli
sistemebi (GPS-sistema).
� bukletebi da posterebi daavadebis (daavadebaTa) Sesaxeb.
� aRWurviloba sadiagnostiko nimuSebis Segrovebisa da transportire-
bisTvis:
� sisxlis nimuSis SegrovebisaTvis saWiro aRWurviloba;
� leSis gasakveTi iaraRebis krebuli;
� sayinule;
� nebadarTuli sadezinfeqcio saSualebebi, sapnebi da sarecxi
fxvnilebi;
� magari jagrisebi.
� mowyobiloba Roris dasakaveblad.
dakvla, Camarxva da dezinfeqcia
� vet. muSakebi da sxva personali, romelic awarmoebs zedamxedvelobas.
� satransporto saSualeba.
� Rorebis dasaxocad saWiro, nebadarTuli aRWurviloba.
� damcavi tanisamosi.
� mowyobiloba Roris dasakaveblad.
� mtvirTavi, frontaluri CatvirTvis mowoybilobiT da miwis saTxreli
aRWurviloba.
� nebadarTuli sadezinfeqcio saSualebebi, sapnebi da sarecxi fxvni-
lebi.
� magari jagrisebi.
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis68
� barebi da saxexebi.
� aRWurviloba maRali wnevis WavliT recxvisTvis.
� Camqrali kiri Roris leSis dasafaravad, Tu maTi dawva SesaZlebeli ar
aris.
� leSis dasawvavad saWiro sawvavi (Cveulebriv, dizelis nazavi mcire
raodenobis benzinTan) da Zveli saburavebi wvis procesis dasaCqare-
blad, haeris cirkulaciis xelSewyobisa da maRali temperaturis
SenarCunebis gziT.
sakarantino da pirutyvis gadaadgilebis kontrolis meqanizmebi
� aRmasrulebelTa jgufebi.
� satransporto saSualeba.
� gzebze ganTavsebuli sakontrolo punqtebi.
� niSnebi da posterebi.
unda momzaddes arsebuli resursebis CamonaTvali, romelSic miTiTe-
buli iqneba specifikaciebi, raodenoba da adgilmdebareoba. aucilebe-
lia specialistebis aRmricxveli reestris warmoeba, sadac miTiTebuli
iqneba maTi kvalifikacia da Roris afrikul cxelebis SemTxvevebTan muSao-
bis gamocdileba. daavadebaTa kontrolis erovnul centrsa da regionul
ofisebSi, yovelwliurad (minimum) unda moxdes resursebis CamonaTvalisa da
kadrebis aRmricxveli reestrebis ganaxleba.
saWiro da xelmisawvdomi resursebis siebis Sejereba resursebSi defici-
tis gamovlenis SesaZleblobas uzrunvelyofs. resursebis gegmaSi miTiTe-
buli unda iyos, arsebul naklovanebobaTa Sevsebis saSualebebi, sagangebo
mdgomarebis SemTxvevaSi. saimitacio (simulaciuri) swavleba aseve dagex-
marebaT resursebis dagegmvaSi arsebuli defeqtebisa da naklovanebobis
gamovlenaSi da amgvarad SesaZlebeli iqneba maTi gamosworeba.
damatebiTi aucilebeli resursebis moZiebisTvis sxvadsxva alternative-
bi arsebobs:
� im adgilebis CamonaTvali, sadac SesaZlebelia ZiriTadi aRWurvilo-
bisa da maragebis SeZena, daqiraveba an Txoveba;
� centraluri maRazia, sadac SesaZlebelia Znelad mosapovebeli saqon-
lis SeZena, rogoricaa sadezinfeqcio saSualebebi da saqoneli, rom-
lis momzadebasac dro sWirdeba, rogoricaa proformebi;
� SeTanxmebebi sxva saxelmwifo uwyebebidan personalisa da aRWurvilo-
bis uzrunvelyofasTan dakavSirebiT, magaliTad, miwis saTxreli aR-
Wurvilobis Taobaze transportisa da miwis samuSaoebze pasuximgebel
departamentTan, xolo sakomunikacio saSualebaTa Taobaze Tavdacvis
samsaxurebTan;
� SeTanxmebebi veterinarTa asociaciebTan droebiTi dasaqmebis
Taobaze, praqtikosi veterinarebis an veterinaruli fakultetis stu-
dentebis mobilizebaze sagangebo situaciis ganviTarebis SemTxvevaSi.
sadiagnostiko agentebis miwodeba konkretul problemebTan aris dakav-
Sirebuli, vinaidan saerTaSoriso wyaroebi SezRuduli raodenobiT aris
xelmisawvdomi. saimedo sadiagnostiko agentebis wyaroebis Taobaze kon-
sultaciisTvis mimarTeT Roris afrikuli cxelebis saerTaSoriso labora-
torias (www.oie.int/ an http://empres-i.fao.org/empres-i/home ).unda aRiniSnos, rom adeqvaturi sadiagnostiko SesaZleblobebis
SenarCunebisa da kompetenciis uzrunvelyofisTvis, laboratoriebma regu-
larulad unda Caataron sabazo testebi nimuSebze, romelTa statusi cno-
bilia an ucnobi. testis nimuSebi periodulad unda gaigzavnos cxovelTa
jandacvis msoflio organizaciisa da FAO-s mier miTiTebul laborato-
damxmare gegmebi 69
riebSi, Tundac uaryofiTi pasuxebis jvaredini kontrolisTvis. sasurve-
lia monawileobis miReba mezobeli qveynebisa da miTiTebuli laboratoriis
mier erToblivad organizebuli e.w precipitaciis diagnostikis rgolisebr
testebSi. cxovelTa jandacvis msoflio organizaciis an FAO-s miTiTebul
centrebSi Roris afrikuli cxelebis diagnozis dasadastureblad an viru-
sis daxasiaTebisTvis, nimuSebis Cabarebis procesis daCqarebis mizniT dau-
kavSirdiT FAO-s, el.fostis misamarTze empres . .
resursebis dagegmvisa da inventarizaciis siebis ganaxleba yovel-
wliurad unda warmoebdes.
