Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα...

162
Η ελληνική οικονοµία και η απασχόληση E τ ή σ ι α Έ κ θ ε σ η 2 0 1 8 ΕΚΘΕΣΕΙΣ 20

Transcript of Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα...

Page 1: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ

ΓΣΕΕ

Η ε

λλην

ική

οικ

ονοµ

ία κ

αι η

απα

σχόλ

ησ

η

Ετ

ήσια

Έκθ

εση

2018

Η ελληνική οικονοµίακαι η απασχόληση

ISSN: 1108-7765ISBN: 978-960-9571-87-6

Eτήσια Έκθεση 2018

ΕΚΘΕΣΕΙΣ20

20

Page 2: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 3: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση

Ετήσια Έκθεση 2018

Page 4: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

20ΕΚΘΕΣΕΙΣ

Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση

Ετήσια Έκθεση 2018

ΑΘΗΝΑ ΜΑΡΤΙΟΣ 2018

Page 5: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 6: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

Περιεχόμενα

Περίληψη ....................................................................................................................................................................................15Πρόλογος .....................................................................................................................................................................................19Εισαγωγή ....................................................................................................................................................................................21

Κεφάλαιο 1: Δημοσιονομική λιτότητα, προσαρμογή και κρίση χρέους ...............................25 1.1 Eισαγωγή ...............................................................................................................................27 1.2 Οιδημοσιονομικέςεξελίξειςτο2017 ..........................................................27 1.3 ΗεξέλιξητωνδημόσιωνεσόδωντηνπερίοδοτωνΠΟΠ .........34 1.4 Τοδημόσιοχρέοςκαιηφερεγγυότητατουδημόσιου τομέα .........................................................................................................................................42

Κεφάλαιο 2: Εξελίξεις και μετασχηματισμοί στο μακροοικονομικό σύστημα της ελληνικής οικονομίας .........................................................................................................49 2.1 Εισαγωγή ...............................................................................................................................51 2.2 ΗεξέλιξητουΑΕΠ .........................................................................................................52 2.3 Παραγωγικοίμετασχηματισμοί ......................................................................54 2.4 Εξελίξειςστηνενεργόζήτηση ............................................................................56 2.5 Ηδυναμικήτηςκατανάλωσηςτωννοικοκυριών ...........................59 2.6 Hεξέλιξητωνεπενδύσεων ...................................................................................64 2.7 Οιεξαγωγικέςεπιδόσειςτηςοικονομίας ................................................70

Κεφάλαιο 3: Η κατάσταση στην αγορά εργασίας ...................................................................................75 3.1 Εισαγωγή ...............................................................................................................................77 3.2 Ηεξέλιξητηςανεργίας ..............................................................................................77 3.3 Ηεξέλιξητηςαπασχόλησης .................................................................................83 3.4 Αδήλωτηεργασία ..........................................................................................................87 3.5 ΕξελίξειςστουςκατώτατουςμισθούςστηνΕλλάδα καιστηνΕΕ ..........................................................................................................................88 3.6 Αμοιβέςστονιδιωτικόκαιστονευρύτεροδημόσιο τομέαστηνΕλλάδα ......................................................................................................96 3.7 Ευέλικτεςμορφέςαπασχόλησηςκαιανεργία τηνπερίοδο2011-2017...........................................................................................99 3.8 Εξέλιξηκαιχαρακτηριστικάτηςμισθωτήςεργασίας καιτηςανεργίαςμεβάσηταστοιχείατηςΕΡΓΑΝΗ καιτουΟΑΕΔ ................................................................................................................. 111 3.9 ΟιΣΣΕκαιηευελιξίατηςαπασχόλησηςκατάτο2017 ......... 118

Page 7: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

Κεφάλαιο 4: Φτώχεια και ανισότητα .............................................................................................................. 125 4.1 Εισαγωγή ........................................................................................................................... 127 4.2 ΗεξέλιξητηςφτώχειαςστηνΕλλάδακατάτηνπερίοδο τηςκρίσης ......................................................................................................................... 127 4.3 ΦτώχειακαιαγοράεργασίαςστηνΕλλάδα ................................... 133 4.4 Οικονομικήστενότητακαιυλικήαποστέρησητων ελληνικώννοικοκυριών .................................................................................... 138 4.5 ΗεξέλιξητηςοικονομικήςανισότηταςστηνΕλλάδα ............. 142 4.6 Ηπεριφερειακήδιάστασητηςφτώχειαςκαιτης ανισότηταςστηνΕλλάδα ................................................................................... 145

Βιβλιογραφία ..................................................................................................................................................................... 151

Ηλεκτρονικές πηγές ........................................................................................................................................................ 154

Page 8: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

Ευρετήριο Πινάκων

Πίνακας1.1: ΒασικάμεγέθηΓενικήςΚυβέρνησηςκατάESAανάυποτομέα (εκατ.ευρώκαι%ΑΕΠ) ..................................................................................................... 29

Πίνακας1.2: ΜεταβολήδημόσιωνεσόδωνστηνΕλλάδακαιστηνΕυρωζώνη(τρέχουσεςτιμέςσεευρώ) ............................................................................................... 35

Πίνακας1.3: ΜεταβολήέμμεσωνφόρωνστηνΕλλάδακαιστηνΕυρωζώνη (τρέχουσεςτιμέςσεευρώ) ............................................................................................... 36

Πίνακας1.4: ΜεταβολήάμεσωνφόρωνστηνΕλλάδακαιστηνΕυρωζώνη (τρέχουσεςτιμέςσεευρώ) ............................................................................................... 37

Πίνακας1.5: ΜεταβολήεσόδωνΓενικήςΚυβέρνησηςαπόκοινωνικές εισφορέςστηνΕλλάδακαιστηνΕυρωζώνη (τρέχουσεςτιμέςσεευρώ) ............................................................................................... 38

Πίνακας3.1: Αποθαρρημένοιάνεργοι(Ελλάδα,γ΄τρίμηνο2017) ................................80Πίνακας3.2: Ακούσιαμερικήαπασχόληση(Ελλάδα,γ΄τρίμηνο2017) ...................80Πίνακας3.3: Υποαπασχόληση(Ελλάδα,γ΄τρίμηνο2017) ................................................... 81Πίνακας3.4: Απόλυτακαιποσοστιαίαμεγέθημερικήςκαιπροσωρινής

απασχόλησηςσταεπαγγέλματακαιρυθμοίμεταβολήςτους στοδιάστημα2011-2017...............................................................................................102

Πίνακας3.5: Συντελεστέςσυσχέτισηςμερικήςκαιπροσωρινής απασχόλησηςμεανεργία ...............................................................................................108

Πίνακας3.6: Ετήσιοςσυγκεντρωτικόςπίνακαςροώναπασχόλησης (2010-2017)...............................................................................................................................113

Πίνακας3.7: Αριθμόςεργαζομένωνμισθωτώνανάφύλο,ηλικιακήομάδα, ώρεςεργασίαςκαιεύροςμηνιαίωναποδοχών(2017, ετήσιεςμεταβολές2013-2017) ................................................................................114

Πίνακας3.8: Αριθμόςεργαζομένωνμισθωτώνανάμέγεθοςεπιχείρησης (2017,ετήσιεςμεταβολές2014-2017) ..............................................................116

Πίνακας3.9: Αριθμόςκυριότερωνεπιχειρήσεωντο2017ανάκλάδοοικονομικήςδραστηριότητας(ετήσιεςμεταβολές) ................................117

Πίνακας3.10: Αριθμόςεργαζομένωντο2017ανάκλάδοοικονομικής δραστηριότητας(ετήσιεςμεταβολές) ................................................................117

Πίνακας3.11: ΣυλλογικέςΣυμβάσειςΕργασίας(2010-2017) ...........................................120Πίνακας3.12: Νέεςπροσλήψειςανάμορφήσύμβασης/απασχόλησης

(2009-2017)...............................................................................................................................121Πίνακας3.13: Μετατροπέςσυμβάσεωνπλήρουςεργασίαςσεευέλικτεςμορφές

απασχόλησης(2009-2017) ..........................................................................................122Πίνακας4.1: Φορολογικήεπιβάρυνσητωνφτωχότερωνκαιτων

πλουσιότερωννοικοκυριών(2010,2015και2016) .............................142Πίνακας4.2: Ποσοστόφτώχειαςσε13ΠεριφέρειεςτηςΕλλάδας .............................147Πίνακας4.3: ΔείκτηςGini(%)σε13ΠεριφέρειεςτηςΕλλάδας ....................................149

Page 9: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

Ευρετήριο Διαγραμμάτων

Διάγραμμα1.1: ΙσοζύγιοτηςΓενικήςΚυβέρνησηςωςποσοστόστοΑΕΠ (2006-2018).................................................................................................................................. 28

Διάγραμμα1.2: Έσοδα,πρωτογενείςδαπάνεςκαιπρωτογενέςισοζύγιο ΓενικήςΚυβέρνησηςκατάESA(2009-2018,δισ.ευρώ) ........................30

Διάγραμμα1.3: Σύνθεσηφορολογικώνεσόδων καιλόγοςέμμεσων/άμεσωνφόρων(2008-2018) ..................................... 32

Διάγραμμα1.4: ΛηξιπρόθεσμεςυποχρεώσειςΓενικήςΚυβέρνησης (Ιανουάριος-Δεκέμβριος2017) .................................................................................... 33

Διάγραμμα1.5: ΑπασχόλησηκαιέσοδαΓενικήςΚυβέρνησηςαπόκοινωνικέςεισφορέςστηνΕλλάδακαιστηνΕυρωζώνη(2009-2017) .................. 39

Διάγραμμα1.6: ΜισθοίκαιέσοδαΓενικήςΚυβέρνησης απόφόροεισοδήματοςνοικοκυριών(2009-2016) ...................................40

Διάγραμμα1.7: ΕγχώριαζήτησηκαιέσοδαΓενικήςΚυβέρνησης απόφόροεισοδήματοςήκερδώνεπιχειρήσεων(2009-2016) ....... 41

Διάγραμμα1.8: ΕξέλιξητουχρέουςτηςΓενικήςΚυβέρνησης(2006-2018) ................. 43Διάγραμμα1.9: ΧρηματοδότησητηςΕλλάδαςστοπλαίσιο

τωνπρογραμμάτωνστήριξης(2010-2017,σεδισ.ευρώ) ................... 44Διάγραμμα1.10:ΔείκτηςΦερεγγυότηταςτουελληνικούδημόσιουτομέα

(1995-2018).................................................................................................................................. 45Διάγραμμα2.1: ΔείκτηςμεταβολήςτουπραγματικούΑΕΠτηςΕυρωζώνης,

τηςΕλλάδας,τηςΚύπρουκαιτηςΠορτογαλίας(2008:1-2017:3,σταθερέςτιμές2010) ........................................................................................................... 53

Διάγραμμα2.2: Δείκτηςμεταβολήςτηςπραγματικήςακαθάριστης προστιθέμενηςαξίαςανάκλάδοδραστηριότητας, 2017:3και2014:3σεσχέσημε2008:3 (Ελλάδα,σταθερέςτιμές2010) ................................................................................... 55

Διάγραμμα2.3: ΠραγματικόΑΕΠκαιβασικέςτουσυνιστώσεςσεεκατ.ευρώ(Ελλάδα,2008:1-2017:3,σταθερέςτιμές2010)........................................... 57

Διάγραμμα2.4: Πραγματικόδιαθέσιμοεισόδημακαικατανάλωσητων νοικοκυριώνσεδισ.ευρώ(Ελλάδα,2008:4-2017:3, σταθερέςτιμές2010) ...........................................................................................................60

Διάγραμμα2.5: Νέαδάνεια,νέεςαποταμιεύσειςκαικαταθέσειςτων νοικοκυριώνσεεκατ.ευρώ(Ελλάδα,2008:4-2017:3) ........................... 61

Διάγραμμα2.6: ΠαλιάληξιπρόθεσμαχρέηπροςτοΔημόσιοκαι μηεξυπηρετούμεναδάνειατωννοικοκυριώνωςποσοστά(%) τουδιαθέσιμουεισοδήματόςτους(Ελλάδα,2013-2017) .................... 63

Page 10: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

Διάγραμμα2.7: Πραγματικόςακαθάριστοςσχηματισμόςπαγίουκεφαλαίουανάθεσμικότομέασεεκατ.ευρώ(Ελλάδα,2008:1-2017:3,σταθερέςτιμές2010) ..................................................................................................................................... 64

Διάγραμμα2.8: Πραγματικέςακαθάριστεςκαικαθαρέςεπενδύσεις καιαποσβέσειςτωνμηχρηματοοικονομικώνεπιχειρήσεων (Ελλάδα,2008:4-2017:3,σταθερέςτιμές2010)........................................... 65

Διάγραμμα2.9: Ακαθάριστεςεπενδύσειςανάκύριακατηγορίαεπενδυτικώνστοιχείωνωςποσοστό(%)τουΑΕΠ(Ελλάδα,2008:4-2017:3) .... 67

Διάγραμμα2.10:ΔαπάνησεΈρευνακαιΑνάπτυξηανάθεσμικότομέα ωςποσοστό(%)τουΑΕΠ(2016) .............................................................................. 68

Διάγραμμα2.11:Ακαθάριστεςεπενδύσεις,αδιανέμητακέρδηκαινέαδάνεια τωνμηχρηματοοικονομικώνεπιχειρήσεωνσεεκατ.ευρώ(Ελλάδα,2008:4-2017:3) ..................................................................................................70

Διάγραμμα2.12:Όγκοςεξαγωγώνκαιεισαγωγώναγαθώνκαιυπηρεσιών σεεκατ.ευρώ(Ελλάδα,2008:1-2017:3,σταθερέςτιμές2010) ...... 71

Διάγραμμα2.13:Μερίδιοπροϊόντωνυψηλούτεχνολογικούπεριεχομένουκαιπροϊόντωνμεταποίησηςστοσύνολοτωνεξαγωγώνκαιμερίδιοελληνικώνεξαγωγώνστοπαγκόσμιοεμπόριο (Ελλάδα,2005-2016) ............................................................................................................ 73

Διάγραμμα3.1: Ποσοστόανεργίαςκαιπροβλέψεις(Ελλάδα) ................................................. 79Διάγραμμα3.2: Εναλλακτικοίδείκτεςανεργίας

(Ελλάδα,α΄τρίμηνο2008-γ΄τρίμηνο2017) .................................................... 82Διάγραμμα3.3: Εγγεγραμμένοικαιεπιδοτούμενοιάνεργοι

(Ελλάδα,Ιανουάριος2010-Δεκέμβριος2017) ............................................... 83Διάγραμμα3.4: Βαθμόςαπασχόλησης

(Ελλάδα,α΄τρίμηνο2008-γ΄τρίμηνο2017) .................................................... 84Διάγραμμα3.5: Απασχολούμενοικατάκλάδο

(Ελλάδα,α΄τρίμηνο2008καιγ΄τρίμηνο2017) ........................................... 85Διάγραμμα3.6: Απασχολούμενοικατάεπάγγελμα

(Ελλάδα,γ΄τρίμηνο2008καιγ΄τρίμηνο2017) ........................................... 86Διάγραμμα3.7: ΚατώτατοιμηνιαίοιμισθοίσεευρώστιςχώρεςτηςΕΕ

(α΄εξάμηνο2018) .................................................................................................................... 89Διάγραμμα3.8: ΚατώτατοιμισθοίσεευρώστιςχώρεςτηςΕΕ

(σύγκρισηα΄εξάμηνο2010καια΄εξάμηνο2018) .....................................90Διάγραμμα3.9: Κατώτατοιμηνιαίοιμισθοίσεμονάδεςαγοραστικήςδύναμης

(PPS)στιςχώρεςτηςΕΕ(σύγκρισηα΄εξάμηνο2010 καια΄εξάμηνο2018) ............................................................................................................. 91

Διάγραμμα3.10:Ποσοστιαία(%)μεταβολήκατώτατωνπραγματικώνμισθών στιςχώρεςτηςΕΕτηντελευταίατριετία(2015-2017) .......................... 93

Page 11: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

Διάγραμμα3.11:Σωρευτικήμεταβολήκατώτατωνπραγματικώνμισθών σεεπιλεγμένεςχώρες(2010-2017) ......................................................................... 95

Διάγραμμα3.12:Ποσοστιαία(%)κατανομήεργαζομένωντουιδιωτικούτομέα ανάεύροςκαθαρώνμηνιαίωναποδοχών(2017) ....................................... 96

Διάγραμμα3.13:Ποσοστιαία(%)κατανομήεργαζομένωνιδιωτικούτομέα ανάεύροςκαθαρώνμηνιαίωναποδοχών (σύγκριση2009και2017) ............................................................................................... 97

Διάγραμμα3.14:Ποσοστιαία(%)κατανομήεργαζομένωντουευρύτερου δημόσιουτομέαανάεύροςκαθαρώνμηνιαίωναποδοχών (2017) ................................................................................................................................................. 98

Διάγραμμα3.15:Ποσοστιαία(%)κατανομήεργαζομένωνευρύτερουδημόσιουτομέαανάεύροςκαθαρώνμηνιαίωναποδοχών (σύγκριση2009και2017) ............................................................................................... 99

Διάγραμμα3.16:Μερικήκαιπροσωρινήαπασχόλησηκατάεπάγγελμα2011 και2017(απόλυταμεγέθη) .........................................................................................101

Διάγραμμα3.17:Άνεργοικαιποσοστάανεργίαςκατάεπάγγελματο2011 ................103Διάγραμμα3.18:Άνεργοικαιποσοστάανεργίαςκατάεπάγγελματο2017 ................104Διάγραμμα3.19:Ποσοστάμερικήςαπασχόλησης,προσωρινήςαπασχόλησης

καιανεργίαςκατάεπάγγελμα(2011και2017) ........................................106Διάγραμμα3.20:Ρυθμοίμεταβολήςμερικήςαπασχόλησης,προσωρινής

απασχόλησηςκαιανεργίας(2011-2017) ........................................................107Διάγραμμα3.21:Μηνιαίαεξέλιξητηςμισθωτήςεργασίας

καιτωνανέργων(2010-2017)..................................................................................111Διάγραμμα3.22:Ετήσιοςαριθμόςκαταβληθέντωνεπιδομάτωνκατάκατηγορία

επιδοτούμενωνανέργωνκαινέεςαιτήσειςανέργων γιαεπιδότηση(2010-2017) .........................................................................................112

Διάγραμμα4.1: Εξέλιξηβασικώνδεικτώνποσοστού(%)φτώχειας στηνΕλλάδα(2009-2016) ............................................................................................128

Διάγραμμα4.2: Ποσοστόφτώχειαςκαιπαραγωγικόκενό ......................................................129Διάγραμμα4.3: Ποσοστόφτώχειαςμεκαιχωρίςκοινωνικέςμεταβιβάσεις

γιατηνΕλλάδακαιτηνΕΕ(27)(2009-2016) ..............................................131Διάγραμμα4.4: Πληθυσμός(%)στοόριοτηςφτώχειαςστηνΕλλάδα

ωςπροςτηνεπαγγελματικήκατάσταση(2009-2016) .......................133Διάγραμμα4.5: Ποσοστόμισθωτώνεργαζομένωνστοόριοτηςφτώχειαςσε

ΕλλάδακαιΕΕανάφύλο(2009,2015και2016) .....................................134Διάγραμμα4.6: ΠοσοστόεργαζομένωνστοόριοτηςφτώχειαςσεΕλλάδακαιΕΕ

ωςπροςτοεκπαιδευτικόεπίπεδο(2009,2015και2016) ...............135

Page 12: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

Διάγραμμα4.7: ΠοσοστόεργαζομένωνστοόριοτηςφτώχειαςσεΕλλάδακαιΕΕωςπροςτοντύποτηςσύμβασης(2009,2015και2016) ..................136

Διάγραμμα4.8: ΠοσοστόεργαζομένωνστοόριοτηςφτώχειαςσεΕλλάδα καιΕΕωςπροςτονχρόνοαπασχόλησης (2009,2015και2016) ......................................................................................................137

Διάγραμμα4.9: Ποσοστό(%)τουπληθυσμούστηνΕλλάδακαιστηνΕΕ(27) πουαδυνατείνακαλύψεισυγκεκριμένεςανάγκες(2009,2015 και2016) ......................................................................................................................................139

Διάγραμμα4.10:Δείκτηςσοβαρήςυλικήςαποστέρησηςστοσύνολο τουπληθυσμούκαικατάκαθεστώςαπασχόλησηςστηνΕλλάδα (ηλικίαάνωτων18,2009,2015και2016) ....................................................141

Διάγραμμα4.11:ΔείκτεςανισότηταςS10/S6καιS6/S1σεΕλλάδακαιΕΕ (2009,2015και2016) ......................................................................................................144

Διάγραμμα4.12:ΔείκτεςGini(%)μεκαιχωρίςκοινωνικέςμεταβιβάσεις γιατηνΕλλάδα(2009,2015και2016) .............................................................145

Διάγραμμα4.13:Ποσοστόφτώχειας,ποσοστόανεργίας καικατάκεφαλήνΑΕΠ .....................................................................................................147

Page 13: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 14: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

Συντομογραφίες Διαγραμμάτων

ΣεορισμέναδιαγράμματατηςΈκθεσης−όπουήταναναγκαίο−οιονομασίεςτωνκρατών-μελώντηςΕυρωπαϊκήςΈνωσηςσυντομογραφούνταικατάτονακόλουθοτρόπο:

Σύντομη ονομασία στα ελληνικά

Επίσημη ονομασία στα ελληνικά

Κωδικός χώρας

Βέλγιο ΒασίλειοτουΒελγίου BEΒουλγαρία ΔημοκρατίατηςΒουλγαρίας BGΤσεχικήΔημοκρατία ΤσεχικήΔημοκρατία CZΔανία ΒασίλειοτηςΔανίας DKΓερμανία ΟμοσπονδιακήΔημοκρατίατηςΓερμανίας DEΕσθονία ΔημοκρατίατηςΕσθονίας EEΙρλανδία Ιρλανδία IEΕλλάδα ΕλληνικήΔημοκρατία ELΙσπανία ΒασίλειοτηςΙσπανίας ESΓαλλία ΓαλλικήΔημοκρατία FRΚροατία ΔημοκρατίατηςΚροατίας HRΙταλία ΙταλικήΔημοκρατία ITΚύπρος ΚυπριακήΔημοκρατία CYΛετονία ΔημοκρατίατηςΛετονίας LVΛιθουανία ΔημοκρατίατηςΛιθουανίας LTΛουξεμβούργο ΜεγάλοΔουκάτοτουΛουξεμβούργου LUΟυγγαρία Ουγγαρία HUΜάλτα ΔημοκρατίατηςΜάλτας MTΚάτωΧώρες ΒασίλειοτωνΚάτωΧωρών NLΑυστρία ΔημοκρατίατηςΑυστρίας ATΠολωνία ΔημοκρατίατηςΠολωνίας PLΠορτογαλία ΠορτογαλικήΔημοκρατία PTΡουμανία Ρουμανία ROΣλοβενία ΔημοκρατίατηςΣλοβενίας SIΣλοβακία ΣλοβακικήΔημοκρατία SKΦινλανδία ΔημοκρατίατηςΦινλανδίας FIΣουηδία ΒασίλειοτηςΣουηδίας SEΗνωμένοΒασίλειο ΗνωμένοΒασίλειοτηςΜεγάληςΒρετανίας

καιτηςΒόρειαςΙρλανδίας UK

Page 15: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 16: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 15ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Περίληψη

Ηελληνικήοικονομίαμέχρικαιτογ΄τρίμηνοτου2017εμφανίζειενδείξειςεύθραυ-στηςσταθεροποίησηςσεχαμηλούςρυθμούςοικονομικήςμεγέθυνσηςχωρίςενδο-γενή δυναμική. Το γεγονός αυτό θέτει την Ελλάδα σε μια δυναμική απόκλισηςαπόταυπόλοιπακράτη-μέλητηςΕυρωζώνηςταοποία–γιαπρώτηφοράμετάτηνκρίσητου2007-2008–καταγράφουνικανοποιητικούςρυθμούςοικονομικήςμεγέθυνσης.

Ηελληνικήοικονομίαέχειπλέονεξέλθειαπότοκαθεστώςυψηλώνδημοσιονο-μικώνανισορροπιών,αλλάμεμηβιώσιμοκαιμηδιατηρήσιμοτρόπο.Ταδιαθέ-σιμαστοιχείαδείχνουνότιαπότο2014καταγράφεταιμιααλλαγήτουμείγματοςτηςδημοσιονομικήςπροσαρμογήςμετομεγαλύτερομέροςαυτήςναπροέρχεταιπλέοναπότοσκέλοςτωνεσόδων.Αξιοσημείωτοείναιότιτηνπερίοδο2014-2016ηβελτίωσητωνδημόσιωνεσόδωνστηρίχτηκεκατάκύριολόγοστηναύξησητωνέμμεσωνφόρων. Σημειώνεται ότι το διάστημα Ιανουάριος-Δεκέμβριος 2017 οιέμμεσοιφόροι αντιστοιχούσαν στο 56,6% τωνφορολογικών εσόδων του κρά-τους,έναντι54%το2016.

Ηεκτίμησήμαςείναιότιηχώραεξακολουθείναβρίσκεταισεκαθεστώςμηδια-τηρήσιμης δημοσιονομικής προσαρμογής, δεδομένης της αβέβαιης δυναμικήςτηςμεγέθυνσηςκαιτηςπτώσηςτουδιαθέσιμουεισοδήματοςτωννοικοκυριών.Ηπρόοδοςπουέχεισυντελεστείόσοναφοράτηναποπληρωμήτωνληξιπρόθε-σμων υποχρεώσεων της Γενικής Κυβέρνησης είναι ανεπαρκής σε σχέση με τομέγεθοςτηςκρίσηςρευστότηταςτουιδιωτικούτομέα,γεγονόςπουφαίνεταιαπότηνεξέλιξητωνληξιπρόθεσμωνοφειλώνπροςτοΔημόσιο.Στοπλαίσιοαυτό,οιδημοσιονομικέςδεσμεύσειςπουέχειαναλάβειηχώραγιατηνπερίοδο2018-2022,σεσυνδυασμόμετηνεκκρεμότηταγιατομελλοντικόχρηματοδοτικόσχήματηςελληνικήςοικονομίας(ειδικάεάναυτόσυνοδευτείμεπρόσθεταδημοσιονομικάμέτρα)είναιπολύπιθανόνασυντηρήσουντοκλίμααβεβαιότηταςόσοναφοράτημεσομακροπρόθεσμηαναπτυξιακήδυναμικήτηςχώρας,τηβιωσιμότητατωνπρωτογενώνπλεονασμάτων,καθώςκαιτηφερεγγυότητακαιτηνπιστοληπτικήαξιοπιστίατουΔημοσίου.

Τογ΄τρίμηνοτου2017ηπραγματικήακαθάριστηπροστιθέμενηαξίαυστερούσεσημαντικάσε σχέση με ταπρο κρίσης επίπεδα, παραμένοντας καθηλωμένησεεπίπεδοαντίστοιχομεαυτότου2014.Ομόνοςκλάδοςοοποίοςπαρουσιάζειμιαήπιατάσηανάκαμψης,πέραντηςγεωργίας, είναιτηςμεταποίησης.Ωστόσο,μεβάσητοντρέχονταρυθμόμεταβολήςτηςπροστιθέμενηςαξίαςστημεταποίηση,δενθαυπάρξειουσιαστικήανάκαμψηπριντο2023.

Ηκατανάλωσηεξακολουθείνααποτελείτονβασικόπροσδιοριστικόπαράγοντατηςεγχώριαςοικονομικήςδραστηριότητας.Τογ΄τρίμηνοτου2017ηκατανάλωση

Page 17: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ16 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

παρέμεινεστάσιμη,κυμαινόμενηόμωςσεεπίπεδουψηλότεροτουδιαθέσιμουεισο-δήματος.Ηαρνητικήδιαφοράμεταξύδιαθέσιμουεισοδήματοςκαικατανάλωσης,ηοποίαδιατηρείταιαπότο2012καιύστερα,οφείλεταιτόσοστηνεκτεταμένηφοροδιαφυγήόσοκαιστηχρήσησυσσωρευμένωνπόρωνγιατηχρηματοδότησητηςκατανάλωσης.Τογεγονόςαυτό,σεσυνδυασμόμετηνεπίτευξηυψηλώνδημο-σιονομικώνστόχων,υποδαυλίζειτηδυναμικήτηςκατανάλωσηςκαιτηχρηματο-οικονομικήευστάθειατωννοικοκυριώναλλάκαιτουτραπεζικούσυστήματος.

Οιεπενδύσειςεξακολουθούνναπαραμένουνκαθηλωμένεςσεέναιδιαίτεραχαμηλόεπίπεδοπαρουσιάζονταςοριακέςμεταβολές.Τογ΄τρίμηνοτου2017οιεπενδύσειςήτανυψηλότερεςαπόαυτέςτουγ΄τριμήνουτου2014μόλιςκατά60,5εκατ.ευρώ.Ειδικότερα,τογ΄τρίμηνοτου2017οιεπενδύσειςτωνμηχρηματοοικονομικώνεπιχει-ρήσεωνσημείωσανπτώσηκατά169εκατ.ευρώσεσχέσημετοαντίστοιχοτρίμηνοτου2016.Στηνπερίοδο2009-2017τοαπόθεμαπαραγωγικούκεφαλαίουμειώθηκεαθροιστικάκατάπερίπου38δισ.ευρώ.Αναφορικάμετησύνθεσητωνεπενδύσεων,οιεπενδύσειςσεμηχανολογικόεξοπλισμόείναισχετικάστάσιμες,κυμαινόμενεςσεεπίπεδοαντίστοιχοτου2015.Ταυτόχρονα,οιεπενδύσειςτωνεπιχειρήσεωντουιδιω-τικούτομέασεΈρευνακαιΑνάπτυξηείναιαπότιςχαμηλότερεςσεεπίπεδοΕυρωζώ-νης.Συγκεκριμένα,οιδαπάνεςτωνεγχώριωνεπιχειρήσεωνσεΈρευνακαιΑνάπτυξηαντιστοιχούνστο0,42%τουελληνικούΑΕΠ,ότανστονμέσοόροτηςΕυρωζώνηςτοαντίστοιχοποσοστόείναιίσομε1,37%σεόρουςΑΕΠΕυρωζώνης.

Οιεξαγωγέςαγαθώνέχουνανακάμψεισεσχέσημετο2008.Ωστόσο,ημεγάληεξάρτησητηςεγχώριαςπαραγωγήςαπότιςεισαγωγέςέχειοδηγήσεισεμιαεξίσουσημαντικήαύξησητωνεισαγωγώναγαθών.Παράλληλα,οιεξαγωγέςυπηρεσιώνυστερούνσημαντικάσεσχέσημετοεπίπεδοτου2008,ενώοιεξαγωγέςπροϊό-ντωνυψηλούτεχνολογικούπεριεχομένουαντιστοιχούνμόλιςστο4%τουσυνό-λουτωνεξαγωγών.

ΜεβάσητατελευταίαστοιχείατηςΕΛΣΤΑΤ,οιάνεργοικατάτογ΄τρίμηνοτου2017ανήλθανσε970χιλιάδεςάτομα(20,2%τουεργατικούδυναμικού),έναντι1.092.589ανέργων(22,6%τουεργατικούδυναμικού)τοαντίστοιχοτρίμηνοτουπροηγού-μενου έτους. Ταστοιχείααυτάδείχνουνμια τάσηαποκλιμάκωσης τηςανεργίας.Είναισημαντικόνατονίσουμεότιχρησιμοποιώνταςεναλλακτικούςδείκτεςγιατηνανεργία,οιοποίοιλαμβάνουνυπόψητουςτηνύπαρξητηςυποαπασχόλησης,τωναποθαρρημένωνανέργωνκαιτουενδυνάμειπρόσθετουεργατικούδυναμικού,τοποσοστόανεργίας εμφανίζεταιυψηλότεροκατά7ποσοστιαίεςμονάδες (27,5%)απότοεπίσημοποσοστόανεργίας.Τοποσοστόανεργίαςεμφανίζεταισημαντικάυψηλότερο στις γυναίκες και στους νέους ‒ακόμα και σ’ αυτούς με υψηλή ειδί-κευση‒,καθώςκαιστιςΠεριφέρειεςτηςΒόρειαςκαιτηςΔυτικήςΕλλάδας,ενώοιμακροχρόνιαάνεργοιξεπερνούντο70%τουσυνόλουτωνανέργων.

Εξετάζοντας τιςμεταβολέςστηναπασχόλησηπαρατηρούμεότι τοποσοστότωναπασχολουμένωνστοσύνολοτουπληθυσμούεργάσιμηςηλικίαςκατάτογ΄τρίμηνο

Page 18: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 17ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

του2017ανήλθεσε54,6%,ποσοστόαυξημένοσεσχέσημετιςχειρότερεςστιγμέςτουπρόσφατουπαρελθόντος,αλλάσημαντικάχαμηλότεροαπόταπροκρίσηςεπί-πεδα.Κατ’αναλογίαμεταστοιχείαγιατηνανεργίαπαρατηρούμεότιοικατηγορίεςτουπληθυσμούμετασημαντικότεραπροβλήματαείναιοινέοικαιοιγυναίκες.

Ηεξέλιξητωνμισθώνκατάτο2017εμφανίζεισταθεροποίησησταχαμηλάεπί-πεδαταοποίαέχουνδιαμορφωθεί.Στονιδιωτικότομέαέχειαυξηθείσημαντικάτοποσοστότωνχαμηλόμισθωνεργαζομένωνμεκαθαρέςμηνιαίεςαποδοχέςκάτωτων700ευρώ,τοοποίοανέρχεταισε37,4%το2017(από13,1%το2009),ενώμειώνεταικατά4περίπουποσοστιαίεςμονάδεςτοποσοστόγιααποδοχέςμεταξύ700-899ευρώ(23,5%το2017από27,3%το2009).Παράλληλα,έχειμειωθείδρα-στικά,κατάτοήμισυπερίπου, τοποσοστότωνεργαζομένωνμεκαθαρέςμηνι-αίεςαποδοχέςμεταξύ900-1.300ευρώ,τοοποίοανέρχεταισε16,8%το2017(από35,7%το2009).

Στονευρύτεροδημόσιοτομέαέχειαυξηθείσημαντικάτοποσοστότωνεργαζο-μένωνμεκαθαρέςμηνιαίεςαποδοχέςκάτωτων1.000ευρώ,τοοποίοανέρχεταισε29,8%το2017 (από18,9%το2009), και έχειαυξηθεί λίγοτοποσοστόγιααποδοχές1.000-1.100ευρώ(16,2%το2017από13%το2009).Αντίθετα, έχειμειωθείσημαντικάτοποσοστότωνεργαζομένωνπουδηλώνεικαθαρέςμηνιαίεςαποδοχές1.100-1.599ευρώ,τοοποίοανέρχεταισε34,3%το2107(από46,5%το2009),όπωςκαιτοποσοστότωνεργαζομένωνμεαποδοχέςάνωτων1.600ευρώ(4,7%το2017από10,9%το2009).

ΌσοναφοράτιςΣυλλογικέςΣυμβάσειςΕργασίας(ΣΣΕ),το2017οιεθνικέςήτοπι-κέςκλαδικέςΣΣΕεξακολουθούνναείναιεξαιρετικάολιγάριθμες,ενώγιαόγδοηχρονιάοιεπιχειρησιακέςΣΣΕυπερτερούνσυντριπτικά.ΜεβάσηταστοιχείατουΥπουργείου Εργασίας το 2017 υπογράφτηκαν μόνο 15 κλαδικές/ομοιοεπαγ-γελματικέςσυλλογικέςσυμβάσεις,δηλαδήσταίδιαπερίπουεπίπεδαμεταπρο-ηγούμενα έτη.Αντίθετα, ο αριθμός των επιχειρησιακώνΣΣΕανέρχεται σε 244,αντιπροσωπεύονταςτο92%τουσυνόλουτωνΣΣΕ.

Τηνίδιαστιγμήοιπροσλήψειςμεπλήρηαπασχόλησηυποχωρούνσταθερά,αφούμειώνεταιηποσοστιαίααναλογίατουςαπό79%το2009σε45%το2017,ενώηποσοστιαίααναλογίατωννέωνπροσλήψεωνμεευέλικτεςμορφέςαπασχόλησηςυπερδιπλασιάζεται. Ενώ το 2009 οι προσλήψεις με ευέλικτες μορφές εργασίαςαντιστοιχούσανστο21%τουσυνόλουτωνπροσλήψεων,το2017αντιστοιχούνστο54,9%.

Ηπερίοδος2009-2016συνοδεύτηκεαπόιδιαίτερααρνητικέςκοινωνικέςεπιπτώ-σεις,όπωςεκφράζονταιαπότουςσχετικούςδείκτεςφτώχειαςκαιανισότητας.Ηεξέλιξητωνενλόγωδεικτώνεμφανίζεταιναακολουθείτηνυφεσιακήδυναμικήπουπροέκυψεστηνελληνικήοικονομίακατάτηνπερίοδοεφαρμογήςτωνπολιτι-κώνλιτότητας,καθώςοιαρνητικέςτουςεπιδόσειςπροσεγγίζουντομέγιστοεπί-πεδοκατάτηνπερίοδο2013-2014,γιανασταθεροποιηθούνταεπόμεναχρόνια.

Page 19: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ18 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο δείκτης φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμούαυξάνεταιαπό27,6%το2009σε36%το2014γιαναμειωθείελαφρώςστο35,6%το2016(διαθέσιμοεισόδημα2015).Καθοριστικόςπαράγονταςγιατησυγκρά-τησητουποσοστούφτώχειαςστηνΕλλάδασυνιστούνοιμεταβιβαστικέςπληρω-μές,καιειδικάεκείνητωνσυντάξεων,καθώςκατάτηνκρίσηδιευρύνεταισταθεράησημασίαπουέχουνγιατηναντιμετώπισητηςφτώχειας.Απότηνάλληπλευρά,ανησυχητικόκρίνεταιτογεγονόςότιοικοινωνικέςομάδεςπουεπαγγελματικάβρίσκονταιστοπεριθώριο,όπωςοιάνεργοικαιομηενεργόςπληθυσμός,εμφα-νίζουνισχυρήαύξησητουποσοστούφτώχειαςτηνπερίοδο2015-2016.Επίσης,δυσχερέστερηγίνεταιηθέσητωνμημισθωτώνεργαζόμενων(αυτοαπασχολού-μενοι)σεαντίθεσημετουςμισθωτούς,όπουτοποσοστόφτώχειαςπαρουσιάζειμικρήυποχώρηση.

Ωςπροςτοεπίπεδοδιαβίωσηςτωνμισθωτώνεργαζομένων,εμφανίζεταισταθερήεπιδείνωσητουποσοστούφτώχειαςτωνγυναικώνσεαντίθεσημετουςάνδρες,όπουτοαντίστοιχοποσοστόβαίνειμειούμενο.Επιπλέον,ταεμπειρικάευρήματαεπιβεβαιώνουνακόμαπερισσότεροτηνανησυχίατουΙΝΕΓΣΕΕότιηεξάπλωσητης μερικής απασχόλησης και η γενίκευση των ελαστικών σχέσεων εργασίαςέχουνκαταδικάσειμεγάλοτμήματουεργαζόμενουπληθυσμούναδιαβιώνεισεσυνθήκεςφτώχειας.Αυτό,σεσυνδυασμόμετογεγονόςότιτοποσοστόφτώχειαςσεεργαζομένουςμεσυμβάσειςορισμένουχρόνουκυμαίνεταιπερίπουσετριπλά-σιαεπίπεδασεσχέσημετουςεργαζομένουςμεσυμβάσειςαορίστουχρόνου,καθι-στάπροφανέςπωςοισταθερέςκαιπλήρειςσχέσειςαπασχόλησηςεξασφαλίζουνσαφώςκαλύτερηπροστασίααπότηφτωχοποίηση.

Παρόλο που το ποσοστόφτώχειας εμφανίζει τάσεις σταθεροποίησης στην ανο-δικήπορείατωνπροηγούμενωνχρόνων,ηοικονομικήστενότητατωννοικοκυριώνσυνεχίζει νααυξάνεται το2016για όλεςσχεδόν τις κατηγορίες καταναλωτικώναναγκών,ενώηαπόκλισηωςπροςτοεπίπεδοδιαβίωσηςτηςΕυρωπαϊκήςΈνωσης(ΕΕ)φτάνειστουψηλότεροεπίπεδοτηςπεριόδου2009-2016.

Απότιςεκτιμήσειςτηςφτώχειαςσεπεριφερειακόεπίπεδογιατο2016,ταυψη-λότεραποσοστάεντοπίζονταιστιςΠεριφέρειεςτηςΔυτικήςΕλλάδας,τηςΑνατο-λικήςΜακεδονίας-ΘράκηςκαιτηςΘεσσαλίας.Αντιθέτως,τιςκαλύτερεςεπιδόσειςεμφανίζουνοινησιωτικέςΠεριφέρειεςτουΒορείουΑιγαίου,τουΝοτίουΑιγαίουκαιτωνΙονίωνΝήσων.Τέλος,κατάτηδιάρκειατηςκρίσηςπροκύπτειόξυνσητηςοικονομικής ανισότητας με τάσεις αποκλιμάκωσης τα τελευταία χρόνια. Όσοναφοράτιςπεριφερειακέςανισότητες,οιυψηλότερεςεντοπίζονταιστηΘεσσαλία,στηνΑττικήκαιστηΔυτικήΕλλάδα,ενώοιχαμηλότερεςεντοπίζονταιστηΔυτικήΜακεδονία,σταΙόνιαΝησιάκαιστοΝότιοΑιγαίο.

Page 20: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 19ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Πρόλογος

ΗΕτήσιαΈκθεσητουΙΝΕΓΣΕΕγιατο2018υποβάλλεταισεμιαπερίοδομεγά-ληςαβεβαιότηταςκαιπολλαπλώνπροκλήσεων‒οικονομικών,κοινωνικώνκαιπολιτικών.Ηκυβέρνησηπροσπαθεί,στοεπίπεδοτωνπροσδοκιών,ναδημιουρ-γήσειτηνεντύπωσηότιηχώραβγαίνειαπόαυτότο ισχυρόσοκσυρρίκνωσηςτουβιοτικούεπιπέδουκαιτηςευημερίαςτηςπουπροκάλεσαντατρίαΠρογράμ-ματαΟικονομικήςΠροσαρμογής(ΠΟΠ)απότο2010μέχρικαισήμερα.Ωστόσο,οιπροσδοκίεςαυτέςέρχονταισεαντίθεσημετηναβεβαιότητακαιτηνανασφά-λειαπουείναιδιάχυτεςστηνκοινωνία,σεπολλέςκοινωνικέςομάδεςκαιπρωτί-στωςστουςνέους,στουςεργαζομένους,στουςαυτοαπασχολούμενουςκαιστουςσυνταξιούχους.Ηκοινωνίαανησυχείγιατοαύριο,γιατοπούπάμε,γιατοεάνπράγματιέχουμεβγειοριστικάαπόαυτήτηνκρίση,γιατοεάνέχουναντιμετωπι-στείταδιαρθρωτικάπροβλήματαπουμαςοδήγησανσ’αυτή,γιατοεάνοιθυσίεςτωνεργαζομένων,οιθυσίεςτουελληνικούλαούόλααυτάταχρόνιαέχουνπιάσειτόπο.Τηνίδιαστιγμή,οιγεωπολιτικέςεξελίξειςστηνπεριοχήμαςκαιηαυξανό-μενηαστάθεια,σεσυνδυασμόμετηνεντυπωσιακήπολιτικήανεπάρκειατηςΕΕ,προκαλούνακόμαπερισσότερηαβεβαιότητακαιανησυχία.

TοεπόμενοεξάμηνοκαιμέχριτηνολοκλήρωσητουτρίτουΠΟΠτονΑύγουστοτου2018ηΕλλάδαφαίνεταιότιθαεγκλωβιστείστοεξήςπολιτικόδίλημμα:ναζητήσειπροληπτικήπιστωτικήγραμμήκαικάποιουείδουςνέοΠΟΠήναεπιδιώ-ξειαυτόπουηκυβέρνησηκαθημερινάαναφέρειως«καθαρήέξοδο»;Τοδίλημμααυτόαποκρύπτειότιηκαθεμίααπότιςδύοαυτέςεπιλογέςέχειτονδικότηςοικο-νομικό,κοινωνικό,πολιτικόκαιεθνικόκίνδυνο.Γι’αυτόείναιεθνικήυποχρέωσηναγίνειμιαουσιαστικήδημόσιασυζήτησηγιατιςπιθανέςεπιπτώσειςτηςκάθεεπιλογής. Ποιοι είναι οι βαθμοί δημοσιονομικής ελευθερίας και η έκταση τηςεποπτείαςπουσυνεπάγεταιηκαθεμίααπόαυτέςτιςεπιλογές;Ποιεςκοινωνικέςομάδεςθαπληρώσουντοκόστοςτωνδημοσιονομικώνδεσμεύσεωνκαιτωναπαι-τήσεων λιτότητας από την έξοδο στις αγορές, από τον σχηματισμό ταμειακώνδιαθεσίμωνασφαλείαςκαι/ήτηνπροληπτικήπιστωτικήγραμμή;Τοκόστοςαυτόθατοσηκώσουνγιαακόμημιαφοράταγνωστάυποζύγια;

Ησυζήτησηγιατηνεπόμενημέραείναιεξαιρετικάσημαντική,αλλάοριοθετείταισεσημαντικόβαθμόαπότηντρέχουσακατάστασητηςοικονομίας.ΗεκτίμησητηςΓενικήςΣυνομοσπονδίας,όπωςαυτήτεκμηριώνεταιαπότηνεμπειρικήανά-λυσητηςπαρούσαςΈκθεσης,είναιπωςδενυπάρχουνισχυρέςενδείξειςότιέχουνδρομολογηθείοιπαραγωγικοίκαιοιμακροοικονομικοίμετασχηματισμοίπουθαδιαμόρφωναν τις συνθήκες σταθεροποίησης της οικονομίας σε βιώσιμη φάσηδυναμικής οικονομικής μεγέθυνσης. Μπροστά μας έχουμε την εφαρμογή νέωνμέτρωνλιτότηταςμετηνπερικοπήπουέχεισυμφωνήσειηκυβέρνησηναγίνειστιςσυντάξειςκαιστοαφορολόγητο.

Page 21: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ20 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Ηεκτίμησήμαςείναιότιηοικονομική,ηκοινωνικήκαιηπολιτικήαστάθειαθασυνεχίζεται όσο θα εφαρμόζεται η αδιέξοδη οικονομική πολιτική της δημοσι-ονομικήςλιτότηταςκαιτηςυποβάθμισηςτηςεργασίας.ΤαΜνημόνιααπέτυχανγιατίαπότηναρχήτηςκρίσηςπροσάρμοσαντηνοικονομικήπολιτικήσεμηρεα-λιστικούς δημοσιονομικούς και μακροοικονομικούς στόχους. Το αφήγημα τηςεξωστρεφούς ανάπτυξης καλλιεργεί μόνο ψευδαισθήσεις στον βαθμό που δενδημιουργούνταιοιπροϋποθέσειςγιατηνπαραγωγικήκαιθεσμικήαναδόμησητηςοικονομίαςκαιτηδημιουργίαποιοτικώνθέσεωνεργασίας.Ηπορείατηςχώραςταεπόμεναχρόνιαθακριθείκυρίωςαπότηδυνατότητατουπολιτικούσυστήματοςνασχεδιάσειμεπραγματισμόκαιδιαφάνεια,καθώςκαιναυλοποιήσει,μιαβιώ-σιμηστρατηγικήεξόδουτηςχώραςαπότηνκρίσημεσεβασμόστουςθεσμούςτουκοινωνικούδιαλόγου.

ΓιατηΣυνομοσπονδία,ηπροστασίατηςεργασίας,οισυλλογικέςδιαπραγματεύ-σεις, οι κλαδικές συμβάσεις εργασίας, ο κατώτατος μισθός, ο κοινωνικός διά-λογοςκαιηδημιουργίανέωνθέσεωνεργασίαςδενβελτιώνουνμόνοτοβιοτικόεπίπεδοτωνεργαζομένων·πρωτίστωςδημιουργούννέοπλούτοκαιθωρακίζουντηδημοκρατίαστηχώραμας.Αυτοίθαπρέπειναείναιοιβασικοίάξονεςτουανα-πτυξιακούσχεδιασμούτης επόμενηςμέρας.Αυτός είναιομόνοςδρόμοςγιαναεπιστρέψειηχώραμαςστηνκοινωνική,τηνοικονομικήκαιτηνπολιτικήσταθε-ρότητα.ΗπροβληματικήαυτήθεμελιώνειτιςπαρεμβάσειςκαιτιςθέσειςμαςαπότηναρχήτηςκρίσηςαλλάκαιτιςδιεθνείςπρωτοβουλίεςτηςΣυνομοσπονδίας.

Γιάννης Παναγόπουλος

Πρόεδρος ΙΝΕ ΓΣΕΕ

Page 22: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 21ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Εισαγωγή

ΗπαρούσαΈκθεσητουΙΝΕΓΣΕΕέχειωςκύριοστόχοτηςνααξιολογήσει,βάσειτηςδικήςμαςμεθοδολογίαςκαιοπτικής,τηντρέχουσακατάστασητηςοικονομίαςκαινακαταλήξεισερεαλιστικάσυμπεράσματαγιατιςπροοπτικέςτης.Ηανάλυσήμαςδενλαμβάνειυπόψηκαλλιεργούμενεςπροσδοκίεςστονδημόσιοδιάλογοπουαφο-ρούντηνεπόμενημέρατηςχώραςμετάτηνολοκλήρωσητουτρίτουΠΟΠ,οιοποίεςαποτυπώνουνκυρίωςπολιτικέςπροτιμήσειςκαιόχιτεκμηριωμένεςπροτάσεις.

Ηπολιτικήαντιπαράθεσηγίνεταιγύρωαπόαμφισβητούμενεςυποθέσειςκαιγιατοπώςθαωφεληθείηοικονομίαστηνπερίπτωσηπουαυτέςεπιβεβαιωθούνκαιόχιγύρωαπότιςπραγματικέςσυνέπειεςστηνοικονομίακαιστιςπροοπτικέςτηςαπό την αποφασισμένη μείωση των συντάξεων και του αφορολογήτου και μεποιονσυγκεκριμένοτρόποαυτέςθααντισταθμιστούν.Ηοπτικήτουπολιτικούσυστήματοςείναιγιαακόμημιαφοράχαμένηστηναφηρημένηεξυπηρέτησητουμικροκομματικούσυμφέροντος.Την ίδιαστιγμήηοικονομίακαιη χώραέχουννααντιμετωπίσουντιςβραχυπρόθεσμες,τιςμεσοπρόθεσμεςκαιτιςμακροπρόθε-σμεςσυνέπειεςτωνπολύυψηλώνπρωτογενώνπλεονασμάτων,τιςυποχρεώσειςκαιτουςδημοσιονομικούςκαιγεωπολιτικούςπεριορισμούςτουυπερσυσσωρευ-μένουδημόσιουχρέους,τηναπομόχλευσηόλωντωντομέωντηςοικονομίαςκαιτηνκυρίαρχηεπιχειρηματικήκουλτούραπουαποτελείμείζονδιαρθρωτικόπρό-βληματηςοικονομίας.

Τα ΠΟΠ έχουν αποτύχει να δημιουργήσουν βιώσιμους μετασχηματισμούς σταβασικάυποσυστήματατηςοικονομίας.Τογεγονόςαυτόαποκρύπτεταιαπόόλουςτους εμπλεκομένους στον σχεδιασμό και στην υλοποίησή τους. Ως ΙΝΕ ΓΣΕΕέχουμευποστηρίξειστιςΕτήσιεςκαιστιςΕνδιάμεσεςΕκθέσειςμαςότιηδιάκρισηανάμεσαστοεάνμπορείναεφαρμοστείμιαάλληοικονομικήπολιτικήστοπερι-βάλλοντηςΕυρωζώνηςαπόμιαυπερχρεωμένηοικονομίασεκρίσηκαιστοεάνηασκούμενηοικονομικήπολιτικήεξυπηρετείταεθνικάοικονομικάσυμφέροντακαιοδηγείτηχώραστηνέξοδοαπότηνκρίσηχρέουςείναιθεμελιακήγιατησυλ-λογικήπολιτικήσοφίαμαςπροκειμένουναπροστατεύσουμετομέλλοντηςχώραςμας.

