Factors Predicting Delivery of Low Birth Weight Infants* 2.pdf · เบาหวาน...
Transcript of Factors Predicting Delivery of Low Birth Weight Infants* 2.pdf · เบาหวาน...
J Nurs sci Vol 33 No3 July - September 2015
Journal of Nursing Science18
Factors Predicting Delivery of Low Birth Weight Infants*
Rungnapa Ruchob*, Nittaya Sinsuksai, RN, PhD1,
Wanna Phahuwatanakorn, RN, PhD1, Dittakarn Boriboonhirunsarn, MD, PhD2
Corresponding Author: Associate Professor Nittaya Sinsuksai, Faculty of Nursing, Mahidol University, Bangkok 10700, Thailand; e-mail: [email protected] * Master Student in Master of Nursing Science Program in Advanced Midwifery, Faculty of Nursing and Faculty of Graduate Studies, Mahidol University1 Faculty of Nursing, Mahidol University, Bangkok, Thailand2 Faculty of Medicine Siriraj Hospital, Mahidol University, Bangkok, Thailand
J Nurs Sci. 2015;33(3):18-29
Abstract Purpose: To determine the predictive power of age, body mass index, weight gain during pregnancy, disease/complications during pregnancy, stress, and social support on low birth weight infants. Design: Predictive correlational design. Methods: The subjects were 198 pregnant women with a gestational age of 28-32 weeks at the beginning of the study, who have attended an antenatal clinic and delivery at Siriraj Hospital. Instruments for collecting data included the Personal Data Interview Form, the Perceived Stress Scale, and the Personal Resource Questionnaire. Data were analyzed by percentage, mean, standard deviation, and multiple logistic regression. Main findings: The findings indicated that age, body mass index, weight gain during pregnancy, disease/complications during pregnancy, stress, and social support could explain 42.8% (Nagelkerke R2 = .428 p < .05) of the variance in low birth weight infants. Body mass index and disease/complications during pregnancy are significant predictors of low birth weight infants. Conclusion and recommendations: The results suggested that nurses should promote women’s health before they become pregnant by providing knowledge in groups such as in high schools or factories to prevent low birth weight babies. Keywords: low birth weight, body mass index, disease, complication, stress
J Nurs sci Vol 33 No3 July - September 2015
Journal of Nursing Science 19
J Nurs Sci. 2015;33(3):18-29
ปจจยทำานายการคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอย*
รงนภา รชอบ* นตยา สนสกใส, PhD1 วรรณา พาหวฒนกร, PhD1 ดฐกานต บรบรณหรญสาร, พ.บ.2
บทคดยอ
วตถประสงค: เพอศกษาอำานาจทำานายของอาย ดชนมวลกาย นำาหนกทเพมขนขณะตงครรภ
โรคประจำาตว/ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภความเครยดและการสนบสนนทางสงคมตอการคลอด
ทารกแรกเกดนำาหนกนอย
รปแบบการวจย:ความสมพนธเชงทำานาย
วธดำาเนนการวจย: กลมตวอยางเปนสตรตงครรภ อายครรภ 28-32 สปดาห เมอเรมการศกษา
ฝากครรภและคลอดทโรงพยาบาลศรราชจำานวน198รายเครองมอทใชประกอบดวยแบบสมภาษณ
ขอมลสวนบคคลแบบวดการรบรความเครยดและแบบสอบถามการสนบสนนทางสงคมวเคราะหขอมล
โดยใชรอยละคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานและสถตถดถอยพหโลจสตก
ผลการวจย: อายดชนมวลกายนำาหนกทเพมขนขณะตงครรภโรคประจำาตว/ภาวะแทรกซอนระหวาง
ตงครรภความเครยดและการสนบสนนทางสงคมรวมกนอธบายความผนแปรของการคลอดทารกแรก
เกดนำาหนกนอยไดรอยละ42.8โดยดชนมวลกายและโรคประจำาตว/ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ
เปนปจจยทสามารถทำานายการคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยไดอยางมนยสำาคญทางสถต(p<.05)