kanonmdeblobadaavadebiT gamowveuli sagangebo mdgomareobisTvis mzadyofnis Ronis-
ZiebaTa dagegmvis procesSi aucilebelia parlamentis aqtebis an samTavrobo
dadgenilebebis amoqmedeba, romlebic uzrunvelyofs sakanonmdeblo bazas
da daavadebis kontrolis RonisZiebaTa ganxorcielebisaTvis saWiro ufle-
bamosilebas. es SeiZleba moicavdes kanonmdeblobas, romelic iTvalsiwinebs:
� Roris afrikuli cxelebisa da cxovelTa sxva pirveli rigis daavadeba-
Ta SemTxvevebis Sesaxeb informaciis savaldebulo wesiT Setyobinebas;
� oficialuri pirebis an sxva specialurad daniSnuli personalis daSve-
bas fermebis an mecxoveleobis sxva sawarmoTa teritoriaze, daavadeb-
is zedamxedvelobis da maT Soris, sadiagnostiko nimuSebis Segrovebis
mizniT da daavadebis kontrolis gansaxorcieleblad;
� teritoriebis inficirebul teritoriebad da daavadebis kontrolis
zonebad gamocxadebas;
� fermebis an mecxoveleobis sxva sawarmoTa karantinSi moqcevas;
� pirutyvis, cxoveluri warmoSobis produqtebis an potenciurad dab-
inZurebuli masalebis gadaadgilebis akrZalvasa da cxovelTa jan-
dacvis organizaciis mier winaswar dadgenil pirobebSi maT gadaadg-
ilebaze nebarTvebis gacemas;
� inficirebuli an potenciurad inficirebuli pirutyvisa da dabin-
Zurebuli an potenciurad dabinZurebuli produqtebisa da masalebis
savaldebulo wesiT ganadgurebasa da usafrTxod utilizacias, sa-
marTliani kompensaciis gadaxdis pirobiT;
� daavadebis kontrolis sxva RonisZiebaTa ganxorcielebas;
� daavadebis kontrolis programis nawilis saxiT ganadgurebuli piru-
tyvisa da qonebis mepatroneebisTvis kompensaciis gadaxdasa da amg-
vari kompensaciisTvis standartebis gansazRvras;
� maRali riskis sawarmoebisa da pirutyvis bazrebisTvis, sasaklaoebisa
da sayasboebisTvis savaldebulo wesiT dasacavi normebisa da wesebis
SemoRebas da daavadebis kontrolis RonisZiebaTa ganxorcielebas;
� sadac es misaRebia, cxovelTa savaldebulo wesiT identificirebas.
federaluri marTvis sistemis mqone qveynebSi, qveynis mTel teritoriaze
unda moqmedebdes harmonizebuli, SesabamisobaSi moyvanili kanonmdebloba
cxovelTa daavadebiT gamowveul sagangebo mdgomareobasTan dakavSirebiT.
igive wesi unda moqmedebdes qveynebs Soris, im regionebSi, sadac Tavisufali
vaWrobis Sesaxeb SeTanxmebebiT daSvebulia SeuzRudavi vaWroba Sinauri cx-
ovelebiT da cxoveluri warmoSobis produqtebiT (magaliTad, evrokavSir-
Si).
71
Tavi 9
samoqmedo gegma
samoqmedo gegma warmoadgens miTiTebebis krebuls, romelic moicavs sakon-
trolo zomebs, romlebic unda ganxorcieldes Roris afrikul cxelebasTan
dakavSirebiT Seqmnili sagangebo mdgomareobaSi, dawyebuli daavadebis pir-
veli saeWvo SemTxvevidan mis sabolood aRmofxvramde. igi dawvrilebiT aR-
wers im moqmedebebs, romlebic Roris afrikuli cxelebis pirveli saeWvo
SemTxvevis Sesaxeb informaciis miRebis Semdeg unda ganxorcieldes.
mocemuli Tavi uzrunvelyofs zogad saxelmZRvanelo miTiTebebs im
qmedebebTan dakavSirebiT, romlebic unda ganxorcieldes Roris afrikuli
cxelebis afeTqebis TiToeul fazaSi, magram yvela qveyanas vet.samsaxuris
gansaxvavebuli maregulirebeli struqtura gaaCnia. yvela qveyanam unda
SeimuSaos sakuTari samoqmedo gegma, romelSic gansazRvrulni iqnebian
ToToeuli moqmedebisTvis pasuxismgebeli pirebi. aseve unda ganisazRv-
ros sakomunikacio xazebi Roris mepatroneebsa da savele da erovnul vet.
samsaxurebs Soris da maT Sesaxeb informacia cnobili unda gaxdes yvela mx-
arisTvis. es sakomunikacio xazebi amyareben saxelmZrvanelo jaWvs, romel-
ic amoqmeddeba Roris afrikuli cxelebis (an cxovelTa sxva daavadebasTan
dakavSrebiT Seqmnil sagangebo mdgomareobaSi) saeWvo SemTxvevaSi. samoqmedo
gegmis warmateba damokidebulia saxelmZRvanelo jaWvis TiToeul rgolze,
romelic funqcionirebs ise, rogorc es zemoT aris aRwerili.
qveynebma detalurad unda SeimuSaon zogadi saoperacio procedurebi,
romlebic gamoyenebuli iqneba Roris afrikuli cxelebisa da sxva epidemiuri
daavadebebis mimarT. SeiZleba saWiro gaxdes damatebiTi saxelmZRvaneloe-
bis momzadeba, romlebic moicavs zoosanitarul normebsa da wesebs maRali
riskis sawarmoebisTvis, rogoricaa cxovelTa transportireba, xorcis gad-
amamuSavebeli qarxnebi an saqonlis bazrebi.
im qveynebs, romlebic erovnul an regionul doneze sagangebo mdgomareo-
bis winaSe dganan, SeuZliaT mimarTon arsebul da ukve aprobirebul sagange-
bo gegmebs iseT sakiTxebTan dakavSirebiT, rogoricaa daavadebis kontrolis
centris marTva, dekontaminacia, cxovelebis likvidaciisa da damarxva/ga-
nadgurebis procedurebi, sazogadoebasTan urTierToba, zaralis Sefaseba
da kompensaciis gadaxda, laboratoriebis mzadyofnaSi moyvana, xelovnuri
ganayofiereba, rZis damuSaveba, xorcis damuSaveba, sakvebisa da pirutyvis
bazrobebi da satransporto saSualebebi (magaliTisaTvis, avstraliis vet-
erinaruli sagangebo gegma [AUSVETPLAN]). Tumca, am qveynebis mier SeiZleba
erTmaneTisgan gansxvavebuli standartebi iyos miRweuli da sasurvelia,
rom qveynebma an regionebma sakuTari sawarmoo saxelmZRvaneloebi SeimuSaon
adgilobrivi pirobebis gaTvalsiwinebiT. am gegmebis gadaxedva da maTSi cv-
lilebebis Setana saWiroebisamebr xSirad unda moxdes.
gamoZiebis fazagamoZiebis faza iwyeba maSin, rodesac veterinaruli samsaxurebis mier
miRebuli iqneba informacia Roris afrikuli cxelebis SesaZlo SemTxvevis
Sesaxeb. Roris afrikuli cxelebis an cxovelTa sxva seriozuli daavadebis
Taobaze eWvis gaCenis SemTxvevaSi, informaciis Setyobineba uSualod veter-
inaruli an cxovelTa jandacvis samsaxuris muSakisTvis (an sxva arxis meSveo-
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis72
biT, rogoricaa mag. saolqo xelisufleba), unda iyos TiToeuli moqalaqis
kargad gacnobierebuli samarTlebrivi movaleoba. saeWvo SemTxvevis (gan-
sakuTrebiT maRali sikvdilianoba RorebSi) Sesaxeb informacias adgilo-
briv vet.samsaxurebs savaraudod Seatyobineben cxovelTa jandacvis sam-
saxuris muSakebi, sasaklaoebi, fermerebi da pirutyvis mepatroneebi, Temis
Tavkacebi, kerZo praqtikosi veterinarebi an mecxoveleobiT dainteresebu-
li arasamTavrobo organizaciebis warmomadgenlebi.
