f31

ÅÖÇÌÅÑÉÄÁ ÉÓÔÏÑÉÁÓ, ËÏÃÏÕ ÊÁÉ ÐÏËÉÔÉÓÌÏÕ ÔÏÕ ÍÉÊÏËÉÔÓÉÏÕ ÐÑÅÂÅÆÇÓTιµή 0,01 ÆÆ

ÖÕË ËÏ 31 ÉÏÕËÉÏÓ - ÁÕÃÏÕÓÔÏÓ - ÓÅÐÔÅÌÂÑÉÏÓ 2011 www.ni ko li tsi.com

Αναδροµή «Εν Νικολιτσίω»Γιορτάζοντας το 30ο τεύχος της «Εν Νικολιτσίω» σας προσκαλούµε σε µια αναδροµικήβραδιά της ιστορίας και του πολιτισµού του χωριού µας µέσα από το πλούσιο φωτογρα -φικό και έντυπο υλικό του αρχείου µας.

Με την παραπάνω πρόσκληση οι διοργανωτές, προσκαλούσαν τους συγχωριανούς και φίλους την Παρασκευή 12Αυγούστου το βράδυ, στην εκδήλωση µε τίτλο: Αναδροµή «Εν Νικολιτσίω». Από νωρίς κατακλείστηκε η πλατείαέξω από την Παναγία και οι συγχωριανοί έπιασαν θέση να παρακολουθήσουν την εκδήλωση που διοργανώθηκεακόµα µια φορά από τους συντελεστές της εφηµερίδας των Συλλόγων Αθηνών και Πρέβεζας και την κοινότητα.

Óõ íÝ ÷åéá óôç óåë. 4

ÉÏÕËÉÏÓ - ÁÕÃÏÕÓÔÏÓ - ÓÅÐÔÅÌÂÑÉÏÓ 20112

ÊÏÉÍÙÍÉÊÁ

¼ëá ôá “êïéíùíéêÜ” äçìïóéåýïíôáé ìå åõèýíç ôùí óõããåíþí, ïé ïðïßïé ðñÝðåé íá åíçìåñþíïõí ôçí åöçìåñßäá.

Óõì ìå ôÝ ÷ï íôáò óôï ðÝí èïò ôùí ïé êåß ùí ôùí åêëé ðü íôùí åê öñÜ æïõ ìå ôá âá èéÜ ìáò óõë ëç ðç ôÞ ñéá.

Στην Αθήνα όπου και διέµενε, απεβίωσε στις 09-09-2011 ο ΟικονόµουΚωνσταντίνος του Γεωργίου. Ο Κώστας του Γιωργο-Κονόµου έφυγεσε ηλικία 77 ετών. Ας είναι ελαφρύ το χώµα της Αθηνα½κής γης πουτον φιλοξενεί.

Αναγνώστου Θεοδώρα

Στην Αθήνα όπου και διέµενε απεβίωσε στις 25-09-2011 η Βασιλείου Γεωργία του∆ηµητρίου. Η Γεωργία, αγαπηµένη σύζυγος του ∆ηµ. Βασιλείου έφυγε νωρίς σε ηλικία65 ετών γεµίζοντας θλίψη τους οικείους της. Η νεκρώσιµη ακολουθία τελέσθηκε στοχωριό, όπως ήταν και επιθυµία της. Ας είναι ελαφρύ το χώµα της Νικολιτσιώτικης γηςπου την φιλοξενεί.

Βασιλείου Γεωργία

Στο νοσοκοµείο Πρέβεζας όπου νοσηλεύονταν, απεβίωσε στις 10-08-2011 ηΚωλέτση Γιαννούλα του Αποστόλου. Η Γιαννούλα, σύζυγος του Χριστακη-Κωλέτση έφυγε σε ηλικία 82 Ετών. Ας είναι ελαφρύ το χώµα της Νικολι-τσιώτικης γης που την φιλοξενεί.

Κωλέτση Γιαννούλα

Στην Αθήνα όπου και διέµενε, απεβίωσε στις 22-07-2011 ο Κίτσιος Χρήστος του Σταύρου. ΟΤάκης του Σταυρο-Βαγγέλη έφυγε σε ηλικία 80 ετών Ας είναι ελαφρύ το χώµα της Αθηνα½κήςγης που τον φιλοξενεί.

Κίτσιος Χρήστος

Στο νοσοκοµείο Ιωαννίνων που πήγε για νοσηλεία, απεβίωσε στις 18-07-2011 ο Βέκιος Λάµπρος του Θωµά. Ο Λαµπρο-Μπέκιος έφυγε σε ηλικία76 ετών. Ας είναι ελαφρύ το χώµα της Νικολιτσιώτικης γης που τον φιλο-ξενεί.

Βέκιος Λάµπρος

Στη µακρινή Μελβούρνη της Αυστραλίας παντρεύτηκε στις24-9-2011 ο Ιωάννης, γιος του Μιχάλη Ξύδη και της Νικολι-τσιώτισας Αγλα½ας (κόρη του Γιαννάση), την εκλεκτή τηςκαρδιάς του Natalia Greme Hutchison. Το µυστήριο τελέ-στηκε στην Ι. Μ. Παναγία Καµαριανή. Ακολούθησε γλέντιόπου εκτός από τους συγγενείς και φίλους του ζεύγους,παραβρέθηκε και ο θείος του γαµπρού Αιµίλιος Ι. Νάσηςεκπροσωπώντας επάξια τους συγγενείς από την Ελλάδα.

Να ζήσετε και να ευτυχίσετε παιδιά και γρήγορα να σας δούµε και στο χωριό µας.

Ιωάννης - NataliaÃÜìïé

Στο Θεσπρωτικό, απεβίωσε στις 17-09-2011 η Αναγνώστου Θεοδώρα. Ήταν η αγαπηµένησύζυγος του αείµνηστου Κώστα Αναγνώστου και έφυγε σε ηλικία 85 ετών. Ας είναι ελαφρύ τοχώµα της Λελοβίτικης γης που την φιλοξενεί.

Οικονόµου Κωνσταντίνος

ÐÝíèç

ÅÖÇÌÅÑÉÄÁ ËÏÃÏÕ ÊÁÉÐÏËÉÔÉÓÌÏÕ ÔÏÕ

ÁÈËÇÔÉÊÏÕ ÓÕËËÏÃÏÕ“ÁÔÑÏÌÇÔÏÓÍÉÊÏËÉÔÓÉÏÕ”

ÅÄÑÁÍéêïëßôóé Èåóðñùôéêïý

ÐñåâÝæçò, 483 00Ôçë.: 6977431843

697260937826820 29461

e-mail: [email protected]

web site:www.nikolitsi.com

ÉÄÉÏÊÔÇÔÇÓÁèëçôéêüò Óýëëïãïò

Áôñüìçôïò Íéêïëéôóßïõ

ÅÊÄÏÔÇÓÄçìÞôñéïò ÔæüëïòÍéêüëáïò ÆÞóçòÉùÜííçò Êþóôáò

ÓÕÍÔÁÊÔÉÊÇ ÏÌÁÄÁÔÜêçò Áíáãíþóôïõ

×ñÞóôïò ÁíáãíþóôïõÈáíÜóçò Áíáóôáóßïõ

ÈáíÜóçò ÆÞóçòÃåþñãéïò Êßôóéïò

Íßêïò ÊïëéüòÓùêñÜôçò ÊþóôáòÃéÜííçò ÍáóôïýëçòÈáíÜóçò Ä. ÓôñÜôçòΚωσταντής Κίτσιος

Βασίλης Κολιός

ÅÐÉÌÅËÅÉÁ ÅÊÄÏÓÇÓ ÊÁÉÕÐÅÕÈÕÍÏÓ ÕËÇÓ

Ãéþñãïò ÃéÜííïò

ÖÙÔÏÃÑÁÖÉÅÓÃåþñãéïò ÃéÜííïòÍéêüëáïò ÆÞóçò

ÓÅËÉÄÏÐÏÉÇÓÇÅÊÔÕÐÙÓÇÉÄÅÅÁ ÅÐÅ

ÃïñãïðïôÜìïõ 16, ÇñÜêëåéï Áôô., 141 21

Ôçë.: 210 2825611

ÓΥΝ∆ΡΟΜΕΣΕσωτερικού 20 €

ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣΑγροτική Τράπεζα3050 10 1721077

Ôá åíõðüãñáöá Üñèñá äåíåêöñÜæïõí áðáñáßôçôá ôéòáðüøåéò ôçò åöçìåñßäáò.

Å ðé ôñÝ ðå ôáé ç á íá ðá ñá ãù ãÞ êáé çá íá äç ìï óß åõ óç êåé ìÝ íùí Þ öù ôï -ãñá öéþí Þ ôìç ìÜ ôùí ôçò å öç ìå ñß -äáò åöüóïí áíáöÝñåôáé ç ðçãÞ

êáé ï áñèñïãñÜöïò.

ÉÏÕËÉÏÓ - ÁÕÃÏÕÓÔÏÓ - ÓÅÐÔÅÌÂÑÉÏÓ 2011 3

ÅÓÙÔÅÑÉÊÁ

ΠΡΟΣ: Τους συγχωριανούς µουΝικολιτσιώτες και Νικολιτσιώτισσες

Αγαπητοί συγχωριανοί.

Αισθάνοµαι την ανάγκη να επικοινωνή-σω µαζί σας µέσα από την Εφηµερίδα «Εν Νικολιτσίω»για να ευχαριστήσω δηµόσια:1) Την εφηµερίδα του χωριού µας«Εν Νικολιτσίω».2) Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο του Συλλόγου των απανταχού

Νικολιτσιωτών Πρέβεζας «Αγία Κυριακή».3) Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο του Πολιτιστικού Συλλόγου Νι-

κολιτσιωτών Πρέβεζας.

Τους ευχαριστώ για την τιµητική διάκριση που µου έκα-ναν, στην από κοινού εκδήλωση, στις 12 Αυγούστου2011 για την αναγνώριση της προσφοράς µου ως αιρε-τού Προέδρου του χωριού µας επί δύο 4ετίες.

Ήταν ανιδιοτελής η προσφορά µου στον τόπο που γεν-νηθήκαµε. Ήταν θέληση για ανάδειξη και αναβάθµισητου τόπου και της ζωής των ανθρώπων του.

Ήταν ένα χρέος µου που υπηρέτησα όσο µπορούσακαλύτερα και πάντα θα είµαι δίπλα στους συγχωριανούςµε αστείρευτη αγάπη και ενθουσιασµό.

Ευχαριστώ πολύ

Με σεβασµόΚωνσταντίνος Κίτσιος

Ευχαριστήριο µύνηµακ. Κωσταντή Κίτσιου

Ôá ðáéäéÜ ôïõ ÷ùñéïý ìáò ðïõ ôá êáôÜöåñáí öÝôïò óôοδύσκολο αγώνα των ðáíåëëηνίων åîåôÜóåων åßíáé:

Ευαγγελία Αθ. Αναγνώστου, Ιστορία της Επιστήµης, Αθηνών

Σπυρίδων Λαµ. Σωτηρίου, Τεχν. Πληροφορικής & Τηλ/νιων, Άρτα

Χαρά Γ. Γιάννου, Μουσικών Σπουδών, Αθηνών

Βίκυ Αν. Γιάννου, Φιλολογίας, Κοµοτινής

∆ώρα ∆ηµ. Τζόλου, Λογοθεραπείας, Ιωαννίνων

Ηλίας Θ. Αναγνώστου, Φιλολογίας, Καλαµάτας

Mαρία Μιχ. Αναγνώστου, ∆ηµ. Σχέσεων, Καστοριάς

Κωνσταντίνος Αθ. Αναστασίου, Οικονοµικό Γεωπονικής, Αθηνών

Êáé öÝôïò ôá Íéêïëéôóéùôüðïõëá åß÷áí óçìáíôéêÝò åðé ôõ ÷ßåòóôçí ôñéôïâÜèìéá åêðáßäåõóç. ÈåñìÜ óõã÷áñçôÞñéá óôáðáéäéÜ, ìáò êÜíïõí ðñáãìáôéêÜ ðåñÞöáíïõò.

Τïõò åõ÷üìáóôå ïëüøõ÷á êáëÞ ðñüïäï.

Ïé åðéôõ÷üíôåò óôéòðáíåëëçíßεò åîåôÜóåéò

Αγαπητοί φίλοι,

Η πρωτόγνωρη κρίση που βιώνουµε και το οικονοµικό αδιέ-ξοδο που έχει οδηγηθεί η χώρα, δεν άφησε ανεπηρέαστοούτε το κόστος αποστολής περιοδικών και εφηµερίδων. Ηταχυδροµική «ατέλεια» µε την οποία ταχυδροµούσαµε τηνεφηµερίδα καταργήθηκε και πλέον το κόστος αποστολήςκαθίσταται δυσβάσταχτο για τα οικονοµικά δεδοµένα του ε -ντύ που µας. Η ανά χείρας έκδοση είναι ήδη συρρικνωµένηκατά 8 σελίδες, 32 αντί των 40, που ήταν τα προηγούµεναφύλλα. Η «Εν Νικολιτσίω» θα συνεχίσει να διατίθεται δωρεάνόσο οι προσφορές συγχωριανών και φίλων αναγνωστώνεπαρκούν για την έκδοσή της (τα ονόµατά τους δηµοσιεύο -νται σε ειδική στήλη σε κάθε τεύχος). Για την αποστολή τηςόµως αναγκαζόµαστε να τηρήσουµε κατάλογο συνδρο -µητών και στους οποίους θα αποστέλλεται ταχυδροµικά ηεφηµερίδα. Είµαστε αναγκασµένοι, για πρώτη φορά µετάαπό 31 συνεχή φύλλα έκδοσης, να ζητήσουµε τη συνδροµήσας, αφού η συνέχιση της ταχυδροµικής αποστολής απαιτείπερί τα 500 € ανά τεύχος. Ποσό που δυστυχώς αδυνατούµενα καλύψουµε και όλοι όσοι επιθυµούν να παραλαµβάνουνταχυδροµικά την «Εν Νικολιτσίω», θα πρέπει να καταβάλουν20 τουλάχιστον ευρώ ετησίως. Το ποσό µπορούν να τοαποδίδουν στους συντελεστές της εφηµερίδας. (Τα ονόµατάτους στη 2η σελίδα). Τέλος όσοι επιθυµούν να καταθέσουνχρήµατα µέσω τραπέζης, µπορούν στην Αγροτική Τράπεζαστον λογαριασµό 3050 10 1721077. Απαραίτητο να αναγρά-φεται το όνοµά σας.

Η κρίση και η “Εν Νικολιτσίω”

Στη µνήµη του Αλέξανδρου ΓρηγορόπουλουΘέλω να κλάψω, αλλά δεν έχω δάκρυα. Θέλω να θυµώσω,αλλά δεν έχω το κουράγιο για τον άτυχο Αλέξανδρο, πουκάποιο χέρι αστυνοµικού του είπε πως δεν έχεις δικαίωµανα ζήσει άλλο πια.Για ποιόν να κλάψω; Αναρωτιέµαι. Για τους αστυνοµικούςπου είναι ανεκπαίδευτοι; Για τους νέους µας, µε αρκετάπτυχία που παραµένουν άνεργοι; Για τους µετανάστεςπου ήρθαν στη πατρίδα µας για µια καλύτερη ζωή; Για τους πλούσιους που δεν ενδιαφέρονται για τους φτωχούς,αλλ΄ έχουν σαν µοναδικό έπαθλο την επίδειξη του πλούτουµε βίλλες, κότερα και ακριβά αυτοκίνητα, πλην ελαχίστωνεξαιρέσεων; Για µερικούς κληρικούς και µοναχούς; Γιατην Ελλάδα την πατρίδα µου, για το κατάντηµα της Αθή-νας, για το χωριό µου που ερήµωσε.Όµως θέλω να θυµώσω για τη κατάπτωση των ηθικώναξιών. Για τα σκάνδαλα που γίνονται στη πατρίδα µου καικουκουλώνονται. Και δεν τιµωρείται κανένας. Θέλω ναθυµώσω για εκείνους τους επίορκους δικαστές που έχουνταχθεί να φυλάνε Θερµοπύλες και παραβαίνουν τον όρκοτους. Ακόµη θέλω να θυµώσω για τους πολιτικούς εκεί -νους που δεν ενδιαφέρονται για το λαό, αλλά για τον εαυ-τό τους, µε ρουσφέτια προκειµένου να εξασφαλίσουν τηνεπανεκλογή τους.Ποιος φταίει; Κατά τη γνώµη µου φταίει η πολιτεία η εκ-κλησία και όλοι εµείς οι πολίτες. Όλοι µας έχουµε ευθύνη.Κάτι πρέπει να κάνουµε.Πρώτοι απ όλους µας, οι πολιτικοί µας, ανεξάρτητα απόχρώµα, όλοι µαζί να καθίσουνε να συζητήσουνε, για τηνπαιδεία που θέλουµε. Η παιδεία σ όλους τους τοµείς. Είναιη ελπίδα της νεολαίας για ένα καλύτερο αύριο, για µιακαλύτερη κοινωνία µε αρχές και ανθρώπινες αξίες, ∆ενυπάρχει άλλος δρόµος.Θέλω τέλος να κλάψω για τον άτυχο ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟ που το όνοµά του µας δίνει ένα µονα-δικό µήνυµα. ΓΡΗΓΟΡΕΙΤΕ, Έλληνες, ΓΡΗΓΟΡΕΙΤΕ. ∆ενυπάρχει άλλος χρόνος για χάσιµο.

Αθήνα 10/12/2008, Παπαθεοδώρου Ευάγγελος

ΣΕ ΣΤΙΓΜΕΣ ΑΓΩΝΙΑΣ…


ÅÊÄÇËÙÓÅÉÓ

Τους παριστάµενους καλωσόρισε µε τον καλύτερο τρόπο ηΓλυκερία, κορούλα της Ευγενίας Σωτηρίου, διαβάζοντας τοκείµενο που παρατίθεται στη διπλανή σελίδα.Οι συντονιστές της εκδήλωσης Γιώργος Γιάννος και Τάκης Τζό-λος καλωσόρισαν τους παριστάµενους και αναφέρθηκαν ενσυντοµία στην έκδοση της «Εν Νικολιτσίω». Τα 30 φύλλα, οι 800σελίδες, το πρωτογενές δηµοσιευµένο υλικό, η πολυετής καιαδιάλειπτη έκδοση, µας κάνουν περήφανους και αισιόδοξουςόπως τονίστηκε. Ευχαρίστησαν όλους για την αγάπη που πλαι-σιώνεται η εφηµερίδα και την οικονοµική στήριξη που παρέχεταιαπό τους αναγνώστες της. Οικονοµική στήριξη που την καθιστάαυτοτελή και ανεξάρτητη από διαφηµίσεις, επιχορηγήσεις καιδιασφαλίζει την απρόσκοπτη λειτουργία της.Στη συνέχεια ο εκ των βασικών συντελεστών της εφηµερίδας Θα-νάσης Στράτης, µε το γνώριµό του, στην τοπική ντοπιολαλιά, ύ -φος αναφέρθηκε στο έργο που έχει επιτελέσει η εφηµερίδα, στιςαγωνίες, τους φόβους αλλά και τη φροντίδα που πρέπει να πα-ρέχουµε στα χωριά µας. Το κείµενο δηµοσιεύεται στις επόµενεςσελίδες.Πριν την «αναδροµή» οι διοργανωτές επέδωσαν τιµητικές δια-κρίσεις, σε συγχωριανούς και φίλους, που ο καθένας µε τον τρό-πο του βοήθησαν, όπως τονίστηκε, το έργο της εφηµερίδας καιτο ίδιο το χωριό.Στην πρώτη ενότητα που αφορούσε την καταγραφή και ανάδειξητης ιστορίας του χωριού διακρίσεις απονεµήθηκαν στους κ.κ.:Βαγγέλη Κολιό, Γεώργιο Πάτση, Μαρία Ναστούλη και ΑθανάσιοΣτράτη.Πρώτος τιµηθείς ο δάσκαλος Βαγγέλης Κολιός, δάσκαλος τωνπερισσοτέρων συντελεστών της εφηµερίδας. Εµφανώς συγκι -νηµένος ο δάσκαλος παρέλαβε την διάκριση, από την επίσης µα -θή τρια του, πρόεδρο του χωριού Χρυσούλα Κίτσιου. Συγκινητικάήταν και τα λόγια του για τους µαθητές του που µε καµάρι, όπωςτόνισε, τους βλέπει να µεγαλουργούν.Ο Λελοβίτης Συνταγµατάρχης ε. α. Γεώργιος Βασ. Πάτσης τι-µήθηκε για την προσφορά του στην καταγραφή, µέσα από τα βι -βλία του, της σύγχρονης ιστορίας του χωριού µας, αλλά και τηντακτική αρθρογραφία του στην εφηµερίδα. Για λόγους υγείαςδυστυχώς δεν παραβρέθηκε.Η Μαρία Ναστούλη τιµήθηκε για το βιβλίο της «Το Νικολίτσι τηςΠρέβεζας» που είναι και το µοναδικό βιβλίο που έχει γραφτεί µεαποκλειστικό θέµα το χωριό µας. Για τη Μαρία τη διάκριση παρέ-λαβε ο αδελφός της Κώστας, αφού η ίδια απουσίαζε.Ο Νταρανίτης Θανάσης Στράτης τιµήθηκε για την προσφοράτου στην καταγραφή, µέσα από τα βιβλία του, της ιστορίας τουχωριού µας, την τακτική αρθρογραφία του, αλλά κυρίως για τηµεγάλη του συµβολή προς την εφηµερίδα. Την τιµητική διάκρισηαπένειµε ο Παπαδιώτης συγγραφέας, δάσκαλος και εκδότης τουπεριοδικού «Άπειρος Χώρα» Σωκράτης Βασιλείου.Στην δεύτερη ενότητα τιµήθηκαν οι απερχόµενοι αυτοδιοικητικοί.Στους αυτοδιοικητικούς Θωµά Πανούση και Κωσταντή Κίτσιο, πα-ρέδωσαν τις διακρίσεις οι πρόεδροι των Συλλόγων ΓιάννηςΚώστας και Βασίλης Κολιός που αναφέρθηκαν σε στοιχεία από

το έργο των απερχοµένων τοπικών αρχόντων, αναγνωρίζονταςτην προσφορά τους. Συγκινηµένοι και αυτοί δεν παρέλειψαν ναευχαριστήσουν τους διοργανωτές και τους παριστάµενους γιατην πολυετή συνεργασία.Στην τρίτη ενότητα τιµήθηκαν δυο απόδηµοι συγχωριανοί µας καιστα πρόσωπά τους όλοι οι επώνυµοι ή ανώνυµοι συγχωριανοί,που από το υστέρηµά τους συνεχώς προσφέρουν για τη βελτίω-ση των συνθηκών και της εικόνας του χωριού. Οι Αναστάσιος Κο-λιός που διαµένει στο Μενίδι Αιτωλοακαρνανίας και Κίτσιος∆ηµήτριος που διαµένει στη µακρινή Νέα Υόρκη. Τιµήθηκαν γιατην αγάπη τους και την προσφορά τους στο χωριό, όπως γρά -φτηκε και στην τιµητική διάκριση. Επειδή δεν κατέστη δυνατή η πα-ρουσία τους οι διακρίσεις θα τους επιδοθούν σε δεύτερο χρόνο. Ο καθηγητής Τζόλος ∆ηµήτρης τιµήθηκε σαν ένα από τα πιο δρα-στήρια µέλη των ∆ιοικητικών Συµβουλίων του Συλλόγου της Αθή-νας και στο πρόσωπό του τιµήθηκαν όλοι οι µετέχοντες σταΣυµβούλια, αφού το έργο του Συλλόγου στο χωριό έχει καταγρα -φεί και είναι αναγνωρίσιµο από όλους τους συγχωριανούς. Τηδιάκριση παρέδωσε ο επικεφαλής της µείζονος αντιπολίτευσηςτου ∆ήµου µας, ο Πολ. Μηχανικός Γιώργος Ζυγούρης. Στην αντι -φώνησή του ο καθηγητής, εκτός από τις ευχαριστίες έκανε και πρ-οσκλητήριο εθελοντικής προσφοράς για το καλό του χωριού µας.Τελευταίος παρέλαβε την τιµητική του διάκριση, ο Βενιαµίν τωντιµωµένων Βαγγέλης Τζόλος για τις διακρίσεις του στο αθλητι-σµό και συγκεκριµένα στο µπάσκετ που τα καταφέρνει θαυµάσιαµε πολλές προοπτικές. Την διάκριση απένειµε ο γυµναστής Θα-νάσης Αναστασίου, ο οποίος δεν παρέλειψε να µας θυµίσει γιαακόµα µια φορά την ανάγκη να δηµιουργηθεί χώρος δραστηριο-τήτων για τους νέους και τα παιδιά του χωριού µας. Η εκδήλωση συνεχίστηκε µε το κυρίως µέρος της που ήταν η προ βολή φωτογραφιών και εγγράφων από το αρχείο της εφηµε-ρίδας. Παλιές εικόνες και ο χρόνος δεν πρέπει να εξαλείψει απότη µνήµη µας. Πρέπει να περισωθούν έτσι ώστε να µείνουνπολύτιµη παρακαταθήκη στις επερχόµενες γενιές. Παρουσιά-στηκαν φωτογραφικές ενότητες του παρελθόντος, από τους πο-λέµους, την ξενιτιά, τη σχολική ζωή, γάµους, πρόσωπα και άλλα.Νοσταλγικά ξετυλίχτηκε στην οθόνη το κουβάρι του χρόνου καιόλοι συγκινηµένοι αναγνώρισαν αγαπηµένα πρόσωπα του παρελ -θόντος αλλά και τον ίδιο τους τον εαυτό σε νεαρή ηλικία. Οι εκ-δήλωση αφιερώθηκε στη µνήµη του Γιώργου Σωτηρίου, που πρω τεργάτης στη συλλογή και αποτύπωση φωτογραφιών µας,έχει παραδώσει πλούσιο και πολύτιµο υλικό.Μετά το τέλος της εκδήλωσης, οι παριστάµενοι διασκέδασαν µετα µαγικά του Bill Cos και της µικρότερης ταχυδακτυλουργού Βά-γιας Σωτηρίου. Ο Βασίλης διαρκώς µας εκπλήσσει και κρατάαµείωτο το ενδιαφέρον µε τα νέα κόλπα που µας παρουσιάζει.Του ευχόµαστε νάνε γερός και πάντα να µας διασκεδάζει.Κάπως έτσι κύλησε µια ακόµα όµορφη καλοκαιρινή βραδιά στοχωριό µας, το Νικολίτσι, και σαν διοργανωτές περιµένουµε µεαγωνία τη στιγµή που θα αναγνωριστεί ότι και µεις άνθρωποιείµαστε και οι τυχόν παραλήψεις ή τα λάθη µας θα είναι πεδίο µό-νο εποικοδοµητικής και κυρίως καλόπιστης κριτικής.

Κατάµεστη η πλατεία στην Παναγία

Óõ íÝ ÷åéá από óåë. 1


ÅÊÄÇËÙÓÅÉÓ

Ξηµερώνοντας, µε τις πρώτες πρωινές ηλιαχτίδες να σκάνε ψηλά, πάνωστις βουνοκορφές, η µέρα αποκαλύπτει σιγά σιγά όλες τις οµορφιές της. Σ' αυτές και η µοναδική οµορφιά του χωριού µας, του Νικολιτσίου, πουκαθισµένο αναπαυτικά στους πρόποδες του Μπαλντενεζιού, σαν σε µε-γάλο θέατρο, µε πρωταγωνιστές τους κατοίκους του που καθηµερινάδίνουν την παράσταση του µόχθου και της επιβίωσης, διατηρώντας τοήθος, το ύφος, την ευγένεια και τα χαρακτηριστικά που κληρονόµησαναπό τους προγόνους και χάνονται στα βάθη των αιώνων. Η νύχτα ακόµα πιο µαγευτική µε τα φώτα απόµακρα να λαµπυρίζουν σανπυγολαµπίδες, την αστροφεγγιά να επιβάλει τη γοητεία της και τηνησυχία να διακόπτεται απ' τ' αηδόνια, τα κοτσύφια και τις πετροπέρδικες,ανάλογα µε την εποχή.Εδώ όλες οι πέτρες της Πύρρας και του ∆ευκαλίωνα δένουν αρµονικά µετις βελανιδιές, τα πουρνάρια, τα σχοίνα και τον µοναδικό ελαιώνα µας.Εδώ, σ' αυτό τον τόπο άφησαν τις ευχές τους και οι Ιέρειες της∆ωδώνης. Τις έφε ραν οι προσκυνητές µε τα τάµατα και τον ιδρώτα πουπότισαν τη γη, στο πέρασµα τους από και προς την ιερή βελανιδιά.Εδώ άφησαν τις ευχές τους και τις ευλογίες τους, ο Απόστολος Παύλοςκαι ο Πατροκοσµάς και κατά την παράδοση το βουνό µας περιδιάβηκεκαι ο Αη Γιώρης, τραυµατίζοντας το θεριό.Όλοι οι κάτοικοι του χωριού µια οικογένεια. Συµπάσχουν και χαίρονταιµαζί.Χαρά στην Κιάφα; Ακούγονται τα όργανα ως τον Ακραίο κι' όλοι γλεντούν.Λύπη στους Μπεκιάτες; Οι καµπάνες πένθιµες, ακούγονται παντού κι'όλοι λυπούνται.Το χωριό µας, µοιάζει µε ένα ζωγραφικό πίνακα σπάνιας οµορφιάς καιγοητείας. Βρίσκεται λίγο δυτικότερα από τη θέση Μπούρα, που σύµφωναµε τα λιγοστά ευρήµατα και την προφορική παράδοση ήταν χτισµένο τοχωριό παλαιότερα. Έχει διασωθεί µάλιστα στην περιοχή το δίστιχο,«Ντάρα Μπουρα Καστροχώρι, Λέλοβα πεντ’ έξη σπίτια», που επιβε-βαιώνει τα λίγα στοιχεία που έχουµε για την περιοχή.Τα παλαιότερα χρόνια το Νικολίτσι, λόγω του µεγάλου ελαιώνα του, τρο-φοδοτούσε µε λάδι την περιοχή, πράγµα που συµβαίνει και στις µέρεςµας. Μάλιστα πολλά µοναστήρια είχαν βακούφια στους ελαιώνες τουχωριού και την περίοδο της καρποφορίας και του λιοµαζώµατος πολλοίκαλόγεροι διέµεναν στο χωριό, για να συγκεντρώσουν τον ευλογηµένοκαρπό. Οι Νικολιτσιώτες πάντα είχαν και λίγο λάδι για τις Φιλόχρηστες(έτσι ονόµαζαν τις ζητιάνες).Το χωριό µας κατοικείται από 200 περίπου µόνιµους κατοίκους και σε αυτόυπάγονται διοικητικά οι οικισµοί της Ελιάς και των Πλατανιών. Η οικονοµίατου εξακολουθεί να στηρίζεται στην αγροτοκτηνοτροφική παραγωγή. Σήµερα, φανερή είναι η αγωνία όλων, για το µέλλον του χωριού µας καιτης ευρύτερης περιοχής. Με την αγάπη µας όµως και µε περισσή έγνοια και στοργή, δε θα το εγκαταλείψου µε και πάντα θα είναι στην καρδιά µας.

Σας ευχαριστώ…

Νικολίτσι χωριό µου...