ΤαΜνημόνιαεπιχείρησανμιαταχείακαιβραχυπρόθεσμηπροσαρμογήτωνβασι-κώνισοζυγίωνμεεμπροσθοβαρήαπορρόφησητουκόστουςαυτήςτηςπροσαρ-μογήςαπότηνΕλλάδαμέσωτηςδημοσιονομικήςλιτότηταςκαιτηςεσωτερικήςυποτίμησης,ώστε νααποφευχθείηουσιαστικήαναδιάρθρωσητωνδανειακώνυποχρεώσεώντης.Ωστόσο, ηπροσαρμογήπου επιτεύχθηκεσταβασικά ισοζύ-γιατηςοικονομίας,καιηοποίααξιολογείταιωςεπιτυχίατωνπρογραμμάτων,δενείναιδιατηρήσιμη.Ηβελτίωσητηςκατάστασηςστοεμπορικόισοζύγιοοφείλεταιπρωτίστωςστημείωσητωνεισαγωγών.Παράλληλα,ηπεριορισμένηαύξησηκαι

Page 23: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ22 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ηδιάρθρωσητωνεξαγωγώναποτυπώνουντοέλλειμμαπαραγωγικούμετασχη-ματισμού.Η δημιουργίαπρωτογενώνπλεονασμάτων μέσω της συμπίεσης τωνδημόσιωνδαπανών,κυρίωςτωνδημόσιωνεπενδύσεων,καιτηςυπερφορολόγη-σης δενσυνιστάβιώσιμη επιλογήδημοσιονομικήςπροσαρμογής.Η κατάστασηστηνυγείακαιστηνπαιδείαείναιενδεικτική.Επιπλέον,ηεπιλογήαυτήδημιουρ-γεί εμπλοκήστους ενδογενείς μηχανισμούς δημιουργίας ροών εισοδήματος καιρευστότητας,πουοιδιωτικόςτομέαςαδυνατείνααντισταθμίσει.

Τα θεμελιώδη μεγέθη και τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της οικονομίας δεί-χνουνότιηπορείατηςτααμέσωςεπόμεναχρόνιαθαείναιγεμάτηαπόαβεβαιότη-τεςκαικινδύνους.Συνεπώς,ηδιαχείρισητηςοικονομίαςαπαιτείώριμηπολιτικήσκέψη και πραγματισμό.Οι δημοσιονομικές δεσμεύσεις που έχει ήδηαναλάβειη χώρα ενδέχεται ναυπονομεύσουνπεραιτέρωτηναναπτυξιακήδυναμική τηςοικονομίας και τη χρηματοπιστωτική της σταθερότητα. Ο απεγκλωβισμός τηςοικονομίαςαπόαυτήτηνκατάστασηπροϋποθέτειθετικέςεξελίξειςσταεξήςδύοπεδίαπαρέμβασης:

α)Στηναναδιάρθρωσητωνδανειακώνυποχρεώσεωντηςχώραςκαιστηνουσι-αστική, και όχιφαινομενική, βιωσιμότητα του χρέους. Για να γίνει αυτό, απαι-τούνταισημαντικέςπαραμετρικές‒καιόχιμόνο‒αλλαγέςπουθαδιασφαλίζουντηνεξυπηρέτησητουχρέουςγιαμιαμεγάληχρονικήπερίοδο,στηδιάρκειατηςοποίας ηΕλλάδαθαμπορούσε νααναδομήσει τοπαραγωγικόπρότυποκαι τομοντέλοανάπτυξήςτης.Ζωτικήςσημασίαςθαήτανηεπανεξέτασηκαιημείωσητωνστόχωντωνπρωτογενώνπλεονασμάτων,ώστεναπεριοριστείηέντασητηςδημοσιονομικήςπροσαρμογήςκαιτηςλιτότητας.Ησύνδεσητηςεξυπηρέτησηςτουχρέουςμετιςαναπτυξιακέςεπιδόσειςτηςοικονομίαςθαείναιμιαθετικήεξέλιξη,εφόσονπραγματοποιηθείκαιτεχνικάεξυπηρετείτηβιωσιμότητατουχρέουςκαιδίνειδημοσιονομικόχώροκαιβαθμούςελευθερίαςστηνΕλλάδα.Ησύνδεσηθαπρέπειναείναιτέτοια,πουναμηλειτουργείωςυφεσιακόςμηχανισμόςοοποίοςθαυπονομεύεισυστηματικάκαισωρευτικάτηναπεμπλοκήτηςοικονομίαςαπόεπαναλαμβανόμενεςκρίσειςστηδιαχείρισητουχρέους.

β)Στημετάβασητηςοικονομίαςσεσχετικάυψηλούςρυθμούςοικονομικήςμεγέ-θυνσης.Η επίτευξηκαι η διατηρησιμότητααυτών τωνρυθμώνθα εξαρτηθούναπότηδυνατότητατηςοικονομίαςναδημιουργείενδογενείςροέςεισοδήματος.Αυτόμετησειράτουπροϋποθέτειτηνανακοπήκάθεμορφήςπεραιτέρωλιτότη-ταςκαιαύξησητουδιαθέσιμουεισοδήματος.Ηαύξησητηςαπασχόλησηςκαιτωναμοιβώνείναιημόνηεπιλογήμεισχυρόκαισωρευτικάεπεκτατικόαποτέλεσμα.Παράλληλα,ηεξέλιξηαυτήθαδημιουργήσειροέςρευστότηταςκαιθασυμβάλειστησταθεροποίησητουτραπεζικούσυστήματος.

ΗΕτήσιαΈκθεσητουΙΝΕΓΣΕΕγιατηνελληνικήοικονομίακαιτηναπασχόλησηγιατο2018έχειωςβασικότηςστόχονακαταθέσειστονδημόσιοδιάλογοιδέεςμιαςδιαφορετικήςμεθοδολογίαςκαιπροσέγγισηςγιατηναξιολόγησητηςκατά-

Page 24: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 23ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

στασηςτηςοικονομίας,καθώςκαιγιατιςσυνέπειεςκαιτααδιέξοδαπουπροκα-λείηασκούμενηοικονομικήπολιτική,αλλάκαιπροτάσειςγιατηδημιουργίαενόςβιώσιμουκαιχωρίςκοινωνικούςαποκλεισμούςμοντέλουοικονομικήςανάπτυξης.

ΗΈκθεσηχωρίζεταισε4κεφάλαια.1ΣτοΚεφάλαιο1παρουσιάζονταιοιδημοσιο-νομικέςεξελίξειςκαιηπορείαδημοσιονομικήςπροσαρμογήςτηςχώραςτο2017.Υποστηρίζουμεότιημετάβασησεένακαθεστώςισοσκελισμένωνπροϋπολογισμώνκαιυψηλώνπρωτογενώνπλεονασμάτων,υπόσυνθήκεςεύθραυστηςμεγέθυνσηςκαιχαμηλούδιαθέσιμουεισοδήματος,στερείταιβιωσιμότηταςκαιδενδιασφαλίζεισεδιατηρήσιμουςόρουςτηναναβάθμισητηςχρηματοπιστωτικήςφερεγγυότηταςτουδημόσιουτομέα.ΗανάλυσήμαςαναδεικνύειεπίσηςτηνεπίπτωσητωνΠΟΠκαιτηςύφεσηςσεβασικέςκατηγορίεςδημόσιωνεσόδωνκαιτονίζειτηνκρισιμότητατηςμετάβασηςτηςοικονομίαςσεέναπεριβάλλονυψηλήςκαιδιατηρήσιμηςμεγέ-θυνσηςπροκειμένουναενισχυθούνταέσοδακαιηπιστοληπτική ικανότητατουΔημοσίου.Προςτησυγκεκριμένηκατεύθυνσηαξιολογούμεεμπειρικάτησυμβολήπουθαμπορούσεναέχειηενίσχυσητωνθεσμώντηςαγοράςεργασίας,ηαύξησητηςαπασχόλησηςκαιηβελτίωσητωναποδοχώντωνεργαζομένων.

ΣτοΚεφάλαιο2υποστηρίζουμετηνάποψηότιηοικονομίαβρίσκεταισεμιακατά-σταση εύθραυστης και πολύ ήπιας μεγέθυνσης με ενδογενώς μη διατηρήσιμηδυναμική. Παρουσιάζουμε εμπειρικά ευρήματα που αιτιολογούν την εκτίμησήμαςγιατηνκατάστασηκαιτηνπροοπτικήτηςοικονομίας.Υποστηρίζουμεότιηδημοσιονομικήλιτότητακαιηεφαρμογήτηςπολιτικήςτηςεσωτερικήςυποτίμη-σηςδενέχουνοδηγήσειστηντόνωσητωνεπενδύσεωνκαιτωνεξαγωγών,όπωςείχε εξαγγελθεί. Αντιθέτως, έχουν δημιουργήσει εύθραυστα δημοσιονομικά καιεμπορικάπλεονάσματασεβάροςτουισοζυγίουτωννοικοκυριών.Εκτιμούμεότιτοαποτέλεσμααυτόαποτελείβασικήαιτίααποσταθεροποίησηςτουχρηματοπι-στωτικούτομέατηςοικονομίας.Παράλληλα,ηδυναμικήτηςαποεπένδυσηςδια-τηρείται,υποβαθμίζονταςπεραιτέρωτηνεγχώριαπαραγωγικήδομή.

ΣτοΚεφάλαιο3παρουσιάζουμε τις βασικές εξελίξεις στηναγορά εργασίας καιστορυθμιστικότηςπεριβάλλον.Οιανησυχητικέςεξελίξειςσταποσοστάκαιστηδιάρθρωσητηςανεργίαςκαιτηςαπασχόλησης,καθώςκαιστιςσχέσειςεργασίαςμεταυψηλάποσοστάτηςμερικήςαπασχόλησης,συνεχίζονται.Ησημαντικήυπο-χώρησητουκατώτατουμισθού,τωναμοιβών,τουρόλουτωνσυλλογικώνδια-πραγματεύσεωνκαιτωνκλαδικώνκαιομοιοεπαγγελματικώνΣΣΕυπονομεύειτηδιατηρήσιμηέξοδοτηςοικονομίαςαπότηστασιμότητα.

Στο Κεφάλαιο 4 εξετάζουμε τη μεταβολή της φτώχειας και της εισοδηματικήςανισότηταςστηνΕλλάδατηνπερίοδο2009-2016,ενώέμφασηδίνεταικαιστην

1. Στην εκπόνηση της Ετήσιας Έκθεσης για την ελληνική οικονομία και την απασχόληση του έτους 2018, εκτός από τον Επιστημονικό Διευθυντή του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ Γιώργο Αργείτη, ο οποίος είχε τον συ-ντονισμό, την επιμέλεια και την ευθύνη, συμμετείχαν και οι Π. Γεωργιάδου, Α. Ευστράτογλου, Ν. Κορατζάνης, Γ. Κρητικίδης, Δ. Παϊταρίδης, Κ. Πασσάς, Χ. Πιέρρος και Χ. Τριανταφύλλου.

Page 25: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ24 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

περιφερειακήδιάστασητωνενλόγωφαινομένων.Ταεμπειρικάευρήματαανα-δεικνύουνπωςηεξασθένησητηςυφεσιακήςδυναμικήςμετάτηνκορύφωσήτηςτηνπερίοδο2013-2014συνοδεύεταικαιαπόμιατάσησταθεροποίησηςτωνδει-κτώνφτώχειαςκαιανισότητας.Παρ’όλεςόμωςτιςπαραπάνωθετικέςενδείξεις,ηοικονομικήστενότητατωνελληνικώννοικοκυριώνόσοναφοράτηνκάλυψητωνπερισσότερωνβασικώναναγκώνεμφανίζειπεραιτέρωεπιβάρυνση.

Γιώργος Αργείτης

Επιστημονικός Διευθυντής ΙΝΕ ΓΣΕΕ

Page 26: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

Kεφάλαιο 1

Δημοσιονομική λιτότητα, προσαρμογή και κρίση χρέους

Page 27: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 28: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 27ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Δημοσιονομική λιτότητα, προσαρμογή και κρίση χρέους

1.1 Εισαγωγή

Ηελληνικήοικονομίασυνέχισετο2017ναβρίσκεταιστοκαθεστώςεπιτήρησηςκαιαυστηρήςδημοσιονομικήςπροσαρμογήςτουτρίτουΠΟΠ.Τοδημοσιονομικόπεριβάλλονπροσδιορίστηκεαπότηνκαταγραφήυψηλούπρωτογενούςπλεονά-σματος,απότηνολοκλήρωσητηςδεύτερηςαξιολόγησηςκαιτηνεπίτευξητεχνι-κής συμφωνίας για την τρίτη αξιολόγηση της οικονομίας και από τηνψήφισητουΜεσοπρόθεσμουΠλαισίουΔημοσιονομικήςΣτρατηγικής2018-2021(ΜΠΔΣ2018-2021).Ηελληνικήοικονομίαδιέρχεταιπλέοντοτελευταίοέτοςτουτρέχο-ντοςπρογράμματοςέχονταςνααντιμετωπίσειένανκατάλογοπροαπαιτούμενωνγια την ολοκλήρωση της τέταρτης αξιολόγησης, αλλά και υψηλή αβεβαιότητασχετικάμετημελλοντικήαναχρηματοδότησητωνδανειακώντηςυποχρεώσεων.

1.2 Οι δημοσιονομικές εξελίξεις το 2017

ΣύμφωναμετηνΕυρωπαϊκήΕπιτροπή,τοισοζύγιοτηςΓενικήςΚυβέρνησηςανα-μένεταιναδιαμορφωθείτο2017σεέλλειμματηςτάξηςτων2.163εκατ.ευρώή1,2%τουΑΕΠ, έναντιπλεονάσματος790εκατ. ευρώή0,5%τουΑΕΠτο2016(Διάγραμμα1.1).Γιατοτρέχονέτος,ηΕπιτροπήπροβλέπειτηνκαταγραφήθετι-κούδημοσιονομικούισοζυγίουμετοπλεόνασματηςΓενικήςΚυβέρνησηςναδια-μορφώνεταιστα1.620εκατ.ευρώήστο0,9%τουΑΕΠ.Ταστοιχείαυποδηλώνουντησταδιακήμετάβαση τηςΕλλάδαςαπό ένακαθεστώςυπερβολικώνδημοσιο-νομικώνανισορροπιώνσεέναισοσκελισμένωνήπλεονασματικώνπροϋπολογι-σμών,γεγονόςπουπιστοποιήθηκεκαιαπότηνέξοδοτηςχώραςαπότηΔιαδικασίαΥπερβολικούΕλλείμματος(ΔΥΕ)τονΣεπτέμβριοτου2017.2

ΣτοΔιάγραμμα 1.1 παρατηρούμεωστόσο ότι η μετάβασηαυτή υπήρξε εξαιρε-τικάεπώδυνη.Είναιενδεικτικόότι,μεεξαίρεσητο2016,τηνπερίοδο2012-2017το μεγαλύτερο μέρος του ελλείμματος της Γενικής Κυβέρνησης οφειλόταν στηδυσμενήεπίδρασητουοικονομικούκύκλου.Το2018,παράτηβελτίωσήτης,ηκυκλική συνιστώσα του δημοσιονομικού ισοζυγίου προβλέπεται ότι θα παρα-μείνει αρνητική, εμποδίζοντας έτσι τηβελτίωση της δημοσιονομικήςθέσης τηςχώρας.Τοίδιο,κατάτηνεκτίμησήμας,είναιπιθανόνασυμβείκαιταεπόμεναέτη,

2. Βλ. EC (2017α).

Page 29: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ28 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

δεδομένωντωνυφεσιακώνμέτρωνπουέχουνήδηδρομολογηθείπροκειμένουναεπιτευχθούνοιυψηλοίδημοσιονομικοίστόχοιτηςπεριόδου2019-2022.3

Διάγραμμα 1.1: ΙσοζύγιοτηςΓενικήςΚυβέρνησηςωςποσοστόστοΑΕΠ (2006-2018)

-5,9 -6,7

-10,2

-15,1

-11,2-10,3

-8,9

-13,2

-3,6

-5,7

0,5

-1,2

0,9

-20

-15

-10

-5

0

5

10

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Κυκλικά προσαρμοσμένο δημοσιονομικό ισοζύγιο Κυκλική συνιστώσα δημοσιονομικού ισοζυγίου

Δημοσιονομικό ισοζύγιο

Πηγή: AMECO,Νοέμβριος2017

Ελαφρά πιο αισιόδοξες είναι οι εκτιμήσεις του Προϋπολογισμού του 2018, με τοέλλειμματουσυνολικούισοζυγίουτηςΓενικήςΚυβέρνησηςναεκτιμάταιότιθαπερι-οριστείτο2017στα1.086εκατ.ευρώή0,6%τουΑΕΠ,1.115εκατ.ευρώχαμηλό-τερασεσχέσημετηνεκτίμησητουΜΠΔΣ2018-2021(βλ.Πίνακα1.1).ΗαναθεώρησηοφείλεταισταβελτιωμένααποτελέσματατωνΟργανισμώνΚοινωνικήςΑσφάλισης(ΟΚΑ),οιοποίοιτο2017αναμένεταινακαταγράψουνσεόρουςESAπλεόνασμα1.085εκατ.ευρώ,έναντιεκτίμησηςγιαέλλειμμα941εκατ.ευρώστοΜΠΔΣ2018-2021.Επι-βαρυντικήεπίδρασηστοισοζύγιοτηςΓενικήςΚυβέρνησηςαναμένεταιναέχουντουψηλότεροέλλειμματηςΚεντρικήςΚυβέρνησηςκαιημείωσητουπλεονάσματοςτων

3. Σημειώνεται ότι, στο πλαίσιο της δεύτερης αξιολόγησης, η ελληνική κυβέρνηση δεσμεύτηκε σε στόχους 3,5% του ΑΕΠ για το πρωτογενές πλεόνασμα μέχρι και το 2022 (βλ. SMoU, 2017).

Page 30: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 29ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ΟΤΑ.ΣύμφωναμετονΠροϋπολογισμότου2018,τοισοζύγιοτηςΓενικήςΚυβέρνησηςσεόρουςESAθαδιαμορφωθείφέτοςσεπλεόνασμαύψους1.126εκατ.ευρώ(ή0,6%τουΑΕΠ),494εκατ.ευρώχαμηλότερααπότηνπρόβλεψητηςΕπιτροπής.

Πίνακας 1.1: ΒασικάμεγέθηΓενικήςΚυβέρνησηςκατάESAανάυποτομέα (εκατ.ευρώκαι%ΑΕΠ)

2016Εκτίμηση 2017 -

ΜΠΔΣ 2018-2021 Πρόβλεψη

2018

Εκτίμηση 2017 - Προϋπολογισμός

2018-7.020 -3.970 -5.144 -3.229

-1.459200-941

-2.341171

1.085-2.201 -1.086

-1.001342

1.7851.126

Ως ποσοστό (%) του ΑΕΠ 0,66.5906. Ενοποιημένοι τόκοι Γενικής Κυβέρνησης

1. Ισοζύγιο Κρατικού Προϋπολογισμού2. Ισοζύγιο Κεντρικής Κυβέρνησης (κράτος, ΔΕΚΟ, νοσοκομεία κ.λπ.)3. Ισοζύγιο ΟΤΑ4. Ισοζύγιο ΟΚΑ5. Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης (2+3+4)

3,6Ως ποσοστό (%) του ΑΕΠ

-1,26.0153,3

3.814 7.716

-1.661556

1.8957900,5

5.6513,2

6.441

-0,65.7683,2

4.6837. Πρωτογενές αποτέλεσμα Γενικής Κυβέρνησης (ESA)3,7 2,1 2,6 4,2Ως ποσοστό (%) του ΑΕΠ

6.560 3.445 4.360 7.0513,8 1,9 2,4 3,8

315.036 319.700 318.300 332.000180,8 176,4 178,2 179,8Ως ποσοστό (%) του ΑΕΠ

10. ΑΕΠ 174.199 181.204 178.579 184.691

8. Πρωτογενές αποτέλεσμα Γενικής Κυβέρνησης(Σύμβαση Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης)

Ως ποσοστό (%) του ΑΕΠ9. Ενοποιημένο χρέος Γενικής Κυβέρνησης

Πηγή: ΥπουργείοΟικονομικών(2017)

Σημείωση: Εκτίμηση του ΜΠΔΣ για το επίπεδο του δημόσιου χρέους το 2017 όπως αναφέρεται στη σελίδα 94 του ΜΠΔΣ 2018-2021.

Δεδομένωντωνπληρωμώνγιατόκουςύψους5.768εκατ.ευρώ(ή3,2%τουΑΕΠ),τοπρωτογενέςπλεόνασματηςΓενικήςΚυβέρνησηςσεόρουςESAεκτιμάταιότιθαανέλθειτο2017στα4.683εκατ.ευρώή2,6%τουΑΕΠ(βλ.Πίνακα1.1).ΣεόρουςΠΟΠ,τοπρωτογενέςπλεόνασμαανήλθεπέρυσιστα4.360εκατ.ευρώ(ή2,4%τουΑΕΠ),ενώτο2018προβλέπεταιναδιαμορφωθείστα7.051εκατ.ευρώ(ή3,8%τουΑΕΠ),υπερβαίνονταςτουςετήσιουςστόχουςκατά0,65%και0,3%τουΑΕΠαντίστοιχα.Σημειώνεταιότιτογ΄τρίμηνοτου2017τοπρωτογενέςισοζύγιοτηςΓενικήςΚυβέρνησηςσεόρουςESAανήλθεσε5.939εκατ.ευρώ,υψηλότεροκατά1.203εκατ.ευρώέναντιτουαντίστοιχουδιαστήματοςτο2016.

Σύμφωνα με την Έκθεση Συμμόρφωσης της τρίτης αξιολόγησης, η υπέρβαση τουστόχουγιατοπρωτογενέςπλεόνασμασεόρουςΠΟΠ4το2017οφείλεταιαφενόςστιςχαμηλότερες,έναντιτωνπροβλέψεωνστιςσχετικέςεπισκοπήσεις,δαπάνεςτηςΓενι-κήςΚυβέρνησηςκαιαφετέρουστηνκαλύτερηπορείατωνδημόσιωνεσόδων,πληντωνάμεσωνφόρων.Σημειώνεταιότιστηνυπέρβασηέχειπροϋπολογιστείκαιηδημοσιο-νομικήεπίπτωσητωνμέτρωνκοινωνικήςστήριξηςύψους0,7%τουΑΕΠπουλήφθη-

4. Σημειώνεται ότι η εκτίμηση των ευρωπαϊκών θεσμών για το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος σε όρους ΠΟΠ το 2017 είναι οριακά χαμηλότερη και διαμορφώνεται στα 4,1 δισ. ευρώ (ή 2,3% του ΑΕΠ). Για το 2018 η πρόβλεψή τους ανέρχεται στα 6,5 δισ. ευρώ (ή 3,5% του ΑΕΠ). Βλ. σχετικά EC (2018).

Page 31: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ30 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

καντονΔεκέμβριοτου2017.Όσοναφοράτοτρέχονέτος,οστόχοςγιαπρωτογενέςπλεόνασμαύψους3,5%τουΑΕΠεκτιμάταιότιθαεπιτευχθείκαιθαπροέλθειαπότηνεπίδρασητωνήδηνομοθετημένωνπαραμετρικώνμέτρωνύψους4,5%τουΑΕΠ,εκτωνοποίωντο1,5%αφοράπαρεμβάσειςστοασφαλιστικόσύστημα,το1,1%αλλαγέςστονφόροεισοδήματοςκαιτο1%αναπροσαρμογέςστονΦΠΑ(βλ.EC,2018).

Στο Διάγραμμα 1.2 παρατηρούμε ότι την περίοδο 2009-2017 η διόρθωση τωνδημοσιονομικώνανισορροπιώντηςχώραςπροήλθεαποκλειστικάαπότηνπερι-στολήτηςτάξηςτων32.285εκατ.ευρώτωνπρωτογενώνδαπανώντηςΓενικήςΚυβέρνησης.Όσοναφοράταδημόσιαέσοδα,τούψοςτουςτο2017υπολείπεταικατά4.690εκατ.ευρώσυγκριτικάμετο2009,παράτιςεκτεταμένεςφορολογικέςκαιεισπρακτικέςπαρεμβάσειςτηνπερίοδοεφαρμογήςτωνΠΟΠ.

Διάγραμμα 1.2: Έσοδα,πρωτογενείςδαπάνεςκαιπρωτογενέςισοζύγιοΓενικήςΚυβέρνησηςκατάESA(2009-2018,δισ.ευρώ)

92,488 93,307 90,693 88,923 88,544 83,222 84,802 87,384 87,798 89,291

116,482105,377

96,897 96,179105,043

82,53388,563

80,943 84,197 81,999

-23,994-12,070

-6,204 -7,256

0,689

-16,499

6,441

-3,761

3,601 7,292

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Πρωτογενείς δαπάνες Έσοδα Πρωτογενές ισοζύγιο

Πηγή: AMECO,Νοέμβριος2017

Σημείωση: Εκτίμηση για το 2017 και πρόβλεψη για το 2018.

Αξίζει βέβαια να τονιστεί ότι από το 2014και μετά καταγράφεται μιααλλαγήτουμείγματος τηςδημοσιονομικήςπροσαρμογής της χώραςμε τοκύριοβάρος

Page 32: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 31ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ναδίνεταιστοσκέλοςτωνεσόδων.Ειδικότερα,σεσχέσημετο2014ταέσοδατηςΓενικήςΚυβέρνησηςεμφανίζονταιτο2017αυξημένακατά4.576εκατ.ευρώ,ενώαύξησηκατά1.664εκατ.ευρώκαταγράφουνκαιοιπρωτογενείςδαπάνεςτηςΓενικήςΚυβέρνησης.

ΌσοναφοράτοαποτέλεσματουΚρατικούΠροϋπολογισμού,αυτό–σετροποποι-ημένη ταμειακή βάση– διαμορφώθηκε το δωδεκάμηνο Ιανουάριος-Δεκέμβριος2017σεέλλειμμα4.267εκατ.ευρώ,έναντιστόχουγιαέλλειμμα5.123εκατ.ευρώτο2017καιελλείμματος2.810εκατ.ευρώτοαντίστοιχοδιάστηματο2016.Τοπρωτογενές αποτέλεσμα του κράτους ανήλθε το ίδιο διάστημα σε πλεόνασμαύψους1.941εκατ.ευρώέναντιστόχου877εκατ.ευρώ,μειωμένοκατά837εκατ.ευρώσυγκριτικάμετο2016.ΤονίζεταιότιτούψοςτόσοτουσυνολικούόσοκαιτουπρωτογενούςισοζυγίουπαρουσιάζουνυστέρησησεσχέσημετιςεκτιμήσειςτουΜΠΔΣ2018-2021τονΙούνιοτου2017.

ΗαύξησητουκρατικούελλείμματοςτοδιάστημαΙανουάριος-Δεκέμβριος2017σεσχέσημετοαντίστοιχοδιάστηματο2016οφείλεταιστημείωσηκατά2.738εκατ.ευρώτωνκαθαρώνεσόδωντουΚρατικούΠροϋπολογισμού,κυρίωςστηνπτώσητων εισπράξεων από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) κατά 1.729εκατ. ευρώ και στις υψηλότερες επιστροφές φόρων (κατά 2.097 εκατ. ευρώ).Οριακάθετικήσυμβολήστο ισοζύγιοτουκρατικούτομέαείχανταφορολογικάέσοδα. Ειδικότερα, οι έμμεσοι φόροι διαμορφώθηκαν στα 26.942 εκατ. ευρώ,σημειώνονταςαύξηση1.262 εκατ. ευρώέναντι του2016, ενώοιάμεσοιφόροιανήλθανστα20.622εκατ.ευρώ,1.217εκατ.ευρώχαμηλότερασυγκριτικάμετο2016.Αξίζεινασημειωθείότιτο2017τούψοςτωνφορολογικώνεσόδωνείναιμειωμένοκατά7,2%έναντιτου2010,ενώυπερβαίνεικατά7%ταεπίπεδατου2014ωςαποτέλεσματωνυψηλότερωνεισπράξεωναπόέμμεσουςφόρους.5

5. Τα στοιχεία για τα φορολογικά έσοδα παρελθόντων ετών προέρχονται από την Εισηγητική Έκθεση του Προ-ϋπολογισμού του 2018 (βλ. Υπουργείο Οικονομικών, 2017).

Page 33: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ32 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 1.3:Σύνθεσηφορολογικώνεσόδων καιλόγοςέμμεσων/άμεσωνφόρων(2008-2018)

40,8 43,1

39,4 41,5

44,7 45

46,5

45,6 46 43,4 43,1

59,2 56,9

60,6 58,5

55,3 55 53,5 54,4 54 56,6 56,9

1,45

1,32

1,53

1,41 1,24 1,22

1,15

1,19 1,18

1,30 1,32

0,00

0,20

0,40

0,60

0,80

1,00

1,20

1,40

1,60

1,80

0

10

20

30

40

50

60

70

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Άμεσοι φόροι Έμμεσοι φόροι

Ποσ

οστό

(%)

Λόγος έμμεσων/άμεσων φόρων – δεξιός άξονας

Πηγή:ΥπουργείοΟικονομικών(2017,2018)

Σημείωση: Τα στοιχεία για το έτος 2017 έχουν επικαιροποιηθεί βάσει του Μηνιαίου Δελτίου Εκτέλεσης Κρατικού Προϋπολογισμού – Δεκέμβριος 2017.

Η τελευταία εξέλιξη προκάλεσε την κατακόρυφη αύξηση της συμμετοχής τωνέμμεσωνφόρωνστοσύνολοτωνφορολογικώνεσόδωντουκράτους,μετονλόγοέμμεσων/άμεσωνφόρωνναανέρχεταιτο2017στο1,30έναντι1,18το2016καιπρόβλεψηςγια1,24στοΜΠΔΣ.Ητιμήαυτήαντιστοιχείσεμιααναλογίαέμμε-σων-άμεσων φόρων 56,6% προς 43,4%, έναντι αναλογίας 54% προς 46% το2016.ΣύμφωναμεταστοιχείατουΠροϋπολογισμούτου2018,ολόγοςέμμεσων/άμεσωνφόρωναναμένεταινααυξηθείπεραιτέρωφέτοςκαιναδιαμορφωθείστο1,32.Ανκαιστηβελτίωσητωνεισπράξεωναπόέμμεσουςφόρουςτατελευταίαέτησημαντικόρόλοείχεκαιηευρείαπλέονχρήσηπλαστικούχρήματοςστιςσυναλλα-γές,ταστοιχείαμαρτυρούνμιαανησυχητικήαύξησητηςεξάρτησηςτουελληνικούφορολογικούσυστήματοςαπότουςκοινωνικάάδικουςέμμεσουςφόρους.Σημει-ώνεταιότισεεπίπεδοΓενικήςΚυβέρνησης,ολόγοςέμμεσων/άμεσωνφόρωντο2017διαμορφώθηκεστηνΕλλάδαστουψηλό1,76,έναντιμόλις1,03στοσύνολο

Page 34: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 33ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

τηςΕυρωζώνηςκαιμέσουσυντελεστή1,29στιςυπόλοιπεςοικονομίεςπουυπά-χθηκανσεπρογράμματαπροσαρμογής.6

ΌσοναφοράτοσκέλοςτωνδαπανώντουΚρατικούΠροϋπολογισμού,οιτακτικέςδαπάνεςυποχώρησαντοδιάστημαΙανουάριος-Δεκέμβριος2017κατά943εκατ.ευρώέναντιτου2016καιδιαμορφώθηκανστα49.740εκατ.ευρώ,775εκατ.ευρώχαμηλότεραέναντιτουστόχου.Σημαντικήεπίσηςπεριστολήδαπανώντηςτάξηςτων338εκατ.ευρώπαρατηρήθηκεκαιστοΠΔΕ,παράτηναύξησηκατά494εκατ.ευρώτωνδαπανώνστοεθνικόσκέλοςτωνέργων.ΥπογραμμίζεταιότιοιδαπάνεςτουΠΔΕέχουνσημειώσειτηνπερίοδο2009-2017μείωσητηςτάξηςτου37,9%.Μεδεδομένητηδραματικήμείωσητωνιδιωτικώνεπενδύσεωντηνπερίοδοεφαρ-μογήςτωνΠΟΠ,αλλάκαιτηναβέβαιησυμπεριφοράτηςσυγκεκριμένηςμεταβλη-τής,ηαύξησητωνδημόσιωνεπενδύσεωναποτελείκρίσιμηςσημασίαςπαράμετρογιατηνανάκαμψητηςοικονομικήςδραστηριότηταςμεσημαντικάοφέληγιατηναπασχόληση,τοεισόδημακαιτοπαραγωγικόσύστηματηςχώρας.

Διάγραμμα 1.4:ΛηξιπρόθεσμεςυποχρεώσειςΓενικήςΚυβέρνησης (Ιανουάριος-Δεκέμβριος2017)

4.004 4.096 4.096 4.036 3.968 4.005 3.930 3.911 3.556 3.461

3.140

2.567

-1.004

-1.512-1.719 -1.707

-2.026 -2.095-1.766

-1.182-1.387 -1.258

-1.022-743

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

-3.000

-2.000

0

-1.000

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

Ιαν-17 Φεβ-17 Μαρ-17 Απρ-17 Μαϊ-17 Ιουν-17 Ιουλ-17 Αυγ-17 Σεπ-17 Οκτ-17 Νοε-17 Δεκ-17

Συνολικές υποχρεώσεις Μεταβολή έναντι περσινού μηνός

Εκατ

. ευρώ

Μηνιαία % μεταβολή - δεξιός άξονας

Ποσοστό

(%)

Πηγή:ΥπουργείοΟικονομικών(ΔελτίοΜηνιαίωνΣτοιχείωνΓενικήςΚυβέρνησης–Δεκέμβριος2017καιΔεκέμβριος2016)

6. Βλ. AMECO, Νοέμβριος 2017.

Page 35: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ34 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Το έλλειμμα ρευστότητας της οικονομίας αντισταθμίστηκε το 2017 ως ένανβαθμόαπότησταδιακήμείωσητωνληξιπρόθεσμωνυποχρεώσεωντηςΓενικήςΚυβέρνησης(Διάγραμμα1.4).Ειδικότερα,τονΔεκέμβριοτου2017τοσυνολικόύψοςτωνληξιπρόθεσμωνοφειλώντουΔημοσίουδιαμορφώθηκεστα2.567εκατ.ευρώ,καταγράφονταςπτώση1.437εκατ.ευρώαπότηναρχήτουέτουςκαι509εκατ.ευρώέναντιτουΔεκεμβρίουτου2014.Πρέπεινασημειωθείότιητάσημεί-ωσηςτωνληξιπρόθεσμωνυποχρεώσεωνξεκίνησεμετηνολοκλήρωσητηςδεύτε-ρηςαξιολόγησηςτοκαλοκαίριτου2017καιοφείλεταιενμέρειστησύνδεσητηςεκταμίευσηςτηςδεύτερηςυπο-δόσηςύψους800εκατ.ευρώμετηνπορείαεκκα-θάρισηςτωνληξιπρόθεσμωνχρεώντηςΓενικήςΚυβέρνησης.ΑνκαιημείωσητουόγκουτωνληξιπρόθεσμωνοφειλώντουΔημοσίουαποτελείθετικήεξέλιξη,καθώςδίνειανάσαρευστότηταςστονπραγματικόκαιστοντραπεζικότομέατηςοικονο-μίας,δενεπιλύειτηνκρίσηρευστότηταςκαιφερεγγυότηταςτηςιδιωτικήςοικο-νομίας.Είναιενδεικτικόότι,σύμφωναμετηνΑνεξάρτητηΑρχήΔημόσιωνΕσόδων(ΑΑΔΕ), το2017τούψοςτωννέωνληξιπρόθεσμωνοφειλώνπροςτο ελληνικόΔημόσιοανήλθεστα12,9δισ.ευρώ,αυξάνονταςτοσυνολικό(παλαιώνκαινέων)ποσότωνληξιπρόθεσμωνοφειλώνστα101,8δισ.ευρώ.7

1.3 Η εξέλιξη των δημόσιων εσόδων την περίοδο των ΠΟΠ

Έχουμετονίσεισεαναλύσειςμας8ότιμιααπότιςκυριότερεςαιτίεςτηςπαρατε-ταμένηςκρίσηςφερεγγυότηταςτηςελληνικήςοικονομίαςτηνπερίοδοτωνΠΟΠαποτελεί η δραματική μείωση των δημόσιων εσόδων. Στην παρούσα Έκθεσηεπικαιροποιούμετηνανάλυσήμας,εξετάζονταςεμπειρικάτηνπορείατωνδημό-σιωνεσόδωνκαιτωνβασικώνσυνιστωσώντουςτόσοτηνπερίοδο2009-2016όσοκαιτιςυπο-περιόδους2009-2014και2014-2016.9ΗσυγκεκριμένηεπιλογήέγινεπροκειμένουναδιερευνηθούνοιπαράγοντεςπουσυνέβαλανστησταδιακήανάκαμψητωνεσόδωντηςΓενικήςΚυβέρνησηςτατελευταίαέτηκαινασυσχετι-στούνμετομακροοικονομικόκαιτοχρηματοπιστωτικόπεριβάλλοντηςελληνι-κήςοικονομίας.

7. Βλ. ΑΑΔΕ (2018).

8. Βλ. ΙΝΕ ΓΣΕΕ (2016).

9. Σημειώνεται ότι μέχρι τη στιγμή της συγγραφής της παρούσας Έκθεσης (Ιανουάριος 2018), η Eurostat δεν είχε δημοσιοποιήσει στοιχεία για την εξέλιξη των εσόδων της Γενικής Κυβέρνησης στην Ελλάδα και την Ευρω-ζώνη το έτος 2017.

Page 36: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 35ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Πίνακας 1.2: ΜεταβολήδημόσιωνεσόδωνστηνΕλλάδακαιστηνΕυρωζώνη(τρέχουσεςτιμέςσεευρώ)

2009-2016

Ευρωζώνη

Μεταβολή (εκατ. ευρώ)

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Μεταβολή (εκατ. ευρώ)

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Μεταβολή (εκατ. ευρώ)

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

-9.266Συνολικά έσοδα -10,0 4.162 5,0 -5.104 -5,5 20,5-2.931Άμεσοι φόροι -14,4 657 3,8 28,0-202Έμμεσοι φόροι -0,7 2.375 8,6

-2.2742.173

-11,27,8 22,7

820Κοινωνικές εισφορές 3,4 -4.436 -15,1 16,7-5.256980

-17,930,3Κεφαλαιακές μεταβιβάσεις -158 -4,9 10,8

-1.857 -15,8Λοιπά τρέχοντα έσοδα-1.1381.448

-27,014,6 -409 -3,5 -

2009-2014 2014-2016 2009-2016

Ελλάδα

Πηγή: Eurostat(πρόσβαση:05.01.2018)(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

ΣτονΠίνακα1.2καταγράφεταιηεξέλιξητωνεσόδωντηςΓενικήςΚυβέρνησηςστηνΕλλάδακαιστηνΕυρωζώνη.Παρατηρούμεότιτοδιάστημα2009-2016,παράταπρωτοφανήφοροεισπρακτικάμέτρα,οισυνολικέςεισπράξειςτηςΓενικήςΚυβέρ-νησηςστηχώραυποχώρησανκατά5.104εκατ.ευρώ(ή5,5%)ωςαποτέλεσματηςπτώσηςόλωντωνεπιμέρουςκατηγοριώνδημόσιωνεσόδων,πληντωνέμμεσωνφόρων.Τημεγαλύτερηυποχώρησητηςτάξηςτων4.436εκατ. ευρώ(ή15,1%)σημείωσανοιεισπράξειςτηςΓενικήςΚυβέρνησηςαπόκοινωνικέςεισφορές,ενώαντίστοιχαμεγάληήταντηνίδιαπερίοδοκαιηπτώσητωνάμεσωνφόρων(2.274εκατ.ευρώή11,2%)καιτωνλοιπώντρεχόντωνεσόδων(158εκατ.ευρώή4,9%).ΑντίθετηεικόναπαρουσιάζεταιστηνΕυρωζώνη,όπου,παράτημικρότερηέντασητηςλιτότητας,ταέσοδατηςΓενικήςΚυβέρνησηςσημείωσανσημαντικήάνοδοτηςτάξηςτου20,5%.

ΑπόταστοιχείατουΠίνακα1.2παρατηρούμεεπίσηςότιηπτωτικήπορείατωνδημόσιων εσόδων το διάστημα 2009-2016 οφείλεται αποκλειστικά στην υπο-χώρησή τους (9.266 εκατ. ευρώ ή 10%) το διάστημα 2009-2014, γεγονός πουσχετίζεταιμετοισχυρόυφεσιακόσοκτωνμέτρωνλιτότηταςτηςσυγκεκριμένηςπεριόδου.Αντίθετα,τατελευταίαέτη(2014-2016)καταγράφεταιμιασημαντικήανάκαμψητωνεσόδωντηςΓενικήςΚυβέρνησηςπουτροφοδοτήθηκεκυρίωςαπότην αύξηση των εισπράξεων από έμμεσους φόρους (2.375 εκατ. ευρώ), λοιπάτρέχονταέσοδα(1.448εκατ.ευρώ)καικοινωνικέςεισφορές(820εκατ.ευρώ).Ητάσηαυτήυποδηλώνειμιαστροφήπροςέναπερισσότεροφοροκεντρικόμείγμαδημοσιονομικήςπροσαρμογής,ενώυποβοηθήθηκεκαιαπότησχετικήσταθερο-ποίησητουΑΕΠκαιτηςαπασχόλησηςτατελευταίαέτη.

Page 37: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ36 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Πίνακας 1.3: ΜεταβολήέμμεσωνφόρωνστηνΕλλάδακαιστηνΕυρωζώνη (τρέχουσεςτιμέςσεευρώ)

2009-2016

Ευρωζώνη

Μεταβολή (εκατ. ευρώ)

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Μεταβολή (εκατ. ευρώ)

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Μεταβολή (εκατ. ευρώ)

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Έμμεσοι φόροι -202 -0,7 2.375 8,6 2.173 7,8 22,7-3.350Φόροι επί των προϊόντων -13,2 1.846 8,4 -1.504 -5,9 23,1

εκ των οποίων-2.203 -14,8 1.657 13,1 -546 -3,7 24,9-240 -69,2 83 77,6 -157 -45,2 47,0-907 -8,9 106 1,1 -801 -7,9 18,1

3.148

ΦΠΑΦόροι και δασμοί επί των εισαγωγών (πλην ΦΠΑ)Φόροι επί των προϊόντων(πλην ΦΠΑ και φόρων εισαγωγών)

130,8 529Λοιποί φόροι επί της παραγωγής 9,5 3.677 152,8 20,4

Ελλάδα

2009-2014 2014-2016 2009-2016

Πηγή: Eurostat(πρόσβαση:09.01.2018)(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

ΟΠίνακας1.3απεικονίζειτηνεξέλιξητωνεπιμέρουςκατηγοριώνέμμεσωνφόρωντηνπερίοδοεφαρμογήςτωνΠΟΠ.Διαπιστώνουμεότικυριότεροπαράγοντατηςαύξησηςτωνέμμεσωνφόρωνκατά2.173εκατ.ευρώτοδιάστημα2009-2016απο-τέλεσανοιυψηλέςεισπράξειςαπόλοιπούςφόρουςεπίτηςπαραγωγής(αύξηση3.677εκατ.ευρώ).Αντίθετα,οιφόροιεπίτωνπροϊόντων,τούψοςτωνοποίωντο2016αντιπροσώπευετο79,7%τουσυνόλουτωνέμμεσωνφόρων,μειώθηκαντοίδιοδιάστημακατά1.504εκατ.ευρώ(ή5,9%).Στηνεξέλιξηαυτήσυνέβαλεκατάκύριολόγοηπτώσητωνεισπράξεωναπόφόρουςεπίτωνπροϊόντων(πληνΦΠΑκαιφόρωνεπίεισαγωγών)καιαπόΦΠΑωςσυνέπειατηςσυρρίκνωσηςτηςκατα-νάλωσηςτηνυπόεξέτασηπερίοδο.Αξιόλογημείωση157εκατ.ευρώκατέγραψανκαιοιεισπράξειςτηςΓενικήςΚυβέρνησηςαπόφόρουςκαιδασμούςεπίτωνεισα-γωγών,δεδομένηςτηςσημαντικήςκάμψηςτωνεισαγωγώνλόγωτηςκαθίζησηςτηςεγχώριαςζήτησης.

Εστιάζονταςόμωςστηνπερίοδο2014-2016παρατηρούμεότιόλεςοιεπιμέρουςκατηγορίεςέμμεσωνφόρωνσημειώνουνάνοδο,μετημεγαλύτερηνακαταγρά-φεταισεεκείνητωνεισπράξεωναπόΦΠΑ(1.657εκατ.ευρώή13,1%).Τογεγο-νόςαυτόσχετίζεταιμετηνπροσαρμογήτωνσυντελεστώνΦΠΑ,τηναύξησητηςχρήσηςηλεκτρονικούχρήματοςστηχώραμας,αλλάκαιτησχετικήσταθεροποί-ησητηςιδιωτικήςκατανάλωσηςτηνενλόγωπερίοδο.ΣυμβολήστηναύξησητωνεισπράξεωναπόΦΠΑείχεεπίσηςκαιημείωσητουμέσουκενούΦΠΑστηχώραμαςτηδιετία2014-2015έναντιτηςπεριόδου2011-2013.10

ΣημαντικάσυμπεράσματαγιατηνεπίπτωσητηςλιτότηταςσταδημόσιαέσοδαπροκύπτουναπότονΠίνακα1.4οοποίοςκαταγράφειτηνπορείατωνβασικών

10. Ειδικότερα την περίοδο 2011-2013 το μέσο κενό ΦΠΑ στην Ελλάδα κυμαινόταν στο 32%, ενώ την περίοδο 2014-2015 περιορίστηκε στο 26,5% (EC, 2017β).

Page 38: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 37ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

συνιστωσώντωνάμεσωνφόρωνμεταξύ2009και2016.Παρατηρούμεότιστοσύνολοτηςυπόεξέτασηπεριόδουημείωσηκατά2.274εκατ.ευρώ(ή11,2%)τωνεισπράξεωντηςΓενικήςΚυβέρνησηςαπόάμεσουςφόρουςπροήλθεκατάκύριολόγοαπότηνυποχώρησηκατά1.590εκατ.ευρώ(ή26,7%)τουφόρουεισοδή-ματοςήκερδώντων επιχειρήσεων.Μείωσητης τάξης των337 εκατ. ευρώκαι283εκατ.ευρώαντίστοιχαπαρουσίασανκαιταέσοδααπόφόροστοεισόδηματωννοικοκυριώνκαιαπόλοιπούς τρέχοντεςφόρους. Σημειώνεται ότι κατά τουπόεξέτασηδιάστημαοισυνολικέςεισπράξειςτηςΓενικήςΚυβέρνησηςαπόφόροεισοδήματος υποχώρησανκατά1.991 εκατ. ευρώ, στοιχείο ενδεικτικό της δια-βρωτικήςεπίπτωσηςτηςλιτότηταςστοεισόδηματωνβασικώνθεσμικώντομέωντηςοικονομίαςκαικατ’επέκτασηστιςροέςρευστότηταςτουίδιουτουδημόσιουτομέα.

Πίνακας 1.4: ΜεταβολήάμεσωνφόρωνστηνΕλλάδακαιστηνΕυρωζώνη (τρέχουσεςτιμέςσεευρώ)

2009-2016

Ευρωζώνη

Μεταβολή (εκατ. ευρώ)

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Μεταβολή (εκατ. ευρώ)

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Μεταβολή (εκατ. ευρώ)

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Άμεσοι φόροι -2.931 -14,4 657 3,8 -2.274 -11,2 28,0Φόροι εισοδήματος -2.714 -15,2 723 4,8 -1.991 -11,1 27,1

-85 -0,8 -337 -3,2 22,5

-2.612 -43,8

-252

1.022

-2,4

30,5 -1.590 -26,7 44,2-36 -2,8 -53 -4,2 -89 -6,9 _

-217 -9,0Λοιποί τρέχοντες φόροι -66 -3,0 -283 -11,7 45,1

2009-2014 2014-2016 2009-2016

Ελλάδα

εκ των οποίωνΦόροι επί ατομικών εισοδημάτων ήεισοδημάτων νοικοκυριών

Φόροι επί εισοδημάτων ή κερδών επιχειρήσεων Λοιποί φόροι εισοδήματος π.δ.κ.α.

Πηγή: Eurostat(πρόσβαση:05.01.2018)(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Σημείωση: Στους φόρους επί ατομικών εισοδημάτων ή εισοδημάτων νοικοκυριών, καθώς και στους φόρους εισοδημάτων ή κερδών των επιχειρήσεων συμπεριλαμβάνονται τα κέρδη κτήσης. Από τις υποκατηγορίες των φόρων εισοδήματος εξαιρούνται οι φόροι επί των κερδών από λαχεία ή τυχερά παιχνίδια.

ΑξίζειβέβαιαναυπογραμμιστείησημαντικήανάκαμψητωνεισπράξεωντηςΓενι-κήςΚυβέρνησηςπουκαταγράφεταιτοδιάστημα2014-2016.ΌπωςφαίνεταισταστοιχείατουΠίνακα1.4,ηεξέλιξηαυτήοφείλεταιστηναύξησηκατά1.022εκατ.ευρώ(ή30,5%)τωνεσόδωναπότονφόροεισοδήματοςήκερδώντωνεπιχειρή-σεων.Αντίθετα,οιεισπράξειςαπόφόροεισοδήματοςτωννοικοκυριώνσυνέχισαντηνπτωτικήτουςπορεία,στοιχείοενδεικτικότηςφορολογικήςκόπωσηςκαιτηςχαμηλήςπλέονφοροδοτικήςικανότηταςτωνπολιτών.

Page 39: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ38 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Πίνακας 1.5: ΜεταβολήεσόδωνΓενικήςΚυβέρνησηςαπόκοινωνικέςεισφορέςστηνΕλλάδακαιστηνΕυρωζώνη(τρέχουσεςτιμέςσεευρώ)

2009-2016

Ευρωζώνη

Μεταβολή (εκατ. ευρώ)

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Μεταβολή (εκατ. ευρώ)

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Μεταβολή (εκατ. ευρώ)

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

Ποσοστιαία (%) μεταβολή

-5.256Κοινωνικές εισφορές -17,9 820 3,4 -4.436 -15,1 16,714,7-3.064

319-27,76,1

-3.333401

-30,27,7 8,7

-2.511 -19,2

-26982

1.007

-3,41,59,5 -1.504 -11,5 20,8

Ελλάδα

2009-2014 2014-2016 2009-2016

Εργοδότες - πραγματικές κοιν. εισφορές Εργοδότες - τεκμαρτές κοιν. εισφορέςΝοικοκυριά - πραγματικές κοιν. εισφορές

Πηγή: Eurostat(πρόσβαση:05.01.2018)(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

ΣημαντικήεπιβάρυνσηστοδημοσιονομικόισοζύγιοτηςχώραςπροκάλεσεκαιηκρίσηαπασχόλησηςτηνπερίοδοεφαρμογήςτωνΠΟΠ.ΣτονΠίνακα1.5παρατη-ρούμεότιτηνπερίοδο2009-2016ησυρρίκνωσηκατά4.436εκατ.ευρώ(ή15,1%)τωνεσόδωντηςΓενικήςΚυβέρνησηςαπόκοινωνικέςεισφορέςοφείλεταικυρίωςστηνπτώσηκατά3.333εκατ.ευρώ(ή30,2%)τωνεισπράξεωναπόεργοδοτικέςπραγματικές κοινωνικές εισφορές.Όσοναφοράτιςπραγματικές εισφορές τωννοικοκυριών,ηπτώσητουςυπήρξεηπιότερηκαικυμάνθηκεστα1.504εκατ.ευρώ(ή11,5%).ΤαστοιχείατουΠίνακα1.5αποκαλύπτουνεπίσηςτηνεπίπτωσητουσοκανεργίαςτηςπεριόδου2009-2014στηφερεγγυότητατουδημόσιουτομέα,καθώςημείωσητωνεισπράξεωναπόκοινωνικέςεισφορέςτηνενλόγωπερίοδουπήρξεεντυπωσιακήκαιανήλθεστο17,9%.Αντίθετα,τατελευταίαέτηησταθε-ροποίησητηςαπασχόλησηςκαιησταδιακήμείωσητηςανεργίαςστηχώραμαςσυνέβαλανστημικρήανάκαμψητωνεσόδωντηςΓενικήςΚυβέρνησηςαπόκοι-νωνικέςεισφορές(αύξηση820εκατ.ευρώή3,4%),εξέλιξηπουτροφοδοτήθηκεσχεδόναποκλειστικάαπότηναύξησητωνπραγματικώνεισφορώντωννοικοκυ-ριών.