Roris afrikuli cxelebis saeWvo SemTxvevis Sesaxeb informaciis miRebi-
sTanave, gamoZiebis fazaSi Semdegi moqmedebebi unda ganxorcieldes:� angariSis Seswavla specialurad momzadebuli erovnuli vet.samsaxu-
rebis mier da maT Soris nimuSebis Segroveba laboratoriebSi gasagza-
vnad;
� laboratoruli testireba;
� daavadebis gavrcelebis prevencia; miuxedavad imisa arsebobs Tu ara
amis samarTlebrivi Zalauflebebi, yvelaferi unda gakeTdes sazoga-
doebis mxridan TanamSromlobis mosapoveblad Rorebisa da Roris
xorcis produqtebis gadaadgilebis ar daSvebis mizniT manamde, vidre
Roris afrikuli cxelebis diagnozi iqneba damtkicebuli;
� klinikuri da epidemiologiuri Sedegebis Sesaxeb centraluri da re-
gionuli vet.samsaxurebis informireba;
� yvela dainteresebuli pirisTvis (centraluri da adgilobrivi uw-
yebebis doneze) laboratoruli Sedegebis moxseneba, rodesac isini
xelmisawvdomi gaxdeba;
� gamoZiebis dros warmodgenil monacemTa uwyveti Sefaseba im persona-
lis mier, romelic Roris afrikuli cxelebis Sesaxeb sakmaris codnas
flobs, raTa informaciaze dayrdnobiT miiRos gadawyvetilebebi im-
asTan dakavSirebiT saWiroa Tu ara mzadyofnis fazis gagrZeleba, Tu
Semdgomi RonisZiebebi unda SeCerdes.
potenciurad inficirebuli sawarmos teritoriaze misvlis Semdeg, jgu-
fis xelmZRvanelma unda uzrunvelyos sadezinfeqcio procedurebis saTana-
dod ganxorcieleba imisaTvis rom gamomZieblebis mier ar moxdes infeqciis
gatana sawarmos teritoriidan.nimuSebi (gaciebuli an dakonservebuli) rac SeiZleba swrafad unda
gadaigzavnos laboratoriaSi, romelic saTanadod aris aRWurvili diag-
nozis dasasmelad. im qveynebSi, sadac ar arsebobs Roris afrikuli cxelebis
diagnozis dasadastureblad saTanadod aRWurvili laboratoriebi, nimuSe-
bi unda gadaigzavnos saerTaSorisod aRiarebul laboratoriaSi.
Tu adgilze Catarebuli gamokvleva miuTiTebs infeqciis sxva kerebis
arsebobaze, rogorc inficirebuli masalebis(inventaris/sakvebis da a.S )
wyaroze an mimRebze, aseTi kerebi dauyovnebliv unda iqnes gamoZiebuli pir-
veli sadiagnostiko pasuxebis miRebis Semdeg. aseT SemTxvevaSi xorcieldeba
igive procedura, rogorc pirveli SemTxvevis dros.
sakomunikacio kavSirebi fermebidan erovnul vet.samsaxurebTan dakav-
SirebisTvis SeiZleba gamoyofili iyos mcire an didi raodenobiT, rac qvey-
nis sididesa da vet.samsaxurebis ierarqiazea damokidebuli. rodesac Roris
afrikuli cxelebis albaToba arsebobs, angariSebi rac SeiZleba swrafad
unda gadaegzavnos qveynis vet.sasaxuris direqtors. marTalia cru gan-
gaSis gamoZiebam SeiZleba zedmeti problemebi Segviqmnas da zedmet xarjTan
iyos dakavSirebuli, magram pirveli dafiqsirebuli (saindeqso) SemTxvevis
gamotovebas im mizeziT, rom viRac daavadebis Sesaxeb arasrul informcias
flobda da amitom bolomde ar iyo darwmunebuli, SeiZleba katasrofuli
Sedegebi mohyves. im qveynebSi, sadac infeqcia adre ar yofila gavrcelebuli,
nakleb savaraudoa, rom saindeqso SemTxveva pirveli iyos.
samoqmedo gegma 73
Tu gamoZieba gviCvenebs, rom garemoebebi miuTiTebs Roris afrikuli
cxelebis arsebobaze, an Tu alternatiuli diagnozi SeiZleba daisvas, ma-
Sin ukve SesaZlebelia cru gangaSis gamocxadeba da RonisZiebebis SeCereba.
cru gangaSis gamocxadebas yovelTvis Tan unda axldes im adamianebisTvis
madlobis sajarod gadaxda, romlebmac informacia mogvawodes saeWvo
SemTxvevis Sesaxeb, rac erTgvari waxaliseba iqneba mosaxleobisaTvis, raTa
uyoymanod Segvatyobinon informacia Roris afrikuli cxelebis msgavsi
SemTxvevebis Sesaxeb. Sinauri cxovelebis mniSvnelovani daavadebebis kon-
trolisTvis arsebiTi mniSvneloba aqvs saeWvo SemTxvevebis Sesaxeb infor-
maciis Setyobinebis kulturis danergvas. aqve yuradreba unda gamaxvildes
imaze, rom sagulisxmoa ufro sindromuli SemTxvevebi da ara konkretuli
daavadebebi (magaliTad, Roris hemoragiuli-enteraluri sindromi Roris
afrikuli an klasikuri cxelebisTvis da baqteriuli sefsisiTvis);
Setyobinebis (gangaSis) fazaTu klinikuri an epidemiologiuri Sedegebi didi albaTobiT miuTiTebs
Roris afrikul cxelebaze da kerZod, xanmokle periodSi yvela asakis Roris
didi raodenobiT daxocvis SemTxvevaSi, Semdegi ZiriTadi moqmedebebi unda
ganxorcieldes:
� diagnozis dadastureba laboratorul pirobebSi;
� gamovlenili keridan infeqciis gavrcelebis prevencia;
� sxva SesaZlo kerebis gamovlena;
� vet.samsaxurebis xelmZRvanelobisTvis RonisZiebis Sesaxeb informa-
ciis miwodeba da gavrceleba.