Ο καθηγητής Τζόλος ∆ηµήτρης παραλαµβάνει τον έπαινό του από τον Γιώργο Ζυγούρη

Η πρόεδρος του χωριού Χρυσούλα Κίτσιου παρ-αδίδει τη διάκριση στο δάσκαλο Βαγγέλη Κολιό

Μπράβο στη Γλυκερία

Θωµάς Πανούσης και Γιάννης Κώστας

Βασίλης Κολιός και Κωσταντής Κίτσιος

Ταχυδακτυλουργίες από τη Βάγια µε βοηθό το ΘωµάΓια ακόµα µια φορά µας µάγεψε ο Bill Cos


ÈáíÜóçò Äçì. ÓôñÜôçòÅÓÙÔÅÑÉÊÁ

Κυρίες και κύριοι

Συγκεντρωθήκαµε σήµερα εδώ επί τησυµπληρώσει 30 φίλων της εφηµερίδας «ΕνΝικολιτσίω». Θα έλεγε κανείς ότι τέτοιες εκ-δηλώσεις µπορεί να είναι ο «επικήδειος»ενός εντύπου, αλλά εγώ και όλοι µας ξέρο-υµε ότι θα είναι ένα καινούργιο ξεκίνηµα γιαακόµα παραπέρα αναβάθµιση της εφηµε-ρίδας µας.

Είναι γνωστό σε όλους ο κόπος και ο µόχθ-ος λίγων ανθρώπων για το στήσιµο και τηνκαλή πορεία της. Κόπος και µόχθος πουµηδενίζεται από την αµέριστη αγάπη, αναγ-νώριση και συµπαράσταση όλων εσάς τωνχωριανών και φίλων αναγνωστών. Όσοναφορά το άτοµό µου, µετείχα από το πρώτοφύλλο της έκδοσης σαν µέλος της συντακ-τικής επιτροπής και αρθρογράφος.

Προσπάθησα να µεταφέρω µέσα από τις στήλες της τα λαογρα-φικά και ιστορικά στοιχεία του παρελθόντος και να τα συνδέσωµε το παρόν και το µέλλον του Νικολιτσίου, της Ελιάς και τηςευρύτερης περιοχής της Λάκκας Σουλίου. Λαογραφικά στοιχείαπου ζυµώθηκαν ανά τους αιώνες από τους προγόνους µας.

Προσπάθησα µέσα από τα κείµενά µου, γραµµένα στην Λακ-κιώτικη ντοπιολαλιά, να φέρω στη θύµηση των ηλικιωµένων λέ-ξεις, εκφράσεις, ήθη και έθιµα, παραδόσεις, δοξασίες, προλή-ψεις κ.λπ. Και στους νεώτερους να µπορέσουν να βρούνε τη χα-µένη τους πολιτιστική ταυτότητα, αφού διαβάζοντάς τα επικοινω-νούν κατά ένα τρόπο µε τους προγόνους τους, αυτούς πουµπόρεσαν να κληροδοτήσουν αµόλυντη τη γλώσσα τους, τηνΕλληνική γλώσσα.

Ντοπιολαλιά, που χιλιάδες στοιχεία, µαζί µε τον Γιώργο Γιάννοκαι τον Παύλο Χρήστου σας παραδώσαµε το 2008 συγκεντρωµέ-να στο βιβλίο µας «Λεξιλόγιο της Λάκκας Σουλίου».

Θα αναρωτηθούν ίσως κάποιοι: Τι έχει να προσφέρει το χωριό µας και η Λάκκα Σούλι πέραν απόεκείνα τα «τετριµµένα» που έχουν γραφτεί. Και όµως κυρίες καικύριοι. Ανεξάντλητος παραµένει και θα παραµένει ο τοµέαςτούτος.

Ειδικότερα:Πόσοι ήξεραν µέχρι πριν δυό χρόνια την ιστορία της Ντάρας καιτα τοπωνύµιά της. Ιστορία και τοποθεσίες µοναδικά, πουαναπόφευκτα θα χάνονταν για τις επόµενες γενιές. Για κάθε χωρ-ιό υπάρχουν τα κάθε λογής µνηµεία του, αυτοί οι αψευδείς µάρτ-υρες, οι σιωπηλοί κήρυκες. Υπάρχουν οι παλιές και παλιότερεςδηµοσιεύσεις, υπάρχουν έγγραφα και θύµησες που κατέχονται

από εσάς τους ίδιους. Αγάπη χρειάζεται νασυγκεντρωθούν όλα αυτά και να ρίξουνφως στην ιστορία, την παράδοση και τονπολιτισµό του.

Κατά τον Ευριπίδη «είναι ευτυχισµένοςόποιος γνώρισε την Ιστορία, διπλά ευτυχι-σµένος αυτός που µαθαίνει την Ιστορίατης πατρίδας του και τριπλά εκείνος πουµαθαίνει την Ιστορία της ιδιαίτερης πα-τρίδας του».

Τούτη η γωνιά της Ηπειρώτικης γης έχειτην ξεχωριστή δική της οµορφιά, την δικήτης παράδοση αιώνων. Αυτά τα λαγκάδια,τα διάσελα, οι κορυφές, οι κάµποι, οι πλα-γιές, οι ξεχωριστές ανθρώπινες παρεµβά-σεις κ.λ.π., ονοµατίστηκαν µε βαθύ συλλο-γισµό από γενιές και γενιές Λακκασου-

λιωτών και περιστασιακών κατά καιρούς κατοίκων.

Είναι υποχρέωσή µας στον τόπο µας. Να φέρουµε στη θύµησηκάθε συµπατριώτη µας τις ραχούλες που σκαρφάλωσε, τις πηγέςπου ξεδίψασε, τις πλαγιές που περπάτησε, τα χωράφια που σκά-λισε, τις πέτρες και τα δέντρα που αγκάλιασε. Στους νεότερουςνα ξέρουν από πού κατάγονται, πως ονοµάζεται ο τόπος τους καιγιατί. Και να δώσουµε στον µελλοντικό ερευνητή µια αρχή καιστον κάθε επισκέπτη και ταξιδιώτη να γνωρίσει και να αγαπήσειτη φιλόξενη και όµορφη τούτη γωνιά, τη Λάκκα Σούλι. Ναµείνουν αλησµόνητα τα τοπωνύµια.

Έτσι θα τιµούµε το αίµα, τον µόχθο, τον ιδρώτα των προγόνωνµας. Έτσι θα παραδώσουµε κάτι σ’ αυτούς που θά ‘ρθουν. Έτσιθα µπορούµε να περπατάµε στα µονοπάτια και τις πλαγιές απο-λαµβάνοντας τις οµορφιές της φύσης. Έτσι θα γνωρίσουµε ταζώα, τα πουλιά και τα φυτά, προστατεύοντάς τα καλύτερα.

Ποιος Νταρανίτης µπορούσε να ξέρει για την γενεαλογική τουκαταγωγή µέχρι πριν ένα χρόνο. Για τους προσππαπούδες του,τους µπαρµπάδες του, το σόι του. Τώρα υπάρχει ολοκληρωµένηκαι δηµοσιευµένη σε βιβλίο η βάση, που θα µπορεί να τησυνεχίσει κάποιος και µετά 100 χρόνια. Μπόρεσα και παρέδωσαστους συγχωριανούς µου µια µοναδική εργασία, που κάνει γνω-στούς τους κοντινούς και µακρινούς συγγενείς, που διευκολύνειτους «εν ζωή» σήµερα Νταρανίτες (αλλά και τους απογόνους το-υς) να πληροφορηθούν τους παλιούς και τωρινούς συγγενείς το-υς, να µπορέσουν να γυρίσουν πίσω στις πηγές και να πιστέψουνστο παρελθόν, ώστε να µείνουν ακέραιοι στη συνέχεια.

Γράφοντας και δηµοσιεύοντας τα γενεαλογικά δέντρα συντε-λούµε συγχρόνως σε ένα µνηµόσυνο σ’ αυτούς που έφυγαν, σεµια ανάµνηση-υπόµνηση σε όσους ζούνε, σε µια παρακαταθήκη

Ο Θανάσης Στράτης παραλαµβάνει τον έπαινό του από τον Σωκράτη Βασιλείου

Η οµιλία του Θανάση Στράτη, για τα 30 τεύχη “Εν Νικολιτσίω”

Ο Μπασκετµπολίστας Βαγγέλης Τζόλος παραλαµβάνει τον έπαινό του από τον Θανάση Αναστασίου


ÅÓÙÔÅÑÉÊÁ

σ’ αυτούς που έρχονται. Οδοιπόροι στο ταξίδι της ζωής, δίνει ηµια γενιά τη σκυτάλη στην άλλη. Γιατί όταν ξεχαστούν οι πατρο-γονικές ρίζες του γενεαλογικού µας δέντρου, τότε το δέντροπέφτει µε το πρώτο αεράκι. Σκεπτόµενοι ότι ανεβαίνουµε στους ώµους των προγόνων για ναοραµατιστούµε το µέλλον, για όλα τα χωριά µπορούν να γραφ-τούν τα γενεαλογικά δέντρα των κατοίκων τους. Ποιος θα µπορούσε να έχει ολοκληρωµένη φωτογραφική εικόναπροσώπων, µνηµείων, εκδηλώσεων, τοπίων, καθηµερινών γε-γονότων, αν έλειπε ο ζήλος λιγοστών ανθρώπων από κάθε χωριό,που δηµιούργησαν συλλογές και θα µπορούσαν κάλλιστα να εκ-δοθούν σε βιβλία για να είναι κτήµα όλων µας. Το κυνήγι της καταγραφής ηθών και εθίµων, τραγουδιών, παιχνι-διών, της καθηµερινότητας των συγχωριανών είναι δύσκολο, αλ-λά ταυτόχρονα σε αποζηµιώνει γιατί διασώζονται χρήσιµα για τηζωή πράγµατα που χάνονται. Και φυσικά θα ήταν ακατόρθωτο αν συγχωριανοί δεν είχαν τη διά-θεση να τα µολογήσουν, να καθίσουν µε τις ώρες αγόγγυστα νατα διηγηθούν, στύβοντας κατά µια έννοια το µυαλό τους. Θα ήτανακατόρθωτο αν οι χωριανοί που κατείχαν έγγραφα, φωτογρα-φίες, σηµειωµατάρια και κάθε είδους κειµήλια δεν άνοιγαν ταµπαούλα τους να προσφέρουν αντίγραφά τους, προδιαθέτονταςκαι άλλους να προχωρήσουν σε τέτοιες κινήσεις.Εδώ και αρκετά χρόνια η κατάσταση των χωριών µας παραµείνεικάπως στάσιµη. Οι πιο πολλοί νέοι ξενιτεύτηκαν. Κάθε χρόνο, όλοκαι περισσότερα σπίτια µένουν ακατοίκητα. Έργα έγιναν, αλλάκατόπιν εορτής, όταν τα χωριά είχαν εγκαταλειφθεί. Ηλεκτρικό,νερό, τηλέφωνο ήρθαν αργά. Η άρδευση και ο αναδασµός δενέφθασαν ακόµη, αλλά και αν φθάσουν δεν θα ωφελήσουν πλέον.Τα χωράφια χορτάριασαν και µερικά απ’ αυτά έγιναν δάση. Ταελαιόδεντρα ξηραίνονται απεριποίητα και οι κήποι γέµισαν φίδια.Οι µόνιµοι κάτοικοι παλεύουν να ζήσουν και να κρατήσουν όρθιοτον τόπο τους µε κάθε τρόπο. Αυτοί, που υπέκυψαν στην ορµήτης αστυφιλίας και ζούνε σε άλλες πόλεις, δεν το ξεχνούν. Ηαγάπη, τους φέρνει πάντα κοντά του σ’ όλες τις γιορτές, µε κάθεευκαιρία, που θα βρεθεί. Αυτό το µέρος είναι βαθιά κρυµµένοστην ψυχή κάθε Λακκασουλιώτη. Όλοι µπορούν να ανεβάσουν τοεπίπεδο του χωριού τους ψηλότερα, να δηµιουργήσουν τις κα-τάλληλες προ¾ποθέσεις γι’ αυτό. Τα εγκαταλειµµένο κτίρια των ∆ηµοτικών Σχολείων µπορούν άνε-τα να γίνουν λαογραφικά µουσεία, πολιτιστικά κέντρα. Χιλιάδες άγρια δέντρα, που βρίσκονται στις πλαγιές, µπορούν ναεµβολιαστούν και να αποδίδουν.Αρκετά τµήµατα του βουνού µπορούν να αναδασωθούν και ναδώσουν άλλη όψη στην περιοχή. Τα εναποµείναντα πέτρινασπίτια να κρατηθούν στην αρχική τους κατάσταση.Ακόµη να µοιραστούν οικόπεδα (και σε ξενοχωρίτες) στα πολλάκατάλληλα σηµεία, µε τον µόνο όρο να οικοδοµηθούν εντός χρο-νικού ορίου.

Οι σύλλογοι να οργανώνουν βραδιές ψυχαγωγίας, συζητήσεις,αναβίωση εθίµων και ξεχασµένων παιχνιδιών. ∆εν χρειάζονται βα-ριές επεµβάσεις. Χρειάζονται ήπιες επεµβάσεις, διατήρηση καθα-ρού, απ’ όλες τις απόψεις, περιβάλλοντος. Και εν τέλει, µια αειφ-όρος ανάπτυξη, θα φέρει θέσεις εργασίας και καλυτέρευση στιςσυνθήκες ζωής των κατοίκων της περιοχής.Όλοι οι Λακκασουλιώτες διψούν για τον τόπο τους. Γιατί γνωρίζουν πόσο διαφορετικά εδώ µοσκοβολάει η βελανιδιά,η ρίγανη, η ασφάκα. Γιατί τούτες οι µυρωδιές είναι το κλειδί της µνήµης τους.Εδώ η οµορφιά είναι αυθεντική, εδώ διαφυλάσσονται τα πάτριακαι η αγιοσύνη της παράδοσης.Εδώ τα παλιά τραγούδια είναι πιο γλυκά, ο ουρανός πιο γαλανόςκαι τα άστρα της νύχτας πιο λαµπερά. Εδώ το χωριό χαµογελά, ηµερεύει, εξαγνίζει, περιµένει. Εδώ ακούνε τους ύµνους της θρησκείας, κάνουν την περιφοράτου επιταφίου όπως έµαθαν από τους παλιούς. Εδώ γεύονται φαγητά από γνήσια ντόπια υλικά. Η παράδοσή µας δεν είναι νεκρό παρελθόν. Είναι οι ζωντανές καιχυµώδεις ρίζες των ανθρώπων µας, απ’ όπου βλασταίνει και ανα-πτύσσεται ο σύγχρονος λα½κός µας πολιτισµός.Και γεννάται το ερώτηµα, απόρροια των παραπάνω: Μήπως ήµασταν καλύτερα τότε που ήµασταν χειρότερα;Φίλε Λακκασουλιώτη: Σε όποιο σηµείο της γης και αν βρεθείς,µόνο η Λάκκα είναι η φωλιά σου. ∆εν είναι µονάχα η µεγαλο-πρέπεια του τοπίου ή ο απόηχος της ιστορίας της, που σε κα-λούν κοντά της. Είναι η φρεσκάδα των ανθρώπων, που µε τηνανεπιτήδευτη συµπεριφορά τους σταλάζουν στην ψυχή σουµηνύµατα καλοσύνης. Μην την αφήσεις στη βουβή ρουτίνα τηςµοναξιάς. Εκείνη σε περιµένει υποµονετικά. Η ιστορία και η λα-ογραφία της είναι το µέλλον της και όχι το παρελθόν της.Η «Εν Νικολιτσίω» πάλεψε, παλεύει και θα παλεύει για όλα τα πα-ραπάνω. Τα 30 φύλλα της θα γίνουν εκατοντάδες και οι σελίδεςτης θα καλύπτουν συν τω χρόνω περισσότερα, πιο πλούσια και µεπιο ευρύ φάσµα θέµατα. Η εφηµερίδα τούτη, που φιλοξενεί το γραπτό µας λόγο, είναιγέννηµα δικό σας. ∆εν αποβλέπει σε σκοπούς και συµφέροντα.Επιδιώκει την ανάδειξη της αλήθειας, οραµατίζεται την καταγρ-αφή του πολιτισµού του διαµερίσµατός µας και της Λάκκας,συµβάλλει στο µπόλιασµα του χθες µε το σήµερα, ενισχύει τηνανάσα του ντόπιου στοιχείου, προσδοκάει την φωνή όλων τωνΛακκιωτών, να τονίσει το άξιο και γιατί όχι να καταγράψει και τοπαρακατιανό, καυτηριάζει τα ασυµβίβαστα µε τα ήθη του Λακ-κασουλιώτη, απλώνει στο τραπέζι προβλήµατα και λύσεις. Αναµερώντας άγονες σκέψεις και προκαταλήψεις, κάνονταςπέρα την ανθρώπινη αδυναµία του εγώ, αποβάλλοντας την αυτο-προβολή και τον αυτοσαρκασµό, είναι ανάγκη να δώσουµε έναχέρι για την απρόσκοπτη έκδοσή της.

Τ’ Αη’ Λιός οι Νικολιτσιώτες έψεναν στο βουνό. Οι νεώτεροι συνεχίζουν την παράδοση. Άξιοι…Η Ιφιγένεια και η Βάσω Σωτηρίου κάθε βράδυ ανά-

βουν το καντηλάκι στον Αη Γιώρη. Βοήθειά τους…


ÖÙÔÏÑÅÐÏÑÔÁÆ

Αρτοκλασία στη Αγία Κυριακή

Κώστας Σακκάς – Μαχόµενος αγρότης

Καλοκαίρι, και τι άλλο; Ώρα για µπύρα και κουβέντα.

Τάκης Μίνος, Λάµπρος Σωτηρίου, Θανάσης Ζήσης

Τρεις φίλοι από τα παλιά: Σπύρος Γιάννος, Βασίλης Αθανασίου, Χρήστος Βέκιος


ÖÙÔÏÑÅÐÏÑÔÁÆ

Ïé öùôïãñáößåò åßíáé åõãåíéêÞ ðáñá÷þñçóç óõã÷ùñéáíþí ìáò êáé ôùí áðïãüíùí ôïõò (Óå ðáñÝíèåóç ôá ïíüìáôÜ ôïõò).Ìå ôç äçìïóéïðïßçóÞ ôïõò èá äçìéïõñãçèåß óéãÜ óéãÜ Ýíá èáõìÜóéï ëåýêùìá. ÐåñéìÝíïõìå êáé ôéò äéêÝò óáò.

20 Ιουλίου 1967, ανήµερα του Αη-Λιά στην κορφή η παρέα των:

Κολιός Βασίλης, Γιάννης Παπαθανασίου, Θόδωρος και Τάκης Γιάννος.

Οι Θωµα-Κωτσ-Μάρκος, Χριστακη-Νίκος, Τασο-Κρούκης, Γιανν-Γούσης, Γιωργάρας

(Λέλοβα), Σπυρο-Σωτήρης, Τασιο-Μπέκιος. (αρχείο Κούλας Σωτηρίου)

02-05-1963. Άγιος Αθανάσιος Ντάρα. (αρχείο Χρήστου Γιάννου)


Σπύρος ΖήσηςΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

ΕΝΑ ΠΑΙ∆Ι ΘΥΜΑΤΑΙ…

22. Αρχές του έτους 1939 στο µικρό καφενείο που εργαζόµουνέµαθα καλά τη δουλειά, να κάνω καφέδες, όλες τις κατηγορίεςκαι να τους σερβίρω µέσα και έξω στα γύρω µαγαζιά µε κλει-στό δίσκο, να φυλάγονται τα ποτά το χειµώνα από τη βροχή καιτο καλοκαίρι από τη σκόνη.

Ψάχνοντας στα µέσα του χρ-όνου αυτού, βρήκα καλή δουλειά,στους αδερφούς Κωστούλα, στην παραλία µε µισθό 250 δραχµές το µήνα, φαγητό και δωµάτιο µε κρεβάτι µέσα στοσπίτι τους. Το φαγητό γινόταν στο ίδιο τραπέζι µε τα αφεντικάκαι το ίδιο φαγητό όλη η οικογένεια. Μιλάµε για αρχοντόσπιτοκαι για νοικοκυραίους. Η καταγωγή τους ήταν από την Πωγω-νιανή Ιωαννίνων. Ο πατέρας τους είχε ταξιδέψει στην Κωνστα -ντινούπολη, όπως και άλλοι Ηπειρώτες και στη Ρουµανία. ∆ενυπήρχε εκείνα τα χρόνια η Αµερική, λίγοι την ήξεραν. Οι Ηπει-ρώτες όµως προτιµούσαν την Πόλη ή τη Ρουµανία. Έτσι λοιπόνο πατέρας των αδελφών Κωστούλα, ο τιµιότατος µπάρµπα-Σπύρος, διωκόµενος το 1922 από τους Τούρκους από τηνΠόλη που εργαζόταν, εγκαταστάθηκε στην Πρέβεζα µε την οι-κογένειά του. Εδώ στην Πρέβεζα δηµιούργησαν δική τουςεπιχείρηση, καφενείο – καφεκοπτείο και τριβή αλατιού, τοοποίο χρειαζόταν για τα τυροκοµεία. Πολύ δουλειά οι επιχειρή-σεις αυτές.

Εγώ στο διάστηµα 1939-1940 τον Οκτώβριο µήνα είχα βρει µέ-σα στο µαγαζί 1000 δραχµές, 100 δραχµές και ένα κοµπολόι µεχοντρές χάντρες τα οποία τα παρέδωσα στα αφεντικά µου όλα.Και η δουλειά και η ζωή κυλούσε ωραία, µέχρι την 28η Οκτω-βρίου του 1940. µετά άρχισαν τα βάσανα, όπως θα γράψω ενσυνεχεία.

Ένα θλιβερό γεγονός συνέβη στις 15 Αυγούστου το 1940. ΟιΙταλοί όπως ελέχθη εκ των υστέρων, µας τορπίλισαν το θωρη-κτό µας, το ΕΛΛΗ, την ηµέρα της Παναγιάς της Τήνου.

Το πολεµικό µας καράβι, το καµάρι του στόλου µας, βρισκότανστην Τήνο για τις εορταστικές εκδηλώσει της Μεγαλόχαρης. ΟιΙταλοί µας το χτύπησαν σαν ύπουλοι και άνανδροι. Αυτό σήµαι-νε προεόρτια πολέµου. Αυτό είπε ο πανέξυπνος Μεταξάς, οπρωθυπουργός της Ελλάδος στο διάγγελµά του. Και δεν δια-ψεύσθηκε για τις προβλέψεις του αυτές. Άρχισε µε µεγάληµυστικότητα να θωρακίζει τα σύνορά µας. 28 Οκτωβρίου 1940,ώρα 10π.µ. η παραλία της Πρέβεζας ήταν γεµάτη κόσµο, γεµά-το µίσος για τους Ιταλούς που µας είχαν κηρύξει τον πόλεµο.Τα ραδιόφωνα έπαιζαν συνέχεια εθνικά εµβατήρια για να ανε-βάσουν το ηθικό του λαού. Ούτε καταλάβαµε πώς έγινε η επι-στράτευση. Με το π και µε το ρ γέµισαν τα βουνά στρατό.

Από την Πρέβεζα περνούσαν µε τα καράβια στρατευµένα νιάτακαι τραγουδούσαν µε κιθάρες και µαντολίνα. Με χαρά να πα -ρουσιασθούν στις Μονάδες του στρατού.

Εδώ θα υπογραµµίσω το εξής περιστατικό που έζησα προσω-πικά. Πρωί – πρωί στις 28 Οκτωβρίου εµφανίστηκε ένα αερο -πλάνο χαµηλά από το Άκτιο. Έκανε µια βόλτα στην παραλία καιέφυγε. Ο κόσµος βγάζοντας τα καπέλα χαιρετούσαν, νοµίζο -ντας πως ήταν δικό µας.

Αργότερα, κατά τις 12 η ώρα εµφανίστηκαν 7-8 αεροπλάνα. Καιπάλι ο κόσµος τα χαιρετούσε. Αλλά… γελαστήκαµε όλοι. Τα αε-ροπλάνα ήταν Ιταλικά, εχθρικά. Ρίξανε βόµβες προς το άκροτης πόλης και δεν υπήρξαν θύµατα. Αυτό έδειξε την αρχή τουπολέµου. Το βράδυ της ίδιας ηµέρας όλος ο κόσµος βγήκεστον Ελαιώνα και έµεινε τροµαγµένος, όπως και εγώ.

23. Με την κήρυξη του πολέµου άλλαξαν τα πράγµατα στηχώρα και στη δουλειά µου. Την 29η Οκτωβρίου 1940 κάναµεµια συζήτηση µε τους αδελφούς Κωστούλα. Συγκεκριµένα µετον Χρήστο Κωστούλα, ο οποίος ήταν και ο ταµίας τηςεπιχείρησης. Μου πρότειναν να παραµείνω στη δουλειά µαζίτους, µε µισθό 750 δραχµές το µήνα. Εγώ πανικοβλήθηκα απότις βόµβες και αποφάσισα να φύγω για το χωριό. Τότε µου έκα-ναν λογαριασµό. Είχα να λάβω περίπου τρεις µισθούς. Μουέδωσαν και το χιλιάρικο και το κατοστάρικο που είχα β ρει µέσαστο µαγαζί. Μου είπαν πάρε και το κοµπολόι να το δώσεις τουπατέρα σου. Με αυτόν τον κόσµο έζησα αξέχαστες στιγµές οι-κογενειακές και πήρα από αυτούς πολλά πράγµατα για τη ζωήµου. ακόµη και σήµερα έχουµε ένα καλό οικογενειακό δεσµό.Αργότερα µετάνιωσα για τη φυγή µου αυτή. Αλλά… στερνήµου γνώση να σ’ είχα πρώτα!!!

24. Μάζεψα τα µπογαλάκια µου και µε την τσέπη γεµάτη µεδυο χιλιάδες δραχµές, πολλά λεφτά τότε και για ένα παιδί τηςηλικίας µου, έφυγα. Η αλήθεια ήταν ότι µε φόβισαν οι βόµβεςτων Ιταλών, αλλά πού να ήξερα πως οι Ιταλοί τις έριχναν στηθάλασσα; Αυτοί φοβόταν περισσότερο από µένα, αλλά εγώπού να ήξερα; Κανείς δεν σκοτώθηκε από τους βοµβαρδισµούςτων Ιταλών. Μια µέρα ήταν στο λιµάνι της Πρέβεζας 21 καρά-βια φορτηγά που ξεφόρτωναν υλικά του στρατού. Γινότανχαµός. Πέσανε περίπου 300 βόµβες, όλες όµως στη θάλασσα.Τον τρόµο τον δηµιουργούσαν περισσότερο οι σειρήνες. Ταυλικά του στρατού µεταφερόταν µε τρένο – φορτηγό στις µε-γάλες αποθήκες του στρατού στον Ελαιώνα της Πρέβεζας, ενώτα µεγάλα καταστήµατα της παραλίας ήταν γεµάτα παντόςείδους τρόφιµα που τροφοδοτούσαν τις µαχόµενες στρατιωτι-κές µονάδες στην Αλβανία.

25. Με δάκρυα χαράς µε δέχτηκαν οι γονείς µου και τα αδέλ -φια µου. Χριστούγεννα 1940. Ο πόλεµος συνεχίζεται µεσκληρές µάχες σε όλα τα σηµεία του ελληνοαλβανικούµετώπου. Εδώ υπενθυµίζω ένα στρατιωτικό τέχνασµα του στρα τού µας. έκανε µια σκόπιµη οπισθοχώρηση στη δεύτερηγραµµή άµυνας, που ήταν προς το Καναλάκι Φαναρίου µεσκοπό να παρασύρουν τους Ιταλούς προς το µέρος του ποτα-µού Καλαµά, τον οποίο ποταµό ο στρατός είχε κλείσει.Μπαίνοντας στην περιφέρεια του Καλαµά τα Ιταλικά τεθωρακι-σµένα, ο στρατός µας άνοιξε τα νερά του ποταµού και οι εχθρι-κές δυνάµεις πνίγηκαν µέσα στον Καλαµά και οπισθοχώρησαναφήνοντας πολλούς νεκρούς και πολλούς αιχµαλώτους. Ήτανµια µεγάλη νίκη του στρατού µας. µετά από αυτό το γεγονόςάρχισε η µεγάλη επίθεση του στρατού µας µέσα στην Αλβανίαµε µεγάλες θριαµβευτικές νίκες σε ολόκληρο το µέτωπο.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Αποφάσισα να γράψω αυτό το οδοιπορικό που διδάχτηκα από την κοινωνία της ζωής. Ο κάθε άνθρωπος πουέρχεται στη ζωή πρέπει να γνωρίζει τις ρίζες του και να µην τις ξεχνά ποτέ. Ο άνθρωπος που ξεχνά την παράδοσή του πα -θαίνει αµνησία και δεν ξέρει πούθε έρχεται και πού πηγαίνει… όπως ο Αριστοτέλης είπε.Ο πολίτης που δεν ενδιαφέρεται για την πολιτική, για τα κοινά, δεν είναι ο καλός υπεύθυνος πολίτης, αλλά ο κακός καιανεύθυνος πολίτης.Έτσι λοιπόν και εγώ αποφάσισα να γράψω αυτά τα λίγα. Περιγράφω τα ήθη και έθιµα του χωριού και την αγάπη µεταξύ τωνκατοίκων και την µεγάλη αλληλοβοήθεια µεταξύ των. Αν έχω κάνει και παραλείψεις, σας ζητώ συγνώµη. Αλλά αυτή είναι ηαλήθεια. Ο τίτλος του οδοιπορικού αυτού είναι «Ένα παιδί θυµάται…».

Σπύρος Ζήσης

∆’ ΜÝñïò


ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ Σπύρος Ζήσης

Πολλοί φαντάροι µας δεν είχαν καταλάβει το σχέδιο του στρα-τού και είχαν φύγει από τις µονάδες τους σαν λιποτάκτες.Αυτοί ήταν Λευκαδίτες και Ξηροµερίτες. Όλους αυτούς τουςσυλλάβανε οι Αστυνοµικές Αρχές και τους έστειλαν στηνπρώτη γραµµή του πολέµου. Από το χωριό µας είχαν επιστρατευθεί περίπου εκατό παιδιάµαζί τους και ο Κωσταντής Αθανασίου, Αξιωµατικός της ΣχολήςΕυελπίδων. Σε όλη τη διάρκεια του πολέµου πολεµούσαν στηνπρώτη γραµµή. Ο πατέρας µου, Θεόδωρος Ζήσης, είχε επιστρα -τευθεί στην υπηρεσία Αεράµυνας στη Φιλιππιάδα. Και εγώ είχαόλο το βάρος της οικογένειας. Αποφάσισα να ανοίξω ένα κα -φενείο στο χωριό. Ζήτησα το οίκηµα του παπα-Γιάννη Μίνου, οοποίος µου το παραχώρησε χωρίς ενοίκιο. Στο καφενείο µα-ζευόταν τα εναποµείναντα γε ροντάκια και περνούσαν την ώρατους µε µόνη συζήτηση το πόλεµο και την πατρίδα µας.

