FİRMA LOGO

……………. MAKİNE SANAYİFABRİKA SAHASINDA

UYGUNLUK VE KONTROLÇEK LİST

GENEL KONULARHazırlayan

Semih ŞentürkA sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

İSGFORUM.NET

(İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNÜNDEN YAPILAN RİSK DEĞERLENDİRMESİ SONUCU DÜZENLENEN)

1

1. Giriş Sağlık ve güvenlik, tarihte ve günümüzde, insanın ve insanlığın en önemli konusu olmuştur.

Özellikle sanayileşme sonrasında, çalışma hayatında meydana gelen sağlık ve güvenlik riskleri, insan hayatını olumsuz olarak etkileyen çok önemli bir faktördür. Çalışma hayatındaki sağlık ve güvenlik risklerinin ortadan kaldırılması (mümkün olan en düşük seviyeye indirilmesi) için hukuki, teknolojik, eğitim ve denetim gibi birçok sahada çalışma yapılmaktadır.

1970li yıllarda yürürlüğe giren 1475 sayılı İş Kanunu ve bu kanuna göre çıkarılmış olan iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında (Tüzük ve Yönetmeliklerde) işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden uygulanması gerekli olan çok detay hükümler vazedilmiştir. İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinden sorumlu kişilerin ve Devletin İş Güvenliği Müfettişlerinin, yaptıkları (Eğitim, denetim vs.) çalışmalarda, işyerlerinin iş güvenliği mevzuatına uygun olup olmadığını kontrol ederek, uygun olmayan hususları noksanlık şeklinde tespit edip, işverenin bu noksanlıkları gidermesini, emniyetli bir çalışma ortamı sağlamasını ve emniyetli bir çalışma şekli uygulanmasını temin etmeye çalışmışlardır.

Ancak, 2000li yıllarda, işyerlerinde kullanılan makine tezgah ve tesislerin, hammadde, yarı mamul ve mamul maddelerin, üretim teknolojilerinin çok çeşitli ve farklı hale gelmesi sebebiyle, sanayide kullanılmakta olan bütün bu tekniklere göre bire bir uygulanabilecek sağlık ve güvenlik tedbirlerini mevzuatlarla düzenleyebilmenin imkansız hale geldiği fark edilince; bir anlayış değişikliğine gidilerek, işyerlerinde uygulanacak sağlık ve güvenlik tedbirlerinin detaylı olarak izah edildiği mevzuatlar yerinde (AB direktiflerinde olduğu gibi), düzenlenen yeni mevzuatlarda güvenlik tedbirleri daha genel ifadelerle kaleme alınmıştır. Yeni mevzuat, İşyerlerindeki detay uygulamaları için RİSK DEĞERLENDİRMESİ yapılması anlayışını getirmiştir.

İş Sağlığı ve Güvenliğine ait yeni mevzuata göre, her işyerinin, iş güvenliği uzmanlarının desteği ve işyeri yetkililerinin de katılımıyla yapılacak bir çalışma neticesinde; işyerinde mevcut olan bütün tehlikeleri belirlenmesi, bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin tahmin edilmesi ve bu risklerin ortadan kaldırılmasına yönelik olarak alınması gerekli tedbirlerin belirlenmesi, uygulanması ve denetlenmesi şeklinde bir çalışmanın yapılması gerekmektedir. RİSK DEĞERLENDİRMESİ adı verilen bu çalışmanın, işyerlerindeki özellikle yönetici kadro, teknik elemanlar, formen ve ustalar tarafından benimsenerek işyerinde düzenli şekilde yürütülmesi gerekmektedir.

Bu anlayışla, işyerinde alınması gerekli sağlık ve güvenlik tedbirlerinin tespitinde işyeri yetkililerinin katılmaları, benimsemeleri ve işyeri yetkililerinin emniyet tedbirlerini, Müfettiş istediği için değil, bu tedbirin alınmasının gerekli olduğuna inanarak uygulamalarının ve sahip çıkmalarının temini hedeflenmiştir.