สรปและขอเสนอแนะ: พยาบาลควรใหความสำาคญกบการสงเสรมสขภาพสตรกอนการตงครรภ
โดยการใหความรเปนกลม เชน ในโรงเรยนหรอโรงงาน โดยเฉพาะสตรตงครรภทมดชนมวลกายตำา
มโรคประจำาตว/ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภเพอลดโอกาสในการคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอย
คำาสำาคญ:ทารกแรกเกดนำาหนกนอยดชนมวลกายโรคประจำาตวภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ
ความเครยด
Corresponding Author: รองศาสตราจารยนตยา สนสกใส, คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล บางกอกนอย กรงเทพฯ 10700, e-mail: [email protected]* นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการผดงครรภขนสง คณะพยาบาลศาสตร และบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล 1 คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล2 คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล
J Nurs sci Vol 33 No3 July - September 2015
Journal of Nursing Science20
ความสำาคญของปญหา
ทารกแรกเกดนำาหนกนอย (Low Birth
Weight:LBW)หมายถงทารกทมนำาหนกแรกเกด
นอยกวา2,500กรม1ทารกกลมนเสยงตอการเจบ
ปวยและการเสยชวตในระยะขวบปแรกมากกวา
ทารกแรกเกดนำาหนกปกต ซงองคการอนามยโลก
กำาหนดเปาหมายใหมอตราทารกแรกเกดนำาหนก
นอยทวโลกไดไมเกนรอยละ10แตจากการสำารวจ
พบวาอตราทารกแรกเกดนำาหนกนอยทวโลกอยท
รอยละ15 สงกวาเปาหมายทกำาหนดไว1 สำาหรบ
ประเทศไทยพบอตราทารกแรกเกดนำาหนกนอย
อยทรอยละ8.5และรอยละ9ในปพ.ศ.2555-
2556 ถงแมวาจะตำากวาเปาหมายขององคการ
อนามยโลกแตยงคงสงกวาเปาหมายของกระทรวง
สาธารณสขทกำาหนดไวไมเกนรอยละ72
ทารกแรกเกดนำาหนกนอยกอใหเกดผลกระทบ
ทงตอทารกมารดา ครอบครว และประเทศชาต
ทารกมโอกาสเกดภาวะแทรกซอนไดมากกวาทารก
แรกเกดนำาหนกปกต เชน หายใจลำาบาก ตดเชอ
ลำาไสเนา และเลอดออกในสมอง เปนตน ตองอย
โรงพยาบาลเปนเวลานาน ซงสงผลกระทบตอการ
สรางสมพนธภาพระหวางมารดา-ทารก การเลยง
ลกดวยนมแมและคาใชจายในการรกษา2นอกจาก
นทารกแรกเกดนำาหนกนอยอาจมปญหาทพ
โภชนาการพฒนาการลาชาทงดานการเจรญเตบโต
และการเรยนร และมโอกาสเปนโรคเรอรงเมอ
เตบโตเปนผใหญ เชน ความดนโลหตสง หวใจ
เบาหวาน และหลอดเลอดสมองอดตน3 เปนตน
ทารกแรกเกดนำาหนกนอยจงเปนปญหาสาธารณสข
ทสำาคญ
สขภาพมารดาสงผลกระทบโดยตรงกบ
สขภาพทารกในครรภ ความผดปกตอยางใดอยาง
หนงของมารดาอาจสงผลทำาใหทารกแรกเกด
นำาหนกนอยได การพจารณาปจจยทเกยวของกบ
สขภาพของมารดาจำาเปนตองพจารณาปจจยตางๆ
ซงมความสมพนธกนอยางซบซอนไมสามารถแยก
ออกจากกนไดดงทEngel4ไดกลาวถงแบบจำาลอง
ชวจตสงคม(biopsychosocialmodel)วาบคคล
มความเปนองครวม ประกอบไปดวยรางกาย
(biological factors) จตใจ (psychological
factors) และสงคม (social factors) หากเกด
ความผดปกตขององคประกอบใดองคประกอบหนง
จะทำาใหเกดความไมสมดล บคคลจงเกดโรคหรอ
ความผดปกตตางๆไดอยางไรกตามงานวจยสวน
ใหญศกษาปจจยดานรางกายมากกวาปจจยดาน
จตใจและสงคม และการศกษาปจจยทงหมดรวม
กนยงมอยจำานวนจำากด5ทงทบคคลมความเปนองค
รวมดงทไดกลาวไปแลวผวจยจงสนใจศกษาปจจย
ทำานายทารกแรกเกดนำาหนกนอย โดยใชแบบ
จำาลองชวจตสงคมเปนกรอบแนวคดโดยนำาปจจย
ดานรางกาย(อายดชนมวลกายนำาหนกทเพมขน
ขณะตงครรภ โรคประจำาตว/ภาวะแทรกซอน
ระหวางตงครรภ)ดานจตใจ(ความเครยด)และดาน
สงคม(การสนบสนนทางสงคม)มารวมกนทำานาย
ในครงน
สำาหรบปจจยดานรางกายทเกยวของกบการ
เกดทารกแรกเกดนำาหนกนอยนน จากการศกษา
พบวาอายมารดามความสมพนธกบความสมบรณ
ทางสรระวทยาของระบบอวยวะสบพนธ โดย
มารดาอายนอยกวา20ปมความเสยงตอการคลอด
ทารกแรกเกดนำาหนกนอยมากกวามารดาอาย
20-34ป2.4เทา6สวนมารดาทมอายมากกวาหรอ
เทากบ35ปมความเสยงตอการคลอดทารกแรก
เกดนำาหนกนอยมากกวามารดาอาย20-34ป1.7
เทา7
ดชนมวลกายกอนการตงครรภ เปนปจจยท
J Nurs sci Vol 33 No3 July - September 2015
Journal of Nursing Science 21
บงชภาวะโภชนาการของมารดาหากมารดามดชน
มวลกายตำากวาปกตจะมโอกาสเสยงตอการคลอด
ทารกแรกเกดนำาหนกนอยได3การศกษาในประเทศ
สวเดนพบวามารดาทมดชนมวลกายตำากวาปกต