26. 1940. χρονιά πολέµου και τρόµου Μαζεµένοι οι γονείς των στρατευµένων παιδιών και όλοι οι χω -ριανοί συζητούσαν για τιςσκληρές µάχες του στρατού µας,ό,τι ο καθένας είχε τις δικές τουπληροφορίες. Με µεγάλη αγωνίαπερίµεναν τον ταχυδρόµο, να πά -ρουν ένα γράµµα από τα παιδιάτους. Τα φανταράκια µας δεναντι µετώπιζαν µόνο τον εχθρός.Είχαν µεγάλο πρόβληµα µε τονκαιρό, πολλά χιόνια, πολλά κρύακαι πολλά φανταράκια παθαίνανεκρυοπαγήµατα βαριάς µορφήςκαι στο Νοσοκοµείο των Ιωαν-νίνων τους έκοβαν τα πόδια. Έτσιλοιπόν ο δεύτερος µεγάλος εχ -θρός για το στρατό µας ήταν οκαιρός. Ίσως και να ‘ταν σκόπιµος ο ακρω τηριασµός του στρατού µαςλόγω προπαγάνδας. Αυτό ακού -στηκε τότε και το πιστεύω γιατίόπως µάθαµε αρχές του 1941 άλ-λαξε ο αρχίατρος του Νοσοκο-µείου. Μάλλον τον έστειλαν στοΣτρατοδικείο για τα περαιτέρωκαι σταµάτησε αυτό το φοβερόολίσθηµα της γερµανικής προπα-γάνδας εναντίον του στρατούµας.Εµείς που είχαµε µείνει στο χωριό ρωτούσε ο ένας τον άλλο τιτο νεότερο ξέρει. Αυτή ήταν η κουβέντα στο καφενείο µου µετάτο εκκλησίασµα που τότε γινόταν στην Αγία Κυριακή. Λέγανε οιγονείς των παιδιών που ήταν στην πρώτη γραµµή του πολέµουαναµεταξύ τους, «πήρες γράµµα από το παιδί κ. Πρόεδρε…εσύ µπάρµπα-Γούση έµαθες κανέναν χαρούµενο χαµπέρι;…»,πίνοντας τον καφέ, γιατί είχαµε καφέ ακόµη, µάλιστα καφέ Κω-στούλα από την Πρέβεζα. Με αυτά τα λόγια χώριζαν και πήγαι-ναν για φαγητό µεσηµέρι. Το απόγευµα ξανά η συνάντηση και ηίδια συζήτηση και ξανά τα ίδια, παντού η συζήτηση ήταν η ίδια.Τι θα γίνει µε τον πόλεµο. Τους πρώτους µήνες του 1941 χαρήκαµε λιγάκι γιατί ο στρατόςµας άρχισε την µεγάλη αντεπίθεση και κατακτούσε µια – µια τιςπολιτείες της Βορείου Ηπείρου.

27. Αρχές του 1941 άρχισε η µεγάλη επίθεση του ένδοξου στρα-τού µας σε όλο το µέτωπο του πολέµου από τους Αγίους Σα-ράντα µέχρι την Κορυτσά. Οι φαντάροι µας µε µια φωνή,«ΑΕΡΑ!!!» βροντοφωνούσαν στα πεδία των µαχών. Με τη σειράαπελευθέρωναν αρχίζοντας από την Πρεµεντή, Πόγραδετς,

Αγίους Σαράντα, Χιµάρα, Αργυρόκαστρο και Κορυτσά. Όλα αυ-τά τα γεγονότα του πολέµου ο λαός µας τα γλεντούσε µε κα -µπανοκρουσίες.Προχωρώντας νικηφόρα ο ηρωικός στρατός µας έφτασε στοτελευταίο οχυρό των Ιταλών, το Τεπελένι, το οποίο έγινεΕλληνικό µε τη λόγχη του τσολιά. Εδώ θα πρέπει να γράψω δυολόγια για το ρόλο της ένδοξης αεροπορίας µας. Όπως ακούσα-µε τότε σε µια αεροµαχία στα Γιάννενα µε ιταλικά βοµβαρδιστι-κά ο Έλληνας πιλότος ονόµατι Σακελαρίου µε το µικρό του αε-ροπλάνο κατέρριψε 4 αεροπλάνα των Ιταλών. Όλα αυτά τα κατορθώµατα του Ελληνικού λαού και στρατούπέτυχαν γιατί λαός και στρατός ήµασταν µια ψυχή.Με τους θριάµβους αυτούς γίναµε γνωστοί σε όλη την οικου -µένη. Μία µικρή χώρα να νικά ένα µεγάλο κράτος, όπως ήταν ηΙταλία και αν δεν είχαν συµβεί τα ακόλουθα γεγονότα που θαγράψω παρακάτω, τους Ιταλούς θα τους ρίχναµε στη θάλασσα,θα είχαµε και την Βόρειο Ήπειρο σήµερα Ελληνική.

Αυτή είναι η αλήθεια της ιστο-ρίας µας, την οποία πολλά ελ-ληνόπουλα δεν την ξέρουν, ούτετην έχουν διδαχτεί στα σχολεία.Τους ρωτάς τι έγινε την 28ηΟκτωβρίου και απα ντούν έκανεεπανάσταση ο Θεόδωρος Κολο-κοτρώνης και αντίθετα µε την25η Μαρτίου απαντούν µας κή -ρυξαν τον πόλεµο οι Ιταλο-Γερ-µανοί.

28. Εδώ σταµατάω τα γεγονότατης µοιραίας εκείνης εποχής, ταοποία θα συνεχίσω µετά από αυ-τή την παρένθεση.Η µικρή µας χώρα δεν σταµά -τησε να χάνει τα παιδιά της γιατην ελευθερία της. Το 1912-1913ο πόλεµος εναντίον των Τούρκωνστο ξακουστό οχυρό Μπιζάνι, οΕλληνικός στρατός µπαίνει σταΓιάννενα µε τον Βασιλιά Κων-σταντίνο. Εν συνεχεία ο στρατόςµας µε σκληρές µάχες στο Κιλκίςκαι Σκρα προ χωράει και απελευ -θερώνει την Θεσσαλονίκη. Φθά-νοντας πολεµώντας µέχρι τονποταµό Έβρο που είναι τα σύνο-ρά µας σήµερα. Παρ’ όλα αυτά

τα αιµατηρά γεγονότα δεν έβαλαν µυαλό οι κυβερνώντες τηςεποχής. ∆ηµιούργησαν τον Εθνικό ∆ιχασµό, Βασιλικοί – Βενιζε-λικοί, και το 1917 επαναστάτησε ο Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη.Πολλά δάκρυα η Ελλάδα µας από τους ανεγκέφαλους πολιτι-κούς της εποχής. Το 1922 άλλη µεγάλη βλακεία, δεν αρκέ-στηκαν στην Μικρά Ασία, θέλησαν να καταλάβουν και τηνΆγκυρα. Αυτή ήταν και η µεγάλη κατα στρο φή του Ελληνισµούκαι η καταστροφή της Σµύρνης. Όλα αυτά τα γεγονότα µου ταείχε εξιστορήσει ο πατέρας µου, ο οποίος είχε φθάσει µέχρι τοΕσκί Σεχήρ όπου τραυµατίστηκε στο πόδι του και είχε επιστρέ-ψει στην Αθήνα και γλίτωσε από τη µεγάλη καταστροφή. Την πανωλεθρία αυτή την πλήρωσαν έξι στρατηγοί, όπως θαθυµάστε. Εκτελέσθηκαν στο Γουδί. Τα γεγονότα δεν σταµά -τησαν, δεν έβαλαν µυαλό. Το 1935 άλλα κινήµατα. ΣτρατηγόςΠάγκαλος εναντίον ∆ηµοκρατικών. Ώσπου ήρθε το 1936.Ησύχασαν τα πράγµατα µε την ∆ικτατορία του Μεταξά. Οοποίος οργάνωσε το κράτος και είχε το µεγάλο πολιτικό θάρ -ρος να απαντήσει στον Ιταλό Πρέσβη το µεγάλο «ΟΧΙ» στις 28Οκτωβρίου του 1940.

....συνεχίζεται


ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Κίτσιος ∆ηµήτρης

Η σηµερινή οικονοµική κρίση

Είναι πάρα πολύ δύσκολο να απαντήσει κανείς µονολεκτικά.Θα προσπαθήσω ν’ αναλύσω τις κυριότερες αιτίες που έ -φε ραν την πατρίδα µας σ΄ αυτή τη δεινή κατάσταση. Μετά τη µεταπολίτευση το κράτος ακολούθησε το µοντέ-λο του κρατισµού.Η τότε κυβέρνηση του Κ. Καραµανλή κρατικοποίησε τηνΟλυµπιακή, τα διαλυστήρια πετρελαίου τις τράπεζες καιάλλες επιχειρήσεις.Την πολιτική αυτή επέκτεινε αργότερα και ο Α. Παπα -νδρέου.Τα δύο µεγάλα αυτά κόµµατα, έχοντας και το λαό στο πλευ-ρό τους, πίστευαν ότι το κράτος είναι η βάση και ο µοχλόςανάπτυξης κι ευηµερίας. Το κράτος για το κράτος σηµαίνει πελατειακές σχέσεις,διαφθορά και πλήρη αναποτελεσµατικότητα.Για να κατοχυρώσουν την εξουσία επεδόθησαν στηνπλήρη κοµµατικοποίηση.Σταδιακά επήλθε µεγάλη φαγωµάρα και αντιπαλότητα γιατο ποιο κόµµα θα επικρατήσει του άλλου. Για το σκοπό αυ-τό χρησιµοποιήθηκαν θεµιτά και αθέµιτα µέσα. Αδιαφο -ρούσαν τόσο πολύ βλάπτοντας το συµφέρον της πα-τρίδας. Εδηµιουργήθη η περίφηµη «κλαδική» κοµµατικο-ποιώντας τους πάντες. Έπεσε µίσος και φθόνος µεταξύτων κατοίκων. ∆ιαιρέθησαν τα καφενεία των χωριών σεΠΑΣΟΚ, Ν∆ & ΚΚΕ. Ανέκαθεν η φαγωµάρα των κοµµάτων.Βενιζελικοί – Βασιλικοί. Οικτρό και οδυνηρό αποτέλεσµα ηΜικρασιατική καταστροφή. Φιλελεύθεροι – Κεντρώοι –ΕΡΕ. ΠΑΣΟΚ – νέα ∆ηµοκρατία. Όλα άφησαν τη σφραγίδα της αποτυχίας και της οπισθο-δρόµησης. Έβαλαν µπουρλώτο στα θεµέλια αρχών και θεσµών.Πλήρης απαξίωση της δικαιοσύνης, το θεµέλιο της υγιούςδηµοκρατίας. Έγινε ειδικό δικαστήριο σε βάρος του τότεπρωθυπουργού, καλώς η κακώς η ιστορία θα το κρίνει.Ο πρωθυπουργός της χώρας δεν πήγε στο δικαστήριο ναυποστηρίξει την αθωότητά του, αλλά µε την περίφηµηφράση «ελάτε να µε συλλάβετε», επέδειξε πλήρη ασέβειαστους νόµους της πατρίδος.Που είναι ο σοφός Σωκράτης µε τη διαχρονική και ανεπα-νάληπτη απάντηση: τι θα πουν οι νόµοι της πατρίδας.Όταν ο µαθητής του Κρίτων πήγε πολύ πρωί στο κελί όπουεκρα τείτο και του είπε: «Πάµε δάσκαλε να φύγωµε, έχωπληρώσει τους δεσµοφύλακες». Κάθισε και ήπιε ατάραχοςτο Κώνειο, ποινή που του επέβαλλε αδίκως το δικαστήριο,ασφαλώς επηρεασµένο από τους αντιπάλους του.Πλήρης ασέβεια στο φορολογικό σύστηµα, έκτισε την πε-ρίφηµη βίλλα µε δανεικά από τους υπουργούς του. Έναςεκ των τότε δανειστών κατέχει σήµερα ύψιστη θέση στοΕλληνικό Κράτος. Έτσι εδίδαξε πώς να αποφεύγουν οιπολίτες να πληρώνουν φόρους και να γίνονται οι δουλειέςτους µε δανεικά (σήµερα πέφτουν κεφάλια, βέβαια θεωρη-τικά και µε λόγια για τη φοροδιαφυγή).Επετράπη η κατάληψη των σχολείων από µαθητάς καιφοιτητάς. Φρούτο του συνδικαλισµού. Πλήρης καταστρο-

φή και βεβήλωση θρανίων, τραπεζών και χρήσιµων κι ακρι -βών οργάνων για τα πειράµατα.Και το πιο κωµικό ήταν, οι γονείς να εφοδιάζουν µε φαγητότους καταληψίες για να κορέσουν την πείνα τους, κουρα-σµένοι από βανδαλισµούς και καταστροφές.Κατήργησαν τα αρχαία Ελληνικά. Εδιδάσκοντο µε τις µε-ταφράσεις για να µη κουράζονται οι µαθητές. Μετά ο άλ-λος υπουργός τα επανέφερε. Σήµερα υπάρχουν σύλλογοισε Ευρώπη ΗΠΑ και αλλαχού που διδάσκουν και διδά -σκονται αρχαία Ελληνικά. ∆εν επιτρέπονται τα ιδιωτικά πα-νεπιστήµια για να µη µπουν σε ανταγωνισµό οι καθηγητέςτων δηµόσιων πανεπιστηµίων. Έτσι χάνονται τα οφέλη που δηµιουργεί η ευγενής άµιλλα.Επί πλέον χάνεται πολύτιµο συνάλλαγµα που διαφεύγει σεάλλες χώρες όπως η Ιταλία, Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ και σεάλλες χώρες αµφιβόλου αξίας- Σκόπια, Ρουµανία, Βουλ -γαρία κλπ. Να σηµειωθεί ότι και στις ανατολικές χώρες λει-τουργούν ιδιωτικά πανεπιστήµια.Κατέστρεψαν το σύστηµα της υγείας µε τα περίφηµα ΕΣΥµε κτήρια χωρίς γιατρούς. Προσπάθησαν να κάµουν τουςγιατρούς δηµόσιους υπαλλήλους µε µισθό.Οι καλοί γιατροί άφησαν τα κρατικά νοσοκοµεία και άνοι-ξαν ιδιωτικές κλινικές. Έτσι άφησαν τα νοσοκοµεία µε νεα-ρούς και άπειρους γιατρούς. Σήµερα, µετά από τόσα χρόνια, προσπαθούν να διορ-θώσουν το λάθος µε άλλο λάθος.Σύµπτυξη των νοσοκοµείων σε βάρος της ιατρικής περί -θαλψης και ιατρικών υπηρεσιών. Τα συνδικάτα; Η άλλη «πληγή των Φαραώ».Με την ανοχή και άµυαλη ενίσχυση των κοµµάτων, έγινανµικροί ηγεµονίσκοι.Εξυπηρετούσαν, εξουσίαζαν και διεκδικούσαν τάχα τασυµφέροντα των εργατών.Εδίδαξαν το εργατικό δυναµικό πώς να µη προσφέρει καινα αξιώνει µεγαλύτερους µισθούς και κοινωνικές παροχές.∆ιεκδικούσαν µε απεργίες και συλλαλητήρια σε βάρος τηςεύρυθµης λειτουργίας του κράτους.Η ανταµοιβή τους ήταν έτοιµη καρέκλα βουλευτού ηκαλύτερα ακόµη αυτή του υπουργού. Η πλήρης εγκατάλειψη της επαρχίας που είναι ο αιµοδό -της των πόλεων. Φτάσαµε στο σηµείο αν επισκεφτείς την αγορά πουβρίσκεις Ελληνικά προ½όντα. Βρίσκεις ραδίκια από την Τουρ κία (δαπανώνται το χρόνο 3 εκατοµµύρια ευρώ), πα-τάτες από την Αίγυπτο, κρεµµύδια από τη Συρία.Έτσι βαθµιαία ήρθε η διαφθορά. Φάτε να φάµε και ότι προ λάβουµε.Το περίφηµο δόγµα «Τσοβόλα δώστα όλα»!∆ιεφθάρησαν όλα τα γρανάζια της κρατικής µηχανής. Εξε-τράφησαν και ανεδείχθησαν σκάνδαλα επί σκανδάλων.Κοσκωτάς, Γούκος, Βατοπέδι, οµόλογα, αντιστασιακή σύ -νταξη (πολλοί δεν είχαν γεννηθεί τότε) και το πιο κατα -στρεπτικό: το χρηµατιστήριο.

Η σηµερινή οικονοµική κρίση της Ελλάδος ξεκίνησε αρκετές δεκαετίεςνωρίτερα.Σταδιακά η χώρα βρέθηκε σε µια οικονοµική ευηµερία µε απλόχερο και απε-ριόριστο δανεισµό, που της προσέφεραν οι σηµερινοί δανειστές της, εκµε-ταλλευόµενοι την αυτονόητη ευηµερία του λαού για οικονοµική ευηµερία.Όλοι διερωτώνται πως φτάσαµε ως εδώ; Τι πήγε στραβά; Ποιος ευθύνεται;


ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Καταβρόχθισε και κατάπιε ακόµα και τα χρήµατα τωνφτωχών. Ποιος δεν θυµάται ακόµα και τους κτηνοτρόφουςπου πωλούσαν τα γιδοπρόβατά τους για να επενδύσουνστο χρηµατιστήριο, στο βωµό του γρήγορου και εύκολουκέρδους.Για να ζήσει όλος αυτός ο συρφετός των βολεµένων καιβλαµµένων επεβλήθη βαριά φορολογία. Φόροι επί φόρων,πρόστιµα, περαιώσεις, έκτακτες εισφορές, έλεγχος απόαπατεώνες και κλέφτες που κυνηγούσαν τις µέλισσες γιανα ζήσουν οι κηφήνες. Κι επειδή οι φόροι δεν ήταν δυνατόνα καλύψουν τις ατέλειωτες παροχές των αµέτρητωνδηµοσίων υπαλλήλων (κοπρίτες κατά το γραφικό Πάγκα-λο), που πολλαπλασιάζονται, ως συµβασιούχοι, ως έκτα -κτοι, ως ωροµίσθιοι, ως ποντικοί, έπρεπε να δανειζόµαστε,να δανειζόµαστε και να ξαναδανειζόµαστε. Με τα δανεικά – χωρίς σωστή χρήση - το µόνο που κατά -φεραν να αυξήσουν είναι το χρέος και το έλλειµµα φορ -τώνοντας έτσι δυσβάστακτο χρέος, στα παιδιά τους τα εγ-γόνια τους και βάλε.Με τα δανεικά στην αρχή όλα πήγαιναν καλά έως ότου οιεπιχειρηµατίες και οι βιοµήχανοι άρχισαν να καταλα-βαίνουν ότι τα πράγµατα πηγαίνουν από το κακό στο χει -ρότερο. Τα τσιµπούρια του υπερφορτωµένου και κακο-µαθηµένου δηµοσίου θα τους πιουν το αίµα µέχρι να φα-λιρίσουν.Έτσι οι επιχειρήσεις, οι βιοµηχανίες, και τα µικροεργοστά-σια άρχισαν να µετακοµίζουν προς τις γειτονικές χώρεςόπου βρήκαν πρόσφορο έδαφος για ανάπτυξη. Φθηνά µε-ροκάµατα, εργατικοί και αποδοτικοί εργάτες και χαµηλήφορολογία. 8-10% φορολογία σε σύγκριση µε την Ελληνι-κή 40%. Ασφαλώς θα προτιµούσαν Σκόπια, Βουλγαρία,Ρουµανία, Πολωνία κλπ.Ο κ. Καραµανλής ο νεώτερος δεν µπορούσε να επιτύχεικαµιά µεταρρύθµιση, µολονότι το έµβληµα αυτού και τηςΝέας ∆ηµοκρατίας ήταν η επανίδρυση του κράτους.Προσπάθησε για την ίδρυση των ιδιωτικών πανεπιστηµίωνκαι για το ασφαλιστικό. Προσέκρουσε στο µπετόν - αρµέτου ισχυρότατου συνδικάτου και τη στείρα αντιπολίτευση,η οποία απαντούσε µε µαγκιά «ή αλλάζουµε ή βουλιάζο-υµε», χωρίς να παρέχει ουδεµία βοήθεια ή την πολυ -συζητηµένη συναίνεση. Ο κ. Καραµανλής έφυγε δια νυκτός (∆ι’ άλλης οδούαναχώρησαν οι µάγοι) χωρίς να µιλήσει και να εξηγήσει,ως είχε υποχρέωση στην παράταξη που εκπροσωπούσε, τισυνέβηκε; Τι ήταν οι λόγοι της λιποταξίας; Οφείλει µιανεξήγηση. Ίσως περιµένει ευθετώτερο χρόνο.Ήρθε ο πολυπράγµων Γεώργιος Παπανδρέου!Στην έκθεση Θεσσαλονίκης επίσηµα, πιο επίσηµα δεν γινό-ταν, είπε µεγαλόστοµα και πειστικά, ότι υπάρχουν λεφτάκαι υποσχέθηκε αυξήσεις όχι πάνω του πληθωρισµού. Με-γαλύτερο ψέµα δεν είχε βρεθεί ακόµα. Ο Γκαίµπελς είχεπει: «Αν θέλεις να γίνεις πιστευτός λέγε το µεγαλύτερο ψέ-µα που µπορείς». Έτσι απλά κέρδισε τις εκλογές µε µεγάλη πλειοψηφία.Τι έκανε; Υπέγραψε το µνηµόνιο ένα, ως µεγάλος σωτή -ρας της Ελλάδος.Το µνηµόνιο (συµφωνία) ήταν να δανειστεί 110 δισεκατοµ-µύρια ευρώ µε την υποχρέωση να τα αποπληρώσει σε 3χρόνια. Πολύ κουβαρντάς όταν ήξερε ότι δεν υπήρχε σά-λιο να πληρώσει µισθούς δηµοσίων υπαλλήλων και συντά-ξεις των συνταξιούχων. Αυτά ούτε στα παραµύθια τουΜινχάουζεν δεν τα συναντά κανείς.Η έµµεση και άµεση φορολογία αυξήθηκε επικίνδυνα καιοι αυξήσεις έγιναν µειώσεις και περικοπές. Το δάνειοέρχεται και φεύγει µε το ίδιο τρένο της επιστροφής σευψηλούς τόκους. Η αγορά µένει ξηρά και άνυδρη από

χρήµα. Το καλάθι της νοικοκυράς συνεχώς µικραίνει. Ταλουκέτα στα µαγαζιά πολλαπλασιάζονται. Η ανεργία ανε-βαίνει και σκαρφαλώνει κάπου στο 15% και βάλε. Το έλ-λειµµα αυξάνει και το χρέος ξεπερνά τα 350 δις ευρώ.Τι γίνεται; Ο πολυµήχανος πρωθυπουργός βρίσκει τηλύση. Καινούργιο µνηµόνιο! Χαράς ευαγγελία. Τα κατα -φέραµε!Οι δανειστές µας και εισηγητές του νέου προγράµµατοςδιακατέχονται από αίσθηµα ανακούφισης, όπως και ηΕλληνική Κυβέρνηση, θεωρώντας ότι µπήκε το νερό στ’αυλάκι.Ένα όµως είναι βέβαιο: αυτά δεν τα συµµερίζονται καιόσοι κατοικούν εκτός των συνόρων, οι οποίοι διαπι-στώνουν µια ανατροπή του βιοτικού τους επιπέδου.Όταν το φθινόπωρο επιστρέψει η περίφηµη τρόικα µε τασανια της, η µαύρη τρύπα του προ¾πολογισµού θα έχειµεγαλώσει λόγω της ασφυξίας που θα επικρατεί στην αγο-ρά. Αφού η κατανάλωση θα έχει πέσει στο ναδίρ µε αποτέ-λεσµα τα φορολογικά έσοδα να βουλιάζουν, ο ΦΠΑ να µηνεισπράττεται (ούκ αν λάβεις παρά του µη έχοντος) και ηρευστότητα να αναζητείτε µε µεγεθυντικό φακό. Και αν θε-λήσει κανείς να δει µακρύτερα θα διαπιστώσει ότι τοχρέος που το 2010 ήταν στο 140% του ΑΕΠ να ξεπερνά τούψος του 15%. Θα περιµένουµε να δούµε αν η υπογραφήαυτή θα φέρει την σωτηρία η την αρχή ενός προαναγγελ -θέντος- απεύχοµαι- θανάτου.Οι Έλληνες µάτωσαν, δεσµεύτηκαν να θέσουν σε εφαρµο-γή ένα από τα σκληρότερα προγράµµατα δηµοσιονοµικήςεξυγίανσης, που εφαρµόστηκε ποτέ στην ιστορία τηςΕυρώπης.Τώρα είναι η σειρά της Ευρωπα½κής Ένωσης να πράξει τοκαθήκον της αν θέλει να µη δει να καταρρέει όλο τοαρχοντικό της από τα θεµέλια.Καλά όλα αυτά που συζητάµε, αλλά πρέπει κάποτε να φτά-σουµε και στο δια ταύτα. Στο τι µέλει γενέσθαι.Πάταξη της διαφθορά που έχει φθάσει σε όλα τα γρανάζιατης κρατικής µηχανής.Πάταξη της φοροδιαφυγής. Κανείς από τους µεγαλοκαρ -χαρίες δεν πληρώνει φόρους. Εργασία (LABOREMUS-προστακτική στα λατινικά - Σενέκαν) µε σύστηµα και πρό-γραµµα για να γίνει αποδοτική κι ανταγωνιστική περιορι-σµός των εξόδων και αύξηση των εσόδων. ∆εν παράγοµεκαι δεν εξάγοµε τίποτε.Οι πολίτες ζουν παρασιτικά, περιµένοντας όλα από το κρά-τος (σοσιαλισµός µε τα κοινωνικά προγράµµατα – προ-γράµµατα της τεµπελιάς και δώσε κράτος). Εισάγοµε ταπάντα. Ως και πορτοκάλια και λεµόνια από τη Χιλή. Η δικήµας τεράστια παραγωγή σε εσπεριδοειδή πορτοκάλια-λεµόνια- µανταρίνια, θάβεται στις χωµατερές.Πέρα όµως από την παραγωγή η Ελλάδα έχει έναν ακόµα θη-σαυρό: της πηγές ενέργειας που αφήνει ανεκµετάλλευτες.Την ηλιακή ενέργεια! Σε πια χώρα της Ευρώπης θα βρειςτέτοιον Ήλιο; Επί πλέον και την αιολική ενέργεια. Ο αέραςκαι τα µποφόρ της θάλασσας. Ίσως και τα κοιτάσµαταχρυσού και πετρελαίου.Καµιά κυβέρνηση δεν έκανε το παραµικρό βήµα εκµετάλ-λευσης αυτών των πόρων.Ίσως το µονοπώλιο της ∆ΕΗ αντέδρασε;Για το χρέος έχω µια λύση. Ο «µπαρµπα- Κοσµάς» µουείπε:Όταν χρωστάς χίλια (1000) ευρώ σκέφτεσαι όλη τη νύχταπου θα τα βρείς να τα δώσεις πίσω. Όταν χρωστάς 350 διςευρώ σκέφτονται οι δανειστές πως θα τα πάρουν πίσω.Ελληνική Φιλοσοφία!!!

Με πολύ αγάπη κι εκτίµηση∆ηµήτριος Κίτσιος

Κίτσιος ∆ηµήτρης

Αρκετές φορές, τα τελευταία χρόνια, παλιό-τεροι συγχωριανοί µας µε παροτρύνουν ναγράψω για τον Λελοβίτη ∆εσπότη Κυρό ∆ω -ρόθεο Νάσκαρη, τον άλλοτε Μητροπολίτητης Μητρόπολης Παραµυθίας και Γηροµε-ρίου (και αργότερα της Μητρόπολης Τρίκκηςκαι Σταγών), η προτοµή του οποίου κοσµείτον προαύλιο χώρο της Εκκλησίας της Πα-ναγίας µας στα Λέλοβα. Για να πληροφορη -θούν όσοι δεν το γνωρίζουν, την προτοµήαυτή έστησαν σε ένδειξη ευγνωµοσύνης οιαπόφοιτοι του Μητροπολιτικού Οικοτρο -φείου Παραµυθίας και τα αποκαλυπτήριάτης έγιναν την Κυριακή 30 Ιουλίου του 2000,ύστερα από την Αρχιερατική Θεία Λει -τουργία στην οποία ιερούργησαν οι Μητρο-πολίτες Παραµυθίας κος Τίτος και Νικοπό-λεως κος Μελέτιος, που έψαλαν και το ΙερόΜνηµόσυνο για την ψυχή του εκλιπόντος Ιε-ράρχη. Όλα αυτά στην Εκκλησία της Παναγίας µας.Πριν προχωρήσω θέλω να σας εξοµολογηθώ κάτι: Απέφευγατην αναφορά στο µακαριστό ∆ωρόθεο, διότι θεωρούσα ότι...προηγούνταν άλλοι πιο κατάλληλοι από µένα και ιδιαίτερα οιΛελοβίτες που κάποτε υπήρξαν οικότροφοι του ΟικοτροφείουΠαραµυθιάς. Επειδή, όµως, µέχρι σήµερα δεν έχει γραφτεί κά-τι σχετικό κι επειδή τα των αποκαλυπτηρίων της προτοµής ταθυµάµαι πολύ καλά, αφού συµµετείχα ως ιεροψάλτης στην τε-λετή - άρα τα βίωσα - είπα να αφιερώσω το σηµερινό πορτρέτοστον αείµνηστο ∆ωρόθεο, τον οποίο θυµάµαι να έρχεται σταΛέλοβα και να ιερουργεί στον Εσπερινό της Αγάπης, την πρώτηηµέρα της Λαµπρής. Ήµουνα 15-16 χρονών τότε και τον έχωστη µνήµη µου ζωντανό, χαµογελαστό να απευθύνεται µε τα µι-κρά ονόµατα στους συγχωριανούς που τους γνώριζε σχεδόνόλους, όταν πλησίαζαν στο ∆εσποτικό για να τον χαιρετήσουνκαι να πάρουν την ευλογία του. Τότε µου είχε κάνει εντύπωσητο γεγονός ότι ερχόταν από την Παραµυθιά στη γενέτειρα γιανα «κρίνει Χριστός Ανέστη» µε τους συγχωριανούς του (!!) ντό-πιους και ξενιτεµένους. Ωραία συνήθεια και συγκινητική. ∆εν σκοπεύω να κάνω κρίσεις για τον κεκοιµηµένο ∆ωρόθεο.∆ιότι η Ιστορία έχει ετυµηγορήσει την αδέκαστη κρίση της,όπως για όλους, έτσι και γι’ αυτόν. Ύστερα είναι πολύ κοπια-στικό να καταπιάνεσαι µε ανθρώπους που υπήρξαν σηµαντικοίκαι που δεν τους γνώρισες από κοντά. Κινδυνεύεις ή να τουςαδικήσεις ή να τους... αγιοποιήσεις. ∆ιότι χρόνο µε χρόνο ταδηµόσια πρόσωπα σκεπάζονται από πολλούς... «φλοιούς» που

καλείται ο µελετητής τους να αφαιρέσει σιγάκαι προσεκτικά ένα-ένα τα καλύµµατα για ναφτάσει να αγγίξει και να προβάλει «γεγυµνω-µένο» τον... ήρωα.Αυτά, φίλοι και αγαπηµένοι µου αναγνώστες,από µένα σαν ένα µικρό εισαγωγικό σηµείω-µα. Τα όσα ακολουθούν δεν είναι τίποτ’ άλλοπαρά τα δηµοσιεύµατα στην εφηµερίδα «ΗΦωνή των Παραποταµιτών Αθηνών» φύλλο38, Ιούλιος-Αύγουστος 2000, εν είδει ρεπορ -τάζ, τα οποία είναι υπεραρκετά για να πληρ-οφορήσουν και να διαφωτίσουν, αλλά κυ -ρίως για να διασωθούν στη µνήµη των µετα-γενεστέρων.«Σεµνόπρεπα και επίσηµα έγιναν τα αποκαλ-υπτήρια της προτοµής του µακαριστούΜητροπολίτη Παραµυθιάς ∆ΩΡΟΘΕΟΥ ΝΑ -ΣΚΑΡΗ στη γενέτειρά του το Θεσπρωτικό

Πρε βέζης. Την τελετή τίµησαν µε την παρουσία τους: Οι µη -τροπολίτες Πρεβέζης κ. Μελέτιος, Παραµυθιάς κ. Τίτος, οβουλευτής Ιωαννίνων κ. Μαλέσιος, ο ∆ήµαρχος και το ∆ηµο-τικό Συµβούλιο Θεσπρωτικού, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο τουσυλλόγου αποφοίτων Μητροπολιτικού Οικοτροφείου Παρα -µυθιάς, που είχε και την πρωτοβουλία της φιλοτέχνησης τηςπροτοµής, µέλη της οικογένειας του Μητροπολίτη, αρκετοίτρόφιµοι του Οικοτροφείου ειδικά της δεκαετίας του 1946-1956 και η κοινωνία του Θεσπρωτικού.Αρχικά έγινε Αρχιερατικό Μνηµόσυνο για την ανάπαυση τηςψυχής του µακαριστού Μητροπολίτη και στη συνέχεια η τελε-τή των αποκαλυπτηρίων.Για την προσωπικότητα του µεταστάντος αναφέρθηκαν µε τησειρά ο Πρόεδρος του συλλόγου κ. ∆. Στραβέλης, ο Μητρο-πολίτης Παραµυθιάς κ. Τίτος, ο γαµπρός επ’ αδελφή του Μη -τρο πολίτη κ. Σπ. Τρυφωνόπουλος και ο κύριος οµιλητής κ. Χρή-στος Τσέρης, ο οποίος αναφέρθηκε στο ιστορικό της ίδρυσηςτου Μητροπολιτικού Οικοτροφείου Παραµυθιάς και τησηµασία του, στο βίο και τη δράση - Ποιµαντική και Εθνική - τουΜητροπολίτη και στο ιστορικό της φιλοτέχνησης της προτοµήςως έκφραση ευγνωµοσύνης των ευεργετηθέντων από τη φιλο-ξενία στο Οικοτροφείο πτωχών µαθητών απ’ όλη την Ήπειρο.Η όλη τελετή έκλεισε µε συνεστίαση σε κεντρικό εστιατόριο,όπου και διανεµήθηκε βιβλίο σχετικό µε το ιστορικό του Οικο-τροφείου και την προσφορά του.Η κύρια οµιλία έχει ως εξής:


ΠΟΡΤΕΤΑ Παπαδηµητρίου Τάκης

Ο από Λελόβων ∆ωρόθεος Νάσκαρης Μητροπολίτης Παραµυθιάς και Γηροµερίου

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΤΟΜΗΣΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ∆ΩΡΟΘΕΟΥ ΝΑΣΚΑΡΗ

Πώς µας θωρείς ακίνητος; Πού τρέχει ο λογισµός σου; Τα φτερωτά σου όνειρα γιατί στο µέτωπο σου

να µη φυτρώνουν, ∆έσποτα τόσες χρυσές ελπίδες όσες µας δίνει η όψη σου παρηγοριές κι ελπίδες;

Οι στίχοι αυτοί του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, έρχονταιστο νου µας.