vet.samsaxuris direqtorma an qveynis mTavarma veterinarma unda:
� uzrunvelyos RonisZiebaTa SemoReba adgilobriv doneze kontrolis
gansaxorcieleblad, anu karantinSi unda moeqces inficirebuli sa-
warmos teritoria da aikrZalos Rorebisa da Roris xorcis produ-
qtebis gadaadgileba;
� aamoqmedos Roris afrikul cxelebasTan dakavSirebiT Seqmnili sa-
gangebo mdgomareobisTvis mzadyofnis erovnuli gegma, daavadebis
laboratorul pirobebSi dadasturebisTanave (an Tundac mzadeba
gegmis amoqmedebisTvis, Tu daavadebis gavrcelebis didi albaTobaa
(klinikuri da epidemiologiuri monacemebi);
� daiwyos sagangebo fondis Tanxebis gamoyeneba (idealur SemTxvevaSi)
an miiRos zomebi im finansuri saxsrebis xelmisawvdomobis uzrunv-
elsayofad, romlebic aucilebelia afeTqebis masStabis gansazRvris
mizniT damatebiT gansaxorcielebeli savele gamoZiebis xarjebis das-
afaravad;
� uzrunvelyos aRWurvilobis, masalebisa da transportis xelmi-
sawvdomoba;
� daakompleqtos da daniSnulebis adgilze gagzavnos Roris afrikul
cxelebis eqspertTa jgufi, romlis SemadgenlobaSic unda Sediodnen
epidemiologi, laboratoruli diagnostikosi da makontrolebeli
piri da uzrunvelyos igi saoperacio da teqnikuri mxardaWeriT;
� moiwvios uwyebaTaSorisi Sexvedra policiis, jarisa da sxva saxelmwi-
fo uwyebaTa gasafrTxileblad, Tu es maTi mxridan TanamSromlobis
uzrunvelsayofad aris aucilebeli;
� gansazRvros kontrolisa da zedamxedvelobis zonebi;
� gaafrTxilos provinciebisa da regionebis mTavari veterinarebi,
vinadian Roris afrikul cxelebas did teritoriebze swarafad ga-
vrcelebis unari axasiaTebs.
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis74
mezobeli qveynebis vet.samsaxurebis direqtorebi gafrTxilebulebi
unda iyvnen Roris daavadebis Sesaxeb, romelmac SeiZleba zemoqmedeba iqo-
nios maT pirutyvze. vinaidan Roris afrikul cxelebas qveynis teritori-
is gareT swarafad gavrcelebis unari gaaCnia, miTumetes sustad daculi
sazRvrebis mqone qveynebSi. mezobeli qveynebis vet.samsaxurebi saTanandod
daafaseben im faqts, Tu gamovlenili SemTxvevis Sesaxeb miiReben garkveul
informaciasa da gafrTxilebas, Tumdac daavadeba jer ar iyos dadasture-
buli. Tu arseboben erovnuli an adgilobrivi fermerTa asociaciebi, maTi rac
SeiZleba swrafad gafrTxileba Seqmnili mdgomareobis Sesaxeb, uzrunvely-
ofs am asociaciebis mxridan mxardaWerasa da TanamSromlobas Roris afri-
kuli cxelebis dadasturebis SemTxvevaSi da aseve, maT xelSewyobas karanti-
nis SemoRebaSi.
samoqmedo fazasamoqmedo faza iwyeba maSin, rodesac Roris afrikuli cxelebis SemTxvevebi
dadasturebulia da daavadebasTan dakavSirebiT gamocxadebulia sagangebo
mdgomareoba. dauyovnebliv unda ganxorcieldes Semdegi moqmedebebi:
� Roris afrikuli cxelebis infeqciis Sesaxeb gancxadebis gavrceleba
saerTaSoriso masStabiT; � politikuri mxardaWeris mopoveba daavadebis kontrolis Ronis Zi-
ebaTa gasatareblad;� uwyebaTaSorisi komitetis Sexvedra;
� sazogadoebis informirebis kampaniis organizeba;
� inficirebuli da maTTan kontaqtSi myofi Rorebis droulad likvida-
cia, kompensaciis gadaxda da teritoriis gawmenda (erTi kvira);
� inficirebuli kerebidan Rorebisa da Roris xorcis produqtebis ga-
tanis SemTxevaTa Tavidan acileba;
� Roris afrikuli cxelebis meTvalyureoba mTeli qveynis masStabiT.
informaciis Setyobinebaveterinaruli samsaxuris direqtorma infeqciis arsebobis faqtis Sesaxeb
Setyobineba unda gaugzavnos iseT msoflio organizaciebs, rogoricaa OIE da FAO da aseve regionul organizaciebs. amis Sesaxeb informacia aseve ofi-
cialurad unda ecnobos mezobel qveynebsa da savaWro partniorebs.mezobeli qveynebisTvis informaciis dagvianebiT Setyobinebam SeiZleba
seriozulad imoqmedos Roris afrikuli cxelebis kontrolze da am qvey-
nebTan politikur urTierTobebze.
politikuri mxardaWeris mopovebaveterinaruli departamentis saqmianobaze pasuxismgebeli ministri jer-
kidev daavadebis afeTqebamde unda flobdes informacias yvelaze mniS-
vnelovani epidemiuri daavadebebis Sesaxeb, romlebmac SeiZleba seriozuli
zegavlena iqonion adamianis saarsebo saSualebebze, vaWrobasa da qveynis
ekonomikur zrdaze, an uSualod adamianebze. Roris afrikuli cxelebis da-
dasturebisTanave, dauyovnebliv unda Catardes TaTbiri, romelzec minis-
trs moaxseneben mimdinare mdgomareobisa da daavadebasTan dakavSirebuli
mniSvnelovani faqtebis Sesaxeb, mokled gaacnoben kanonmdeblobas, romelic
aregulirebs daavadebis kontrolTan dakavSirebul sakiTxebs da daavadebis
kontrolis RonisZiebebisTvis gamoyofil biujets. amasTanave, daavadebis
kontrolis RonisZiebaTa warumateblobis SemTxvevaSi, qveynisTvis miyenebu-
samoqmedo gegma 75
li zarali realurad unda Sefasdes. aseTi gaangariSebebi winaswar unda iyos
momzadebuli da SemdgomSi maTSi regularulad unda moxdes cvlilebebis
Setana inflaciis donisa da iseTi cvalebadi faqtorebis gaTvaliswinebiT,
rogoricaa Roris warmoebis donis zrda da warmoebis modernizacia. Roris
afrikuli cxelebis kontrolisTvis fondidan (an sagangebo daavadebaTa fi-
nansuri mxardaWeris sxva sistemidan) resursebis mobilizebis mizniT, auci-
lebelia sagangebo nebarTvis mopoveba.
sazogadoebis informirebis kampaniasazogadoebis informirebis efeqturad organizebuli kampania, Roris af-
rikuli cxelebis kontrolis ganxorcielebaSi albaT yvelaze mniSvnelova-
ni damxmare elementia da amitom, igi samoqmedo gegmis ganuyofeli nawili
unda iyos. sazogadoebis informirebis kampaniis yvelaze warmatebuli mod-
elis gansazRvra xdeba qveynis specifikidan gagamomdinare, magram arsebobs
garkveuli ZiriTadi wesebi, romlebic saerToa yvela qveynisTvis:
� gamoiyeneT mas-mediis sxvadasxva saSualebebi. Soreuli ubnebis gasa-
frTxileblad xSirad, yvelaze kargi saSualebaa radio, vinaidan mosax-
leobas SeiZleba televizori ar hqondes, xolo gazeTebi dabeWvdidan
mxolod ramodenime dReSi miuvides. Tumca, televiziiTac da gancx-
adebebi gazeTebSi mainc unda gakeTdes. aseve SesaZlebelia mobilur
telefonebze SMS-gafrTxilebebis gagzavna.