มความเสยงตอการคลอดทารกแรกเกดนำาหนก
นอยมากกวามารดาทมดชนมวลกายปกต 1.51
เทา8สวนการศกษาในประเทศไทยพบวามารดาท
มดชนมวลกายตำากวาปกต มความเสยงตอการ
คลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยมากกวามารดาท
ดชนมวลกายปกต2.1เทา9
นำาหนกทเพมขนขณะตงครรภมความสมพนธ
กบการเพมนำาหนกของทารกแรกเกดมารดาควรม
นำาหนกเพมขนขณะตงครรภตามเกณฑโดยมารดา
ทดชนมวลกายตำากวาปกต ควรมนำาหนกเพมขน
ขณะตงครรภ12.5-18กโลกรมและมารดาทมดชน
มวลกายปกต ควรมนำาหนกเพมขนขณะตงครรภ
11.5-16 กโลกรม เปนตน10 มารดาทนำาหนกเพม
ขนขณะตงครรภนอยกวาเกณฑจะมความเสยงตอ
การคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยเพมขน 1.88
เทา11
มารดาทมโรคประจำาตว อาจมความเสยงตอ
การคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยโรคประจำาตว
ทพบไดบอย ไดแก โรคหวใจ ความดนโลหตสง
โรคไตธาลสซเมยและไทรอยดซงการตงครรภอาจ
ทำาใหระดบความรนแรงของโรคเพมขน สงผลตอ
ภาวะสขภาพมารดาและอาจทำาใหทารกเจรญ
เตบโตชาหรอเสยชวตในครรภได12 มารดาทมโรค
ประจำาตวอยางใดอยางหนงเสยงตอการคลอดทารก
แรกเกดนำาหนกนอยมากกวามารดาทไมมโรค
ประจำาตว 2.4 เทา9 นอกจากนมารดาทมภาวะ
แทรกซอนระหวางตงครรภ เชน โลหตจางความ
ดนโลหตสงมความเสยงตอการคลอดทารกแรกเกด
นำาหนกนอยมากกวามารดาทไมมภาวะแทรกซอน
ระหวางตงครรภ2.2เทา9
ปจจยดานจตใจทเกยวของกบการคลอดทารก
แรกเกดนำาหนกนอยนนพบวาความเครยด เปน
ปจจยดานจตใจทมความสมพนธกบการคลอด
ทารกแรกเกดนำาหนกนอย โดยเฉพาะมารดาทม
ความเครยดเรอรง รางกายจะถกกระตนดวย
ฮอรโมนGlucocorticoidเปนเวลานานทำาใหเกด
การเปลยนแปลงดานพยาธสภาพของหลอดเลอด
และระบบตอมไรทอในรางกายจนอาจทำาใหรกเกด
ความผดปกต จงมการสงผานออกซเจนและสาร
อาหารไปสทารกไดไมด ทารกจงมรปรางเลกและ
มนำาหนกนอยนอกจากนความเครยดยงสงผลทาง
ออมโดยทำาใหมารดามพฤตกรรมสขภาพเสยงเชน
สบบหรดมสราใชสารเสพตดหรอมพฤตกรรมการ
ดแลตนเองทไมดทำาใหมโอกาสคลอดทารกแรกเกด
นำาหนกนอยสงขน13ซงจากการศกษาของTorche14
พบวา ความเครยดเปนปจจยทมอทธพลตอการ
คลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยอยางมนยสำาคญ
ทางสถต(p<.05)
การสนบสนนทางสงคม มารดาทไดรบการ
สนบสนนทางสงคมดจะสามารถเผชญความเครยด
ขณะตงครรภและรสกวาตนเองสามารถควบคม
สถานการณตางๆไดดขนในขณะทมารดาทไดรบ
การสนบสนนทางสงคมตำาจะมผลในทางตรง
กนขามมารดาทมความเครยดสงขณะตงครรภอาจ
มพฤตกรรมเสยง เชน สบบหร ดมสรา ใชสาร
เสพตด และไมสนใจดแลตนเองขณะตงครรภจะ
ทำาใหมโอกาสคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยได13
และมารดาทไดรบการสนบสนนทางสงคมไมดมความ
เสยงตอการคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยมากกวา
มารดาทไดรบการสนบสนนทางสงคมด1.47เทา15
การวจยครงนผวจยสนใจศกษาปจจยทำานาย
การคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอย ไดแก อาย
J Nurs sci Vol 33 No3 July - September 2015
Journal of Nursing Science22
ดชนมวลกาย นำาหนกทเพมขนขณะตงครรภ
โรคประจำาตว/ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ
ความเครยดและการสนบสนนทางสงคมซงเปนการ
ศกษาปจจยดานรางกาย จตใจ และสงคมรวมกน
โดยคาดหวงวาผลการวจยครงนจะสามารถอธบาย
ปจจยทรวมทำานายการคลอดทารกแรกเกดนำาหนก
นอยได
วตถประสงคของการวจย
อาย ดชนมวลกาย นำาหนกทเพมขนขณะ
ตงครรภ โรคประจำาตว/ภาวะแทรกซอนระหวาง
ตงครรภความเครยดและการสนบสนนทางสงคม
สามารถทำานายการคลอดทารกแรกเกดนำาหนก
นอย
สมมตฐานการวจย
เพอศกษาอำานาจทำานายของอาย ดชนมวล
กายนำาหนกทเพมขนขณะตงครรภโรคประจำาตว/
ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภความเครยดและ
การสนบสนนทางสงคมตอการคลอดทารกแรกเกด
นำาหนกนอย
วธดำาเนนการวจย
ประชากรและกลมตวอยาง
ประชากรเปนสตรตงครรภอายครรภ28-32
สปดาห ทมาฝากครรภและคลอดทโรงพยาบาล
ศรราช กลมตวอยาง คอประชากรทมคณสมบต
ตามเกณฑคดเขา (inclusion criteria) ดงน
1)ตงครรภบตรคนเดยวและตงครรภตามธรรมชาต
2) อายครรภเมอฝากครรภครงแรกไมเกน 20
สปดาห 3) ไมมประวตเปนโรคเบาหวานกอนการ