Ταστοιχείαφανερώνουντηνυψηλήεξάρτησητωνδημόσιωνεσόδωναπότιςδια-κυμάνσειςτηςοικονομικήςδραστηριότηταςκαιάρατηναναγκαιότηταμετάβα-σηςτηςοικονομίαςσεκαθεστώςυψηλώνκαιδιατηρήσιμωνρυθμώνμεγέθυνσης,ώστε να διασφαλιστεί με βιώσιμο τρόπο η δημοσιονομική σταθεροποίηση τηςχώρας.Έχουμεεπισημάνεισεαναλύσειςμαςότικομβικόρόλοστηνπροσπάθειααυτήθαείχανπαρεμβάσειςστηθεσμικήδιάρθρωσητηςαγοράςεργασίαςπροςτηνκατεύθυνσητηςποιοτικήςκαιτηςποσοτικήςαναβάθμισηςτηςαπασχόλησηςκαιτηςαύξησηςτωναποδοχώντωνεργαζομένων.

ΤοΔιάγραμμα1.5αξιολογεί εμπειρικά τηθέσηαυτήαποτυπώνοντας τησχέσημεταξύ μεταβολών της απασχόλησης και των εσόδων της Γενικής Κυβέρνησηςαπόκοινωνικές εισφορέςστηνΕλλάδακαι στηνΕυρωζώνη τηνπερίοδο2009-2017.Βλέπουμεότικατάτοενλόγωδιάστημαδιαμορφώνεταιστοσύνολοτης

Page 40: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 39ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Ευρωζώνηςμιαισχυρήθετικήσυσχέτισημεταξύτωνδύουπόεξέτασημεταβλη-τών.Τοεμπειρικόεύρημαστοιχειοθετείτηνκρισιμότηταστήριξηςτηςαπασχό-λησηςωςμέσουσταθεροποίησηςκαιανάταξηςτηςβιωσιμότηταςτωνδημόσιωνοικονομικών.Οκομβικόςρόλοςτηςαπασχόλησηςστονπροσδιορισμότηςδημοσι-ονομικήςθέσηςτηςχώραςενισχύεταικαιαπότογεγονόςότιταέσοδααπόκοινω-νικέςεισφορέςστηχώραμαςκυμαίνονταιμεσοσταθμικάαπότηνένταξήτηςστηνΕυρωζώνηκοντάστο30%τωνσυνολικώνεισπράξεωντηςΓενικήςΚυβέρνησης.

Διάγραμμα 1.5:ΑπασχόλησηκαιέσοδαΓενικήςΚυβέρνησηςαπόκοινωνικέςεισφορέςστηνΕλλάδακαιστηνΕυρωζώνη(2009-2017)

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

-20 -10 0 10 20 30 40

Ποσοστιαία (%) μεταβολή αριθμού απασχολούμενων

EL

LU

SK LT

EE

DE

AT

IE

BE

Ποσοστιαία

(%) μεταβολή εσόδων Γενικής Κ

υβέρνησης

από κοινωνικές εισφορές

EU

FR EA

NL

FI

SI

IT

LV

CY

ES

PT

MT

Πηγή: AMECO,Νοέμβριος2017(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Επίσης,ηαύξησητηςαπασχόλησηςκαιτωνμισθώνθαμπορούσεβέβαιανασυμ-βάλειστηβιώσιμηδημοσιονομικήσταθεροποίησητηςχώραςμέσωτηςεπίδρασήςτηςστηνιδιωτικήκατανάλωση,καιδιαμέσουαυτήςστιςεισπράξειςαπόΦΠΑ.ΗσυγκεκριμένηεπίδρασηαναμένεταιναείναιιδιαίτεραισχυρήμεδεδομένοότιοιεισπράξειςΦΠΑαντιπροσώπευαντο2016το16,4%τωνσυνολικώνεισπράξεωντηςΓενικήςΚυβέρνησης.

Ησυνεισφοράτηςεπαναρρύθμισηςτηςαγοράςεργασίαςστηναναβάθμισητηςδημοσιονομικήςαξιοπιστίαςτηςχώραςαποκαλύπτεταικαιαπόταστοιχείατου

Page 41: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ40 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διαγράμματος1.6,πουδείχνουντηθετικήσυσχέτισημεταξύτουεπιπέδουτωνμισθών και του φόρου εισοδήματος των νοικοκυριών. Παρατηρούμε ότι στιςχώρεςόπουσημειώθηκανοιυψηλότερεςαυξήσειςστουςονομαστικούςμισθούςκαταγράφηκε και σημαντική βελτίωση των εισπράξεων της Γενικής Κυβέρνη-σηςαπόφόροεισοδήματος.Τοεμπειρικόεύρημακαταδεικνύειτονκομβικόρόλοπουθαμπορούσεναέχειηβελτίωσητωνδιαρθρωτικώνχαρακτηριστικώντηςαγοράςεργασίας,καιειδικάηαύξησητωνμισθών,στηντόνωσητωνεισπράξεωντηςΓενικήςΚυβέρνησηςαπόάμεσουςφόρους,καισυνεπώςστηνυπέρβασητηςκρίσηςφερεγγυότηταςτηςχώρας.ΤονίζεταιότιηδημοσιονομικήαυτήεπίδρασητωνμισθώνθαείχεκαιθετικάαποτελέσματαστηφερεγγυότητατωντραπεζώνλόγωτηςαποκατάστασηςτηςεμπιστοσύνηςσταχρεόγραφατουΔημοσίουπουκατέχουνοιεμπορικέςτράπεζες.

Διάγραμμα 1.6: ΜισθοίκαιέσοδαΓενικήςΚυβέρνησης απόφόροεισοδήματοςνοικοκυριών(2009-2016)

-20

0

20

40

60

80

100

-40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40 50 60

CY

MT LU

LV

S

Ποσ

οστι

αία

(%) μ

εταβ

ολή

εσόδ

ων

Γενι

κής Κ

υβέρ

νηση

ς από

φόρ

ους

επ

ί ατο

μικώ

ν ει

σοδη

μάτω

ν ή

εισο

δημά

των

των

νοικ

οκυρ

ιών

K

LT

AT

-40Ποσοστιαία (%) μεταβολή ονομαστικών μισθών και ημερομισθίων

FR

BE

FI IT

NL SI

IE PT

E L

Πηγή: AMECO,Νοέμβριος2017(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Page 42: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 41ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 1.7:ΕγχώριαζήτησηκαιέσοδαΓενικήςΚυβέρνησης απόφόροεισοδήματοςήκερδώνεπιχειρήσεων(2009-2016)

Ποσ

οστι

αία

(%) μ

εταβ

ολή

εσόδ

ων

Γενι

κής Κ

υβέρ

νηση

ς από

φόρ

ους ε

πί

0

-20

20

40

60

80

100

40 -30 -20 0-10 01 20 03 04 50 60 τω

ν ει

σοδη

μάτω

ν ή

των

κερδ

ών

επιχ

ειρή

σεω

ν

CY

LV

AT

FI

EE

LT

LUPT

SI

IT

EL

MT

FR

IE

SK BE

NL

-40

Ποσοστιαία (%) μεταβολή εγχώριας ζήτησης (εκτός της μεταβολής αποθεμάτων)

Πηγή: AMECO,Νοέμβριος2017(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Ηαύξησητωναποδοχώντωνεργαζομένωνθαμπορούσεόμωςνασυντελέσειστηβελτίωσητωνδημόσιωνεσόδωνεπιδρώνταςστοεπίπεδοτηςεγχώριαςζήτησηςκαισυνεπώςστιςροέςρευστότηταςκαιεισοδήματοςτωνεπιχειρήσεων.ΤοΔιάγραμμα1.7επαληθεύειεμπειρικάτονισχυρισμόαυτόαπεικονίζονταςτησχέσημεταξύτωνμεταβολώντης εγχώριας ζήτησηςκαι τουφόρου εισοδήματοςή κερδώντων επι-χειρήσεωνστηνΕλλάδακαισταυπόλοιπακράτη-μέλητηςΕυρωζώνηςτηνπερίοδο2009-2016.Παρατηρούμεότιστιςοικονομίεςπουπαρουσιάζουνσχετικάυψηλότεραεπίπεδα εγχώριας ζήτησης η αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας συνέβαλεκαθοριστικάστηβελτίωσητωνεσόδωντουΔημοσίουαπόφόρουςεισοδήματοςτωνεπιχειρήσεων.Ταστοιχείαφανερώνουντηθετικήσυνεισφοράπουθαμπορούσανναέχουνοιμισθοίστονκύκλοεργασιώνκαιστηνκερδοφορίατωνεπιχειρήσεωνκαισυνεπώςστησταθεροποίησητωνροώνρευστότηταςτουδημόσιουτομέα.

Page 43: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ42 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

1.4 Το δημόσιο χρέος και η φερεγγυότητα του δημόσιου τομέα

ΣύμφωναμετηντελευταίακοινοποίησητηςΕΛΣΤΑΤ,11τοχρέοςτηςΓενικήςΚυβέρ-νησηςανήλθετογ΄τρίμηνοτου2017στα313,5δισ.ευρώ,σημειώνονταςαύξηση2,2δισ.ευρώέναντιτουαντίστοιχουτριμήνουτο2016.Στοσύνολοτουέτους,τοδημόσιοχρέοςαναμένεταιναδιαμορφωθείστα320,7δισ.ευρώ,5,7δισ.ευρώυψη-λότερασεσχέσημετο2016.12Μεδεδομένητηνεκτίμησηγιααύξηση2,5%τουονο-μαστικούΑΕΠτηςχώραςτο2017,τοχρέοςτηςΓενικήςΚυβέρνησηςεκτιμάταιότιθακυμανθείστο179,6%τουΑΕΠ,καταγράφονταςοριακήυποχώρηση1,2ποσο-στιαίωνμονάδωνσυγκριτικάμετο2016(βλ.Διάγραμμα1.8).Το2018τοποσοστότουδημόσιουχρέουςπροβλέπεταινασημειώσειοριακήυποχώρησηκαιναδιαμορ-φωθείστο177,8%τουΑΕΠ.13Τοποσοστόαυτόείναιυψηλότεροκατά31,6μονάδεςσεσχέσημετο2010(έτοςένταξηςτηςΕλλάδαςστουςμηχανισμούςχρηματοδοτι-κήςστήριξης).Σύμφωναμετιςεκτιμήσειςτωνευρωπαϊκώνθεσμών,ολόγοςχρέοςπροςΑΕΠτηςχώραςαναμένεταιναεπιστρέψεισταεπίπεδατου2009το2030.14

ΤοΔιάγραμμα1.8αποτυπώνειτηνεπίπτωσητουπλαισίουμακροοικονομικήςδια-χείρισηςτωνΠΟΠστηναντιμετώπισητηςκρίσηςδημόσιουχρέους.Παρατηρούμεότικύριοςυπεύθυνοςγιατηδιατήρησητουποσοστούτουχρέουςτηνπερίοδο2013-2017σευψηλάεπίπεδαείναιηεξέλιξητουΑΕΠ.Ταστοιχείαυποδεικνύουντηναποτυχίατωνεφαρμοζόμενωνπολιτικώνλιτότηταςνασυμβάλουνστηναντι-μετώπισητηςκρίσηςχρέους.Υπογραμμίζουνεπίσηςτηνκρισιμότητααλλαγήςτουυποδείγματος οικονομικής πολιτικής προκειμένου να αντιστραφεί η υφεσιακήδυναμικήτηςλιτότητας,ναδιασφαλιστείμεόρουςβιωσιμότηταςηδημοσιονο-μικήπροσαρμογήτηςοικονομίαςκαιναανακτηθείηπιστοληπτικήικανότητατηςχώρας.

11. Βλ. ΕΛΣΤΑΤ (2018).

12. Στοιχεία AMECO, Νοέμβριος 2017.

13. Οριακά πιο αυξημένες είναι οι εκτιμήσεις της κυβέρνησης σχετικά με το ποσοστό του δημόσιου χρέους την περίοδο 2017-2018 (βλ. Πίνακα 1.1).

14. Στο βασικό τους σενάριο, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί εκτιμούν το ποσοστό του δημόσιου χρέους της Ελλάδας το 2030 στο 127,2%, 0,5% υψηλότερο του αντίστοιχου ποσοστού το 2009.

Page 44: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 43ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 1.8:ΕξέλιξητουχρέουςτηςΓενικήςΚυβέρνησης(2006-2018)

Δισ.

ευρώ

103,6 103,1 109,4

126,7

146,2

172,1

159,6

177,4 179,0 176,8 180,8 179,6 177,8

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

2006 2007 2008 2009 2010 2012 2013 2017 2018

Δημόσιο χρέος

2011

Ονομαστικό ΑΕΠ

2014 2015 2016

Δημόσιο χρέος/ΑΕΠ - δεξιός άξονας

Ποσοστό

(%)

Πηγή: AMECO,Νοέμβριος2017

Ωστόσο,παράτουψηλόπρωτογενέςπλεόνασμα,τοπλαίσιοδιαχείρισηςτωνδανει-ακών υποχρεώσεων της χώρας στηρίχτηκε και το 2017 σε νέο δανεισμό. Συγκε-κριμένα,οιχρηματοδοτικέςανάγκεςτουΔημοσίουανήλθαντο2017στα21,4δισ.ευρώ,μέροςτωνοποίωνκαλύφθηκεαπόβραχυχρόνιοεσωτερικόδανεισμό(έντοκαγραμμάτιακαισύναψησυμφωνιώνrepos),έκδοσηομολόγωνστιςαγορέςκαιαπότηνεκταμίευσηδόσεωναπότονESM.Οιτελευταίεςανήλθανστοποσότων8,5δισ.ευρώ,εκτωνοποίωντα6,9δισ.ευρώδιατέθηκανγιατηνεξυπηρέτησητωνδανεια-κώνυποχρεώσεωντουΔημοσίουκαιταυπόλοιπα1,6δισ.ευρώσεδύοδόσεις(ΙούλιοκαιΟκτώβριο)γιατηνεξόφλησημέρουςτωνληξιπρόθεσμωνοφειλώντηςΓενικήςΚυβέρνησης.15Τονίζεταιότιαπότα86δισ.ευρώπουπροέβλεπεαρχικάτοτρίτοπρό-γραμμαχρηματοδοτικήςβοήθειας,μέχριτονΔεκέμβριοτου2017έχουνεκταμιευτείτα40,2δισ.ευρώ,αυξάνονταςέτσιτοσυνολικόύψοςτωνδανειακώνκεφαλαίωνπουέχειλάβειηχώρααπότουςμηχανισμούςστήριξηςστα267δισ.ευρώ.Απότα40,2δισ.ευρώτουτρίτουπρογράμματος,τα27,5δισ.ευρώδιοχετεύθηκανστηνεξυπηρέτησητουχρέους,τα7,3δισ.ευρώστηνκάλυψηλοιπώνδημοσιονομικώναναγκώνκαιτα5,4δισ.ευρώστηνανακεφαλαιοποίησητωντραπεζών(Διάγραμμα1.9).

15. Οι πληροφορίες σχετικά με τη διαχείριση των δανειακών αναγκών του ελληνικού Δημοσίου έχουν αντληθεί από την Έκθεση Συμμόρφωσης της ελληνικής οικονομίας στο πλαίσιο της τρίτης αξιολόγησης, βλ. EC (2018).

Page 45: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ44 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 1.9:ΧρηματοδότησητηςΕλλάδαςστοπλαίσιο τωνπρογραμμάτωνστήριξης(2010-2017,σεδισ.ευρώ)

73

153,8

27,5

7,3

5,4

1ο Πρόγραμμα

2ο Πρόγραμμα

3ο Πρόγραμμα - εξυπηρέτηση χρέους

3ο Πρόγραμμα - λοιπέςδημοσιονομικές ανάγκες

3ο Πρόγραμμα - ανακεφαλαιοποίηση

τραπεζών

Πηγή: EC(2018)καιESM(πρόσβαση:25.02.2018)16

ΑπότονΙανουάριοτου2018έωςτοτέλοςτουπρογράμματοςτονπροσεχήΑύγου-στοοιδανειακέςανάγκεςτουελληνικούΔημοσίουεκτιμάταιότιθαανέλθουνστα10,7δισ.ευρώ.Αυτέςαναμένεταινακαλυφθούνενμέρειαπότηδόσηύψους6,7δισ.ευρώηοποίαθαεκταμιευθείαμέσωςμετάτηνυλοποίησητουσυνόλουτων15 εκκρεμοτήτων της τρίτης αξιολόγησης.17 Το διάστημα Ιανουάριος-Αύγουστος2018,οιευρωπαϊκοίθεσμοίεκτιμούνότιτούψοςτωνδανειακώνκεφαλαίωνπουθαλάβειηχώραθαδιαμορφωθείστα18,4δισ.ευρώ,μέροςτωνοποίωνθασυμβά-λειστηδημιουργίαενόςαποθεματικούασφαλείαςταμειακώνδιαθεσίμωντηςΓενι-κήςΚυβέρνησηςύψους10,2δισ.ευρώ.ΤοπόσοαυτόεπαρκείγιατηνεξυπηρέτησητωνδανεικώνυποχρεώσεωντηςχώραςωςτονΙούνιοτου2019.Προϋπόθεσηγιατηνεκταμίευσηαποτελείβέβαιαηολοκλήρωσητηςτέταρτηςαξιολόγησηςτουπρο-γράμματος,πουπεριλαμβάνειμιαλίστα88προαπαιτούμενων,18εκτωνοποίωντα

16. Για επιπλέον πληροφορίες σχετικά με το ύψος των δανείων που έχει λάβει η Ελλάδα στο πλαίσιο των προ-γραμμάτων στήριξης βλ. https://www.esm.europa.eu/assistance/greece#explainer.

17. Η εκταμίευση προβλέπεται να γίνει σε δύο δόσεις. Η πρώτη, ύψους 5,7 δισ. ευρώ, θα εκταμιευτεί με την πλήρη ολοκλήρωση του συνόλου των προαπαιτούμενων της τρίτης αξιολόγησης, ενώ η δεύτερη, ύψους 1 δισ. ευρώ, θα δοθεί μετά τον Απρίλη υπό δύο προϋποθέσεις: τη μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου με ιδίους πόρους και την απρόσκοπτη λειτουργία του συστήματος των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών.

18. Για μια συνοπτική παράθεση των προαπαιτούμενων της τέταρτης αξιολόγησης βλ. ΓΠΚΒ (2018).

Page 46: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 45ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

31αφορούντοπεδίοτωνδημόσιωνοικονομικών,όπωςηκατάργησητουειδικούκαθεστώτοςΦΠΑστανησιάκαιπιθανόνημείωσητουαφορολογήτουτο2019.

Διάγραμμα 1.10:ΔείκτηςΦερεγγυότηταςτουελληνικούδημόσιουτομέα (1995-2018)

0,1 0,2 0,3 0,2 0,2

0,4

0,1

-0,1

-0,6

-0,8

-0,3 -0,3-0,5

-1,1

-2,0

-0,9

-0,4

-0,7

-2,3

0,1

-0,6

1,1

0,6

1,3

-2,5

-2,0

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

Δείκτης Φερεγγυότητας

Κερδοσκόπος

Ponzi

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

ultra Ponzi

Πηγή: AMECO,Νοέμβριος2017(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

ΤοΔιάγραμμα1.10καταγράφειτηνεξέλιξητουΔείκτηΦερεγγυότηταςτουελλη-νικούδημόσιουτομέατηνπερίοδο1995-2018.Παρατηρούμεότιτο2017ηυπο-χώρηση του πρωτογενούς πλεονάσματος της Γενικής Κυβέρνησης κατά 2.840εκατ. ευρώ οδήγησε στην υποβάθμιση της χρηματοπιστωτικής της θέσης στοκαθεστώςPonzi.ΗεξέλιξηαυτήσυνεπάγεταιαδυναμίακάλυψηςτουσυνόλουτωνετήσιωνυποχρεώσεωντουελληνικούΔημοσίουγιατόκουςκαιάρατηναύξησητου πιστωτικού ρίσκου της οικονομίας. Το 2018 και εφόσον επαληθευτούν οιεκτιμήσειςγιαμεγέθυνσητουπραγματικούΑΕΠκατά2,5%καικαταγραφήπρω-τογενούςπλεονάσματοςύψους7.292εκατ.ευρώ(ή3,9%τουΑΕΠ),τοελληνικόΔημόσιοθαεπανέλθειστοχρηματοπιστωτικάφερέγγυοκαθεστώςκερδοσκόπου.ΤοσυγκεκριμένοκαθεστώςυποδηλώνειαύξησητωνπεριθωρίωνασφαλείαςνέουδανεισμούτουελληνικούΔημοσίουκαιάρατηδυνατότηταεξόδουτηςχώραςστιςαγορέςγιατηναναχρηματοδότησητωνδανειακώντηςυποχρεώσεων.Ωστόσο,οι

Page 47: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ46 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

όροιδανεισμούκαιοβαθμόςδιατηρησιμότηταςτηςπιστοληπτικήςφερεγγυότη-ταςτηςχώραςδενέχουνδιασφαλιστείκαιυπόκεινταισευψηλάεπίπεδααβεβαι-ότηταςκαικινδύνου.

Οιπαράγοντεςπου,κατάτηνεκτίμησήμας,λειτουργούνανασταλτικάστηβιώ-σιμη και διατηρήσιμη αναβάθμιση της πιστοληπτικής αξιοπιστίας της χώραςείναι:19

Πρώτον, η αβεβαιότηταπου δημιουργούν η εύθραυστη κατάσταση του τραπε-ζικούτομέα,ηκρίσηφερεγγυότηταςτουιδιωτικούτομέαλόγωλιτότηταςκαιηεύθραυστηδυναμικήβασικώνσυνιστωσώντηςεγχώριαςδαπάνης.

Δεύτερον,ηεπέκτασητουκαθεστώτοςυψηλώνπρωτογενώνπλεονασμάτων(3,5%τουΑΕΠ)γιατηνπερίοδο2019-2022καιτανέαμέτραλιτότηταςσωρευτικούύψους4,9δισ.ευρώπουπροβλέπειτοΜΠΔΣ2018-2021,ταοποίααναμένεταινασυμπιέ-σουνπεραιτέρωτιςροέςρευστότηταςστηνοικονομία,υπονομεύονταςτηχρηματο-πιστωτικήσυνοχήτης.Ηεκτίμησηαυτήισχύει,ειδικάεάνδενεφαρμοστούν(μερικώςήστοσύνολότους)οιεξισορροπητικέςπαρεμβάσειςπουπροβλέπονταιστοΜΠΔΣ20 καιεπισπευστείημείωσητουαφορολόγητουορίουγιατο2019,δεδομένουτουαντί-κτυπουπουθαέχειτοσυγκεκριμένομέτροστοδιαθέσιμοεισόδηματωνπολιτώνκαιστηδιαχείρισητουπροβλήματοςτωνμηεξυπηρετούμενωνδανείων.

Τρίτον,ηάνοδοςτουκόστουςεξυπηρέτησηςτουδημόσιουχρέουςτηςχώραςτηνοποίαθαπροκαλέσειησταδιακήαναχρηματοδότησητωνδανειακώντηςυποχρε-ώσεωνκαιηκεφαλαιακήενίσχυσητουαποθεματικούασφαλείαςαπότιςαγορές.Ήδηαπόταμέσατου2017τοελληνικόΔημόσιοέχειεπιχειρήσειτρειςεξόδουςστιςδιεθνείςαγορές:τονΙούλιοτου2017μεέκδοση5ετούςομολόγουύψους3δισ.ευρώ∙τονΝοέμβριογιαανταλλαγήπαλαιότερωνομολόγωνμενέα,μεστόχοτηνεξομάλυνσητηςκαμπύληςαποδόσεων,καιτονΦεβρουάριοτου2018μεέκδοση7ετούςομολόγουύψους3δισ.ευρώ.

Οιεξελίξειςαυτέςευνοήθηκαναπότημείωσητωναποδόσεωντωνελληνικώνομο-λόγωνκαιφανερώνουντησταδιακήαποκατάστασητηςπρόσβασηςτουελληνικούΔημοσίουστιςδιεθνείςαγορές.Ηέξοδοςόμωςστιςαγορές,ειδικάσεέναπεριβάλ-λονεύθραυστηςμεγέθυνσηςκαιυψηλώνποσοστώνανεργίας,αποτελείπρόσκομμαγιατιςπροοπτικέςδιατηρήσιμηςδημοσιονομικήςφερεγγυότητας,καθώςθαοδηγή-σεισταδιακάσεμιανέαδομήιδιωτικούχρέουςμευψηλότεροκόστοςεξυπηρέτησης,ηβιωσιμότητατουοποίουθαεξαρτάταιαπότιςκερδοσκοπικέςεκτιμήσειςκαιτιςαπαιτήσειςπειθαρχίαςτωναγορών.Ηανησυχίααυτήενισχύεταικαιαπότηνπροο-πτικήολοκλήρωσηςτουπρογράμματοςποσοτικήςχαλάρωσηςτηςΕΚΤκαιενδεχομέ-νωςαπότοντερματισμότωνευνοϊκώνσυνθηκώνστιςαγορέςχρήματος.

19. Βλ. επίσης σχετικά ΙΝΕ ΓΣΕΕ (2017β).

20. Οι συγκεκριμένες παρεμβάσεις ανέρχονται στα 7,6 δισ. ευρώ και η υλοποίησή τους υπόκειται στην έγκριση των θεσμών, ενώ προϋποθέτει την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων του ΜΠΔΣ.

Page 48: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 47ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Τέταρτον, η αβεβαιότητα που δημιουργεί η εκκρεμότητα της τελικής παραμε-τροποίησης των μέτρων ρύθμισης του χρέους, ειδικά μετά την απόφαση τουEurogroupτης15ης Ιουνίουτου2017γιααναπροσαρμογήτουμεσομακροπρό-θεσμουστόχουγιατοπρωτογενέςπλεόνασμαλίγοπάνωαπότο2%τουΑΕΠ.Ηρύθμισηαυτήπεριορίζειδραστικάτιςεπιλογέςβιώσιμηςδιαχείρισηςτουχρέους,καθώςγιανασυμβάλειστηναποκατάστασητηςφερεγγυότηταςτηςχώραςαπαι-τεί μέτρα διαχείρισης του χρέους που θα διασφαλίζουν ετήσιες πληρωμές γιατόκουςκάτωτου2%τουΑΕΠσεκαθεστώςδυναμικήςανάπτυξηςκαιαύξησηςτηςαπασχόλησης.Επιπλέον,ηεκκρεμότηταγιατηντελικήρύθμισητουχρέουςκαιγιατομελλοντικόχρηματοδοτικόσχήμασυντηρείτονκίνδυνοηόποιαδιευ-θέτησηνασυνοδευτείμενέαμέτραλιτότηταςκαιμεένασχήμααυξημένηςεπο-πτείαςπουπιθανόνθασυντηρήσουντηναστάθειαστηνοικονομία.

Στοπλαίσιοαυτό,ηεκτίμησήμαςπαραμένειότι,παράτηνπροσαρμογήτηςχώραςσεκαθεστώςισοσκελισμένωνπροϋπολογισμών,δενέχουνακόμηδημιουργηθείοιπροϋποθέσειςμετάβασήςτηςσεκαθεστώςδιατηρήσιμηςδημοσιονομικήςαξιοπι-στίας.Ηδημιουργίαπλεονασμάτωνμέσωλιτότηταςδενσυνιστάβιώσιμηεπιλογήδημοσιονομικήςπροσαρμογής,καθώςυπονομεύειτουςενδογενείςμηχανισμούςδημιουργίαςροώνρευστότηταςστηνοικονομίακαισυνεπώςτιςπροοπτικέςβιώ-σιμηςμεγέθυνσηςκαιβιώσιμωνπλεονασμάτων.Επιπλέον,οιδεσμεύσειςπουέχειήδηαναλάβειηχώρα‒καιόσεςπρόσθετεςπιθανόνκληθείνααναλάβειτοπροσε-χέςδιάστημα‒ενδέχεταιναυπονομεύσουντηναναπτυξιακήδυναμικήτηςοικο-νομίας,τηχρηματοπιστωτικήτηςευστάθειακαισυνεπώςτηδημοσιονομικήτηςφερεγγυότητα.

Page 49: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 50: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

Κεφάλαιο 2

Εξελίξεις και μετασχηματισμοί στο μακροοικονομικό σύστημα

της ελληνικής οικονομίας

Page 51: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 52: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 51ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Εξελίξεις και μετασχηματισμοί στο μακροοικονομικό σύστημα

της ελληνικής οικονομίας

2.1 Εισαγωγή

ΗεφαρμογήτωνΠΟΠστηνΕλλάδακαθορίζεισεμεγάλοβαθμότιςμακροοικο-νομικέςσυνθήκεςτηςοικονομίας.Οκυρίαρχοςστόχοςτηςασκούμενηςπολιτικήςστηδιάρκειατηςκρίσηςήτανηεξομάλυνσητωνανισορροπιώνστοδημοσιονο-μικόκαιστοεμπορικόισοζύγιο.Κατάτηνάποψήμας,ηβραχυχρόνιααυτήστό-χευση είναι επιφανειακή, καθώς δεν εξετάζει τους μηχανισμούς πίσω από τηβελτίωσητωνδύοισοζυγίων,όσοναφοράτηδιατηρησιμότητάτους.Ηιδεοληψίαπουχαρακτηρίζειτηχάραξητηςεφαρμοζόμενηςπολιτικήςκαθώςκαιηαγνόησητωνθεσμικώνχαρακτηριστικώντηςοικονομίαςοδήγησανσελανθασμένεςεκτι-μήσειςαναφορικάμετιςαναγκαίεςπολιτικέςπουθασυντελούσανστηνέξοδοτηςελληνικήςοικονομίαςαπότηνκρίσηκαιτηστασιμότητα.

ΣτοκεφάλαιοαυτόταΠΟΠαξιολογούνταιβάσει τωνμακροοικονομικώνμετα-σχηματισμώνπου έχουν λάβει χώραυπό τοσυγκεκριμένοπλαίσιο διαχείρισηςκαιτηςεπίπτωσηςτηςυφιστάμενηςπολιτικήςστηνπαραγωγικήδιάρθρωσηκαιστηχρηματοοικονομικήκατάστασητηςοικονομίας.Αναδεικνύουμεότιηδημοσι-ονομικήλιτότητακαιηεφαρμογήτηςπολιτικήςτηςεσωτερικήςυποτίμησηςδενέχουνοδηγήσειστηντόνωσητωνεπενδύσεωνκαιτωνεξαγωγών,όπωςείχεεξαγ-γελθεί.Αντιθέτως,έχουνδημιουργήσειεύθραυσταδημοσιονομικάκαιεμπορικάπλεονάσματασεβάροςτουισοζυγίουτωννοικοκυριών,φτωχοποιώνταςμεγάλημερίδα του πληθυσμού. Κατ’ επέκταση, η συνθήκη αυτή αποσταθεροποιεί τονχρηματοπιστωτικόκαιτονδημοσιονομικότομέατηςοικονομίας.Παράλληλα,ηδυναμικήτηςαποεπένδυσης, τηνοποίαέχουμεήδηαναδείξεισεπροηγούμενεςΕκθέσεις του ΙΝΕ ΓΣΕΕ,21 διατηρείται υποβαθμίζοντας περαιτέρω την εγχώριαπαραγωγικήδομή.

Συνεπώς, η έλλειψηπολιτικώνπου θα οδηγούσανστη βελτίωση της διαρθρω-τικής ανταγωνιστικότητας, η απουσία των παραγωγικών επενδύσεων που θααναβάθμιζαν το εγχώριοπαραγωγικόδυναμικό, το χαμηλό επίπεδοδημιουργι-κήςεπιχειρηματικήςκουλτούρας,καθώςκαιηανικανότητατουιδιωτικούτομέαναδημιουργήσειποιοτικέςθέσειςαπασχόλησηςπουθααύξαναντηναγοραστικήδύναμη των νοικοκυριών, θα σταθεροποιούσαν τις ροές εισοδήματος και θα

21. Βλ. ΙΝΕ ΓΣΕΕ (2017α, 2017β).

Page 53: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ52 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

αποκαθιστούσαντην ευστάθεια τουχρηματοπιστωτικούσυστήματοςδημιουρ-γούναπαισιοδοξίασχετικάμετηδιατηρησιμότητατωνθετικώνπροοπτικώντηςχώρας.Ηεπίτευξητωνυψηλώνδημοσιονομικώνστόχωναναμένεταινασυμβάλειπεραιτέρωαρνητικάστησυνθήκηαυτή.

2.2 Η εξέλιξη του ΑΕΠ

ΤοΔιάγραμμα2.1καταγράφειτηνπορείατουπραγματικούΑΕΠστοδιάστημαα΄τρίμηνο2008-γ΄τρίμηνο2017γιατηνΕλλάδα,τηνΚύπρο,τηνΠορτογαλίακαιτονμέσοόροτηςΕυρωζώνης.ΠαρατηρείταιότιηΕλλάδαβρίσκεταισετροχιάαπό-κλισηςαπόταυπόλοιπακράτη-μέλη,ηοποίατείνειναλάβειπάγιοχαρακτήρα,δεδομένηςτηςστασιμότηταςτηςεγχώριαςοικονομίαςσεσχέσημετηνήπιαανά-καμψητηςΕυρωζώνης.Τογεγονόςαυτόεδράζεταιστηνπαραγωγικήανεπάρκειατηςελληνικήςοικονομίαςκαι εντείνεταιτόσοαπότιςσυνθήκεςαστάθειαςπουεπικρατούνστοχρηματοπιστωτικόσύστημακαιστηναγοράεργασίαςόσοκαιαπότουςυψηλούςδημοσιονομικούςστόχους.Υπ’αυτότοπλαίσιο,εκτιμούμεότιητάσηαπόκλισηςθαδιατηρηθείτουλάχιστονστοβραχυπρόθεσμομέλλον.

Αναλυτικότερα,τοΑΕΠτηςΕυρωζώνηςέχειανακάμψει,ξεπερνώνταςγιαπρώτηφοράτοεπίπεδοτου2008.Συγκεκριμένα,τογ΄τρίμηνοτου2017ήτανκατά4,8%υψηλότεροτουα΄τριμήνουτου2008.ΟρυθμόςμεταβολήςτουπραγματικούΑΕΠτατρίαπρώτατρίμηνατου2017κυμάνθηκεγύρωαπότο2,5%σεσχέσημετααντίστοιχατρίμηνατου2016.

Page 54: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 53ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 2.1:ΔείκτηςμεταβολήςτουπραγματικούΑΕΠτηςΕυρωζώνης, τηςΕλλάδας,τηςΚύπρουκαιτηςΠορτογαλίας(2008:1-2017:3,σταθερέςτιμές2010)

60

65

70

75

80

85

90

95

100

105

110

Ευρωζώνη Ελλάδα Κύπρος Πορτογαλία

Πηγή: Eurostat(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Σημείωση: Εποχικά και ημερολογιακά διορθωμένα στοιχεία. Τρίμηνο βάσης 2008:1.

Όμοιαμε την εξέλιξη τουΑΕΠτηςΕυρωζώνης είναι και η εξέλιξη τουΑΕΠτηςΠορτογαλίας,μετοΑΕΠόμωςναμηνέχειακόμαανακάμψειαπότο2008,αφούτογ΄τρίμηνοτου2017υπολείπεταικατά2%τουα΄τριμήνουτου2008.Ωστόσο,ορυθμόςμεταβολήςτουείναιελαφρώςυψηλότεροςτουμέσουόρουτηςΕυρωζώ-νης,μετονμέσορυθμόμεγέθυνσηςτατρίαπρώτατρίμηνατου2017ναείναιίσοςμε2,8%.Αντίστοιχηείναιηπορείατηςκυπριακήςοικονομίας,ηοποία,μετάτηνύφεσητου2014,παρουσιάζεισημάδιαανάκαμψης,μετοΑΕΠτηςναυπολείπεταιτογ΄τρίμηνοτου2017κατά1,4%σεσχέσημετοα΄τρίμηνοτου2008.ΟιρυθμοίμεγέθυνσηςτουΑΕΠείναιαρκετάυψηλότεροιτουμέσουόρουτηςΕυρωζώνης.Συγκεκριμένατοβ΄καιτογ΄τρίμηνοτου2017τοπραγματικόΑΕΠαυξήθηκεκατά3,9%σεσχέσημετααντίστοιχατρίμηνατουπροηγούμενουέτους.

Αντιθέτως, η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να βρίσκεται σε στάσιμη κατά-σταση από το 2013 και μετά, έχοντας απολέσει περισσότερο από το 25% τουεθνικούπροϊόντοςτηςσεσχέσημετο2008.Συγκεκριμένα,τογ΄τρίμηνοτου2017τοΑΕΠείναικατά25,6%χαμηλότεροαπότοα΄τρίμηνοτου2008,ενώπαρουσιά-

Page 55: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ54 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ζεταιαυξημένομόλιςκατά0,1%σεσχέσημετογ΄τρίμηνοτου2014.Τοβ΄καιτογ΄τρίμηνοτου2017ορυθμόςμεγέθυνσηςτουπραγματικούΑΕΠήταν1,6%και1,3%αντίστοιχασεσχέσημετο2016.Όπωςθααναδείξουμεστησυνέχεια,υπάρ-χειμεγάληαβεβαιότηταωςπροςτηδιατηρησιμότηταμιαςθετικήςδυναμικήςτηςελληνικήςοικονομίας.22

2.3 Παραγωγικοί μετασχηματισμοί

Οιμεταβολέςστηνπαραγωγικήδιάρθρωσητηςελληνικήςοικονομίαςτεκμηριώ-νουντιςσυνθήκεςστασιμότηταςκαιμιαςιδιαίτεραήπιαςδυναμικής.ΤοΔιάγραμμα2.2παρουσιάζειτημεταβολήτηςπραγματικήςακαθάριστηςπροστιθέμενηςαξίαςμεταξύτουγ΄τριμήνουτου2017καιτουγ΄τριμήνουτου2014σεσχέσημετοαντίστοιχοτρίμηνοτου2008.Επίτουσυνόλουηπροστιθέμενηαξίατογ΄τρίμηνοτου2017υστερείκατά24%σεσχέσημετογ΄τρίμηνοτου2008καικατά0,5%σεσχέσημετοαντίστοιχοτρίμηνοτου2014,στοιχείοενδεικτικότηςστασιμότηταςτηςοικονομίαςπουπαρατηρήθηκεκαιστοΔιάγραμμα2.1.

Αναφορικάμετουςκύριουςκλάδουςδραστηριότητας,ηγεωργία είναιομόνοςκλάδοςστονοποίοπαρατηρείταιβελτίωσησεσχέσημετο2008.23Ωστόσο,τογ΄τρίμηνοτου2017ηπροστιθέμενηαξίατουκλάδουήτανυψηλότερηκατά8%σεσχέσημετοαντίστοιχοτρίμηνοτου2008,αλλάυστερούσεσεσχέσημετογ΄τρί-μηνοτου2014κατά16ποσοστιαίεςμονάδες.

22. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ ‒οι οποίες ανακοινώθηκαν μετά την ολοκλήρωση της συγγραφής της Έκθεσης‒ το δ΄ τρίμηνο του 2017 το ΑΕΠ αυξήθηκε σε πραγματικούς όρους κατά 1,9% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2016, ενώ σε ετήσια βάση η αύξηση ήταν της τάξης του 1,4%. Παράλληλα, το δ΄ τρίμηνο του 2017 η κατανάλωση μειώθηκε κατά 317 εκατ. ευρώ σε σχέση με το δ΄ τρίμηνο του 2016, ενώ οι επενδύσεις, οι εξαγωγές και οι εισαγωγές αυξήθηκαν στο ίδιο διάστημα κατά 1,5 δισ. ευρώ, 768 εκατ. ευρώ και 779 εκατ. ευρώ αντίστοιχα.

23. Η προστιθέμενη αξία στον κλάδο των υπηρεσιών διαχείρισης ακίνητης περιουσίας συμπεριλαμβάνει το τεκ-μαρτό ενοίκιο και γι' αυτό τον λόγο τα αποτελέσματα είναι πλασματικά.

Page 56: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 55ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 2.2:Δείκτηςμεταβολήςτηςπραγματικήςακαθάριστης προστιθέμενηςαξίαςανάκλάδοδραστηριότητας,2017:3και2014:3

σεσχέσημε2008:3(Ελλάδα,σταθερέςτιμές2010)

0 20 80 100 120 140

Τέχνες και ψυχαγωγία

Δημόσια διοίκηση

Επαγγελματικές, επιστημονικέςκαι τεχνικές υπηρεσίες

Υπηρεσίες διαχείρισηςακίνητης περιουσίας

Χρηματοοικονομικές υπηρεσίες

Πληροφορική και επικοινωνία

Κατασκευές

Μεταποίηση

Εμπόριο, μεταφορέςκαι υπηρεσίες στέγασης

Γεωργία

Σύνολο

40

γ' τρίμηνο 2017

60

γ' τρίμηνο 2014

Πηγή: Eurostat(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Σημείωση: Εποχικά και ημερολογιακά διορθωμένα στοιχεία.

Ηεξέλιξηστημεταποίησηείναιθετική,αλλάαπέχειπολύαπότοεπίπεδοτηςανά-καμψης.Τογ΄τρίμηνοτου2017ηπροστιθέμενηαξίαήτανκατά16%χαμηλότερητουγ΄τριμήνουτου2008,αλλάταυτόχροναήτανυψηλότερηκατά14%σεσχέσημετογ΄τρίμηνοτου2014.Στασιμότητασε ιδιαίτεραχαμηλόεπίπεδοπαρουσι-άζουνοικλάδοιτωνκατασκευώνκαιτωνεπαγγελματικών,επιστημονικώνκαιτεχνικών υπηρεσιών, υστερώντας το γ΄ τρίμηνο του 2017 κατά 54% και 46%αντίστοιχα,σεσχέσημετογ΄τρίμηνοτου2008.Απότουςυπόλοιπουςκλάδους,οιχρηματοοικονομικέςυπηρεσίες,οκλάδοςτηςπληροφορικήςκαιτηςεπικοινωνίαςκαιοκλάδοςτουεμπορίου,τωνμεταφορώνκαιτωνυπηρεσιώνστέγασηςσυνεχί-ζουντηνπτωτικήτουςπορεία.Τογ΄τρίμηνοτου2017ηπροστιθέμενηαξίαήτανχαμηλότερητουγ΄τριμήνουτου2008κατά35%,43%και42%αντίστοιχακαιχαμηλότερητουγ΄τριμήνουτου2014κατά6,8%,4,9%και3,1%.

Ειδικότεραγιατο2017,ηαύξησητουσυνόλουτηςπροστιθέμενηςαξίαςστατρίαπρώτα τρίμηναήταν 0,2%, 1,2%και 1,7%σεσχέσημε τααντίστοιχα τρίμηνα

Page 57: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ56 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

του2016.Οκλάδοςτηςγεωργίαςσυρρικνώθηκεκατά1,4%και2,1%τοα΄καιτοβ΄τρίμηνοτου2017σεσχέσημεαυτάτου2016,ενώπαρέμεινεστάσιμοςτογ΄τρίμηνο(αύξηση0,1%).Σημαντικάενισχυμένοςήτανοκλάδοςτηςμεταποίησης,στονοποίοηπροστιθέμενηαξίααυξήθηκετατρίαπρώτατρίμηνατου2017κατά7,7%,3,3%και3,7%σεσχέσημετααντίστοιχατρίμηνατου2016.Ήπιαενισχυ-μένοιήτανοικλάδοιτουεμπορίου,τωνμεταφορώνκαιτωνυπηρεσιώνστέγα-σης,καθώςκαιτωνεπαγγελματικών,επιστημονικώνκαιτεχνικώνυπηρεσιών.Ηαύξησητηςπροστιθέμενηςαξίαςστονπρώτοκλάδοήταν1%,2,1%και3%τατρίαπρώτατρίμηνατου2017σεσχέσημεαυτάτουπροηγούμενουέτους,ενώστονδεύτεροηαντίστοιχηαύξησηήτανίσημε0,7%,2,3%και2,7%ανάτρίμηνο.Αντιθέτως,μεγάληπτώσησημείωσανοκλάδοςτωνκατασκευών(-11,1%,-7,6%και-18,2%τοα΄,τοβ΄καιτογ΄τρίμηνοτου2017σεσχέσημεαυτάτου2016)καιοκλάδοςτωνχρηματοοικονομικώνυπηρεσιών(μείωσηκατά5,2%,6%και8,9%γιατοίδιοδιάστημα).

Συνοπτικά,ηεγχώριαπαραγωγήβρίσκεταικαθηλωμένησεέναστάσιμοεπίπεδο‒αρκετάχαμηλότεροαπόαυτότηςπροκρίσηςπεριόδου‒,γεγονόςτοοποίοδημι-ουργείδυναμικήαπόκλισηςαπότηνήπιααναπτυξιακήδυναμικήστηνΕυρωζώνη.Μοναδικόθετικόγεγονόςείναιηαυξητικήπορείατηςπαραγωγήςστημεταποί-ηση, η οποία όμως ενισχύεται με βραδείς ρυθμούς. Εκτιμάται ότι με βάση τονρυθμόαύξησηςτου2017,ηπροστιθέμενηαξίαστημεταποίησηθαφτάσειστοεπίπεδοτου2008σεπέντεέτη.Ηιδιαίτεραμεγάληαύξησητωνπεριθωρίωνκέρ-δουςτουκλάδουπουσημειώθηκεκατάτηνπερίοδοεφαρμογήςτωνΠΟΠ24δενφαίνεταινασυνοδεύεταιαπόεξίσουσημαντικήτόνωσητηςπαραγωγικήςδρα-στηριότητας.Τοστοιχείοαυτόυποδεικνύειτηντάσησυσσώρευσηςπλούτουωςκύριοχαρακτηριστικότηςελληνικήςεπιχειρηματικήςκουλτούρας,γεγονόςπουπαρεμποδίζειτηνεπέκτασηκαιτηνενίσχυσητουπαραγωγικούτομέα,π.χ.μέσωμιαςενισχυμένηςεπενδυτικήςδραστηριότητας.Χαρακτηριστικόαυτήςτηςσυν-θήκηςείναιότιητόνωσητηςμεταποίησηςαφοράκυρίωςκλάδουςχαμηλήςπροςμέσητεχνολογικήςέντασηςμεελαστικόεργασιακόκόστος.25Επομένως,ηαύξησηαυτήδενμπορείνασυνδεθείμεμιααναδιάρθρωσητουπαραγωγικούιστούτηςοικονομίας.

2.4 Εξελίξεις στην ενεργό ζήτηση

ΌπωςφαίνεταιστοΔιάγραμμα2.3,τοοποίοαπεικονίζειτοΑΕΠκαιτιςβασικέςτουσυνιστώσεςσεπραγματικούςόρους,εκλείπειεκείνοτομέγεθοςπουθαστη-ρίξειτηναναπτυξιακήδυναμικήτηςοικονομίας.Ησυνέχισητηςίδιαςοικονομικήςπολιτικής,ηοποίασυμπιέζειτιςδημόσιεςδαπάνες,τιςδημόσιεςεπενδύσειςκαιτις

24. Βλ. Ιωακείμογλου (2018).

25. Βλ. Paitaridis (2018).

Page 58: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 57ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ροέςεισοδήματοςτωννοικοκυριών,δημιουργείχαμηλέςκαιαβέβαιεςπροοπτικέςγιατηνπορείατηςοικονομίας.Τοσυμπέρασμάμαςαυτόενισχύεταιαπότογεγο-νόςότιδενπροσδοκούμεκάποιαουσιαστικήαλλαγήστηνασκούμενηοικονομικήπολιτική.Ενδογενώςλοιπόνδενυπάρχουν,μέχριτογ΄τρίμηνοτου2017,οιπρο-ϋποθέσειςμετάβασηςτηςοικονομίαςσεδιατηρήσιμηκαιανοδικήπορεία.Αυτήφαίνεται ότι θα εξαρτάταιαπό εξωγενείς και ιδιαίτερααβέβαιουςπαράγοντες,όπωςοιξένεςεπενδύσειςκαιοιεξαγωγές.

Διάγραμμα 2.3:ΠραγματικόΑΕΠκαιβασικέςτουσυνιστώσεςσεεκατ.ευρώ(Ελλάδα,2008:1-2017:3,σταθερέςτιμές2010)

-20.000

0

-10.000

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

Ιδιωτική κατανάλωση

Εγχώρια ζήτηση

ΑΕΠ

Δημόσια δαπάνη

Ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου

Καθαρές εξαγωγές

Πηγή: Eurostat(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Σημείωση: Εποχικά και ημερολογιακά διορθωμένα στοιχεία. Στην εγχώρια ζήτηση δεν έχουν συνυπολογι-στεί οι μεταβολές στα αποθεματικά.

Πιοσυγκεκριμένα,στοΔιάγραμμα2.3παρατηρούμεότιηεγχώριαζήτησηανέ-καθεναποτελούσε τονκύριοπροσδιοριστικόπαράγοντα της οικονομικής δρα-στηριότητας,μετιςκαθαρέςεξαγωγές‒ήαλλιώςτοεμπορικόισοζύγιο‒ναδρουναρνητικάωςπροςτηντελευταία.ΗεφαρμογήτωνΠΟΠκατάφερεναδιορθώσειτο έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο, κυρίως μέσω της συμπίεσης της εγχώριαςζήτησης.ΤοαθροιστικόαποτέλεσμαστοΑΕΠφαίνεταιναείναιαρνητικόγιατη

Page 59: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ58 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

χώρα.ΟιεπενδύσειςοιοποίεςυποτίθεταιότιθααυξάνοντανμέσωτηςεφαρμογήςτωνΠΟΠείναιαναιμικές,ενώηιδιωτικήκατανάλωσηεξακολουθείναπαραμένειοκύριοςπροσδιοριστικόςπαράγονταςτηςοικονομικήςδραστηριότητας.

Αναφορικάμετοβ΄καιτογ΄τρίμηνοτου2017,οιεξελίξειςήτανοριακέςκαιδενεπέφερανκάποιαουσιαστικήμεταβολήστησυνολικήεικόνασεσχέσημετο2016.Ηεγχώριαζήτησηαυξήθηκετοβ΄τρίμηνοκατά143εκατ.ευρώσεσχέσημετοβ΄τρίμηνοτου2016,ενώτογ΄τρίμηνομειώθηκεκατά694εκατ.ευρώ.Ίδιοπρόσημοείχανκαιοικαθαρέςεξαγωγές,οιοποίεςαυξήθηκαντοβ΄τρίμηνοκατά651εκατ.ευρώ,ενώτογ΄τρίμηνοπαρατηρήθηκεμείωσητηςτάξηςτων273εκατ.ευρώ,σεσχέσημετογ΄τρίμηνοτου2016.Μεαυτάταδεδομένα,ηαύξησητουΑΕΠτογ΄τρίμηνοτου2017προήλθεμέσωμιαςμεγάληςθετικήςμεταβολήςτωναποθεμά-τωντωνεπιχειρήσεων.Συγκεκριμένα,τααποθεματικάαυξήθηκανκατά800εκατ.ευρώτοα΄τρίμηνοτου2017σεσχέσημετοαντίστοιχοτρίμηνοτου2016, ενώτοβ΄τρίμηνοημεταβολήτουςήτανμηδενική.Ωστόσο,τογ΄τρίμηνοτου2017τααποθεματικάαυξήθηκανκατά1δισ.ευρώσεσχέσημετογ΄τρίμηνοτου2016,απο-τελώνταςτημόνησυνιστώσατηςενεργούζήτησηςμεθετικόπρόσημο. Επομένως,ηοριακήβελτίωσητηςοικονομικήςδραστηριότηταςείχεκυκλικόκαιόχιδομικόήπάγιοχαρακτήρα.Παράτογεγονόςότιηεξέλιξηστοντουρισμόήτανθετικήγιαάλλημιαχρονιά,26ηδυναμικήτωνεξαγωγώναγαθώνκαιυπηρεσιώνδενμπορείναπροσδώσειαναπτυξιακήώθησηστηνοικονομία.Παράτιςδιακηρύξειςπερίθετικώναναπτυξιακώνμετασχηματισμών,τοπρόβληματηςπαραγωγικήςαναδιάρθρωσηςσετομείςπουπαράγουνπροϊόνταυψηλήςπροστιθέμενηςαξίαςπαραμένειμεγάλο.