� TvalsaCino posterebisa da bukletebis farTod gavrceleba xels
Seuwyobs kampaniis warmatebiT ganxorcielebas.
� Tavi SeikaveT emociuri da iseTi gancxadebebisgan, romlebic sima-
rTles ar Seesabameba, magaliTad rom Roris afrikuli cxeleba adami-
anis sikvdils iwvevs. yuradReba gaamaxvileT iseT realurad arasaxar-
bielo faqtorebze, rogoricaa fasebis momateba sakveb produqtebze.
� sajaro Sexvedrebi daavadebis Sesaxeb mosaxleobis informirebis efeq-
tur saSualebas warmoadgens, vinaidan amgvarad adamianebs SekiTxvebis
dasmisa da informaciis miwodebis SesaZlebloba eZelevaT. es aseve
xels SeuSlis araswori informaciis (Worebis) gavrcelebas.
� gamoiyeneT sxva qveynebis gamocdileba Roris afrikuli cxelebis mZ-
ime Sedegebze yuradRebis gasamaxvileblad.
� regularulad miawodeT mosaxleobas axali informacia ukve gatare-
buli RonisZiebebis Sedegebis Sesaxeb.
� gaxsovdeT, rom xSirad ukeTesia, rodesac mosaxleobas qveynis mTavari
veterinaris gzavnilebs araveterinari auwyebs, vidre piriqiT.
im SemTxvevaSi, Tu qveynisa da adgilobriv doneebze arsebobs fermerTa
asociaciebi, maSin politikuri TvalsazrisiT mizanSewonili iqneba maTi in-
formireba mimdinare viTarebis Sesaxeb.
Rorebis dakvla, ganadgureba da dekonteminaciainficirebuli Rorebis an maTTan kontaqtSi myofi Rirebis likvidacia saTa-
nadod aRWurvili jgufis mier unda ganxorcieldes, romelic amas Rorebis
mepatroneebisTvis misaRebi humanuri meTodebiT gaakeTebs da mokluli
Rorebis narCenebis utilizacias moaxdens imgvarad, rom gamoricxuli iyos
maTi SemdgomSi moxmareba. amis Semdeg teritoriasa da jgufis wevrebs au-
cileblad unda Cautardes dezinfeqcia. daxocili Roris leSisa da iseTi
inficirebuli masalebis utilizaciisTvis, rogoricaa qveSsagebi da mor-
Cenili sakvebi, rekomendebulia maTi Rrmad Camarxva an dawva. es unda gakeT-
des imave teritoriaze, an mis siaxloves. potenciurad inficirebuli narCe-
nebis gadatana did manZilebze rekomendebuli ar aris, radganac arsebobs
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis40
suraTi 5 humanuri meTodiT Rorebis dakvla (pnevmaturi, eleqtro Soki)
– moTxovnebi: kanonmdeblobis amoqmedeba (da jarimebis daweseba
kanonmdeblobis Seusruleblobaze).
� gaZlierebuli epidemiologiuri zedamxedveloba Roris afrikuli cx-
elebisTvis:
� moTxovnebi: vet.samsaxuris kompetenciis farglebSi arsebuli epide-
miologiuri erTeuli, romelsac gaaCnia epidemiologiuri meTodebi-
sa da analizis ganxorcielebaSi specialurad momzadebuli kadrebi;
warmoebisa da marketingis jaWvebis codna; mwarmoeblebisTvs, movaW-
reebsa da sasaklaos inspeqtorebisTvis cnobili unda iyos daavadebis
SemTxvevebis Sesaxeb informaciis dauyovnebliv Setyobinebis aucile-
blobis Sesaxeb, dadagenili procedurebis Sesabamisad; erovnuli pro-
gramis SemoRebis SesaZleblobis ganxilva, romelic gaiTvaliswinebs
im pirTa dajildoeba/waxalisebas, romlebic uzrunvelyofen infor-
macias Roris afrikuli cxelebis SemTxvevaTa Sesaxeb;
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis76
inficirebuli siTxeebis daRvris, satransporto saSualebis mwyobridan
gamosvlisa da gaZarcvis saSiSroeba, ramac SeiZleba kidev ufro daamZimos
arsebuli mdgomareoba. Roris mepatroneebs, romlebmac amis Sesaxeb ician
ar surT, rom potenciurad inficirebuli masalebis gadaadgileba maTi
fermebis siaxloves moxdes. magram, daxocili Roris narCenebis gadatana
did manZilze mdebare Camarxvis adgilebSi ewinaaRmdegeba dadgenilebas
Rorebis inficirebul teritoriaze an mis farglebs gareT, gadaadgilebis
akrZalvis Sesaxeb da amgvari qmedeba cudi magaliTi iqneba mosaxleobisTvis.
fermebis Rorebisgan daclisTanave unda moxdes maTi teritoriis gawmenda
da Catardes sadezinfeqcio samuSaoebi; ganadgurdes yvela iseTi masala
rogoricaa fekali, qveSsagebi da morCenili sakvebi; aseve unda gaiwmindos
da dezinfeqcia Cautardes wylis WurWelsa da xis sakveburebs. dezinfeqci-
isTvis SesaZlebelia 2% natriumis hipoqloritis, 2% natriumis hidroqsi-
dis an viruciduli Tvisebebis mqone sarecxi saSualebis gamoyeneba. jgufis
wevrebma unda gamoiyenon damcavi tanisamosi da Tavadac Caitaron gawmend-
isa da dezinfeqciis procedurebi kerZod, TiToeuli RonisZiebis Semdeg
daibanon da gamoiyenon sadezinfeqcio saSualebebi xelebisa da fexsacmlis
dasamuSavevlad.
Rorebis likvidaciis RonisZiebis ganxorcielebamde Roris mepatroneebi
unda daarwmunoT imaSi, rom maT sabazro fasebis mixedviT gadauxdian kompen-
sacias. Roris mepatroneTa darwmunebis ramodenime gza arsebobs: pirveli,
daxocili Rorebi maTi TandaswrebiT unda aiwonis, raTa eWvi ar SeeparoT
SeTavazebuli fasis samarTlianobaSi; meore, kompensaciis odenobis gan-
sazRvra unda mixdes sami kategoriis mixedviT: goWi, burvaki an mozrdili
Rori. sajiSe Rorebis Sefaseba xdeba mosaxleobasa da kerZo seqtorebs Soris
SeTanxmebis safuZvelze, sagangebo RonisZiebis gatarebamde.
Rorebis gadaadgilebis prevenciaxSirad, Rorebisa da Roris xorcis produqtebis gadaadgilebis marTva
da prevencia, daavadebis kontrolis erT-erTi yvelaze rTuli mxarea.