2

2. Amaç

Yapı işlerinin yapılması esnasında sağlık ve güvenlik yönünden mevcut/meydana gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, risklerin tayini, bu risklerin ortadan kaldırılmasına yönelik tedbirlerin belirlenmesi, uygulanması ve denetlenmesidir. Nihai manada tahmin edilebilir bütün tehlike ve riskleri ortadan kaldırıp emniyetli bir çalışma ortamı oluşturmaktır.

3. Tanımlar1. Tehlike: Bir zarar, hasar veya yaralanma oluşturabilme potansiyelini,Risk: Belirli bir tehlikeli olayın meydana gelme olasılığı ile bu olayın sonuçlarının ortaya

çıkardığı zarar, hasar veya yaralanmanın şiddetinin bileşimini, ifade eder.

4. Risk Değerlendirmesi Süreçleriİşyerindeki risk değerlendirmesi çalışmaları, aşağıdaki sıralamada yer alan aşamaların yerine

getirilmesi yoluyla gerçekleştirilmiştir.

a) PlanlamaMevcut mevzuat işverene, iş sağlığı ve güvenliği yönünden (Özetle): 1-Günümüz bilim ve teknolojisinin bahşettiği imkânlar doğrultusunda en sağlıklı ve emniyetli

çalışma ortamı oluşturmak, 2- Çalışanları (bilgilendirme, bilinçlendirme ve emniyetli çalışma alışkanlığı kazandırma

şeklinde) eğitmek 3- Emniyetli çalışmanın temini için geniş manada bir denetim sağlama yükümlülüğü vermiştir.Bu yükümlülükler çok ağır yükümlülüklerdir. İşveren bu yükümlülüğünü yerine getirebilmek

için yapacağı risk değerlendirmesi çalışmaları esnasında; Öncelikle kaynağında, ortamda ve kişide alınacak tedbirlerle emniyetli bir çalışma ortamı

sağlamayı hedeflenmiştir. İkinci aşamada bilgilendirme, bilinçlendirme, alışkanlık kazandırma, teşvik etme,

ödüllendirme, cezalandırma gibi teknikleri kullanarak, çalışanlara emniyetli çalışma alışkanlığı kazandırılması ve işyeri ortamında (Toplumda) geniş manada denetim sağlanarak, otokontrol mekanizmasının kurulması hedeflenmiştir.

b) Çalışma ve kontrol kolaylığı sağlamak için işyerinde risk haritası çıkarılmıştır. Makro ayrıştırma ve mikro ayrıştırma algoritması uygulanmıştır.

İŞYERİNDE RİSK ANALİZİ YAPILIRKEN AŞAĞIDA BELİRTİLEN BÖLÜMLER VE KONULAR AYRI AYRI ELE ALINMIŞTIR.

3

GENEL TEDBİRLER

SIRA NO

İŞYERİNDE GENEL OLARAK ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER

EVET HAYIR

1Dışarıdan yabancı kişilerin işyerine girmesi ihtimaline karşı tedbir alınmış mı?

2İşyerinde yayaların ve araçların hareket alanları ve yolları belirlenmiş mi?

3İnşaata giriş ve çıkış yerleri belirlenmiş mi?

4 Çalışma saatleri belirlenmiş mi?

5Gece çalışması yapılması durumunda gerekli tedbirler alınmakta mıdır?(Sağlık raporu, aydınlatma vs.)

6Genel manada boşluk ve delikler kapatılmış mı? (Asansör boşluğu, havalandırma boşluğu, merdiven kova boşluğu vs.)

7Kişisel korucu malzemeler verilmiş mi? Kullandırılması, eğitimi ve denetimi yapılmakta mı?

8Yüksekten düşme tehlikesine karşı tedbirler alınmakta mı? (Korkuluk, emniyet şeridi, emniyet ağı, emniyet ipi, emniyet kemeri vs.)

9

Yukarıdan malzeme düşmesi ihtimaline karşı tedbirler alınmakta mıdır? (İnşaat giriş ve çıkış yerlerinin üzerlerine koruyucu platform mevcut mu? Koruyucu başlık (baret) kullandırılmakta mı? vs.)