Σχετικάμετιςμεταβλητέςπουαπαρτίζουντηνενεργόζήτηση,ηδημόσιαδαπάνημειώθηκε και τα δύο τρίμηνα του 2017, έχοντας ως σημείο αναφοράς τα ίδιατρίμηνα του προηγούμενου έτους, κατά 217 εκατ. ευρώ και 231 εκατ. ευρώαντίστοιχα.Αντιθέτως,η ιδιωτικήκατανάλωσηαυξήθηκε303εκατ.ευρώτοβ΄τρίμηνοτου2017,ενώέμεινεστάσιμητογ΄τρίμηνοσεσχέσημετοίδιοτρίμηνοτου2016.Όπωςθαδείξουμεστηνεπόμενηενότητα,τοεπίπεδοτηςκατανάλω-σηςτατελευταίαέτηκινείταιμεσοπρόθεσμασεμηδιατηρήσιμαεπίπεδα,επομέ-νωςηστασιμότητατογ΄τρίμηνοτου2017δενθαπρέπειναπροκαλείέκπληξη.Τέλος,οόγκοςτωνεπενδύσεωνκυμάνθηκεοριακάθετικάτοβ΄τρίμηνοτου2017σεσχέσημεαυτότου2016(αύξησημόλιςκατά55εκατ. ευρώ), ενώμειώθηκεκατά473εκατ.ευρώτογ΄τρίμηνοέναντιτουαντίστοιχουτριμήνουτου2016.Θαπρέπεινασημειωθείότιηδιαμόρφωσητωνσυνολικώνεπενδύσεωντογ΄τρίμηνοτου2017,ύψους5,1δισ.ευρώήτανχαμηλότερηαπότοαντίστοιχοτρίμηνοτου2008κατά8,3δισ.ευρώ,ενώενισχύθηκεμόλιςκατά60,5εκατ.ευρώσεσχέσημετογ΄τρίμηνοτου2014.

26. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ ο δείκτης κύκλου εργασιών στον τομέα των υπηρεσιών παροχής καταλύμα-τος και εστίασης το γ΄ τρίμηνο του 2017 κυμάνθηκε στο υψηλότερο επίπεδό του από το 2010, σημειώνοντας αύξηση κατά 13,9% σε σχέση με το γ΄ τρίμηνο του 2016.

Page 60: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 59ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ΗεικόναπουπαρουσιάζουνοιβασικέςσυνιστώσεςτουΑΕΠδημιουργούνερω-τηματικά σχετικά με τη βιωσιμότητα της οικονομίας και τεκμηριώνουν τηνεκτίμησήμαςαναφορικάμετημηδιατηρησιμότητατωνισοζυγίων.Όπωςθαανα-δειχθείστιςεπόμενεςενότητες,οιοποίεςεξετάζουνεπιμέρουςσημαντικέςμετα-βλητές,παρατηρείταιανεπάρκειαστοπαραγωγικόδυναμικότηςχώραςπουθαπροσδώσειαναπτυξιακήώθησηστηνοικονομία,οδηγώνταςτησεσύγκλισημετακράτη-μέλητηςΕυρωζώνης.Κατ’αυτότοντρόπο,ηρητορικήπερίουσιαστι-κήςανάκαμψηςτηςελληνικήςοικονομίαςπερισσότεροαποπροσανατολίζειπαράαποτυπώνειτηνπραγματικήκατάστασητηςοικονομίας.

2.5 Η δυναμική της κατανάλωσης των νοικοκυριών

ΤοΔιάγραμμα2.4καταγράφειτηνεξέλιξητουδιαθέσιμουεισοδήματοςκαιτηςκατανάλωσηςτωννοικοκυριών,εκφρασμένασεπραγματικούςόρους.Τοδιαθέ-σιμο εισόδημα παρουσιάζει μεγάλη πτώση στο διάστημα 2009-2013, απότοκοτηςδημοσιονομικήςκαιτηςεισοδηματικήςλιτότητας,καιενσυνεχείαεμφανίζεισημάδιασταθεροποίησης.Ηκατανάλωσημειώνεταιαρχικά,αλλάμεμικρότερορυθμό,καισταθεροποιείταισευψηλότεροεπίπεδοαπότοδιαθέσιμοεισόδημα.Ηαρνητικήδιαφοράμεταξύδιαθέσιμουεισοδήματοςκαικατανάλωσηςαπότο2012καιέπειταμεταφράζεταισεαρνητικέςνέεςαποταμιεύσειςγιατανοικοκυ-ριά.Ησυνθήκηαυτή,ενώσταθεροποιείτηνεγχώριαοικονομικήδραστηριότητα,παράλληλαυπονομεύει τη βιωσιμότητά της, καθώς οδηγεί σε συρρίκνωση τηςαποταμίευσηςκαιτωνκαταθέσεωντωννοικοκυριών.

Page 61: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ60 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 2.4:Πραγματικόδιαθέσιμοεισόδημακαικατανάλωσητων νοικοκυριώνσεδισ.ευρώ(Ελλάδα,2008:4-2017:3,σταθερέςτιμές2010)

25

30

35

40

45

50

Διαθέσιμο εισόδημα Κατανάλωση

Πηγή: Eurostat(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Σημείωση: Μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία. Μετακυλιόμενοι μέσοι όροι τεσσάρων περιόδων.

Ειδικότεραγιατο2017,τοπραγματικόδιαθέσιμοεισόδημαμειώθηκετοα΄τρί-μηνοτου2017κατά170εκατ.ευρώσεσχέσημετοα΄τρίμηνοτου2016,αυξή-θηκετοβ΄τρίμηνοκατά543εκατ.ευρώ,ενώτογ΄τρίμηνοπαρέμεινεστο ίδιοεπίπεδομετοαντίστοιχοτρίμηνοτουπροηγούμενουέτους.Ηδυναμικήαύξησηςτηςδιαφοράςμεταξύδιαθέσιμουεισοδήματοςκαικατανάλωσηςεντόςτου201627 διατηρήθηκεκαιτοα΄εξάμηνοτου2017.Γιαπαράδειγμα,τοα΄καιτοβ΄τρίμηνοτου2017ηδιαφοράήτανμεγαλύτερηαπόαυτήτουα΄καιτουβ΄τριμήνουτου2016κατά717εκατ.ευρώκαι244εκατ.ευρώαντίστοιχα.

Θαπρέπει νατονιστείότι έναμέροςαυτήςτηςδιαφοράςοφείλεταιστηφορο-διαφυγή, η οποία έρχεται να προστεθεί στους παράγοντες που διογκώνουντη διαφορά κατανάλωσης και διαθέσιμου εισοδήματος. Ένας δεύτερος εξίσουσημαντικόςπαράγοντας,οοποίοςεξετάζεταιακολούθως,είναιηχρήσησυσσω-

27. Βλ. ΙΝΕ ΓΣΕΕ (2017α).

Page 62: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 61ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ρευμένων πόρων για τη χρηματοδότηση της κατανάλωσης. Το Διάγραμμα 2.5καταγράφει την εξέλιξη των νέων αποταμιεύσεων, των νέων δανείων και τωνκαταθέσεωντωννοικοκυριώνσεονομαστικούςόρους.

Διάγραμμα 2.5:Νέαδάνεια,νέεςαποταμιεύσειςκαικαταθέσειςτων νοικοκυριώνσεεκατ.ευρώ(Ελλάδα,2008:4-2017:3)

0

50000

100000

150000

200000

250000

-3000

-2000

-1000

0

1000

2000

3000

4000

Νέα δάνεια (αριστερός άξονας) Νέες αποταμιεύσεις (αριστερός άξονας) Καταθέσεις (δεξιός άξονας)

Πηγή: EurostatκαιΤράπεζατηςΕλλάδος(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Σημείωση: Μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία. Οι νέες αποταμιεύσεις απεικονίζονται ως μετακυλιόμενοι μέσοι όροι τεσσάρων περιόδων. Στις καταθέσεις περιλαμβάνονται και οι δηλωθείσες καταθέσεις των νοι-κοκυριών σε τράπεζες του εξωτερικού.

ΌπωςέχειήδηγίνειαντιληπτόαπότηνεξέτασητουΔιαγράμματος2.4,οι νέεςαποταμιεύσεις των νοικοκυριών είναι αρνητικές, πράγμα το οποίο επιβεβαιώ-νεταιμέσωτηςεξέτασηςτουΔιαγράμματος2.5.Τοαρνητικόπρόσημοτωννέωναποταμιεύσεωνδιατηρήθηκετοπρώτοεννιάμηνοτου2017.Τοα΄τρίμηνοοινέεςαποταμιεύσειςήτανίσεςμε-3,2δισ.ευρώ,ενώτοβ΄καιτογ΄τρίμηνοήτανίσεςμε-1,8δισ.ευρώκαι-1,7δισ.ευρώαντίστοιχα.Επομένως,τανοικοκυριά,γιαναχρηματοδοτήσουντηνκατανάλωσήτους,θαπρέπειναστραφούνσεάλλεςπηγέςρευστότητας,πέραντουδιαθέσιμουεισοδήματόςτους.

Page 63: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ62 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Στηνπροκειμένηπερίπτωση,οιεπιλογέςείναιδύοκαιαφορούνείτετησύναψηνέωνδανείων,πουθαδιευκόλυναντηνκατανάλωση,είτετηχρήσητωνκαταθέ-σεώντους.Όπωςφαίνεταιστοδιάγραμμα,τανέαδάνειατωννοικοκυριώνείναιαρνητικάαπότο2010ότανξέσπασεηελληνικήκρίση.Αντιμέτωπαμεμιασημα-ντικήκαισυνεχόμενημείωση των εισοδημάτωντους, λόγωτηςκρίσηςκαι τηςεφαρμογήςτωνΠΟΠ,τανοικοκυριάβρίσκονταισεμιαδιαδικασίαμείωσηςτουχρέουςτους,ήαλλιώςαπομόχλευσης,μεσκοπόνααναπροσαρμόσουντιςχρημα-τοοικονομικές τουςυποχρεώσειςμεάξονα το τρέχον επίπεδο του εισοδήματόςτους.Ηδυναμικήμείωσηςτουχρέουςτουςδιατηρήθηκεκαιτοπρώτοεννιάμηνοτου2017,κατάτοοποίοτανέαδάνειατοα΄,τοβ΄καιτογ΄τρίμηνοτου2017ήτανίσαμε-766εκατ.ευρώ,-406εκατ.ευρώκαι-486εκατ.ευρώαντίστοιχα.

Επομένως, η χρηματοδότηση της κατανάλωσης έγινε αποκλειστικά μέσω τηςχρήσηςτωνκαταθέσεώντους–τουλάχιστονγιαόσανοικοκυριάδιατηρούνκατα-θέσεις.Συγκεκριμένα,οικαταθέσειςακολουθούνμιαμακράπτωτικήπορεία,μεεξαίρεσητοβ΄τρίμηνοτου2014,περίοδοςκατάτηνοποίαυπήρξερευστοποίησημεγάλουμέρουςτωνμετοχώνπουείχεστηδιάθεσήτουέναμερίδιοτωννοικοκυ-ριών.28Σημειώνεταιότιτοα΄τρίμηνοτου2017οικαταθέσειςήτανίσεςμε164,8δισ.ευρώ,δηλαδήμειωμένεςκατά2,9δισ.ευρώσεσχέσημετοδ΄τρίμηνοτου2016,ενώτοβ΄καιτογ΄τρίμηνοτου2017ήτανίσεςμε163,6δισ.ευρώκαι162δισ.ευρώαντίστοιχα.Συνολικά,τανοικοκυριάστοδιάστημαδ΄τρίμηνο2009-γ΄τρίμηνο2017απώλεσαν49,5δισ.ευρώ.

Η συνθήκη αυτή έχει επίσης σημαντικές συνέπειες για το χρηματοοικονομικόσύστημα της οικονομίας και συνδέεται με την ικανότητα των νοικοκυριών νααντεπεξέλθουνστιςφορολογικέςκαιστιςδανειακέςτουςυποχρεώσεις.Ταπαρα-πάνωγίνονταιεμφανήαπότοΔιάγραμμα2.6,στοοποίοαπεικονίζονταιοιπαλιέςληξιπρόθεσμεςοφειλέςτωννοικοκυριώνπροςτοΔημόσιοκαιταμηεξυπηρετού-μεναδάνειάτουςεκφρασμέναωςποσοστάτουδιαθέσιμουεισοδήματόςτους.

Τα ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο παρουσιάζουν μια αυξητική δυναμικήπουπιθανόταταβρίσκεταισεάμεσησυσχέτισημετηνυψηλότερηφορολόγηση.Το2017τοεπίπεδότουςαναμένεταινακυμανθείγύρωστο16%τουδιαθέσιμουεισοδήματόςτους.29Ακόμαυψηλότερααλλάμεσταθεροποιητικήτάσηείναιταμηεξυπηρετούμεναδάνειατωννοικοκυριώνταοποίααναμένεταιναδιαμορφωθούνεντόςτου2017στο42%τουδιαθέσιμουεισοδήματος.

Τοπιοσημαντικόστοιχείοείναιότι,μεδεδομένεςτιςεισοδηματικέςροέςτωννοι-κοκυριών,οιοποίεςσυμπιέζονταιαπότηνεφαρμογήτωνΠΟΠ,ηπορείατηςκατα-

28. Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από την εξέταση των χρηματοπιστωτικών λογαριασμών της Τράπεζας της Ελ-λάδος.

29. Σημειώνεται ότι οι παλιές και οι νέες ληξιπρόθεσμες οφειλές του ιδιωτικού τομέα συνολικά προς το Δημόσιο αγγίζουν πλέον τα 100 δισ. ευρώ. Εξ αυτών, περίπου το 65% αφορούν οφειλές νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, δηλαδή επιχειρήσεων.

Page 64: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 63ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

νάλωσηςείναιμηδιατηρήσιμη.Ηδέσμευσηγιαυψηλάπρωτογενήπλεονάσματααναμένεταιναεπιτείνειτηναστάθειααυτή.Γιαναυπάρξειδιατηρήσιμηεπέκτασητηςκατανάλωσης,θαπρέπεινααρθούνοιπιέσειςστοδιαθέσιμοεισόδηματωννοικοκυριών.Ηενίσχυσητουεισοδήματος,κυρίωςτωνμισθωτών,μετηδημιουρ-γίαποιοτικώνθέσεωναπασχόλησηςκαιημείωσητηςεισοδηματικήςανισότηταςαναμένεταιναδημιουργήσουνσταθεροποιητικέςδυναμικέςστηνοικονομία.Κατ’αυτότοντρόπο,θαομαλοποιηθούνκαιοισυνθήκεςφερεγγυότηταςκαιρευστό-τηταςτουτραπεζικούτομέαμέσωτηςπαύσηςτηςμείωσηςτηςκαταθετικήςτουβάσης.

Διάγραμμα 2.6:ΠαλιάληξιπρόθεσμαχρέηπροςτοΔημόσιοκαι μηεξυπηρετούμεναδάνειατωννοικοκυριώνωςποσοστά(%)

τουδιαθέσιμουεισοδήματόςτους(Ελλάδα,2013-2017)

0%

5%

10%

15%

20%

25%

2013 2015 20172014Ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο

2016Μη εξυπηρετούμενα δάνεια

Πηγή:ΑΑΔΕ,Eurostat,ΤράπεζατηςΕλλάδοςκαιIMF Financial soundness indicators(εκτιμήσειςΙΝΕΓΣΕΕ)

Σημείωση: Ελλείψει στοιχείων η εξέλιξη των ληξιπρόθεσμων οφειλών στο τελευταίο τρίμηνο εκτιμήθηκε βάσει του αντίστοιχου ρυθμού μεταβολής του προηγούμενου έτους. Επιπλέον, έχει γίνει η υπόθεση ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των νοικοκυριών βρίσκονται σε αναλογία με το σύνολο των δανείων που έχουν ληφθεί από τον τραπεζικό τομέα ως προς το σύνολο των δανείων.

Page 65: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ64 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

2.6 Η εξέλιξη των επενδύσεων

ΤοΔιάγραμμα2.7παρουσιάζειτηνεξέλιξητουόγκουτωνεπενδύσεωνστοσύνολοκαιανάθεσμικότομέα.Οιεπενδύσειςτωννοικοκυριώνσεκατοικίεςκαισεδιαρκήκαταναλωτικάαγαθά,πουαποτελούσαντοκύριοτμήματωνεπενδύσεωντηνπροκρίσηςπερίοδο,είναισταθεροποιημένεςσεέναπολύχαμηλόεπίπεδο.Ηεξέλιξηαυτήείναιαναμενόμενη,συνυπολογίζονταςταευρήματατηςανωτέρωενότηταςαναφορικάμετηνεξέλιξητουδιαθέσιμουεισοδήματόςτουςκαιτηςχρηματοοι-κονομικήςτουςσυνθήκης.Τοα΄τρίμηνοτου2017τούψοςτωνεπενδύσεωντωννοικοκυριώνήτανίσομε1,3δισ.ευρώ,τοοποίοήτανκατά168εκατ.ευρώυψη-λότεροαπότοεπίπεδοτουα΄τριμήνουτου2016αλλάκατά5,8δισ.ευρώχαμη-λότεροαπότοαντίστοιχοτρίμηνοτου2008.Τοβ΄τρίμηνοτου2017σημειώθηκεπτώσηέναντιτουβ΄τριμήνουτου2016κατά50εκατ.ευρώ,ενώηαντίστοιχηπτώσητογ΄τρίμηνοήταντηςτάξηςτων203εκατ.ευρώ.Μεδεδομένεςτιςπαρού-σεςσυνθήκες,ηανάκαμψητωνεπενδύσεωνσεκατοικίεςκαιδιαρκήκαταναλω-τικάαγαθάκρίνεταιεξαιρετικάαμφίβολη.

Διάγραμμα 2.7:Πραγματικόςακαθάριστοςσχηματισμόςπαγίουκεφαλαίουανάθεσμικότομέασεεκατ.ευρώ(Ελλάδα,2008:1-2017:3,σταθερέςτιμές2010)

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

Σύνολο Επιχειρήσεις Νοικοκυριά

Πηγή: Eurostat(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Σημείωση: Μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία. Στο διάγραμμα δεν παρουσιάζονται οι δημόσιες επενδύ-σεις και οι επενδύσεις των χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων.

Page 66: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 65ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Μεγαλύτερησημασίαγιατηναναπτυξιακήπορείατηςοικονομίαςέχουνοιεπενδύσειςτωνεπιχειρήσεων.Απότηνεξέτασητουδιαγράμματοςπαρατηρείταιότι:α)οιεπιχει-ρήσειςήτανεπιφυλακτικέςόσοναφοράτηνεπενδυτικήτουςδραστηριότητα,ήδηπριναπότοέναυσματηςκρίσης,καιβ)ησχετικήσταθεροποίησήτουςσεχαμηλόεπίπεδοτιςκαθιστάμηικανέςναπροσδώσουναναπτυξιακήώθησηστηνοικονομία.

Το α΄ τρίμηνο του 2017 οι επενδύσεις των επιχειρήσεων ήταν ίσες με 3,4 δισ.ευρώ,δηλαδήυψηλότερεςαπότοα΄τρίμηνοτου2016κατά716εκατ.ευρώ.Τοβ΄τρίμηνοτου2017οιεπενδύσειςτωνεπιχειρήσεωνήτανίσεςμε3,1δισ.ευρώ,υψηλότερεςτουβ΄τριμήνουτου2016κατά78εκατ.ευρώ,ενώτογ΄τρίμηνοήτανίσεςμε2,4δισ.ευρώ,σημειώνονταςπτώσηκατά169εκατ.ευρώσεσχέσημετογ΄τρίμηνοτου2016.Παρατηρείταιλοιπόνότιόχιμόνοοόγκοςτωνπαραγωγικώνεπενδύσεωντηςοικονομίαςείναιχαμηλός,αλλάεπιπλέονότιοιμεταβολέςτουείναιοριακές.Επομένως,δύσκολαμπορείναγίνειλόγοςγιαεπιτυχίατηςεφαρμο-γήςτωνΠΟΠστηνΕλλάδα,τωνοποίωνβασικόςστόχοςήτανναενισχύσουντηνεπενδυτικήδραστηριότητα.

Διάγραμμα 2.8:Πραγματικέςακαθάριστεςκαικαθαρέςεπενδύσεις καιαποσβέσειςτωνμηχρηματοοικονομικώνεπιχειρήσεων

(Ελλάδα,2008:4-2017:3,σταθερέςτιμές2010)

-3000

-2000

-1000

0

1000

2000

3000

4000

5000

Αποσβέσεις Ακαθάριστες επενδύσεις Καθαρές επενδύσεις

Πηγή: Eurostat(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Σημείωση: Μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία. Μετακυλιόμενοι μέσοι όροι τεσσάρων περιόδων.

Page 67: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ66 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Ακόμα χειρότερα, η εφαρμογή τωνΠΟΠ έχει οδηγήσει σε σημαντική αποεπέν-δυση,μετιςκαθαρέςεπενδύσειςναείναιαρνητικέςμετάτο2009(βλ.Διάγραμμα2.8).Οιαποσβέσειςτωνεπιχειρήσεωνκινούνταισεμονίμωςυψηλότεροεπίπεδοαπότιςακαθάριστεςεπενδύσεις,μεαποτέλεσμαοικαθαρέςεπενδύσειςναείναιαρνητικέςοδηγώνταςμετησειράτουςσεαποσάθρωσητουπαραγωγικούκεφα-λαίου.Το2017υπήρξεμικρήμείωσητουφαινομένουαλλάόχισεβαθμόικανοποι-ητικόώστενααποτραπείηπεραιτέρωυποβάθμισητουπαραγωγικούδυναμικού.Οικαθαρέςεπενδύσειςήτανμηδενικέςτοα΄τρίμηνοκαιίσεςμε-167εκατ.ευρώκαι-910εκατ.ευρώτοβ΄καιτογ΄τρίμηνοαντιστοίχως.Συνολικάτομέγεθοςτηςπραγματικήςαποεπένδυσηςτηνπερίοδοα΄τρίμηνο2009-γ΄τρίμηνο2017ήταντηςτάξηςτων37,9δισ.ευρώαναδεικνύονταςμεεμφατικότρόποτοκαταστρο-φικόαποτέλεσματηςασκούμενηςπολιτικήςστονπαραγωγικότομέα,αλλάκαιτοέλλειμμαποιότηταςτωνεπιχειρηματικώνδομώντηςχώρας.

Αναφορικάμετοείδοςτωνεπενδύσεων,τοΔιάγραμμα2.9παρουσιάζειτιςακα-θάριστεςεπενδύσειςανάκύριοστοιχείοπαγίουκεφαλαίουτωνμηχρηματοοικο-νομικώνεπιχειρήσεωνωςποσοστότουΑΕΠ.Οι επενδύσειςσεκατοικίες έχουνουσιαστικάεκλείψει,ενώοιεπενδύσειςσεμηχανολογικόεξοπλισμό‒έπειτααπόμια μεγάλη πτώση την περίοδο 2008-2012‒ παρουσιάζουν βραδεία αυξητικήπορεία,ηοποίαενδεχομένωςσχετίζεταιμετηναντικατάστασητουαποσαθρω-μένουπαραγωγικούδυναμικού.Οιεπενδύσειςστιςυποδομέςκαισταπροϊόνταπνευματικήςιδιοκτησίαςείναισχετικάσταθερέςσεόλητηνυπόεξέτασηπερίοδο.

Page 68: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 67ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 2.9:Ακαθάριστεςεπενδύσειςανάκύριακατηγορίαεπενδυτικώνστοιχείωνωςποσοστό(%)τουΑΕΠ(Ελλάδα,2008:4-2017:3)

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

Κατοικίες Υποδομές Μηχανολογικός εξοπλισμός Προϊόντα πνευματικής ιδιοκτησίας

Πηγή: Eurostat

Σημείωση: Μετακυλιόμενοι μέσοι όροι τεσσάρων περιόδων.

Τοα΄τρίμηνοτου2017οιεπενδύσειςσεμηχανολογικόεξοπλισμόήτανελαφρώςαυξημένεςσεσχέσημετοα΄τρίμηνοτου2016(7,5%τουΑΕΠέναντι4,9%).Τοβ΄καιτογ΄τρίμηνοτου2017οιεπενδύσειςπαρέμεινανσταθερέςσεσχέσημετααντίστοιχατρίμηνατου2016(4,9%και5%τουΑΕΠαντίστοιχα).

Οι επενδύσεις σε υποδομές τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2017 ακολουθούν μιαοριακάπτωτικήπορεία(3,8%,3,7%και3,6%τουΑΕΠτοα΄,τοβ΄καιτογ΄τρίμηνοαντίστοιχα).Οιεπενδύσειςσεπροϊόνταπνευματικήςιδιοκτησίαςείναισταθερέςσεόλα τα τρίμηνα, ίσεςμε1,8%τουΑΕΠ.Κρίσιμηςσημασίας είναι οι δαπάνεςσε Έρευνα και Ανάπτυξη, που συνιστούν την κύρια υποκατηγορία του συγκε-κριμένουεπενδυτικούστοιχείου.ΤοΔιάγραμμα2.10παρουσιάζειτιςδαπάνεςσεΈρευνακαιΑνάπτυξηανάβασικόθεσμικότομέαστονμέσοόροτηςΕυρωζώνης,στηνΙρλανδία,στηνΕλλάδα,στηνΙσπανία,στηνΙταλίακαιστηνΠορτογαλίαγιατο2016.

Page 69: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ68 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 2.10:ΔαπάνησεΈρευνακαιΑνάπτυξηανάθεσμικότομέα ωςποσοστό(%)τουΑΕΠ(2016)

1,37%

0,83%

0,42%

0,64% 0,75%

0,61%

0,27%

0,05%

0,25%

0,22% 0,17%

0,07%

0,46%

0,30%

0,33%

0,33% 0,33%

0,57%

0,0%

0,5%

1,0%

1,5%

2,0%

2,5%

Ευρωζώνη Ιρλανδία

Ελλάδα

Ισπανία

Ιταλία Πορτογαλία

Επιχειρηματικός τομέας Δημόσιος τομέας Πανεπιστημιακά ιδρύματα

Πηγή: Eurostat

ΗσυμβολήτωνελληνικώνπανεπιστημιακώνιδρυμάτωνσεαυτότοείδοςδαπάνηςείναιόμοιαμετιςάλλεςχώρεςτηςνότιαςπεριφέρειαςτηςΕυρωζώνης,ανκαιυπο-λείπεταισημαντικάαπότονμέσοόρο.Παράλληλα,παρατηρείταιμεγάλησυμβολήτουδημόσιουτομέασυγκριτικάμετιςάλλεςχώρες-μέλητηςνότιαςπεριφέρειας,ηοποίαόμωςβρίσκεταικοντάστονμέσοόροτηςΕυρωζώνης.Ωστόσο,ησυμβολήτων επιχειρήσεων είναι πενιχρή, με το ύψος της δαπάνης να αντιστοιχεί μόλιςστο0,42%τουΑΕΠ,ότανστονμέσοόροτηςΕυρωζώνηςτοαντίστοιχοποσοστόείναιίσομε1,37%.ΤοστοιχείοαυτόεξηγείτοπολύχαμηλόσυνολικόποσοστότηςδαπάνηςσεΈρευνακαιΑνάπτυξηκαιτονσαφήπροσανατολισμότουεγχώριουπαραγωγικούτομέασεπροϊόνταχαμηλούτεχνολογικούπεριεχομένου.30

Παρατηρείταιλοιπόνότιοιακαθάριστεςεπενδύσειςστηνοικονομίακυμαίνονταισεχαμηλόεπίπεδο,τοοποίοδενεπαρκείγιανατιςκαταστήσειαναπτυξιακόμοχλότηςοικονομίας,ενώτοπαραγωγικόκεφαλαιακόαπόθεμααποσαθρώνεταισυνε-χώς.Παράλληλα,ηδιάρθρωσητωνεπενδύσεωνδεναντιστοιχείσεμιαμεταβολήτηςπαραγωγικήςδομήςπροςπροϊόνταυψηλήςπροστιθέμενηςαξίας.Επομένως,ηεφαρμογήτωνΠΟΠλειτούργησεαρνητικάσεόρουςεπενδυτικήςδραστηριότη-

30. Βλ. επίσης Παϊταρίδης (2015).

Page 70: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 69ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

τας,ενώοιεκτιμήσειςαναφορικάμετημελλοντικήπορείατωνεπενδύσεωνθαπρέπειναείναισυγκρατημένες.

Ένατελευταίοστοιχείοπουχρήζειπεραιτέρωδιερεύνησηςαφοράτηχρηματο-δότησητωνεπενδύσεων.Στονδημόσιοδιάλογοηαιτίατηςχαμηλήςεπενδυτικήςδραστηριότηταςεντοπίζεταιστουςόρουςχρηματοδότησήςτης,καισυγκεκριμέναστηνυψηλήφορολόγησητων επιχειρήσεων,πουμειώνει τααδιανέμητακέρδητωνεπιχειρήσεων,καιστηνανεπάρκειατουτραπεζικούτομέαναπαράσχεινέεςπιστώσεις.

ΤοΔιάγραμμα2.11απεικονίζει τηνπορείατωνακαθάριστωνεπενδύσεων, τωναδιανέμητωνκερδώνκαιτωννέωνδανείωντωνεπιχειρήσεωνσεονομαστικούςόρους.Απότηνεξέτασητουδιαγράμματοςγίνεταιπροφανέςότιτααδιανέμητακέρδηυπερκαλύπτουντιςεπενδύσεις.Επιπλέον,απότο2011τανέαδάνειαείναιαρνητικά,ενμέρειλόγωτηςαδυναμίαςαλλάκαιτηςαπροθυμίαςτωντραπεζώνναπαράσχουννέαδάνειακαιενμέρειλόγωτηςαπομόχλευσηςστηνοποίαβρί-σκονταιοιεπιχειρήσεις.Τοα΄εξάμηνοτου2017τανέαδάνειαήτανοριακάθετικά(300εκατ.ευρώμεδυναμικήμείωσης),ενώτααδιανέμητακέρδηήταν8,17δισ.ευρώ(υψηλότερατουα΄εξαμήνουτου2016κατά110εκατ.ευρώ).Ειδικότερα,τοα΄τρίμηνοτου2017τααδιανέμητακέρδηήτανκατά1,95δισ.ευρώυψηλότερατωνακαθάριστωνεπενδύσεων,ενώτοβ΄τρίμηνοηδιαφοράήταντηςτάξηςτων685εκατ.ευρώ.

Page 71: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ70 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 2.11:Ακαθάριστεςεπενδύσεις,αδιανέμητακέρδηκαινέαδάνειατωνμηχρηματοοικονομικώνεπιχειρήσεωνσεεκατ.ευρώ(Ελλάδα,2008:4-2017:3)

-4000

-3000

-2000

-1000

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

Ακαθάριστες επενδύσεις Αδιανέμητα κέρδη Νέα δάνεια

Πηγή: EurostatκαιΤράπεζατηςΕλλάδος

Σημείωση: Μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία. Μετακυλιόμενοι μέσοι όροι τεσσάρων περιόδων. Από τα νέα δάνεια έχει αφαιρεθεί το β΄ τρίμηνο του 2010, περίοδος κατά την οποία αλλάζει το λογιστικό πρότυπο της Τράπεζας της Ελλάδος, με αποτέλεσμα τα νέα δάνεια να φαίνονται πλασματικώς αυξημένα.

Συνεπώς,οιεπιχειρήσειςθαμπορούσανναχρηματοδοτήσουνμε ιδίουςπόρουςεπιπλέονεπενδύσεις,αλλάδεντοεπέλεξαν.Οιαρνητικέςπροσδοκίεςκερδοφο-ρίας, απότοκο του αποπληθωριστικού περιβάλλοντος που δημιουργεί η εφαρ-μογή των ΠΟΠ, ερμηνεύουν μερικώς το μέγεθος της αποεπένδυσης. Όμως, ηδιαφοράεπενδύσεωνκαιαδιανέμητωνκερδώναποκαλύπτεισημαντικέςπλευρέςτης κυρίαρχης επιχειρηματικής κουλτούρας, αλλά και της δομής των επιχειρή-σεωνστηνΕλλάδα.Επομένως,στονδημόσιοδιάλογοθαπρέπεινααποσυνδεθείησυνθήκηχρηματοδότησηςτωνεπιχειρήσεωνμετηνεπενδυτικήτουςδραστηριό-τητα,καθώςηπρώτηαφοράκυρίωςτηνομαλήλειτουργίατωνεπιχειρήσεωνσεχρηματοοικονομικούςόρους.

2.7 Οι εξαγωγικές επιδόσεις της οικονομίας

Όπωςαναδείχθηκεστηνπαραπάνωενότητα,ηεφαρμογήτωνΠΟΠδενκατάφερεναεπιφέρειτόνωσητηςεπενδυτικήςδραστηριότητας,στηνοποίααποσκοπούσε.

Page 72: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 71ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ΌμοιαείναικαιτασυμπεράσματααναφορικάμετονάλλοκύριοστόχοτωνΠΟΠ,την ενίσχυση των εξαγωγικών επιδόσεων της οικονομίας. ΣτοΔιάγραμμα 2.12καταγράφεται η εξέλιξη των βασικών συνιστωσών του εμπορικού ισοζυγίου,δηλαδήτωνεξαγωγώνκαιτωνεισαγωγώναγαθώνκαιυπηρεσιώνσεπραγματι-κούςόρους.

Διάγραμμα 2.12: Όγκοςεξαγωγώνκαιεισαγωγώναγαθώνκαιυπηρεσιώνσεεκατ.ευρώ(Ελλάδα,2008:1-2017:3,σταθερέςτιμές2010)

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

18.000

20.000

Εξαγωγές αγαθών Εξαγωγές υπηρεσιών Εισαγωγές αγαθών Εισαγωγές υπηρεσιών

Πηγή: Eurostat

Θετικόστοιχείοαποτελείηεξέλιξητωνεξαγωγώναγαθών,οιοποίεςέχουνανα-κάμψεισεσχέσημεταπροκρίσηςεπίπεδα.Τογ΄τρίμηνοτου2017οιεξαγωγέςαγαθώνήτανυψηλότερεςτουγ΄τριμήνουτου2008κατά1,7δισ.ευρώ.Δενμπορείόμωςναειπωθείτοίδιογιατιςεξαγωγέςυπηρεσιών,οιοποίεςυστερούνστοίδιοδιάστημακατά1,6δισ.ευρώ.Στοναντίποδα,οιεισαγωγέςαγαθώνείναικατά5,3δισ.ευρώχαμηλότερεςμεταξύτουγ΄τριμήνουτου2008καιτουγ΄τριμήνουτου2017,ενώεπίσηςχαμηλότερεςείναιοιεισαγωγέςυπηρεσιών(διαφορά1,8δισ.ευρώγιατοίδιοδιάστημα).Ταστοιχείααυτάαναδεικνύουντομέγεθοςτηςπρο-σαρμογήςτουεμπορικούισοζυγίου,ηοποίαέλαβεχώρακατάκύριολόγομέσω

Page 73: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ72 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

τηςμείωσηςτωνεισαγωγών,συνέπειατηςμείωσηςτουδιαθέσιμουεισοδήματοςκαι όχι της παραγωγικής αναδιάρθρωσης της οικονομίας. Χαρακτηριστικό τουγεγονότοςαυτούείναιότιοι εισαγωγέςαγαθώνπαρουσιάζουναυξητικήδυνα-μικήτατελευταίατρίαέτη,ηοποίαακολουθείτηνπορείατωνεξαγωγών,φανε-ρώνονταςτημεγάληεξάρτησητηςεγχώριαςπαραγωγήςαπότιςεισαγωγές.

Τοβ΄καιτογ΄τρίμηνοτου2017οιεξαγωγέςαγαθώνήτανυψηλότερεςαπόταίδιατρίμηνατου2016κατά682εκατ.ευρώκαι228εκατ.ευρώαντίστοιχα,ενώστοίδιοδιάστημααναφοράςοιεξαγωγέςυπηρεσιώναυξήθηκανκατά723εκατ.ευρώκαι806εκατ.ευρώαντίστοιχα.Όπωςκαιστηνπερίπτωσητωνεπενδύσεων,οιμεταβολέςτουόγκουτωνεξαγωγώνδενεπαρκούνγιαναβγάλουντηνοικονομίααπότοτέλμαστοοποίοβρίσκεται.Ηαδυναμίααυτήαποκτάμεγαλύτερησημασίασυνυπολογίζονταςότιμεταξύτουβ΄τριμήνουτου2016καιτουβ΄τριμήνουτου2017οιεισαγωγέςαγαθώναυξήθηκανκατά392εκατ.ευρώκαιτωνεισαγωγώνυπηρεσιώνκατά362εκατ.ευρώ,ενώοιδιαφορέςμεταξύτωνγ΄τριμήνωνήταν1,1δισ.ευρώκαι181εκατ.ευρώαντίστοιχα.Συνεπώς,μεβάσηαυτέςτιςεξαγωγι-κέςεπιδόσεις,δύσκολαμπορείναγίνειλόγοςγιαμετάβασητηςεγχώριαςοικονο-μίαςπροςέναεξωστρεφέςμοντέλοοικονομικήςμεγέθυνσης.

Αναφορικάμετησύνθεσητωνεξαγωγών,τοΔιάγραμμα2.13σκιαγραφείτηνεξέ-λιξητωνμεριδίωνπροϊόντωνμεταποίησηςκαιπροϊόντωνυψηλούτεχνολογικούπεριεχομένουστοσύνολοτωνεξαγωγών,παράλληλαμετομερίδιοτωνελληνι-κώνεξαγωγώνπροςτοσύνολοτουπαγκόσμιουεμπορίου.Τομερίδιοτωνεξα-γόμενωνμεταποιητικώνπροϊόντωνακολουθείμιαανοδικήπορεία,βρισκόμενοτο2016στουψηλότερο επίπεδότουστηνυπό εξέτασηπερίοδο.Ενδεχομένως,η εξέλιξη αυτή να συνδέεται με την αργή αύξηση της παραγωγής στον κλάδοτης μεταποίησης (βλ. Διάγραμμα 2.2).Όμως, η αναβάθμιση αυτή δενφαίνεταινα αφορά προϊόντα υψηλού τεχνολογικού περιεχομένου, τα οποία απαρτίζουνμόλιςτο4%τουσυνόλουτωνεξαγωγών.Επομένως,ησαθρήπαραγωγικήδομήτηςεγχώριαςοικονομίας,πουαναδείχθηκεστιςπαραπάνωενότητες,προσδιορί-ζεικαιτιςεξαγωγικέςεπιδόσειςτηςοικονομίας.Παράλληλα,ηπτωτικήτάσητουμεριδίουελληνικώνεξαγωγώνστοπαγκόσμιοεμπόριοέρχεταιναπροστεθείστησειράπαραγόντωνπουθέτουντηνεγχώριαοικονομίασετροχιάαπόκλισηςαπόταάλλακράτη-μέλητηςΕυρωζώνης.

Page 74: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 73ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 2.13:Μερίδιοπροϊόντωνυψηλούτεχνολογικούπεριεχομένουκαιπροϊόντωνμεταποίησηςστοσύνολοτωνεξαγωγώνκαιμερίδιοελληνικών

εξαγωγώνστοπαγκόσμιοεμπόριο(Ελλάδα,2005-2016)

0,15%

0,15%

0,16%

0,16%

0,17%

0,17%

0,18%

0,18%

0,19%

0,19%

0,20%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

2005 2006 2015 20162007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Μερίδιο προϊόντων υψηλού τεχνολογικού περιεχομένου στο σύνολο των εξαγωγών (αριστερός άξονας)

Μερίδιο προϊόντων μεταποίησης στο σύνολο των εξαγωγών (αριστερός άξονας)

Μερίδιο ελληνικών εμπορεύσιμων προϊόντων στο παγκόσμιο εμπόριο (δεξιός άξονας)

Πηγή: WTO(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Συνοπτικά,οιεξαγωγέςακολουθούναυξητικήπορεία,ηοποίαόμωςσημειώνεταιμεαργούςρυθμούς.Παράλληλα,τοεμπορικόισοζύγιομεταβάλλεταιγύρωαπότομηδέν.Κατ’ επέκταση,ηεξαγωγικήδραστηριότηταδενσυμβάλλεικαθοριστικάστηδημιουργίαεθνικούεισοδήματος.Hκύριααίτιαπίσωαπόαυτήτηναδυνα-μίατουεξαγωγικούτομέαεντοπίζεταιστηναδύναμηπαραγωγικήδιάρθρωσητηςεγχώριαςοικονομίας.Ημεγάληεξάρτησητηςπαραγωγήςαπόεισαγωγέςκαιηαπουσίαεπενδύσεωνπροσανατολισμένωνσεπαραγωγήπροϊόντωνυψηλήςπρο-στιθέμενηςαξίαςαποτελούνκρίσιμεςπαραμέτρουςόσοναφοράτονεξαγωγικόχαρακτήρα της οικονομίας. Ωστόσο, στη χάραξη και στην εφαρμογή των ΠΟΠυπάρχει πλήρης απαξίωση τωνπαρεμβατικών πολιτικώνπου θα καθιστούσαντηνεπίτευξηοικονομικήςμεγέθυνσηςμέσωτωνεξαγωγώνέναρεαλιστικόσενά-ριογιατηνελληνικήοικονομία.Τοβάροςτηςπροσαρμογήςμετατέθηκεαπότονεπιχειρηματικότομέαστονκόσμοτηςεργασίας,ότανηουσίατουπροβλήματοςεντοπίζεταιστονπρώτο.

Page 75: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 76: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

Kεφάλαιο 3

Η κατάσταση στην αγορά εργασίας

Page 77: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 78: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 77ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Η κατάσταση στην αγορά εργασίας

3.1 Εισαγωγή

Ωςγενικόχαρακτηριστικότηςαγοράςεργασίαςκατάτο2017μπορούμεναδια-κρίνουμε τη συνέχιση της σταθεροποίησής της. Ωστόσο, μια ουσιαστική ανά-καμψηπαραμένει επισφαλής όσοδενστηρίζεται σε μια διατηρήσιμηβελτίωσητωνμακροοικονομικώνσυνθηκών,κυρίωςτηςεγχώριαςκατανάλωσηςκαιτωνεπενδύσεων. Τα σωρευτικά αποτελέσματα δέκα χρόνων κρίσης, τόσο σε οικο-νομικόόσοκαισεκοινωνικόεπίπεδο,ησυνεχιζόμενηπολιτικήδημοσιονομικήςλιτότηταςκαιηαποδόμησητουπλαισίουτωνεργασιακώνσχέσεωνσυγκροτούνέναβαθιάπροβληματικόπεριβάλλονγιατονκόσμοτηςεργασίας.

Τακύριαστοιχείαταοποίαδιαμορφώνουντηνεικόνατηςαγοράςεργασίαςκατάτο2017μπορούννασυνοψιστούνσταπαρακάτωσημεία:Πρώτον,στησυνεχιζό-μενηθετικήεξέλιξηστοισοζύγιομισθωτήςαπασχόλησης,τοοποίοκαταγράφειαύξησηκατά143χιλιάδεςέναντι136χιλιάδωντο2016και100χιλιάδωντο2015.Δεύτερον,στησυνεχιζόμενη,καιπιθανόνεπιταχυνόμενη,πτώσητουαριθμούτωνανέργωνκατά120χιλιάδεςσε970χιλιάδες.Τρίτον,στηνενισχυόμενητάσηυπο-κατάστασηςνέωνσυμβάσεωνπλήρουςαπασχόλησηςμεσυμβάσειςμερικήςαπα-σχόλησηςκαιεκπεριτροπήςεργασίας.Τέταρτον,στησταθεροποίησητουμέσουμισθούσεέναχαμηλόεπίπεδο(873ευρώ).Πέμπτον,στησυνέχισητηςσυμπίεσηςτωνδικαιωμάτωντωνεργαζομένων.Ταστοιχείααυτάδείχνουνμεκαθαρότρόποότι,παράτησχετικήσταθεροποίησηστηναγοράεργασίας,οιδραματικέςεπιπτώ-σεις που συσσωρεύτηκαν κατά το προηγούμενο διάστημα χρειάζονται πολλέςπαρεμβάσειςκαιπολλάχρόνιαπροκειμένουνααναστραφούν.

3.2 Η εξέλιξη της ανεργίας

Παράτογεγονόςότικατάτο2017συνεχίστηκεηαποκλιμάκωσητουποσοστούανεργίας,ηκατάστασηστηναγοράεργασίαςπαραμένειιδιαίτερααβέβαιη,τόσοωςπροςτοαπόλυτούψοςτηςανεργίαςόσοκαιωςπροςτομέγεθοςτουπροβλή-ματος σε ιδιαίτερες ομάδες του πληθυσμού. Το δεύτερο αυτό ζήτημα κατά τηγνώμημαςαποτελείσημαντικότατοστοιχείογιατηνεξέλιξητηςαγοράςεργασίας,καθώςτυχόνπαγίωσηκαιεμπέδωσητηςυπάρχουσαςκατάστασηςτωνδιευρυ-μένωνανισομετριώνστοντρόποπουβιώνουντονκίνδυνοτηςανεργίαςιδιαίτε-ρες ομάδες τουπληθυσμούμπορεί ναοδηγήσει τηναγορά εργασίαςσεμόνιμητμηματοποίηση.Ιδιαίτερησημασίαγιατηναποφυγήμιαςτέτοιαςεξέλιξηςέχειηπροσοχήπουπρέπειναδοθείσεσυγκεκριμένεςκατηγορίεςεργαζομένων,όπωςοινέοικαιοιγυναίκες,καθώςκαισεσυγκεκριμένεςγεωγραφικέςπεριφέρειες.

Page 79: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ78 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Πιοσυγκεκριμένα,μεβάσητατελευταίαστοιχείατηςΕΛΣΤΑΤ,οιάνεργοικατάτογ΄ τρίμηνοτου2017ανήλθανσε970χιλιάδεςάτομα (20,2%του εργατικούδυναμικού) έναντι 1.092.589 ανέργων (22,6% του εργατικού δυναμικού) τοαντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους. Εξετάζοντας τα ποιοτικά χαρα-κτηριστικάτηςανεργίας,παρατηρούμεσημαντικέςδιαφοροποιήσειςκατάφύλο,ηλικία,γεωγραφικήπεριφέρειακαιεπίπεδοεκπαίδευσης.Ειδικότερα,τοποσο-στόανεργίαςστουςάνδρεςανήλθεστο16,5%έναντι24,9%στιςγυναίκες.Αντί-στοιχα,υψηλότερηεμφανίζεταιηανεργίαστιςνεότερεςηλικίες,μετουςνέους15έως19ετώνναπαρουσιάζουνποσοστόανεργίας52,2%καιτουςνέους20έως24ετώνποσοστόανεργίας38,5%.Σημαντικάυψηλότερητουμέσουόρουείναικαιηανεργίαστιςηλικίες25έως29ετώνμεποσοστό29%,ενώαντίστοιχαχαμη-λότερη του μέσου όρου εμφανίζεται στις ηλικίες πέραν των 30 ετών. Επίσης,σημαντικάυψηλότερητουμέσουόρουεμφανίζεταιηανεργίαστιςΠεριφέρειεςΔυτικήςΜακεδονίας,ΗπείρουκαιΔυτικήςΕλλάδας,ενώσημαντικάχαμηλότερηστιςΠεριφέρειεςΙονίωνΝήσων,Πελοποννήσου,ΝοτίουΑιγαίουκαιΚρήτης.Κρί-σιμηπαράμετρογιατηνκατανόησητηςεπίπτωσηςτουφαινομένουτηςανεργίαςστονπληθυσμόαποτελείτογεγονόςότιοιαπόφοιτοιτηςτριτοβάθμιαςεκπαίδευ-σης,δηλαδήάτομαμευψηλόεπίπεδοειδίκευσης,εμφανίζουνποσοστόανεργίας16,1%,φανερώνονταςέτσιότικύριοστοιχείοπουεπηρεάζειτηνκατάστασηστηναγοράεργασίαςείναιηέλλειψηεπαρκούςζήτησης,καθώςκαιπιθανέςστρεβλώ-σειςστηνπαραγωγικήδομήτηςχώρας,καιόχιοιδεξιότητεςτωνεργαζομένων.Σημειώνουμεότι τοποσοστό τωνμακροχρόνια (άνωτου ενός έτους)ανέργωνστοσύνολοτωνανέργωνανέρχεταισταθεράαπότο2013καιμετάσεποσοστόάνωτου70%,υποδηλώνονταςέτσιτηνιδιαίτερηδυσκολίαπουαντιμετωπίζουνοι άνεργοι να επανέλθουνστην εργασία και, συνεπώς, τηνανάγκη για δομικέςπαρεμβάσειςπροκειμένουνααντιμετωπιστείτοφαινόμενοτηςανεργίας.Σεαντί-θετηπερίπτωση,τόσοοιδεξιότητεςτωννυνμακροχρόνιαανέργωνθααπαξιω-θούνπλήρως, και επομένωςγια την επανένταξή τουςστηναγορά εργασίαςθααπαιτηθείσημαντικήδαπάνηγιατηνεπανακατάρτισήτους,όσοκαιοισυνθήκεςδιαβίωσηςγενικάκαιοκίνδυνοςφτώχειαςειδικάθαανέρχονταισεεπίπεδαπολύυψηλότερατωνκοινωνικάανεκτών.

Ως ιδιαίτεραενδιαφέρονκαιθετικόπαρουσιάζεταιτογεγονόςότιστοδεύτερομισό του 2017 ο ρυθμός αποκλιμάκωσης του ποσοστού ανεργίας εμφανίζεταισημαντικάαυξημένος.Ειδικότερα,τηνπερίοδο2014-2016ομέσοςρυθμόςυπο-χώρησηςτηςανεργίαςήτανπερίπου5%απόέτοςσεέτος,γεγονόςπουοδηγείσεπρόβλεψημείωσηςτηςανεργίαςκάτωαπό10%στιςαρχέςτηςδεκαετίαςτου2030.Αντίθετα,κατάτοβ΄εξάμηνοτου2017ορυθμόςαποκλιμάκωσηςτηςανερ-γίαςεμφανίζεταιαυξημένοςσε10%,γεγονόςπουδιαμορφώνειέναθετικότεροσενάριουποχώρησηςτηςανεργίαςκάτωαπό10%σταμέσατηςδεκαετίαςτου2020.Παρ’όλααυτά,παραμένειπροςαπόδειξητοανοισχετικάκαλύτερεςεπιδό-σειςστονρυθμόμείωσηςτηςανεργίαςαφορούνμιαδιατηρήσιμηεξέλιξητηςαπα-σχόλησηςστονιδιωτικότομέαήσχετίζονταιμεπαροδικάκυκλικάφαινόμενακαι

Page 80: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 79ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

προγράμματααπασχόλησηςτουΟΑΕΔ.Ηεξέτασητηςεξέλιξηςτωνακαθάριστωνεπενδύσεωνπαγίουκεφαλαίουπουπροηγήθηκε(βλ.Κεφάλαιο2)υποδεικνύειότιπιθανόταταησχετικήβελτίωσητουρυθμούαποκλιμάκωσηςτηςανεργίαςσχετί-ζεταιμεκυκλικές,καιάραπαροδικές,καιόχιμεδομικέςαλλαγές.ΤοΔιάγραμμα3.1πουακολουθεί31αποτυπώνειτηνεξέλιξηδύοσεναρίων–σενάριοΑ(ρυθμόςμείωσηςανεργίας5%)καισενάριοΒ(ρυθμόςμείωσηςανεργίας10%).