ZiriTadad, es RonisZiebebi emyareba:� kanonmdeblobas, romelic specialurad ganixilavs epidemiur daavade-
bebs an romlis amoqmedebac xdeba maSin, rodesac saganagebo mdgomar-
eobaa gamocxdebuli; am kanonmdeblobis aRsrulebas uzrunvelyofen
vet. samsaxurebi da samarTaldamcavi struqturebi maT Soris, poli-
cia da jari;
� TanamSromlobas mwarmoeblebisa da mosaxleobis mxridan, rode-
sac cxo velTa gadaadgilebis prevencia standartuli meTodebiT ar
xerxdeba;
� kompensaciis gadaxdas Sinauri cxovelebis savaldebulo wesiT dax-
ocvisTvis, misi aralegalurad gadaadgilebisa da farulad garigebe-
bis dadebis Tavidan acilebis mizniT;
� kanonis moTxovnebis Sesrulebasa da maTi darRvevisTvis efeqturi
jarimebis SemoRebas.
nebismieri erovnuli samoqmedo gegma unda Seicavdes axal RonisZiebebs
pirutyvis gadaadgilebis kontrolis an marTvis RonisZiebaTa mxarda-
saWerad. es SeiZleba moicavdes Roris warmoebis warmomadgenelTa monaw-
ileobas gzebze ganlagebuli sakontrolo-gamSvebi punqtebis muSaobaSi,
im bukletebisa da posterebis gavrcelebaSi, romlebic pirutyvis ukanono
gadaadgilebis Sedegebis ilustrirebas axdens. igi aseve unda iTvalsiwineb-
des stimulebs pirutyvis aralegaluri gadaadgilebis Sesaxeb informaciis
SetyobinebisTvis, rac xels Seuwyobs aseTi faqtebis ignorirebis praqtikis
aRmofxvras.
samoqmedo gegma 77
qveyanaSi kontrolis gasamyareblad SesaZlebelia sakontrolo-gamSvebi
punqtebis ganlageba gzebze. am RonisZiebis efeqturobis uzrunvelsayofad
aucilebelia, rom igi aseve iTvaliswinebdes Cxrekis Catarebas Roris xorci-
sa da cocxali goWebis aRmoCenis mizniT. aseve SesaZlebelia avtomanqanebis
saburavebis sadezinfeqcio saSualebiT damuSavebis RonisZiebis SemoReba.
Tumca, saburavebi did xans mainc ar rCeba Roris afrikuli cxelebis virusiT
dabinZurebuli, garda im SemTxvevebisa, rodesac manqanas mokle manZilze
da naleqiani amindis pirobebSi uwevs gadaadgileba. im SemTxvevaSi Tu aseTi
RonisZieba iqneba SemoRebuli, igi saTanadod unda ganxorcieldes.
meTvalyureobis warmoeba Roris afrikuli cxelebisTvismeTvalyureobas Roris afrikuli cxelebisa da Roris sxva daavadebebisa-
Tvis, romlebic SecdomiT SeiZleba Roris afrikul cxelebad miviCnioT,
awarmoeben cxovelTa jandacvis adgilobrivi samsaxuris muSakebi, Roris
mwarmoeblebisa da nebismieri sxva Sesabamisi dainteresebuli mxareebis mx-
ardaWeriT. aucilebelia gamoiyos sufTa xazebi daavadebis SemTxvevaTa
Sesaxeb informaciis gadacemisTvis. iq, sadac infeqciis kerebia da sadac
ifeqciis gavrcelebis didi albaToba arsebobs, unda moewyos informaciis
sajarod gamoqveynebis dReebi. regularulad unda ganaxldes Roris mwar-
moebelTa reestri, romelSic qveyanaSi arsebuli koltebis aRricxva war-
moebs. sanaSene Rorebis Semotanis an koltebis ganaxlebis Semdeg, Roris yve-
la sawarmo (gansakuTrebiT ki sawarmoebi, romlebic mdebareobs im adgilebis
SemogarenSi, sadac adre Roris afrikuli cxelebis infeqciis kerebi arsebob-
da) orjer mainc unda daTvalierdes (orkviriani intervaliT), vidre ar dar-
wmundebiT rom Roris afrikuli cxelebisgan Rorebis daxocvis SemTxvevebs
adgili ara aqvs (informaciis floba aucilebelia – “uaryofiTi” an nulovani
informacia ukeTesia, vidre aranairi informacia). Roris afrikuli cxelebis
klinikur niSnebSi kargad garkveulma vet.muSakebma unda awarmoon Rorisa da
pirutyvis yvela bazrebisa da sasaklaoebis inspeqtireba da mevaWreTa gamok-
iTxva. maT unda hqondeT ufleba im Rorebis daWeris ufleba, romelTac daa-
vadebis saeWvo niSnebi aReniSnebaT an romlebic Semotanilia im fermebidan,
sadac sikvdilianobis maRali done iyo dafiqsirebuli, an fermebidan, rom-
lebic inficirebul zonebSi an maT siaxloves mdebareobs. dakluli Rorebis
sisxlisa da organoebis Cabareba Roris afrikul cxelebaze testirebi-
sTvis, SesaZlebelia erovnul sadiagnostiko laboratoriaSi. informaciis
regularulad Setyobinebasa da gavrcelebas xeli unda Seewyos, magaliTad
kvireuli an orkvireuli epidemiologiuri angariSebis meSveobiT.
meTvalyureobis gasaZliereblad adgilobriv, regionul da erovnul
doneze SesaZlebelia seminarebis Catareba Roris afrikuli cxelebis amoc-
nobisa da marTvis sakiTxebTan dakavSirebiT. axal damswreTa mier infor-
maciis miRebisa da treiningis gavlis uzrunvelsayofad, aseTi seminarebi
regularuli intervalebiT unda Catardes. aseve SeiZleba saWiro gaxdes
specialuri momzadebis kursis ganmeorebiT Catareba maTTvis, visac igi adre
ukve gavlili hqonda, miTumetes Tu daavadebis afeTqeba didi xnis win moxda.
RonisZiebaTa dasrulebis fazaim SemTxvevaSi, Tu Roris afrikuli cxelebis diagnozi ar dasturdeba, vet.
samsaxuris direqtorma unda acnobos yvela mxares, rom sagangebo mdgomar-
eoba aRar arsebobs. Roris afrikuli cxelebis diagnozis dadasturebisas,
sagangebo mdgomareobasTan dakavSirebul RonisZiebaTa dasrulebis faza iw-
yeba maSin, rodesac vet.samsaxuris direqtori CaTvlis, rom infeqciis kere-
bis lokalizebis, kontrolisa da aRmofxvris yvela operaciam dasaxul mi-
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis78
zans miaRwia. Tu ramdenad swrafad moxdeba es daavadebis pirvelad afeTqebis
Semdeg, damokidebulia garemoebebze da maT Soris imaze iqneba aRmoCenili Tu
ara sxva kerebi, maT masStabze da daavadebis kontrolis/Rorebis likvidaciis
RonisZiebaTa warmatebaze. saerTod, Tu Tavdapirevli afeTqebis Semdeg, ori
Tvis ganmavlobaSi momdevno afeTqebebi aRar fiqsirdeba, RorebiT da Roris
xorcis produqtebis vaWroba SeiZleba Cveul reJimSi ganaxldes, magram ga-
Zlierebuli vet.kontrolis qveS, pirveli erTi-ori Tvis ganmavlobaSi mainc.
saindikatori Rorebis Semoyvana adre inficirebuli fermis teritoriaze
SesaZlebelia teritoriis Rorebisgan daclisa da dezinfeqciis Catarebis
Semdeg 40 dReSi, an ufro adre, Tu teritoria izolirebulia da mis garSemo
aqtiuri kerebi ar moipoveba. Tu teritoriaze Semoyvanis Semdeg, Rorebs ori
an sami kviris ganmavlobaSi daavadebis simptomebi ar gamouvlindebaT, maSin
sakmao safuZveli gvaqvs vivraudod, rom daavadebis afeTqeba kontrols dae-
qvemdebara.