ตงครรภหรอขณะตงครรภ4)ทารกในครรภไมม
ความพการแตกำาเนด 5) คลอดครบกำาหนด
เมออายครรภ≥ 37 สปดาห 6) สามารถสอสาร
ภาษาไทยไดคำานวณขนาดกลมตวอยางสำาหรบการ
วเคราะหถดถอยโลจสตกของกลยาวานชยบญชา16
โดยใชสตร
N≥30p
N=ขนาดของกลมตวอยาง
p=จำานวนตวแปรอสระ
การวจยครงนมตวแปรอสระ 6 ตวแปร จาก
การแทนคาในสตรจะไดกลมตวอยางN≥30(6)
= 180 คน ผวจยเกบกลมตวอยางเพมอก
รอยละ 10 เพอปองกนการสญหายของกลม
ตวอยาง ในกรณทคลอดกอนกำาหนดทารกพการ
ทารกตายในครรภ ทารกแรกเกดไรชพหรอไมได
มาคลอดทโรงพยาบาลศรราช รวมจำานวนกลม
ตวอยางทคำานวณไดอยางนอย 198คนการวจย
ครงนเกบรวบรวมขอมลจากการสมภาษณและให
กลมตวอยางตอบแบบสอบถามทหนวยฝากครรภ
หลงจากนน ตดตามขอมลของมารดาและทารก
จากรายงานประวตหลงคลอด เกบขอมลตงแต
เดอนธนวาคม2557ถงเมษายน2558
เครองมอการวจย
เครองมอทใชในการเกบขอมลมทงหมด3ชด
ประกอบดวย
1. แบบสมภาษณขอมลสวนบคคล ขอมลได
จากการสมภาษณและจากรายงานประวตแบงเปน
3 สวน ดงน 1) ขอมลสวนบคคลของมารดา
2)ขอมลการตงครรภและการคลอด3)ขอมลของ
ทารก(ขอมลนไดจากการตดตามดแฟมประวตของ
มารดาภายหลงคลอด)
2.แบบวดการรบรความเครยด (Perceived
StressScale:PSS)ของCohen&Williamson17
แปลเปนภาษาไทยโดย ณหทยและทนกร
วงศปการนย18ประกอบดวยคำาถามจำานวน10ขอ
J Nurs sci Vol 33 No3 July - September 2015
Journal of Nursing Science 23
เปนมาตราสวนประมาณคา5ระดบคะแนนอยใน
ชวงระหวาง 0-40 คะแนนคะแนนสง หมายถง
ระดบความเครยดสง
3. แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม
(Personal ResourceQuestionnaire Part II:
PRQ85PartII)ของWeinert19แปลเปนภาษา
ไทยโดยนตยาสนสกใส20มคำาถามจำานวน25ขอ
เปนมาตราสวนประมาณคา7ระดบคาคะแนนอย
ในชวง25-175คะแนนคะแนนสงหมายถงมารดา
ไดรบการสนบสนนทางสงคมสง
ผวจยนำาแบบวดการรบรความเครยด และ
แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคมไปทดสอบกบ
กลมตวอยางจำานวน 30 คน ไดคาความเทยง
(Cronbach’salpha)เทากบ.83และ.92ตาม
ลำาดบ
การพทกษสทธกลมตวอยาง
การวจยครงนผานการพจารณาจากคณะ
กรรมการจรยธรรมการวจยในคนคณะแพทยศาสตร
ศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล หมายเลข
Si 490/2014 รหสโครงการ 492/2557 (EC3)
ผวจยไดมการคำานงถงจรยธรรมและจรรยาบรรณ
ของนกวจยโดยกลมตวอยางเปนผตดสนใจเขารวม
การวจยดวยตนเองโดยไมมการบงคบ และมสทธ
ถอนตวออกจากการวจยเมอใดกไดโดยไมตองแจง
ใหทราบลวงหนาและจะไมมผลกระทบใดๆตอการ
ไดรบบรการสขภาพจากโรงพยาบาลกรณทกลม
ตวอยางอายตำากวา18ปบรบรณตองไดรบความ
ยนยอมเขารวมการวจยจากผปกครอง/ผแทนโดย
ชอบธรรม โดยใหลงลายมอชอไวเปนหลกฐานใน
หนงสอแสดงเจตนายนยอมเขารวมการวจย
วธเกบรวบรวมขอมล
ผวจยดำาเนนการเกบรวบรวมขอมลทหนวย
ฝากครรภ โรงพยาบาลศรราชเมอกลมตวอยางมา
ฝากครรภโดยขอใหพยาบาลประจำาการสอบถาม
ความสมครใจทจะใหผวจยเขาพบสตรตงครรภทม
คณสมบตตามเกณฑทกำาหนดหลงจากนนผวจยเขา
พบสตรตงครรภชแจงวตถประสงคประโยชนและ
ความเสยงของการวจย การพทกษสทธของกลม
ตวอยางและเชญใหเขารวมโครงการวจยหลงจาก
นนผวจยใชแบบสมภาษณขอมลสวนบคคล
สมภาษณกลมตวอยางนานประมาณ 5-10 นาท
และชแจงการตอบแบบสอบถาม 2 ฉบบ ไดแก
แบบวดการรบรความเครยดและแบบสอบถามการ
สนบสนนทางสงคม ใหก ลมตวอยางตอบ
แบบสอบถามในสถานทเฉพาะ ซงผวจยจดไวให
ใชระยะเวลาประมาณ 15-20นาท โดยสามารถ
ซกถามหวขอทไมเขาใจกบผวจยไดตลอดเวลา
เมอกลมตวอยางครบกำาหนดคลอด ผวจยตดตาม
ไปเกบขอมลการคลอดและขอมลทารกจากรายงาน
การคลอดทหนวยหลงคลอดหากขอมลถกสงไปยง
หนวยเวชสถตผวจยตดตามไปเกบขอมลดงกลาวท
หนวยเวชสถตโรงพยาบาลศรราช
การวเคราะหขอมล
ผวจยนำาขอมลทตรวจสอบแลวมาวเคราะห
ขอมลทางสถตโดยใชสถตแจกแจงความถรอยละ
คาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานและการวเคราะห
ถดถอยพหโลจสตก (multiple logist ic
regression)
ผลการวจย
กลมตวอยางจำานวน198คนมอายอยระหวาง
15-42ปอายเฉลย27.9ป(SD=6.0ป)สวนใหญ
(รอยละ 63.1) จบการศกษาระดบมธยมศกษา
ประกาศนยบตรวชาชพ หรอ ประกาศนยบตร
วชาชพชนสงรองลงมารอยละ24.2จบปรญญาตร
รอยละ 28.3 เปนพนกงานบรษท รองลงมา