SIRANO

SOSYAL TESİSLER GÜVENLİK TALİMATLARI EVET HAYIR

1Yemekhane: İşçilerin yemeklerini yiyebilecekleri, masa ve sandalyesi olan, hijyen şartlarına uygun yemekhane mevcut mu?

2Mutfak: İşçilerin yemek yapabilecekleri veya evden getirilen yemekleri muhafaza edip ısıtabileceği bir mutfak mevcut mu?

3Lavabo: İşçilerin kişisel temizliğini yapabilecekleri lavabo mevcut mu?

4

Duş: Her gün mesai bitiminde veya gerekli durumlarda işçilerin yıkanabilecekleri sıcak sulu duş tesisatı mevcut mu? İşçilere yıkanma ve kurulanma malzemesi veriliyor mu? (Kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı duşlar mevcut mu?)

5Tuvalet: Kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı tuvaletler (helâlar) mevcut mu?

6Dinlenme yeri: İşçilerin dinlenme saatlerinde oturup dinlenebilecekleri uygun dinlenme yerleri mevcut mu?

SIRA SAĞLIK KONTROLLERİ EVET HAYIR

4

NO

1İşçilerin işe giriş muayeneleri yapılmış mı?

2Periyodik sağlık kontrolleri yapılıyor mu?

3Tozlu işlerde çalışanların akciğer radyografileri çekilmiş mi?

4Denge testi ve yükseklik korkusuna dair rapor alınmış mı?

5Gece çalışacaklar için gece çalışmasında mahsur olmadığına dair rapor alınmış mı?

6Kaynak işi yapanların göz muayenesi yapılmış mı?

7Gıda işinde çalışanların Portör muayenesi yapılmış mı?

SIRANO

TEKNİK KONTROLLER EVET HAYIR

1İşyerinde,kullanılan makinelerin kontrolü düzenli olarak yaptırılıyor mu?

2Elektrik tesisatının kontrolü yaptırılıyor mu?

3Koruyucu iş ekipmanlarının ve kişisel koruyucu donanımların kontrolü, yaptırılıyor mu?

SIRANO

HALAT KULLANARAK YAPILAN ÇALIŞMALARLA İLGİLİ HÜKÜMLER

EVET HAYIR

1Sistemde en az iki ayrı kancalı halat bulunacak, bunlardan biri, inip çıkmada veya destek olarak kullanılan çalışma halatı, diğeri ise güvenlik halatı olması sağlanmış mı?

2İşçilere, çalışma halatına bağlı paraşütçü tipi emniyet kemeri verilecek ve kullandırılacaktır. Emniyet kemerinin ayrıca güvenlik halatı ile bağlantısı sağlanacaktır, bu hususlar sağlanmış mı?

3

Çalışma halatı, güvenli iniş ve çıkış araçları ile teçhiz edilecek ve kullanıcının hareket kontrolünü kaybetmesi halinde, düşmesini önlemek için kendiliğinden kilitlenebilen sisteme sahip olacaktır. Güvenlik halatında da, işçi ile birlikte hareket eden düşmeyi önleyici bir sistem bulundurulması sağlanmış mı?

4İşçi tarafından kullanılan alet, edevat ve diğer aksesuarlar paraşütçü tipi emniyet kemerine veya oturma yerine veya başka uygun bir yere bağlanarak güvenli hale getirilmiş mi?

5Acil bir durumda işçinin derhal kurtarılabilmesi için iş uygun şekilde planlanması ve gözetim sağlanmış mı?

6 Bu Yönetmeliğin 11 inci maddesi doğrultusunda, işçilere yapacakları işe uygun ve özellikle kurtarma konusunda yeterli eğitim

5

verilmiş mi?

SIRANO

MERDİVENLERDE ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİEVET HAYIR

1İşçilerin gelip geçtiği yerlerde kullanılacak merdivenin etrafı halat, zincir veya ahşap korkulukla çevrilmesi ve görünür yerlere uyarma levhaları asılması sağlanmakta mıdır?