79
Tavi 10
kadrebis specialuri momzadeba,
testireba da sagangebo gegmebSi
cvlilebebisa Setana
saimitacio swavlebasaimitacio swavleba sasargebloa daavadebis gavrcelebiT gamowveu-
li sagangebo mdgomareobis dadgomamde sagangebo gegmebis testirebisa
da daxvewisTvis. isini mniSvnelovania daavadebiT gamowveul sagangebo
SemTxvevaSi reagirebis jgufebis Camoyalibebisa da individualuri Statis
specialuri momzadebisTvis.
amgvari swavlebisTvis unda SemuSavdes daavadebis afeTqebis realistu-
ri scenarebi da sadac SesaZlebelia, realur monacemTa gamoyenebiT Sinaur
cxovelTa adgilsamyofelis, populaciebisa da savaWro gzebis Sesaxeb. sce-
nari SeiZleba moicavdes erT an met fazas an realur afeTqebas da SesaZlo
Sedegebis mTeli wyebis ilustrirebas axdendes. magram, arc scenari da arc
swavleba zedmetad gadatvirTuli an grZeli ar unda iyos. ajobebs, Tu erT
jerze erTi sistemis testireba moxdeba (magaliTad, rogor muSaobs daa-
vadebis kontrolis adgilobrivi centri). saimitacio swavleba SeiZleba
Catardes werilobiT (auditoriaSi), moqmedebebis imitaciis meSveobiT
(gamocda savele pirobebSi) an kombinirebuli formiT. yoveli saimitacio
swavlebis Semdeg, Sedegebis Sefaseba unda moxdes, romelic miznad isaxavs im
adgilebis gamovlenas, romlebic moiTxovs gegmebSi cvlilebebis Setanasa da
damatebiT swavlebas.
daavadebis farTomasStabiani afeTqebis modelirebaze gadasvla mizanSe-
wonilia mxolod daavadebis kontrolis reagirebis calkeuli komponente-
bis gamocdisa da praqtikulad ganxorcielebis Semdeg. manamde Catarebul
swavlebas, SesaZloa ukuSedegebi mohyves. imisaTvis, rom mas-mediis saSuale-
bebma da sazogadoebam saimitacio swavleba daavadebis realur afeTqebad ar
CaTvalon, aucilebelia maTi da aseve mezobeli qveynebis winaswar gafrTx-
ileba. amgvari gaugebrobis Tavidan asacileblad, dagegmili saimitacio
swavlebis Sesaxeb cxoevlTa jandacvis msoflio organizacia ramodenime
kviriT adre unda iyos gafrTxilebuli.
vinaidan Roris afrikuli cxeleba transsasazRvro cxovelTa daavade-
baTa ricxvs miekuTvneba, Zalian sasargebloa saimitacio swavlebis Catareba
mezobel qveynebTan erTad, magram es mxolod erovnuli gegmebis praqtikul
ganxorcielebaSi maRali donis miRwevis Semdeg unda moxdes.
kadrebis specialuri momzadebakadrebma kargad unda Seiswavlon TavianTi rolebi, movaleobebi da fun-
qciebi Roris afrikuli cxelebiT gamowveul sagangebo situaciaSi. mTavar
personals ufro intensiuri swavleba unda Cautardes. unda gvaxsovdes, rom
personalis nebismieri wevri, dawyebuli mTavari veterinaridan, SeiZleba sa-
gangebo situaciis ganviTarebis dros adgilze ar imyofebodes an Sesacvleli
saTadarigo gegmebis momzadeba Rorisafrikuli cxelebisaTvis80
gaxdes da amitom, aucilebelia aseve saTadarigo kadrebis specialuri mom-
zadeba TiToeuli TanamdebobisTvis.
Roris afrikuli cxelebisTvis SemuSavebul sagangebo gegmebSi cvlilebebis regularulad Setanasagangebo gegmebi unda ganvixilod ara rogorc ucvleli nimuSebi, aramed
rogorc dokumentebi, romlebic regularulad saWiroeben cvlilebebis
Setanas, cvalebadi garemoebebis asaxvis mizniT. Roris afrikuli cxelebi-
sTvis SemuSavebul sagangebo gegmebSi cvlilebebis Setanis dros gasaTval-
iswinebelia Semdegi faqtorebi:
� epidemiologiuri viTarebis Secvla qveynis SigniT da gareT;
� axali safrTxeebi Roris afrikul cxelebasTan dakavSirebiT;
� cvlilebebi saqonlis warmoebis sistemebsa da Sida da sagareo vaWro-
bis moTxovnebSi;
� cvlilebebi erovnul kanonmdeblobaSi an saxelmwifo vet.samsaxuris
an sxva samTavrobo dawesebulebaTa struqturaSi an resursebSi;
� qveynisa da mezobeli saxelmwifoebis gamocdileba, specialuri mom-
zadebis an simulaciuri swavlebis Sedegebi da mTavar dainteresebul
mxareTa da maT Soris, fermerTa SeniSvnebi.
81
danarTi 1
FAO-sa da cxovelTa jandacvis msoflio
organizaciis laboratoriebi Roris
afrikuli cxelebisTvis
mocemuli sia ZalaSia 2008 wlis bolomde. momavalSi man SeiZleba garkveuli
cvlilebebi ganicados. miTiTebul laboratoriebis axal siebTan dakav-
SirebiT informaciis mosaZieblad ixileT FAO-sa da cxovelTa jandacvis
msoflio organizaciis veb-gverdebi, romlebic xelmisawvdomia sadiagnos-
tiko testebisa da vaqcinebis Sesaxeb saxelmZRvanelos bolo eleqtronul
versiaSi (www.oie.int).
soflis meurneobisa da mecxove-
leobis instituti Centro de Investig-ación en Sanidad Animal Instituto Nacional de Investigación y Tecnología Agraria y Alimentaria (CISA-INIA), 28130 valdeolmosi, madridi
doq. c. galardo
tel.faqsi
el.fosta o ini .e
cxovelTa jandacvis institutis
pirbraiTis laboratoria,
eSroudi, pirbraiTi, surei
gaerTianebuli samefo
doq. s. oura
tel.
faqsi
el.fosta i .o . .
ganaTlebis saministro, madri-
dis universitetis veterinariis
fakulteti Ministerio de Educación y Ciencia, Facultad de Veterinaria, Universi-dad Complutense de Madrid, avda puerta de hiero s/n 28040,
madridi
doq j.m. sanCes-vizkano
tel.faqsi
el.fosta i ino et. .e
ARC-onderspurtis veterinaruli
instituti,
kerZo safosto yuTi X5, onderspur-
ti 01 10, samxreT afrika
doq. a. lubisi
tel.: +27 12 529 91 01
faqsi: +27 12 529 95 43/95
el.fosta: i i . i .