J Nurs sci Vol 33 No3 July - September 2015
Journal of Nursing Science24
รอยละ 28.8 เปนแมบาน กลมตวอยางสวนใหญ
(รอยละ95.5)มสถานภาพสมรสครายไดครอบครว
อยระหวาง 4,000-100,000บาทตอเดอน เฉลย
27,730บาท(SD=15,862บาท)
กลมตวอยางรอยละ42.4คลอดบตรคนแรก
รอยละ19.2เคยแทงบตรรอยละ3.5เคยคลอด
บตรกอนกำาหนดและรอยละ 4 เคยคลอดทารก
แรกเกดนำาหนกนอยรอยละ1เคยสบบหรรอยละ
20.2มดชนมวลกายกอนการตงครรภตำากวาเกณฑ
ปกต และรอยละ 20.2 มโรคประจำาตว/ภาวะ
แทรกซอนระหวางตงครรภไดแกโรคหวใจความ
ดนโลหตสงเรอรง ความดนโลหตสงขณะตงครรภ
ธาลสซเมย โลหตจาง และไทรอยด กลมตวอยาง
รอยละ63.6คลอดปกตและรอยละ32.3คลอด
โดยการผาตด รอยละ 7.6 คลอดทารกแรกเกด
นำาหนกนอย(<2,500กรม)นำาหนกทารกแรกเกด
อยระหวาง2,230-3,970กรมเฉลย3073.79กรม
(SD = 361.62 กรม) รอยละ 53 เปนเพศชาย
รอยละ 95.9 มคะแนนAPGARนาทท 1 ปกต
(7-10คะแนน)และทารกทงหมดมคะแนนAP-
GAR นาทท 5 ปกต กลมตวอยางมคะแนน
ความเครยดอยระหวาง 2-34 คะแนน คาเฉลย
เทากบ15.74คะแนน(SD=5.50คะแนน)และ
มคะแนนการสนบสนนทางสงคมอยระหวาง 75-
175คะแนนคาเฉลยเทากบ141.16คะแนน(SD
=20.12คะแนน)
ผลการวเคราะหถดถอยพหโลจสตกพบวาอาย
ดชนมวลกาย นำาหนกทเพมขนขณะตงครรภ
โรคประจำาตว/ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ
ความเครยดและการสนบสนนทางสงคมสามารถ
รวมกนอธบายความผนแปรของการคลอดทารก
แรกเกดนำาหนกนอยไดรอยละ42.8และสามารถ
ทำานายไดถกตองรอยละ 92.4 โดยตวแปรท
สามารถทำานายการคลอดทารกแรกเกดนำาหนก
นอยไดอยางมนยสำาคญทางสถต(p<.05)คอดชน
มวลกายตำากวาปกต(OR=6.69,95%CI=1.69-
26.39)และโรคประจำาตว/ภาวะแทรกซอนระหวาง
ตงครรภ (OR=5.34,95%CI=1.46-19.48)
ดงตารางท1
ตารางท 1ปจจยทำานายการคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอย(n=198)
ตวแปรทศกษา
อาย
อาย(20-34ป)*
อาย(<20ป)
อาย(≥35ป)
ดชนมวลกาย (BMI)
BMI(18.5-24.9)*
BMI(<18.5กก./ม2)
BMI(≥25กก./ม2)
B
-1.280
-.128
1.901
-17.635
SE
1.184
.923
.700
6179.6
Wald
1.169
1.169
.019
7.377
7.377
.000
df
2
1
1
2
1
1
Sig.
.557
.280
.890
.025
.007
.998
OR
.278
.880
6.695
.000
95%CI
.027-2.830
.144-5.371
1.698-26.399
.000-.000
J Nurs sci Vol 33 No3 July - September 2015
Journal of Nursing Science 25
ตารางท 1 (ตอ)ปจจยทำานายการคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอย(n=198)
ตวแปรทศกษา
นำาหนกทเพมขณะตงครรภ
ปกต*
นอยกวาเกณฑ
มากกวาเกณฑ
โรคและภาวะแทรกซอน
ความเครยด
การสนบสนนทางสงคม
คาคงท
B
.386
-18.702
1.675
-.108
-.010
-.060
SE
.673
3968.8
.660
.079
.020
3.707
Wald
.329
.329
.000
6.437
1.885
.237
.000
df
2
1
1
1
1
1
1
Sig.
.848
.566
.996
.011
.170
.626
.987
OR
1.471
.000
5.340
.897
.990
.942
95%CI
.393-5.503
.000-.000
1.464-19.476
.769-1.047
.952-1.030
*หมายถงกลมอางอง(referencegroup),p<.05,NagelkerkeR2=.428,OverallPercentage
=92.4
การอภปรายผล
ผลการศกษาพบวาอายดชนมวลกายนำาหนก
ทเพมขนขณะตงครรภ โรคประจำาตว/ภาวะ
แทรกซอนระหวางตงครรภความเครยดและการ
สนบสนนทางสงคม สามารถรวมกนอธบายความ
ผนแปรของการคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยได
รอยละ 42.8 แตมเพยง ดชนมวลกาย และโรค
ประจำาตว/ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ ท
สามารถทำานายการคลอดทารกแรกเกดนำาหนก
นอยไดอยางมนยสำาคญทางสถต(p<.05)โดยพบ
วามารดาทมดชนมวลกายตำากวาปกต (< 18.5
กโลกรม/เมตร2) มความเสยงตอการคลอดทารก
แรกเกดนำาหนกนอยมากกวามารดาทมดชนมวล
กายปกต (18.5-24.9 กโลกรม/เมตร2) 6.69 เทา
และมารดาทมโรคประจำาตว/ภาวะแทรกซอน
ระหวางตงครรภ มความเสยงตอการคลอดทารก
แรกเกดนำาหนกนอยมากกวามารดาทไมมโรค
ประจำาตว/ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ 5.34
เทา อาจอธบายไดวา ทงดชนมวลกายกอนการ
ตงครรภและโรคประจำาตว/ภาวะแทรกซอน
ระหวางตงครรภตางมผลตอการคลอดทารกแรก
เกดนำาหนกนอย เนองจากภาวะดชนมวลกายตำา
บงบอกถงโภชนาการทไมดมการสะสมสารอาหาร
ไวนอยซงสารอาหารจะสะสมอยตามอวยวะตางๆ