Σεβασµιώτατοι Ιεράρχες, κ. Βουλευτά, κ. ∆ήµαρχε, αγαπητοίσυγγενείς του Μητροπολίτη, αγαπητοί µας συµµαθητές, σεπτήοµήγυρη, καθώς αντικρίζουµε τη σεπτή µορφή του πνευµατικούµας πατέρα ∆ΩΡΟΘΕΟΥ ΝΑΣΚΑΡΗ, να κοσµεί τη γενέτειρά του.

Πληµµυρισµένοι από χαρά και ικανοποίηση γιατί αξιωθήκαµενα εκπληρώσουµε προς τον ευεργέτη µας, κλίνουµε ευλαβικάτο γόνυ της ψυχής µας και υψώνουµε θερµή προσευχή προςτον Κύριο του Παντός, όπως τάξει την ψυχήν αυτού στη χο -ρεία των δικαίων.

Κατά τη δική µας πίστη και κρίση ο Μακαριστός Μητρο-πολίτης ∆ωρόθεος υπήρξε µεγάλη µορφή της Εκκλησίας καιτης Πατρίδας. Η ποιµαντική και εθνική αυτού προσφορά είναιπλέον ή βέβαιη.

Η κρίση µας αυτή δεν πηγάζει από υποκειµενική εκτίµηση αλ-λά προκύπτει από ιστορικές πηγές, τις οποίες και παραθέ -τουµε στο Βιβλίο, που θα διανεµηθεί, ώστε να σχηµατίσουνγια τον τιµώµενο σήµερα Μητροπολίτη.



Ας αναµνησθούµε για λίγο τη ζωή και το έργο του. Ο Μητρο-πολίτης ∆ωρόθεος Νάσκαρης γεννήθηκε το 1904 στο Θεσπρω-τικό, στον τόπο, που βρισκόµαστε σήµερα. Ήταν δευτερότο-κος γιός της οικογένειας, που αποτελούνται από τρία συνολι-κά τέκνα. Είχε την ατυχία να χάσει και τους δυο γονείς του σεηλικία τεσσάρων ετών. Ένιωσε για καλά τις συνέπειες της ορ-φάνιας, εµπειρία, που θα σηµαδέψει την τρυφερή παιδική τουψυχή και θα τον Βοηθήσει να αντιλαµβάνεται µε άµεσο τρόποτη δυστυχία των άλλων συνανθρώπων του.

Την προστασία της απορφανεµένης οικογένειας ανέλαβε µιαθεία, αδελφή της µητέρας του, η οποία έκανε υπεράνθρωπεςπροσπάθειες για να ανταποκριθεί στα δύσκολα από πολλέςαπόψεις καθήκοντα.

∆εν είχε µόνο να θρέψει τρία ακόµη στόµατα, αλλά έπρεπε νααναπληρώσει και το ψυχικό κενό των απόντων γονέων. Αντα-ποκρίθηκε επάξια και ας είναι άξιος µισθός της παρά του«βλέποντος τας των ανθρώπων καρδίας».

Ο ∆ωρόθεος, ∆ηµήτριος, κατά κόσµο, ήταν παιδί ανήσυχο καιδραστήριο. Από πολύ µικρός έδειχνε διάθεση να ιερωθεί.Όταν έβοσκε τα πρόβατα της οικογένειας, κουβαλούσε µαζίτου εκκλησιαστικά βιβλία, τα οποία µελετούσε µε ενδιαφέρον,όπως µας πληροφορεί ο συγχωριανός του συγγραφέας Χρ.Καινούργιος.

Μετά την αποφοίτησή του από το ∆ηµοτικό Σχολείο δενυπήρχαν δυνατότητες για σπουδές στο Γυµνάσιο. Έµεινε στοχωριό ασχολούµενος µε αγροτικές εργασίες, όπως όλα τααγροτόπαιδα. Στην εφηβεία του, µαζί µε ένα συγχωριανό τουπήρε την απόφαση να πάει στο Άγιον Όρος. Ένιωσαν όµωςµεγάλη απογοήτευση, γιατί δεν τους δέχτηκαν, επειδή δενείχαν υπηρετήσει τη στρατιωτική τους θητεία. Μετά την αφυ-πηρέτηση από το στρατό, πήρε το δρόµο της ξενιτειάς.Βρέθηκε στην Κόρινθο και για καλή του τύχη εργάστηκε στακτήµατα της Ιερατικής Σχολής Κορίνθου.

Η εργατικότητα, το ήθος και η τιµιότητά του εκτιµήθηκαν γρή-γορα από το Μητροπολίτη Κορίνθου (µετέπειτα ΑρχιεπίσκοποΑθηνών) ∆αµασκηνό, ο οποίος τον έγραψε στο ηµιγυµνάσιοτης Κορίνθου και στη συνέχεια στην ιερατική Σχολή όπου καιχειροτονήθηκε ∆ιάκονος.

Μετά την αποφοίτηση από τη Σχολή, ο ∆αµασκηνός τον προ -ώθησε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης στην Κωνσταντι-νούπολη για ανώτατες σπουδές, το 1931.

Στη Χάλκη διακρίθηκε για τον ιερό ζήλο του για τη ΘεολογικήΕπιστήµη και χειροτονήθηκε ιερέας. Μετά την αποπεράτωσητων Θεολογικών σπουδών επέστρεψε στην Αθήνα το 1936 µετο βαθµό του Αρχιµανδρίτη.

Εργάστηκε ως εφηµέριος στον Ιερό Ναό του Αγ. Βασιλείουστα Εξάρχεια και παράλληλα ασκούσε καθήκοντα Γραφέα καιστη συνέπεια Γραµµατέα της Ιεράς Συνόδου µέχρι την άνοιξητου 1943, οπότε και εκλέχτηκε Μητροπολίτης Παραµυθιάς,Φιλιατών και Γηροµερίου (15.4.1943).

Η ενθρόνισή του εβράδυνε για λόγους υγείας. Εισήχθη στον«Ευαγγελισµό», όπου υποβλήθηκε σε εγχείριση από εχινοκόκ-κους. Τα µέσα της εποχής δεν επέτρεψαν την ταχεία ανάρ -ρωση και η παράταση της ασθένειας κράτησε το ∆ωρόθεοµακριά από το Ποίµνιο του. Κατά το στάδιο της ανάρρωσηςφρόντισε να συγκεντρώσει χρήµατα, φάρµακα και είδη περί -θαλψης για το χειµαζόµενο ποίµνιο του.

Η µακρά όµως απουσία του έδωσε αφορµή για δυσµενή σχό-λια τότε και για την αρνητική απάντηση του ∆ήµου Παραµυ -θιάς στο αίτηµα του Συλλόγου µας για τοποθέτηση προτοµήςστην έδρα της Μητρόπολης.

Η άφιξη και ενθρόνιση του ∆ωρόθεου ήταν περιπετειώδης.Συνέβησαν γεγονότα σοβαρά και απρόβλεπτα.

Ο ∆ωρόθεος έφυγε από την Αθήνα για την Παραµυθιά στις 22Σεπτεµβρίου 1943. Αφίχθηκε στα Ιωάννινα προκειµένου ναπάρει άδεια από τον Ανώτερο Γερµανό Στρατιωτικό ∆ιοικητήγια µεταφορά χρηµάτων και ειδών περίθαλψης, που είχεσυγκεντρώσει. Η άφιξη έγινε στις 25 Σεπτεµβρίου. Οι επαφέςµε το Γερµανό Στρατιωτικό ∆ιοικητή ήταν δύσκολες και απαι-τήθηκε ικανός χρόνος να καµφθούν οι αντιρ¬ρήσεις τους,όσον αφορά τη µεταφορά των χρηµάτων.

Στο διάστηµα αυτό, στην Παραµυθιά συνέβησαν γεγονότασπουδαία και τραγικά συνάµα. Έγιναν συλλήψεις Ελλήνωνπολιτών ως αντίποινα για το φόνο Γερµανών στρατιωτών καιη τύχη τους ήταν προδιαγραµµένη.

Ο ∆ωρόθεος µόλις πληροφορήθηκε τα γεγονότα έκανε παρά-σταση στο Γερµανό ∆ιοικητή και διαµαρτυρήθηκε έντονα γιατη σύλληψη αθώων πολιτών και αξίωσε την απελευθέρωσήτους. Έλαβε δε τη διαβεβαίωση του Στρατιωτικού ∆ιοικητήότι θα αφεθούν ελεύθεροι, όπως αναφέρει ο ίδιος σε αναφο-ρά του προς την Ιερά Σύνοδο.

∆υστυχώς όµως τα γεγονότα πήραν άλλη τροπή και στις 29Σεπτεµβρίου 1943 έγινε η εκτέλεση των συλληφθέντων σα-ράντα εννιά (49) προκρίτων πολιτών της Παραµυθιάς. Η δο -λιό τητα των Μουσουλµάνων Τσάµηδων, που συνεργάζοντανµε τα στρατεύµατα κατοχής, πέτυχε την επίσπευση της εκτέ-λεσης µε πρωτοβουλία του γερµανού Φρούραρχου Παρα -µυθιάς χωρίς συνεννόηση µε το προ½στάµενο κλιµάκιο, γε-γονός που µαρτυρείται από την αντικατάστασή του την ίδιαµέρα. Ο Μητροπολίτης πληροφορήθηκε τα γεγονότα την πρω ία της 30 Σεπτεµβρίου και ανεχώρησε αµέσως για Παρα -µυθιά, όπου έφθασε το µεσηµέρι και παραβρέθηκε στηνκηδεία των εκτελεσθέντων.

Με επεισοδιακό τρόπο έγινε και η ενθρόνιση του µητρο-πολίτη, ο οποίος αποτέλεσε απ’ αρχής το στόχο των Αλβανο-τσάµηδων, ο οποίοι σχεδίασαν µάλιστα και τη δολοφονία του.

Η εγκατάσταση του Μητροπολίτη έδωσε ανάσα ζωής στο χρι -στιανικό πληθυσµό και σε πολλούς άλλους την ελευθερία τους. Με ενέργειές του απελευθερώθηκαν αρκετοί συµπα -τριώ τες µεταξύ των οποίων και 7 ιερείς, που κρατούσαν στηνΠαραµυθιά και στα Ιωάννινα. Στη συνέχεια επέτυχε τον αφο -πλισµό των Τσάµηδων (έστω και προσωρινά) αφού αυτοί βρή-καν προσχήµατα για τον επανεξοπλισµό τους.

Οι ενέργειες αυτές του Μητροπολίτη κίνησαν το µίσος τωνΤσάµηδων, οι οποίοι µηχανεύονταν κάθε τρόπο για κατα-συκοφάντηση του Μητροπολίτη, τον οποίο παρουσίαζαν ωςσυνεργάτη των "ανταρτών" που δρούσαν στην περιοχή. Με τησειρά τους επέτυχαν τη σύλληψη και προσωρινή φυλάκισητου Μητροπολίτη το Νοέµβριο του 1943. Η έκθεση των γε-γονότων όλων θα απαιτούσε πολύ χρόνο και θα ήταν κουρα-στική η αναφορά τους. Θα αναφέρουµε µόνον ότι το κλίµαήταν αρκετά βαρύ και οι απειλές από µέρους των Τσάµηδωνγια τη ζωή του Μητροπολίτη εκδηλώνονταν φανερά.

Μπροστά στη νέα αυτή κατάσταση, η προσφορά του ∆ωρό -θεου ήταν εξαιρετικά περιορισµένη και υποχρεώθηκε να ε -γκαταλείψει τη Μητρόπολη και να µεταβεί στην Αθήνα για δια-βουλεύσεις και παραστάσεις. Κατά µια δε µαρτυρία τουσυγγραφέα Κ. Βοβολίνη εξορίστηκε.

Στην Αθήνα έκανε πράγµατι παραστάσεις διαµαρτυρίας καιυπέβαλε υποµνήµατα στις αρχές, µε τα οποία διεκτραγωδούσετην κατάσταση που επικρατούσε στη Θεσπρωτία, βλέπονταςότι δεν έχει αποτέλεσµα µε τα υποµνήµατα, αποφασίζει να δρά-σει πιο αποφασιστικά. Παίρνει τη µεγάλη απόφαση να ενταχθείστην Εθνική Αντίσταση. Προτίµησε την ένταξή του στην παρά-ταξη του Ε∆ΕΣ-ΕΟΕΑ, που δρούσε πλησίον της Μητροπολιτι-κής περιφέρειας για να παρακολουθεί από κοντά τα γεγονότακαι να κάνει τις αναγκαίες παρεµβάσεις για το ποίµνιο του.



Η έξοδος του ∆ωρόθεου στην Αντίσταση δεν υπαγορεύτηκεαπό προσωπικούς λόγους. Απεναντίας η ενέργειά του αυτήενείχε πολλούς κινδύνους για τη ζωή του και για την καριέρατου. Παρά ταύτα έπραξε τα καθήκον του προς την πατρίδακαι συνέχισε την παράδοση που θέλει τους κληρικούς µας ναπρωτοστατούν στους αγώνες της φυλής. Από τις επάλξειςτου µετώπου παρακολουθεί άγρυπνα τις εξελίξεις και µε τοκύρος που διαθέτει στην οργάνωση παίρνει πρωτοβουλίεςάλλοτε προς τις Γερµανικές αρχές καταγγέλλοντας ενέργει-ες τους, που είναι άδικες και πέρα από κάθε έννοια δικαίουκαι άλλοτε εγκαλώντας τον φερόµενο ως Αρχηγό των Τσά -µηδων Νουρί Ντίνο και επισηµαίνοντας τις συνέπειες από τηναυθαίρετη δράση των οµόδοξών του. Αυτά βεβαιώνονται απόδιασωθείσα αλληλογραφία του Μητροπολίτη και των αναφερ-θέντων φορέων και προσώπων. Η Εθνική δράση του ∆ωρόθεου εκτιµήθηκε πολύ από τουςσυναγωνιστές του και από τον Συµµαχικό παράγοντα, οιοποίοι και του ανέθεσαν την εκπροσώπησή τους για τη δια-πραγµάτευση των όρων παράδοσης των Γερµανών της Κέρ -κυρας τον Οκτώβριο του 1944. Εκεί όµως που αποκαλύφθηκε η ανθρωπιστική πλευρά τηςπροσωπικότητας του ∆ωρόθεου ήταν κύρια η περίοδος η µε-ταβατική από τη Γερµανική κατοχή στην απελευθέρωση κατάτην οποία αναπτύχθηκαν αντίρροπες δυνάµεις από τα αντι-στασιακά τµήµατα των Ε∆ΕΣ και ΕΑΜ µε εµφανή τα σηµείαδιαίρεσης της ελληνικής κοινωνίας. ∆εν δίστασε να δια χω -ρίσει τη θέση του όταν έκρινε να παραµείνει στη Μητρόποληκαι να µην ακολουθήσει τους άλλους συναγωνιστές του στηνΚέρκυρα το ∆εκέµβριο του 1944. Η επιλογή αυτή δεν ήταν καιανώδυνη. Υποχρεώθηκε σε κατ’ οίκον περιορισµό στα Ιωάννι-να για κάποιο διάστηµα ώσπου να κερδίσει την εµπιστοσύνητων αντίπαλων τµηµάτων. Όταν µε το καλό καταλάγιασαν οιεχθροπραξίες όλη η προσπάθεια του µητροπολίτη στράφηκεστην περίθαλψη του χειµαζόµενου λαού. Πρωτοστατεί στιςεπιτροπές διαχείρισης της βοήθειας, που ερχόταν από διε -θνείς οργανισµούς, ώστε να προλάβει αδικίες. Στα πλαίσιααυτής της κοινωνικής του δράσης προέκυψε και η ίδρυση τουοικοτροφείου ως µια ξεχωριστή φροντίδα και αγάπη για τανιάτα της Ηπείρου, αφού στο ίδρυµα φιλοξενήθηκαν µαθητέςαπ' όλη την Ήπειρο. Οι ανάγκες που κάλυψε το Οικοτροφείο εκείνη την εποχή του1946 και στα πρώτα µεταπολεµικά χρόνια ήταν πολλές. Ανά -γκες µόρφωσης, ανάγκες περίθαλψης, ανάγκες επιβίωσηςγια τους τροφίµους της πρώτης περιόδου. Οι εκατοντάδες των µαθητών όπου πέρασαν από το ίδρυµαµε τα πνευµατικά και ηθικά εφόδια, που πήραν από το Γυµνά-σιο και τη ζωή στο Οικοτροφείο βοήθησαν στην αναγέννησητης ελληνικής υπαίθρου. Στελέχωσαν τις υπηρεσίες και εργά-στηκαν µε ζήλο για την αναβάθµιση των προσφεροµένωνυπηρεσιών. Οι επιστήµονες που µαθήτευσαν στο Οικοτρο -φείο λάµπρυναν µε τη ζωή τους και το έργο τους την κοι-νωνία και δικαίωσαν το ∆εσπότη για την πρωτοβουλία τηςίδρυσης του Οικοτροφείου. Η πολλαπλή προσφορά του οι-κοτροφείου είναι εκείνη που χάραξε βαθιά στην ψυχή µας τοσυναίσθηµα της Ευγνωµοσύνης και θελήσαµε να την εκφρά-σουµε µε αυτόν τον πανηγυρικό τρόπο.Τα πενήντα και πάνω χρόνια που πέρασαν, δεν στάθηκαν ικα-νά να σβήσουν από τη µνήµη µας την ανάµνηση της ευερ-γεσίας, που δεχτήκαµε από το σεπτό και άξιο ποιµενάρχηµας! Πώς να ξεχάσουµε τους αγώνες και την αγωνία του γιαµας τα φτωχά Ηπειρωτόπουλα. Έθεσε σε δεύτερη µοίρα ταΑρχιεπισκοπικά του καθήκοντα και καθηµερινή φροντίδα τουήταν η κάλυψη των αναγκών του ιδρύµα-τος σε τρόφιµα καιρουχισµό. Πήγαινε τακτικά στην Αθήνα και εξαντλούσε κάθεπροσπάθεια για την εξασφάλιση κάποιας βοήθειας. Ο γυρι-

σµός του έφερνε στις ψυχές την ανακούφιση.

Όταν πάλι οι ορίζοντες ήταν κλειστοί, διέθετε τους λιγοστούςπόρους των µοναστηριών, για προσωρινή αντιµετώπιση τωναναγκών του ιδρύµατος. Ενθυµούµαι το ∆εσπότη µας νασπέρνει σιτάρι στο παλιό αεροδρόµιο της Παραµυθιάς για ναµη µας λείψει το ψωµί. Αυτά τα βιώµατα ∆ΕΝ ξεχνιούνται.

Η δράση και η προσφορά του ∆ωρόθεου συνεχίστηκε µε τοίδιο ενδιαφέρον και στη νέα Μητρόπολη των Τρικάλων, όπουµετατέθηκε, και διακρίθηκε για τη µεγάλη κοινωνική προσφο-ρά του. Χαιρόµαστε, που οι κάτοικοι των Τρικάλων εκτίµησαντην Εκκλησιαστική και κοινωνική προσφορά του ∆ωρόθεουκαι προηγήθηκαν από µας στην απότιση τιµής προς το πρό-σωπο του µε την τοποθέτηση της προτοµής του σε κεντρικήπλατεία της πόλης των Τρικάλων. Είναι για µας ένα ακόµηστοιχείο για αντικειµενική εκτίµηση της προσωπικότητας τουτιµώµενου Μητροπολίτη!

Αυτός ήταν µε κάθε δυνατή συντοµία ο αείµνηστος Μητρο-πολίτης ∆ωρόθεος, τον οποίο τιµούµε σήµερα και παραδίνο-υµε στην κοινωνία της γενέτειράς του, «εις µνηµόσυνοναιώνιον και φωτεινό παράδειγµα προς µίµηση».

ΑΙΩΝΙΑ ΤΟΥ Η ΜΝΗΜΗΤσέρης Χρήστος, Συντ/χος Εκπαιδευτικός

Ο συγχωριανός του συγγραφέας Χρήστος Καινούργιος, στοΒιβλίο του «∆ΑΦΝΕΣ ΚΑΙ ∆ΑΚΡΥΑ», παρά την πολιτική αντίθεσήτου, οµιλεί για την εξαιρετική στάση του ∆ωρόθεου κατά την πε-ρίοδο της αντάρτικης δράσης του: σελ. 209 «... Με όσους παρά-γοντες, ακόµα και πάρα πολλούς απλούς εαµίτες και κοµµουνι-στές, συζήτησα για το ∆ωρόθεο, προσπάθησαν να τον χαρακτη -ρίσουν σαν ένα συντηρητικό τοπικό παράγοντα της «εθνικιστικήςπαράταξης», που τόλµησε να «ελεήσει» πολλούς καταδιωκόµε-νους, φυγόδικους και µελλοθάνατους αγωνιστές της αριστεράς.Προσπάθησε να συνδράµει και να γλυτώσει αριστερούς βαρυ-ποι-νίτες, κινδυνεύοντας να αντιµετωπίσει το «κατηγορώ» της µε-ταβαρκιζιανής παραεξουσίας και ταυτόχρονα, αυτοδιακυβεύο -ντας τις αντιστασιακές και ιεραρχικές του περγαµηνές...»

Ο άλλος συγχωριανός του ο Καλλίµαχος Παπαχρήστος, στο βι -βλίο του «ΘΑ ΜΕ ΠΑΣ ΣΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ;» γράφει: «... Εδώ αξίζει νααναφερθώ για λίγο στον άξιο αυτόν ιεράρχη. Ήταν φτωχόςκτηνοτρόφος στα παιδικά του χρόνια, συνοµήλικος και φίλοςτου πατέρα µου. Όπως µου διηγήθηκε ο ίδιος και µου το επιβε-βαίωσε ο πατέρας µου, όταν ήταν παιδιά έπιασαν µαζί ένα κου-νάβι, πούλησαν το δέρµα του, που είχε µεγάλη αξία, µοιρά-στηκαν τα χρήµατα και µε αυτά αγόρασε το πρώτο ζευγάρι πα-πούτσια τη ζωής του. Ήταν ανήσυχος και δραστήριος άνθρω-πος ο Σεβασµιώτατος. Ξενιτεύθηκε, πήγε στη σχολή της Χάλκης,έγινε ∆εσπότης Παραµυθιάς και Γηροµερίου. Στην κατοχή ήτανσυνδεδεµένος στην αντίσταση µε τις δυνάµεις του Ζέρβα».


ΠΟΡΤΕΤΑ

Προσφώνηση συγγενούς Μακαριστού ∆ωροθέουΩς ο στενότερος συγγενής του µακαριστού ∆ωρόθεου επι -θυµώ να ευχαριστήσω όλους όσοι συµµετείχαν και τιµούν µετην παρουσία τους την εκδήλωση αυτή των αποκα λυπτη -ρίων.Οµολογώ µια προσωπική µου θλίψη γιατί δεν βρίσκεται ανά-µεσά µας η αδελφή του και σύζυγος µου Λαµπρινή η οποίαλαχταρούσε να ζήσει αυτή τη µέρα αλλά τον περασµένοΟκτώβριο έφυγε από κοντά µας και είµαι βέβαιος πως συνα-γάλλεται µε τον αδελφό της στον ουρανό.Επιθυµώ πρώτα να ευχαριστήσω τους σεβαστούς ιεράρχεςµας, τον Σεβ/το Μητροπολίτη Παραµυθιάς και τον Σεβ/τοΜητροπολίτη Πρεβέζης, οι οποίοι αψήφησαν και κόπο καικαύσωνα και σε µια εκδήλωση υψηλού φρονήµατος αγάπηςκαι εκτιµήσεως στον αδελφό και συλλειτουργό τους, ήρθανκαι προσευχήθηκαν για την ανάπαυση της ψυχής του. Και µετην παρουσία τους λάµπρυναν την εορτή µας και ευλογούντον έργο του Συλλόγου.Στα «παιδιά» του Μητροπολιτικού Οικοτροφείου Παραµυθιάςεκφράζω τα συγχαρητήριά µου, το θαυµασµό µου και τηνσυγκίνησή µου γιατί έπειτα από 50 χρόνια κράτησαν στηψυχή τους τη µνήµη του ανθρώπου που τα βοηθούσε σε χρό -νους δύσκολους για την πατρίδα µας να επιδιώξουν το αγα -θό της παιδείας. Το παράδειγµά τους, παράδειγµα ανθρω -πιάς εύχοµαι να εύρει µιµητές.Ευχαριστώ το ∆ήµαρχο και το ∆ηµοτικό Συµβούλιο, γιατίδέχτηκε να φιλοξενήσει την προτοµή του ∆ωρόθεου στη γε-νέτειρά του και ευχαριστώ όλους τους Λελοβίτες για την πα-ρουσία τους εδώ. Στην προτοµή του ∆ωρόθεου να βλέπουντους πατεράδες τους και τους παππούδες τους γιατί ο ∆ω -ρόθεος ήταν ο γνήσιος εκφραστής του Λελοβίτη της δεκα-ετίας 1920-1930.Τον Λελοβίτη που αγωνιζόταν µε αίµα και ιδρώτα να καλλιερ -γήσει το άγονο τότε έδαφος του κάµπου να εξοικονοµήσειλίγο καλαµπόκι για να ζήσει την οικογένειά του.Η οικογένειά µας τιµώντας τη µνήµη του ∆ωρόθεου, των γο-νέων του Φώτου και Κωνστάντιας, των αδελφών του Γιώργουκαι Λαµπρινής, των θείων του ∆ηµητρίου και της ΓεωργίαςΚαλδάνη, προσφέρει το ποσό των 500 χιλ. στο Πν. Κέντροτης Εκκλησίας. Ήταν η τελευταία επιθυµία της αδελφής τουΛαµπρινής.

Προσφώνηση Προέδρου Οικοτρόφωνκ. Στραβέλη ∆ηµητρίουΣεβασµιόπτατοι Πατέρες, κ. Βουλευτά, κύριε ∆ήµαρχε, Πα-νοσιολογιότατοι, Αιδεσιµότατοι, κυρίες, δεσποινίδες και κύ -ριοι, αγαπητοί φίλοι. Εµείς, που αποτελούµε το διοικ. Συµ -βούλιο του Συλλόγου Αποφοίτων του Μητροπ. Οικοτρο φ είουΠαραµυθιάς, τούτη την ώρα διακατεχόµαστε από ιδιαίτερηικανοποίηση αλλά και συγκίνηση ανάµικτη µε χαρά, γιατίαξιωθήκαµε να εκπληρώσουµε ένα βαρύτατο χρέος προς τονευεργέτη µας τον ιδρυτή του οικοτροφείου Παραµυθιάς, µα-καριστό Μητροπολίτη ∆ωρόθεο Νάσκαρη µε την τοποθέτησητης προτοµής του εδώ στη γενέτειρά του το Θεσπρωτικό.Παρακαλούµε τον Σεβασµιότατο Μητροπολίτη Παραµυθιάςκ. Τίτο, ο οποίος υπήρξε ένας από τους ισάξιους συνεχιστέςτης λειτουργίας αυτού του οικοτροφείου, να αποκαλύψει τηνπροτοµή και να την παραδώσει έτσι στην αιωνιότητα σαν πρό τυπο ευποιίας και ΑΝΘΡΩΠΙΑΣ στις µέλλουσες γενιές,τόσο του Θεσπρωτικού όσο και ολόκληρης της Ηπείρου.

Αγλαα Νάση 10(Ανώνυµος) 50Αθανασίου Λάµπρος (Αγ. Γεώργιος) 5Αθανασίου Μαρία 20Αναστάσιος Κολιός 20Αποστόλου Παύλος 10Βαγγέλη - ∆ρόσου Βασιλική 50Γιάννος Σπ. Χρήστος 40(Ανώνυµος) 20Γιώτης Ιωάννης (Παπαδάτες) 20Γόγολος Μιχάλης 20Γούλας ∆ιονύσιος (Άσσος) 30Ζήκος Βασίλειος (Ζερβό) 10Ζιάκας Γιώργος (Περιφ. Σύµβουλος) 10Ζούµπου Νίκη (Ζερβό) 10Ιωαννίδης Γιώργος (Μελιανά) 5Ιωάννου Ευάγγελος (Time out) 20Κίτσιος ∆ηµητράκης USA 1000 $ 724Κίτσιος Σπύρος 20Κολιός Θεόδωρος 50Κολιού - Φεύγα Σταυρούλα 20Κολιού Λαµπρινή 50Κρούκη Λαµπρινή 10Κώστα Βασιλική του Γεωργίου 30Κώστα Τούλα του Γεωργίου 20Κώτσης ∆ηµήτριος (Ζερβό) 10Μαλαµατένιου Αρετή 50Μαλέσκος ∆ηµήτριος (Κρανιά) 5Μάρκου ∆ηµ. Κωνσταντίνος 50Μίνος Κων/νος 20Μπακόλας Ευάγγελος (Πολυστάφυλλο) 10Νάση-Πανούση Αικατερίνη 20Νάσης - Αντωνίου Θωµάς 20Νάσης Αθανάσιος (Παπαδάτες) 20Νικολάου Νικόλαος (Ζερβό) 10Οικονόµου Γιάννης (Ανώνυµος) 100Οικονόµου Νικόλαος (Ζερβό) 20Πανοσολογιώτος Π. Χρυσόστοµος (Νάσης) 100Πανούση Νίκη 30Πανούσης Ευάγγελος 20Παπαβασιλείου Γιώργος (Ζερβό) 10Παπαδιώτης Κώστας (Αντιδήµαρχος) 50Πέτρου Παναγιώτης (Πολυστάφυλλο) 10Σπύρου Ανδρέας 10Σταύρου Γεώργιος 5Σωτηρίου Αχιλλέας 20Σωτηρίου Σπύρος 20Τζαβέλλας Ιωάννης 20Τζόλος Παναγιώτης 30Τζόλου Ελένη 100Τρούγκος Βασίλειος 20

Ç åöçìåñßäá «Åí Íéêïëéôóßù» åßíáé ìéá óõëëïãéêÞðñï óðÜ èåéá êáé äéáíÝìåôáé äùñåÜí.