Διάγραμμα 3.1: Ποσοστόανεργίαςκαιπροβλέψεις(Ελλάδα)

0

5

10

15

20

25

30

Ιαν/

04

Οκτ/

04

Ιουλ

/05

Απρ/

06

Ιαν/

07

Οκτ/

07

Ιουλ

/08

Απρ/

09

Ιαν/

10

Οκτ/

10

Ιουλ

/11

Α/1

2 Ια

ν/13

τ/

13

Ιο/1

4 Α

/15

Ιαν/

16

Οκτ/

16

Ιουλ

/17

Απρ/

18

Ιαν/

19

τ/19

Ιο

/20

Α/2

1 Ια

ν/22

τ/

22

Ιο υλ/2

3

Απρ/

24

Ιαν/

25

Οκτ/

25

Ιο/2

6 Α

/27

Ιαν/

28

τ/28

Ιο

/29

Α/3

0 Ια

ν/31

Οκ

τ/31

Ιο

υλ/3

2 Απ

ρ/33

% Α

νεργ

ίας

Πoσοστό ανεργίας

πρ Οκ υλ πρ

Σενάριο Α (5% μείωση)

Οκ υλ πρ Οκ

Σενάριο Β (10% μείωση)

υλ πρ Οκ υλ πρ

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευναΕργατικούΔυναμικού(1/2004-11/2017)(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Επιπλέον, ειδικάστιςσημερινέςσυνθήκεςβαθιάςκρίσηςστηναγοράεργασίας,σημειώνουμετησημασίαχρήσης,εκτόςτωνσυμβατικών,καιμιαςσειράςεναλ-λακτικών δεικτών για τον υπολογισμό της ανεργίας, οι οποίοι θα λαμβάνουνυπόψητηναποθάρρυνσητωνανέργων,τηνύπαρξηλοιπούενδυνάμειπρόσθετου

31. Σημειώνουμε ότι και τα δύο αυτά σενάρια αποτελούν γραμμικές προβολές με ετήσια εξομάλυνση που δεν λαμβάνουν υπόψη πιθανές δυσμενείς ή θετικές εξελίξεις στο μακροοικονομικό περιβάλλον τόσο εγχώρια όσο και διεθνώς. Συνεπώς, μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο ως γενικές προβλέψεις για την κατεύθυνση της εξέλιξης της ανεργίας υπό την προϋπόθεση μιας μακροοικονομικά σταθερής κατάστασης.

Page 81: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ80 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

εργατικούδυναμικούκαιτημηηθελημένηυποαπασχόλησητωνεργαζομένων.Ταφαινόμενααυτά,παρ’ότικαταγράφονταιαπότιςεπίσημεςστατιστικές,δενπρο-σμετρούνταικατάτονυπολογισμότουεπίσημουδείκτητηςανεργίας,μεαποτέ-λεσμαναυποτιμάταιοτρόποςμετονοποίοτμήματατουπληθυσμούβιώνουντηνυποβάθμισητουβιοτικούτουςεπιπέδου.Οιδείκτεςαυτοίαναδεικνύουντιςσημα-ντικότερεςδιαρθρωτικέςαλλαγέςστηναγοράεργασίαςτόσοαπότηνπλευράτηςσυντήρησηςκαιτουβιοτικούεπιπέδουτωνεργαζομένωνόσοκαιαπότηνπλευράσημαντικώνομάδωντουεργατικούδυναμικούπουδιογκώθηκανκαιεξακολου-θούνναδιογκώνονταιστηδιάρκειατηςκρίσηςκαιβρίσκονταιστηνασαφήζώνημεταξύαπασχόλησηςκαιανεργίας.Τονίζουμεότιαντίστοιχαμέτρακαταγράφο-νταικαιαξιοποιούνταιγιανααναδείξουνπλευρέςτουφαινομένουτηςανεργίαςτόσοστιςΗΠΑόσοκαιστηνΕΕ.

Ειδικότερα,ως«αποθαρρημένοιάνεργοι»λογίζονταιοιάνεργοιπουδεναναζη-τούναπασχόληση,αλλάθαήθελανναέχουνεργασίακαιείναιδιατεθειμένοινατην αναλάβουν μέσαστις δύο επόμενες εβδομάδες.Ως «λοιπό εν δυνάμει πρό-σθετοεργατικόδυναμικό»καταγράφονταιταάτομαπουαναζητούσανεργασίακατάτοντελευταίομήνα,αλλάδενήτανδιαθέσιμανααναλάβουνεργασίαμέσαστιςεπόμενεςδύοεβδομάδες.Τέλος,ως«ακούσιαυποαπασχολούμενοι»καταγρά-φονταιταάτοματαοποίατηνεβδομάδααναφοράςεργάστηκανμεμερικήαπα-σχόληση,επιθυμούσανναεργαστούνπερισσότερεςώρεςκαιήτανδιαθέσιμοιναεργαστούνπερισσότεροαντουςδινότανηευκαιρία.Μεάλλαλόγια,οιτρειςαυτέςκατηγορίες,οιαποθαρρημένοιάνεργοι,τολοιπόενδυνάμειπρόσθετοεργατικόδυναμικόκαιοιακούσιαυποαπασχολούμενοι,αποτελούντμήμαεργαζομένωνοιοποίοιεπιθυμούνναεργαστούνμεπλήρηαπασχόλησηγιατονυπάρχονταμισθό,αλλάδενμπορούν,καισυνεπώςβιώνουντηνκατάστασήτουςωςκαθεστώς(μερι-κήςήολικής)ανεργίας,ανεξάρτητααπότοεάνκαταγράφονταιωςάνεργοιαπότιςεπίσημεςστατιστικές.

Πίνακας 3.1: Αποθαρρημένοιάνεργοι(Ελλάδα,γ΄τρίμηνο2017)Αριθμός αποθαρρημένων

ανέργων το γ΄ τρίμηνο του 2017

Αριθμός αποθαρρημένων ανέργων το γ΄ τρίμηνο του

2008

Μεταβολή ποσοστού ανεργίας που προκύπτει από αποθαρρημένους

ανέργους114,5χιλιάδεςάτομα 44,6χιλιάδεςάτομα +2,32%

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευναΕργατικούΔυναμικού

Πίνακας 3.2: Ακούσιαμερικήαπασχόληση(Ελλάδα,γ΄τρίμηνο2017)Αριθμός λοιπού πρόσθετου εργατικού δυναμικού το γ΄

τρίμηνο του 2017

Αριθμός λοιπού πρόσθετου εργατικού δυναμικού το γ΄

τρίμηνο του 2008

Μεταβολή ποσοστού ανεργίας που προκύπτει από δυνάμει πρόσθετο

εργατικό δυναμικό23,39χιλιάδεςάτομα 12,41χιλιάδεςάτομα +0,47%

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευναΕργατικούΔυναμικού

Page 82: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 81ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Πίνακας 3.3: Υποαπασχόληση(Ελλάδα,γ΄τρίμηνο2017)Αριθμός υποαπασχολούμενων με

μερική απασχόληση το γ΄ τρίμηνο του 2017

Αριθμός υποαπασχολούμενων με μερική απασχόληση το

γ΄ τρίμηνο του 2008

Μεταβολή ποσοστού ανεργίας που προκύπτει από

υποαπασχολούμενους247,67χιλιάδεςάτομα 96,2χιλιάδεςάτομα +5,03%

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευναΕργατικούΔυναμικού

Έχεισημασία επιπλέοννατονίσουμεότιοι εναλλακτικοίδείκτεςανεργίαςπουπαρουσιάζουμε αναδεικνύουν την απόσταση της παρούσας κατάστασης στηναγοράεργασίαςαπότοαίτηματωνσυνδικάτωνγιασταθερήκαιπλήρηεργασίαγιαόλουςμείσαδικαιώματα.

ΣτοΔιάγραμμα3.2πουακολουθείπαρατηρούμετηνεξέλιξητωνεναλλακτικώνδεικτώνγιατηνανεργίαστηνΕλλάδα.Πιοσυγκεκριμένα,αφενόςδιακρίνουμετηβελτίωσητηςκατάστασηςστηναγοράεργασίαςκατάτοβ΄καιτογ΄τρίμηνοτου2017,τηνοποίαπεριγράψαμεπαραπάνω.Σημειώνουμεότιοαριθμόςτωνακού-σιαυποαπασχολούμενωντογ΄ τρίμηνοτου2017ανήλθεσε247χιλιάδες (266χιλιάδεςτοαντίστοιχοτρίμηνοτου2016),τωναποθαρρημένωνανέργωνσε114χιλιάδες(112χιλιάδεςτοαντίστοιχοτρίμηνοτου2016)καιτουλοιπούπρόσθε-τουεργατικούδυναμικούσε23χιλιάδες(25χιλιάδεςτοαντίστοιχοτρίμηνοτου2016).Μεάλλαλόγια,παρατηρούμεότι τοσύνολοτωνατόμωνταοποίαβιώ-νουντηνκατάστασήτουςσανναβρίσκοντανσεκαθεστώςανεργίαςπαρ’ότιδενκαταγράφονταιωςτέτοιαανήλθεκατάτογ΄τρίμηνοτου2017σε385χιλιάδες,ποσόκατά3,5%χαμηλότεροαπόαυτόστοαντίστοιχοτρίμηνοτου2016.Κατάσυνέπεια,τογ΄τρίμηνοτου2017το«πραγματικό»σύνολοτωνανέργωνανήλθεσε1.355.620άτομα,ποσόπουαντιστοιχείσεσυνολικόποσοστόανεργίας27,52%ήκατά7%αυξημένοσεσχέσημετοεπίσημοποσοστόανεργίας.Σημαντικόστοι-χείοαποτελείτογεγονόςότιτοσυνολικόποσοστόανεργίαςυποχώρησεκατάτο2017γιαπρώτηφοράμετά το2012κάτωαπό τοόριο του30%, γεγονόςπουεπιβεβαιώνειτηβελτιωμένηαφενόςεικόναστηναγοράεργασίαςσεσχέσημετοπρόσφατοπαρελθόν,αλλάκαιαφετέρουτησυνεχιζόμενη ιδιαίτεραδραματικήκατάσταση.

Προτρέχονταςμιαςπιοολοκληρωμένηςανάλυσηςτουζητήματοςτωνμισθώνκαιτουκόστουςεργασίαςπουθαακολουθήσειστησυνέχεια,έχεισημασίανασημει-ώσουμεότιμεβάσητονμέσομισθόπλήρουςαπασχόλησηςπουεπικρατείστηνιδιωτικήοικονομία(775ευρώ,ΕΛΣΤΑΤ)τοεισόδηματοοποίομεάμεσο32τρόποχάνεταιαπότηνανεργίαανέρχεταισε12δισ.ευρώή7%τουΑΕΠ.

32. Δηλαδή χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα της κατανάλωσης.

Page 83: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ82 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 3.2: Εναλλακτικοίδείκτεςανεργίας (Ελλάδα,α΄τρίμηνο2008-γ΄τρίμηνο2017)

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

Άνεργοι

% Συνολικού

εργατικού

δυναμικού

Αποθαρρημένοι άνεργοι Λοιπό εν δυνάμει πρόσθετο εργατικό δυναμικό Υποαπασχολούμενοι

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευναΕργατικούΔυναμικού

Τέλος,ιδιαίτερησημασίαέχειηεξέτασητηςσχέσηςανάμεσαστουςεπιδοτούμε-νουςκαιστουςεγγεγραμμένουςανέργους.Παρατηρούμεότιτοποσοστόκάλυψηςτωνανέργωνμεεπίδομαανεργίαςυποχωρείαπό31%το2010σε13%το2017.Μεάλλαλόγια,τομεγαλύτερομέροςτωνανέργωνβρίσκεταιεκτόςκάλυψηςαπότιςυπάρχουσεςμορφέςεξασφάλισης.Τογεγονόςαυτόσεσυνδυασμόμετααυξημέναπροβλήματα ανεργίας που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες περιοχές της χώραςοδηγείστοναδιαμορφώνονταιεκρηκτικάκοινωνικάπροβλήματα,ταοποίαμόνοενμέρειλύνονταιμεμέτραόπωςτο«ΚοινωνικόΕισόδημαΑλληλεγγύης».

Page 84: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 83ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 3.3: Εγγεγραμμένοικαιεπιδοτούμενοιάνεργοι (Ελλάδα,Ιανουάριος2010-Δεκέμβριος2017)

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

0

200

400

600

800

1000

1200

2010

:120

10:3

2010

:520

10:7

2010

:920

10:1

120

11:1

2011

:320

11:5

2011

:720

11:9

2011

:11

2012

:120

12:3

2012

:520

12:7

2012

:920

12:1

12

13:1

213

:32

13:5

213

:72

13:9

3:11

214

:120

14:3

2014

:520

14:7

214

:94:

112

15:1

215

:32

15:5

2015

:720

15:9

2015

:11

2016

:120

16:3

2016

:520

16:7

2016

:920

16:1

120

17:1

2017

:320

17:5

2017

:720

17:9

2017

:11

Χιλιάδες

Εγγεγραμμένοι άνεργοι

0 0 0 0 0 021 0

Επιδοτούμενοι

0 021 0 0 0

Πηγή: ΟΑΕΔ,Συγκεντρωτικοίπίνακεςεγγεγραμμένηςανεργίαςανάέτος

3.3 Η εξέλιξη της απασχόλησης

Εξετάζοντας τις μεταβολές στην απασχόληση, επιβεβαιώνουμε τις αρχικές μαςεκτιμήσειςγιατηδιαμόρφωσημιαςκατάστασηςσχετικήςσταθεροποίησηςστηναγοράεργασίας,ηοποίαόμωςπαραμένεισεβαθιάκρίση.Πιοσυγκεκριμένα,τοποσοστό τωναπασχολουμένωνστο σύνολο τουπληθυσμού εργάσιμης ηλικίαςκατάτογ΄τρίμηνοτου2017ανήλθεσε54,6%.Τοποσοστόαυτόείναιαυξημένοσεσχέσημετοχαμηλότεροσημείοπουκαταγράφηκεκατάτηδιάρκειατηςκρίσης(48,4%τοδ΄τρίμηνοτου2013),αλλάσημαντικάχαμηλότεροαπόταπροκρίσηςεπίπεδα(61,8%τογ΄τρίμηνοτου2008).

Ειδικότερα,τοποσοστόαπασχόλησηςστιςγυναίκεςβρίσκεταισήμεραστο45,2%,υποδεικνύονταςότιλιγότερεςαπότιςμισέςγυναίκεςεργάσιμηςηλικίαςεργάζονται,ποσοστόπουστοβαθύτεροσημείοτηςκρίσηςέφτασεμόλιςστο39,8%.Αντίστοιχααρνητικάείναιτααποτελέσματαγιατιςηλικιακέςκατηγορίεςτωννέων15έως24ετώνκαι25έως29ετών,μετηνπρώτηκατηγορίαναυποχωρείαπό23,8%πριντηνκρίσησεμόλις15%σήμερακαιτηδεύτερηαπό72,9%σε58,1%αντίστοιχα.

Page 85: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ84 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 3.4:Βαθμόςαπασχόλησης (Ελλάδα,α΄τρίμηνο2008-γ΄τρίμηνο2017)

0

10

20

30

40

50

60

70

8020

08:1

2008

:220

08:3

2008

:420

09:1

2009

:220

09:3

2009

:420

10:1

2010

:220

10:3

2010

:420

11:1

2011

:220

11:3

2011

:420

12:1

2012

:220

12:3

2012

:420

13:1

2013

:220

13:3

2013

:420

14:1

2014

:220

14:3

2014

:420

15:1

2015

:220

15:3

2015

:420

16:1

2016

:220

16:3

2016

:420

17:1

2017

:220

17:3

% π

ληθυ

σμού

Σύνολο Άνδρες Γυναίκες

Πηγή: Eurostat,ΈρευναΕργατικούΔυναμικού

Προχωρώντας στην εξέταση της ηλικιακής κατανομής των εργαζομένων βλέ-πουμεότιηπλειονότητάτους(46,66%)είναιάτομαηλικίας30έως44ετών,ενώακολουθεί(32,18%)ηηλικιακήομάδα45έως64ετών.Ταστοιχείααυτάεπιβε-βαιώνουντηνπολύχαμηλήσυμμετοχήτωννέωνστηναγοράεργασίας,καθώςοινέοιως19ετώναποτελούνμόνοτο0,28%τωνεργαζομένων,ενώοιηλικίες19έως24ετώνκαι25έως29ετώναποτελούνμόνοτο7,66%καιτο12,72%αντί-στοιχα.

Έναδεύτεροζήτημαπουθεωρούμεσημαντικόνααναδείξουμεαφοράτιςμεταβο-λέςστηδομήτηςαπασχόλησηςκατάκλάδοκαικατάεπάγγελμα.Κατάτηνπερί-οδο2008-2017μιασειράκλάδοιπουπαραδοσιακάαπασχολούσανμεγάλοτμήματου εργατικούδυναμικού έχουνυποχωρήσεισεαπόλυτηκαισχετικήσημασία,ενώάλλοικλάδοιεμφανίζονταιανερχόμενοι.Οιμεγαλύτερεςαπώλειεςεμφανίζο-νταιστονκλάδοτωνκατασκευών,τουοποίουησυμμετοχήστοσύνολοτηςαπα-σχόλησηςπεριορίζεταιαπό8,6%σε4,1%,δηλαδήστομισό.Αντίστοιχα,σοβαρήυποχώρησηαντιμετωπίζεικαιοκλάδοςτηςμεταποίησης,μετησυμμετοχήτου

Page 86: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 85ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

στοσύνολοτηςαπασχόλησηςναυποχωρείαπό11,8%σε9,5%.Στοναντίποδαβρίσκουμετιςεξελίξειςστονκλάδοπαροχήςεστίασηςκαικαταλύματος(κύριεςτουριστικές υπηρεσίες), όπου εμφανίζεται αύξηση της συμμετοχήςστοσύνολοτηςαπασχόλησηςαπό7,5%σε10,4%,αλλάκαιστονκλάδοτηςυγείαςμεαύξησηαπό5%σε6,2%.

Διάγραμμα 3.5:Απασχολούμενοικατάκλάδο (Ελλάδα,α΄τρίμηνο2008καιγ΄τρίμηνο2017)

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

14,0%

16,0%

18,0%

20,0%

2008:3 2017:3

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευναΕργατικούΔυναμικού

Οιτάσειςαυτέςγίνονταιεμφανείςκαικατάτηνεξέτασητωνστοιχείωντηςαπασχό-λησηςκατάεπάγγελμα.Ειδικότερα,παρατηρούμεότισημαντικέςμειώσειςεμφα-νίζονταισεδύομεγάλεςκατηγορίεςεπαγγελμάτων,σταδιευθυντικάστελέχηκαιστουςειδικευμένουςτεχνίτες,μετουςπρώτουςναυποχωρούναπό10,4%τουσυνό-λουτωναπασχολουμένωντογ΄τρίμηνοτου2008σε2,5%τογ΄τρίμηνοτου2017καιτουςδεύτερουςναπεριορίζονταιαπό14,1%σε9,4%τηναντίστοιχηπερίοδο.Ησημαντικήμείωσησταδιευθυντικάστελέχηυποκρύπτειδύοτάσεις:αφενόςτονπεριορισμόκαιτονεξορθολογισμότωνδιοικητικώνδραστηριοτήτωνκαιαφετέρου,καιπιθανότατακύρια,τογεγονόςότιμιασειράαπόαυτοαπασχολούμενοιμεμικρό

Page 87: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ86 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

αριθμό προσωπικού (κυρίως οι ιδιοκτήτες μικρών εμπορικών καταστημάτων)καταγράφοντανσεαυτήτηνκατηγορία.Απότηνάλλη,ημείωσηστουςεξειδικευμέ-νουςτεχνίτεςμπορείνασχετιστείάμεσαμετησυρρίκνωσητηςαπασχόλησηςστονκλάδοτωνκατασκευών,καθώςσεαυτότονκλάδοαπασχολούντανηπλειονότητατωνεξειδικευμένωντεχνιτώνστηνελληνικήοικονομίακατάτοπαρελθόν.Μεάλλαλόγια,παρατηρούμεότιοιομάδεςεπαγγελμάτωνπουπλήττονταιπερισσότεροαπότηνκρίσηείναιτωναυτοαπασχολούμενωνμεμικρόαριθμόπροσωπικούκαιτωνεξειδικευμένωντεχνιτών,δηλαδήπαραδοσιακέςκατηγορίεςεπαγγελμάτων.Αντί-θετα,ταεπαγγέλματαπουσχετίζονταιμευπηρεσίεςεμφανίζουνσημαντικήαύξησηαπό14,6%τουσυνόλουσε23,9%.Αντίστοιχα,σημαντικήαύξησηεμφανίζουνκαιταεπαγγέλματαπουσχετίζονταιμεεπιστημονικέςδραστηριότητες,καθώςησυμ-μετοχήτουςστοσύνολοαυξάνεταιαπό14,8%σε18,9%.

Διάγραμμα 3.6:Απασχολούμενοικατάεπάγγελμα (Ελλάδα,γ΄τρίμηνο2008καιγ΄τρίμηνο2017)

2008:3 2017:3

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

Διευθυντές Επιστήμονες Τεχνικοί Υπάλληλοι Υπηρεσίες Γεωργοί Τεχνίτες Χειριστές μηχανημάτων

Ανειδίκευτοι

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευναΕργατικούΔυναμικού

Οιεξελίξειςαυτέςμαςεπιτρέπουνναδιακρίνουμεμιαεμβάθυνσητηςτάσηςτριτογε-νοποίησηςτηςαγοράςεργασίαςστηνΕλλάδαμευποχώρησηπαραδοσιακώνκλάδων

Page 88: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 87ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

τουδευτερογενούςτομέα(κατασκευέςκαιμεταποίηση)αλλάκαιτηςαυτοαπασχό-λησηςκαιενίσχυσητηςσχετικήςσημασίαςκλάδωντωνυπηρεσιών.Αυτήηεξέλιξηδυσκολεύει,κατάτηγνώμημας,τιςπροοπτικέςανάκαμψηςτηςελληνικήςοικονομίαςμεσοπρόθεσμα,καθώςοκλάδοςτηςμεταποίησηςπαράγειτημεγάληπλειονότητατωνδιεθνώςεμπορεύσιμωναγαθών,ηβελτίωσητηςανταγωνιστικότηταςτωνοποίωναποτέλεσεβασικόστόχοκαι επίδικο τωνΠΟΠ.Επιπλέον, η ενίσχυση τουκλάδουτηςμεταποίησηςέχειουσιαστικόαντίκτυποστο ισοζύγιοπληρωμώνκαισυνεπώςσυμβάλλειστην εξισορρόπησηπροηγούμενωνανισορροπιώνστηδιεθνήθέση τηςχώρας.Αντίθετα,ηπεραιτέρωενίσχυσητουκλάδουτουτουρισμού,ενώαπόμόνητηςσυνιστάθετικήεξέλιξη,στονβαθμόπουαπολυτοποιείταιβαθαίνειπροηγούμενεςανισορροπίες,καθώςκαθιστάτηνοικονομίαολοένακαιπιοευάλωτησεεξωγενείςμεταβλητές,όπωςτοδιαθέσιμοπροςκατανάλωσηεισόδημαπολιτώνξένωνχωρών.

Ταστοιχείααυτάκαταδεικνύουντηναναγκαιότηταστοχευμένωνπαρεμβάσεωνστηναγοράεργασίας,πουθαεπαναφέρουνστοεργατικόδυναμικόγυναίκεςκαινέουςοιοποίοιαποχώρησανκατάτηδιάρκειατηςκρίσης.Σεαντίθετηπερίπτωση,οιπροσπάθειεςανάκαμψηςτηςοικονομίαςθαεμποδίζονταιαπότησυρρίκνωσητωνπηγώντωνδιαθέσιμωνδεξιοτήτωντωνεργαζομένων,ηοποίαπροκύπτειωςάμεσοαποτέλεσματης εξόδουσημαντικούαριθμούνέωνκαιγυναικώναπότοεργατικόδυναμικόκατάταχρόνιατηςκρίσης.

Τέλος, ως γενική παρατήρηση αξίζει να αναφέρουμε ότι κατά τη διάρκεια τηςκρίσηςπερίπουτομισόαπότοενδυνάμειεργατικόδυναμικόδεναπασχολείται,γεγονόςπουσυμπιέζειτηνεγχώριακατανάλωσηκαιεπιβαρύνειδυσανάλογατοδημοσιονομικόσύστημα.Σημειώνουμεότιοβαθμόςαπασχόλησηςτουεργατικούδυναμικούκαιπριναπότο2008ήτανχαμηλότεροςτουμέσουόρουτηςΕυρω-ζώνης(66,2%),δείχνονταςέτσιτόσοτιςεγγενείςδομικέςαδυναμίεςτηςαγοράςεργασίαςστηνΕλλάδαόσοκαιτιςδυνατότητες.

3.4 Αδήλωτη εργασία

Έναφαινόμενοτοοποίο,ενώπροϋπήρχετηςοικονομικήςκρίσης,χρήζεισήμεραιδιαίτερηςπροσοχήςείναιτοφαινόμενοτηςαδήλωτηςεργασίας.Τοφαινόμενοαυτό,πέρααπότηναπώλειαδημόσιωνεσόδων,οδηγείαφενόςσεστρεβλώσειςτουανταγωνιστικούπλαισίουκαιαφετέρουπλήττει ιδιαίτεραταπιο ευάλωταστρώματατωνεργαζομένων,τουςανέργους,τουςνέουςκαιτουςοικονομικούςμετανάστες.Οικατηγορίεςαυτέςτωνεργαζομένων,πουέχουνπληγείβάναυσααπότιςεπιπτώσειςτηςοικονομικήςκρίσηςκαιέχουνδειτοβιοτικότουςεπίπεδονακαταβαραθρώνεται,έχουνμικρήδύναμηναδιαπραγματευτούντιςσυνθήκεςεργασίαςτους,μεαποτέλεσματμήματουςναοδηγείταιστηναπασχόλησημετημορφήτηςαδήλωτηςεργασίας.

Κύριαπηγήτηςαδήλωτηςεργασίαςαποτελείηαπασχόλησηεργαζομένωνστηνπαραοικονομία σε νόμιμες ή και παράνομες δραστηριότητες. Σύμφωνα με την

Page 89: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ88 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Έκθεση της Κομισιόν για την αδήλωτη εργασία στην Ελλάδα,33 η παραοικονο-μία,ηοποίαεκτιμάταιστο25%τουΑΕΠ,αποτελείτηνκύριαπηγήτηςαδήλωτηςεργασίας,ηπλειονότητατηςοποίαςσυγκεντρώνεταιστουςκλάδουςτηςαγροτι-κήςοικονομίας,τωνκατασκευών,τουεμπορίουκαιτουτουρισμού.ΣημειώνουμεότιύστερααπόελέγχουςπουδιενεργήθηκαναπόκοινούαπότοΣώμαΕπιθεωρη-τώνΕργασίας(ΣΕΠΕ)καιτονΕνιαίοΦορέαΚοινωνικήςΑσφάλισης(ΕΦΚΑ)γιατο2016σε5.577επιχειρήσειςαπότις34.241πουελέγχθηκαν(16,3%)καταγράφη-καναδήλωτοιεργαζόμενοι.

Πιο συγκεκριμένα, στον κλάδο της αγροτικής οικονομίας η εποχικότητα τωνεργασιών επιτρέπει την απασχόληση εποχικών εργαζομένων, κυρίως οικονο-μικώνμεταναστώνκαιΡομά,οιοποίοιστηνπλειονότητάτουςεργάζονταιστονσυγκεκριμένοκλάδοσεκαθεστώςαδήλωτηςεργασίαςχωρίςκαμίαεξασφάλισηκαιδίχωςδικαιώματα.Στονκλάδοτωνκατασκευώνεπίσηςγίνεταιμαζικήχρήσηαδήλωτης εργασίας, κυρίως οικονομικών μεταναστών, ειδικά στην περίπτωσηεπισκευών και βελτιώσεων σε υπάρχουσες κατοικίες σε αντιπαράθεση με τηνανέγερσηνέωνοικοδομών.Στονκλάδοτουεμπορίουοιεκτιμήσειςγιατηνέκτασητουφαινομένουτηςπαραοικονομίαςεκτείνονταιαπό20%έως40%αυξάνονταςέτσιαντίστοιχατονάτυπακαιαδήλωτααριθμόεργαζομένων.Τέλος,στονκλάδοτηςεστίασηςκαικαταλύματοςτοποσοστότηςαδήλωτηςεργασίαςείναιδύσκολοναυπολογιστείλόγωτουιδιαίτεραμεγάλουαριθμούεπιχειρήσεωννάνων,πολλέςαπότιςοποίεςδραστηριοποιούνταιμεεποχικόχαρακτήρα.

Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, το 67,3% της αδήλωτης εργασίας αφοράμισθωτή εργασία (13,3% εντελώς αδήλωτη και 54%υποδηλωμένη), το 10,2%αδήλωτηαυτοαπασχόλησηκαιτο22,5%αδήλωτηεργασίαπουγίνεταιωςκοινω-νικήυποχρέωση,χάρηκτλ.

3.5 Εξελίξεις στους κατώτατους μισθούς στην Ελλάδα και στην ΕΕ34

ΤοΔιάγραμμα3.7αποτυπώνειτοεπίπεδοτωνκατώτατωνμηνιαίωνμισθώντωνεργαζομένωνμεπλήρηαπασχόλησηστιςχώρεςτηςΕΕτοα΄εξάμηνοτου2018.Πρόκειται για τουςμεικτούςκατώτατουςμηνιαίουςμισθούς (δηλαδήπριναπότηναφαίρεσητουφόρουεισοδήματοςκαιτωνκοινωνικώνεισφορώνπουκατα-βάλλουνοιεργαζόμενοι).

33. Βλ. «Factsheet on Undeclared Work – Greece».

34. Θεσμοθετημένος εθνικός κατώτατος μισθός υπάρχει σήμερα σε 22 από τις 28 χώρες-μέλη της ΕΕ ύστερα από την εισαγωγή του και στη Γερμανία το 2015. Στις υπόλοιπες 6 χώρες της ΕΕ (Αυστρία, Δανία, Σουηδία, Φιν-λανδία, Ιταλία και Κύπρο) δεν υπάρχει μεν κατώτατος μισθός σε εθνικό επίπεδο, υπάρχουν όμως κατώτατοι μισθοί τους οποίους διαπραγματεύονται οι κοινωνικοί εταίροι σε κλαδικό επίπεδο.

Page 90: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 89ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 3.7: ΚατώτατοιμηνιαίοιμισθοίσεευρώστιςχώρεςτηςΕΕ (α΄εξάμηνο2018)

261 400 408 430 445 462 478 480 500 503

677 684 748 843 859

1.401

1.999

0

1.498 1.498 1.563 1.578 1.614

500

1000

1500

2000

2500

BG LT RO LV HU HR CZ SK EE PL PT EL MT SI ES UK DE FR BE NL IE LU

Πηγή: Eurostat

Απότησύγκριση35τωνκατώτατωνμηνιαίωνμισθώνσεευρώπροκύπτειότιοιαποκλίσεις είναι πολύ μεγάλες ανάμεσα, για παράδειγμα, στις χώρες-μέλη τουλεγόμενουευρωπαϊκούνότου(Ισπανία,Πορτογαλία,Ελλάδα)καισεχώρες-μέλητουσκληρούπυρήνατηςΕΕ,αλλάκαιανάμεσαστιςνέεςχώρες-μέλητηςΕΕ(μεεξαίρεσητηΜάλτακαιτηΣλοβενία)καιστοσύνολοτωνυπόλοιπωνχωρών-με-λών. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Διαγράμματος 3.7, ο κατώτατος μηνιαίοςμισθός σεαπόλυταμεγέθηκυμαίνεται:

• μεταξύ1.401και1.999ευρώσεμιαπρώτη ομάδα χωρών,πουαποτελείταιαπότο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, τη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, τηνΙρλανδίακαιτοΛουξεμβούργο,

• μεταξύ677και859ευρώσεμιαδεύτερη ομάδα χωρών,πουαποτελείταιαπότηνΠορτογαλία,τηνΕλλάδα36,τηΜάλτα,τηΣλοβενίακαιτηνΙσπανία,

• μεταξύ261και503ευρώστηντρίτη ομάδα χωρών(υπόλοιπανέακράτη-μέλητηςΕΕ,χώρεςτηςκεντρικήςκαιτηςανατολικήςΕυρώπης).

35. Η στατιστική ανάλυση που ακολουθεί έχει διορθώσει τα στοιχεία με τρόπο ώστε να λάβει υπόψη τις περιπτώ-σεις στις οποίες ο μηνιαίος μισθός καταβάλλεται πάνω από 12 φορές ετησίως, όπως συμβαίνει στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και στην Ελλάδα, όπου ο μισθός καταβάλλεται 14 φορές ετησίως.

36. Η κατάταξη της Ελλάδας γίνεται από τη Eurostat με βάση την ονομαστική μείωση (22%) του κατώτατου μισθού που επιβλήθηκε με την Πράξη 6 του Υπουργικού Συμβουλίου τον Φεβρουάριο του 2012, δηλαδή 684 ευρώ σε 12μηνη βάση (586 ευρώ x 14/12).

Page 91: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ90 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ΕιδικότεραγιατηνΕλλάδαπαρατηρούμε(βλ.Διάγραμμα3.8)ότιοκατώτατοςμει-κτόςμηνιαίοςμισθόςσεευρώτο2018,πουανέρχεταισε684ευρώσε12μηνηβάση(από863ευρώτο2010και877ευρώμετηνΕθνικήΓενικήΣυλλογικήΣύμβασηΕργα-σίας[ΕΓΣΣΕ]πριναπότοδεύτεροΜνημόνιο),είναιμεγαλύτεροςαπότοναντίστοιχομισθόπολλώννέωνκρατών-μελώντηςΕΕ,αλλάχαμηλότεροςτουαντίστοιχουμισθούστηνΙσπανία(859ευρώ),στηΣλοβενία(843ευρώ)καιστηΜάλτα(748ευρώ),ενώέχεισχεδόνμηδενιστείηαπόστασηαπότονκατώτατομισθότηςΠορτογαλίας(677ευρώ).ΑξίζεινασημειωθείότιστηνΙσπανίαοκατώτατοςμισθόςαυξήθηκεκατά8%το2017καικατά4%το2018,ενώστηνΠορτογαλίαπαρατηρούνταιαπότο2015σημαντικέςδιαδοχικέςαυξήσειςτηςτάξηςτου4%και5%ετησίως(4,1%το2015,4,9%το2016,5,1%το2017και4,1%το2018).Tέλος,παρατηρούμεότιδιευρύνε-ταιόλοκαιπερισσότεροηαπόστασηπουχωρίζειτονκατώτατομισθόστηνΕλλάδααπότουςκατώτατουςμισθούςστιςπιοαναπτυγμένεςχώρες-μέλητηςΕΕ,στιςοποίεςυπάρχειθεσμοθετημένοςεθνικόςκατώτατοςμισθόςπουυπερβαίνειτα1.400ευρώ.37

Διάγραμμα 3.8:ΚατώτατοιμισθοίσεευρώστιςχώρεςτηςΕΕ (σύγκρισηα΄εξάμηνο2010καια΄εξάμηνο2018)

123 232

142 254 272

385302 308

278 321

554 863

660 597

739 1.076

1.344 1.388 1.408

1.462 1.683

261 400 408

430 445 462 478 480 500 503

677 684

748 843 859

1.401 1.498 1.498

1.563 1.578

1.614 1.999

5000 1.000 1.500 2.000 2.500BGLTROLVHUHRCZSKEEPLPTEL

MTSIESUKDEFRBENLIE

LU

20182010

Πηγή: Eurostat

ΣτοΔιάγραμμα3.9 παρουσιάζεταιησύγκρισητωνκατώτατωνμισθώνσεμονά-δεςαγοραστικήςδύναμηςλαμβάνονταςυπόψητιςδιαφορέςτωντιμώνανάμεσα

37. Στην Ιρλανδία, όπου ο κατώτατος μισθός έμεινε παγωμένος από την αρχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης και κατά την περίοδο εφαρμογής του Μνημονίου, αυξάνεται εκ νέου κατά 5,8% το 2016, 1,1% το 2017 και 3,2% το 2018.

Page 92: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 91ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

στιςχώρεςβάσειενόςσυγκρίσιμουκαιαντιπροσωπευτικούκαλαθιούαγαθώνκαιυπηρεσιών.Μετοντρόποαυτόεξαλείφονταιοιεπιπτώσειςαπότιςδιαφορέςτουεπιπέδουτωντιμώνστις δαπάνες της τελικήςκατανάλωσης τωννοικοκυριών.Επομένως,οικατώτατοιμισθοίπουεκφράζονταισεεθνικόνόμισμαμετατρέπο-νταισεμιακοινήνομισματικήμονάδα,ώστεναείναισυγκρίσιμηηαγοραστικήτους δύναμη. Παρατηρούμε ότι η κατάταξη των χωρών παραμένει σε γενικέςγραμμέςαμετάβλητη.Ωστόσο,οιαποκλίσεις τωνκατώτατωνμηνιαίωνμισθώνείναι μικρότερες όταν εκφράζονται σε μονάδες αγοραστικής δύναμης απ’ ό,τισε ευρώ.Η εξάλειψη τωνδιαφορώνστις τιμές έχειωςαποτέλεσμανααυξάνε-ταιοκατώτατοςμισθόςκυρίωςστανέακράτη-μέλη,όπωςεπίσης−σεμικρότεροβαθμό−καιστηνΠορτογαλία,στηνΙσπανίακαιστηνΕλλάδα.Αντίθετα,στιςπιοαναπτυγμένεςχώρεςσημειώνεταισχετικήμείωσητουεπιπέδουτουκατώτατουμισθού.

Διάγραμμα 3.9: Κατώτατοιμηνιαίοιμισθοίσεμονάδεςαγοραστικήςδύναμης(PPS)στιςχώρεςτηςΕΕ(σύγκρισηα΄εξάμηνο2010καια΄εξάμηνο2018)

236 370 367

442 388

526 444

421

265

901 553

846

755 700

1.006

1.226

1.270 1.414

604

546

636

651

664

692

743

706

809

648 788

813 898 911

938

1.006

1.247 1.239

1.305

1.389

1.450

1.308 1.422

1.494

0

1.597

200 400 600 800 1.000 1.200 1.400 1.600 1.800

BG

LV

LT

CZ

EE

HR

SK

HU

PT

RO

EL

PL

MT

ES

SI

UK

IE

FR

NL

DE

BE

LU

2018

2010

Πηγή: Eurostat

Page 93: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ92 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ΟκατώτατοςμισθόςσεμονάδεςαγοραστικήςδύναμηςστηνΕλλάδακατρακυλάστηνκατάταξητωνχωρώνπουέχουνθεσμοθετημένοκατώτατομισθόσεεθνικόεπίπεδοαπότηνέβδομηθέσητο2010στηδωδέκατηθέσητο2018.Είναιχαμη-λότεροςαπότοναντίστοιχομισθότηςΙσπανίας,τηςΜάλτας,τηςΣλοβενίας,αλλάπλέονκαιτηςΠολωνίας,ενώσυρρικνώνεταισημαντικάηαπόστασηπουυπήρχεπάντοτεμετηνΠορτογαλία.ΑξιοσημείωτηείναιεπίσηςημείωσητηςδιαφοράςτουκατώτατουμισθούσεμονάδεςαγοραστικήςδύναμηςστηνΕλλάδααπότοναντίστοιχοστηΡουμανία,στηνΟυγγαρίακαιστηΣλοβακία.

ΌπωςφαίνεταισταΔιαγράμματα3.8και3.9,απότησύγκριση2010και2018,οκατώτατοςμισθός,υπολογιζόμενοςείτεσεευρώείτεσεμονάδεςαγοραστικήςδύναμης,έχειαυξηθεί,μεεξαίρεσητηνΕλλάδα,σεόλεςτιςχώρεςτηςΕΕσυμπερι-λαμβανομένωνκαιτωνχωρώνπουεφάρμοσανπρογράμματαπροσαρμογήςυπότηνεποπτείατηςΤρόικαςκαιπάγωσανγιακάποιοχρονικόδιάστηματουςκατώ-τατουςμισθούς,χωρίςωστόσοναπροβούνσεονομαστικέςμειώσεις.ΗΕλλάδαείναιημόνηχώρατηςΕΕ,όπουαπότο2010μέχρισήμεραπαρατηρείταιδραστικήμείωσητουκατώτατουμισθούτόσοσεονομαστικούςόρους(σεευρώ)όσοκαισεμονάδεςαγοραστικήςδύναμης,ενώαπότο2012,ότανέγινεηδραστικήμείωσητουκατώτατουμισθούκατά22%(και32%γιατουςνέουςκάτωτων25ετών),δενέχειγίνειαπολύτωςκαμίααναπροσαρμογήκαιοκατώτατοςμισθόςπαραμέ-νειέκτοτεκαθηλωμένοςσταίδιαεπίπεδα.

Αξίζει νασημειωθείότι κατάτην ίδιαπερίοδοηαύξησητωνσυντελεστώντουΦΠΑ,ηαύξησητωνειδικώνφόρωνκατανάλωσης(καύσιμα,ποτάκαιτσιγάρα)καιηκαθιέρωσητουΕνιαίουΦόρουΑκίνητηςΠεριουσίας (ΕΝΦΙΑ) έχουνοδη-γήσεισεεπιπλέονδυσανάλογημείωσητηςαγοραστικήςδύναμηςτωνχαμηλόμι-σθωνκαιγενικότερατωνφτωχότερωννοικοκυριών.Επίσης,οιμεγάλεςαυξήσειςτωντιμώνστατρόφιμακαιστακαύσιμαεπηρεάζουνδυσανάλογατουςχαμηλόμι-σθουςλόγωτηςδιάρθρωσηςτηςκατανάλωσήςτους.Τέλος,ηαύξησητουγενικούΔείκτηΤιμώνΚαταναλωτή(ΔΤΚ)‒καιοθετικόςπλέονρυθμόςαύξησηςτουπλη-θωρισμού‒τροφοδοτείπεραιτέρωδιάβρωσητουκατώτατουμισθούσεπραγμα-τικούςόρους.

Πιοσυγκεκριμένα,κατάτηδιάρκειατηςπρόσφατηςοικονομικήςκρίσης,οιεργα-ζόμενοιπουαμείβονταιμετακατώταταόριαέχουνυποστείσεδιάφορεςχώρεςτης ΕΕ απώλειες σε όρους πραγματικών αποδοχών εξαιτίας της επιβράδυνσηςτωνονομαστικώναυξήσεωνκαι της υστέρησής τουςσυγκριτικάμε τηνάνοδοτωντιμώνή/καιτουπαγώματοςτωνκατώτατωνμισθών.Ωστόσο,μετάτησυρ-ρίκνωση ή τη συγκράτηση των πραγματικών κατώτατων αποδοχών κατά τηνπερίοδοτηςκρίσης,διαφαίνεταιμιανέαδυναμικήσεδιάφορεςχώρεςτηςΕΕπουχαρακτηρίζεταιαπόσημαντικέςαυξήσειςτουκατώτατουπραγματικούμισθού.

Page 94: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 93ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

AπότηνεπεξεργασίατωνστοιχείωντηςEurostat38(Διάγραμμα3.10)διαπιστώ-νουμε ότι μεγάλες ποσοστιαίες αυξήσεις του κατώτατου πραγματικού μισθούσημειώνονταιτηντελευταίατριετία2015-2017στηΡουμανία(16,2%,12,3%και16,2%),στηΒουλγαρία(10%,15%και8,4%)καιστιςΒαλτικέςΧώρες(Εσθονία9,7%,9,4%και5,4%,Λιθουανία8,7%,16%και0,3%,Λετονία12,3%και2,7%).Επίσης,σημαντικέςπραγματικέςαυξήσεις,ανκαισεμικρότερηκλίμακα,παρατη-ρούνταιστιςχώρεςτηςκεντρικήςΕυρώπης(Τσεχία7,9%,7%και8,5%,Σλοβα-κία8,2%,7,1%και6%,Πολωνία4,9%,5,9%και6,4%,Ουγγαρία3,3%,5,3%και12,3%).ΟιποσοστιαίεςαυξήσειςτωνκατώτατωνπραγματικώναποδοχώνείναιιδιαίτεραυψηλέςστιςχώρεςτηςκεντρικήςκαιτηςανατολικήςΕυρώπης,όπουοιμισθοίπαραμένουνχαμηλοίσεαπόλυτουςόρους.

Διάγραμμα 3.10: Ποσοστιαία(%)μεταβολήκατώτατωνπραγματικώνμισθώνστιςχώρεςτηςΕΕτηντελευταίατριετία(2015-2017)

16

10 98,7

12,3

7,9 8,58 ,2

3,3 4,9

0,7

3,6

1,1 1 0

3

0,8

-0,6

0,8 0 0

15 15

9,7

,4

16

2,7

7 7,1

5,3 5

2,4

4,3

1 1,1 , 3 0 0,2

6 6,6

1,6

-1,8

3 0,7, 0

-0,4

16,2

8,4

5,4

0,3

-0,2

6

12,3

6,9 ,4

3,7 3,5

5,9

1, 0,3-2 0 ,8-

00

,2, 2 0,8 1

0,1

-0,2

1,8 2,3

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

RO BG EE LT LV CZ SK HU PL HR PT ES EL MT SI

2015

IE UK NL BE FR LU DE

2016 2017

-

Πηγή: Eurostat(επεξεργασίαστοιχείωνΙΝΕΓΣΕΕ)

Επιπλέον,σεχώρεςοιοποίεςεφάρμοσανπρογράμματαλιτότηταςυπότηνεπιτή-ρησητωνθεσμών,έπειτααπόμιαπερίοδοπαγώματοςήχαμηλώνονομαστικώναυξήσεων,παρατηρούμετηντελευταίατριετίααυξήσειςστονκατώτατοπραγ-ματικόμισθό:Πορτογαλία(3,6%το2015,4,3%το2016και3,5%το2017)και

38. Αξιοποιώντας τα στατιστικά στοιχεία της βάσης δεδομένων της Eurostat, αποπληθωρίσαμε τον κατώτατο μισθό κάθε χώρας με τον εκάστοτε εναρμονισμένο εθνικό ΔΤΚ σε ετήσια βάση. Για τον ΔΤΚ του έτους 2017 χρησιμοποιήσαμε την πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Page 95: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ94 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Ιρλανδία(6%το2016και0,8%το2017).ΣτηνΕλλάδακαιστηνΙσπανίαοιμικρέςαυξήσειςσεπραγματικούςόρουςτο2015καιτο2016αντανακλούνκυρίωςτοναρνητικόπληθωρισμό,ενώτο2017οκατώτατοςπραγματικόςμισθόςαυξάνεταιστηνΙσπανίακατά5,9%καιμειώνεταιστηνΕλλάδακατά1,2%.

ΣτοΗνωμένο Βασίλειο, ύστερα από σειρά ετών κατά τα οποία ο πραγματικόςκατώτατος μισθός έμεινε στάσιμος ή μειώθηκε, την τελευταία τριετία σημειώ-νονταιαυξήσεις(3%,6,6%και1%αντίστοιχα),πουενισχύουντηναγοραστικήδύναμητωνχαμηλόμισθων.Στοαποτέλεσμααυτόσυνέβαλεενδεχομένωςκαιηκαμπάνιαγιααύξησητουκατώτατουμισθού(living-wage campaing)39μεστόχοτηνπρόληψητηςφτώχειαςστηνεργασίακαιτηδιασφάλισηαξιοπρεπούςδιαβί-ωσηςτωνεργαζομένων.Τέλος,οιμικρέςμειώσειςμισθώντο2015καιτο2016στηΜάλτα,στοΒέλγιοκαιστηΓερμανίααπηχούντοπάγωματωνονομαστικώνμισθών ή χαμηλότερες ονομαστικές αυξήσεις σε σχέση με τον πληθωρισμό. Το2017οκατώτατοςπραγματικόςμισθόςαυξήθηκεκατά2,3%στηΓερμανίακαικατά1,8%στοΛουξεμβούργο.

ΕιδικότεραγιατηδεύτερηομάδαχωρώντηςΕΕ,πουέχουνκατώτατουςμισθούςπαρεμφερείς με τον κατώτατο μισθό στην Ελλάδα (καθώς επίσης και για τηνΙρλανδία,πουεντάχθηκεσεΜνημόνιο),αξιοποιώνταςταεξαμηνιαίαστατιστικάστοιχείατηςβάσηςδεδομένωντηςEurostatκαιαποπληθωρίζονταςτονκατώτατομισθόκάθεχώραςμετονεκάστοτεεναρμονισμένοεθνικόΔΤΚσεετήσιαβάση,υπολογίσαμετησωρευτικήεξέλιξητουκατώτατουπραγματικούμισθούγιατηνπερίοδο2010-2017.

ΌπωςφαίνεταιστοΔιάγραμμα3.11,οκατώτατοςπραγματικόςμισθόςαυξήθηκεσωρευτικάτηνπερίοδο2010-2017ωςεξής:23,6%στηΣλοβενία,11,4%στηνΠορ-τογαλία,4,4%στηνΙρλανδία,3%στηνΙσπανίακαι1,9%στηΜάλτα,ενώμειώ-θηκεκατά24,7%στηνΕλλάδα(ήκατά34,4%γιατουςνέουςκάτωτων25ετών).

39. Βλ. Living Wage Foundation 2015, “What is the living wage?”, http://www.livingwage.org.uk/what-living-wage.

Page 96: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 95ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 3.11: Σωρευτικήμεταβολήκατώτατωνπραγματικώνμισθών σεεπιλεγμένεςχώρες(2010-2017)

23,6

11,4

4,4 3,0 1,9

-24,7

-34,4-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

SI PT IE ES MT EL <25 ετών EL >25 ετών

Πηγή: Eurostat(επεξεργασίαστοιχείωνΙΝΕΓΣΕΕ)

Οκατώτατοςμισθός,μέσωτηςδραστικήςσυρρίκνωσήςτου,τόσοσεπραγματι-κούςόσοκαισεονομαστικούςόρους, σεσυνδυασμόμε τηνπλήρηαποδόμησηκαι κατάρρευση του συστήματος συλλογικής διαπραγμάτευσης και των ΣΣΕ,μετατράπηκεστηνΕλλάδααπόεργαλείοπροστασίαςτωνχαμηλόμισθωνσεεπι-ταχυντήτηςγενικευμένηςμείωσηςτωνμισθώνστονιδιωτικότομέατηςοικονο-μίας,όπωςεπιδίωκεηπολιτικήτηςεσωτερικήςυποτίμησης.Ωστόσο,ηέμφασηστομισθολογικόκόστοςκαιστηναπορρύθμισητηςαγοράςεργασίαςδενείχεταπροσδοκώμενααπόκάποιουςαποτελέσματα.Ηεσωτερικήυποτίμησημέσωτηςμείωσηςτωνμισθών,πουεπιχειρήθηκεστηνΕλλάδα,δενοδήγησεσεβελτίωσητης ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας αλλά, μέσω της δραστικήςσυρρίκνωσηςτουεισοδήματοςκαιτωναρνητικώνεπιπτώσεωνστηνπλευράτηςζήτησης,τροφοδότησετονφαύλοκύκλούφεσηςκαιαποεπένδυσης.