โดยรางกายจะมการยอยสลายสารอาหารเหลาน
ตลอดเวลาและบางสวนถกดดซมเขากระแสเลอด
เพอนำากลบไปใชใหมกระบวนการนเกดมากขนใน
ขณะตงครรภ เพอสงผานสารอาหารไปสทารกใน
ครรภและในไตรมาสแรกเปนชวงสำาคญของทารก
ทตองการใชสารอาหารทมารดาสะสมไวในการ
เจรญเตบโตและสรางอวยวะตางๆหากทารกไดรบ
สารอาหารไมเพยงพอ จะมภาวะขาดสารอาหาร
ตงแตอยในครรภโครงสรางรางกายและระบบเผา
ผลาญสารอาหารของทารกมการเปลยนแปลงอยาง
ถาวรทารกจงมการเจรญเตบโตชารปรางเลกและ
มนำาหนกแรกเกดนอย3 นอกจากนเมอภาวะ
โภชนาการไมดและมโรคหรอภาวะแทรกซอนขณะ
ตงครรภรวมดวย ยงมโอกาสสงผลตอสขภาพของ
ทารกในครรภเพมขน สอดคลองกบแนวคดของ
เอนเจล4 ทกลาววา บคคลประกอบดวยรางกาย
J Nurs sci Vol 33 No3 July - September 2015
Journal of Nursing Science26
จตใจและสงคมซงมความสมพนธกนอยางซบซอน
และไมสามารถแยกออกจากกนได ภาวะสขภาพ
หรอการเจบปวยของบคคล เกดจากหลายปจจย
สงผลรวมกน
ผลการศกษาน สอดคลองกบการศกษาของ
Frederick และคณะ8 ทศกษาในประเทศสวเดน
พบวามารดาทมดชนมวลกายตำากวาปกตมความ
เสยงตอการคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยมากกวา
มารดาทมดชนมวลกายปกต 1.51 เทา และ
สอดคลองกบการศกษาของปนมณแซเตย9ทพบ
วามารดาทดชนมวลกายตำากวาปกต มความเสยง
ตอการคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยมากกวา
มารดาทมดชนมวลกายปกต 2.1 เทา และการท
มารดามโรคประจำาตว โรคใดโรคหนงกอนการตง
ครรภ มโอกาสคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอย
มากกวามารดาทไมมโรคประจำาตว 2.4 เทา สวน
มารดาทมภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภมโอกาส
คลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยมากกวามารดาทไมม
ภาวะแทรกซอน 2.2 เทา แตผลการศกษาน
แตกตางจากการศกษาของ พรด จตธรรมมา11
ทพบวา ดชนมวลกายไมมความสมพนธกบการ
คลอดทารกแรกเกดนำาหนก และแตกตางจาก
การศกษาของNobileและคณะ21ทพบวาภาวะ
แทรกซอนระหวางตงครรภไมมความสมพนธกบ
การคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอย
สวนปจจยทไมสามารถทำานายการคลอดทารก
แรกเกดนำาหนกนอยได ไดแก อาย นำาหนกทเพม
ขนขณะตงครรภ ความเครยด และการสนบสนน
ทางสงคม สามารถอธบายไดดงน อายมารดา
ไมสามารถทำานายการคลอดทารกแรกเกดนำาหนก
นอยได อาจเนองมาจากกลมตวอยางสวนใหญ
รอยละ75.8มอายระหวาง20-34ปซงเปนชวง
อายทเหมาะสมตอการตงครรภ รางกายมความ
สมบรณพรอมและกลมตวอยางวยรนอายนอยกวา
20ปมเพยงรอยละ10.6สวนใหญอาย17-19ป
ซงจากการศกษาของ จฑาทป ตนตยาคม และ
จปรฐปรชาพาณชย22พบวามารดาทอาย17-19ป
จะมความเสยงตอการคลอดทารกแรกเกด
นำาหนกนอย มากกวามารดาวยผใหญ 1.86 เทา
สวนกลมตวอยางทอายมากกวาหรอเทากบ 35 ป
มรอยละ13.6สวนใหญ(รอยละ63)มสขภาพด
จงอาจทำาใหความเสยงตอการคลอดทารกแรกเกด
นำาหนกนอยไมไดแตกตางจากมารดาวยผใหญ
ผลการศกษานสอดคลองกบการศกษาของปนมณ
แซเตย9 ทพบวาอายมารดาไมมความสมพนธกบ
การคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยแตกตางจาก
การศกษาของShrimและคณะ6ทพบวามารดา
อายนอยกวา 20 ป เสยงตอการคลอดทารกแรก
เกดนำาหนกนอยมากกวามารดาอาย20-34ป2.4
เทาและการศกษาของบรรพจนสวรรณชาตและ
ประภสสร เออลลตชวงศ7 ทพบวามารดาทมอาย
มากกวาหรอเทากบ35ปเสยงตอการคลอดทารก
แรกเกดนำาหนกนอยมากกวามารดาอาย20-34ป
1.7เทา
นำาหนกทเพมขนขณะตงครรภไมสามารถ
ทำานายการคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยได
อาจอธบายไดวา กลมตวอยาง รอยละ 41.9 ม
นำาหนกเพมขนขณะตงครรภมากกวาเกณฑจงอาจ
สงผลใหทารกไดรบสารอาหารมากลดโอกาสเสยง
ตอการคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยนอกจาก
นจากการศกษา พบวา มารดาทมดชนมวลกาย
มากกวาปกต ถงแมมารดามนำาหนกเพมขนตลอด
การตงครรภตำากวาเกณฑทกำาหนด กไมไดเพม
โอกาสเสยงตอการคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอย
แตอยางใด10เนองจากทารกในครรภมกดงสารอาหาร
ทรางกายมารดาสะสมไวกอนการตงครรภ การท
J Nurs sci Vol 33 No3 July - September 2015
Journal of Nursing Science 27