Ç åõ÷Ýñåéá áõôÞ (ôçò äùñåÜí äéáíïìÞò) õðÜñ÷åé÷Üñç óôçí åèåëïíôéêÞ ðñïóöïñÜ Íéêïëéôóéùôþí êáéößëùí. Ôïõò åõ÷áñéóôïýìå èåñìÜ.

Ðñï óöï ñÝò óôçí åöç ìå ñß äá


Ç áðåëåõèÝñùóç ôçò Çðåßñïõ

∆΄ Κατάληψη ∆ρίσκου

Την 15ην Ν/βρίου το Σ.Σ.Η. διέταξε το Απόσπασµα Μετσόβου ναενεργήσει προς κατάληψη του ∆ρίσκου, και απέστειλε σ’ αυτόσχετικές οδηγίες. Για την επιχείρηση αυτή κατέφθασαν στο Μέ-τσοβο:

Την 17η Ν/βρίου το εξ Αθηνών αποσταλέν τάγµα δυνάµεως 650ανδρών και τµήµα του σώµατος Γαριβαλδινών 650 ανδρών, τουοποίου η διαταγή προς τους κατοίκους υπήρξε. Την 19ην Ν/βρίουτο από 14η Ν/βρίου αναχωρήσαν εκ Γρεβενών σώµα των Ελλή-νων Ερυθροχιτώνων εξ 800 ανδρών και ταυτόχρονα έτερο τµήµατου σώµατος Γαριβαλδινών 600 ανδρών προερχόµενο εκ Καλα -µπάκας. Την 20ην Ν/βρίου κατέφθασε η λυοµένη ορειβ. Πυρ/χία(6 πυροβόλα και 183 άνδρες) και η εφοδιοποµπή των στρατευµά-των Μετσόβου, της οποίας τα τρόφιµα διήρπασαν Γαριβαλδινοίµαζί µε πολλά των κτηνών. Την ίδια µέρα, 20 Ν/βρίου έφθασε στοΜέτσοβο ο αρχηγός των Γαριβαλδινών στρατηγός Γαριβάλδηςµε τους υπόλοιπους άνδρες του και ένα χειρουργείο. Έτσι στηνπεριοχή Μετσόβου συνολικά συγκεντρώθηκαν 3.800 περίπου άν-δρες. Ανεµένετο δε και η άφιξη του αποσπάσµατος Γρεβενών. Τατµήµατα των σωµάτων προσκόπων ήταν εγκατεστηµένα επί τηςγραµµής Ανθοχώρι – Βοτονόσι – Χρυσοβίτσα – ∆εµάτι – Τρίστενο– Γρεβενίτι.

Την 21 Ν/βρίου ο Αρχηγός του Σ.Η. εξέδωσε την τελική διαταγήπρος τα στρατεύµατα Μετσόβου ίνα προχωρούντα προς ∆ρίσκονα βρίσκονται την πρωία της 25ης Ν/βρίου στο Μιτσικέλι, στο χω -ριό Λιγγιάδες µε εντολές να απασχολούν το πυροβολικό τωνΤούρκων που ήταν στη νησίδα των Ιωαννίνων, να βάλλουν κατάτου φρουρίου Ιωαννίνων και να αποκόψουν την προς βορράνυποχώρηση των τούρκων.

Την 22αν Ν/βρίου τµήµα του σώµατος Γαριβαλδινών εκ 500 αν-δρών ανεχώρησε άνευ δ/γής δια ∆ρίσκο ως εµπροσθοφυλακήτου λοιπού σώµατος. Η αυτόβουλος αυτή ενέργεια προκάλεσετις διαταγές του Υ.Σ. και του Αρχηγού του Σ.Η. προς τον Στρα -τηγό Γαριβάλδη όπως συντονισθεί απολύτως η ενέργεια τωνστρατευµάτων Μετσόβου κατά ∆ρίσκου. Την εποµένη 23η

Ν/βρίου έφθασε στο Μέτσοβο και ο διορισθείς διοικητής των εκείστρατευµάτων Συν/χης Μαθιόπουλος και ένα χειρουργείο.

Την 24ην Ν/βρίου και τα υπόλοιπα του σώµατος Γαριβαλδινών καιτο σώµα Ερυθροχιτώνων ανεχώρησαν προς ∆ρίσκον παρά τιςπρος αυτά διαταγή του ∆/τή Μετσόβου ο οποίος προπαρασκεύα-ζε συνδυασµένη προς ∆ρίσκο επίθεση µε όλες τις δυνάµεις(Σώµατα: είχαν προηγουµένως δηµιουργηθεί παράπονα προς τοΥ.Σ. για τον διορισµό του ∆/τή στρατευµάτων Μετσόβου απ’ ευ -θείας από το Υπουργείο, πράγµα που πιθανόν να συνέτεινε καιεις την βραδεία εκτέλεση της ∆/γής από το απόσπασµα Γρε-βενών και µετ’ αυτού σώµατα Κρητών και πιθανόν και της αυτο-βούλου κινήσεως των Γαριβαλδινών).

Ο ∆/τής των στρατευµάτων Μετσόβου, κατόπιν της αναχωρή-σεως των Γαριβαλδινών διέταξε τα παρά το Μέτσοβο σώµαταπροσκόπων να κινηθούν προς Καµπέρ Αγά – Γότιστα. Και καθώςτα τµήµατα αποσπάσµατος Γρεβενών πλησίαζαν το Μέτσοβο, δι-έταξε τα µεν 4 τάγµατα του αποσπάσµατος Γρεβενών κινηθούνπρος Πολιτσιές και Γρεβενίτι, τα δε µετ’ αυτού σώµατα Κρητώνπροσκόπων προς Μέτσοβο.

Την 25η Ν/βρίου εκινήθη προς Χρυσοβίτσα από όπου εκίνησε τασώµατα προσκόπων από Γρεβενίτι προς Τρίστενο προς τη Γέφυ -ρα Καµπέρ Αγά ενώ τα εις Γότιστα σώµατα προσκόπων είχανενισχύσει τον αγώνα του αποσπάσµατος προσκόπων προς Κο -ντο βράκι. Τα σώµατα Γαριβαλδινών έφθασαν το ίδιο βράδυχωρίς αντίσταση στο χάνι Καµπέρ Αγά. Από τα τέσσερα τάγµατατου αποσπάσµατος Γρεβενών έφθασαν µονάχα τα δύο στηΜηλιά όπου τα σώµατα προσκόπων, ενώ τα άλλα δύο σώµατα λό-γω κακοκαιρίας παρέµειναν στην Κρανιά.

Τα σώµατα των Ερυθροχιτώνων την 20ην Ν/βρίου από χάνι Καµπέρ Αγά στην Κρυόβρυση και εκείθεν προς τα υψώµατα∆ρίσκου κατά του οποίου επετέθη αιφνιδιαστικά, των τούρκωντραπέντων εις άτακτη φυγή προς τον κάµπο των Ιωαννίνων, εγκα -ταλείψαντες αφθονία πολεµικού υλικού και εφοδίων. Το σώµαΕρυθροχιτώνων µέχρι της 8ης ώρας είχε καταλάβει ολόκληρο το∆ρίσκο και εγκατεστάθη επί των υψωµάτων της διάβασης προςΛιγγιάδες, στα υψώµατα του χωριού Μάζι και εκείθεν µέχρι τηςΜονής της Τζιόρας. Μερικά τµήµατά µας έφθασαν καταδιώκο -ντας τους τούρκους ως την όχθη της λίµνης. Περί την µεσηµβρίακατέφθασε στο ∆ρίσκο και το σώµα των Γαριβαλδινών που κατέ-λαβε το δεξιό του τοµέα µέχρι του εκκλησιδίου Άγιος Σωτήρας,καθώς και πολλά σώµατα προσκόπων Κρητών και άλλα τα οποίαετάχθησαν στο δεξιό περί την Κρυόβρυση. Ο ∆/τής των στρα -τευµάτων Μετσόβου από Χρυσοβίτσα εις Πέτραν και ενίσχυσε ταανατολικά του ∆ρίσκου µαχόµενα τµήµατα του ΑποσπάσµατοςΠραµάντων δια των αποσπασµάτων Κρητών.

Ε΄ Κατάληψη Κοντοβράκι

Το απόσπασµα Πραµάντων, που από 26 Ν/βρίου είχε ενισχυθείµε τµήµα Μηχανικού, µε δύναµη 1750 ανδρών περίπου, είχε πά -ρει από το Σ.Η. τις εξής διαταγές:

α) Να ευρίσκεται την πρωίαν της 20ης Ν/βρίου προ των οχυρωµά-των της Καστρίτσας. β) Ο Ι/3 λόχος Ευζώνων την πρωίαν της23ης Ν/βρίου να επιτεθεί κατά των Καλαρρυτών προς εκδίωξιντων τουρκικών φρουρών Συρράκου, Προσηλίων, Αγίου Γεωργίουκαι γ) να έχει έτοιµο σώµα 200-300 ανδρών ίνα διερχόµενο τηνγέφυραν Σκλούπου ενεργήσει προς τα χωρία Καλέτζι, Πάτερον,Φορτόσι, Νίστορα και Κωστήτσι. Κατόπιν των ανωτέρω: Ο 1ος

Λόχος του 3ου τάγµατος Ευζώνων και τα εις Καλαρύτες εθελοντι-κά σώµατα 600 περίπου ανδρών προσκόπων από πρωίας της 23ης

Ν/βρίου θα ενεργήσουν κατά των εις Συρράκο και Άγ. Γεώργιον

ÉóôïñéêÜ óôïé÷åßá ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç áðü ôïõò Ôïýñêïõòêáé ïé áãþíåò ôïõ 1912 –13

ÅðåéäÞ Ý÷åé ðáñÝëèåé óçìáíôéêüò ÷ñüíïò, áëëÜ êáé ïé ëåðôïìÝñåéåò ôùí Âáëêáíéêþí áãþíùí 1912-13 êïíôåýïõí íá îå÷áóèïýí,ðáñïõóéÜæïõìå óå óõíÝ÷åéåò áõôüí ôïí ðüëåìï ôïõ Ýèíïõò åíáíôßïí ôùí Ôïýñêùí ìÝ÷ñé ôçí ôåëéêÞ áðåëåõèÝñùóç ôùí Éùáííßíùí. Çðñïåôïéìáóßá êáé ïé ìÜ÷åò ðïõ äéåîÞ÷èçóáí óôçí åããýò ðåñéï÷Þ Ãñßìðïâï, ÊïõìæÜäåò (Áììüôïðï), ÖéëéððéÜäá, ÐñÝâåæá, ÐÝ íôåÐçãÜäéá, Áíþãåéï, ÐåóôÜ êáé áëëïý, Þôáí êáèïñéóôéêÝò ãéá ôçí íéêçöüñá Ýêâáóç êáé ôçí ôåëéêÞ áðåëåõèÝñùóç ôçò Çðåßñïõ.

Θ’ ÌÝñïò

18

ÉÓÔÏÑÉÁ Ãåþñãéïò Â. ÐÜôóçò


εχθρικών τµηµάτων. Τµήµα 500 περίπου ανδρών εκ των εις Πρά-µαντα εθελοντικών τµηµάτων διερχόµενο την γέφυραν Χρηστώνθα επίπτει το κατά της εις Προσήλια τουρκικής φρουράς.

Και οι δύο φάλαγγες εν συνδέσµω µεταξύ των προς Παλαιοχώρικαι τις εκεί εχθρικές δυνάµεις θα ενεργούσαν µέσω γέφυρας Πα-παστάθη προς Κοντοβράκι την πρωίαν της 26ης Ν/βρίου. Όλα ταλοιπά σώµατα, πλην των εις χείρας του Αρχηγού Σ.Η. θα ενερ-γούσαν προς Κατσανοχώρια κινούµενα την 23ηνη Ν/βρίου καιδιαβαίνοντα την επί του Καλαρρύτικου ποταµού ξύλινη γέφυραπου κατασκευάστηκε γι’ αυτό το σκοπό στη θέση Φράξου θαεπιτίθεντο κατά της εις Μιχαλίτσι τουρκικής φρουράς και ενσυνεχεία µε του Παλαιοχωρίου, εν συνδέσµω µε τα εις Καλαρ -ρύτες και Γέφυρα Χρηστών τµήµατα Κοντοβράκι.

Πολύ πρωί την 13η Ν/βρίου άρχισε η επίθεση το τµήµα Καλαρρυ-τών σε τρείς οµάδες και προήλασε µε σύντονο νυχτερινή πορεία.Η πρώτη οµάδα ανέτρεψε στην κωµόπολη Συρράκου την εχθρικήαντίσταση, µετά πεισµατώδη µάχη, την 9η πρωινή, οπότε οι τούρ-κοι παρεδόθησαν. Παρεδόθησαν 36 αιχµάλωτοι µε τον αξιωµα-τικό, εφονεύθησαν 9 και 7 τραυµατίες. Η άλλη οµάδα κατέλαβετον Άγιο Γεώργιο φρουρούµενος από δύναµη 20 περίπου αν-δρών συλληφθέντων την εποµένη εντός σπηλαίου. Η Τρίτη οµά-δα εκινήθη ίνα εµπόδιση κάθε τυχόν ενίσχυση εκ µέρους της ειςΠαλαιοχώρι εχθρικής δύναµης, εµπλακείσα προς τουρκικό από-σπασµα που έσπευδε προς ενίσχυση των εν Συράκω εχθρικώνδυνάµεων το οποίο και απώθησε και πάλι προς το Παλαιοχώρι.Απώλειαι τραυµατίες 1 εύζωνας και 2 εθελοντές.

Το τµήµα Πραµάντωντην 8.30 ώρα πέρασε τηΓέφυρα Χρηστών και κα-τέλαβε το Προσήλιο κα -τόπιν αγώνος όπου ετρ-αυµατίσθη ο διοικητήςτου τµήµατος και εν συ νε χεία προχώρησαν προς χάνι Παλαιοχωρίουσυνδεθέν µε το εκ Καλα-ρυτών τµήµατος ετέθηκαι το τµήµα τούτο υπότις διαταγές του διοι -κητού του 1ου λόχουτου τάγµατος Ευζώνωνκαι όλη µαζί η δύναµηαυτή άρχισε να επιτίθε-ται κατά του εχθρού(λόχος τάγµατος συνό -ρων και το τάγµα σκο-πευτών). Ο εχθρός επε -χείρησε από τα χάνια Παλαιοχωρίου περί το εσπέρας να υπερ -φαλαγγίσει το δεξιό των επιτιθεµένων, άνευ αποτελέσµατος καιµε πολλές απώλειες.

Το τρίτο τµήµα, από τα Πράµαντα δια της γεφύρας Φράξου προ-ήλασε και κατέλαβε το χωριό Μιχαλίτσι των εκεί τούρκων απο-συρθέντων προς Παλαιοχώρι, εν συνεχεία κατέλαβαν την 25/11επίκαιρη θέση Λάπατα και εκείθεν πλευροκόπησαν τον εχθρό προ σβαλλόµενου ήδη κατά µέτωπο, υπό των εις Συρράκου καιΠροσηλίων τµήµατά των. Χωρικοί από τα πέριξ χωριά Παλαιο -χώρι – Πετροβούνι – Μιχαλίτσι έσπευσαν στον αγώνα µαζί µε τααπό Μιχαλίτσι προελαύνοντα εθελοντικά σώµατα που µε άλλασώµατα επιχειρούσαν µε συγκλείνουσες προσπάθειες κατά τηςοχυρωµένης τοποθεσίας. Την νύχτα, ο εις Παλαιοχώρι εχθρόςφοβηθείς πλήρη καθήλωση και αποκοπή της προς γέφυρας Πα-παστάθη οδού, εξεκένωσαν την τοποθεσία εγκαταλείψας σηµα -ντικό πολεµικό υλικό καταδιωκόµενα υπό των ηµετέρων διελθό -ντα τη γέφυρα άρχισαν να αναρριχώνται προς τα υψώµατα της

Αγ. Παρασκευής. Εκεί οι Τούρκοι αντέταξαν αντίσταση (Λόχοιτάγµατος συνόρων, λόχοι σκοπευτών και τάγµα αφιχθέν από Φι-λιάτες και δύο πυροβόλα) ενώ συγχρόνως έβαλαν κατά των ηµε-τέρων τµηµάτων τα διερχόµενα τη γέφυρα από Παλαιοχώρι.

Το δεξιό των ηµετέρων επίσπευσαν και ενίσχυσαν τα εις Γότισταεθελοντικά σώµατα Κρητών προσκόπων του αποσπάσµατος Με-τσόβου.

Η µάχη στο Παλαιοχώρι τη νύχτα της 24/11 εσταµάτησε και τατµήµατα επιθέσεως διανυκτέρευσαν κοντά στις θέσεις των.

Την πρωία της 24/11 προτάσει του διοικητού αποσπάσµατος Πρα µάντων από τα απρακτούντα τµήµατα εις Πράµαντα τρία ε -θε λοντικά σώµατα δυνάµεως 100 ανδρών, µαζί µε ένοπλους χω -ρι κούς διετάχθησαν να καταλάβουν την κορυφογραµµή Χουλια-ράδες – Πετροβούνι ενετάχθησαν εις επιτήρηση των πέραν τουΑράχθου και τις επ’ αυτού συρµατογέφυρες προς κατάληψη αρι-στερά και των προς γέφυρα Παπαστάθη ενεργούντων άλλωντµηµάτων από πάσης αποπείρας του εχθρού, ο οποίος κατείχεακόµα τα Κατσανοχώρια.

Τα υπόλοιπα εις Πράµαντα σώµατα εθελοντών διετάχθησαν ναπροελάσουν προς Παλαιοχώρι προς ενίσχυση των µαχοµένωνπρος Κοντοβράκι τµήµατα του αποσπάσµατος.

Την πρωίαν της 25/11 επανελήφθη η µάχη επί των υψωµάτων τηςγέφυρας Παπαστάθη. Παρά την ισχυράν αντίσταση των τµηµά-των ενισχυµένων µε νέες δυνάµεις (τάγµα Λεσκοβικίου), το φύσηοχυρό του εδάφους τα ηµέτερα τµήµατα συνεχώς προχω -

ρούσαν, µερικά τωνοποίων ελιχθέντα από τοδεξιό της επιτιθεµένηςπαρατάξεως, προσέβα-λε το αριστερό πλευρότων τούρκων και ανά -γκασαν τα πυροβόλατου να αποσυρθούν τωνθέσεών του, ενώ οι επίτης Αγίας Παρασκευήςτούρκοι εντοπιζόµενοιετρέποντο προς την κο-ρυφογραµµή Κοντοβρά-κι καταδιωκόµενοι υπότων ηµετέρων µέχρι τηςεισελεύσεως της νυκτός.

Τη νύχτα 25 προς 26Ν/βρίου οι τούρκοι είχανεγκαταλείψει και τις τε-λευταίες οχυρές θέσειςεπί της κορυφογραµµής

Κοντοβράκι, τραπέντες πέραν των χωρίων Κοντοβράκι και Γερα-κάρι και εκείθεν καταδιωκόµενοι υπεχώρησαν εν διαλύσει προςτην αντίπερα κορυφή της παλαιάς Μονής Αγιόκαλης οπίσω τηςοποίας µπόρεσε να σταθεί στηριχθείς επί των εφεδρικών δυνά-µεων που απεστάλησαν από τα Γιάννενα και Κουτσελιό.

Κατά τις απογευµατινές ώρες το δεξιό του αποσπάσµατοςσυνδέθηκε επί της κορυφογραµµής βορείως Γερακάρι µετά τουαριστερού των κατελθόντων την κορυφογραµµή ∆ρίσκου σωµά-των του αποσπάσµατος Μετσόβου.

ΣΤ΄ Ανακατάληψη υπό των Τούρκων του ∆ρίσκου και Κοντο-βράκι.Την 26η Ν/βρίου τα υψώµατα ∆ρίσκου-Κοντοβράκι ευρίσκοντουπό την κατοχή του αποσπάσµατος Μετσόβου και Πραµάντων.Κατά µέτωπο επιτεθείς ο υπόλοιπος στρατός δεν εξεδήλωσεεπίθεση όπως είχε υπολογισθεί διότι η ΙΙ Μεραρχία δεν είχε περ-ατώσει τη συγκέντρωσή της.

Πυροβόλα στα οχυρά

19

Ãåþñãéïò Â. ÐÜôóçòÉÓÔÏÑÉÁ


ÉÓÔÏÑÉÁ

Από την πρωία της 27ης τα επί των υψωµάτων ∆ρίσκου – Κοντο-βράκι τµήµατά µας εδέχθησαν ισχυράν επίθεση υποστηριζόµενααπό το εχθρικό πυροβολικό.

Ο αγώνας εγενικεύθη σ’ ολόκληρη τη γραµµή µε ένταση. Τα κα-ταφθάσαντα τρία σώµατα εθελοντικών προσκόπων ενίσχυσαν τοκέντρο διάταξης που επιέζετο περισσότερο.

Περί την 11.30 ώρα έφθασαν στο ∆ρίσκο και άλλα τρία σώµαταΚρητών προσκόπων τα οποία ετηρήθησαν σε αναµονή µέχρι τηςαφίξεως του διοικητή και των υπ’ αυτών δυνάµεων της περιοχήςΠέτρας Ζαγορίου. Αυτός µέσω της γέφυρας Καµπέρ Αγά, έφθα-σε στο ∆ρίσκο την 15η ώρα. Ο διοικητής των δυνάµεων αυτώναπειληθείς ότι το δεξιό της παράταξης είχε αφεθεί ελεύθερο καιότι τα τµήµατα έσπευδαν προς το κέντρο και αριστερό διεξαγό-µενου αγώνα διέταξε δύο λόχους του τάγµατος καταλάβουν θέ-σεις στο Μιτσικέλι προς εξασφάλιση της απ’ εκεί διάβασης και ναεξασφαλίσουν το δεξιό των µαχοµένων, τον δε τρίτο λόχο ωςστήριγµα του πυρ/κού που είχε προχωρήσει και έβαλε κατά τηςεις Χάνι Λεύκας εχθρικής πυρ/χίας.

Τα σώµατα Κρητών προσκόπων προχωρούντα εµπλέκονταν στοναγώνα. Η επίθεση των σωµάτων αυτών υπήρξε ορµητική µερικάτων οποίων ανατρέψαντα τα έναντί τους τουρκικά τµήµατα έφθα-σαν ως την όχθη της λίµνης κοντά στο χάνι Πόρος και δια τωνπυρών εµπόδιζαν την προσέγγιση ακατίων (βαρκών) µε τα οποίαοι τούρκοι προσπαθούσαν να µεταφέρουν εκεί δυνάµεις.

Στο υπόλοιπο µέτωπο όλες οι επιθέσεις των τούρκων την ηµέρααυτή απεκρούσθησαν.

Όµως όταν νύχτωσε οι Κρήτες εθελοντές άρχισαν να αποσύρο νταιγια να µεταβούν προς διανυκτέρευση υπό στέγην, αδιαφορού -ντες προς τις παροτρύνσεις του διοικητού του αποσπάσµατος,διαβεβαιούντες ότι θα επανήρχοντο στις θέσεις των λίαν πρωί.

Προ της καταστάσεως αυτής έλαβε τα εξής µέτρα:Απέσυρε το πυρ/κό στις ανατολικές κλιτείς του ∆ρίσκου. Τουςλόχους στο δεξιό να τηρήσουν τις θέσεις των. Με µισό λόχο προ-φυλακές εκάλυψε το δηµιουργηθέν κενό που δηµιουργήθηκε στοκέντρο εκ της αποχωρήσεως των εθελοντικών σωµάτων προσκό-πων για να ασφαλισθεί το επί της κορυφογραµµής στην εκκλησίατης Αγίας Παρασκευής ευρισκόµενο χει -ρουργείο των Γαριβαλδινών. Την ίδια µέραδύο τάγµατα του αποσπάσµατος των Γρε-βενών από Μηλιά εις Γρεβενίτι, όπου δια -νυκτέρευσαν. Τα έτερα δύο τάγµατα απόΚρανιά εις Μηλιά όπου εστάθµευσαν. Ταεθελοντικά σώµατα του ίδιου αποσπάσµα-τος παρέµειναν ακόµα στο Μέτσοβο. Ο∆/τής του αποσπάσµατος τούτου εκ Με-τσόβου στο Τρίστενο.

Κατά των επί υψωµάτων Κοντοβράκι απο-σπάσµατος Πραµάντων οι τούρκοι δενσυγχρόνισαν την επίθεση µετά της κατευ -θυν θείσης ενέργειας προς ∆ρίσκο, αλλάαντήλλαξαν πυροβολισµούς µετά τωνπρο φυλακών περί την Αγιόκαλη, ενώ τοπυροβολικό από Καστρίτσα έβαλε σφό-δρα εντός αναφαινοµένου και υποτιθεµέ-νου στόχου.

Από της µεσηµβρίας όµως ο εχθρός εξε-δήλωσε σφοδρήν επίθεση κατά των θέ-σεων του αποσπάσµατος Πραµάντων, τοδεξιό του οποίου παρενοχλείτο σοβαράαπό την τουρκική φάλαγγα της κατευθυ-νοµένης κατά των υψωµάτων 1077 και1063. τα τµήµατα του 1/3 τάγµατος Ευζ.

που κατείχαν όλη την κορυφογραµµή απέκρουσαν µέχρι τηςεσπέρας όλες τις επιθέσεις διατηρήσαντα τις θέσεις των. Κατάτην εισέλευσιν όµως του σκότους τα εις τον τοµέα τούτονδρώντα τµήµατα εθελοντών προσκόπων εγκατέλειψαν τις θέσειςτων ίνα διανυκτερεύσουν υπό στέγην πίσω από την πρώτη γραµ-µή προτιθέµενα να επανέλθουν την πρωίαν της εποµένης.

Οι Τούρκοι αντιληφθέντες το δηµιουργηθέν κενόν στη γραµµήτου αποσπάσµατος Πραµάντων προχώρησαν τη νύχτα και κατέ-λαβαν τα χωριά Κοντοβράκι και Γερακάρι τα οποία επυρπόλησανµη δυνηθέντες να προχωρήσουν βαθύτερα, ανασχαιθέντες απότους 1ο λόχο του 3ου τάγµατος Ευζώνων, το απόσπασµα Μηχανι-κού και αρκετά εθελοντικά τµήµατα που κατείχαν σταθερά τις θέ-σεις των στην υπεράνω του χωριού κορυφογραµµή. Ο ∆/τής τουαποσπάσµατος Πραµάντων από το Παλαιοχώρι ανέφερε τηνκρίσιµη κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει τα υπ’ αυτόν τµή-µατα, ζήτησε την αποστολή πυροµαχικών και τροφών και επρό-τεινε την ενέργεια κατά µέτωπο επίθεσης υπό του λοιπού στρα-τού προς αντιπερισπασµόν του εχθρού.

Επειδή όµως η επίθεση αυτή δεν µπορούσε να γίνει ο ΑρχηγόςΣ.Η. διέταξε τα περί την γέφυρα Σκλούπου εθελοντικά σώµατανα διαβούν τον ποταµό και εκδιώκοντα τους Τούρκους από ταΚατσανοχώρια να ανέλθουν στην Αετορράχη και να παράσχουνεκείθεν βοήθεια στα µαχόµενα τµήµατα. Την εποµένη διέταξε ταεις ∆ρίσκο σώµατα να αφίσουν στην πρώτη γραµµή τα αναγκαίατµήµατα προς αποκόλληση της Καστρίτσας και να προχωρήσουνµε τα υπόλοιπα τµήµατα προς Λιγγιάδες.

Την πρωία όµως της 28ης Ν/βρίου οι Τούρκοι εξεδήλωσαν ισχυρήεπίθεση µε κυρία προσπάθεια δια Μονής Τζιόρας κατά τωνδιδύµων υψωµάτων 1062, 1077 όπου τα σώµατα Κρητών συνέδε-αν την παράταξη των δύο αποσπασµάτων Μετσόβου και Πρα-µάντων. Τα τµήµατα εκράτησαν τις θέσεις των ο δε ∆/τής τουαποσπάσµατος ενίσχυσε το αριστερό των δοκιµαζοµένων τµηµά-των Μετσόβου, όπου το τµήµα Ερυθροχιτώνων, έστειλε το βράδυ1 πυροβόλο µε ∆ιµοιρία Πεζικού. Τα υπόλοιπα τρία πυροβόλα προς απασχόληση του τουρκικού πυροβολικού, πλην όµως λόγωπληµµελών θέσεων, βαλλόµενα συνεχώς υπό του τουρκικούπυρ/κού, ευρίσκετο στην ανάγκη διαρκούς αλλαγής θέσεων.

Ãåþñãéïò Â. ÐÜôóçò

Πρώτη επίθεση των Ελλήνων κατά Μπιζανίου από 29-11 έως 10-12-1912


Ãåþñãéïò Â. ÐÜôóçòÉÓÔÏÑÉÁ

Λόγω της δηµιουργηθείσης δυσχερούς καταστάσεως διετάχθη-σαν τα εις Γρεβενίτι αποσπάσµατα να σπεύσει συντόνως στο∆ρίσκο. Επίσης τα εις Μέτσοβο εθελοντικά σώµατα οµοίως προς∆ρίσκο.

Η µάχη εξακολουθούσε µε πείσµα σ’ όλη τη γραµµή, των αντεπι-τιθεµένων ελθόντων εις αγώνα εκ του συστάδην µε µαχαίρια, πε-ρίστροφα και µε τα δόντια. Μεταξύ των εφορµούντων και πολλοίάτακτοι Αλβανοί. Την ηµέρα αυτή εφονεύθη ο ποιητής ΛορέντζοςΜαβίλης του τάγµατος Γαριβαλδινών. Με αίτηση του Γαριβάλδη,διετέθη στο πιεζόµενο αριστερό του λόχου το υπόλοιπο του 2ου

λόχου (- ∆ιµοιρία). Η κατάσταση όµως στο σηµείο αυτό επειδει-νούτο συνεχώς, ώσπου την 11η ώρα το αριστερό εκάµφθη και τοσώµα ερυθροχιτώνων άρχισε να υποχωρεί µε µεγάλες απώλειες.Οι Τούρκοι κατέλαβαν τη Μονή Τζιόρας και περί την 12η ώρα έγι-ναν κύριοι των διδύµων υψωµάτων 1077 και 1063.

Τα εκατέρωθεν τµήµατα Πραµάντων και Μετσόβου άρχισαν κιαυτά συµπυκνούµενα βαλλόµενα από το πλευρό. Το επί τουαυχένα ∆ρίσκου στρατηγείο των Γαριβαλδινών απεχώρησε, ο δε2ος λόχος µε το πυροβόλο επανήλθε εκ του αριστερού όπουευρίσκετο, στις µονάδες του.

Από της 13ης ώρας άρχισαν συµτυσσόµενα και τα τµήµατα τωνΓαριβαλδινών, υποστηριζόµενα από τα τµήµατα που ευρίσκοντοεπί της κορυφογραµµής, προς Μέτσοβο και προς Λιάπη καιΠέτρα όπου έφθασαν και διανυκτέρευσαν.