2Basamakları yapılmamış betonarme merdiven döşemelerine kayma veya düşmeyi önleyecek ahşap basamaklar ve kova boşluğu kenarlarına ise uygun korkuluklar yapılmış mı?

3 El merdivenleri güvenli olması sağlanmış mı?

4

El merdivenleri ancak, düşük risk nedeniyle daha güvenli bir iş ekipmanı kullanımı gerekmiyorsa, kısa süre kullanılacaksa veya işverence değiştirilmesi mümkün olmayan işyeri koşullarında uygun yükümlülüklerde belirtilen şartlara uymak kaydıyla yüksekte yapılan çalışmalarda kullanılabilirliği sağlanmakta mı?

5

El merdivenleri, kullanımı sırasında sağlam bir şekilde yerleştirilmesi, portatif el merdivenleri, basamakları yatay konumda olacak şekilde düzgün, sağlam, ölçüsü uygun, sabit pabuçlar üzerinde durdurulması, asılı duran el merdivenleri güvenli bir şekilde tutturulacak, ip merdivenler hariç, yerlerinden çıkarılmayacak ve sallanmasının önlenmesi sağlanmakta mıdır?

6Portatif el merdivenlerinin kullanımı sırasında üst veya alt uçları sabitlenerek veya kaymaz bir malzeme kullanılarak veya aynı korumayı sağlayan diğer düzenlemelerle, ayaklarının kayması önlemekte mi?

EVET HAYIR

7

Platformlara çıkmakta kullanılan el merdivenleri, platformda tutunacak yer bulunmadığı durumlarda, güvenli çıkışı sağlamak için platform seviyesini yeteri kadar aşacak uzunlukta mıdır?

8 Uzatılıp kilitlenebilir ve eklenebilir el merdivenleri, parçalarının birbirinden ayrı hareket etmeleri önlenecek şekilde kullanılmakta

6

mıdır?

9Mobil el merdivenleri, üzerine çıkılmadan önce hareketleri durdurulması ve sabitlenmesi sağlanmış mı?

10

El merdivenlerinde her zaman işçilerin elleriyle tutunabilecekleri uygun yer ve sağlam destek bulundurulmakta mı?(Özellikle, bir el merdiveni üzerinde elle yük taşınıyorsa bu durum elle tutacak yer bulunması zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.)

11Bakım, onarım ve kontrol için işyerlerinde kullanılan bütün merdivenler görülecek işe uygun sağlamlıkta mıdır?

12

Bakım onarım merdivenlerinin genişliği 55 santimetreden dar olmayacak eğimleri 60 dereceyi geçmeyecek ve basamakların, çubuktan yapılmadığı hallerde, genişlikleri en az (13) santimetre olması sağlanmış mı?

EVET HAYIR

13El merdivenlerinde, kullanılırken kaymalara karşı, tırtır, lastik, mantar, mahfuz ve çengel koymak gibi gerekli tedbirler alınmış mıdır?

14

Çift el merdivenlerinde, ayaklarının birbirlerinden ayrılmaması için, her iki yanından çengelli demir çubuk veya zincir ile bağlanmakta mıdır?

15

El merdivenleri, kullanıldıkları yerlere, alt ve üst kısımları kaymayacak veya bu yerlerden kurtulmayacak şekilde yerleştirilmekte midir?

16

Taşınır merdivenlerde kollar, orta yerinden, bir tarafı eklemli, diğer tarafı çengelli lama yahut zincir ile birbirine bağlanmış mı?

17Cıvata başı ve lama ile ahşap arasına rondelâ konacak ve kontrasomun kullanılmakta mıdır?

18Taşınır merdivenlerin üst bağlantıları menteşe ile yapılmakta mıdır?

7

19

Bağlantılar taşıyacağı yüke uygun boyutlarda olmaları, kollara açılan delikler, menteşe cıvata çapından daha büyük olmamaları sağlanmakta mıdır?

20

21

Cıvatalarda kontrasomun kullanılması sağlanmakta mıdır?