มารดามดชนมวลกายปกตหรอภาวะโภชนาการด
ตงแตกอนตงครรภจะเปนตนทนสำารองสารอาหาร
สำาหรบใชในการเจรญเตบโตของทารกในครรภ3
แสดงใหเหนวาดชนมวลกายกอนการตงครรภอาจ
มบทบาทสำาคญตอการเจรญเตบโตของทารก
มากกวานำาหนกทเพมขนขณะตงครรภ ผลการ
ศกษานสอดคลองกบการศกษาของ อจฉรา
ตงสถาพรพงษ23 ทพบวานำาหนกทเพมขนขณะ
ตงครรภไมมความสมพนธกบการคลอดทารกแรก
เกดนำาหนกนอยแตกตางจากการศกษาของพรด
จตธรรมมา11ทพบวานำาหนกทเพมขนขณะตงครรภ
มความสมพนธกบการคลอดทารกแรกเกดนำาหนก
นอยอยางมนยสำาคญทางสถต
ความเครยดไมสามารถทำานายการคลอดทารก
แรกเกดนำาหนกนอยได อาจอธบายไดวา กลม
ตวอยางมความเครยดในระดบเลกนอยถงปาน
กลางซงความเครยดเลกนอยถงปานกลางยงมสวน
ชวยใหเกดแรงกระตนในการปรบเปลยนพฤตกรรม
การดแลตนเองและทำาใหมทกษะในการแกปญหา
ในชวตประจำาวนไดดขน5จงไมสงผลกระทบตอการ
เจรญเตบโตของทารกสอดคลองกบการศกษาของ
Neggers และคณะ24 ทพบวา ความเครยดไมม
ความสมพนธกบการคลอดทารกแรกเกดนำาหนก
นอยแตกตางจากการศกษาของของTorche14ท
พบวา ความเครยดมความสมพนธกบการคลอด
ทารกแรกเกดนำาหนกนอยอยางมนยสำาคญทางสถต
การสนบสนนทางสงคมไมสามารถทำานายการ
คลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยอาจอธบายไดวา
กลมตวอยางในการวจยครงน สวนใหญไดรบการ
สนบสนนทางสงคมในระดบปานกลางถงมาก
ซงการสนบสนนทางสงคม สามารถชวยบรรเทา
และลดผลกระทบทเกดจากความเครยดไดโดยจะ
ชวยเพมความรสกมคณคาในตนเองความสามารถ
ในการเผชญความเครยด มทศนคตในแงบวก
กลมตวอยางในการวจยนมระดบความเครยดเพยง
เ ลกนอยถงปานกลาง จงอาจเปนไปไดวา
กลมตวอยางไมไดรบผลกระทบจากความเครยด
ดงนนการสนบสนนทางสงคมจงไมมผลกระทบตอ
การคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยผลการศกษา
สอดคลองกบการศกษาของNobileและคณะ21ท
พบวาการสนบสนนทางสงคมไมมความสมพนธกบ
การคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยแตกตางจาก
การศกษาของNakanshah-Amankraและคณะ15
ทพบวาการสนบสนนทางสงคมมความสมพนธใน
เชงลบกบการคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยอยาง
มนยสำาคญทางสถต
สรป ปจจยทสามารถทำานายการคลอดทารก
แรกเกดนำาหนกนอยไดอยางมนยสำาคญทางสถต
(p< .05) คอ ดชนมวลกายและโรคประจำาตว/
ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภซงเปนปจจยดาน
รางกาย สวนปจจยดานจตใจ ไดแก ความเครยด
และปจจยดานสงคมไดแกการสนบสนนทางสงคม
ไมสามารถทำานายการคลอดทารกแรกเกดนำาหนก
นอยไดแตกตางจากผลการศกษาของSt-Laurent
และคณะ25 ทพบวาปจจยดานจตใจและสงคม
มความสมพนธตอการคลอดทารกแรกเกดนำาหนก
นอยอยางไรกตามผลการศกษานอาจยงไมสามารถ
สรปไดชดเจนวา ปจจยดานจตใจและสงคม ไมม
ความสมพนธตอการคลอดทารกแรกเกดนำาหนก
นอยอาจเนองมาจากกลมตวอยางนไมไดมปญหา
ทางดานจตใจและสงคมทรนแรง จงไมไดสงผล
กระทบตอรางกาย จนทำาใหเกดพยาธสภาพทจะ
สงผลตอการเจรญเตบโตของทารกในครรภ
นอกจากน ปจจยดานจตใจและสงคม ยงมความ
สมพนธกบปจจยอนๆ เชน ฐานะทางสงคมและ
เศรษฐกจและพฤตกรรมการดแลสขภาพ ซงการ
J Nurs sci Vol 33 No3 July - September 2015
Journal of Nursing Science28
ศกษาวจยในอนาคตอาจพจารณานำาปจจยเหลาน
เขามาศกษารวมกบปจจยดานจตใจและสงคมดวย
ขอเสนอแนะ
ดชนมวลกายกอนการตงครรภและโรคประจำา
ตว/ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภสามารถทำานาย
การคลอดทารกแรกเกดนำาหนกนอยได ดงนน
พยาบาลจงควรสงเสรมสขภาพสตรกอนการ
ตงครรภ โดยใหความร การรกษาและปองกนโรค
กอนการตงครรภแกประชาชนและกลมเปาหมาย
เชนสตรวยเจรญพนธในโรงเรยนมธยมหรอโรงงาน
เพอลดโอกาสของการคลอดทารกแรกเกดนำาหนก
นอยไดขอเสนอแนะในการวจยควรศกษาเกยวกบ
ปจจยดานสงคมเศรษฐกจ ปจจยดานจตใจ สงคม
และพฤตกรรมสขภาพอนๆเพมเตมเชนภาวะซม
เศราขณะตงครรภ การสบบหร การดแลตนเอง
ขณะครรภ ความรในการดแลตนเองขณะครรภ
และควรศกษาในกลมตวอยางทขาดแหลงสนบสนน
ทางสงคม เชน มารดาทไมมคสมรส หรอมารดา
เลยงเดยวและมารดาทมรายไดนอย
เอกสารอางอง (References)
1. WorldHealthOrganization[Internet].
Geneva:WorldHealthStatistics;2012
[updated2015Jun22;cited2012
Dec12].Availablefrom:http://www.