Ο διοικητής του αποσπάσµατος Γρεβενών µετά δύο ταγµάτωναπό Τρίστενο έφθασε την 11η ώραν στο ∆ρίσκο. Βλέπονταςόµως την σύµπτυξη των τµηµάτων εν εξελίξει απεσύρθη και πάλιστο Τρίστενο. Τα έτερα δύο τάγµατα του αυτού αποσπάσµατοςαπό Μηλιά έφθασαν στο Μέτσοβο, τα δε εθελοντικά σώµατα τουιδίου αποσπάσµατος από Μέτσοβο έφθασαν στο Τρίστενο. Τοαπόσπασµα Πραµάντων απειλούµενο σοβαρά και τούτο εκ τουδεξιού του πλευρού και πιεζόµενο ισχυρώς κατά µέτωπο άρχισεπερί την µεσηµβρία αποσυρόµενο προς τη γέφυρα Παπαστάθηυποστηριζόµενα υπό λόχου Ευζώνων.

Τα εθελοντικά σώµατα διελθόντα τη γέφυρα εν διαλύσει κατέφυ-γαν εις Πράµαντα ενώ ο Λόχος Ευζώνων από θέσεις δυτικά τηςγέφυρας παρέµεινε υπό του στρατού.

Το Αρχηγείο Στρατού Ηπείρου εκοινοποίησε την ηµέρα αυτή τηΓενική ∆ιαταγή επιχείρησαν κατά την οποία θα ανελαµβάνετουπό των λοιπών µονάδων η κατά µέτωπο επίθεση. Την εποµένηδιετάχθησαν τα αποσπάσµατα Πραµάντων και Μετσόβου όπωςανακαταλάβουν τις απολεσθείσες θέσεις. Ο ∆ιοικητής όµως Με-τσόβου αφού απέσυρε την πυρ/χία στη Χρυσοβίτσα, εγκατέ-στησε µε ένα λόχο προφυλακές στο Λιάπη και τους δύο άλλουςλόχους εις Πέτρα. ∆ιέταξε τον εις Τρίστενο ευρισκόµενο αρχηγότην εκ Γρεβενών προερχοµένων εθελοντικών σωµάτων να εγκα-τασταθεί στο ∆εµάτι.

Στη Γότιστα εγκατεστάθησαν άλλα σώµατα προσκόπων εκ 200ανδρών εκ των υποχωρησάντων από το ∆ρίσκο. Στο Τρίστενο πα-ρέµεινε ένα τάγµα του αφιχθέντος από τα Γρεβενά αποσπάσµα-τος, το δε έτερον µεταστάθµευσε στο Γρεβενίτι. Εκεί συγκε -

ντρώθηκαν το ίδιο βράδυ και τα υπόλοιπα δύο τάγµατα του απο-σπάσµατος που είχαν ξεκινήσει το πρωί από το Μέτσοβο.

Ο ∆/τής των αποσπασµάτων Μετσόβου ανέφερε στο Α.Σ.Η ταληφθέντα µέτρα, προσθέσας ότι τα σώµατα των Γαριβαλδινών ενδιαλύσει κατευθύνοντο προς Μέτσοβο. Το απόσπασµα Πραµά -ντων παίρνοντας ∆/γή του Στρατηγείου περί γενικής επιθέσεωςδεν µπόρεσε να ανασυντάξει τα αποσπάσµατα Κρητών Προσκό-πων και να τα κινήσει προς Παλαιοχώρι όπου κρατούσε τις θέσειςτου ο Λόχος Ευζώνων χωρίς να ενοχλείται από τους Τούρκους.

Την 30η Ν/βρίου ο Α.Σ.Η. διατάσσει τον Γαριβάλδη και τον ∆/τητων στρατευµάτων Μετσόβου ν’ ανασυντάξει τις δυνάµεις τωνκαι να επανέλθουν στο ∆ρίσκο και να λάβουν την εντολή µε τουςΤούρκους τους οποίους ν’ απασχολούν και ει δυνατόν να ανακα-ταλάβουν το επανακτηθέν υπό του εχθρού έδαφος. Ο ΣτρατηγόςΓαριβάλδης θεωρήσας δυσχερή την εκτέλεση της διαταγήςσυνέχιζε µε τον υπ’ αυτόν σώµα να υποχωρεί προς Μέτσοβο.

Ο ∆ιοικητής όµως των στρατευµάτων Μετσόβου, εκίνησε ένατάγµα του Γρεβενιτίου εις Λιάπη, απεσύρθη µετά του τάγµατοςκαι της πυρ/χίας εις Χρυσοβίτσα όπου διέταξε ναι κινηθεί εκεί καιτο υπόλοιπον εις Μέτσοβο της πυρ/χίας. Έτσι εξασφαλίστηκε ηγραµµή Λιάπη – ∆εµάτι – Γότιστα από όπου εξέπεµπε περιπολίεςπρος γέφυρα Καµπέρ Αγά. Το απόσπασµα Πραµάντων περισυνέ-λεξε τους εθελοντές προσκόπους και τους έστειλε στο Παλαιο -χώρι όπου εξεκολουθούσε διατηρώντας τις θέσεις του 1/3 ΛόχουΕυζώνων.

Το Υ.Σ. διέταξε το Κέντρο εφοδιασµού Καλαµπάκας να απο-στείλει απροφασίστως πυροµαχικά στο απόσπασµα Μετσόβου.

Âéâëéïãñáößá:

Ê. Ðáðáñçãüðïõëïõ, åðßôïìïò éóôïñßá ôïõ Åëëçíéêïý Ýèíïõò.

ÏõÀëëéáì Ìßëëåñ, ç Ôïõñêßá êáôáññÝïõóá.

Óðýñïõ Ôæçñßôá, óôñáôéùôéêÞ éóôïñßá ôçò ÅëëÜäïò.

ÅèíéêÞò Åôáéñåßáò, ç éóôïñßá ôïõ Ìáêåäïíéêïý áãþíá 1903-1908.

Ãåí. Åðéôåëåßï Óôñáôïý, ï Ìáêåäïíéêüò áãþí êáé ôá åéò ÈñÜêçí ãåãïíüôá

Áíô/ñ÷ïõ ðõñ/êïõ Áíáóôáóßïõ Êüêêïñç (êáèçãçôÞ éóôïñßáò ôçò ÓÓÅ)ÓôñáôéùôéêÞ éóôïñßá. Âáëêáíéêïß ðüëåìïé 1912 – 13.

ÃÅÓ/ Ä. åêä., ï Åëëçíéêüò Óôñáôüò óôïí ðüëåìï 1912-13. óôñáôéùôéêÞ éóôï -ñßá ôçò íåüôåñçò ÅëëÜäïò.

ÃåíéêÞ ÓôñáôéùôéêÞ Åðéèåþñçóç (ÃÅÓ), óõíáöåßò ìå ôï èÝìá ìåëÝôåò óõíá -äÝëöùí ìïõ.

Äí/óéò Åêäüóåùí ÃÅÓ ×áñ. Ã. ÍéêïëÜïõ, äéåèíÞò ðïëéôéêÞ, óôñáôéùôéêÝòóõíèÞ êåò, óõìöùíßåò êáé óõììá÷ßåò.

Ãåí. Åðéôåë. Óôñáôïý, ï Åëëçíéêüò Óôñáôüò êáôÜ ôïõò Âáëêáíéêïýò ðïëÝ -ìïõò 1912-13.

Α΄ Βαλκανικός πόλεµος 1912-1913 η απελευθέρωση της Ηπείρου - Φωτο-γραφικό λεύκωµα, Εκδότης: Ίδρυµα Ακτία Νικόπολις.

ÉùÜííïõ ÐïëéôÜêïõ, ÓôñáôéùôéêÞ Éóôïñßá ôçò Íåþôåñçò ÅëëÜäïò.

www.preveza.gr

Ç çëå êôñï íé êÞ åðå îåñ ãá óßá ôçò åöç ìå ñß äáòÝãé íå åîï ëï êëÞ ñïõ áðü ôçí åôáé ñßá ÉÄÅ ÅÁ ÅÐÅ

Éí óôé ôïý ôï Äéáñ êïýò Åðé ìüñ öù óçò Åðé ÷åé ñÞ óå ùí Áõ ôï êé íÞ ôïõ

ÅÊ ÄÏ ÓÅÉÓ – ÄÉ Á ÖÇ ÌÉ ÓÅÉÓ ÅÍÔÕ ÐÁ – ÂÉ ÂËÉÁÅÊ ÄÏ ÓÅÉÓ – ÄÉ Á ÖÇ ÌÉ ÓÅÉÓ ÅÍÔÕ ÐÁ – ÂÉ ÂËÉÁ


ΙΣΤΟΡΙΑ Παπαθανασίου Θανάσης

Από τη µικρασιατική εκστρατεία 1919-1922

Η ΑΦΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΝ. ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ: «Πίσω!». Συνάντηση µε συγχωριανούς µουσυµπολεµιστές στη ΦιλαδέλφειαΣυνεχίσαµε την πορεία µας µέρα και νύχτα και, αφού ταλαι-πωρηθήκαµε 4 έως 5 µέρες σε ένα δάσος, που δεν µπο -ρούσαµε να βρούµε διέξοδο γιατί ήταν πολύ πυκνό, φθάσαµεστα γύρω βουνά του Ουσάκ, όπου θα περνούσαµε έναν Αυχέ-να, που εκατέρωθέν του υπήρχαν 50-60 Τούρκοι στρατιώτες.Εκεί εγώ συνάντησα τον συµπατριώτη µου ΝΤΟΥΛΙΑΝΙΚΟΛΑΟ, που είχε αποσκευές Αξ/κών φορτωµένες σε έναµουλάρι. Αφού χαιρετηθήκαµε, πετάξαµε τις αποσκευές, κα-βάλησα το µουλάρι και βαδίζαµε µαζί. Στο δρόµο που βαδίζα-µε, και προτού ακόµη φθάσουµε στον Αυχένα, ο ΝΤΟΥΛΙΑΣθέλησε να ουρήσει. «Βάδιζε εσύ», µου είπε, «και εγώ θα σε φθ-άσω». Περνώντας όµως εγώ τον Αυχένα, που βάδιζα σχεδόνστο µέσον της Φάλαγγας, οι Τούρκοι άρχισαν τα πυρά,χτυπώντας τα τελευταία τµήµατα της Φάλαγγας. Αυτοί που έ -τυχαν να είναι εκεί, άλλοι σκοτώθηκαν και άλλοι αιχµαλω -τίστηκαν. Εκεί φαίνεται ότι θα είχε σκοτωθεί και ο ΝΤΟΥΛΙΑΣπου σας προανέφερα. Εµείς που περάσαµε τον Αυχένα, αντί να γυρίσουµε πίσω νακατα-διώξουµε τους Τούρκους που ήταν τόσοι λίγοι, τραπήκα-µε σε φυγή. Φεύγοντας συνάντησα κάποιον Υπολ/γό και τουλέω να λάβει πρωτοβουλία να γυρίσουµε πίσω για να χτυπή-σουµε τους Τούρκους, προκειµένου να απελευθερώσουµε τους εναποµείναντες πίσω δικούς µας. Αυτός τότε µου είπεεπί λέξει: «Κοίταξε το κεφαλάκι σου µόνο».Κατά τις επόµενες τραγικές ηµέρες οι ελληνικές δυνάµειςαγωνίζονται απλώς ν’ αποφύγουν την αιχµαλωσία και κάνουνό,τι µπορούν για να φτάσουν στη θάλασσα και να επιβιβα-στούν στα πλοία1. Συνεχίσαµε την πορεία. Φθάσαµε τελικά στο Ουσάκ καικαθίσαµε εκεί λίγο να ξεκουραστούµε. Στο Ουσάκ είδα µια δι-κή µας αποθήκη ιµατισµού και πήγα να ζητήσω µια περι -σκελίδα από τον ∆ιαχειριστή της, που ήταν ένας Υπ/γός. Αλλάδεν µου έδωσε, καίτοι είδε σε τι χάλια ήµουνα. Στο µεταξύ έ -φτασαν εκεί και άλλοι στρατιώτες µας, µε φθαρµένα ρούχακαι γδυτοί σαν εµένα, αλλά και σ’ αυτούς δεν έδωσε. Τότε κά-ποιος στρατιώτης από αυτούς έβγαλε το πιστόλι και τον σκό-τωσε, ενώ σε µια ώρα έβαλαν φωτιά και έκαψαν την αποθήκη.Ο ελληνικός στρατός κατάφερε για µεγάλο χρονικό διάστηµανα κρατήσει τις θέσεις του κατά µήκος µιας εκτεταµένης γραµ µής επιχειρήσεων), χωρίς παράλληλα να εφοδιάζεται µεεπαρκή τροφή και ρουχισµό2. Το απόγευµα εγκαταλείψαµε το Ουσάκ και βαδίζοντας φθά-σαµε στο Σελιγλή. Εκεί καθίσαµε και πήραµε µια ώρα ύπνο. Τοπρωί νύχτα-νύχτα µάς επιτέθηκε η 4η τουρκική Μεραρχία υπότον ΜΠΕΧΛΙΒΑΝΗ µε δύο Πολυβόλα και ένα κανόνι. Εµείςήµασταν περισσότεροι από 25 χιλιάδες άνδρες, αλλά ενδιαλύσει και τα όπλα οι περισσότεροι τα είχαν πετάξει. Ανα -γκαστικά τραπήκαµε σε φυγή, γιατί δεν υπήρχε άλλος τρόπος.Ενώ συνέβαιναν αυτά, είδαµε, τον Συντ/ρχη ΠΛΑΣΤΗΡΑ µε 70ιπ-πείς Τσολιάδες να λέγει: «Πίσω!» και να πυροβολεί στοψαχνό. Αλλά κανένας από τους οπισθοχωρούντες δεν υπά-κουσε. Τότε ο Συντ/ρχης µόνος του και µε τους 70 ιππείς Τσο-λιάδες αναγκάστηκαν να καταδιώξουν τον ΜΠΕΧΛΙΒΑΝΗ, ενώεµείς συνεχίσαµε την πορεία µας προς Φιλαδέλφεια. Εκεί, σε ένα σταθµό Τραίνου, συνάντησα τον συµπατριώτηµου ιατρό ΑΝΑΣΤΑΣΙΟ ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ, που συνόδευε τραυ -µατίες από το µέτωπο. Τον παρακάλεσα να µε βάλει και µέναστο Τραίνο, αλλά αρνήθηκε. Τότε κατέβασα το όπλο µου να

τον ντουφεκίσω, γιατί ήµουν σε αθλία κατάσταση και τα πόδιαµου είχαν γίνει αίµα, τόσο από το βάδισµα όσο και από τονιδρώτα. Αλλά µετάνιωσα. Μαζί µε τον γιατρό ήταν και οισυµπατριώτες µου ΝΑΚΟ-ΜΑΤΗΣ και ΚΩΣΤΑΣ ΓΚΟΥΒΑΣ απότην Πράµαντα Φιλιππιάδας, που είδαν την παραπάνω σκηνή.

Σήκω, βρε Τσολιά!». Αγωνιώδης πορεία προς το λιµάνι τηςΣµύρνης.Ενώ συνεχίζαµε την πορεία µας, εγώ δεν µπορούσα ναβαδίσω άλλο και πήρα την απόφαση να αυτοκτονήσω. Εξήλθααπό την πορεία του δρόµου και σε µια συκιά που ήταν εκείπλάι κάθισα, γέµισα το όπλο µου και το έβαλα στο λαιµό, κάτωαπό το σαγόνι, και µε το πόδι θέλησα να πατήσω τη σκανδάλη.Εκείνη τη στιγµή έτυχε να περνάει κάποιος Λοχαγός, βρα -δυπορών και αυτός. Αντιλήφθηκε τις κινήσεις µου, χωρίς βέ-βαια εγώ να τον πάρω είδηση, και µου φώναξε: «Σήκω, βρεΤσολιά!». Ήλθε εκεί, µε επέπληξε λίγο και µου είπε: «Τι είναιαυτά τα πράγµατα που πας να κάνεις; Η µάνα σου, ο πατέραςσου, τα αδέλφια σου, η οικογένειά σου σε περιµένουν. Σήκω!»Αξιόπιστοι µάρτυρες µε πληροφόρησαν ότι όσοι στρατιώτεςέχασαν τις δυνάµεις τους και λιποθύµησαν πριν µπουν στηνπό-λη, βρέθηκαν λίγες ώρες αργότερα µε κοµµένο το λαιµό2. Με πήρε από το χέρι και βαδίσαµε µαζί. Στο δρόµο βρίσκαµεκαρπουζόφλουδες και τρώγαµε· έτρωγε αυτός, µου έδινε καιµένα. Ήµασταν πολύ εξαντληµένοι από την πείνα και τη δίψα.Κάποτε φθά-σαµε πλέον σε ένα χωριό που ήταν ένα ρυάκι µεακάθαρτο και βρώµικο νερό, µπροστά όµως στη δίψα ήπιαµελίγο νερό και συ-νήλθαµε. Τελικά φθάσαµε στη Φιλαδέλφεια,όπου εκεί έχασα τον Λοχαγό που βαδίζαµε µαζί.Συνεχίζοντας την πορεία µόνος µου, βρήκα ένα εγκαταλελειµ-µένο άλογο. Με χαρά πήγα και το πήρα. Το άλογο όµως αυτόήταν εξαντληµένο, ελεεινό και δεν µπορούσε να περπατήσει,και αναγκαστικά το παράτησα. Συνέχισα την πορεία µου. Βαδίζοντας έφθασα στην Μαγνησία. Εκεί ήταν κάτι βαγόνιατραίνου σταµατηµένα και γεµάτα πλήθος. Ανέβηκα και εγώστα βαγόνια αυτά, αλλά βλέπω ότι ο συρµός δεν σταµατάει νασυνδέει τα γεµάτα πλήθος βαγόνια και φεύγει. Τότε εγώ αστρα-πιαία, όπως πέρναγε ο συρµός δίπλα-δίπλα, πήδηξα στο κατά-στρωµα ψηλά σε ένα βαγόνι του συρµού. Εκεί κλονίστηκα καικινδύνεψα να πέσω, αλλά για καλή µου τύχη µε έπιασε έναςΤούρκος αιχµάλωτος που επέβαινε πάνω στο βαγόνι και µεέσωσε. Ύστερα δέθηκα µε την ζωστήρα στα σίδερα του βαγο-νιού και αποκοιµήθηκα.«Οι δυσκολίες που συνάντησαν τα ελληνικά στρατεύµατα κα-τά την οπισθοχώρησή τους εικονογραφούνται πολύ ζωντανάαπό ένα περιστατικό που διηγήθηκε ο Αιδεσιµώτατος DanaGetchell, προερχόµενος από το εσωτερικό της Μικράς Ασίας:Όταν πήγε να κοιµηθεί το προηγούµενο βράδυ στο µικρό ξε-νοδοχείο, όλα ήταν ήσυχα. Το επόµενο πρωί όµως ξύπνησεαπό το θόρυβο µεγάλης αναταραχής στους δρόµους. Από τοπαράθυρό του, είδε όλους τους χριστιανούς της πόλης νατρέχουν προς τον σιδηροδροµικό σταθµό, κουβαλώντας όσααπό τα υπάρχοντά τους είχαν προφτάσει να αρπάξουν. ΟιΤούρκοι πλησίαζαν την πόλη. Πήγε κι ο ίδιος στο σταθµό καιείδε έναν µακρύ σιδηρόδροµο, στον οποίο ένα µικρό ελληνικόστρατιωτικό απόσπασµα προσπαθούσε να επιβιβάσει το τρο-µαγµένο πλήθος. Καθώς συνέβαιναν αυτά, οι µουσουλµάνοιχωρικοί βγήκαν από τα σπίτια τους, όλοι οπλισµένοι, και άρχι-σαν να πυροβολούν εναντίον του τρένου και των στρατιωτών.Ακολούθησε µάχη […], οι στρατιώτες αγωνίστηκαν µε γενναι-ότητα και τελικά κατόρθωσαν να διαφύγουν µε τους περισσό-τερους από τους χριστιανούς»2.

Γ’ ÌÝñïò



Το πρωί έφτασα στη Σµύρνη και κατέβηκααπό το βαγόνι στο Κορδελιό. Εκεί συνάντησατους συµπατριώτες µου ΝΙΚΟΛΑΟ ΝΤΟΒΑκαι ΚΩΝ/ΤΙΝΟ ΓΚΟΥΒΑ και µου είπαν να µηνπάω µέσα στην πόλη, γιατί όσοι πήγαιναν εκείτους πιάνανε και τους στέλνανε στο Νυµφαίογια µάχη. Στο µεταξύ, εκεί συνάντησα τονΛοχαγό µου και πήγαµε µαζί µέσα στηΣµύρνη, προκειµένου ο Λοχαγός µου να ρω-τήσει για την οικογένειά του, αλλά δεν µπόρε-σε να µάθει τίποτε. Τότε ο Λοχαγός µού είπε:«Εγώ φεύγω για την Πάνορµο. Εσύ κατέβαστην παραλία, και άµα δεις να µπαίνουνπολίτες-στρατιώτες στα πλοία, να µπεις καισυ για να φύγεις».Πράγµατι κατέβηκα κάτω στην παραλία, αλλάαπαγορεύονταν να µπούµε στα πλοία έως τις3 το απόγευµα. Είδα όµως να πηγαίνουνπολίτες σε συµµαχικά πλοία, αλλά τους κτυπούσαν στα χέριαµε τα ξίφη εάν πιανότανε κανείς από το πλοίο. Μετά την 3η

απογευµατινή πέρασε ένας Συνταγµατάρχης και φώναξε: «∆έ-στε τα ζώα και τροχάδην µέσα στα πλοία· αλλά µόνον στρα-τιώτες». Είχαν αγκυροβολήσει εκεί στην προκυµαία τέσσερα πλοία.Εγώ, αν και κουρασµένος, µπήκα σχεδόν πρώτος σε ένα απόαυτά και αµέσως έπεσα και κοιµήθηκα. Πότε το πλοίο γέµισεκαι πότε έφυγε, δεν κατάλαβα.[…] Την ίδια ώρα χιλιάδες απελπισµένοι Έλληνες συγκε-ντρώνονται στο λιµάνι και πέφτουν στη θάλασσα για να προ-λάβουν τη σφαγή, ενώ οι κυβερνήτες και τα πληρώµατα τωνξένων πλοίων όχι µόνο αρνούνται να τους προσφέρουν έστωκαι την παραµικρή βοήθεια, αλλά σε ορισµένες περιπτώσειςδιασκεδάζουν µε το θέαµα1. […] ναυτικές µονάδες της Μεγά -λης Βρετανίας, της Ιταλίας, της Γαλλίας και των ΗνωµένωνΠολιτειών ήσαν παρούσες στη Σµύρνη, αγκυροβοληµένες σεαπόσταση λίγων εκατοντάδων µέ-τρων ή και λιγότερο από τασπίτια της προκυµαίας2.[…] Αλλά τα συµµαχικά πλοία που ήταν αγκυροβοληµένα στολιµάνι, διατήρησαν, τα περισσότερα, µια συµπεριφορά προµε-λετηµένης ουδετερότητας3.

Λελοβίτες στασιαστές στο πλοίο επιστροφήςΤο πρωί φθάσαµε στη Μυτιλήνη και άκουσα τους στρατιώτεςνα φωνάζουν: «Πειραιά! Πειραιά!» και ξύπνησα και εγώ. Τότεείδα τον Στρατηγό ΙΩΑΝΝΟΥ να µας λέει: «Κατεβείτε, βρε παι-διά, να γυρίσει το πλοίο πίσω να πάρει και άλλους συναδέλ -φους». Οι επιβαίνοντες όµως του πλοίου στρατιώτες στασία-σαν και δεν πειθάρχησαν· και από τη γέφυρα του πλοίουάκουσα τους στασιαστές να του λέγουν: «Ποιος είσαι εσύ,Στρατηγέ µου; Ο Στρατηγός ΙΩΑΝΝΟΥ; Η πατρίδα σε κα-λούσε εκεί», δείχνοντας συνάµα µε το χέρι τους τη Μ. Ασία,«και όχι εδώ! Πήγαινε, µη διατάξουµε πυρ!». Τελικά, ο Στρα -τηγός αναγκάστηκε να φύγει µε την ατµάκατο. Αυτά τα έλε-γαν οι Μ. ΚΑΛ∆ΑΝΗΣ, Θ. ∆ΡΑΚΟΣ, ∆ΗΜ. ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ και άλ-λοι που ήσαν στο πλοίο παρέα, χωρίς βέβαια εγώ να τουςγνωρίζω. Έτσι ανάγκασαν το πλοίο, αφού πρώτα έδεσαν τονκαπετάνιο, να πάρει δρόµο για Πειραιά. Ταξιδεύοντας προς Πειραιά, εγώ δίψασα και θέλησα να πάρωλίγο νερό από τη βρύση του πλοίου, αλλά µε έδιωξαν,απειλώντας µάλιστα να µε κτυπήσει µε το όπλο ο ΜΙΧΑΛΗΣΚΑΛ∆ΑΝΗΣ. Θέλησα να κάνω χρήση του βαθµού µου, αλλά ηκατάσταση χειροτέρεψε περισσότερο και έτσι αποσύρθηκακαι έµεινα διψασµένος.Όταν φθάσαµε στα µισά του Αιγαίου, ο καπετάνιος είπε: «Ναµη πάµε στον Πειραιά, αλλά στην Κύµη Ευβοίας». Οι στρα-τιώτες τον ρώτησαν: «Είναι ξηρά εκεί;» και ο καπετάνιος απά -

ντησε: «Ναι, είναι. Θα πάρετε τον δρόµο και θαβγείτε στην Χαλκίδα». Ξέχασα όµως να σας πω ότι, τον καπετάνιο τονφύλαγε ο ΝΤΕΜΟΣ (∆ηµοσθένης Λογοθέτης),σκοπός µε το πιστόλι στο χέρι και ήταν έτοιµοςνα τον σκοτώσει αν δεν υπήκουε σε ό,τι τουέλεγαν.Μετά την υποχώρηση του στρατού από τη Μ.Ασία οι συ-νταγµατάρχες Ν. Πλαστήρας καιΣτυλ. Γονατάς, µε ισχυρή δύναµη στρατού, θααποβιβαστούν στη Χίο. Θα κηρύξουν επανά-σταση κατά του καθεστώτος των Αθηνών. Ανά-λογη κίνηση και στη Μυτιλήνη από τον συνταγ-µατάρχη Στυλιανό Γονατά. Στην επανάστασηπροσχωρούν αξιωµατικοί και ναύτες του στό-λου και έτσι εξασφαλίζεται η µεταφορά τωνεπαναστατών στην Αθήνα1,2. Φθάσαµε στην Κύµη. Κατεβήκαµε, µας έδωσαν

ψωµί και µας παρακάλεσαν να συγκεντρωθούµε για να έρ -θουν τα αυτοκίνητα να µας πά-ρουν. Αλλά κανείς δεν κάθισε.Μια Φάλαγγα από 600 έως 700 άνδρες, στην οποία ήµουν καιεγώ, ακολουθούσε τον δρόµο προς το Αλιβέρι-Ωρωπό.Πηγαίνοντας εκεί βρήκαµε µαούνες βάρκες, που θα µας πέρ-ναγαν στην άλλη άκρη της θάλασσας, στον Ωρωπό της Στε -ρεάς Ελλάδας. Συµφωνήσαµε να δώσουµε σαν εισιτήριο από5 δρχ. ο ένας. Ικανοποιηµένοι και οι βαρκάρηδες που θα έπαιρ-ναν τόσα πολλά λεφτά. Μπήκαµε στις µαούνες και µας κατέ-βασαν στον Ωρωπό. Εκεί ο ΜΙΧ. ΚΑΛ∆ΑΝΗΣ, σαν Αρχηγόςστασιαστής, είπε στους βαρκάρηδες να πάνε εκεί να τουςδώσει απόδειξη, προκειµένου να εισπράξουν από το Φρου -ραρχείο τα χρήµατα για τα εισιτήριά µας. Κάθισε σε ένα κανα-πέ, έβγαλε ένα χαρτί από πακέτο τσιγάρων, τους έγραψε τηναπόδειξη και τους είπε: «Πάρτε το και πάτε στο Φρουραρχείονα πληρωθείτε». Αυτοί όµως δίσταζαν να το πάρουν και τότε οΚΑΛ∆ΑΝΗΣ τους λέει: «Αν θέλετε πάρτε το, αλλιώς θα τοξεσχίσω». Αµέσως αυτοί το πήραν, πήγαν στο Φρουραρχείοκαι πληρώθηκαν.Φεύγοντας από εκεί πιάσαµε τη σιδηροδροµική γραµµήΘΕΣ/ΚΗΣ-ΑΘΗΝΩΝ. Ήρθε το τραίνο, µπήκαµε µέσα και κατε-βήκαµε στον Πειραιά.

[…] Εγώ το όπλο µου δεν το παραδίδω!Από τον Πειραιά εγώ µε πλοίο ήλθα στην Πρέβεζα. Παρέλειψα να σας πω ότι εγώ, καθόλη τη διαδροµή, αρχή µουήταν να µην αποχωριστώ το όπλο µου, γιατί στην οπισθο -χώρηση, που σας µίλησα πιο πάνω, όσοι πέταξαν τα όπλα τους κανείς δεν γλίτωσε και είχαν κακό τέλος. Εµένα πολλοίδικοί µου, καθόλη την εκστρατεία, µε παρότρυναν να πετάξωτο ντουφέκι. Ακόµα και Αξ/κοί ήθελαν µε το ζόρι να µου τοπάρουν, αλλά εγώ τους είπα: «Μη µε αγγίζετε! Το όπλο εγώδεν το παραδίδω. Φύγετε µόνο από µπροστά µου!». Με τον τρόπο αυτό κατάφερα να το έχω µαζί µου ώσπου έφθασαστην Πρέβεζα.Εκεί που µε πίεσαν πολύ για να παραδώσω το όπλο ήταν τότεπου έφτασα στον Πειραιά. Βαδίζοντας σε κάποιο δρόµο, γιανα παρουσιαστώ στο Φρουραρχείο να ρωτήσω µήπως χρειά-ζεται κάνα χαρτί, πέφτω πάνω σε µια περίπολο του Φρουραρ -χείου. Αµέσως ο Αξ/κός της περιπόλου µε φώναξε: «Έ, Λοχία!Από πού έρχεσαι και πού πηγαίνεις;». Του είπα ότι έρχοµαιαπό το µέτωπο της Μ. Ασίας και αφού έγινε ανακωχή, γυρίζωπίσω στην ιδιαιτέρα µου Πατρίδα. Τότε ο Αξ/κός µού είπε ναπαραδώσω το όπλο µου, αλλά εγώ του αρνήθηκα και τουείπα: «Μη χάνεις τα λόγια σου και µη µε πλησιάζεις. Εγώ τοόπλο µου δεν το παραδίδω». Στο µεταξύ εγώ βάδιζα µπροστάκαι αυτός από πίσω και συνέχεια µε ενοχλούσε να µου πάρειτο όπλο. Τότε γυρίζω και του λέω: Επειδή είσαι αξ/κός και για

Κων. Γ. Χούχλας (1900-1990)



να µη ρεζιλευτείς στον κόσµο, εγώ θα επιταχύνω το βήµα µουκαι εσύ να επιβραδύνεις το δικό σου, ώστε να αυξηθεί η από-σταση και να φανεί ότι δεν συµβαίνει τίποτε. Την ώρα όµωςπου συνέβαιναν αυτά, περνούσε κάποιος άλλος Αξ/κός αλλάσε βαθµό ανώτερος από τον Αξ/κό της περιπόλου. Αφού είδετην παραπάνω σκηνή, αµέσως επενέβηκε και µας ρώτησε: «Τισυµβαίνει, βρε παιδιά;». Τότε εγώ του ανέφερα «ευπρεπώς»ότι έρχοµαι από το µέτωπο της Μ. Ασίας και θέλουν να µουπάρουν το όπλο, που χάριν σε αυτό κατάφερα να φθάσω εδώπου είµαι τώρα. «Καλά!», λέει ο ανώτερος Αξ/κός, και διατάσ-σει την περίπολο να µε αφήσει ελεύθερο και ότι το θέµα θα τοαναλάβει ο ίδιος. Έτσι και έγινε. Καθώς βαδίζαµε πιο πέρα µετον ανώτερο Αξ/κό γυρίζει και µου λέει: «Πήγαινε τώρα, παιδίµου, στο καλό σου». Τον ευχαρίστησα, τον χαιρέτισα και έφυ-γα, έχοντας πάλι µαζί µου το όπλο.Να µην πολυλογώ, έφθασα στην Πρέβεζα και παρουσιάστηκαστο Φρουραρχείο και τους είπα από πού προέρχοµαι. Αµέσωςµου είπαν να παραδώσω το όπλο. Εγώ και πάλι αρνήθηκα. Ενώσυνέβαιναν αυτά, εκεί συνάντησα τους οµοχωριανούς µουΚΩΝΣΤ. ΚΑΛ∆ΑΝΗ, ΕΥΣΤΡ. ΙΩΑΝΝΟΥ και κάνα δύο ακόµη πουδεν τους θυµούµαι τώρα. Αυτοί µάθανε ότι εγώ αρνούµαι ναπαραδώσω το ντουφέκι µου και πέσανε µε τα µούτρα για να µεπείσουν να το παραδώσω. Τότε µπροστά στην καταπίεση αυτήκαι το φόβο µήπως µε περάσουν Στρατοδικείο, αποφάσισα νατο παραδώσω. Μου κακοφάνηκε πάρα πολύ, γιατί έκανα τό-σον κόπο, τόσον αγώνα και κατάφερα να το κρατήσω από τηΜ. Ασία και να µου το πάρουν εδώ στην Πρέβεζα, κοντά στοσπίτι µου; Στη συνέχεια έφθασα στο χωριό µου το Θεσπρω-τικό, όπου τότε γνώρισα τους παραπάνω στασιαστές που σαςµίλησα πιο πάνω.Εδώ τελειώνει η εκστρατεία της Μ. Ασίας. Μετά από 10 µέρεςεπανήλθα στις τάξεις του Στρατού, απ’ όπου στις 11 Σ/βρίου1923 απολύθηκα».