Taşınır merdivenin son basamağında çalışılmaması sağlanmakta mıdır?

22

Taşınır merdivenlerle el merdivenlerinin kol uçlarına, kaymayacak şekilde pabuçlar konulması, merdivenler madeni veya kaygan döşemelerde kullanılacak ise, pabuç altlarına ayrıca tırtırlı lastik veya mantar eklenmiş midir?.

23

Merdivenler uzatılmak amacıyla birbirlerine eklenilmemesi sağlanmış mıdır?

24

4 metreden uzun taşınır merdivenlerle el merdivenleri, çelik boru veya profilden yapılmış mıdır?

SIRANO

KAYNAK VE KESME İŞLERİNDE ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ

EVET HAYIR

1 Yangına karşı tedbir alınmış mıdır?

2Parlayıcı sıvılarla kirlenmiş kapların kaynak yapılmasından özel tedbirler alınmakta mıdır?

3Elektrik çarpılması tehlikesine karşı, düşük gerilim, izolasyon, hata akımı koruma topraklaması gibi yeterli tedbir alınmış mıdır?

4 Ehil kaynakçılar çalıştırılmakta mıdır?

5 Günde 7,5 saatten fazla çalışılmaması sağlanmış mıdır?

6

Dar ve havasız yerlerde yapılan çalışmalarda havalandırma yapılması ve gerekli durumlarda ilk yardım yapacak kişi görevlendirilmiş midir?

7Çok iletken ortamlarda yapılan kaynak işlerinde doğru akım, düşük gerilim kullanılmakta mıdır?

8

SIRANO

KOMPRESÖR KULLANIMINDA ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ

EVET HAYIR

1Kompresör odasına girerken kulaklık kullanılması sağlanmakta mıdır?

2Kompresör periyodik kontrolü geldiğinde ilgili birimlere bilgi verilmekte midir?

3Kompresörün otomatik olarak durup durmadığı kontrol edilmekte midir?

4Kompresörün basınç yükselmesi durumu fark edildiğinde gerekli önlemler alınmakta mıdır?

5Kompresörün durdurulması gerektiğinde emniyet subapının devreye girip girmediği kontrol edilmekte midir?

6Kompresör odasının havalandırılması sağlanmakta mıdır?

SIRANO

OKSİ ASETİLEN İLE YAPILAN İŞLERDE ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ

EVET HAYIR

1Tüpler sağlam olarak yerleştirilmekte midir? (Dik olarak kullanılmalıdır.)

2 Tüplerin ısı kaynaklarında uzak tutulması sağlanılmakta mıdır?

3Tüplerin yakınında çalışılması engellenmiş midir?

4Belirli periyotlarla tüplerin göstergeleri ve hortum bağlantıları kontrol edilmekte midir?

5 Tüplerin çatlak hortumlarının kullanılmaması sağlanmış mıdır?

6Tüplerin Altan ısıtılması engellenmiş midir?

7Tüplerde sıcaklık hissedildiğinde uzaklaşılması ve tüp çevresindekilerin uzaklaştırılması sağlanmakta mıdır?

8 Tüplerin periyodik kontrol tarihleri takip edilmekte midir?

9Basınç ayarı olmayan, kırık veya çatlak olan tüplerin kullanılmaması sağlanmakta mıdır?

10 Şalomayı çekil olarak kullanılması engellenmekte midir?

11Şalomayı yakmadan önce oksijen tüpünü çok az açıp daha sonra vanasının açılması uygulanmakta mıdır?

9

İŞYERİNDE İSG YÖNÜNDEN GENİŞ MANADA DENETİM MEKANIZMASI KURULMASI

Denetim de işverenin çok önemli görevlerindendir. İşveren işyerinde yapacağı eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları neticesinde, toplumda İSG bilinci oluşturmak ve her seviyedeki kişinin görmüş olduğu müspet davranışları teşvik edip, menfi (emniyetsiz) davranışlara tepki gösterecek, ikaz edecek, gereli mercileri haberdar edecek seviyede bir bilinç oluşturulması gereklidir. Bu şekilde herkes herkesi denetler duruma gelip, geniş manada denetim mekanizması kurulmalıdır.