who.int/gho/publications/world_health_
statistics/2012/en/
2. DepartmentofHealth[Internet].Bangkok:
Reportbrieffromsaiyairukhospitals;
[updated2015Jun20;cited2014Mar20]
Availablefrom:http://www.saiyairakhospital.
com/newdemo/admin/report.html?year=
2556
3. BarkerDJP.Nutritioninthewomb.
Oregon:TheBarkerFoundation;2008.
4. EngelGL.Theneedforanewmedical
model:Achallengeforbiomedicine.
Science.1977;196(4286):129-36.
5. Dunkel-SchetterC.Psychological
scienceonpregnancy:Stressprocesses,
biopsychosocialmodels,andemerging
researchissues.AnnuRevPsychol.
2011;62:531-58.
6. ShrimA,AtesS,MallozziA,BrownR,
PonetteV,LevenI,etal.Isyoung
maternalagereallyariskfactoradverse
pregnancyoutcomeinaCanadian
tertiaryreferralhospital?.JPediatr
AdolescGynecol.2011;24(4):218-22.
7. SuwannachatB,UalalitchoowongP.
Maternalageandpregnancyoutcomes.
SrinagarindMedJ.2007;22(4):401-7.
(inThai).
8. FrederickIO,WilliamsMA,SalesAE,
MartinDP,KillienM.Pre-pregnancy
bodymassindex,gestationalweight
gain,andothermaternalcharacteristics
inrelationtoinfantbirthweight.Matern
ChildHealthJ.2008;12(5):557-67.
9. Sae-tiaP.Maternalriskfactorsof
lowbirthweightnewborn.Medical
JournalofSrisaketSurinBuriram
Hospitals.2012;27(1):66-76.(inThai).
10.InstituteofMedicine,TheNational
Academies.Weightgainduringpregnancy:
Reexaminingtheguidelines.Washington:
TheNationalAcademiesPress;2009.
11.JitthummaP.Maternalriskfactors
J Nurs sci Vol 33 No3 July - September 2015
Journal of Nursing Science 29
oflowbirthweightatKumphawapi
hospital.UdonthaniHospitalMedical
Journal.2011;19(1):75-80.(inThai).
12.Kor-anuntakulO.Highriskpregnancy.
Songkla:ChanmuangPress;2008.(inThai).
13.HobelCJ,GoldsteinA,BarrettES.
Psychosocialstressandpregnancy
outcome.ClinObstetGynecol.
2008;51(2):333-48.
14.TorcheF.Theeffectofmaternalstress
onbirthoutcomes:Exploitinganatural
experiment.Demography.2011;48(4):
1473-91.
15.Nkansah-AmankraS,DhawainA,HusseyJ,
LuchokK.Maternalsocialsupportand
neighborhoodincomeinequalityas
predictorsoflowbirthweightand
pretermbirthoutcomedisparities:
AnalysisofSouthCarolinapregnancyrisk
assessmentandmonitoringsystem
survey,2000–2003.MaternChildHealthJ.
2010;14(5):774-85.
16.VanichbunchaK.Advancedstatisics
analysisbySPSSforwindows.Bangkok:
ChulalongkornUniversityPress;2011.
(inThai).
17.CohenS,WilliamsonG.Perceived
stressinaprobabilitysampleofThe
UnitedStates.In:SpacapanS,OskampS,
editors.Thesocialpsychologyofhealth:
ClaremontSymposiumonappliedsocial
psychology.NewburyPark,CA:Sage;
1988.p.31-67.
18.WongpakaranN,WongpakaranT.
TheThaiversionofthePSS-10:An
investigationofitspsychometicproperties.
BiopsychosocMed.2010;4(1):6.
19.WeinertC.Asocialsupportmeasure:
PRQ85.NursRes.1987;36(5):273-7.
20.SinsuksaiN.Therelativecontributions
ofmaternaldemographics,social
support,stress,andmaternalself-
efficacytohomeenvironmentof6-12
monthandoldinfantofthaimothers
[dissertation].Texas:UniversityofTexas
atAustin;1998.190p.
21.NobileCG,RaffaeleG,AltomareC,PaviaM.
Influenceofmaternalandsocialfactorsas
predictorsoflowbirthweightinItaly.BMC
PublicHealth.2007;7:192.
22.TantayakomC,PrechapanichJ.Riskof
lowbirthweightinfantsfromadolescent
mothers:ReviewcasestudyinSiriraj
hospital.ThaiJObstetGynaecol.2008;
16(2):103-8.
23.TungsathapornpongA.Low-birth-weight
infantsinThammasatchaloemprakiat
hospital.JournalofHealthScience.
2001;10(4):629-36.(inThai).
24.NeggersY,GoldenbergR,CliverS,
HauthJ.Therelationshipbetween
psychosocialprofile,healthpractices,
andpregnancyoutcomes.ActaObstet
GynecolScand.2006;85(3):277-85.
25.St-LaurentJ,DeWalsP,MoutquinJM,
NiyonsengaT,NoiseuxM,CzernisL.
Biopsychosocialdeterminantsof
pregnancylengthandfetalgrowth.
PaediatrPerinatEpidemiol.2008;22(3):
240-8.