Page 97: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ96 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

3.6 Αμοιβές στον ιδιωτικό και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα στην Ελλάδα

ΑπότηνεπεξεργασίατωνστοιχείωντηςΈρευναςΕργατικούΔυναμικού(β΄τρί-μηνο2017)καιειδικότερααπόταερωτηματολόγιασχετικάμετούψοςτωνμηνι-αίωναμοιβώνπουαπολαμβάνουνοιμισθωτοίτουιδιωτικούτομέα(Διάγραμμα3.12)προκύπτειότιοιερωτώμενοιδηλώνουντιςεξήςκαθαρέςμηνιαίεςαποδοχές:

• κάτωτων800ευρώσεποσοστό50,2%(14,5%μέχρι499ευρώ,22,9%μεταξύ500-699ευρώκαι12,8%μεταξύ700-799ευρώ),

• μεταξύ800-999ευρώσεποσοστό16%(9,6%μεταξύ800-899ευρώκαι6,4%μεταξύ900-999ευρώ),

• άνωτων1.000ευρώσεποσοστό17,3%(10,3%μεταξύ1.000-1.299ευρώκαι7%άνωτων1.300ευρώ),

• ενώτο16,5%δενγνωρίζει/δεναπαντά.

Διάγραμμα 3.12: Ποσοστιαία(%)κατανομήεργαζομένωντουιδιωτικούτομέαανάεύροςκαθαρώνμηνιαίωναποδοχών(2017)

14,5% Μέχρι 499 €

500-699 € 22,9%

700-799 € 12,8%

800-899 € 9,6%

900-999 € 6,4%

5,1% 1.000-1.099 €

5,2% 1.100-1.299 €

3,7% 1.300-1.599 €

0,9% 1.600-1.749 €

2,3% 1.750 € και άνω

Δεν γνωρίζει/Δεν απαντά 16,5%

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευναΕργατικούΔυναμικού(β΄τρίμηνο2017)(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

ΑπότησύγκρισητωνευρημάτωντηςΈρευναςΕργατικούΔυναμικούτωνετών2009και2017,όπωςαποτυπώνεταιστοΔιάγραμμα3.13,παρατηρούμεότιστονιδιωτικότομέατηςοικονομίας:

Page 98: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 97ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

• Έχειαυξηθείσημαντικάτοποσοστότωνχαμηλόμισθωνεργαζομένωνμεκαθα-ρέςμηνιαίεςαποδοχέςκάτωτων700ευρώ,τοοποίοανέρχεταιπλέονσε37,4%το 2017 (από 13,1% το 2009), ενώ μειώνεται κατά 4 περίπου ποσοστιαίεςμονάδεςτοποσοστόγιααποδοχέςμεταξύ700-899ευρώ(23,5%το2017από27,3%το2009).

• Παράλληλα, έχει μειωθεί δραστικά, κατά τοήμισυπερίπου, τοποσοστό τωνεργαζομένωνμεκαθαρέςμηνιαίεςαποδοχέςμεταξύ900-1.300ευρώ,τοοποίοανέρχεταισε16,8%το2017(από35,7%το2009).

Διάγραμμα 3.13: Ποσοστιαία(%)κατανομήεργαζομένωνιδιωτικούτομέαανάεύροςκαθαρώνμηνιαίωναποδοχών(σύγκριση2009και2017)

3,7%

9,4%

14,8%

12,5% 13,1%

11,2% 11,4%

5,4%

1,3%

2,9%

14,1% 14,5%

22,9%

12,8%

9,6%

6,4% 5,1% 5,2%

3,7%

0,9%

2 ,3%

0

16,5%

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

και άνω Δεν

γνωρίζει/Δεν απαντά

20092017

Μέχρι 499 € 500-699 €

700-799 €

800-899 € 900-999 € 1.000-1.099 € 1.100-1.299 € 1.300-1.599 € 1.600-1.749 € 1.750 €

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευναΕργατικούΔυναμικού(β΄τρίμηνο2009καιβ΄τρίμηνο2017)(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

ΤοΔιάγραμμα3.14δείχνειτηνποσοστιαίακατανομήτωνεργαζομένωνστονευρύ-τεροδημόσιοτομέαανάεύροςαποδοχών.ΑπόταστοιχείατηςΈρευναςΕργατι-κούΔυναμικού(β΄τρίμηνο2017)προκύπτειότιοιερωτώμενοιδηλώνουντιςεξήςκαθαρέςμηνιαίεςαποδοχές:

• κάτωτων800ευρώσεποσοστό10,4%(3,1%έως499ευρώ,3,3%μεταξύ500-699ευρώκαι3,9%μεταξύ700-799ευρώ),

• μεταξύ800-999ευρώσεποσοστό19,4%(7,4%μεταξύ800-899ευρώκαι12%μεταξύ900-999ευρώ),

• άνωτων1.000ευρώσεποσοστό55,1%(38,7%μεταξύ1.000-1.299ευρώκαι16,4%άνωτων1.300ευρώ),

• ενώτο15,1%δενγνωρίζει/δεναπαντά.

Page 99: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ98 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 3.14: Ποσοστιαία(%)κατανομήεργαζομένωντουευρύτερου δημόσιουτομέαανάεύροςκαθαρώνμηνιαίωναποδοχών(2017)

3,1% Μέχρι 499 € 500-699 €

3,3%700-799 €

3,9%

800-899 € 7,4%

900-999€ 12,0%

1.000-1.099 € 16,2%

22,6% 1.100-1.299 €

1.300-1.599€ 11,7%

1.600-1.749 € 1,6%

3,0% 1.750 € και άνω

Δεν γνωρίζει/Δεν απαντά 15,1%

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευναΕργατικούΔυναμικού(β΄τρίμηνο2017)(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Από τησύγκριση των ευρημάτων τηςΈρευναςΕργατικούΔυναμικούανάμεσασταέτη2009και2017,όπωςφαίνεταιστοΔιάγραμμα3.15,προκύπτειότιστονευρύτεροδημόσιοτομέα:

• Έχει αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό των εργαζομένων με καθαρές μηνιαίεςαποδοχέςκάτωτων1.000ευρώ,τοοποίοανέρχεταιπλέονσε29,8%το2017(από18,9%το2009),καιέχειαυξηθείλίγοτοποσοστόγιααποδοχέςμεταξύ1.000-1.100ευρώ(16,2%το2017από13%το2009).

• Αντίθετα,έχειμειωθείσημαντικάτοποσοστότωνεργαζομένωνπουδηλώνεικαθαρέςμηνιαίεςαποδοχέςμεταξύ1.100-1.599ευρώ, τοοποίοανέρχεταισε34,3%το2107(από46,5%το2009),όπωςκαιτοποσοστότωνεργαζομένωνμεαποδοχέςάνωτων1.600ευρώ(4,7%το2017από10,9%το2009).

Page 100: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 99ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 3.15: Ποσοστιαία(%)κατανομήεργαζομένωνευρύτερουδημόσιουτομέαανάεύροςκαθαρώνμηνιαίωναποδοχών(σύγκριση2009και2017)

2,0% 2,4% 2,9%

4,5%

7,1%

13,0%

26,3%

20,2%

5,1% 5,8%

10,6%

3,1% 3,3% 3,9%

7,4%

12,0%

16,2%

22,6%

11,7%

1,6% 3,0%

0

15,1%

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

0,3

Δεν

γνωρίζει/Δεν απαντά

2009

2017

Μέχρι 499 € 500-699 € 700-799 € 800-899 €

900-999 € 1.000-1.099 € 1.100-1.299 € 1.300-1.599 € 1.600-1.749 € 1.750 € και άνω

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευναΕργατικούΔυναμικού(β΄τρίμηνο2009καιβ΄τρίμηνο2017)(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Η δογματική εμμονή στη μισθολογική υποτίμηση, που συνεχίζεται ακόμη καισήμερα,τίθεταιπλέονωςθέμα,εκτόςαπότησκοπιάτηςκοινωνικήςδικαιοσύνης,καιαπότησκοπιάτηςοικονομικής(αν)αποτελεσματικότητας.Απαιτείταιάμεσαηυιοθέτησημιαςμισθολογικήςπολιτικής,ηοποίαθασταματήσειναθεωρείμονο-μερώςτουςμισθούςωςκόστοςεργασίαςαλλάθατουςθεωρείβασικόστοιχείοκαιεργαλείομιαςεναλλακτικήςοικονομικήςπολιτικήςγιατηνανάκαμψητηςοικονο-μίαςκαιτηδιαμόρφωσηενόςάλλουπαραγωγικούυποδείγματοςπουδενθαεπεν-δύειστηνανταγωνιστικότηταχαμηλούκόστουςαγνοώνταςτουςδιαρθρωτικούςπαράγοντεςτηςανταγωνιστικότηταςκαιτιςεπιπτώσειςστονκοινωνικόιστό.

3.7 Ευέλικτες μορφές απασχόλησης και ανεργία την περίοδο 2011-2017

Η ραγδαία αύξηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης και της ανεργίας θαμπορούσεναθεωρηθείηπιοσημαντική εξέλιξηόσοναφοράτηδομήτηςαπα-σχόλησηςκαιτηςαγοράςεργασίαςστηδιάρκειατηςκρίσηςκαιτηςυλοποίησηςτωνΠΟΠ. Οι σημαντικές επιπτώσεις της αύξησης αυτής έχουν επισημανθεί σεπληθώραμελετώνκαισυνδέονταιαναμφίβολαμετηνεπιδείνωσητωνσυνθηκώνδιαβίωσηςενόςσημαντικούτμήματοςτουπληθυσμούτηςχώρας.Σεαμιγώςοικο-νομικόεπίπεδο,πέραντωνάλλων,υποδηλώνουντημείωσητηςσυμμετοχήςτουπαράγονταεργασίαστηνπαραγωγικήδιαδικασία,διαμορφώνονταςταυτόχροναμιαμεγάληδεξαμενήανενεργούκαιαναξιοποίητουανθρώπινουδυναμικούκαιμιαάλλημερικώςενεργούκαιαξιοποιήσιμου,καθώςστησυντριπτικήτουςπλει-

Page 101: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ100 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ονότητα,οιαπασχολούμενοιμεευέλικτεςμορφέςαπασχόλησηςαπασχολούνταιλιγότεροχρόνοαπόαυτόνπουεπιθυμούν.Τόσοόμωςοιευέλικτεςμορφέςαπα-σχόλησηςόσοκαιηανεργίαδενδιαχέονταιμεομοιόμορφοτρόποστιςδιάφορεςκατηγορίεςτουανθρώπινουδυναμικού.Όπωςσυμβαίνειμεταπερισσότεραοικο-νομικάφαινόμενα,διαφοροποιούνταιποικιλοτρόπως.

Οιυπηρεσίεςωςπρονομιακόςχώροςανάπτυξηςτωνευέλικτωνμορφώναπασχό-λησηςέχουναναδειχθείστησχετικήβιβλιογραφία.40Κατάπαρόμοιοτρόποέχειεπισημανθείότιοιαπαιτήσειςτηςμεταποίησηςκαιτουδευτερογενούςτομέασεευέλικτεςμορφέςαπασχόλησηςείναιχαμηλότερες,τόσογιαλόγουςπουσυνδέο-νταιμετηφύσητωνδραστηριοτήτωναυτώνόσοόμωςκαιμετηνοργάνωσητηςπαραγωγικήςδιαδικασίας.Οικαταστάσειςαυτέςαναμένεταινααποτυπώνονταικαιστιςσχέσειςτωνεπαγγελμάτωνμετιςευέλικτεςμορφέςαπασχόλησης.Επαγ-γέλματαπουσυνδέονταιπερισσότερομετιςυπηρεσίεςαναμένεταιναεμφανίζουνμεγαλύτερεςσυγκεντρώσειςόσοναφοράτιςευέλικτεςμορφέςαπασχόλησης,ενώστοναντίποδατεχνικάεπαγγέλματαπουσυνδέονταιστενότεραμετονδευτερο-γενήτομέααναμένεταιναεμφανίζουνχαμηλότερεςσυγκεντρώσεις.

ΟιδιαπιστώσειςαυτέςεπιβεβαιώνονταικαιαπόταδεδομένατουΔιαγράμματος3.16.Καισταδύοέτηανάλυσηςοιυψηλέςσυγκεντρώσειςμερικήςκαιπροσωρι-νήςαπασχόλησηςεντοπίζονταισεεπαγγέλματατωνυπηρεσιών.

40. Βλ. Ευστράτογλου (2015, 2017).

Page 102: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 101ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 3.16: Μερικήκαιπροσωρινήαπασχόλησηκατάεπάγγελμα2011 και2017(απόλυταμεγέθη)

0 20 40 60 80Χιλιάδες

2011 2017

0 10 20 30 40 50 60 70

11, 12, 13, 14 Διευθυντές 21 Επιστημονικά επαγγέλματα & μηχανικοί

22 Επαγγελματίες τομέα υγείας 23 Εκπαιδευτικοί

24,25 Επαγγελματίες επιχ. διοικ. & τομέα τεχνολογιών 26 Επαγγελματίες νομικού, κοιν. & πολιτ. κλάδου

31, 32, 35 Τεχνικοί θετ. επιστ., υγείας & πληροφόρησης 33 Βοηθοί επαγγελματιών επιχειρήσεων & διοίκησης

34 Βοηθοί επαγγ. νομικού, κοινων., πολιτιστ. κλάδου κ.ά. 41 Υπάλληλοι γεν. καθηκόντων & χειρ. μηχ. με πληκτ.

42 Υπάλληλοι εξυπηρέτησης πελατών 43, 44 Υπάλληλοι καταγρ. Αριθμητ. δεδομένων κ.ά.

51 Απασχολούμενοι παροχής προσωπικών υπηρεσιών 52 Πωλητές

53, 54, Απασχ. παροχής ατομ. Φροντίδας & προστασίας 61 Ειδικευμένοι γεωργοί, κτηνοτρόφοι, δασοκ. κ.ά.

71 Τεχνίτες ανέγερσης & αποπεράτωσης κτιρίων 72 Τεχνίτες μετάλλων, μηχανημάτων κ.ά.

73, 74 Χειροτέχνες, τυπογράφοι, ηλεκτρολ., ηελετρον. 75 Τεχνίτες επεξεργασίας τροφίμων, κ.ά.

81, 82 Χειρ. σταθερών βιομηχ. εγκατασ., συναρμολ. κ.ά 83 Οδηγοί μέσων μεταφοράς & χειρ. κινητού εξοπλισμού

91 Καθαριστές & βοηθοί 92 Ανειδίκευτοι εργάτες πρωτογενούς τομέα

93 Ανειδίκευτοι εργάτες δευτερογενούς τομέα 94 Βοηθοί παρασκευής φαγητών

95 Πλανόδιοι πωλητές & συλλ. απορρ.

Χιλιάδες Προσωρινή απασχόληση κατά επάγγελμα 2011-2017

Μερική απασχόληση κατά επάγγελμα 2011-2017

01, 11, 12, 13, 14 Διευθυντές & προσ. που δεν κατατάσ. 21 Επιστημονικά επαγγέλματα & μηχανικοί

22 Επαγγελματίες τομέα υγείας 23 Εκπαιδευτικοί

24,25 Επαγγελματίες επιχ. διοικ. & τομέα τεχνολογιών 26 Επαγγελματίες νομικού, κοιν. & πολιστ. κλάδου

31, 35 Τεχνικοί θετικών επιστ., μηχαν. & πληροφ. 32 Τεχνικοί τομέα της υγείας

33 Βοηθοί επαγγελματιών επιχειρήσεων & διοίκησης 34 Βοηθοί επαγγ. νομικού, κοινων., πολιτιστ. κλάδου κ.ά.

41 Υπάλληλοι γεν. καθηκόντων & χειρ. μηχ. με πληκτ. 42 Υπάλληλοι εξυπηρέτησης πελατών

43 Υπάλληλοι καταγραφής αριθμητικών δεδομένων 44 Άλλοι υπάλληλοι γραφείου

51 Απασχολούμενοι παροχής προσωπικών υπηρεσιών 52 Πωλητές

53 Απασχολούμενοι παροχής ατομικής φροντίδας 54 Απασχολούμενοι παροχής υπηρεσιών προστασίας

61 Ειδικευμένοι γεωργοί, κτηνοτρόφοι, δασοκ. κ.ά. 71 Τεχνίτες ανέγερσης & αποπεράτωσης κτιρίων 72, 73 Τεχνίτες μετάλλων, μηχαν., χειρ. & τυπογ.

74 Ηλεκτρολόγοι & ηλεκτρονικοί 75 Τεχνίτες επεξεργασίας τροφίμων κ.ά.

81 Χειριστές σταθερών βιομηχ. εγκαταστάσεων κ.ά. 83 Οδηγοί μέσων μεταφ. & χειρ. κινητού εξοπλισμού

91 Καθαριστές & βοηθοί 92 Ανειδίκευτοι εργάτες πρωτογενούς τομέα

93 Ανειδίκευτοι εργάτες δευτερογενούς τομέα 94 Βοηθοί παρασκευής φαγητών

95, 96 Πλανόδιοι πωλητές, συλλέκτες απορρ. κ.ά.

2011 2017

Πηγή:ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευνεςΕργατικούΔυναμικού

Page 103: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ102 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Ιδιαίτεραυψηλέςσυγκεντρώσειςεμφανίζουνοιαπασχολούμενοιστηνπαροχήυπη-ρεσιών,οιπωλητέςκαιοικαθαριστέςκαιβοηθοί.Διαφορετικήείναιηπερίπτωσητωναπασχολουμένωνστονπρωτογενήτομέα,όπουησημαντικήπαρουσίαμερικάαπασχολουμένωνοφείλεταιστηφύσητουεπαγγέλματος.Στοναντίποδα,διάφορεςκατηγορίεςδιευθυντών,επιστημονικάκαιτεχνικάεπαγγέλματαεμφανίζουνεξαι-ρετικάπεριορισμένεςσυγκεντρώσειςστημερικήκαιστηνπροσωρινήαπασχόληση.Εξαίρεση αποτελούν οι εκπαιδευτικοί δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς καιοιτεχνίτεςανέγερσηςκαιαποπεράτωσηςκτιρίων.Ωςπροςτιςμεταβολέςτους,ηγενικότερητάσηεπέκτασηςτηςμερικήςαπασχόλησηςκαλύπτειόλοτοφάσματωνεπαγγελμάτων,μεεξαίρεσητουςαπασχολουμένουςστονπρωτογενήτομέα,καιεπε-κτείνεταιτόσοσταεπιστημονικάόσοκαιστατεχνικάεπαγγέλματα.Ημείωσητηςπροσωρινήςαπασχόλησηςπουεμφανίζουνμιασειράαπόεπαγγέλματαδενυποδη-λώνειμείωσητηςευελιξίας,καθώςοφείλεταισεαλλαγέςστιςεργασιακέςσχέσειςκαιειδικότεραστηδυνατότηταπουπαρέχεταιστουςεργοδότεςνααπολύουνχωρίςαποζημίωσητουςαπασχολουμένουςκατάτοπρώτοέτοςτηςπρόσληψήςτους.41

Οιυψηλέςσυγκεντρώσειςτωνευέλικτωνμορφώναπασχόλησηςκαιηεπέκτασήτουςσεέναμεγαλύτεροφάσμαεπαγγελμάτωνεπιβεβαιώνονταικαιαπόταδεδο-μένατουΠίνακα3.4.Στονπίνακαπαρουσιάζονταιταδέκαεπαγγέλματαμετονυψηλότεροαριθμό,τουψηλότεροποσοστόκαιτονυψηλότερορυθμόμεταβολήςμερικήςκαιπροσωρινήςαπασχόλησηςτηνπερίοδο2011-2017.

Πίνακας 3.4: Απόλυτακαιποσοστιαίαμεγέθημερικήςκαιπροσωρινήςαπασχό-λησηςσταεπαγγέλματακαιρυθμοίμεταβολήςτουςστοδιάστημα2011-2017

Επαγγέλματα με τον υψηλότερο αριθμό

2017

Επαγγέλματα με το υψηλότερο ποσοστό

2017

Επαγγέλματα με τον υψηλότερο ρυθμό μεταβολής 2011-2017

Μερική Προσωρινή Μερική Προσωρινή Μερική* Προσωρινή*52/(62.963) 51/(51.186) 95/(55,4) 92/(40,5) 83/(214,0%) 83/(109,7%)51/(54.194) 91/(39.356) 91/(18,2) 91/(31,3) 34/(101,0%) 53/(105,9%)61/(41.099) 23/(27.825) 92/(16,6) 94/(31,2) 51/(95,8%) 42/(105,1%)91/(37.048) 52/(21.752) 61/(12,0) 95/(31,2) 33/(88,6%) 22/(65,9%)23/(33.616) 83/(16.805) 94/(11,2) 93/(24,0) 41/(80,2%) 26/(59,0%)41/(15.080) 41/(15.159) 51/(11,0) 96/(24,0) 52/(71,6%) 75/(33,2%)71/(12.873) 42/(14.682) 34/(10,4) 51/(15,7) 26/(50,0%) 51/(29,5%)83/(11.516) 71/(13.088) 71/(9,7) 53/(15,2) 23/(46,9%) 54/(29,4%)42/9.883) 92/(10.904) 23/(8,4) 71/(14,6) 42/(40,0%) 96/(25,8%)26/9.491) 93/(10.560) 42/(8,2) 34/(14,4) 75/(33,6%) 72/(17,0%)374.301** 314.711** 9,3** 8,3** 39,0%** -1,5%**

Πηγή:ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευνεςΕργατικούΔυναμικού

* Στις σχετικές στήλες δεν περιλαμβάνονται τα επαγγέλματα που το 2011 εμφάνισαν εξαιρετικά χαμηλό αριθμό μερικά απασχολούμενων

** Συνολικά μεγέθη οικονομίας

41. Βλ. Ευστράτογλου (2015, 2017) και Γαβρόγλου (2014).

Page 104: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 103ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Σεμεγάλοβαθμό,ταεπαγγέλματαπουεμφάνισανυψηλόαριθμόαπασχολουμέ-νωνμεμερικήκαιπροσωρινήαπασχόλησηεμφάνισανταυτόχρονακαιαντίστοιχαυψηλάποσοστά.Στηνπλειονότητάτουςπρόκειταιγιαεπαγγέλματατωνυπηρε-σιών.Ωστόσο,τρίαμόνοαπόαυτάεμφάνισανταυτόχρονακαιυψηλούςρυθμούςαύξησης.Ηπλειονότητατωνεπαγγελμάτωνμευψηλούςρυθμούςαύξησηςείναινέα(δενεμφάνισανστοπαρελθόνυψηλέςσυγκεντρώσεις),υποδηλώνονταςτηνεπέκτασητωνευελιξιώνκαισεάλλεςκατηγορίεςεπαγγελμάτων.

Όσον αφορά την ανεργία, το 2011 ανερχόταν σε 968.500 άτομα και ποσοστό17,9%.42Τόσοσεπεριόδουςπριναπότηνκρίσηόσοκαιστηναναλυόμενηπερί-οδοηκατανομήτηςανάμεσασταεπαγγέλματα,σεαπόλυταμεγέθηκαιποσοστά,είναι σημαντικά διαφοροποιημένη. Το 2011 τους υψηλότερους αριθμούς ανέρ-γωνεμφάνιζανοιπωλητές,οιτεχνίτεςανέγερσηςκαιαποπεράτωσηςκτιρίων,οιαπασχολούμενοιστηνπαροχήπροσωπικώνυπηρεσιώνκαιοιυπάλληλοιγενικώνκαθηκόντων,ενώταυψηλότεραποσοστάανεργίαςοιχειριστέςσταθερώνβιομη-χανικώνεγκαταστάσεωνκαιοισυναρμολογητές,οιανειδίκευτοιεργάτεςτουδευ-τερογενούςτομέα,οιπλανόδιοιπωλητέςκαιοισυλλέκτεςαπορριμμάτων,καθώςκαιοιτεχνίτεςανέγερσηςκαιαποπεράτωσηςκτιρίων(Διάγραμμα3.17).

Διάγραμμα 3.17: Άνεργοικαιποσοστάανεργίαςκατάεπάγγελματο2011

-2

2

6

10

14

18

22

26

30

34

38

42

46

50

05

101520253035404550556065707580859095

100

11,12,13,14

21 23 24 22,25

26 32 33 34 31,35

41 42 43 44 51 52 53 54 61,62

71 72 73 74 75 81,82

83 91 92 93 94 95,96

Χιλιάδες

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευνεςΕργατικούΔυναμικού

42. Ως γνωστόν, η ανεργία έλαβε την υψηλότερη τιμή της το 2013, με τον αριθμό των ανέργων να ανέρχεται σε 1.327.800 άτομα και το ποσοστό της στο 27,8%, εμφανίζοντας ελαφρά αποκλιμάκωση από τότε και μετά.

Page 105: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ104 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Σεγενικέςγραμμέςυψηλότερουςαριθμούςανέργωνεμφάνιζανταεπαγγέλματαπουσχετίζοντανμευπηρεσίεςκαιυψηλότεραποσοστάανεργίαςτατεχνικάεπαγ-γέλματα,μεταεπιστημονικάναδιατηρούνχαμηλούςαριθμούςανέργωνκαισχε-τικάχαμηλάποσοστάανεργίας.

Το2017οαριθμόςτωνανέργωνανήλθεσε1.016.600άτομακαιτοποσοστόανερ-γίαςστο21,1%,μετηνανεργίανααυξάνεταισεέναναριθμόεπαγγελμάτωνκαιναμειώνεταισεένανάλλο(Διάγραμμα3.18).Ειδικότερα,υψηλούςρυθμούςαύξη-σης της ανεργίας εμφάνισαν οι απασχολούμενοι στην παροχή ατομικήςφροντί-δας(116,2%),οιεπαγγελματίεςεπιχειρήσεωνκαιδιοίκησης,οιεπαγγελματίεςτουτομέα υγείας, οι βοηθοί παρασκευής φαγητών και οι υπάλληλοι εξυπηρέτησηςπελατών.Στοναντίποδα,υψηλούςρυθμούςμείωσηςεμφάνισανοισυναρμολογη-τές(μονταδόροι),οιάλλοιυπάλληλοιγραφείου,οιτεχνικοίθετικώνεπιστημώνκαιμηχανικής και οι χειριστές σταθερών βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Θα πρέπειωστόσοναεπισημανθείότιημείωσηπουεμφάνισανοιτεχνικοίθετικώνεπιστη-μώνκαιμηχανικής,οιτεχνίτεςμετάλλωνκαιμηχανημάτωνκαιοιχειριστέςστα-θερώνβιομηχανικώνεγκαταστάσεωνκαιοιμονταδόροιδενσυνιστάαναγκαστικάθετική εξέλιξη, καθώς δεν οφείλεται στη δυναμική των επαγγελμάτων και στηναύξησητηςαπασχόλησης,αφούητελευταίαμειώνεται,αλλάστονσημαντικόπερι-ορισμότουεργατικούτουςδυναμικού,γεγονόςπουυποδηλώνειτηνέξοδοαπόταεπαγγέλματααυτάείτεμέσωσυνταξιοδότησηςείτεμέσωαλλαγήςεπαγγέλματος.43

Διάγραμμα 3.18: Άνεργοικαιποσοστάανεργίαςκατάεπάγγελματο2017

04812162024283236404448

50

101520253035404550556065707580859095

100

11,12,13,14

8271 72 73 74 75 81,21 22 23 24 25 26 31 32 33 34 35 41 42 43 44 51 52 53 54 61,

62 959683 91 92 93 94,

χιλιάδες

Πηγή:ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευνεςΕργατικούΔυναμικού

43. Οι αντίθετης κατεύθυνσης εξελίξεις που παρατηρούνται στην ανεργία των επαγγελματιών του τομέα τεχνο-λογίας, πληροφόρησης και επικοινωνίας, καθώς και των τεχνικών του τομέα τεχνολογίας, πληροφόρησης και επικοινωνίας θα πρέπει να γίνουν αποδεκτές με ιδιαίτερες επιφυλάξεις λόγω των περιορισμένων μεγεθών τους. Πέραν τούτου ενδέχεται να σηματοδοτούν είτε εσωτερικές ανακατατάξεις στα επαγγέλματα του κλάδου είτε να οφείλονται σε ζητήματα καταγραφής και ταξινόμησης των σχετικών δεδομένων.

Page 106: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 105ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Παράτιςδιαφοροποιήσειςαυτές,ηκατανομήτηςανεργίαςσταεπαγγέλματατο2017δενμεταβλήθηκεσημαντικά,καθώςτουςυψηλότερουςαριθμούςανέργωνεξακολουθούνναεμφανίζουνοιαπασχολούμενοιστηνπαροχήπροσωπικώνυπη-ρεσιών,οιπωλητές,οιτεχνίτεςαποπεράτωσηςκτιρίωνκαιοιυπάλληλοιγενικώνκαθηκόντων, ενώταυψηλότεραποσοστάανεργίαςπαρατηρούνταιστουςσυλ-λέκτεςαπορριμμάτωνκαιανειδίκευτουςεργάτες,στουςτεχνίτεςαποπεράτωσηςκτιρίων,στουςανειδίκευτουςεργάτεςτουδευτερογενούςτομέακαιστουςκαθα-ριστέςκαιβοηθούς.Ωστόσο,ηανεργίαεπεκτάθηκεμεταχείςσεπολλέςπεριπτώ-σειςρυθμούςκαισταεπιστημονικάεπαγγέλματα.

Στοσημείοαυτόθεωρούμεσκόπιμονααναφέρουμεότιτιςτελευταίεςδεκαετίεςστουςδιεθνείς οργανισμούςκαισε έναμεγάλοτμήματωνσχεδιαστώνοικονο-μικήςπολιτικής επικρατείη ιδεοληπτικήάποψηότι τοκύριοαίτιο τηςυψηλήςκαιπαρατεταμένηςανεργίαςείναιηδυσκαμψίατωναγορώνεργασίαςή,μεάλλαλόγια,ηαπουσίαευελιξιών.Ηορθότητατηςάποψηςαυτήςεπιχειρείταιναελεγ-χθείμέσααπότηνανάδειξητωνσχέσεωντωνευέλικτωνμορφώναπασχόλησηςκαιτηςανεργίας.44Ηδιερεύνησητωνσχέσεωναυτώνεπιχειρείταιτόσοσεέναστατικόεπίπεδο,μέσααπότονέλεγχοτηςσυνύπαρξηςυψηλώνποσοστώνευέλι-κτωνμορφώναπασχόλησηςκαιανεργίαςσταεπαγγέλματα,γιαταέτη2011και2017,όσοκαισεέναδυναμικό,μέσααπότονέλεγχοτωνρυθμώνμεταβολήςτους,προκειμένουναδιαπιστωθείτοκατάπόσοηεπέκτασητωνευέλικτωνμορφώναπασχόλησηςσυνέβαλεστησυγκράτησητηςανεργίαςμέσασταεπαγγέλματαήόχι.

Στοσύνολοτηςοικονομίαςτο2011τοποσοστόανεργίαςανερχότανσε16,5%,μεταποσοστάμερικήςκαιπροσωρινήςαπασχόλησηςστο6,5%και7,7%αντίστοιχα.Το2017ηανεργίαανήλθεστο21,1%,ημερικήαπασχόλησηστο9,9%καιηπρο-σωρινήστο8,3%.Στοεπίπεδοτωνεπαγγελμάτων(βλ.Διάγραμμα3.19)ησυνύ-παρξηυψηλήςανεργίαςκαιυψηλώνποσοστώνευέλικτωνμορφώναπασχόλησηςγίνεταιφανερήγιαένανμεγάλοαριθμόεπαγγελμάτωνκαισταδύοέτηανάλυσης.Αυτόείναιπερισσότεροέντονοσταεπαγγέλματατωνυπηρεσιών,καθώς,όπωςήδηαναφέρθηκε,τατεχνικάεπαγγέλματαγιαμιασειράλόγουςεμφανίζουνχαμη-λότερεςσυγκεντρώσειςστιςευέλικτεςμορφέςαπασχόλησης.Ταυτοχρόνως,επαγ-γέλματαμειδιαίτεραχαμηλάποσοστάανεργίαςεμφανίζουνκαιχαμηλάποσοστάμερικήςκαιπροσωρινήςαπασχόλησης.Εξαιρέσειςασφαλώςυπάρχουν,αλλάδενμπορούννααναιρέσουντιςγενικέςαυτέςδιαπιστώσεις.Μιαπρώτηθετικήσυσχέ-τισηανάμεσασταυψηλάποσοστάμερικήςκαιπροσωρινήςαπασχόλησηςμετηνανεργίαγίνεταιφανερή.

44. Η έμμεση διερεύνηση του ρόλου των ευελιξιών, όπως εκφράζονται μέσω της παρουσίας της μερικής και της προσωρινής απασχόλησης στα επαγγέλματα, σε σχέση με την ανεργία δεν έχει τον χαρακτήρα ανάδειξης μιας αιτιώδους σχέσης ανάμεσά τους, αλλά μιας έμμεσης συσχέτισης και ανάδειξης μιας σειράς ενδείξεων, που τόσο το πλήθος των δεδομένων όσο και οι τεχνικές της ανάλυσης καθιστούν ιδιαίτερα ισχυρές.

Page 107: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ106 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 3.19: Ποσοστάμερικήςαπασχόλησης,προσωρινήςαπασχόλησηςκαιανεργίαςκατάεπάγγελμα(2011και2017)

0 10 20 30 40 50 60

Μερική

Προσωρινή

Ανεργία

0 10 20 30 40 50 60

11 Γεν. διευθυντές, ανώτ. διοικητικά στελέχη κ.ά. 12 Διοικητικοί & εμπορικοί διευθυντές

13 Διευθ. παραγωγής & εξειδικευμένων υπηρεσιών 14 Διευθυντές ξενοδοχείων, εστιατορίων κ.ά.

21 Επιστημονικά επαγγέλματα & μηχανικοί 22 Επαγγελματίες τομέα υγείας

23 Εκπαιδευτικοί 24 Επαγγελματίες επιχειρήσεων & διοίκησης

25 Επαγγελματίες τομέα τεχνολ. πληροφ. & επικοιν. 26 Επαγγελματίες νομικού, κοιν. & πολιτ. κλάδου

31 Τεχνικοί θετικών επιστημών & μηχανικής 32 Τεχνικοί τομέα υγείας

33 Βοηθοί επαγγελματιών επιχειρήσεων & διοίκησης 34 Βοηθοί επαγγ. νομικού, κοινων., πολιτιστ. κλάδου κ.ά.

35 Τεχνικοί τομέα πληροφόρησης & επικοινωνίας 41 Υπάλληλοι γεν. καθηκόντων & χειρ. μηχ. με πληκτ.

42 Υπάλληλοι εξυπηρέτησης πελατών 43 Υπάλληλοι καταγραφής αριθμητικών δεδομένων

44 Άλλοι υπάλληλοι γραφείου 51 Απασχολ. παροχής προσωπικών υπηρεσιών

52 Πωλητές 53 Απασχολ. παροχής ατομικής φροντίδας

54 Απασχολ. παροχής υπηρεσιών προστασίας 61 Γεωργοί & κτηνοτρόφοι

62 Δασοκόμοι, υλοτόμοι, αλιείς & κυνηγοί 71 Τεχνίτες ανέγερσης & αποπεράτωσης κτιρίων

72 Τεχνίτες μετάλλων, μηχανημάτων κ.ά. 73 Χειροτέχνες & τυπογράφοι

74 Ηλεκτρολόγοι & ηλεκτρονικοί 75 Τεχνίτες επεξεργασίας τροφίμων κ.ά.

81 Χειριστές σταθερών βιομηχ. εγκαταστάσεων κ.ά. 82 Συναρμολογητές (μονταδόροι)

83 Οδηγοί μέσων μεταφοράς & χειρ. κινητού εξοπλ. 91 Καθαριστές & βοηθοί

92 Ανειδίκευτοι εργάτες πρωτογενούς τομέα 93 Ανειδίκευτοι εργάτες δευτερογενούς τομέα

94 Βοηθοί παρασκευής φαγητών 95 Πλανόδιοι πωλητές κ.α.

96 Συλλέκτες απορρ. & άλλοι ανειδίκευτοι εργάτες

Μερική Προσωρινή Ανεργία

11 Γεν. διευθυντές, ανώτ. διοικητικά στελέχη, κ.ά. 12 Διοικητικοί & εμπορικοί διευθυντές

13 Διευθ. παραγωγής & εξειδικευμένων υπηρεσιών 14 Διευθυντές ξενοδοχείων, εστιατορίων, κ.ά.

21 Επιστημονικά επαγγέλματα & μηχανικοί 22 Επαγγελματίες τομέα υγείας

23 Εκπαιδευτικοί 24 Επαγγελματίες επιχειρήσεων & διοίκησης

25 Επαγγελματίες τομέα τεχνολ. πληροφ. & επικοιν. 26 Επαγγελματίες νομικού, κοινων. & πολιτ. κλάδου

31 Τεχνικοί θετικών επιστημών & μηχανικής 32 Τεχνικοί τομέα υγείας

33 Βοηθοί επαγγελματιών επιχειρήσεων & διοίκησης 34 Βοηθοί επαγ. νομικού, κοινων., πολιτισ. κλάδου κ.α.

35 Τεχνικοί τομέα πληροφόρησης & επικοινωνίας 41 Υπάλληλοι γεν. καθηκόντων & χειρ. μηχ. με πληκτ.

42 Υπάλληλοι εξυπηρέτησης πελατών 43 Υπάλληλοι καταγραφής αριθμητικών δεδομένων

44 Άλλοι υπάλληλοι γραφείου 51 Απασχολ. παροχής προσωπικών υπηρεσιών

52 Πωλητές 53 Απασχολ. παροχής ατομικής φροντίδας

54 Απασχολ. παροχής υπηρεσιών προστασίας 61 Γεωργοί & κτηνοτρόφοι

62 Δασοκόμοι, υλοτόμοι, αλιείς & κυνηγοί 71 Τεχνίτες ανέγερσης & αποπεράτωσης κτιρίων

72 Τεχνίτες μετάλλων, μηχανημάτων κ.ά. 73 Χειροτέχνες & τυπογράφοι

74 Ηλεκτρολόγοι & ηλεκτρονικοί 75 Τεχνίτες επεξεργασίας τροφίμων κ.ά.

81 Χειριστές σταθερών βιομηχ. εγκαταστάσεων κ.ά. 82 Συναρμολογητές (μονταδόροι)

83 Οδηγοί μέσων μεταφοράς & χειρ. κινητού εξοπλ. 91 Καθαριστές & βοηθοί

92 Ανειδίκευτοι εργάτες πρωτογενούς τομέα 93 Ανειδίκευτοι εργάτες δευτερογενούς τομέα

94 Βοηθοί παρασκευής φαγητών 95 Πλανόδιοι πωλητές κ.α.

96 Συλλέκτες απορρ. & άλλοι ανειδίκευτοι εργάτες

2017

2011

Πηγή:ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευνεςΕργατικούΔυναμικού

Page 108: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 107ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 3.19: Ποσοστάμερικήςαπασχόλησης,προσωρινήςαπασχόλησηςκαιανεργίαςκατάεπάγγελμα(2011και2017)

0 10 20 30 40 50 60

Μερική

Προσωρινή

Ανεργία

0 10 20 30 40 50 60

11 Γεν. διευθυντές, ανώτ. διοικητικά στελέχη κ.ά. 12 Διοικητικοί & εμπορικοί διευθυντές

13 Διευθ. παραγωγής & εξειδικευμένων υπηρεσιών 14 Διευθυντές ξενοδοχείων, εστιατορίων κ.ά.

21 Επιστημονικά επαγγέλματα & μηχανικοί 22 Επαγγελματίες τομέα υγείας

23 Εκπαιδευτικοί 24 Επαγγελματίες επιχειρήσεων & διοίκησης

25 Επαγγελματίες τομέα τεχνολ. πληροφ. & επικοιν. 26 Επαγγελματίες νομικού, κοιν. & πολιτ. κλάδου

31 Τεχνικοί θετικών επιστημών & μηχανικής 32 Τεχνικοί τομέα υγείας

33 Βοηθοί επαγγελματιών επιχειρήσεων & διοίκησης 34 Βοηθοί επαγγ. νομικού, κοινων., πολιτιστ. κλάδου κ.ά.

35 Τεχνικοί τομέα πληροφόρησης & επικοινωνίας 41 Υπάλληλοι γεν. καθηκόντων & χειρ. μηχ. με πληκτ.

42 Υπάλληλοι εξυπηρέτησης πελατών 43 Υπάλληλοι καταγραφής αριθμητικών δεδομένων

44 Άλλοι υπάλληλοι γραφείου 51 Απασχολ. παροχής προσωπικών υπηρεσιών

52 Πωλητές 53 Απασχολ. παροχής ατομικής φροντίδας

54 Απασχολ. παροχής υπηρεσιών προστασίας 61 Γεωργοί & κτηνοτρόφοι

62 Δασοκόμοι, υλοτόμοι, αλιείς & κυνηγοί 71 Τεχνίτες ανέγερσης & αποπεράτωσης κτιρίων

72 Τεχνίτες μετάλλων, μηχανημάτων κ.ά. 73 Χειροτέχνες & τυπογράφοι

74 Ηλεκτρολόγοι & ηλεκτρονικοί 75 Τεχνίτες επεξεργασίας τροφίμων κ.ά.

81 Χειριστές σταθερών βιομηχ. εγκαταστάσεων κ.ά. 82 Συναρμολογητές (μονταδόροι)

83 Οδηγοί μέσων μεταφοράς & χειρ. κινητού εξοπλ. 91 Καθαριστές & βοηθοί

92 Ανειδίκευτοι εργάτες πρωτογενούς τομέα 93 Ανειδίκευτοι εργάτες δευτερογενούς τομέα

94 Βοηθοί παρασκευής φαγητών 95 Πλανόδιοι πωλητές κ.α.

96 Συλλέκτες απορρ. & άλλοι ανειδίκευτοι εργάτες

Μερική Προσωρινή Ανεργία

11 Γεν. διευθυντές, ανώτ. διοικητικά στελέχη, κ.ά. 12 Διοικητικοί & εμπορικοί διευθυντές

13 Διευθ. παραγωγής & εξειδικευμένων υπηρεσιών 14 Διευθυντές ξενοδοχείων, εστιατορίων, κ.ά.

21 Επιστημονικά επαγγέλματα & μηχανικοί 22 Επαγγελματίες τομέα υγείας

23 Εκπαιδευτικοί 24 Επαγγελματίες επιχειρήσεων & διοίκησης

25 Επαγγελματίες τομέα τεχνολ. πληροφ. & επικοιν. 26 Επαγγελματίες νομικού, κοινων. & πολιτ. κλάδου

31 Τεχνικοί θετικών επιστημών & μηχανικής 32 Τεχνικοί τομέα υγείας

33 Βοηθοί επαγγελματιών επιχειρήσεων & διοίκησης 34 Βοηθοί επαγ. νομικού, κοινων., πολιτισ. κλάδου κ.α.

35 Τεχνικοί τομέα πληροφόρησης & επικοινωνίας 41 Υπάλληλοι γεν. καθηκόντων & χειρ. μηχ. με πληκτ.

42 Υπάλληλοι εξυπηρέτησης πελατών 43 Υπάλληλοι καταγραφής αριθμητικών δεδομένων

44 Άλλοι υπάλληλοι γραφείου 51 Απασχολ. παροχής προσωπικών υπηρεσιών

52 Πωλητές 53 Απασχολ. παροχής ατομικής φροντίδας

54 Απασχολ. παροχής υπηρεσιών προστασίας 61 Γεωργοί & κτηνοτρόφοι

62 Δασοκόμοι, υλοτόμοι, αλιείς & κυνηγοί 71 Τεχνίτες ανέγερσης & αποπεράτωσης κτιρίων

72 Τεχνίτες μετάλλων, μηχανημάτων κ.ά. 73 Χειροτέχνες & τυπογράφοι

74 Ηλεκτρολόγοι & ηλεκτρονικοί 75 Τεχνίτες επεξεργασίας τροφίμων κ.ά.

81 Χειριστές σταθερών βιομηχ. εγκαταστάσεων κ.ά. 82 Συναρμολογητές (μονταδόροι)

83 Οδηγοί μέσων μεταφοράς & χειρ. κινητού εξοπλ. 91 Καθαριστές & βοηθοί

92 Ανειδίκευτοι εργάτες πρωτογενούς τομέα 93 Ανειδίκευτοι εργάτες δευτερογενούς τομέα

94 Βοηθοί παρασκευής φαγητών 95 Πλανόδιοι πωλητές κ.α.

96 Συλλέκτες απορρ. & άλλοι ανειδίκευτοι εργάτες

2017

2011

Πηγή:ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευνεςΕργατικούΔυναμικού

Οι διαπιστώσεις αυτές επιβεβαιώνονται περαιτέρω μέσα από τη διερεύνηση τωνρυθμώνμεταβολήςτωνμεγεθώναυτών.Στοδιάστημα2011-2017ηανεργίααυξήθηκεκατά24,6%,ημερικήαπασχόλησηκατά39%,ενώηπροσωρινήαπασχόλησημειώθηκεκατά1,5%,χωρίςωστόσοαυτόναυποδηλώνειπεριορισμότωνευελιξιών,καθώςοφεί-λεταισεαλλαγέςτωνεργασιακώνσχέσεωνπουευνόησανπεραιτέρωτιςευελιξίες.45 Στοεπίπεδοτωνεπαγγελμάτωνέναςμεγάλοςαριθμόςεμφάνισεταυτοχρόνωςυψη-λούςρυθμούςαύξησηςτηςανεργίαςκαιτηςμερικήςαπασχόλησης(Διάγραμμα3.20).

Διάγραμμα 3.20:Ρυθμοίμεταβολήςμερικήςαπασχόλησης,προσωρινής απασχόλησηςκαιανεργίας(2011-2017)

25 50-100 -75 -50 -25 0 75 100 125 150 175 200 225 250

Μερική Προσωρινή Ανεργία

11 Γεν. διευθυντές, ανώτ. διοικητικά στελέχη κ.ά. 12 Διοικητικοί & εμπορικοί διευθυντές

13 Διευθ. παραγωγής & εξειδικευμένων υπηρεσιών 14 Διευθυντές ξενοδοχείων, εστιατορίων κ.ά.

21 Επιστημονικά επαγγέλματα & μηχανικοί 22 Επαγγελματίες τομέα της υγείας

23 Εκπαιδευτικοί 24 Επαγγελματίες επιχειρήσεων & διοίκησης

25 Επαγγελματίες τομέα τεχνολ. πληροφ. & επικοιν. 26 Επαγγελματίες νομικού, κοιν. & πολιτ. κλάδου

31 Τεχνικοί θετικών επιστημών & μηχανικής 32 Τεχνικοί τομέα της υγείας

33 Βοηθοί επαγγελματιών επιχειρήσεων & διοίκησης 34 Βοηθοί επαγγ. νομικού, κοιν., πολιτιστ. κλάδου κ.ά. 41 Υπάλληλοι γεν. καθηκόντων & χειρ. μηχ. με πληκτ.

42 Υπάλληλοι εξυπηρέτησης πελατών 43 Υπάλληλοι καταγραφής αριθμητικών δεδομένων

44 Άλλοι υπάλληλοι γραφείου 51 Απασχολ. παροχής προσωπικών υπηρεσιών

52 Πωλητές 53 Απασχολ. παροχής ατομικής φροντίδας

54 Απασχολ. παροχής υπηρεσιών προστασίας 61 Γεωργοί & κτηνοτρόφοι

62 Δασοκόμοι, υλοτόμοι, αλιείς & κυνηγοί 71 Τεχνίτες ανέγερσης & αποπεράτωσης κτιρίων

72 Τεχνίτες μετάλλων, μηχανημάτων κ.ά. 73 Χειροτέχνες & τυπογράφοι

74 Ηλεκτρολόγοι & ηλεκτρονικοί 75 Τεχνίτες επεξεργασίας τροφίμων κ.ά.

81 Χειριστές σταθερών βιομηχ. εγκαταστάσεων κ.ά. 82 Συναρμολογητές (μονταδόροι)

83 Οδηγοί μέσων μεταφ. & χειρ. κινητού εξοπλ. 91 Καθαριστές & βοηθοί

92 Ανειδίκευτοι εργάτες πρωτογενούς τομέα 93 Ανειδίκευτοι εργάτες δευτερογενούς τομέα

94 Βοηθοί παρασκευής φαγητών 95 Πλανόδιοι πωλητές κ.ά.

96 Συλλέκτες απορρ. & άλλοι ανειδίκευτοι εργάτες

Πηγή:ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευνεςΕργατικούΔυναμικού

Σημείωση: Για λόγους απεικόνισης δεν εμφανίζονται στο διάγραμμα οι τεχνικοί του τομέα πληροφόρη-σης και επικοινωνίας, καθώς εμφάνισαν εξαιρετικά υψηλούς ρυθμούς αύξησης της μερικής απασχόλησης (327%) και της ανεργίας (135,8%).

45. Η προσωρινή απασχόληση έχει υποκατασταθεί από απασχόληση που μπορεί να διακοπεί ανά πάσα στιγμή χωρίς αποζημίωση στη διάρκεια του έτους πρόσληψης.

Page 109: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ108 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Η πλειονότητα των επαγγελμάτων που εμφάνισαν υψηλούς ρυθμούς αύξησηςτηςμερικήςαπασχόλησηςεμφάνισανταυτοχρόνωςκαιυψηλούςρυθμούςαύξη-σηςτηςανεργίας.Τοίδιοισχύεικαιγιαταεπαγγέλματαμεαύξησητηςπροσωρι-νήςαπασχόλησης,πουστηνπλειονότητάτουςεμφάνισανταυτοχρόνωςμεγάληαύξησητηςανεργίας.Ηθετικήσυσχέτισητωνμεγεθώναυτώνενισχύεταιπεραι-τέρω.Επιπρόσθετα, επισημαίνεταιότιημείωσητηςπροσωρινήςαπασχόλησηςπου εμφάνισαν μια σειρά από επαγγέλματα, όπως ήδη αναφέρθηκε, δεν υπο-δηλώνειπεριορισμότωνευελιξιών,ενώημείωσητηςανεργίαςσεεπαγγέλματαόπωςοιτεχνικοίθετικώνεπιστημώνκαιμηχανικής,οιάλλοιυπάλληλοιγραφείουκαιοισυναρμολογητές(μονταδόροι)δενυποδηλώνειαναγκαστικάθετικέςεξε-λίξεις,καθώςδενοφείλεταισεαύξησητηςαπασχόλησηςαλλάκυρίωςσεμείωσητουεργατικούτουδυναμικού,πουσηματοδοτείσυρρίκνωσητουεπαγγέλματος.Μοναδικήπερίπτωσηόπουημείωσητηςανεργίαςσυνδέεταιμεαύξησητωνευε-λιξιώνσυνιστούνοιτεχνίτεςεπεξεργασίαςτροφίμων.

Οι σημαντικές αυτές ενδείξεις αναφορικά με τη συνύπαρξη υψηλών μεριδίωνμερικήςκαιπροσωρινήςαπασχόλησηςμετηνανεργία,σταδύοέτηανάλυσης,όσοκαιμετουςρυθμούςμεταβολήςτωνμεγεθώναυτώνανέδειξαντηναπουσίααρνη-τικήςσυσχέτισης,πουθαμπορούσενα ερμηνευτείωςσυμβολήτωνευέλικτωνμορφώναπασχόλησηςστησυγκράτησητηςανεργίας.Οιδιαπιστώσειςαυτέςενι-σχύονταιπεραιτέρωαπότηνεκτίμησητωνσυντελεστώνσυσχέτισηςτηςμερικήςκαιτηςπροσωρινήςαπασχόλησηςμετηνανεργία,πουεπιχειρήθηκεγιατααπό-λυταμεγέθη, τασχετικάμεγέθηκαι τουςρυθμούςμεταβολής τωνκατηγοριώναυτών(Πίνακας3.5).