FAO – saxelmZRvaneloebi cxovelTa warmoebasa da maT jandacvaze
1. Small-scale poultry production, 2004 (E, F)2. Good practices for the meat industry, 2006 (E, F, S, Ar)3. Preparing for highly pathogenic avian influenza, 2006 (E, Ar, Se, Fe, Me)4. Wild Bird HPAI Surveillance – A manual for sample collection from healthy, sick and dead birds, 2006 (E, F, R, Id, Se, Are, Ce, Ba**)5. Wild birds and Avian Influenza – An introduction to applied field research and disease sampling techniques, 2007 (E, F, R, Id, Ba, S**)6. Compensation programs for the sanitary emergence of HPAI-H5N1 in Latin American and the Caribbean, 2008 (Ee, Se)7. The AVE systems of geographic information for the assistance in the epidemiological surveillance of the avian influenza, based on risk (Ee, Se)8. saTadarigo gegmebis momzadeba Roris afrikuli cxelebisaTvis (E, Ka, Hy)
xelmisawvdomia maisi 2010
Ar - arabuli Multil - mraval enovani C - Cinuri * beWdvidan moxsnili
E - inglisuri ** mzadebis procesSi
F - franguli e gamocema
P - portugaliuri
R - rusuli
S - espanuri
M - monRoluri
Id - malaiziuri
Ba - bangladeSuri
Ka - qarTuli
Hy - somxuri
FAO-s saxelmZRvaneloebi cxovelTa warmoebasa da maT jandacvaze xelmisawvdomia FAO-s
avtorizebuli gayidvebis agentebTan an gayidvisa da marketingis jgufTan.
FAO cxovelTa jandacvis Sesaxeb saxelmZRvaneloebi
1. Manual on the diagnosis of rinderpest, 1996 (E) 2. Manual on bovine spongifom encephalophaty, 1998 (E) 3. Epidemiology, diagnosis and control of helminth parasites of swine, 1998 4. Epidemiology, diagnosis and control of poultry parasites, 1998 5. Recognizing peste des petits ruminant – A field manual, 1999 (E, F) 6. Manual on the preparation of national animal disease emergency preparedness plans, 1999 (E) 7. Manual on the preparation of rinderpest contingency plans, 1999 (E) 8. Manual on livestock disease surveillance and information systems, 1999 (E) 9. Recognizing African swine fever – A field manual, 2000 (E, F) 10. Manual on Participatory Epidemiology – Method for the Collection of Action-Oriented
Epidemiological Intelligence, 2000 (E) 11. Manual on the preparation of african swine fever contigency plans, 2001 (E) 12. Manual on procedures for disease eradication by stamping out, 2001 (E) 13. Recognizing contagious bovine pleuropneumonia, 2001 (E, F) 14. Preparation of contagious bovine pleuropneumonia contingency plans, 2002 (E, F) 15. Preparation of Rift Valley fever contingency plans, 2002 (E, F) 16. Preparation of foot-and-mouth disease contingency plans, 2002 (E) 17. Recognizing Rift Valley fever, 2003 (E)
saxelmZRvanelo
ISSN
181
0-11
19
8
FAO cxovelTa jandacva da warmoeba
Roris afrikuli cxeleba Roris virusuli, hemoragiuli daavadebaa, romelic Cveulebriv
gavrcelebisa da sikvdilianobis maRali doniT xasiaTdeba. cnobilia, rom daavadebam
SeiZleba damangreveli Sedegi iqonios Roris warmoebaze da maT Soris maRali
industrializaciis, mcire komerciul sawarmoTa da SinameurneobaTa doneze, rasac
mohyveba pirutyvisa da xorcis saeqsporto bazrebis daxurva, Roris populaciebis
ganadgureba da saarsebo saSualebaTa dakargva calkeuli adamianebisa da ojaxebis mier.
Roris afrikuli cxeleba cxovelTa erT-erTi im transsasazRvro daavadebaTagania,
romelic yvelaze rTulad eqvemdebareba kontrols imis gamo, rom dResdReobiT mis
winaaRmdeg efeqturi vaqcina ar arsebobs. misi gadacema xdeba pirdapiri kontaqtis gziT
infeqciis matarebel da infeqciisadmi mgrZnobelobis mqone Rorebs Soris da aseve
Ornithodoros saxeobis inficirebuli rbilzurgiani tkipebis meSveobiT. velur bunebaSi am
infeqcias ramdenime rezervuari gaaCnia im adgilebSi, sadac igi endemuri xasiaTisaa.
Roris afrikuli cxelebis virusma xangrZlivi drois ganmavlobaSi SeiZleba SeinarCunos
aqtivoba dabinZurebul garemoSi an Roris xorcis gamoyvanil produqtebSi, romlebic
SeiZleba infeqciis wyarod gadaiqces an xeli Seuwyos daavadebis Soreul manZilebze
gavrcelebas.
daavadeba, romelic e. w. tropikuli afrikis (udabno saharas samxreTiT) udides nawilzea
gavrcelebuli, 1950-iani wlebis bolos Semotanil iqna evropaSi, sadac mis aRmofxvras 30
welze meti dro dasWirda. 1970-ian da 1980-ian wlebSi, daavadebam ramdenime jer iCina Tavi
Crdilo da samxreT amerikis ramdenime qveyanaSi, sadac misi sabolood aRmofxvra mxolod
erovnul da saerTaSoriso doneze gaerTianebuli ZalisxmeviT moxerxda. 2007 wlis Sua
periodSi, Roris afrikuli cxeleba, pirvelad dafiqsirda kavkasiaSi da Semdeg gavrcelda
mTel regionSi, ramac gamoiwvia Roris mwarmoebelTa SeSfoTeba aRmosavleT evropaSi da
mis gareT.
mocemuli saxelmZRvanelo SemuSavda Roris afrikuli cxelebis Sesaxeb 2001 wels
gamoqveynebul saxelmZRvaneloze dayrdnobiT (FAO-s saxelmZRvanelo No. 11), romelSic
Setanil iqna cvlilebebi axlad SeZenili codna-gamocdilebis gaTvaliswinebiT da
evropis qveynebis realobaze morgebis mizniT.
8FAO
saTadarigo gegmebismomzadeba Roris
afrikuli cxelebisaTvis
sa
Ta
da
ri
go
ge
gm
eb
is
mo
mz
ad
eb
a R
or
is
af
ri
ku
li
cx
el
eb
is
aT
vi
s
9 7 8 9 2 5 9 0 6 4 2 6 1I1196Ka/1/06.10/500
ISBN 978-92-5-906426-1 ISSN 1810-1119