Αντί επιλόγου[…] Το καλοκαίρι του 1922 συντελείται η Μικρασιατική Κατα-στροφή και καταρρέει το όραµα της Μεγάλης Ιδέας. Τις τρα-γικές συνέπειες θα τις νιώσει πριν απ’ όλους ο ελληνισµός τηςΙωνίας, που βρίσκεται στο έλεος των τουρκικών ορδών.[…] Μέσα σε λίγες µέρες τα τελευταία ελληνικά στρατεύµαταείχαν εγκαταλείψει το έδαφος της Μ. Ασίας και είχαν αποσυρ-θεί στα ελληνικά νησιά και την ηπειρωτική χώρα.Μια ελληνική παρουσία 2.500 χρόνων, ένας πολιτισµός πουανθούσε στη δυτική όχθη της Μ. Ασίας είχε τερµατιστεί από-τοµα, κάτω από καταστρεπτι-κές συνθήκες.[…] Με τη συνθήκη της Λωζάνης (24 Ιουλίου 1923) ακυρώνο -νταν οριστικά τα επιτεύγµατα της συνθήκης των Σεβρών καιρυθµίζονταν εκ νέου οι ελληνοτουρκικές διαφορές. Η Ελλάδαέχανε την Ανατολική Θράκη, καθώς επίσης την Ίµβρο και τηνΤένεδο. Παράλληλα, τα ∆ωδεκάνησα αναγνωρίζο-νταν ως ιτα-λική κτήση, ενώ η Κύπρος ως βρετανική. Έκλεισε οριστικά οκύκλος που είχε ανοίξει µε την απόβαση των ελληνικών στρα-τευµάτων στη Σµύρνη και επισηµοποιούνταν το τέλος της Με-γάλης Ιδέας1,3.Το ισχυρότατο ελατήριο, που προωθεί την ψυχή του πολεµι-στή και την κάνει ικανή να νικάει το σώµα και να έχει αποτελε-σµατική δράση, είναι εκείνο που αποκαλούµε «ηθική δύναµη».Βασικές «ηθικές δυνάµεις», που ξεχωρίζουν και οπλίζουν τονστρατιώτη, είναι η ∆ιοίκηση, η ολοκληρωµένη και άρτια εκ-παίδευση, το υψηλό πατριωτικό φρόνηµα, η πειθαρχία, η οµό-νοια, η πίστη στο σωστό και το δίκαιο του αγώνα, η θρησκεία,οι συνθήκες διαβίωσης, οι ηθικές αµοιβές.Αν ήθελε κανείς να εκτιµήσει ποιες από αυτές τις «ηθικέςδυνάµεις» και σε ποιο βαθµό χαρακτήριζαν τον ελληνικό στρα -τό της µικρασιατικής εκστρατείας, φοβούµαι ότι δεν θα αισθα -νόταν ικανοποιηµένος. Και η ευθύνη ήταν ακέραιη τηςΗγεσίας, πολιτικής και στρατιωτικής, και όχι των στρατευµέ-

νων, στους οποίους άλλωστε υπάρχουν δείγµατα ηρωισµού,αυτοθυσίας και πολεµικής αρετής.Οι Έλληνες της Μικράς Ασίας έχασαν τη γενέθλια γη τους·έχασαν την πατρίδα τους, πατρίδα πανάρχαιου πολιτισµού,όπου άνθισε η ιωνική φιλοσοφία και έκανε τα πρώτα βήµατα ηΟρθοδοξία. Πάει η Ανατολική Θράκη, έσβησε ο Πόντος.Κυνηγηµένοι, ήρθαν πρόσφυγες στη µητέρα Πατρίδα µεαποσκευές τον πόνο και τη νοσταλγία. Έφεραν, όµως, µαζί τους και στοιχεία από τον πολιτισµό τους, τη φιλοπονία, τηνπροοδευτικότητα, την πίστη στη ζωή, και µπόλιασαν µε νέα νο-οτροπία, µε νέο πνεύµα την καθηµαγµένη Ελλάδα. Τόνωσαντην Ελλάδα δηµογραφικά, οικονοµικά, πνευµατικά, πολιτιστι-κά· τη βοήθησαν σε όλους τους τοµείς και σε όλα τα επίπεδα.Ήταν αυτή η βοήθεια σαν µια δικαίωση του ξεριζωµού.Ωστόσο, η µικρασιατική Καταστροφή υπήρξε φονική για τηΜεγάλη Ιδέα. Από τότε η Ελλάδα ψάχνει να τη βρει, έστω καιµεταµορφωµένη, αλλά δυσκολεύεται. Αλλά η ιστορία δεν τε-λείωσε… Ήρθαν και πέρασαν αυτοκρατορίες, τόποι και τόποιάλλαξαν χέρια , αφεντικά. Ποιος ξέρει…«[…] Θα πρέπει, λέει ο G.HORTON, να θυµόµαστε ότι η ιστο-ρία ε-παναλαµβάνεται. Η Σµύρνη, µετά την καταστροφή τηςαπό τους Λυ-δούς, ξαναχτίστηκε από τους Έλληνες και ο ελ-ληνικός πολιτισµός επι-βλήθηκε και πάλι, τόσο µετά τις θη -ριώδεις επιδροµές των Τούρκων πειρατών το 1084, όσο καιµετά τις σφαγές του Ταµερλάνου. […]». Η καταστροφή πρέπει να µας διδάξει· να µας γίνει αφετηρίαορθής οδοιπορίας· να δούµε ψύχραιµα και καθαρά µπροστά.Για να παρατηρήσεις τον κόσµο, είπε ο Εδουάρδος Λώρενς,καµιά σκοπιά δεν είναι ψηλότερη από ένα σταυρό.Εµείς οι Έλληνες ας διατηρούµε ζωντανά την ελπίδα. Ας σιγο-καίει η σπίθα του εθνικού ονείρου. Να µην παραιτούµαστε απότα εθνικά ιδανικά και να µη χαραµίζουµε τα δίκαιά µας. Οι Λε-λοβίτες, ας θυµούµαστε τον καηµό του Λοχία του 3/40 Συντάγ-µατος Ευζώνων, και ας µένουµε ευγνώµονες σ’ αυτόν και τουςάλλους συµπατριώτες συµπολεµιστές του, για τον αγώνα το-υς στην ελληνική ανατολική πλευρά του Αιγαίου πελάγους.Ονόµατα Λελοβιτών, πεσόντων κατά τους εθνικούς αγώνες -φονευθέντων σε µάχες ή αποθανόντων από κακουχίες και κα-τά την µικρασιατική εκστρατεία- ήταν γραµµένα στις µαρµάρι-νες πλάκες του µνηµείου του χωριού.Κάποιοι, κατέχοντες δύναµη ίση µε το πάθος τους, µε πρό -σχηµα την κατασκευή νέου, γκρέµισαν το παλιό µνηµείο καιδεν ξανάγραψαν στο νέο τα ονόµατα των πεσόντων!Η ελπίδα ότι το υγιές πατριωτικό φρόνηµα άλλων θα βρει τηνευκαιρία να αποκαταστήσει την προσβολή που έγινε στηνιστορία του τόπου, δεν χάθηκε, και τα ονόµατα των πεσόντωνθα ξαναγραφτούν στο µνηµείο.Τέλος, οι επετειακές εκδηλώσεις µνήµης για τις «χαµένες πα-τρίδες» χρειάζονται για να διατηρηθεί η ιστορική µνήµη και ναµην ξεθωριάσει τ’ όνειρο, αλλά µε περιεχόµενο και παρουσία-ση τέτοια που να µην αυτοµαστιγωνόµαστε µαζοχιστικά καιγινόµαστε αξιοδάκρυτοι και χλεύη των εχθρών µας. Και στιςπιο µαύρες ώρες µπορούν να υπάρξουν φεγγίτες αισιο-δοξίας…

Πηγές πληροφοριών1: «100 χρόνια ΕΛΛΑ∆Α» Τόµ. Α΄, έκδ. Η. ΜΑΝΙΑΤΕΑ2: «Η ΜΑΣΤΙΓΑ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ 1922 – ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ» GEORGE HORTON, ΒΗΜΑβιβλιοθήκη.3: «ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Της ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ» RIHARD

CLOGG, Αθήνα 1999.4: «Η ∆ΙΚΗ ΤΩΝ ΕΞΙ», Αλέξ. Κοτζιά, ΒΗΜΑβιβλιοθήκη.5: Ιστορία νεότερη και σύγχρονη, Τ.Γ, Γ΄ Λυκείου, ΟΕ∆Β.6: «ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΕΚ ΤΟΥ ΗΡΟ∆ΟΤΟΥ» Χ. ΠΟΥΛΙΟΥ, Α-θή-

να 1881.7: «ΗΘΙΚΕΣ ∆ΥΝΑΜΕΙΣ» Γ.Ι. Μπακοπούλου, Αθήνα 1958.8: Εγκυκλοπαίδεια δοµή.

ÐÏÄÏÓÖÁÉÑÉÊÁ

Λακκιώτικο Τουρνουά ποδοσφαίρου

Η οµάδα του Άσσου νικήτρια στο Τουρνουά ποδοσφ-αίρου που πραγµατοποιήθηκε 10-14 Αυγούστου, µεοµάδες από τα χωριά της Λάκκας

Με µεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε και φέτος το Τουρνουά ποδο -σφαί ρου στη Λάκκα Θεσπρωτικού. Οι 8 οµάδες που συµµετείχαν,έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους και οι συµµετέχοντες είχαν την ευ-καιρία, εκτός από τις αγωνιστικές τους επιδόσεις, να συναντηθούνµε φίλους και συµµαθητές από τα παλιά.

Τα προκριµατικά έγιναν Τετάρτη & Πέµπτη, 10 και 11 Αυγούστου µεζευγάρια τις οµάδες:Γαλατάς – Κρανιά, Άσσος – Πολυστάφυλλο, Παπαδάτες – Ριζοβούνι, Νικολίτσι – Θεσπρωτικό.

Στα ηµιτελικά συµµετείχαν οι νικητές των προκριµατικών Κρανιά,Άσσος, Παπαδάτες & Θεσπρωτικό, αφού οι υπόλοιπες απο -κλείστηκαν µετά την ήτα τους στους αντίστοιχους αγώνες.

Ο τελικός έγινε την Κυριακή 14 Αυγούστου µεταξύ Άσσου και Θε-σπρωτικού και οι δύο σχεδόν ισάξιες οµάδες είχαν απανωτές ευκαι-ρίες. Ο αγώνας ολοκληρώθηκε στην κανονική του διάρκεια ισόπα-λος. Νικητής τελικά αναδείχτηκε, µετά από τη διαδικασία των πέναλ -τι ο Άσσος και οι ποδοσφαιριστές του πραγµατικά το γλέντησαν.

Στα θετικά να προσθέσουµε το όµορφο γήπεδο «Κατερίνα Θάνου»του Θεσπρωτικού, τις γεµάτες κερκίδες µε τους ενθουσιώδεις φιλά-θλους και τον ακούραστο διαιτητή κ. Σωτήρη Βασιλείου που µευποµονή δέχτηκε και κάποιες υπερβολές από τις στιγµές έντασηςτων αγώνων. Επίσης, η συντονιστική οµάδα από τους κ.κ. Ζήκο Ρε -µ πή, Βαγγέλη Φίτζο και Γιώργο Γιάννο, κατάφερε να ξεπεράσει τιςδιαφορετικές απόψεις και τα όποια οργανωτικά προβλήµατα και εξα-σφάλισε την επιτυχία του τουρνουά.

Το Τουρνουά της Λάκκας κάθε χρονιά γίνεται και καλύτερο και όλοιέδωσαν ραντεβού για του χρόνου.

Μπράβο στους διοργανωτές, τον Περιβαλλοντικό – Πολιτιστικό Σύλ -λογο του ∆ήµου Θεσπρωτικού και τη ∆ηµοτική Ενότητα Θεσπρω -τικού.

Προµηθευτείτε την κάρτα διαρκείας του Κεραυνού.

Ενισχύετε έτσι την αξιόλογη προσπάθειά του.



ΚΑΛΙΟ ΑΡΓΑ ΠΑΡΑ ΠΟΤΕΣτο 30ο τεύχος δεν πρόκαµα να γράψω,δεν είχα µάθει και πολλά, το άφησα γιαµετά. Και τώρα ορίστε. Έχω γράψει και τιδεν έχω γράψει! Μια βόλτα να κάνεις στοχωριό έχεις να γράψεις σελίδες.

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Τ.29Μόλις πήρα το τεύχος µε αριθµό 29 σταχέρια µου, αυτό του Πάσχα δηλαδή,έπαθα! Ένας πελαργός να φέρνει µια σα-κούλα µε σκουπίδια σε µια φωλιά πουβρίσκεται όχι ένας άλλος πελαργός όπωςθα φανταζότανε κάποιος κανονικός άν -θρωπος ή ένας άτεχνος αλλά κάτι σε γκα-ράζ έµοιαζε κάτι σε εργοστάσιο ανα -κύκλωσης απορριµµάτων; ∆εν πολυκατά-λαβα. Μάλλον, αφού το κοίταξα αρκετάτελικά µου φάνηκε για το δεύτερο. Τισυµπεράσµατα λοιπόν µπορεί να απο-κοµίσει ένας αφελής, όπως εγώ, ανα -γνώστης αναγνώστες µου;Συµπέρασµα πρώτον. Οι πελαργοί εκτόςαπό παιδιά φέρνουν και σκουπίδια.Συµπέρασµα δεύτερον. Στις φωλιές τωνπελαργών δεν υπάρχουν οι γόνοι του πε-λαργού αλλά εργοστάσια ανακύκλωσης. Συµπέρασµα τρίτον. Τα εργοστάσια ανα -κύκλωσης απορριµµάτων είτε είναι µικράκαι χωράνε σε µια φωλιά πελαργών ή ηφωλιά του πελαργού είναι τεράστια πουχωράει ένα τέτοιο εργοστάσιο. Με µπέρ-δεψες, εκδότη µου Άγιες µέρες που ήταν!

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Τ.29Έχοντας τροµάξει µε το εξώφυλλο, τοπολιτισµικό σοκ που υπέστην ήτανδυνατό, γύρισα να δω και το οπισθόφυλ -λο, σιγά σιγά και µε τρόπο κιόλας, αναρω -τώµενος τι µας περιµένει. Αλλά εδώ ταπράγµατα ήταν αλλιώς. Μια ανθισµένηκουτσουπιά µέσα σε µια έκρηξη ροζοµω-βιών (πού είσαι Μυραράκη να µε δεις;)αποχρώσεων περιτριγυρισµένη από φρέ -σκο καταπράσινο χορτάρι, ένα θαύµακυριολεκτικά της άνοιξης. Ήρθε η καρδιάστον τόπο της.Εκδότη µου, αν το αναλύσω ψυχολογικά,διακρίνω πολύ καθαρά, να παλεύουν µέσασου το σουρεαλιστικό συνειδητό σου µετο ρεαλιστικό υποσυνείδητο ή το αντί -στρο φο, δηλαδή το ρεαλιστικό συνειδητόσου µε το σουρεαλιστικό υποσυνείδητο.Θα κοιτάξω και τα προηγούµενα εξώφυλ -λα και οπισθόφυλλα για να µελετήσω σεβάθος το ψυχολογικό σου προφίλ.

ΕΘΝΙΚΟΙ ΕΥΕΡΓΕΤΕΣΚάποτε στην Ήπειρο οι άνθρωποί της

που ήταν ξενιτεµένοι και πονούσαν τοντόπο τους δηµιουργούσαν έργα, κληρο-δοτήµατα, έφτιαχναν πλατείες, δρόµους,πνευµατικά ιδρύµατα. Σήµερα στην Ήπει-ρο αν σου ζητήσουν να αγοράσουν έναχωράφι για να µεγαλώσουν µια πλατεία,για το κοινό καλό και την οµορφάδα τουτόπου που µεγάλωσες, όχι µόνο δεν τοδωρίζεις αλλά του ανεβάζεις την τιµή σετιµές Γλυφάδας. Έρχονται µετά οι άλλοιΠρόεδροι, οι Ταµίες, οι Εκδότες, αυτοίπου πονάνε τον τόπο που µεγάλωσαν βρεαδερφέ, να ζητιανέψουν να εκλιπαρήσουντους χωριανούς να βάλουν, όσο µπορεί οκαθένας, βαθιά το χέρι στην τσέπη για ναυλοποιηθεί ο σκοπός. Άλλαξαν οι καιροίάλλαξαν και οι άνθρωποι ή σύµφωνα µετη ρήση του Κικέρωνα (106 π.Χ. - 43 π.Χ.Ρωµαίος πολιτικός και ρήτορας) “O tem-pora o mores”, ή επί το ελληνικόν «Ω και-ρο ί! Ω ήθη!». Φανταζόµουν και µια πλατεία µε το όνοµατου ∆ωρητή! «Πλατεία του Ευεργέτη……..».

ΑΚΡΙΒΑ ΟΙΚΟΠΕ∆ΑΑγοράσαµε ακριβά οικόπεδα. Μια πρότα-ση µε δυο σηµασίες. Πώς; Ανάλογα πούθα τοποθετήσουµε το κόµµα, µπροστά ήπίσω από το «ακριβά». 1) Αγοράσαµεακρι βά, οικόπεδα, δηλαδή, «αγοράσαµεακριβά, φτηνά οικόπεδα και 2) Αγοράσα-µε, ακριβά οικόπεδα, δηλαδή, «αγοράσα-µε, ακριβά οικόπεδα» (οικόπεδα µεγάληςαξίας). Είδατε τι σηµασία έχει ένα κόµµα;Μια αγοράζεις ακριβά µια φτηνά!

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΠΩΛΗΣΕΩΝΤέτοια χρειάζονται οι Πρόεδροι, οι Ταµίεςκαι οι διαπραγµατευτές µιας και έδωσανπολλά χιλιάρικα για κάποιες αγορές. Προ-σοχή, «Το δις εξαµαρτείν ουκ ανδρός σο-φού». Σκληροί από εδώ και πέρα!

30ο ΤΕΥΧΟΣ ΚΑΙ ΕΚ∆ΗΛΩΣΗΒΡΑΒΕΥΣΗΣ

∆ΝΤ ΚΑΙ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣΛιτές, σπαρτιάτικες µέχρι ανυπαρξίας οιγιορτές φέτος το καλοκαίρι. Η λιτότητα, ηυποχρηµατοδότηση, τα ανύπαρκτα δανει-κά και η έλλειψη χρηµατοδότησης από τονέο ∆ήµο, έκαναν το εορταστικό πολιτι-στικό τριήµερο σε διήµερο και στο τέλοςµονοήµερο. ∆εν είναι µόνο αυτά, από ότιέµαθα, αλλά είναι και κάτι άλλα όπωςκούραση των διοργανωτών, µόνο εµείςθα δουλεύουµε και οι άλλοι θα κάθονται,είµαστε τα κορόιδα της υπόθεσης, κά -

ποιοι άλλοι σαµποτάρουν τις γιορτές, κά-ποιοι άλλοι αφού διασκεδάζουνε λένε καικουβέντες από πάνω και άλλα και άλλα!Κρίµα και είναι µια φωτεινή γραµµή στονσκοτεινό ορίζοντα! Έχουν δίκιο σε αυτάπου λένε, οι διοργανωτές, αλλά ο Σω-κράτης, έλεγε ότι λαµβάνω υπόψη τιςγνώµες των επα½όντων.

ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗΈχω «γράψει», αναγνώστες µου, κάτιδηµοτικά τραγούδια-ποιήµατα µούρλια.Σαν αυτά που τραγουδάµε και χορεύ -ουµε το Πάσχα. Να διαβάζει η µάνα καιτου παιδιού να µη δίνει. Θα πάρω και µιαεπιχορήγηση από το ∆ήµο Ζηρού 2.500€για να τα εκδώσω διότι το πόνηµά µουείναι υψιπετούς διανόησης, θα βγάλωκαι ένα CD µε κλαριτζήδες θα καλέσωοπωσδήποτε τον κ. ∆ήµαρχο βεβαίωςβεβαίως να έρθει στην παρουσίαση τουπονήµατος και θα παρακαλέσω τον εκ-δότη και ∆ηµοτικό Σύµ βουλο να µε γρά-ψει στο Libro d’ oro (Χρυσή Βίβλο) τωνεκ δοτών του ∆ήµου, της Λάκας, του Νι-κολιτσίου και του Μαχαλά.Θυµίστε µου πόσα µας έδωσε ο ∆ήµαρ -χος για τις γιορτές;-Τίποτα!-Πώς τίποτα;-Τίποτα!- Ούτε 100€;- Ούτε.-Κρέας τουλάχιστον µας έδωσε;- Ούτε.- Στις άλλες εκλογές να πάµε µε το

συνδυασµό του µήπως πάρουµε τίποταόπως κάποιοι άλλοι.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗΣΟ πληροφοριοδότης µου, µου ενεχείρισεµια τοπική εφηµερίδα που αναφέρεταιστο πολιτιστικό διήµερο που έκαναν οιαπέναντι και που όπως γράφει η εφηµε-ρίδα ασµένως ο ∆ήµαρχος έτρεξε νααποδεχθεί τη συνέχεια των εκδηλώσεώντους το 2012. Συµπέρασµα πρώτο: Μαςαγαπάει λιγότερο.Συµπέρασµα δεύτερο: Θα τους τα «ξα-ναχώσει».Συµπέρασµα τρίτο: Εφάρµοζε δυο µέτρακαι δυο σταθµά. Συµπέρασµα τέταρτο: Το 2012 θα είναιδίκαιος.Συµπέρασµα πέµπτο: Θα πάρουµε καιεµείς επιχορήγηση.Αν υποψιασθώ κε ∆ήµαρχε ότι θα πάρο-υµε το επόµενο καλοκαίρι επιχορήγηση,χρυσή κορνίζα θα σου κάνω!

Ο ΚώνειοςΣΧΟΛΙΑ

Ο Κώνειος


ΣΚΟΝΑΚΙΌλοι οι άλλοι τα έλεγαν απ’ όξω, ο Πρόε-δρος, ένας είναι ο Πρόεδρος και οµιλείαπταίστως την Αγγλικήν, χρησιµοποιούσεσκονάκι και το διάβαζε. Μήπως να µας ταλες στα Αγγλικά και απέξω, Πρόεδρε;

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΙΣ ΡΙΖΕΣΩραία µας τα είπε ο πολύ καλός συγχωρ-ιανός συγγραφέας και βραβευθείς πουµιλάει και άριστα τα χωριάτικα για δια-τήρηση της παράδοσης για επιστροφήστις ρίζες για επιστροφή στο χωριό γιαγια …. αλλά κάποιος ρώτησε:- Πού ζει αυτός; - Στην Αθήνα, απάντησε κάποιος παρα -

δίπλα.- Και γιατί δεν έρχεται στου Ντάρα για να

πιάνουν τόπο αυτά που λέει; Συνέχισε οπρώτος.

Κακούργα µετανάστευση!

ΑΝΩΤΕΡΟΤΗΤΑ ΝΙΚΟΛΙΤΣΙΩΤΗΞέρουµε για το πόσο ανώτεροι είµαστεεµείς οι Νικολιτσιώτες από τους υπόλοι-πους Λακιώτες και για να το αποδείξουµεφέραµε και από απέναντι χωριά επιχορη-γηµένους για να µας βραβεύσουνε. Τέ-τοια ανωτερότητα, τέτοια ευγένεια, τέ-τοια µεγαλοσύνη, τέτοια νικολιτσιότητα!

ΒΡΕΓΜΕΝΗ ΣΑΝΙ∆Α Με βρεγµένη σανίδα είχε απειλήσει ο βρα-βευθείς δάσκαλος τον εκδότη, έτσι µαςείπε ο εκδότης στην τελετή βράβευσης,αλλά ο εκδότης πρόλαβε και µετακόµισεστην Αθήνα οικογενειακώς και δεν πρόλα-βε ο δάσκαλος να κάνει πράξη τα λόγιατου. Σκέψου εκδότη µου αν είχες µείνειστο χωριό και είχε πραγµατοποιήσει τηναπειλή του ο δάσκαλος πόσο καλύτεροςθα είχες γίνει. Άλλος άνθρωπος! Χάθηκεµια µεγάλη ευκαιρία για το Νικολίτσι.

Ο ΓΙΑΤΡΟΣΓιατρό, αποκάλεσε τον Πρόεδρο τονκαθηγητή, ο Τακητζόλος. Τι ειδικότητας; Εγώ, για πολιτικό µηχανικό τον κάνω. Τό-σα έργα έχει κάνει στο χωριό.

ΒΡΑΒΕΙΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΒΡΑΒΕΙΑΒράβευαν, βράβευβαν και τελειωµό δενείχαν τα βραβεία. Τόσοι και τόσοι πήρανβραβείο. Πρόεδροι, δάσκαλοι, καθηγητές,αρθρογράφοι και συγγραφείς του «Εν Νι-κολιτσίω»! Περίµενα και εγώ µε τη σειράµου να πάρω, έστω και ένα µικρούλικο, πε-ρίµενα και περίµενα γεµάτος αγωνία ότιστο επόµενο θα µε φωνάξουν, αλλά τελικάτίποτα. Αυτά έχει η ζωή άµα γράφεις µεψευδώνυµο και δεν είσαι µικρός ή συντα-ξιούχος!

ΧΡΥΣΕΣ ΑΠΟΥΣΙΕΣΧρυσές απουσίες παρατηρήθηκαν στηβράβευση τόσο από τη µεριά των κεφα -λών όσο και από την πλευρά των βραβευ -θέντων. Αρκετοί δε, θα πρότειναν και άλ-λους συνταξιούχους συγχωριανούς ναβραβευθούν. Παραλείψεις!

40 ΧΡΟΝΙΑ ΓΗΠΕ∆ΟΓια 40 χρόνια παρακαλάει ο Νασιοκω-τσιώνας για γήπεδο, αλλά κανένας δεντον άκουσε. Πώς να προκόψουµεσυγχωριανοί µου µετά στον αθλητισµό,χωρίς υποδοµές χωρίς ένα 5Χ5; Πώς ναβγάλει το χωριό µας έναν ολυµπιονίκηέναν αθλητή όπως έβγαλαν τα παραδίπλαχωριά; Και αυτόν που έβγαλε και βρα-βεύθηκε, στην Αθήνα µεγάλωσε.

Η/ΥΤα µπέρδευε συνέχεια ο εκδότης µε τηνπαρουσίαση. Μπροστά, πίσω, αριστερά,δεξιά, πάνω, κάτω µας ζάλισε. Αµ δεν ταέφτιαξες σε ένα pp, εκδότη µου να ταέχεις ωραία και τακτοποιηµένα!

ΜΗΝ ΤΟΝ ΕΙ∆ΑΤΕ ΤΟ ∆ΗΜΑΡΧΟ∆εν µας πάει ο ∆ήµαρχος από τότε πουέγινε ∆ήµαρχος. Πριν τις εκλογές µας πή-γαινε µε χίλια. Και κρέας για τις εκ-δηλώσεις του καλοκαιριού µας έδινε καιερχότανε σ’ αυτές. Μετά από την απο-µάκρυνσή µας από την κάλπη µας ξα-στόχησε. Θυµάται, βέβαια, τα απέναντιχωριά και τα επιχορηγεί και γενικά τα προ σέχει περισσότερο. Ας προσέχαµε!

ΣΤΗ ΜΕΡΚΕΛΝα τη στείλουµε στη Μέρκελ. Φώναξε κά-ποιος από το πλήθος, όταν είδαµε µιαφωτογραφία µε τους µαθητές του ’49 έξωαπό το γκρεµισµένο σχολείο. Πετυχηµέ-νο! Τρεις νεκροί συγχωριανοί, γκρεµισµένοσχολείο, γκρεµισµένα σπίτια, τρεις νεκροίαπό τον βοµβαρδισµό, πείνα, κατοχή. Χρω στάµε ή µας χρωστάει η Μέρκελ καιαυτή η ανεκδιήγητη υπουργός της πουµας απείλησε ότι θέλει να µας δεσµεύσειτο χρυσό της Ελλάδας; Να της θυµίσου -µε πότε µας έδωσε πίσω το χρυσό πουµας πήραν στην Κατοχή οι παππούδεςτης και πότε µας αποπλήρωσε το κατα-ναγκαστικό δάνειο που της «δώσαµε»;

ΣΥΣΚΕΨΕΙΣ ΕΠΙ ΣΥΣΚΕΨΕΩΝ Όποτε και να ήσουν στο Νικολίτσι έβλε-πες οµάδες µε πρωταγωνιστές τους προ -έδρους της κοινότητας νυν και τέως, εκ-δότες, ταµίες ενδιαφερόµενους, µη εν-διαφερόµενους και περίεργους περαστι-κούς να συσκέπτονται για τα µέλλονταπου θα συµβούν στο χωριό, προγραµµά-

τιζαν έργα, οραµατίζονταν ένα διαφορε-τικό χωριό ένα χωριό του επόµενου αιώνακαι γενικά έκοβαν και έραβαν. Όλα στοτέλος σκόνταφταν σε αυτό που είπε κά-ποτε ένας φίλος συγχωριανός µας µεπονηριά αλεπούς : Με τι κεφάλαιο;

ΣΕΙΡΑ ΕΧΕΙ Ο ΜΠΟΥΡΑΣΑφού φτιάξαµε αυλές, αφού πλακο-στρώσαµε και ασφαλτοστρώσαµε δρό -µους, αφού χτίσαµε τοίχους και τοίχους,αφού αγοράσαµε πανάκριβα οικόπεδαήρθε και η σειρά του «Μπούρα». Για ό -σους δε γνωρίζουν ο Μπούρας είναι µιαβρύση όπου από τη στιγµή της ύπαρξήςτου υδρεύονταν το χωριό µας και αρ-δεύονταν µέρος του και είχε και έναν τε-ράστιο πλάτανο που τον αγκάλιαζαν 21παιδιά της Έκτης τάξης. Για να µη χάνο -νται τα νερά αποφασίστηκε κάποτε στηδεκαετία του ’70-΄80; να κοπεί ο πλάτανος,µνηµείο της φύσης και να γίνουν διάφοραέργα για να µη χάνεται το νερό. Πράγµαπου έγινε και δυστυχώς το νερό από τουΜπούρα και πάλι δεν έφτανε έως ότου τοχωριό υδροδοτήθηκε από αλλού και έτσιέχουµε νερό, άλλα δεν έχουµε Μπούρα.Άντε τώρα να τα ξαναφτιάξεις από τηναρχή και βρύση και πλάτανο και περιβάλ-λοντα χώρο! Φτου και από την αρχή! Πάλιλεφτά θα ζητάν.