İşçi sağlığı, iş güvenliği ve yapılmakta olan iş nedeniyle işçinin eğitimi, bir kısım mevzuatı, hükümlerini içerir belgelerin kendilerine verilmesini değil, eylemli olarak, bu bilgilerin aktarımı ve öneminin kavratılması ile sağlanabilir. Eğitimden sonraki aşama ise, işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili önlemlerin alındığının ve uygulandığının denetlenmesidir. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Esas No: 2004/21-365 Karar No: 2004/369)

İşveren İşyerinde salt mevzuatın gerektirdiği önlemleri değil, kutsallaştırılması gereken insan yaşamına saygı çerçevesinde günümüz bilim ve teknolojisinin öngördüğü önlemleri dahi almakla yükümlüdür. Çalışanların iş güvenliği KENDİ DİKKATLERİNE bırakılamaz.(İşçi Sağ. Ve İş Güv. Tüz. Mad.4,158) (Yargıtay 10.HD. 17.04.1984 T. 2029/2140 E. Sayılı Kararı)

İşçilerde işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda alınan bütün tedbirlere uymakla yükümlüdür. (İş Kanunu Madde 77)

İşçinin beden ve ruh sağlığının korunmasında önemli olan yön, bir tedbirin alınmasının hakkaniyet ölçüleri içerisinde işverenden istenip istenmeyeceği değil, aklın, ilmin, fen ve tekniğin böyle bir tedbirin alınmasını gerekli görüp görmediği hususudur. Bu sebeple, işveren mevzuatın kendisine yüklediği tedbirleri, işçilerin tecrübeli oluşlarına ve dikkatli çalıştığı takdirde gerekmeyeceği gibi bir düşünce ile almaktan çekinmeyecektir.(Yargıtay 10.HD. 17.04.1984T. 2375/4424 E. Sayılı Kararı)

İşveren, işyerinde geniş anlamda doğmuş ve doğacak tüm tehlikeleri önlemek zorundadır.(Yargıtay 10.HD 31.10.1978 T. 1978/2077 E. 1978/7689 K. Sayılı kararı)

10

İşveren, işyerinde çalıştırdığı kişilere yaptıkları işlerle ilgili uymaları gerekli sağlık ve güvenlik tedbirlerini öğretmek, bu tedbirlerin uygulanışını alışkanlık haline getirmek ve uygulanmasını sağlamak üzere gerekli denetimlerde bulunmakla yükümlüdür. (İşçi Sağ. ve İş Güv.Tüz. Mad.3,4, İş Kanunu Madde 77)

İşverenin denetim, gözetin ve kontrol sorumluluğu da bulunmaktadır. Her işveren işyerinde, 1475 sayılı İş Kanunu 73. Maddesi gereği, işyerinde işçi sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için gerekli olan her türlü önlemi almak ve araç ve gereçleri noksansız bulundurmakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğün, sadece önlem almakla yetinilebileceği anlamı taşımamaktadır. Başka bir deyişle işveren, işyerinde geniş anlamda doğmuş ve doğabilecek tüm tehlikeleri önlemek zorundadır. Bu zorunluluk sonucu olarak işyerinde, işveren bakımından tam anlamı ile geniş bir kontrol mekanizması kurulmalıdır.(İş Kanunu Madde 73, İşçi Sağ. Ve İş Güv. Tüz. Mad.4, Yargıtay 10.Hukuk Da. E:1978/2077, K:1978/7889, T:31.10.1978)

İşveren yalnız işçiyi işyeri tehlikelerine karşı sadece uyarmakla yükümlü olmayıp, gerektiğinde işçileri tehlikelere karşı alınmış olan tedbirlere uymaya dahi zorlama ödevi taşımaktadır.(Yargıtay 9 HD, 1971/70T, 9116 E, 348K)

İş Sağlığı Ve İş Güvenliği Uzmanı İş Güv. Sor. Müh İşletme Müdürü

11