Πίνακας 3.5: Συντελεστέςσυσχέτισηςμερικήςκαιπροσωρινήςαπασχόλησης μεανεργία

2011 2017Κατηγορία Απόλυτα μεγέθη Ποσοστά Απόλυτα μεγέθη Ποσοστά

Μερικήαπασχόληση/Ανεργία 0,551600 0,384483 0,803635 0,508712Προσωρινήαπασχόληση/Ανεργία 0,738798 0,481826 0,786588 0,453478

Σύνολοευέλικτωνμορφώναπασχόλησης/Ανεργία

0,709015 0,479785 0.836061 0,562096

Ρυθμοί μεταβολής 2011-2017Απόλυτα μεγέθη Ποσοστά

Μερικήαπασχόληση/Ανεργία 0,774705 0,420199Προσωρινήαπασχόληση/Ανεργία 0,322410 -0,127900

Σύνολοευέλικτωνμορφώναπασχόλησης/Ανεργία

0,691792 0,175024

Πηγή:ΕΛΣΤΑΤ,ΈρευνεςΕργατικούΔυναμικού

Page 110: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 109ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Στοεπίπεδοτωναπόλυτωνμεγεθών,τουαριθμούδηλαδήτωνατόμωνπουαπα-σχολούνταιμεμερικήκαιπροσωρινήαπασχόλησηκαιτουαριθμούτωνανέργωνσεκάθεεπάγγελμα,οισυσχετίσειςείναιιδιαίτεραυψηλέςκαισταδύοέτηανάλυ-σης.Όπουυπάρχειμεγάλοςαριθμόςαπασχολουμένωνμεμερικήκαιπροσωρινήαπασχόληση,είτεμεμονωμένασεκάθεκατηγορίαείτεστοσύνολότους,υπάρχεικαιμεγάλοςαριθμόςανέργων.Οισυντελεστέςείναιαυξημένοιτο2017υποδηλώ-νονταςμιαεντονότερηθετικήσυσχέτισηανάμεσαστιςευέλικτεςμορφέςαπασχό-λησηςκαιστηνανεργίασταεπαγγέλματα.Στοεπίπεδοτωνσχετικώνμεγεθών,οισυσχετίσειςείναιχαμηλότερεςσυγκριτικάμεαυτέςτωναπόλυτωνμεγεθών.Ωστόσοκαιεδώοισυντελεστέςτο2017είναιυψηλότεροιαπότουςαντίστοιχουςτου2011,υποδηλώνονταςμιατάσηενίσχυσης,κυρίωςστησχέσημερικήςαπα-σχόλησηςκαιανεργίας,αλλάκαιστοσύνολοτωνευέλικτωνμορφώναπασχόλη-σης.Παράτογεγονόςότιδεναναδεικνύεταιμιαστατιστικά ισχυρήσυσχέτιση,τόσοτοενδιάμεσομέγεθοςτωνσυντελεστώνόσοκαι τοθετικότουςπρόσημουποδηλώνουν πλήρως την απουσία μιας αρνητικής συσχέτισης ανάμεσα σταμεγέθητωνευέλικτωνμορφώναπασχόλησηςκαιτηςανεργίας.Παρεμφερείςδια-πιστώσειςσυνάγονταικαιμέσααπότηνεκτίμησητωνσυντελεστώνσυσχέτισηςτωνμεταβολώντωνμεγεθώναυτών.Σεαπόλυταμεγέθηημεταβολήτουαριθμούτωνανέργωνσυνδέεταιθετικάμετημεταβολήτουαριθμούτωνμερικάαπασχο-λουμένων.Το ίδιο ισχύεικαιγιατοσύνολοτωναπασχολουμένωνμεευέλικτεςμορφές, ενώστηνπερίπτωση τωνπροσωρινά απασχολουμένων η χαμηλότερησυσχέτισητηςμεταβολήςτουςμετημεταβολήτηςανεργίαςείναιαπόρροιατωναλλαγώνστις εργασιακέςσχέσεις, πουήδη έχουν επισημανθεί.Κατάσυνέπεια,μπορείμεασφάλειαναυποστηριχθείότιηεπέκτασητωνευέλικτωνμορφώναπα-σχόλησηςδενλειτούργησεωςμηχανισμόςπεριορισμούτηςανεργίας.

Το σύνολο τωνσημαντικώναυτών ενδείξεωναναδεικνύουν την αδυναμία τωνευέλικτωνμορφώναπασχόλησηςνασυγκρατήσουντηνανεργίασεχαμηλόεπί-πεδο.Ηεπέκτασητωνευέλικτωνμορφώναπασχόλησηςστηχώραωςστρατηγικήμείωσηςτουκόστουςεργασίας,σεέναπλαίσιοαπουσίαςεπενδύσεωνκαιτεχνο-λογικούεκσυγχρονισμού,δενσυμβάλλειστηβελτίωσητηςπαραγωγικότηταςκαιτηςανταγωνιστικότηταςτωνεπιχειρήσεων,γεγονόςπουεπιδεινώνειπεραιτέρωτηναπασχόλησηκαιαυξάνειτηνανεργία.Φαίνεταιλοιπόνπωςοιστρατηγικέςπουευνοούντηνπεραιτέρωεπέκτασητηςευελιξίαςστηναγοράεργασίαςκαιστηδομήτηςαπασχόλησηςευνοούνκαιτηνπεραιτέρωαύξησητηςανεργίας.

Page 111: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ110 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ΠαράρτημαΤαξινόμηση επαγγελμάτων (2ψήφιο ISCO 08)11Γενικοίδιευθυντές,ανώτεραδιοικητικάστελέχη&μέληνομοθετικώνσωμάτων12Διοικητικοί&εμπορικοίδιευθυντές13Διευθυντέςπαραγωγής&εξειδικευμένωνυπηρεσιών14Διευθυντέςξενοδοχείων,εστιατορίων,επιχειρήσεωνλιανικού,χονδρικούεμπορίου&άλλωνυπηρεσιών21Επιστημονικάεπαγγέλματα&μηχανικοί22Επαγγελματίεςτομέαυγείας23Εκπαιδευτικοί24Επαγγελματίεςεπιχειρήσεων&διοίκησης25Επαγγελματίεςτουτομέατωντεχνολογιώνπληροφόρησης&επικοινωνίας26Επαγγελματίεςτουνομικού,κοινωνικού&πολιτιστικούκλάδου31Τεχνικοίθετικώνεπιστημών&μηχανικής32Τεχνικοίτομέαυγείας33Βοηθοίεπαγγελματιώνεπιχειρήσεων&διοίκησης34Βοηθοίεπαγγελματιώντουνομικού,κοινωνικού&πολιτιστικούτομέα&συναφήεπαγγέλματα35Τεχνικοίτουτομέατηςπληροφόρησης&επικοινωνίας41Υπάλληλοιγενικώνκαθηκόντων&χειριστέςμηχανώνμεπληκτρολόγιο42Υπάλληλοιεξυπηρέτησηςπελατών43Υπάλληλοικαταγραφήςαριθμητικώνδεδομένων&υλικών44Άλλοιυπάλληλοιγραφείου51Απασχολούμενοιστηνπαροχήπροσωπικώνυπηρεσιών52Πωλητές53Απασχολούμενοιστηνπαροχήατομικήςφροντίδας54Απασχολούμενοιστηνπαροχήυπηρεσιώνπροστασίας61Ειδικευμένοιγεωργοί&κτηνοτρόφοι62Ειδικευμένοιδασοκόμοι,υλοτόμοι,αλιείς&κυνηγοί71Τεχνίτεςανέγερσης&αποπεράτωσηςκτιρίων,εξαιρουμένωντωνηλεκτρολόγων72Τεχνίτεςμετάλλων,μηχανημάτων&συναφήεπαγγέλματα73Χειροτέχνες&τυπογράφοι74Ηλεκτρολόγοι&ηλεκτρονικοί75Τεχνίτεςεπεξεργασίαςτροφίμων,επεξεργασίαςξύλου,ειδώνένδυσης&συναφήεπαγγέλματα81Χειριστέςσταθερώνβιομηχανικώνεγκαταστάσεων,μηχανημάτωνκαιεξοπλισμού82Συναρμολογητές(μονταδόροι)83Οδηγοίμέσωνμεταφοράς&χειριστέςκινητούεξοπλισμού91Καθαριστές&βοηθοί92Ανειδίκευτοιεργάτεςγεωργίας,δασοκομίας&αλιείας93Ανειδίκευτοιεργάτεςορυχείων,κατασκευών,μεταποίησης&μεταφορών94Βοηθοίπαρασκευήςφαγητών95Πλανόδιοιπωλητές,πρόσωπαπουπαρέχουνμικροϋπηρεσίεςστονδρόμο&συναφήεπαγγέλματα96Συλλέκτεςαπορριμμάτων&άλλοιανειδίκευτοιεργάτεςO1Πρόσωπαμηδυνάμενανακαταταγούν

Page 112: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 111ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

3.8 Εξέλιξη και χαρακτηριστικά της μισθωτής εργασίας και της ανεργίας με βάση τα στοιχεία της ΕΡΓΑΝΗ και του ΟΑΕΔ

ΣύμφωναμεταστοιχείατηςΕΡΓΑΝΗ,το2017τοισοζύγιομεταξύτωνπροσλή-ψεων και των αποχωρήσεων είναι θετικό, καθώς ο αριθμός των νέων θέσεωνεργασίαςανήλθεσε143.545.Τηντελευταίαπενταετίατοθετικό ισοζύγιοσυσ-σωρευτικάανέρχεταισε612.115νέεςθέσειςεργασίας,υπερκαλύπτονταςκατά318.007 θέσεις το αντίστοιχο συσσωρευτικό αρνητικό ισοζύγιο των 294.108θέσεωνοιοποίεςαπωλέσθηκαντηντριετία2010-2012(βλ.Πίνακα3.6).

Ησημαντικήόμωςαυτήαύξησητουμεγέθουςτηςμισθωτήςεργασίαςστονιδιω-τικότομέατηςοικονομίας(33%)δενέχειαντίκτυποστοναριθμότωνανέργων,καθώςδενέχειεπιφέρειαντίστοιχημείωσήτους.Είναιχαρακτηριστικόότιαπότο2013μέχρισήμερα, κατάμέσοόρο,ομηνιαίοςαριθμόςτωνεγγεγραμμένωνανέργωνσταμητρώατουΟΑΕΔεξακολουθείναυπερβαίνειτο1.000.000,ενώομηνιαίοςαριθμόςτωνανέργωνπουαναζητούνεργασίακυμαίνεταικατάμέσοόροστις850.000(Διάγραμμα3.21).

Διάγραμμα 3.21:Μηνιαίαεξέλιξητηςμισθωτήςεργασίας46 καιτωνανέργων(2010-2017)

1.371.450 1.531.179

1.619.845 1.664.857

0

1.785.216

200.000400.000600.000800.000

1.000.0001.200.0001.400.0001.600.0001.800.0002.000.000

ΜΦΙ

ΜΑ Ι Ι Α Σ

ΝΟ Δ Ι ΜΦ

ΜΑ Ι Ι Α Σ

ΝΟ Δ Ι ΜΦ

ΜΑ Ι Ι Α Σ

ΝΟ Δ Ι ΜΦ

ΜΑ Ι Ι Α Σ

ΝΟ Δ Ι ΜΦ

ΜΑ Ι Ι Α Σ

ΝΟ Δ Ι ΜΦ

ΜΑ Ι Ι Α Σ

ΝΟ Δ Ι ΜΦ

ΜΑ Ι Ι Α Σ

ΝΟ Δ Ι ΜΦ

ΜΑ Ι Ι Α Σ

ΝΟ Δ

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ΜΙΣΘΩΤΟΙ ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ ΑΝΑΖΗΤΟΥΝΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑ

Πηγή:ΥπουργείοΕργασίαςκαιΚοινωνικήςΑσφάλισης,ΠληροφοριακάΣυστήματαΟΑΕΔ−ΕΡΓΑΝΗ:ΜηνιαίοιΠίνακεςΡοώνΑπασχόλησης,Μηνιαίες ΣυνοπτικέςΕκθέσειςΕγγεγραμμένωνΑνέργωνσταμητρώατουΟΑΕΔ,2010-2017(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

46. Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι οι καθαρές ροές δεν αντιπροσωπεύουν «φυσικά πρόσωπα» αλλά συνολικό αριθμό καθαρών θέσεων εργασίας. Παρ’ όλα αυτά από το διάγραμμα διαφαίνεται ως τάση η διαχρονική εξέλιξη της μισθωτής εργασίας. Η μηνιαία εξέλιξη της μισθωτής εργασίας προκύπτει από την αθροιστική συχνότητα των μηνιαίων καθαρών ροών θεωρώντας ότι αυτές αντιστοιχούν σε «φυσικά πρόσωπα». Για τη διαμόρφωση του διαγράμματος πήραμε ως βάση το σύνολο των μισθωτών που αναφέρεται στο ειδικό τεύχος της ΕΡΓΑΝΗ του Νοεμβρίου του 2013. Επιπλέον δεδομένα αποτέλεσαν και τα αντίστοιχα σύνολα των μισθω-τών των επόμενων ετήσιων ειδικών τευχών της ΕΡΓΑΝΗ (2014-2017).

Page 113: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ112 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Επίσης, η εκρηκτική αύξηση των μακροχρόνια ανέργων σε συνδυασμό με τηναλλαγήτωνπροϋποθέσεωντο2013γιατηνκαταβολήτουεπιδόματοςανεργίαςείχεωςαποτέλεσμα,όπωςσημειώσαμεπαραπάνω,τησημαντικήμείωσητωνεπι-δοτούμενωνανέργων.

Είναιχαρακτηριστικόότιστηνκατηγορίατων«Κοινών»επιδοτούμενωνανέργωνοετήσιοςαριθμόςτωνκαταβαλλόμενωνεπιδομάτωνμειώθηκεπερίπουκατάτοήμισυσεσχέσημετααντίστοιχατου2010.Στηνκατηγορίατωνεπιδοτούμενωνσετουριστικάεπαγγέλματατακαταβαλλόμεναεπιδόματαμειώθηκανσεσχέσημεαυτάτου2010μέχρικαιτο2014,ενώαπότο2015καιμετάεμφανίζουνσταθερήανοδικήτάση.Αποτέλεσματηςενλόγωεξέλιξηςείναιησυνολικήμείωσήτουςσεσχέσημετο2010ναανέρχεταιμόλιςστο11%.Τέλος,οαριθμόςτωννέωναιτή-σεωνγιαεπιδότησημετάτησημαντικήαύξησητο2011καιτο2012παρέμεινεσταθερόςγιαταεπόμενατρίαέτηκαιαυξάνεταιταδύοτελευταία,πλησιάζονταςτο2017τοναντίστοιχοαριθμότωννέωναιτήσεωντου2012(βλ.Διάγραμμα3.22).

Διάγραμμα 3.22:Ετήσιοςαριθμόςκαταβληθέντωνεπιδομάτωνκατάκατηγορίαεπιδοτούμενωνανέργωνκαινέεςαιτήσειςανέργωνγιαεπιδότηση(2010-2017)

Σύνολο επιδοτούμενων Κοινοί & λοιπές κατηγορίες

Εποχικοί τουριστικών επαγγελμάτων

2010 2.690.703

Νέες αιτήσεις ανέργων για επιδότηση

2.263.264 427.439 198.8222011 2.856.532 2.418.683 437.849 476.3612012 2.714.652 2.255.004 459.648 419.6942013 2.024.104 1.637.917 386.187 351.0142014 1.420.671 1.159.683 260.988 351.9112015 1.444.836 1.138.567 306.269 365.3172016 1.522.406 1.193.664 328.742 390.5442017 1.532.087 1.150.585 381.502

0

410.149

500.000

1.000.000

1.500.000

2.000.000

2.500.000

3.000.000

Πηγή: Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Πληροφοριακό Σύστημα ΟΑΕΔ: ΜηνιαίεςΣυνοπτικέςΕκθέσειςΕγγεγραμμένωνΑνέργωνσταμητρώατουΟΑΕΔ,2010-2017(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Μετάτο2013τόσοοιαναγγελίεςπρόσληψηςόσοκαιοισυνολικέςαποχωρήσειςαυξάνονταισημαντικά,ξεπερνώνταςτα2.000.000ταδύοτελευταίαέτη(Πίνακας3.6).Παράτησημαντικήαύξησητωνπροσλήψεων,τατελευταίατρίαέτημόλιςτο

Page 114: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 113ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

45%αυτώναντιστοιχούνσεθέσειςπλήρουςαπασχόλησης.Αυτόέχειωςαποτέλε-σμαηαύξησητωνσυνολικώναποχωρήσεωνναοφείλεταιστησημαντικήαύξησητωνοικιοθελώναποχωρήσεωνκαθώςκαιτωνλήξεωντωνσυμβάσεωνορισμένουχρόνου.Είναιχαρακτηριστικόότιμέχριτο2012οιοικιοθελείςαποχωρήσειςανα-λογούσανπερίπουστο27%τωνσυνολικώναποχωρήσεων,το2013αναλογούσανστο1/3,ενώκατάταδύοτελευταίαέτηαναλογούνπερίπουστο43%.Ομοίως,οικαταγγελθείσεςσυμβάσεις(λήξεις)ορισμένουχρόνου,πουμέχρικαιτο2012ανα-λογούσανπερίπουστο56%επίτουσυνόλουτωναπολύσεων,το2013αυξήθηκανστο63%αυτών,ενώκατάτατέσσερατελευταίαέτηπλησιάζουντο70%.

Πίνακας 3.6:Ετήσιοςσυγκεντρωτικόςπίνακαςροώναπασχόλησης (2010-2017)

Έτος 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017Καθαρές ροές -96.150 -125.944 -72.014 133.488 99.122 99.700 136.260 143.545Αναγγελίες προσλήψεων 945.911 839.015 849.494 1.149.194 1.566.139 1.809.552 2.142.974 2.400.398

Σύνολο αποχωρήσεων 1.042.061 964.959 921.508 1.015.706 1.467.017 1.709.852 2.006.714 2.256.853

Οικειοθελείςαποχωρήσεις 306.598 263.388 251.768 336.158 585.593 705.147 865.941 975.465

Σύνολο απολύσεων(καταγγελίες συμβάσεων)

735.463 701.571 669.740 679.548 881.424 1.004.705 1.140.773 1.281.388

Καταγγελίες συμβάσεων αορίστου χρόνου

315.070 307.959 295.429 253.438 281.711 310.418 337.786 366.414

Λήξεις συμβάσεων ορισμένου χρόνου 420.393 393.612 374.311 426.110 599.713 694.287 802.987 914.974

Οικειοθελείςαποχωρήσεις(%στοσύνολοαποχωρήσεων)

29,4% 27,3% 27,3% 33,1% 39,9% 41,2% 43,2% 43,2%

Λήξειςσυμβάσεωνορισμένουχρόνου(%στοσύνολοαπολύσεων)

57,2% 56,1% 55,9% 62,7% 68,0% 69,1% 70,4% 71,4%

Πηγή:ΥπουργείοΕργασίαςκαιΚοινωνικήςΑσφάλισης,ΠληροφοριακάΣυστήματαΟΑΕΔ−ΕΡΓΑΝΗ:Μηνι-αίοιΠίνακεςΡοώνΑπασχόλησης,2010-2017(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Χαρακτηριστικόγνώρισματωνροώναπασχόλησηςτατελευταία4έτηείναιότιτο40%τόσοτωναναγγελιώνπρόσληψηςόσοκαιτωναποχωρήσεωναντιστοι-χούνστουςδύοκλάδουςτουτουρισμού(δραστηριότητεςεστίασηςκαικαταλύ-ματα)απότους87διψήφιουςκλάδουςτηςελληνικήςοικονομίας,ενώπλησιάζειτοήμισυησυμμετοχήτωνενλόγωκλάδωνστιςοικειοθελείςαποχωρήσεις(47%).

Page 115: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ114 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ΣύμφωναμετααποτελέσματατηςΕΡΓΑΝΗ,47οαριθμόςτωνμισθωτών(ωςφυσι-κώνπροσώπων)μεσχέσηιδιωτικούδικαίουανήλθεσε1.824.437,εκτωνοποίωνλιγότεροαπότοήμισυείναιγυναίκες(46,4%).Οινέοιμέχρι24ετώναναλογούνστο7,9%,σχεδόντο13%έχειηλικία25-29ετών,το46,7%τωνμισθωτώνέχειηλικία30-44ετών,το32,2%έχειηλικία45-64ετώνκαιμόλιςτο0,5%είναιάνωτων64ετών.Σχεδόν1στους5μισθωτούςεργάζεταιμέχρικαι20ώρεςτηνεβδο-μάδα,ενώ7στους10εργάζονταιαπό35καιπάνωώρεςτηνεβδομάδα(βλ.Πίνακα3.7).

Η μισθωτή απασχόληση σε σχέση με το 2013 αυξήθηκε κατά 452.987 άτομα,σχεδόνκατάτο1/3(33%).Ηενλόγωμεταβολήοφείλεταικατά53,8%σεαύξησητων ανδρών, κατά 45,8% στην αύξηση της ηλικιακής ομάδας 45-64 ετών καικατά31,9%στηναύξησητηςηλικιακήςομάδας30-44 ετών.Επίσης, οφείλεταιστην αύξηση των μερικώς απασχολουμένων σε ποσοστό 30%, των μισθωτώνπουαμείβονταιαπό500έως700ευρώσεποσοστό33,7%καιτωνμισθωτώνπουαμείβονταιαπό701έως900ευρώσεποσοστό18,1%.Ενκατακλείδι,οι8στους10μισθωτούςμε τουςοποίουςαυξήθηκεηαπασχόλησηανήκουνστις εν λόγωκατηγορίες.

Στον Πίνακα 3.7 παρατηρούμε επίσης ότι με μερική ή εκ περιτροπής εργασίαεργάζονται413.285άνδρεςκαιγυναίκες,μέγεθοςπουαναλογείστο22,65%τωνμισθωτών, ποσοστό παραπλήσιο με αυτό των δύο προηγούμενων ετών.48 Απότουπόλοιπο77,4%τωνμισθωτών,το41,6%αμείβεταιαπό500ευρώμέχρικαι1.000ευρώκαιτο35,7%αμείβεταιμεπερισσότερααπό1.000ευρώ.

Πίνακας 3.7:Αριθμόςεργαζομένωνμισθωτώνανάφύλο,ηλικιακήομάδα,ώρεςεργασίαςκαιεύροςμηνιαίωναποδοχών(2017,ετήσιεςμεταβολές2013-2017)

ΜΙΣΘΩΤΟΙ 2017 % 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2013-2017

Σύνολο 1.824.437 100 159.729 88.666 82.679 121.916 452.987

ΦύλοΆνδρες 977.898 53,60 77.578 52.140 48.162 65.899 243.779Γυναίκες 846539 46,40 82.151 36.526 34.517 56.014 209.208

Εύρος ηλικιών

<19 5.088 0,28 180 360 276 975 1.79119-24 139.762 7,66 16.708 7.054 13.820 13.106 50.68825-29 232.103 12,72 15.391 4.989 9.494 13.562 43.43630-44 851.295 46,66 70.459 25.941 16.632 31.649 144.68145-64 587.070 32,18 55.767 49.208 41.403 61.165 207.543

>65 9119 0,50 1.224 1.114 1.054 1.456 4.848

47. Ειδικό τεύχος, Δεκέμβριος 2017: Αποτελέσματα της ηλεκτρονικής καταγραφής του συνόλου των επιχειρή-σεων και των εργαζομένων μισθωτών με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου από 1/10-21/10/2017.

48. Με μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση εργαζόταν το 2013 το 20,24%, το 2014 το 21,81%, το 2015 το 22,45% και το 2016 το 22,48% των μισθωτών.

(Συνέχεια στη σελ. 115)

Page 116: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 115ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ΜΙΣΘΩΤΟΙ 2017 % 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2013-2017

Ώρες εργασίας

1-2 9.877 0,54 -3.490 145 -3.475 1.225 -5.5952,1-4 24.967 1,37 4.237 1.799 5.133 2.722 13.8914,1-10 76.972 4,22 9.363 2.395 8.807 5.281 25.84610,1-20 245.672 13,47 21.852 5.510 16.457 6.711 50.53020,1-35 218.302 11,97 19.351 15.328 20.487 19.854 75.020

>=35 1.248.647 68,44 108.416 63.489 35.270 86.120 293.295

Εύρος μηνιαίου μισθού (σε ευρώ)

Μερικήήεκ

περιτροπήςαπασχόληση

413.285 22,65 56.386 29.792 19.019 30.556 135.753

501-600 200.759 11,00 31.712 18.153 20.990 24.503 95.358601-700 162.510 8,91 31.853 14.511 -8.559 19.182 56.987701-800 160.715 8,81 22.986 10.339 7.987 13.132 54.444801-900 125.167 6,86 12.744 5.343 3.749 5.641 27.477901-1.000 110.175 6,04 5.896 2.272 9.954 3.364 21.486

1.001-1.200 190.928 10,47 10.472 0 9.077 10.712 30.2611.201-1.500 172.076 9,43 -1.475 1.366 13.954 5.474 19.3191.501-2.000 139.954 7,67 -2.222 1.709 7.666 4.626 11.7792.001-2.500 66.302 3,63 -1.523 1.510 987 1.357 2.3312.501-3.000 32.518 1,78 -2.117 1.268 76 1.225 452

>=3.000 50.048 2,74 -4.983 2.403 -2.221 2.141 -2.660

Πηγή: Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Πληροφοριακό Σύστημα ΕΡΓΑΝΗ: Ειδικά τεύχη2013-2017(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Οι επιχειρήσεις που απασχολούν μέχρι 4 εργαζομένους49 αποτελούν τον κύριοόγκοτουσυνόλουτωνεπιχειρήσεων(τα3/4),ενώπερισσότεροιαπότουςμισούςμισθωτούςεργάζονταιείτεσεεπιχειρήσειςμεπάνωαπό250εργαζομένουςείτεσεεπιχειρήσειςπουαπασχολούναπό10μέχρι49εργαζομένους(26%και27%αντίστοιχα),όπωςφαίνεταιστονΠίνακα3.8.

49. Στην κατηγορία αυτή υπολογίζεται το σύνολο των καλυμμένων θέσεων εργασίας, δηλαδή περιλαμβάνονται οι εργαζόμενοι που απασχολούνται σε περισσότερες από μία επιχειρήσεις, μέγεθος που διαφοροποιείται από αυτό των μισθωτών ως φυσικών προσώπων σε ποσοστό 4,3%.

(Συνέχεια από τη σελ. 114)

Page 117: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ116 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Πίνακας 3.8:Αριθμόςεργαζομένωνμισθωτώνανάμέγεθοςεπιχείρησης (2017,ετήσιεςμεταβολές2014-2017)

2017 2016-2017 2014-2017Εύρος

εργαζομένων Επιχειρήσεις % Εργαζόμενοι % Επιχειρήσεις Εργαζόμενοι Επιχειρήσεις Εργαζόμενοι

1-4 181.237 73,3 321.218 16,9 9.260 12.743 10.211 21.9905-9 34.355 13,9 223.645 11,7 2.372 14.856 4.429 28.93310-49 27.525 11,1 518.182 27,2 2.124 42.747 3.772 70.76150-249 3.535 1,4 350.694 18,4 286 14.349 307 27.262>250 584 0,2 489.741 25,7 43 12.657 23 44.142Σύνολο 247.236 100 1.903.480 100 14.085 97.352 18.742 193.088

Πηγή: Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Πληροφοριακό Σύστημα ΕΡΓΑΝΗ: Ειδικά τεύχη2014-2017(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Όσοναφοράτιςμεταβολέςπουεπήλθανστοναριθμότωνεπιχειρήσεωνσεσχέσημετο2016,διαπιστώνουμεότιαυξήθηκανκατά14.085καισεποσοστό6,04%,ενώσχεδόντα2/3τηςενλόγωμεταβολήςοφείλονταιστηναύξησητωνμικρώνεπιχειρήσεων (1 έως4μισθωτοίκαιποσοστό65,7%).Αντίθετα,ηαύξησητωνεργαζομένωνμισθωτώνοφείλεταικατά30,2%στηναύξησητηςαπασχόλησηςσεεπιχειρήσειςπουαπασχολούναπό10έως49εργαζομένους.

Οκύριοςόγκοςτόσοστιςεπιχειρήσειςόσοκαιστημισθωτήαπασχόλησηδιαχρο-νικάσυγκεντρώνεταισετρειςκλάδους,οιοποίοιαπορροφούνσήμερατο40,8%τωνεπιχειρήσεωνκαιτο34,3%τωνμισθωτών(λιανικόεμπόριο,χονδρικόεμπό-ριοκαιδραστηριότητεςεστίασης),όπωςφαίνεταιστουςΠίνακες3.9και3.10.Οιενλόγωκλάδοιεμφανίζουναπότιςμεγαλύτερεςαυξήσειςτόσοσεεπιχειρήσειςόσοκαισεαπασχόληση50σεσχέσημετοπροηγούμενοέτος.

Όσοναφοράτιςεπιχειρήσειςσεσχέσημετο2013,εκτόςτωνπαραπάνωτριώνκλάδων, οι οποίοι συγκεντρώνουν τον κύριο όγκο αυτών, σημαντικές είναι οιαυξήσειςστουςκλάδουςτωνκαταλυμάτων,τωνχερσαίωνμεταφορώνκαιμετα-φορώνμέσωαγωγών,τωνδραστηριοτήτωνανθρώπινηςυγείαςκαιτωνάλλωνδραστηριοτήτωνπαροχήςυπηρεσιών.

Σεσχέσημετο2013,όσοναφοράτημισθωτήαπασχόληση,εκτόςτωνπαραπάνωτριώνκλάδων,οιοποίοισυγκεντρώνουντονκύριοόγκοτωνμισθωτών,σημα-ντικόμερίδιοέχουνκαιοιαυξήσειςστουςκλάδουςτωνκαταλυμάτων,τηςδημό-

50. Στον αριθμό των μισθωτών κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας συμπεριλαμβάνονται οι εργαζόμενοι που απασχολούνται ταυτόχρονα σε περισσότερους από έναν κλάδο, δηλαδή είναι αυξημένος κατά 2,5% σε σχέση με το αντίστοιχο σύνολο των μισθωτών, όπου αυτοί καταγράφονται ως «φυσικά πρόσωπα». Αυξημένα είναι επίσης σε σχέση με το μέγεθος των μισθωτών και τα στοιχεία που αναφέρονται στο σύνολο όσων ερ-γάζονται στις Περιφέρειες κατά 0,4% και κατά 1,8% στους νομούς της χώρας, δηλαδή όσων απασχολούνται ταυτόχρονα σε περισσότερες από μία Περιφέρειες ή περιφερειακές ενότητες.

Page 118: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 117ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

σιαςδιοίκησηςκαιάμυνας,τηςεκπαίδευσης,τηςβιομηχανίαςτροφίμωνκαιτωνδραστηριοτήτωνανθρώπινηςυγείας.Ημισθωτήαπασχόλησημειώθηκετηνεξε-ταζόμενηπερίοδοκυρίωςστονκλάδοτωνασφαλιστικών,αντασφαλιστικώνκαισυνταξιοδοτικώνταμείων,εκτόςτηςκοινωνικήςασφάλισης.

Πίνακας 3.9:Αριθμόςκυριότερωνεπιχειρήσεωντο2017ανάκλάδοοικονομικήςδραστηριότητας(ετήσιεςμεταβολές)

ΚΛΑΔΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 2017 % 2013–2014

2014–2015

2015–2016

2016–2017

2013–2017

47Λιανικόεμπόριο,εκτόςαπότοεμπόριομηχανοκίνητωνοχημάτων 44.027 17,8 3.440 1.409 2.010 2.060 8.919

56 Δραστηριότητεςυπηρεσιώνεστίασης 31.956 12,9 4.369 1.270 1.115 1.355 8.10946Χονδρικόεμπόριο,εκτόςαπότοεμπόριομηχανοκινήτωνοχημάτων 24.930 10,1 412 611 672 670 2.365

86Δραστηριότητεςάσκησηςιατρικώνκαιοδοντιατρικώνεπαγγελμάτων 12.202 4,9 714 646 787 931 3.078

49Χερσαίεςμεταφορέςκαιμεταφορέςμέσωαγωγών 10.085 4,1 1.615 771 382 361 3.129

69Νομικέςκαιλογιστικέςδραστηριότητες 9.665 3,9 337 131 127 460 1.05545Χονδρικόκαιλιανικόεμπόριοκαιεπισκευήμηχανοκίνητωνοχημάτων 9.331 3,8 320 414 677 462 1.873

85 Εκπαίδευση 9.283 3,8 80 27 323 215 64596 Άλλες δραστηριότητες παροχήςυπηρεσιών 8.347 3,4 504 325 548 649 2.02610Βιομηχανίατροφίμων 7.943 3,2 262 250 495 208 1.21555 Καταλύματα 7.008 2,8 2.217 253 -142 749 3.07743 Εξειδικευμένεςκατασκευαστικέςδραστηριότητες 5.916 2,4 363 191 542 498 1.594

ΥΠΟΛΟΙΠΟΙΚΛΑΔΟΙ … … … … … … …Σύνολο επιχειρήσεων 247.236 100 17.714 7.872 10.870 14.085 50.541

Πηγή: Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Πληροφοριακό Σύστημα ΕΡΓΑΝΗ: Ειδικά τεύχη2013-2017(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Πίνακας 3.10:Αριθμόςεργαζομένωντο2017ανάκλάδοοικονομικής δραστηριότητας(ετήσιεςμεταβολές)

ΚΛΑΔΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 2017 % 2013- 2014

2014-2015

2015- 2016

2016- 2017

2013- 2017

47Λιανικόεμπόριο,εκτόςαπότοεμπόριομηχανοκίνητωνοχημάτων 249.351 13,3 15.704 11.398 17.573 13.585 58.260

56 Δραστηριότητεςυπηρεσιώνεστίασης 201.714 10,8 31.336 16.575 16.117 14.195 78.22346Χονδρικόεμπόριο,εκτόςαπότοεμπόριομηχανοκινήτωνοχημάτων 189.835 10,1 9.725 7.285 10.548 12.083 39.641

10Βιομηχανίατροφίμων 89.172 4,8 6.676 3.435 3.936 5.498 19.54585 Εκπαίδευση 81.072 4,3 11.142 -986 6.169 5.445 21.77055 Καταλύματα 66.054 3,5 36.383 2.989 -9.615 9.002 38.759

(Συνέχεια στη σελ. 118)

Page 119: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ118 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ΚΛΑΔΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 2017 % 2013- 2014

2014-2015

2015- 2016

2016- 2017

2013- 2017

86Δραστηριότητεςάσκησηςιατρικώνκαιοδοντιατρικώνεπαγγελμάτων 61.156 3,3 4.921 2.605 4.166 5.393 17.085

84Δημόσιαδιοίκησηκαιάμυνα,υποχρεωτικήκοινωνικήασφάλιση 47.532 2,5 10.082 10.935 -1.397 3.678 23.298

49Χερσαίεςμεταφορέςκαιμεταφορέςμέσωαγωγών 43.209 2,3 1.440 5.337 1.534 2.974 11.285

52Αποθήκευσηκαιυποστηρικτικέςπροςτημεταφοράδραστηριότητες 40.838 2,2 4.287 1.528 1.335 4.261 11.411

45Χονδρικόκαιλιανικόεμπόριοκαιεπισκευήμηχανοκίνητωνοχημάτων 33.472 1,8 1.507 1.283 2.512 1.928 7.230

96 Άλλες δραστηριότητες παροχήςυπηρεσιών 25.820 1,4 2.917 1.521 2.002 2.671 9.11135Παροχήηλεκτρικούρεύματος,φυσικούαερίου,ατμούκαικλιματισμού 24.664 1,3 620 11.996 420 883 13.919

43 Εξειδικευμένεςκατασκευαστικέςδραστηριότητες 22.229 1,2 2.159 464 2.444 2.107 7.174

65Ασφαλιστικά,αντασφαλιστικάκαισυνταξιοδοτικάταμεία,εκτόςτηςκοινωνικήςασφάλισης

8.338 0,4 -2.507 -9.858 275 -36 -12.126

ΥΠΟΛΟΙΠΟΙΚΛΑΔΟΙ … … … … … … …Μισθωτοί 1.870.577 100 165.623 94.056 91.681 127.720 479.080

Πηγή: Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Πληροφοριακό Σύστημα ΕΡΓΑΝΗ: Ειδικά τεύχη2013-2017(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

3.9 Οι ΣΣΕ και η ευελιξία της απασχόλησης κατά το 2017

Κατά τη διάρκεια του 2017, η κατάσταση στην αγορά εργασίας, όσον αφοράτόσοτιςσυλλογικέςόσοκαιτιςατομικέςσυμβάσειςεργασίας,παραπέμπεισεμιαεικόναγενικευμένηςπλέονκαθιέρωσηςκαιπαγίωσηςτουνεοφιλελεύθερουεργα-σιακούυποδείγματος.Βασικάτουχαρακτηριστικάείναιηπλήρηςαποκέντρωσητωνσυλλογικώνδιαπραγματεύσεων(καιμάλισταμε«μηοργανωμένο»τρόπο)51 καθώςκαιηγενίκευσητηςευελιξίαςστιςατομικέςεργασιακέςσχέσεις.Βεβαίως,η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση, αλλά συνιστά μέρος μιας γενικότερης και ενπολλοίς παγκόσμιας διαδικασίας αντικατάστασης του μεταπολεμικού κοινωνι-κού μοντέλου από το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο της κυριαρχίας τωναγορώνπάνωσταεργατικάδικαιώματα.52

ΕιδικότεραστηνΕλλάδα,καικατάτηδιάρκειατου2017,ηκατάστασηστοπεδίοτωνσυλλογικώνεργασιακώνσχέσεωνπαρέμεινεαμετάβλητη,καθώςεξακολου-θούνναισχύουνκαιναεφαρμόζονταιοινομοθετικέςρυθμίσειςπουθεσμοθετή-

51. Βλ. ILO (2015a).

52. Βλ. ILO (2015b).

(Συνέχεια από τη σελ. 117)

Page 120: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 119ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

θηκαν τηνπενταετία2010-2014, οι οποίεςκαθιέρωσαν ένασύστημα επίλυσηςσυλλογικώνδιαφορώνριζικάδιαφορετικόαπότοαρχικόνομοθετικόπλαίσιοτουΝ.1876/90.Σενομοθετικόεπίπεδο,ησημερινήκυβέρνησημετονΝ.4475/2017(ΦΕΚ83/Α/12-6-2017)προχώρησεσεμιαδευτερεύουσατροποποίηση(περισσό-τεροεπικοινωνιακούχαρακτήρα)σχετικάμετιςΣΣΕ.Μεδιάταξηστονπαραπάνωνόμο,ορίστηκεότιισχύουνέωςτοτέλοςτουΠΟΠ(αντίγιαόσοδιαρκείηεφαρ-μογήτουΜΠΔΣ):

α)ητροποποίησητηςπαρ.2τουάρθρου10τουΝ.1876/1990,μέσωτουάρθρου37τουΝ.4024/2011,σύμφωναμετηνοποίαηεπιχειρησιακήΣΣΕυπερισχύεισεπερίπτωσησυρροήςμεκλαδικήΣΣΕ,και

β)ηαναστολήτωνδιατάξεωντωνπαρ.2και3τουάρθρου11τουΝ.1876/1990σχετικάμετηδυνατότηταεπέκτασηςκαικήρυξηςωςγενικώςυποχρεωτικής,μευπουργικήαπόφαση,ΣΣΕηοποίαδεσμεύειήδηεργοδότεςπουαπασχολούντο51%τωνεργαζομένωντουκλάδουήτουεπαγγέλματος.

Ωστόσο,τοσύνολοτουθεσμικούπλαισίου,όπωςαυτόδιαμορφώθηκεταπροη-γούμεναχρόνια, εξακολουθείνα ισχύειδίχωςκαμίαπεραιτέρωαλλαγή,παγιώ-νονταςπλέονμιακαθαρήεικόνασεό,τιαφοράτησυλλογικήπροστασίακαιταδικαιώματατωνεργαζομένων.Έτσι,έχειεδραιωθείηκαθολικήεπικράτησητωνσυλλογικώνσυμβάσεωνσεεπίπεδοεπιχείρησης,μεπαράλληλησημαντικήυπο-χώρησητηςυπογραφήςκλαδικώνήομοιοεπαγγελματικώνσυλλογικώνσυμβά-σεωνσεεθνικόήτοπικόεπίπεδο.

Οινομοθετικέςπαρεμβάσειςστοσύστηματωνσυλλογικώνδιαπραγματεύσεωνεπι-κεντρώθηκαν,εκτόςτωνάλλων,καιστονθεσμότηςδιαιτησίας–μεσολάβησης,γιατονοποίοαπαγορεύτηκεημονομερήςπροσφυγήτωνμερώντηςσυλλογικήςδιαφο-ράςστηδιαιτησία.ΑυτόείχεωςαποτέλεσματονδραστικόπεριορισμότηςπροσφυγήςτωνσυνδικαλιστικώνκαιτωνεργοδοτικώνοργανώσεωνστιςυπηρεσίεςτουΟργανι-σμούΜεσολάβησηςκαιΔιαιτησίας(ΟΜΕΔ)κατάταέτη2011-2015συγκριτικάμετησυχνότηταπροσφυγήςτουςκατάταπροηγούμεναέτη.Γιαπαράδειγμα,ενώτο2010οιαιτήσειςμεσολάβησηςστονΟΜΕΔανέρχοντανσε139,μειώθηκανδιαδοχικάωςεξής:α)2011:44,β)2012:20,γ)2013:12,δ)2014:21καιε)2015:18.Αντίστοιχαοιαιτήσειςδιαιτησίαςανέρχονταντο2010σε66καιστησυνέχειαμειώθηκανωςεξής:α)2011:29,β)2012:7,γ)2013:0,δ)2014:7καιε)2015:8.ΗκατάστασηφαίνεταινααλλάζειμετάτηνψήφισητουνέουΝ.4303/2014,οοποίοςμεταξύάλλωνεπιτρέπειτημονομερήπροσφυγή.ΣύμφωναμετηνΕτήσιαΈκθεσητουΟΜΕΔτουέτους2016,53 προκύπτειαύξησητωναιτήσεωνμεσολάβησηςσε68κατάτο2016έναντι18αιτή-σεωντου2015καιτωναιτήσεωνδιαιτησίαςσε15το2016έναντι8του2015.

ΌσοναφοράτιςΣΣΕ,το2017οιεθνικέςήτοπικέςκλαδικέςΣΣΕεξακολουθούνναείναιεξαιρετικάολιγάριθμες,ενώγιαόγδοηχρονιάοιεπιχειρησιακέςΣΣΕυπερ-

53. Βλ. ΟΜΕΔ (2017).

Page 121: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ120 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

τερούν συντριπτικά. Με βάση τα στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας, το 2017υπογράφτηκαν μόνο 15 κλαδικές/ομοιοεπαγγελματικές συλλογικές συμβάσεις,δηλαδήσταίδιαπερίπουεπίπεδαμεταπροηγούμεναέτη.Αντίθετα,οαριθμόςτωνεπιχειρησιακώνΣΣΕανέρχεταισε244,αντιπροσωπεύονταςτο92%τουσυνόλουτωνΣΣΕ(βλ.Πίνακα3.11).ΑπότηνεξέτασητωνστοιχείωντουΥπουργείουΕργα-σίας,σεό,τιαφοράτηνπορείατωνκλαδικών/ομοιοεπαγγελματικώνΣΣΕ,προκύ-πτειότιοαριθμόςτουςαπότο2014καιμετάκυμαίνεταισταθεράμεταξύ10έως15καισεσυγκεκριμένουςκλάδους,κυρίωςσχετικούςμετοντουρισμό(ξενοδο-χεία,ναυτιλιακάπρακτορεία,τουριστικάγραφεία,ξένεςαεροπορικέςεταιρείες),αλλά και στις τράπεζες, στη βιομηχανία καπνού και στην τσιμεντοβιομηχανία.Απότηνάλληπλευρά,παρατηρείταιαπουσίακλαδικώνσυμβάσεωνσεμεγάλουςκλάδουςτηςοικονομίας,όπωςτοεμπόριο,ηβιομηχανίατροφίμωνκ.ά.

Πίνακας 3.11: ΣυλλογικέςΣυμβάσειςΕργασίας(2010-2017)

ΈτοςΚλαδικές/εθνικές/

ομοιεπαγγελματικές συμβάσεις

Επιχειρησιακές συμβάσεις

Τοπικές ομοιοεπαγγελματικές

συμβάσειςΣύνολο

Ποσοστό (%) συμμετοχής

επιχειρησιακών συμβάσεων

2010 65 227 14 306 74,182011 38 170 7 215 79,072012 23 976 6 1.005 97,112013 14 409 0 423 96,692014 14 286 5 305 93,772015 12 263 7 282 93,262016 10 318 6 334 95,212017 15 244 6 265 92,08

Σύνολο 162 2.273 37 2.472

Πηγή:ΥπουργείοΕργασίαςκαιΚοινωνικήςΑσφάλισης(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

Στοπλαίσιοαυτό,ηέντονηαποδυνάμωσητηςσυλλογικήςπροστασίαςτωνεργα-ζομένων‒μέσωτηςσημαντικήςυποχώρησηςέωςκαιεξαφάνισηςτωνκλαδικώνΣΣΕ,αλλάκαιτης«απαξίωσης»τηςΕΓΣΣΕ‒ουσιαστικάυποστηρίζειτησυνολικήαπορρύθμισητωνεργασιακώνσχέσεων,τηνεδραίωσηκαιτηγενίκευσητουνεο-φιλελεύθερου εργασιακού προτύπου, δηλαδή αυτού της απόλυτης κυριαρχίαςτουδιευθυντικούδικαιώματος,τηςκαθιέρωσηςτηςεργοδοτικήςευελιξίαςκαιτηςεπισφάλειαςτηςεργασίας,καθώςκαιτηςκαθιέρωσηςενόςχαμηλότατουκατώ-τατουμισθού,οοποίοςθααποτελείμοχλόγιατησυνολικήσυμπίεσητωναπο-δοχώντωνεργαζομένων.54Ηκατάστασηαυτήέχειαρνητικέςσυνέπειεςκαιστη

54. Στη διεθνή βιβλιογραφία, ένας από τους σημαντικούς δείκτες ως προς την προστασία των εργαζομένων είναι ο αριθμός των εργαζομένων των οποίων η εργασιακή σχέση ρυθμίζεται από ΣΣΕ είτε εθνικού είτε κλαδικού είτε επιχειρησιακού χαρακτήρα. Σύμφωνα με τη μελέτη του ILO (2015a), η Ελλάδα βρίσκεται περίπου στο

Page 122: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 121ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

διαμόρφωσησυνείδησηςκαιαντιλήψεωντωννέωνεργαζόμενων,οιοποίοι,δίχωςναέχουνβιώματατηςπροηγούμενηςκατάστασης,εισέρχονταικαιεργάζονταισεμιααγοράεργασίαςμεελάχισταδικαιώματακαιδυνατότητεςεπιλογών.

ΌπωςέχειεπισημανθείκαιστιςπροηγούμενεςΕκθέσειςτουΙΝΕΓΣΕΕ,ηεφαρμογήτουπληροφοριακούσυστήματοςΕΡΓΑΝΗαπό1/3/2013καθιστάπλέονδυνατήτησυστηματικήκαταγραφήτωνροώναπασχόλησης,καθώςκαιτηναποτύπωσητηςπραγματικήςεικόναςτωνεργασιακώνσχέσεωνκαιτωνχαρακτηριστικώντουςσεεπίπεδοατομικώνσυμβάσεωνεργασίας.ΣύμφωναμετιςΕκθέσειςτουσυστήματοςΕΡΓΑΝΗτουΣΕΠΕτουΥπουργείουΕργασίαςπουαφορούντιςροέςτηςμισθωτήςαπασχόλησηςστονιδιωτικότομέα,προκύπτεικαθαράότικατάτατελευταίαέτηυπερισχύεικαιγενικεύεταιητάσηγιαπροσλήψειςμεευέλικτεςμορφέςεργασίας,κυρίωςμεατομικέςσυμβάσειςμερικήςαπασχόλησηςήεκπεριτροπήςεργασίας.

Η εξέταση και η ανάλυση των δεδομένων που αφορούν τις νέες προσλήψεις(μορφήεργασίας,συνολικόςαριθμόςκαιποσοστιαίααναλογίαανάμορφήεργα-σίας)τηνπερίοδο2009-2017αναδεικνύειβασικάχαρακτηριστικάτωντάσεωντηςαγοράςεργασίας(βλ.Πίνακα3.12)ταοποίασυνοψίζονταιωςεξής:

Πίνακας 3.12: Νέεςπροσλήψειςανάμορφήσύμβασης/απασχόλησης (2009-2017)

Νέες προσλήψεις – Συμβάσεις

Έτος Πλήρης εργασία

Μερική εργασία

Εκ περιτροπής

εργασία

Γενικό σύνολο νέων προσλήψεων

Σύνολο μερικής και εκ

περιτροπής εργασίας

Ποσοστό (%) ευέλικτων

μορφών εργασίας επί του συνόλου

2017 1.083.418 981.758 335.222 2.400.398 1.316.980 54,92016 969.965 859.439 313.570 2.142.974 1.173.009 54,72015 805.064 677.521 326.967 1.809.552 1.004.488 55,52014 775.221 566.373 224.545 1.566.139 790.918 50,52013 593.337 412.019 101.868 1.107.224 513.887 46,42012 375.843 241.985 66.615 684.443 308.600 45,12011 460.706 233.558 68.300 762.564 301.858 39,62010 586.281 228.994 60.677 875.952 289.671 33,12009 746.911 157.738 40.489 945.138 198.227 21,0Απόκλιση 2009-2017 336.507 824.020 294.733 1.455.260 1.118.753 76,9Απόκλιση 2009-2017 (%) 45,05 522,40 727,93 153,97 564,38Απόκλιση 2016-2017 113.453 122.319 21.652 257.424 143.971 55,9Απόκλιση 2016-2017 (%) 34,58 44,90 2,52 32,65 31,11

Πηγή: ΥπουργείοΕργασίαςκαιΚοινωνικήςΑσφάλισης,ΠληροφοριακόΣύστημαΕΡΓΑΝΗ(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

μέσο της κατάταξης. Εκτιμάται ότι οι ΣΣΕ καλύπτουν περίπου το 40% των εργαζομένων (και το 22% των συ-νολικά απασχολουμένων στην οικονομία).

Page 123: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ122 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

• Οιευέλικτεςμορφέςαπασχόλησης,δηλαδήοιπροσλήψειςμερικήςαπασχόλη-σηςκαιεκπεριτροπήςεργασίας,σταθεροποιούνταιστιςπροτιμήσειςτωνεργο-δοτώνκαι τωνεπιχειρήσεων,μιαςκαικαταλαμβάνουνποσοστιαίααναλογίαπάνωαπό50%τα4τελευταίαέτη.

• Αντίστοιχαοιπροσλήψειςμεπλήρηαπασχόλησηυποχωρούνσταθερά,αφούμειώνεταιηποσοστιαίααναλογίατουςαπό79%το2009σε45%το2017.

• Τοίδιοδιάστημαηποσοστιαίααναλογίατωννέωνπροσλήψεωνμεευέλικτεςμορφέςαπασχόλησηςυπερδιπλασιάζεται.Ενώτο2009οιπροσλήψειςμεευέ-λικτεςμορφέςεργασίαςαντιστοιχούσανστο21%τουσυνόλουτωνπροσλή-ψεων,το2017αντιστοιχούνστο54,9%.

• Σημαντικό επίσης δεδομένο το οποίοαποδεικνύει την ισχυρή τάση ενίσχυσηςτηςεργασιακήςευελιξίαςμετημορφήτηςαυξημένηςκινητικότηταςαποτελείοκαταγραφόμενος υπερδιπλασιασμός (+154%) των νέων προσλήψεων μεταξύτωνετών2009-2017.

• Σε επίπεδο ετήσιας σύγκρισης των δεδομένων (2016-2017), τα στοιχεία τηςΕΡΓΑΝΗπιστοποιούντηνουσιαστικήκαθιέρωσητηςευέλικτηςαπασχόλησηςστιςνέεςπροσλήψεις.Κατάτοέτος2017καταγράφονται113.453περισσότε-ρεςπροσλήψειςσεσχέσημετο2016,μεταξύτωνοποίωνυπερτερούνοιευέλι-κτεςμορφέςεργασίας(55%).