ΑΣΧΕΤΑ Ή ∆ΙΑΦΟΡΑΝΝΝΈχουνε την ΕΕΕ (3Ε), έχουνε το ΑΑΑτώρα ας κατοχυρώσουµε το ΝΝΝ ή 3Νδηλαδή ο καινούριος σύλλογος του χω -ριού να ονοµασθεί Νέα Νεολαία Νικολι-τσίου. Σας φτιάχνω και το σήµα.

ΜΕΤΑΚΑΛΟΚΑΙΡΟΝα µην ακούω ευχές του τύπου «καλόχειµώνα» τώρα τον Αύγουστο! Συναι -σθηµατικά και ψυχολογικά δεν υπάρχειφθινόπωρο, πατριώτες µου, µε τις βρο -χές, µε τις µουντάδες και µε τις µελαγ -χολίες του Σεπτέµβρη. Μετακαλόκαιρουπάρχει, µε τη ζέστη του, τον ιδρώτα καιµε τα µπάνια του ακόµα ακόµα. Το καλο-καίρι συνεχίζεται!

ΑΥΤΟΚΡΙΝΟΜΕΝΟΣΣτο γέµισα το 31ο τεύχος εκδότη µου! Πα-ρά λίγο 6 σελίδες Α4, 1800 λέξεις. ΄Εγρα-ψα, έγραψα, έγραψα, το φχαριστήθηκα.Καταγγελτικός και καθόλου προτακτικός(καµία πρόταση). Κρίνω εκ του ασφαλούςχωρίς να κρίνοµαι! Ωραίος, ε; Έξω από τοχορό και το χωριό πολλά λέω. «Ουδείςάσφαλτος» που είπε και «µεγάλη αοιδός».

Ο Κώνειος

Ο ΚώνειοςΣΧΟΛΙΑ

ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ


Η καλοκαιρινή εκδροµή σε Νυµφαίο - ΚαστοριάΠραγµατοποιήθηκε και φέτος το καλοκαίρι η καθιερωµένη πλέον εκδρο-µή από το χωριό. Γέµισε και πάλι το λεωφορείο µε οδηγό το Γιώργο Ζή-ση. Προορισµός η βορειοδυτική Μακεδονία και συγκεκριµένα το Νυµφ-αίο και η Καστοριά.

Πρώτη άφιξη στο Νυµφαίο. Το πανέµορφο βλαχοχώρι (παλιά ονοµασίαΝεβέσκα), που οι κάτοικοί του τα τελευταία χρόνια µε επίπονη προσπάθ-εια το έχουν καταστήσει σε έναν µοναδικό τουριστικό προορισµό. Έξωαπό το χωριό φιλοξενείτε και το περιβαλλοντικό πάρκο του Αρκτούρου,στο οποίο φιλοξενούνται αρκούδες και άλλα άγρια ζώα. Η ξενάγηση στοπάρκο από τους ανθρώπους του Αρκτούρου µας ενθουσίασε και σίγουραµας κατέστησε περιβαλλοντικά πιο ευαίσθητους.

Στη συνέχεια στο λεωφορείο µε προορισµό την Καστοριά. Ενδιάµεσηστάση για φαγητό στο πολύ ωραίο εστιατόριο. Αφού χορτάσαµε, ο µά-γος µας Bill Cos, για ακόµα µια φορά µας διασκέδασε µε τα µοναδικάκόλπα του. Λίγο πιο µετά φτάσαµε στην Καστοριά. Λίγο το καλοκαιριάτι-κο µεσηµέρι, λίγο η κούραση του ταξιδιού µας οδήγησαν κατευθείαν γιακαφέ. ∆ίπλα στη λίµνη, παρόλη τη ζέστη, απολαύσαµε το καφεδάκι µαςκαι την παραλίµνια βόλτα. Μετά …επιστροφή. Στο λεωφορείο τα γνωστά.Τραγούδια ανέκδοτα, πειράγµατα µε κορυφαία τη νεολαία που είχε κα-τακλύσει τη γαλαρία και δεν άφησαν κανένα ήσυχο.

Μπράβο στους διοργανωτές και τι άλλο; Και του χρόνου…

ΑρκτούροςΟ ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ είναι µη κυβερνητική, µη κερδοσκοπική περιβαλλοντι-

κή οργάνωση που ιδρύθηκε το 1992, για την προστασία της άγριας ζωήςκαι του φυσικού περιβάλλοντος, µε δράσεις έρευνας πεδίου, επιστηµο-νικής µελέτης, ευαισθητοποίησης κοινού, περιβαλλοντικής εκπαίδευσηςκαι εθελοντισµού για την προστασία της άγριας ζωής, την ενίσχυση τηςβιοποικιλότητας και της αειφορίας στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Με στόχο την ολοκληρωµένη διαχείριση των Προ-στατευόµενων Περιοχών και την παροχή ειδικήςτεχνογνωσίας για τις επεµβάσεις στο φυσικό περι-βάλλον, ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ υλοποιεί εθνικά και διασυνο -

ριακά προγράµµατα για την προστασία των ο -ρει νών οικοσυστηµάτων µε έµφαση στα µεγά-λα θηλαστικά.

ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ

Μεγάλη επιτυχία σηµείωσε και φέτος το καθιερωµένο πλέον Νταρ-ανίτικο Αντάµωµα, που έγινε στις 13 Αυγούστου. Οι Νταρανίτες, πρω τοπόροι σε τέτοιες ζεστές εκδηλώσεις, γέµισαν την κεντρικήπλατεία του χωριού τους από πολύ νωρίς. Προσµένουν τούτη τηµέρα µε ιδιαίτερη χαρά και προγραµµατίζουν να βρίσκονται όλοι εκεί,όχι µόνο από το εσωτερικό της χώρας, αλλά και ξενιτεµένοι από ταπέρατα της γης.

Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο του Μορφωτικού Συλλόγου µε τον πρόεδροΙωάννη ∆. Στράτη και όλα τα µέλη του, δούλευαν από ηµέρες να είναιόλα έτοιµα για τη µεγάλη βραδιά. Και πράγµατι όλα ήταν άψογα. Οψήστης στη θέση του, οι πίτες των γυναικών του χωριού, τα παραδο-σιακά ντόπια γλυκά και φαγητά στον πάγκο, τα ποτά παγωµένα σταβαρέλια, ο DJ Πάνος Πανούσης στο πατάρι, ο φωτισµός άπλετος. 500και πλέον καρέκλες γέµισαν από τους χωριανούς και το µαγαζί τουΜπέκιου από τη νεολαία. Χαµόγελα, κουβέντα, αγκαλιάσµατα, καλω-σορίσµατα, πνιγµένες στο παράπονο αναµνήσεις.

Νταρανίτες, λίγοι αλλά αµέτρητοι, αγαπηµένοι µεταξύ τους και αγα -πη µένοι των γύρω χωριών. Τους τίµησαν µε την παρουσία τους ο ∆ή-µαρχος Ζηρού κ. Γιολδάσης ∆ηµήτρης, η πρόεδρος του ∆ηµοτικούΣυµβουλίου κ. ∆ώρα Ιατρού-Παπα½ωάννου, ο Αντιδήµαρχος ΖήκοςΡεµπής, ο επικεφαλής της Αξιωµατικής αντιπολίτευσης του ∆ήµουΖη ρού κ. Γιώργος Ζυγούρης, οι ∆ηµοτικοί Σύµβουλοι Πέτρος Τσεκού -ρας, Βάσσης ∆ηµήτριος και Γιώργος Γιάννος, η πρόεδρος του τοπι-κού ∆ιαµερίσµατος Νικολιτσίου κ. Χρυσούλα Κίτσιου, ο τοπικόςσύµβουλος ∆ηµήτριος Τζόλος, ο Πρόεδρος του Τοπικού ΣυµβουλίουΠαπαδατών κ. Απόστολος Γρ. Βασιλείου, ο πρόεδρος του ΣυλλόγουΝικολιτσίου κ. Ιωάννης Κώστας, ο πρόεδρος και σύσσωµο το ∆.Σ. τουΣυλλόγου Ελαιωτών Αθήνας η ΑΓΑΠΗ, ο Γενικός ∆ιευθυντής τηςCOSΜOTE και του ΟΤΕ κ. Αθανάσιος Β. Στράτος, ο ∆ιοικητής Τρο -χαίας Ηπείρου κ. Ανδρέας Κ. Παπιγκιώτης, οι εκδότες του Άπειροςχώρα Σωκράτης και Γιώργος Βασιλείου.

Μετά τους καθιερωµένους από µικροφώνου χαιρετισµούς, ο ∆ήµαρ -χος και οι ∆ηµοτικοί Σύµβουλοι έσυραν το χορό, συνοδευόµενοι απότους χωριανούς. Και στη συνέχεια µέχρι το πρωί αγκαλιασµένοι σεένα κουβάρι οι Νταρανίτες χόρεψαν µε την ψυχή τους, δίνοντας ρα -ντεβού για το επόµενο αντάµωµα. Καλή αντάµωση χωριανοί.

(Βιντεάκια στο Youtube αναζήτηση Ντάρα Λάκκα Σούλι ∆ήµος Ζηρούαντάµωµα).

Νταρανίτικο Αντάµωµα 2011



ΙΣΤΟΡΙΑ Βλαχοπάνος ∆ηµήτρης

Κοµµένο: 16 Αυγούστου 1943

Η «επίσκεψη Ζάλµινγκερ» Χωµένο στην άκρη του Αµβρακικού και κρυµµένο στις εκβολέςτου ποταµού Αράχθου, πνιγµένο στα νερά, τα έλη και τηνπυκνή βλάστηση τότε, το Κοµµένο δεν ανέπτυξε κάποια αξιό-λογη αντιστασιακή δράση, αλλά συµµετείχε απλά στον αγώναεξασφαλίζοντας τρόφιµα για τα ένοπλα τµήµατα των αντα-ρτών, που η έδρα τους βρισκότανστις ορεινές περιοχές. Τον Αύγου-στο, ωστόσο, του 1943 σηµειώνεταιµια περίεργη κινητικότητα, καθώςένα τµήµα του Ε.Λ.Α.Σ. έρχεται στοΚοµµένο και ζητά απ’ τις αρχές ναµεριµνήσουν για την τροφοδοσία τουµε µεγάλες ποσότητες αγαθών.Λίγες µέρες νωρίτερα προηγήθηκε ητροφοδοσία των ανταρτών τουΕ.∆.Ε.Σ. Οι αρχές αρνήθηκαν να ικανοποιή-σουν το αίτηµά του Ε.Λ.Α.Σ., υπο-στηρίζοντας ότι οι κάτοικοι δε διαθέ-τουν τόσο µεγάλες ποσότητεςαγαθών. Μπροστά στην επιµονή τωνανταρτών του Ε.Λ.Α.Σ., οι υπεύθυνοι του Ε.∆.Ε.Σ. ζήτησανυποστήριξη και ενίσχυση από τις δικές τους δυνάµεις, οιοποίες δεν καθυστέρησαν να εµφανιστούν στο χωριό και νααπαιτούν από τους άλλους να αποχωρήσουν χωρίς τα τρόφι-µα που είχαν παραγγείλει. Οι συζητήσεις και οι διενέξεις δενέφερναν αποτέλεσµα, ενώ τα πράγµατα γίνονταν επικίνδυναγια το Κοµµένο.Στις 12 Αυγούστου, ηµέρα Πέµπτη, λίγο πριν το µεσηµέρι, έναγερµανικό αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε ο ίδιος ο διοικητήςτου 98ου Συντάγµατος της 1ης Ορεινής Μεραρχίας ΟρεινώνΚαταδροµών Γιόζεφ Ζάλµινγκερ, προερχόµενο από το λιµάνιτης Κόπραινας, έφτασε στο Κοµµένο, προφανώς για να ερευ-νήσει την ασφάλεια των ακτών του Αµβρακικού, καθώς επέκει-το απόβαση των συµµάχων στο Ιόνιο. Η «επίσκεψη» Ζάλµιν-γκερ αποτελούσε µέρος των εκκαθαριστικών επιχειρήσεωντου 98ου Συντάγµατος στην περιοχή της Ηπείρου, µε σκοπότην εξόντωση των ανταρτών και το κάψιµο των χωριώνεκείνων για τα οποία υπήρχαν υπόνοιες ότι συνεργάζονταιµαζί τους. Το Κοµµένο θα ήταν η συνέχεια της εκδικητικήςµανίας και των αντιποίνων που είχαν ήδη αρχίσει να εφαρµό-ζουν οι Γερµανοί σε βάρος αµάχων και είχαν ήδη µετατρέψεισε ερείπια δεκάδες χωριά της Ηπείρου. Ακριβώς τη µέρα και την ώρα εκείνη στην πλατεία του χωριούοι αντάρτες του Ε.∆.Ε.Σ. και του Ε.Λ.Α.Σ. είχαν στήσει τα όπλατους και κάθονταν κάτω απ’ τα δέντρα. Όταν ο Γερµανός ∆ι-οικητής βρέθηκε µπροστά στην εικόνα αυτή, διέταξε τον οδ-ηγό του και έκανε αµέσως στροφή αφήνοντας πίσω τους τοχωριό, µε την απόλυτη πλέον βεβαιότητα πως το Κοµµένοείναι κέντρο των ανταρτών. Μερικές γυναίκες, µάλιστα, έσπευ-σαν από φόβο να µαζέψουν και να κρύψουν τα όπλα, αλλάφαίνεται πως η κίνησή τους αυτή έγινε αντιληπτή από τους Γε-ρµανούς. Από τη στιγµή εκείνη που φεύγουν οι Γερµανοί, αρχίζει για το-υς κατοίκους του Κοµµένου ο τροµερός εφιάλτης. Έντροµοι οικάτοικοι κουβάλησαν τ’ αγαθά τους και τα ’κρυψαν στα χωρά-

φια τους, στα οποία διανυκτέρευαν και οι ίδιοι, ενώ µια επιτρο-πή, µε επικεφαλής τον πρόεδρο της Κοινότητας Λάµπρο Ζορµ-πά, µετέβη την επόµενη κιόλας µέρα στην Άρτα και ζήτησε απότις Ιταλικές αρχές και τις συνεργαζόµενες µε τους κατακτητέςελληνικές αρχές της πόλης Άρτας να πληροφορηθεί σχετικάµε την τύχη του χωριού. Οι αρχές, µάλλον µε κάποια αδιαφο-

ρία, ίσως διαβεβαίωσαν την επιτροπήπως το χωριό δεν είχε να φοβηθείτίποτε, γιατί οι αντάρτες δεν ήταν κά-τοικοι του Κοµµένου. ∆εν αποκλείεται,ωστόσο, και η ίδια η επιτροπή να µηνείδε µε τη δέουσα σοβαρότητα το γε-γονός και να µην έδωσε την πρέπουσασηµασία στην τακτική των αντιποίνωνπου εφάρµοζαν οι Γερµανοί. Έτσι στις15 Αυγούστου, ηµέρα που κοιµήθηκεη Παναγία Θεοτόκος, το Κοµµένο γι-όρταζε όπως είχαν συνήθεια το παν-ηγύρι του. Και ο Θόδωρος Μάλλιος τέ-λεσε το γάµο της κόρης του Αλεξάν-δρας µε το Θεοχάρη Καρίνο από το

χωριό Παχυκάλαµος.

Η εξόντωσηΤα χαράµατα, ωστόσο, της 16ης Αυγούστου 120 άντρες του12ου λόχου του 98ου Γερµανικού Συντάγµατος, το οποίο έδρευεστην περιοχή της Φιλιππιάδας, επιβιβάζονται πάνοπλοι σταφορτηγά και σταθµεύουν έξω από το Κοµµένο. Αποστολή του12ου λόχου ήταν η εξόντωση των ανταρτών που δρούσαν στηνπεριοχή και η εξαφάνιση του χωριού που τους υποστήριζε. Ήδη όµως από την Πέµπτη 12 Αυγούστου ο ∆ιοικητής του 98ου

Συντάγµατος συνταγµατάρχης Γιόζεφ Ζάλµινγκερ σηµείωνεστην αναφορά του σχετικά µε την επίσκεψή του στο Κοµµένο:«Προσωπική αναγνωριστική επιχείρηση διαπίστωσε ότι τοΚοµµένο (12 χλµ. νότια-νοτιοανατολικά της Άρτας) βρίσκεταιστα χέρια συµµοριτών, 25 – 30 άντρες µε στολές ερήµου. Πρ-ος το παρόν δεν έχουν σχεδιαστεί αντίποινα» (Χ. Φ. Μάγερ, 59)και το Σάββατο 14 Αυγούστου έλαβε διαταγή «να προετοιµά-σει αιφνιδιαστική επιχείρηση κατά της διαπιστωµένης συµµο-ρίας στο Κοµµένο». (Χ. Φ. Μάγερ, σελ. 60) Η επιχείρηση ανατέθηκε στο 12ο λόχο του 98ου Συντάγµατος.∆ιοικητής του 12ου λόχου ήταν ο υπολοχαγός Ρέζερ, πρώηνστέλεχος της νεολαίας του Χίτλερ, φανατικός ναζί και αποκα-λούµενος Νέρων. Οι στρατιώτες που έλαβαν µέρος στηνεπιχείρηση ήταν στο σύνολό τους κληρωτοί. Οι άντρες του12ου λόχου του 98ου Συντάγµατος Πεζικού συγκεντρώθηκανστις 5.00 το πρωί πάνοπλοι µε οβιδοβόλα, πολυβόλα, οπλο-πολυβόλα, χειροβοµβίδες και καραµπίνες, και επιβιβάστηκανστα στρατιωτικά αυτοκίνητα, για να διανύσουν µια διαδροµήµιάµισης περίπου ώρας από την κοιλάδα του ποταµού Λούρουως το Κοµµένο Θα πρέπει να ήταν 6.30 το πρωί όταν δόθηκε το σύνθηµα της«επίθεσης εναντίον των ανταρτών» µε δυο φωτοβολίδες πουρίχτηκαν στον αέρα. Οι µονάδες εφόδου άρχισαν να βάλλουνµε όπλα, µε πολυβόλα, χειροβοµβίδες και όλµους. Στόχος το-υς η εξαφάνιση από γης ολόκληρου του χωριού, χωρίς κανέναέλεος. Έκαιγαν ό,τι έβρισκαν µπροστά τους και σκότωναν µε

Τα χαράµατα της ∆ευτέρας 16 Αυγούστου 1943 120 στρατιώτες του 12ου λόχου του 98ου

συντάγµατος πεζικού της 1ης ορεινής µεραρχίας ορεινών καταδροµών του γερµανικούστρατού περικύκλωσαν το Κοµµένο και το έκαναν στάχτη δολοφονώντας 317 κατοίκους,µεταξύ των οποίων 72 παιδιά ηλικίας 4 µηνών έως 10 χρονών.


ΙΣΤΟΡΙΑ

µιαν απερίγραπτη αγριότητα άντρες, γέροντες, γυναίκες καιπαιδιά. Ακόµη και µωρά. Οι στρατιώτες, κρατώντας µια χειρο-βοµβίδα στα χέρια τους, έσπρωχναν βίαια τις πόρτες των σπι-τιών και, ρίχνοντάς την µέσα, τα έκαναν κάρβουνο.Ολόκληρες οικογένειες κάηκαν ζωντανές µέσα στα σπίτια το-υς, πριν ακόµη ξυπνήσουν και καταλάβουν τι γίνεται γύρω το-υς. Άλλοι έτρεχαν στους δρόµους για να σωθούν και έπεφταναπό τις σφαίρες που θέριζαν το χωριό. Ανθρώπινα σώµαταέγιναν κοµµάτια ή διαλύθηκαν εντελώς και δε βρέθηκαν ποτέ.Η διαταγή του υπολοχαγού Ρέζερ και των ανωτέρων του ήτανσαφής: να µη µείνει τίποτε ζωντανό, να µη µείνει τίποτε όρθιοσ’ ένα χωριό που αποτελούσε φωλιά των ανταρτών.Έξι ώρες κράτησε η σφαγή. Οι δρόµοι, οι αυλές, τα καµένασπίτια, τα χαντάκια, οι κήποι, η πλατεία, ολόκληρο το χωριό γέµι-σε πτώµατα, που µερικά έµεναν άθαφτα για αρκετές µέρες, αφ-ού δεν απέµεινε κανείς ζωντανός απ’ τους συγγενείς για να θά-ψει τους νεκρούς του. Το Κοµµένο σβήνει και χάνεται τυλιγµένοστις φλόγες και βουβό κάτω απ’ τους καπνούς και τις στάχτεςπου άφησαν πίσω τους φεύγοντας οι άντρες του 12ου λόχου. Στο σπίτι του Θόδωρου Μάλλιου γινόταν ο γάµος τη κόρηςτου Αλεξάνδρας µε το Θεοχάρη Καρίνο από τον Παχυκάλαµο,χωριό κοντά στο Κοµµένο. Χάθηκαν όλοι. Τους έκαψαν και το-υς σκότωσαν. Τριάντα µε σαράντα άτοµα. Από τα 12 µέλη τηςοικογένειας του οικοδεσπότη Θόδωρου Μάλλιου σώθηκανεκείνο το πρωινό µόνο δύο, ο Αλέξανδρος και η Μαρία, δεκα-τριών και δέκα χρόνων, που είχαν φύγει µόλις πριν λίγα λεπτάγια να φροντίσουν στο χωράφι τα ζώα. Οι ναζί δε σεβάστηκανκαι δε λογάριασαν τίποτε και κανέναν. Σκότωσαν και τη νύφητην Αλεξάνδρα και το γαµπρό το Θεοχάρη. Όσοι πρόλαβαν και πετάχτηκαν έξω απ’ τα σπίτια τους, έτρ-εχαν να σωθούν στα χωράφια ή να κρυφτούν χωµένοι σταβαθιά χαντάκια. Μόνη σωτηρία απέµεινε για πολλούς το ποτά-µι. Πλήθος κόσµου έτρεχε κατά εκεί. Άλλοι ρίχνονταν στα νε-ρά του για να περάσουν απέναντι και να σωθούν. Άλλοι κρέ-µονταν απ’ τις βάρκες και τρέµοντας πάλευαν να γλιτώσουναπ’ τον εφιάλτη. Κι εκεί πνίγηκαν σχεδόν όλοι όσοι µπήκαν στηβάρκα του Σπύρου Βλαχοπάνου, δεκαεφτά άτοµα. Σώθηκαν περνώντας στην άλλη όχθητου Αράχθου ή κρυµµένοι στουςθάµνους, στα καλαµπόκια και σταλαγκάδια τριακόσιοι πενήντα (350)περίπου. Κι έκαναν µερικοί µέρεςπολλές να γυρίσουν στα σπίτια τουςκαι τους νεκρούς να µετρήσουν.Γιατί φώλιασε στην ψυχή τους ο φό-βος µήπως ξανάρθουν οι Γερµανοί,για να ολοκληρώσουν το έργο τους.Όταν πια δε γινόταν αλλιώς, βρήκαντη δύναµη και το πήραν απόφαση.Πρόχειρα και στον τόπο ακριβώςτης σφαγής άνοιξαν λάκκους κι έρι-ξαν τους νεκρούς µέσα, για να µηντους φάνε τα σκυλιά και τα όρνια καινα µην πέσουν αρρώστιες αγιάτρευτεςστο χωριό. Τρία χρόνια έζησαν µε τους τάφους των αγαπηµέ-νων προσώπων τους στις αυλές τους. Ύστερα µάζεψαν ό,τιείχε αποµείνει από αυτούς και το µετέφεραν στο κοιµητήριοτου χωριού. Εκείνοι που σώθηκαν έπρεπε ν’ αντέξουν και ν’αφήσουν γι’ αργότερα τα δάκρυα και τον πόνο.

Η µάχη τελειώνει – Το έγκληµα πολέµου µένει ατιµώρητοΌταν το µεσηµέρι χτύπησε η καµπάνα για να δώσει το µήνυµαστους Γερµανούς στρατιώτες ότι η µάχη τελείωσε, το τοπίοέµοιαζε απερίγραπτο και απίστευτο. Οι Γερµανοί στρατιώτεςεγκατέλειπαν το Κοµµένο µέσα σε µια κόλαση φωτιάς και σεέναν τροµερό εφιάλτη. Μέσα σ’ ένα πρωί το Κοµµένο µέτρησε317 θύµατα µιας θηριωδίας και µιας βαρβαρότητας που δεν

την αντέχει ακόµη και να την ακούει κανείς. Εξοντώθηκαν 20οικογένειες, εκτελέστηκαν 95 νήπια και παιδιά ηλικίας έως 15ετών, θανατώθηκαν 126 γυναίκες. Ότι στο Κοµµένο διαπράχθηκε ένα από τα µεγαλύτερα εγκλή-µατα πολέµου είναι πέραν πάσης αµφιβολίας. Ανεξάρτητααπό το τι έχει αποφασιστεί στη δίκη της Νυρεµβέργης και τιεκκρεµότητες έχουν αποµείνει στα διεθνή δικαστήρια και σταεπίσηµα εθνικά και διεθνή έγγραφα, στη συνείδηση όλων τωνανθρώπων, η σφαγή των αµάχων και η ισοπέδωση του χωριούµόνο ως έγκληµα πολέµου έχει καταγραφεί. Το ολοκαύτωµατου Κοµµένου ανήκει στις ελάχιστες εκείνες φρικιαστικές περ-ιπτώσεις όπου άνθρωποι ανυπεράσπιστοι και κατά κύριο λόγοανυποψίαστοι µετατρέπονται αιφνίδια σε τραγικά θύµατα µιαςοργανωµένης επίθεσης τακτικού στρατού µε στόχο δήθεν τηνεξόντωση ανταρτών.Οι Γερµανοί φρόντισαν, µετά το τέλος της «µάχης» και παράτην αφόρητη ζέστη, να κάνουν µια τελευταία επιθεώρηση στοχωριό και να αποτελειώσουν ό,τι έµεινε στη µέση. «Παντούυπήρχαν πτώµατα. Ορισµένοι δεν είχαν αφήσει ακόµη την τε-λευταία τους πνοή. Προσπαθούσαν να µετακινηθούν και βογ-κούσαν. ∆ύο ή τρεις κατώτεροι αξιωµατικοί έκαναν µια τελευ-ταία περιπολία στο χωριό κι έδωσαν τη χαριστική βολή στουςετοιµοθάνατους», θυµάται ο δεκαεννιάχρονος στρατιώτης Γι-όχαν Χάουσµαν. (Χ. Φ. Μάγερ, σελ. 80).Στο Κοµµένο, στις 16 Αυγούστου 1943, γράφτηκε µια από τιςπιο τραγικές σελίδες, από εκείνες που αδυνατεί να τις αντέξει ονους του ανθρώπου και αρνείται να τη συγχωρήσει η παγκόσµιαιστορία. Η µαζική εκτέλεση και ο αφανισµός ολόκληρων οικογε-νειών συνιστά µια γενοκτονία, µε χαρακτηριστικά που παραπέµ-πουν σε αρχαίες τραγωδίες. Ο Θεόδωρος Αντωνίου εκτελέ-στηκε µέσα στο σπίτι του µαζί µε τη γυναίκα του και τα τρία παι-διά του, ηλικίας 4, 3 και 2 ετών. Ο Χρήστος Αποστόλου σφαγιά-στηκε µέσα στο σπίτι του µαζί µε τη γυναίκα του, τη µητέρα τουκαι τα δύο παιδιά του, ηλικίας 11 και 3 ετών. Ο Αθανάσιος ∆ια-µαντής εκτελέστηκε µαζί µε τη γυναίκα του και τα πέντε παιδιάτου, ηλικίας 30, 10, 16, 8 και 5 ετών. Ο Κων/νος Κριτσιµάς σφα-γιάστηκε µέσα στο σπίτι του µαζί µε τη γυναίκα του και τα τέσ-

σερα παιδιά του, ηλικίας 8, 6, 3 και 1έτους. Η Αικατερίνη Μαράγγου εκτε-λέστηκε µαζί µε το παιδί της, ηλικίας40 ετών, και τα πέντε εγγόνια της,ηλικίας 14, 11, 8, 6 και 4 ετών. Ο Θε-όδωρος Μάλλιος σφαγιάστηκε στογάµο της κόρης του, µαζί µε τηγυναίκα του, τα εφτά από τα εννιάπαιδιά του, ηλικίας 25, 24, 22, 21, 16,11, και 6 ετών, και τη νύφη του,ηλικίας 24 ετών. Στο µατωµένο γάµοδολοφονήθηκαν η νύφη Αλεξάνδρακαι ο γαµπρός Θεοχάρης.Από το γένος Κοντογιάννη εκτελέ-στηκαν 29 άτοµα, από το γένος Κρι-τσιµά 24, από το γένος Κολιοκώτση

16, από το γένος ∆ιαµαντή 15, από τογένος Αντωνίου 13. Από τους ξένους που εκείνη την ηµέραβρέθηκαν στο Κοµµένο λόγω του πανηγυριού του ∆εκαπεν-ταύγουστου και του γάµου εκτελέστηκαν περίπου 35 άτοµα.Εκτελέστηκαν επίσης 3 Ισραηλίτες, οι οποίοι έµεναν στο Κοµ-µένο.Από το βιβλίο «Άι Κοµµένο της άσβεστης µνήµης» του ∆ηµήτρηΧρ. Βλαχοπάνου, «Εντύπωσις», 2η έκδοση 2009

Βασική βιβλιογραφία1. Στέφανου Παππά: Η σφαγή του Κοµµένου2. Χ.Φ. Μάγερ: Η φρίκη του Κοµµένου (Καλέντης) 3. Mark Mazower: Στην Ελλάδα του Χίτλερ (Αλεξάνδρεια)4. Προφορικές αφηγήσεις επιζώντων

Βλαχοπάνος ∆ηµήτρης

Νικολίτσι ...χωριό µου όµορφο και ζηλεµένο

Νικολίτσι χωριό µου όµορφο και ζηλεµένο,Με τις πέντε εκκλησιές σου στην πλαγιά είσαι χτισµένο.

Τριγύρω ασηµένια λιόδεντρα που σ’ αγκαλιάζουν,Οι βουνοκορφές σαν χέρι Θεού που σε σκεπάζουν.

Με ωραία σπίτια µε κήπους και λουλούδια,Που πετούν πουλιά και σου λένε τραγούδια.

Ρυάκια απ’ τα δάση ποτάµι κυλάει,Που τα νερά του διασχίζουν τον καταπράσινο κάµπο.

Της φύσης τα κάλλη χωριό µου σε στολίζουν και γω ζωγραφίζω την οµορφιά σου,

µε λόγια αγάπης γιατί είµαι ένα από τα παιδιά σου.

Ευγενία Ναστούλη

f31

Documents

Transcript of f31