Ησταθεροποίησηκαιη επέκτασητης«ευελικτοποίησης»τηςαγοράς εργασίαςκατάτατελευταίαέτηπροκύπτουνκαιαπότηδιαχρονικήεξέλιξητωνμετατρο-πώντωνατομικώνσυμβάσεωνεργασίας απόσυμβάσειςεργασίαςπλήρουςαπα-σχόλησηςσεσυμβάσειςμερικήςαπασχόλησηςκαιεκπεριτροπήςεργασίας (βλ.Πίνακα3.13),όπουσύμφωναμεταστοιχείατωνΕκθέσεωντηςΕΡΓΑΝΗκαιτουΣΕΠΕπαρατηρούνταιταεξής:

Πίνακας 3.13: Μετατροπέςσυμβάσεωνπλήρουςεργασίαςσεευέλικτεςμορφέςαπασχόλησης(2009-2017)

Μετατροπή σύμβασης πλήρους εργασίας σε:

ΈτοςΜερική

απασχό-ληση

Εκ περιτροπής με σύμφωνη γνώμη του

εργαζομένου

Εκ περιτροπής με μονομερή

γνώμη του εργοδότη

Σύνολο εκ περι-τροπής

Γενικό σύνολο

μετατρο-πών

Συμμετοχή εκ περιτροπής στο σύνολο

μεταβολών (%)

2017 35.189 12.629 5.663 18.292 53.481 342016 32.600 13.211 5.451 18.662 51.262 362015 30.928 15.641 10.682 26.323 57.251 462014 25.488 12.405 7.896 20.301 45.789 442013 28.410 14.258 15.386 29.644 58.054 512012 49.640 21.478 13.372 34.850 84.490 41

(Συνέχεια στη σελ. 123)

Page 124: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 123ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Μετατροπή σύμβασης πλήρους εργασίας σε:

ΈτοςΜερική

απασχό-ληση

Εκ περιτροπής με σύμφωνη γνώμη του

εργαζομένου

Εκ περιτροπής με μονομερή

γνώμη του εργοδότη

Σύνολο εκ περι-τροπής

Γενικό σύνολο

μετατρο-πών

Συμμετοχή εκ περιτροπής στο σύνολο

μεταβολών (%)

2011 32.420 19.128 7.414 26.542 58.962 452010 18.713 6.527 1.013 7.540 26.253 292009 12.219 4.146 612 4.758 16.977 28Απόκλιση 2009-2017 22.970 8.483 5.051 13.534 36.504Απόκλιση 2009-2017 (%) 187,99 204,61 825,33 284,45 215,02Απόκλιση 2016-2017 2.589 -582 212 -370 2.219Απόκλιση 2016-2017 (%) 7,94 -4,41 3,89 -1,98 4,33

Πηγή: ΥπουργείοΕργασίαςκαιΚοινωνικήςΑσφάλισης,ΠληροφοριακόΣύστημαΕΡΓΑΝΗ(επεξεργασίαΙΝΕΓΣΕΕ)

• Οαριθμόςτωνμετατροπώντωνατομικώνσυμβάσεωναπόπλήρουςαπασχό-λησηςσεμερικήςαπασχόλησηςκαιεκπεριτροπήςεργασίαςσυνεχίζειναείναιαυξημένοςτο2017‒πάνωαπό200%σεσχέσημετο2009(2017:53.481,2009:16.977)‒,ενώτο2012συνεχίζειναπαρατηρείταιτουψηλότεροποσοστόμετα-βολής(398%)σεσχέσημετο2009.

• Το2017ητάσηγιαμετατροπέςτωνατομικώνσυμβάσεωναπόπλήρουςαπα-σχόλησης σε ευέλικτες μορφές εργασίας αυξάνεται ελαφρά σε σχέση με το2016(4,33%). Στοπλαίσιοαυτό,ηεκπεριτροπήςεργασία(εκούσιαήακούσια)μειώνεταιελάχιστα(-1,98%περίπουσεσχέσημετο2016),ενώημερικήαπα-σχόλησηαυξάνεταικατά7,94%σεσχέσημετο2017.

• Ουψηλότεροςαριθμόςμετατροπώντωνατομικώνσυμβάσεωνεργασίαςσυνε-χίζειναεμφανίζεταιτο2012(οπότεοσυνολικόςαριθμόςμετατροπώνατομι-κώνσυμβάσεωνανήλθεσε84.490).Στησυνέχεια,κατάταέτη2013-2017,οαριθμόςαυτώντωνμετατροπώνμειώνεται(2013:58.054,2014:45.789,2015:57.251,2016:51.262,2017:53.481).

• Τοποσοστόμεταβολήςτωνμετατροπώντωνατομικώνσυμβάσεωναπόπλήρουςεργασίαςσεμερικήςκαιεκπεριτροπήςεργασίαςμεταξύ2009-2017παρουσιάζεισυνολικήαύξησητηςτάξηςτου215,02%.Ακόμαπιοεντυπωσιακήείναιηποσοστι-αίααύξηση κατά825,33% τωναναγκαστικώνμετατροπώντωνατομικώνσυμβά-σεωνπλήρουςεργασίαςσεεκπεριτροπήςεργασίαςμονομερώςαπότονεργοδότη.Τέλος,οιμετατροπέςτωνατομικώνσυμβάσεωναπόπλήρουςαπασχόλησηςσεμερικήςκαισε«εθελοντικής»εκπεριτροπήςεργασίαςέχουναυξηθείκατάτηδιάρ-κειατηςπαραπάνωπεριόδουκατά187,99%καικατά204,61%αντίστοιχα.

Μεβάσηταπαραπάνω,παρατηρείταιμιασταθερήαύξησητηςευελιξίαςτηςαπα-σχόλησηςηοποίατείνει ναπάρειγενικευμέναχαρακτηριστικά.Ηεξέλιξηαυτή

(Συνέχεια από τη σελ. 122)

Page 125: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ124 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

αποτελείμιαυποχρεωτικήεπιλογήγιατονκόσμοτηςμισθωτήςεργασίας.Σύμ-φωνακαιμεταστοιχείατηςEurostat(LabourForceSurvey2016)γιατημερικήαπασχόληση, ποσοστό72%τωνΕλλήνωνεργαζομένωνμεμερικήαπασχόλησηδηλώνειότιείναιμηεπιθυμητήεπιλογή,ενώτοαντίστοιχομέσοποσοστόστηνΕΕ-28είναι27%.

ΗκαθιέρωσητηςευέλικτηςεργασίαςσεσυνδυασμόμετηνυποβάθμισηκαιτηναποδυνάμωσητωνΣΣΕ, τουςχαμηλούςμισθούς, τηνυψηλήανεργία, τηναυξη-μένηαδήλωτηεργασία(καταγεγραμμένηκαιμη)εδραιώνουνέναέντονααπορ-ρυθμισμένο εργασιακό τοπίο. Παρά τα συνεχή και επίμονα επιχειρήματα τωνθεσμώνκαιτωνεργοδοτικώνοργανώσεωνότιοισυντελούμενεςαλλαγέςστηναγοράεργασίαςσυνιστούναναγκαίες«διαρθρωτικέςμεταρρυθμίσεις»καιμέτραγιατηβελτίωσητηςανταγωνιστικότηταςτηςοικονομίαςκαιγιατηναύξησητηςαπασχόλησης,κάτιτέτοιοδενσυμβαίνει,όπωςέχουμεδείξεικαισταπροηγού-μενακεφάλαιατηςπαρούσαςΈκθεσης.Επίσης,οιπολιτικέςτωνδανειστώνφαί-νεταιναλειτουργούναρνητικάκαιωςπροςτηδιαχείρισηκαιτηνανάπτυξητουανθρώπινουδυναμικούτηςχώρας,ενώβρίσκονταισεπλήρηαντίθεσημετιςδια-κηρυγμένεςπολιτικέςτηςΕΕγιακαλύτερεςκαιποιοτικότερεςθέσειςεργασίας.

Page 126: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

Κεφάλαιο 4

Φτώχεια και ανισότητα

Page 127: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 128: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 127ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Φτώχεια και ανισότητα

4.1 Εισαγωγή

Ηαπορρύθμιση της εγχώριαςαγοράς εργασίας και ταυτόχροναοιπολιτικές λιτό-τηταςκαιυπερφορολόγησηςτωννοικοκυριώνείχανωςαποτέλεσματηδιεύρυνσητηςφτώχειαςκαιτηνεπιδείνωσητωνόρωνδιαβίωσηςτωνπολιτών.Φαινόμεναταοποίααποκτούνγενικευμέναχαρακτηριστικάκατάτηνεξέλιξητηςκρίσης,πλήττο-νταςπερισσότεροτιςκοινωνικάκαιεργασιακάευάλωτεςομάδεςτουπληθυσμού.ΟιπροηγούμενεςΕκθέσειςτουΙΝΕΓΣΕΕσυνέκριναντηφτώχειακαιτηνεισοδηματικήανισότητακατάτηνπερίοδοπρινκαιμετάτο2010,ώστενααναδειχθούνοικοινω-νικέςεπιπτώσειςτωνΠΟΠ.ΗπαρούσαΈκθεσηεπικεντρώνεταιιδιαιτέρωςστηνεξέ-λιξητουφαινομένουτηςφτώχειαςμετάτηνπερίοδο2013-2014,ότανηκρίσηέχειφτάσειστηνκορύφωσήτης,σεμιαπροσπάθειαναδιαπιστώσουμεεάνοιενδείξειςσταθεροποίησης της οικονομίας συνοδεύονται και από αντίστοιχες ενδείξεις στιςσυνθήκεςδιαβίωσηςτωνεργαζομένωνκαι ευρύτερατωνελληνικώννοικοκυριών.Επίσηςκρίνουμεότιοσχεδιασμόςκαιηυλοποίησητηςόποιας«μεταμνημονιακής»αναπτυξιακήςκαικοινωνικήςπολιτικήςθαπρέπειναλάβειυπόψηκαιτις ισχυρέςπεριφερειακέςανισότητες.Γιατονλόγοαυτό,στηνπαρούσαΈκθεσηαναδεικνύεταικαιηπεριφερειακήδιάστασητηςφτώχειαςκαιτηςοικονομικήςανισότητας.

4.2 Η εξέλιξη της φτώχειας στην Ελλάδα κατά την περίοδο της κρίσης

ΣτοΔιάγραμμα4.1εμφανίζονταιτρειςδιαφορετικοίδείκτεςφτώχειας55τουελληνι-κούπληθυσμού.56Οπιοσυμβατικόςδείκτηςποσοστούφτώχειαςείναιεκείνοςπουπεριλαμβάνειταάτοματωνοποίωντοεισόδημαανέρχεταιέωςτο60%τουδιάμε-σουδιαθέσιμουεισοδήματοςτουπληθυσμούσεμιαδεδομένηχρονικήστιγμή.Όπωςμπορούμεναδούμεαπότοδιάγραμμα,ησχετικήφτώχειαεμφανίζεισταθερήαύξησηαπό19,7%το2009σε23,1%το2012-2013,όπουφτάνειστομέγιστοεπίπεδο.Κατάταέτη2014και2015τοποσοστόφτώχειαςεμφανίζειμιααξιοσημείωτηαποκλιμά-κωση,ηοποίασυνεχίζεταιοριακάκαιτο2016καταλήγονταςστο21,2%.Ημείωσηαυτήαποδίδεταικατάτηγνώμημαςκυρίωςσεδύολόγους:α)στηναποδυνάμωσητηςδιαδικασίαςεσωτερικήςυποτίμησηςκαιταυτόχροναστησταδιακήαύξησητηςαπασχόλησηςκαιβ)στηθέσπισητουΕλάχιστουΕγγυημένουΕισοδήματος(2014)

55. Να σημειωθεί ότι οι εκτιμήσεις του ποσοστού φτώχειας και ανισότητας για το 2016 που δημοσιεύονται από την ΕΛΣΤΑΤ και τη Eurostat προκύπτουν από τα αποτελέσματα της δειγματοληπτικής Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών (EU-SILC), με περίοδο αναφοράς εισοδήματος το έτος 2015. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα έτη της ανάλυσής μας.

56. Για μια πρόσφατη αναλυτική παρουσίαση του ποσοστού φτώχειας και της υλικής αποστέρησης στις χώρες της ΕΕ βλ. ETUI (2017) και iAGS (2018).

Page 129: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ128 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

καιστησυνέχειατουΚοινωνικούΕισοδήματοςΑλληλεγγύης(2016),ταοποίασυνέ-βαλανστημερικήανακούφισητουπληθυσμούπουπλήττεταιαπόακραίαφτώχεια.57

Στοσημείοαυτόθαπρέπειναδιευκρινιστείπωςησυμβατικήγραμμήφτώχειαςενσω-ματώνειμιαμερικήπροσέγγισητουφαινομένου,καθώςστηρίζεταιστηνυπόθεσηπωςοιοικονομίεςβρίσκονταισεμιακατάστασησταθερήςμεγέθυνσηςκαιπωςσετελικήανάλυσηηουσίατηςφτώχειαςσχετίζεταιπερισσότερομετηνανισότητα58παράμετηνένδεια.Ωστόσο,στηνπερίπτωσητηςΕλλάδαςμιατέτοιαυπόθεσηδενμπορείναθεμελιωθείεξαιτίαςτηςπρωτοφανούςοικονομικήςσυρρίκνωσης.Γιατονλόγοαυτό,στο Διάγραμμα 4.1 συμπεριλαμβάνεται και ένας δεύτερος δείκτης ορίουφτώχειαςόπουωςδιάμεσοδιαθέσιμοεισόδημαορίζεταιεκείνοτου2008,καθώςτοέτοςεκείνοηυλικήευμάρειαήτανσαφώςυψηλότερη.Πράγματι,στηνπερίπτωσηαυτή59προκύπτειπωςησχετικήφτώχειααυξάνεταιμεπολύυψηλότερουςρυθμούςκαιπιοσυγκεκρι-μένααπό18,9%το2009σε47,8%το2016έχονταςμειωθείεπίσηςοριακάσεσχέσημετοπροηγούμενοέτος.Ηδιαφοροποίησηαυτήαναδεικνύειπωςμεόρουςδιαθέσιμουεισοδήματοςτου2008,σχεδόνομισόςπληθυσμόςτηςχώραςεξακολουθείναβρίσκε-ταικάτωαπότοόριοτηςφτώχειαςωςαπόρροιατηςβαθιάςύφεσης.

Διάγραμμα 4.1: Εξέλιξηβασικώνδεικτώνποσοστού(%)φτώχειαςστηνΕλλάδα(2009-2016)

19,7

21,4 23,1 23,1 22,1 21,4

21,2 18,9

18

24,9

35,8

44,3 48 48

47,8

27,6 27,7 31 34,6

35,7 36 35,7 35,6

0

10

20

30

40

50

60

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016Ποσοστό φτώχειας Ποσοστό φτώχειας (2008) Ποσοστό φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού

20,1

Πηγή: Eurostat

57. Για μια πιο λεπτομερή αναφορά στα μέτρα αντιμετώπισης της φτώχειας τα τελευταία χρόνια βλ. Ματσαγγά-νης και Λεβέντη (2017).

58. Το ζήτημα αυτό αναλύεται περισσότερο στην Ενότητα 4.5.

59. Αντίστοιχα αρνητική είναι η εικόνα στην περίπτωση που η γραμμή φτώχειας οριστεί ως προς το διάμεσο διαθέσιμο εισόδημα του 2005, όπου το ποσοστό φτώχειας αυξάνεται από 16,3% το 2010 σε 42,4% το 2016, ή διαφορετικά με εισοδηματικούς όρους του (όχι πολύ κοντινού) 2005, το 42,4% του πληθυσμού το 2016 ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας.

Page 130: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 129ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Ησύνδεσημεταξύφτώχειαςκαι ύφεσηςαναδεικνύεται καιστοΔιάγραμμα4.2όπου προκύπτουν ισχυρές ενδείξεις αρνητικής συσχέτισης60 μεταξύ του ποσο-στούφτώχειαςήκοινωνικούαποκλεισμούκαθώςκαι τουποσοστούφτώχειας(σεόρουςεισοδήματοςτου2005)καιτουπαραγωγικούκενού61.Απότηνάλληπλευρά,είναιενθαρρυντικήητάσησταθεροποίησηςκαιαπομένειναδούμεεάνθααποκλιμακωθεί τα επόμεναχρόνια.Απαραίτητηόμωςπροϋπόθεση είναι ναυπάρξειστομέλλονμιασταθερή,βιώσιμηκαιχωρίςαποκλεισμούςανάπτυξη.

Διάγραμμα 4.2: Ποσοστόφτώχειαςκαιπαραγωγικόκενό

20

22

24

26y = -0,3275x + 30,376

R² = 0,6249

28

30

32

34

36

38

-20 10Παραγωγικό κενό Παραγωγικό κενό

2003-2016

-15 -10 -5 0 5

Ποσο

στό

φτώ

χεια

ς ή κ

οινω

νικο

ύ απ

οκλε

ισμο

ύ

10

15

20

25

y = -1,0833x + 22,443 R² = 0,6147

30

35

40

45

-20 -15 5 10

2006-2016

-10 -5 0

Ποσ

οστό

φτώ

χεια

ς (20

05)

20

22

24

26y = -0,3275x + 30,376

R² = 0,6249

28

30

32

34

36

38

-20 10Παραγωγικό κενό Παραγωγικό κενό

2003-2016

-15 -10 -5 0 5

Ποσο

στό

φτώ

χεια

ς ή κ

οινω

νικο

ύ απ

οκλε

ισμο

ύ

10

15

20

25

y = -1,0833x + 22,443 R² = 0,6147

30

35

40

45

-20 -15 5 10

2006-2016

-10 -5 0

Ποσ

οστό

φτώ

χεια

ς (20

05)

Πηγή: EurostatκαιAMECO(εκτιμήσειςΙΝΕΓΣΕΕ)

ΈναςτρίτοςδείκτηςείναιεκείνοςτηςφτώχειαςκαιτουκοινωνικούαποκλεισμούοοποίοςυιοθετήθηκεαπότηEurostatστοπλαίσιοτης«Στρατηγικής2020»καισυνιστάμιαπιοπολυδιάστατηπροσέγγισητουφαινομένουτηςφτώχειας,καθώςδενπεριορίζεταιμόνοσταεισοδηματικάκριτήρια,αλλάλαμβάνειυπόψηκιάλλεςπαραμέτρους, όπως η υλική αποστέρηση και η εργασιακή ένταση (Eurostat,2012).Παρομοίως,καιοδείκτηςαυτόςείναισαφώςυψηλότεροςαπότοσυμβα-τικόποσοστόφτώχειας,ενώαυξάνεταιαπό27,6%το2009σε35,7%το2013,γιαναπαραμείνειπρακτικάσταθερόςταεπόμεναέτη,καθώςευθυγραμμίζεταιμετηνεξασθένησητηςυφεσιακήςδυναμικήςπουσημειώθηκεκατάτηνίδιαπερίοδο.

60. Παρόμοια ανάλυση είχαμε πραγματοποιήσει και στην προηγούμενη Ετήσια έκθεση (ΙΝΕ ΓΣΕΕ 2017α). Η δια-φορά είναι ότι στην παρούσα ανάλυση λαμβάνουμε υπόψη πιο ευρείες μετρήσεις της φτώχειας (αντί του συμ-βατικού ποσοστού φτώχειας) και ότι τα δεδομένα που χρησιμοποιούμε αναφέρονται σε μεγαλύτερη χρονική περίοδο.

61. Όταν το παραγωγικό κενό λαμβάνει αρνητικές τιμές, η οικονομία βρίσκεται σε κατάσταση ύφεσης. Όσο υψη-λότερη είναι η αρνητική τιμή, τόσο βαθύτερη είναι η ύφεση.

Page 131: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ130 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Απότηνέωςτώραανάλυσηείναιεμφανήςμιατάσηυποχώρησηςτουποσοστούφτώχειαςμετάτο2013.Όμωςτηνίδιαστιγμήυπαρκτόςείναικαιοκίνδυνοςανά-σχεσηςτηςτάσηςαυτήςεξαιτίαςτουπρόσφατουΝ.4472/17πουψήφισεηκυβέρ-νηση έπειτα από συμφωνία με τους δανειστές και ο οποίος προβλέπει μείωσησυντάξεωνέως18%από01/01/2019.ΟλόγοςγιατονοποίοεπισημαίνουμετονκίνδυνοαύξησηςτηςφτώχειαςβρίσκεταιστοΔιάγραμμα4.3όπουεμφανίζεταιτοποσοστόφτώχειαςστηνΕλλάδασυμπεριλαμβανομένωνόλωντωνκοινωνικώνμεταβιβάσεων,τοποσοστόφτώχειαςχωρίςκοινωνικέςμεταβιβάσειςπληντωνσυντάξεωνκαιτέλοςτοποσοστόφτώχειαςχωρίςόλεςτιςκοινωνικέςμεταβιβά-σεις.Ειδικότερα,συγκρίνονταςτοποσοστόφτώχειαςμετοποσοστόφτώχειαςχωρίς κοινωνικές μεταβιβάσεις (πλην συντάξεων) εντοπίζονται σχετικά περιο-ρισμένεςαποκλίσειςοιοποίεςπαραμένουνσεσταθεράεπίπεδα(μεεξαίρεσητο2013)καθ’όλητηνπερίοδο2010-2016.Αυτόόμωςδεν ισχύειστηνπερίπτωσηπου δεν συνυπολογίσουμε στο ποσοστόφτώχειας το σύνολο των κοινωνικώνμεταβιβάσεων,δηλαδήκαιτιςσυντάξεις.Στησυγκεκριμένηπερίπτωση,τοποσο-στόφτώχειαςυπερδιπλασιάζεταικαιμάλισταεμφανίζεικαιισχυρέςτάσειςδιεύ-ρυνσηςφτάνονταςτο2016στομέγιστοεπίπεδοαπόκλισης(31,7%).ΗσυνθήκηαυτήδενισχύειστηνΕΕόπου,όπωςμπορούμεναδούμεστοίδιοδιάγραμμα,τοεπίπεδοτηςφτώχειαςεξαρτάταισεμικρότεροβαθμόαπότιςσυντάξεις.Αυτόανα-δεικνύεταιτόσοαπότογεγονόςότιτοποσοστόφτώχειαςτηςΕΕχωρίςόλεςτιςμεταβιβαστικέςπληρωμέςείναιχαμηλότεροαπότοαντίστοιχοτηςΕλλάδας,όσοκαιαπότοότιδιατηρείμιασταθερήαπόκλισησεσχέσημετοποσοστόφτώχειαςόπουπεριλαμβάνονταιόλεςοιμεταβιβαστικέςπληρωμές.Αντιθέτως,μεγαλύτερηείναιηεξάρτησηαπότιςυπόλοιπεςμεταβιβαστικέςπληρωμές,ειδικάτηνπερίοδο2012-2013όπουηκρίσηστηνΕυρωζώνηκορυφώνεται.

Page 132: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 131ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 4.3:Ποσοστόφτώχειαςμεκαιχωρίςκοινωνικέςμεταβιβάσεις γιατηνΕλλάδακαιτηνΕΕ(27)(2009-2016)

2009 2015

19,7 20,1 21,4 23,1 23,1 22,

1 21,4

21, 2 22,7 23,8 24,8 26,8 28 26

25,5

25,2

42 42,8 44,9 49,8 53,4 52, 2 52,9

52, 9

0

10

20

30

40

50

60

2010 2011 2012 2013 20 14 2016

α) Ελλάδα

Ποσοστό φτώχειας Ποσοστό φ τώχειας χωρ ίς κοινωνικές μεταβιβάσ εις (πλην συντ άξεων) Ποσοστό φ τώχειας χωρ ίς όλες τις κο ινωνικές μετ αβιβάσεις

2012

16,4 16,5 16,8 16,

8 16,7 17,2 17,3

17,3

25,4 26,0 26,

4 25, 7 26,0 26,1 26,1 25,9

42,4 43,5 44,

1 43,9

44,4 44,7 44,7 44,4

0

10

20

30

40

50

2009 2010 20 11 2013 2014 2015 2016

β) ΕΕ (27)

Ποσοστό φτώχειας Ποσο στό φτώχεια ς χωρίς κοιν ωνικές μετα βιβάσεις (πλ ην συντάξεων ) Ποσο στό φτώχεια ς χωρίς όλες τις κοινων ικές μεταβιβά σεις

2009 2015

19,7 20,1 21,4 23,1 23,1 22,

1 21,4

21, 2 22,7 23,8 24,8 26,8 28 26

25,5

25,2

42 42,8 44,9 49,8 53,4 52, 2 52,9

52, 9

0

10

20

30

40

50

60

2010 2011 2012 2013 20 14 2016

α) Ελλάδα

Ποσοστό φτώχειας Ποσοστό φ τώχειας χωρ ίς κοινωνικές μεταβιβάσ εις (πλην συντ άξεων) Ποσοστό φ τώχειας χωρ ίς όλες τις κο ινωνικές μετ αβιβάσεις

2012

16,4 16,5 16,8 16,

8 16,7 17,2 17,3

17,3

25,4 26,0 26,

4 25, 7 26,0 26,1 26,1 25,9

42,4 43,5 44,

1 43,9

44,4 44,7 44,7 44,4

0

10

20

30

40

50

2009 2010 20 11 2013 2014 2015 2016

β) ΕΕ (27)

Ποσοστό φτώχειας Ποσο στό φτώχεια ς χωρίς κοιν ωνικές μετα βιβάσεις (πλ ην συντάξεων ) Ποσο στό φτώχεια ς χωρίς όλες τις κοινων ικές μεταβιβά σεις

Πηγή: Eurostat

ΑπότηνέωςτώραανάλυσηπροκύπτειότιστηνΕλλάδαηφυσιογνωμίατουσυστή-ματοςκοινωνικήςπρόνοιαςκαθορίζεται ιδιαίτερααπότηνπαροχήτωνσυντά-ξεωνοιοποίεςδενσυνιστούνδίχτυπροστασίαςμόνογιατουςδικαιούχουςτους,αλλάκαιγιαταπροστατευόμεναμέλητηςοικογένειας.Ηκατάστασηαυτήγίνε-ταιπιοέντονηκατάτηνπερίοδοτηςκρίσηςόπουεμφανίζεταιμιαδιευρυνόμενηεξάρτησητουπληθυσμούαπότιςσυντάξειςώστεναδιατηρήσουνένασχετικά

Page 133: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ132 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ανεκτόεπίπεδοδιαβίωσης.Οιδυσμενείςεπιπτώσειςτηςμείωσηςτωνσυντάξεωνστοποσοστόφτώχειαςθαμπορούσαννααντισταθμιστούναπόμιαμελλοντικήαύξησητουδιαθέσιμου εισοδήματοςτων εργαζομένων.Ωστόσο,μιασειράαπόπαράγοντες,όπωςηεπικράτησητωνευέλικτωνμορφώναπασχόλησης,τοποσο-στόανεργίαςπουδιατηρείταισευψηλάεπίπεδα,καθώςκαιημείωσητουαφο-ρολόγητουορίουαπό01/01/2020 (μεπιθανότηταμείωσηςαπότο2019),πουεπίσηςπροβλέπεταιστονΝ.4472/17,υπονομεύουντηναύξησητουδιαθέσιμουεισοδήματος.Καταλήγοντας,μετιςυπάρχουσεςσυνθήκεςμιαπεραιτέρωυποχώ-ρησητουποσοστούφτώχειαςδενφαίνεταιαρκετάπιθανή.62

ΣτοΔιάγραμμα4.4εμφανίζεταιτοποσοστότουπληθυσμούπουβρίσκεταιστοόριοτηςφτώχειαςκαιτουκοινωνικούαποκλεισμού63ωςπροςτηνεργασιακήδρα-στηριότητα.Όπωςήταναναμενόμενο,τομεγαλύτεροποσοστόεντοπίζεταιστουςανέργους τοοποίοκατά τηνπερίοδο2009-2016αυξάνεταισεαπόλυτεςμονά-δεςκατά12,2%.Ιδιαίτεραανησυχητικήεξέλιξηωςπροςτιςσυνθήκεςδιαβίωσηςτωνανέργωνκρίνεταιηισχυρήαύξησητουσχετικούπληθυσμούπουβρίσκεταικάτωαπότοόριοτηςφτώχειαςκατάτηνπερίοδο2015-2016,ηοποίαυπερβαί-νειτηνπτώσηπουσημειώθηκετηνπερίοδο2014-2015,μεαποτέλεσματελικάναφτάσειστομέγιστοεπίπεδοτηςπεριόδου2009-2016.Αντιθέτως,τοχαμηλό-τεροποσοστόφτώχειαςήκοινωνικούαποκλεισμού,σταθεράσεεπίπεδακάτωτου18%,εντοπίζεταιστουςμισθωτούςεργαζομένους.Το2016μάλισταεμφανίζειμικρήυποχώρησηηοποίαμπορείνααποδοθείστηναποδυνάμωσητηςδιαδικα-σίαςεσωτερικήςυποτίμησηςκατάτατελευταίαέτητηςανάλυσήςμας.Ωστόσο,τηνίδιαστιγμήηδιεύρυνσητωνευέλικτωνμορφώναπασχόλησηςσυνιστάκατα-σταλτικόπαράγονταγιαμιαπιο ισχυρήαποκλιμάκωση.Στηνπερίπτωσημάλι-σταπουοιμισθωτοίεργαζόμενοιθαδιαχωρίζοντανσεδημόσιουκαι ιδιωτικούτομέα,τότεηεξέλιξητουδείκτηγιατουςεργαζομένουςτουιδιωτικούτομέαθαήτανακόμαπιοδυσμενήςεξαιτίαςτωνπιοελαστικώνσχέσεωνεργασίας.Όσοναφορά τις υπόλοιπες πληθυσμιακές ομάδες τουΔιαγράμματος 4.4, εμφανίζουνεπίσηςαυξητική τάσητουποσοστούπουβρίσκεταιστοόριο τηςφτώχειας, μεεξαίρεσητουςσυνταξιούχους,τωνοποίωντοποσοστόπουβρίσκεταικάτωαπότοόριοτηςφτώχειαςεξακολουθείναμειώνεταιφτάνονταςτο2016στο24%.Τογεγονόςότιοισυνταξιούχοιαποτελούνμιααπότιςπολυπληθέστερεςκοινωνικέςομάδεςσυνιστάγιατο2016(όπωςκαιγιατο2015)τονκαθοριστικόπαράγονταπουσυνέβαλεστηνοριακήμείωσητουσυνολικούποσοστούφτώχειαςήκοινωνι-κούαποκλεισμού.

62. Η ανησυχία μας αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι το χάσμα φτώχειας, δηλαδή η ένταση της φτώχειας που χαρακτηρίζει τον φτωχό πληθυσμό, εμφανίζει το 2016 την υψηλότερη τιμή του φτάνοντας στο 31,9% όταν το 2009 βρισκόταν στο 24,1%.

63. Το όριο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού συνιστά μια πιο πολυδιάστατη προσέγγιση στο φαινό-μενο της φτώχειας, καθώς δεν περιορίζεται μόνο στα εισοδηματικά κριτήρια λαμβάνοντας υπόψη και άλλους δείκτες, όπως η υλική αποστέρηση και η εργασιακή ένταση (Eurostat, 2012).

Page 134: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 133ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 4.4: Πληθυσμός(%)στοόριοτηςφτώχειαςστηνΕλλάδαωςπροςτηνεπαγγελματικήκατάσταση(2009-2016)

2015

13,6 12,7 13,6 17,6 16,5 16, 9 17,8 17,2

28,2 28,8

26,5

32,6

27,5 29, 3 31,3 33,2

57,9 59,6 64,1

68,2 67,8 69,9 68,1 70, 1

26,6 27,3

30,4

25,3 25,5 25, 6 25,1 24

,0

40,0 40,0 45,0

50,8

50,1 49, 2 47,9 48,7

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2009 2010 2011 2012 20 13 20 14 2016

Μη μ ισθωτοί εργα

ζόμενοι

Συνταξιούχοι Μ

ισθωτοί εργα

ζόμενοι

Άνεργοι Μ

η ενεργοί

Πηγή: Eurostat

4.3 Φτώχεια και αγορά εργασίας στην Ελλάδα

ΣτοΔιάγραμμα4.5εμφανίζεταιτοποσοστότωνμισθωτώνεργαζομένωνπουβρί-σκεταιστοόριοτηςφτώχειαςωςπροςτοφύλο,γιατηνΕλλάδακαιτηνΕΕ.Ξεκι-νώνταςμετηνΕλλάδα,απότησύγκρισητωνετών2009και2016προκύπτειότιηαποκλιμάκωσητουποσοστούφτώχειαςπουπαρατηρήθηκεταπροηγούμεναέτη(βλ.ΙΝΕΓΣΕΕ,2017α)γιατουςάνδρεςεργαζομένουςσυνεχίζεταικαιτο2016,καθώςμειώνεταιαπό10,4%σε8,8%το2015γιανακαταλήξειστο8,4%το2016.Αντίθετηείναιητάσηόσοναφοράτιςγυναίκεςόπουκατάτηνπερίοδοτηςκρίσηςεμφανί-ζεταιαύξησηαπό5,1%το2009σε8,4%το2016,ενώσεσχέσημετο2015σημει-ώνεταιαύξησητηςτάξηςτου0,9%.Οιπαραπάνωμεταβολέςυποδεικνύουνπωςηαπορρύθμισηπουσυνέβηστηναγοράεργασίαςτατελευταίαχρόνιαεξακολουθείναείναιεξαιρετικάμεροληπτικήαπέναντιστιςγυναίκες.Συνεπώς,οιαρμόδιεςκρα-τικέςαρχέςθαπρέπειναεπικεντρώσουντηνπροσοχήτουςστηναναστροφήτηςαρνητικήςκατάστασηςπουφαίνεταιναπαγιώνεταιστηναγοράεργασίαςγιατιςγυναίκεςεπιφέρονταςδυσμενείςσυνέπειεςστοεπίπεδοδιαβίωσήςτους.

Page 135: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ134 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 4.5: Ποσοστόμισθωτώνεργαζομένωνστοόριο τηςφτώχειαςσεΕλλάδακαιΕΕανάφύλο(2009,2015και2016)

10,4

5,1

6,6 6,2

8,8

7,5 7,4 7,3

8,4 8,4

7,3 7,5

0

2

4

6

8

10

12

Άνδρες (Ελλάδα) Γυναίκες (Ελλάδα) Άνδρες (ΕΕ)

2009

Γυναίκες (ΕΕ)

20152016

Πηγή: Eurostat

ΟιμεταρρυθμίσειςστηναγοράεργασίαςστηνΕΕέχουνοδηγήσεισεεπιδείνωσητωνόρωνδιαβίωσηςόλωντωνεργαζομένωνανεξαρτήτωςφύλου.Ωστόσο,καισεαυτήτηνπερίπτωσηεντοπίζεταιμιαμεγαλύτερηεπιδείνωσητηςθέσηςτωνγυναικώνσυγκριτικάμεεκείνητωνανδρών,ανκαιμεσαφώςμικρότερηέντασηαπόό,τιστηνπερίπτωσητηςΕλλάδας.

Διαχρονικά,μιααπότιςβασικέςαιτίεςμισθολογικώνανισοτήτωνείναιοιδιαφο-ρέςστοεκπαιδευτικόεπίπεδοτωνεργαζομένων.ΣτοΔιάγραμμα4.6εμφανίζεταιτοποσοστότωνεργαζομένωνπουβρίσκεταιστοόριοτηςφτώχειαςκαιτουκοι-νωνικούαποκλεισμούσεΕλλάδακαιΕΕωςπροςτοεκπαιδευτικόεπίπεδο,γιαταέτη2009και2015-2016.ΕίναιπροφανέςότιτόσοστηνΕλλάδαόσοκαιστηνΕΕτο επίπεδοεκπαίδευσης είναικαθοριστικόωςπροςτιςμισθολογικέςαπολαβέςκαικατ’επέκτασηωςπροςτοεπίπεδοφτώχειας.Ωστόσο,στηχώραμαςοιδια-φορέςείναιπιοεμφατικές,καθώςγιατο2016το27,1%τωνεργαζομένωνπουκατέχουνέωςγυμνασιακήεκπαίδευσηβρίσκεταιστοόριοτηςφτώχειαςέχονταςόμωςπαρουσιάσειμείωσησεσχέσημετο2015 (28,4%).Γιατο ίδιο εκπαιδευ-τικόεπίπεδο,τοποσοστόφτώχειαςστηνΕΕεμφανίζειπεριορισμένηαύξησηαπό18,9%το2015σε19,4%το2016.ΙσχυρέςεπίσηςείναικαιοιαποκλίσειςμεταξύτωνεργαζομένωνσεΕλλάδακαιΕΕπουέχουνέναμέσοεπίπεδοεκπαίδευσης,οιοποίεςμάλισταδιευρύνονταικατάτηνπερίοδο2015-2016.Αντιθέτως,μεταξύεργαζομένων που είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εντοπίζονταισαφώςχαμηλότερεςαποκλίσειςσταποσοστάφτώχεια,οιοποίεςωστόσοδιευ-

Page 136: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 135ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ρύνονταιμεταξύ2015και2016.ΟιπαραπάνωδιαφορέςαναδεικνύουνπωςστηνΕλλάδα το «μισθολογικό πανεπιστημιακό πριμ» έχει μεγαλύτερο ειδικό βάροςκαιαυτόαποδίδεται εκτός τωνάλλωνκαιστηνπεριορισμένη επανεκπαίδευσηή/καικατάρτισητωνεργαζομένωνμεχαμηλόεπίπεδοσπουδών,σεσυνδυασμόμετογεγονόςότιπολλοίεργαζόμενοιτριτοβάθμιαςεκπαίδευσηςαπασχολούνταιμεναλλάσεθέσειςεργασίαςπουυπολείπονταιτουμορφωτικούτουςεπιπέδου(ΚΑΝΕΠ,2017).

Διάγραμμα 4.6: ΠοσοστόεργαζομένωνστοόριοτηςφτώχειαςσεΕλλάδακαιΕΕωςπροςτοεκπαιδευτικόεπίπεδο(2009,2015και2016)

16,3

26,9

7,7

12,

6

3,4

3,5

18, 9

28,4

9,4

13,5

4,6

4,9

19, 3

27,1

9,4

15,0

4,8

5,8

0 10 20 30

Έως Γυμνά σιο (EE)

Έ ως Γυμνάσιο ( Ελλάδα)

Λύκειο και Μεταδευτερ

οβάθμια

Εκπαίδευση (Ελλάδα)

Λύκειο και Μεταδευτερ

οβάθμια

Εκπαίδευση (EΕ)

Τριτοβάθ μια Εκπαίδ

ευση (EΕ)

201620

1520

09

Τριτοβάθμια Εκπαίδευση (

Ελλάδα)

Πηγή: Eurostat

ΣτοΔιάγραμμα4.7παρουσιάζεταιτοποσοστόεργαζομένωνστοόριοτηςφτώ-χειαςωςπροςτοντύποτηςσύμβασηςγιαταέτη2009και2015-2016.Όπωςμπο-ρούμεναδούμε,τόσογιατηνΕλλάδαόσοκαιγιατηνΕΕτοποσοστόεργαζομένωνστοόριοτηςφτώχειαςπουέχουνσυμβάσειςορισμένουχρόνουείναιπερίπουτρι-πλάσιοαπόεκείνοτωνεργαζομένωνμεσυμβάσειςαορίστουχρόνου.Ταευρήματααυτάκαθιστούνπροφανέςπωςοισταθερέςσχέσειςαπασχόλησης64όχιμόνοπερι-ορίζουντηναβεβαιότητατωνεργαζομένωνωςπροςτοεργασιακόμέλλοντους,αλλά ταυτόχρονα εξασφαλίζουνκι ένασαφώςκαλύτεροβιοτικό επίπεδο. Στην

64. Επιπλέον, οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου συνδέονται περισσότερο με άλλες ευέλικτες μορφές εργασίας, όπως η ημιαπασχόληση, όπου εντοπίζεται υψηλό ποσοστό φτώχειας (βλ. Διάγραμμα 4.8).

Page 137: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ136 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Ελλάδατο2015εμφανίζεταιαύξησητωνεργαζομένωναορίστουχρόνουπουβρί-σκονταικάτωαπότοόριοτηςφτώχειας,ηοποίαόμωςαντισταθμίζεταιαπότημείωσητουποσοστούφτώχειαςτωνεργαζομένωνορισμένουχρόνουπροσεγγί-ζονταςταπρο-κρίσηςεπίπεδα.

Διάγραμμα 4.7: ΠοσοστόεργαζομένωνστοόριοτηςφτώχειαςσεΕλλάδακαιΕΕωςπροςτοντύποτηςσύμβασης(2009,2015και2016)

5,1 5,7

13,5

15,1

5,7

4 ,7

15,7 15,8

5,8 5,3

16,3

15,2

0

2

4

6

8

10

12 14

16

18

(Ελλάδα) Αορίστου

χρόνου (ΕΕ)

Αορίστου

χρόνου Ορισμένου

χρόνου

(ΕΕ)

200920152016

Ορισμένου χ

ρόνου

(Ελλάδα)

Πηγή: Eurostat

ΣεόλεςτιςΕκθέσειςτουΙΝΕΓΣΕΕπουέχουνδημοσιευτείκατάτηνπερίοδουλο-ποίησηςτωνΠΟΠεκφράζεταισταθεράοέντονοςπροβληματισμόςτουΙνστιτού-τουγιατηνταχείαεξάπλωσητωνευέλικτωνμορφώνεργασίαςτόσοωςπροςτηναποτελεσματικότητάτουςσχετικάμετηβελτίωσητηςανταγωνιστικότηταςόσοκαιγιατιςεπιπτώσειςπουθαέχουνστοεπίπεδοδιαβίωσηςτωνεργαζομένων.Ο προβληματισμός αυτός διατηρείται στο ακέραιο και στην παρούσαΈκθεση,καθώς,όπωςμπορούμεναδούμεκαιστοΔιάγραμμα4.8,τοποσοστόφτώχειαςτωνεργαζομένωνμερικήςαπασχόλησηςεμφανίζειμιαισχυρήαύξησητο2016σεσχέσημετο2015φτάνονταςστο30,3%ήδιαφορετικάπερίπουέναςστουςτρειςεργαζομένους μερικής απασχόλησης διαβιούσε το 2016 σε συνθήκες σχετικήςφτώχειας,τουψηλότεροποσοστόπουσημειώνεταιαπότο2009.Ηεξέλιξηαυτή

Page 138: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 137ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

επιβεβαιώνειότιηδιεύρυνσητωνευέλικτωνσχέσεωνεργασίαςσυνιστάκαιτοδιαβατήριογιατηφτώχειασεμεγάλοκομμάτιτουεργαζόμενουπληθυσμού.ΤαευρήματααυτάσυμβαδίζουνμεταστατιστικάστοιχείαπουπρόσφαταέδωσεοΕΦΚΑγιατονΜάιοτου2017,ταοποίααναδεικνύουνότιέναςστουςτρειςεργαζο-μένουςμεμερικήαπασχόλησηλαμβάνειμισθόχαμηλότεροαπότοεπίδομαανερ-γίας.65Αύξησητουποσοστούφτώχειαςεμφανίζεταιόμωςκαιστουςεργαζομένουςπλήρουςαπασχόλησης,πιθανόνωςσυνέπειατηςεισοδηματικήςλιτότηταςτωνπροηγούμενων ετών και της υπερφορολόγησης. Αντιθέτως, στηνΕΕ εμφανίζο-νταισαφώςπιοήπιεςμεταβολέςστοποσοστόφτώχειας,οιοποίεςαφορούνμόνοτουςεργαζομένουςμερικήςαπασχόλησης.ΣυγκρίνονταςτιςμορφέςαπασχόλησηςμεταξύΕλλάδαςκαιΕΕ,στηνπρώτηπερίπτωσηυπάρχειμιασαφώςμεγαλύτερηαναλογίατωνεργαζομένωνμηπλήρουςαπασχόλησηςστοόριοτηςφτώχειαςωςπροςτουςεργαζομένουςπουβρίσκονταισεκαθεστώςπλήρουςαπασχόλησης,ηοποίαμάλισταδιευρύνεταιτο2016σεσχέσημετο2015.Αυτόαναδεικνύειμιαεξελισσόμενηδιαίρεσηστηνεγχώριααγοράεργασίαςωςπροςτιςμισθολογικέςαπολαβές και εν γένει τα εργασιακά δικαιώματα και ταυτόχρονα δείχνει ότι ηγενίκευσητωνελαστικώνεργασιακώνσχέσεωνπροωθείταιχωρίςκάποιαπρο-στασίατωνεργαζομένωνπουυφίστανταιτέτοιεςσχέσεις.

Διάγραμμα 4.8: ΠοσοστόεργαζομένωνστοόριοτηςφτώχειαςσεΕλλάδα καιΕΕωςπροςτονχρόνοαπασχόλησης(2009,2015και2016)

2015 2016

12,8

26,9

7,0

12,5 15,3

28,2

7,8

11,6

15,8

30,3

7,8

12,2

0

5 10

15

20

25

30

35

Μερικής απασχόληση

ς

(ΕΕ)

Μερικής απασχόληση

ς

(Ε λλάδα)

Πλήρους απασχόληση

ς

(ΕΕ)

2009

Πλήρους απασχόληση

ς

(Ε λλάδα)

Πηγή: Eurostat

65. Βλ. http://www.efka.gov.gr/_news/files/DI_MEL_F1_11_212352-12022018.pdf.

Page 139: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ138 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

4.4 Οικονομική στενότητα και υλική αποστέρηση των ελληνικών νοικοκυριών

Η συνέχιση των πολιτικών λιτότητας, σε συνδυασμό με την υπερφορολόγηση,φαίνεταιναεντείνειακόμαπερισσότεροτο2016τιςδυσκολίεςπουαντιμετωπί-ζουντανοικοκυριάστιςοικονομικέςτουςσυναλλαγέςκαθώςκαιστηνκάλυψητων βασικών τους αναγκών. Ειδικότερα, στοΔιάγραμμα 4.9 παρουσιάζεται τοποσοστότουπληθυσμούπουαδυνατείνακαλύψειεπιλεγμένεςβασικέςανάγκεςτο2016σεσύγκρισημετο2015καιτο2009,ενώστοίδιοδιάγραμμαεμφανίζο-νταιτααντίστοιχαποσοστάγιατηνΕΕ.

ΞεκινώνταςαπότηδυνατότηταέγκαιρηςπληρωμήςλογαριασμώνΔΕΚΟ,παρατηρεί-ταισεσχέσημετο2015μιαπεριορισμένηαύξησητωννοικοκυριώνπουεμφανίζουνκαθυστέρησηστηναποπληρωμήτουςαπό42%σε42,2%,σημειώνονταςτηνυψηλό-τερητιμήγιατηνπερίοδο2009-2016.ΑντιθέτωςστηνΕΕεντοπίζεταιμιασημαντικήμείωσητουαντίστοιχουποσοστούαπό8,9%σε7,9%προσεγγίζονταςεπίπεδαπουείναιχαμηλότεραακόμηκαιαπότο2009,δηλαδήλίγοπρινξεσπάσειηκρίσηστηνΕλλάδακαιστησυνέχειαστηνΕυρωζώνη.Τηνίδιαστιγμήεμφανίζεταιμιααξιοση-μείωτηαύξησητωννοικοκυριώνπουεμφανίζουνκαθυστέρησηστηνπληρωμήτωνδανειακώντουςυποχρεώσεωνκαθώςκαιτωνενοικίωντουςαπό14,3%το2015σε15,3%το2016.ΣτηνΕΕτοποσοστόδιατηρείταισεχαμηλότεραεπίπεδααπότο4%,ενώτο2016περιορίζεταιστο3,5%τωννοικοκυριών.Οριακήαύξησηαπό53,4%σε53,6%εμφανίζειεπίσηςκαιτοούτωςήάλλωςιδιαίτεραυψηλόποσοστότωννοικο-κυριώνπουαδυνατείναανταποκριθείστηνκάλυψηέκτακτωναναγκών.Μάλιστα,σεσχέσημετο2009τοποσοστόαυτόδιπλασιάζεται,γεγονόςπουαναδεικνύειτηνοικονομικήστενότηταστηνοποίαέχουνπεριέλθειταελληνικάνοικοκυριάεξαιτίαςτηςδραστικήςμείωσηςτουδιαθέσιμουεισοδήματοςκαιτωναποταμιεύσεων.Αντί-θεταστηνΕΕ,ανκαιτοίδιοποσοστόείναισχετικάυψηλό,παρουσιάζειωστόσομιασταθερότηταγιατηνίδιαπερίοδο,ενώτο2016εμφανίζειμείωσητηςτάξηςτου1,1%.

Ιδιαίτεραανησυχητικήκρίνεταιηισχυρήαύξησητουποσοστούτωννοικοκυριώνπουαδυνατούννακαταναλώσουνγεύμαμεκρέας,ψάριήκοτόπουλοκάθε2ημέρα,από12,9%το2015σε14,4%το2016.Αυτόυποδεικνύειότιηοικονομικήδυσπρα-γία των ελληνικών νοικοκυριώναποτυπώνεται καιστη ζήτησηπιοανελαστικώναγαθών,όπωςείναιταπαραπάνωδιατροφικάείδη.ΌσοναφοράτηνΕΕ,τοαντί-στοιχο ποσοστό διατηρείται σε επίπεδα χαμηλότερα του 9%. Καλύτερη είναι ηεικόναωςπροςτηνεξέλιξητωνεπιδόσεωνσεκαταναλωτικέςανάγκες,όπωςηεξα-σφάλισηεπαρκούςθέρμανσηςκαθώςκαιηπραγματοποίησηδιακοπώντουλάχιστονμίαεβδομάδαμακριάαπότοσπίτι.Καιστιςδύοκατηγορίεςαναγκώνσημειώνεταιοριακήμείωση.Αντίστοιχα,τανοικοκυριάτηςΕΕεμφανίζουνσημαντικήμείωσηστιςδύοπαραπάνωκατηγορίεςαναγκώνπροσεγγίζονταςταχαμηλότεραεπίπεδατηςπεριόδου2009-2016.Τέλος,ισχυρήαύξησηεμφανίζειτοποσοστότωννοικοκυριώνστην Ελλάδα τα οποία αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις συνήθεις υποχρεώσειςτουνοικοκυριούαπό22,3%το2009σε38,2%το2015γιανααυξηθείπεραιτέρω

Page 140: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 139ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

το2016στο40,6%.Αντιθέτως,μείωσηεμφανίζεταιστοαντίστοιχοποσοστότωννοικοκυριών τηςΕΕ. Συνοψίζοντας την έως τώραανάλυση, το 2016 εμφανίζεταιμιαπεραιτέρωπτώσητουβιοτικούεπιπέδουτωννοικοκυριών.Επίσης, ιδιαίτεραανησυχητικόείναιτογεγονόςότιτηνίδιαστιγμήτανοικοκυριάτηςΕΕφαίνεταιναεξέρχονταιαπότιςαρνητικέςεπιπτώσειςτηςευρύτερηςκρίσηςστηνΕυρωζώνη,τοοποίοαποτυπώνεταιστηβελτίωσητωνσυνθηκώνδιαβίωσήςτους.ΤοαποτέλεσματωνδύοαντίθετωντάσεωνείναιναδιευρύνονταιακόμηπερισσότεροοιαποκλίσειςστοβιοτικόεπίπεδομεταξύτουπληθυσμούτηςΕλλάδαςκαιτηςΕΕ.

Διάγραμμα 4.9: Ποσοστό(%)τουπληθυσμούστηνΕλλάδακαιστηνΕΕ(27)πουαδυνατείνακαλύψεισυγκεκριμένεςανάγκες(2009,2015και2016)

60

30

40

22, 3

46,3

15,7

7,6

26,6

8 ,6

18,9

38,2

53,7

29,2

12,9

53,4

14,3

42,0

40,

6

53,6

29,1

14,4

53,6

15,3

42,2

0 20 40

Αδυναμ

ία να αντεπ εξέλθουν στ

ις

υποχρεώσεις

Αδυναμία για μία εβδομάδα διακοπών

Αδυν αμία επαρκο

ύς θέρμανση

ς

Αδυναμία γεύματος με

κρέας, ψάρι

ή

κοτόπουλο κάθε 2η μέρα

Αδυναμία κ άλυψη έκτακ των αναγκώ ν

Καθυστέρηση στην πληρω μή τόκων κα ι ενοικίων

α) Ελλάδα

201620152009

Κα θυστέρηση σ

την πληρωμ

ή

λογαριασμών ΔΕΚΟ

10,4

37 ,0

9,3

8,8

35,4

3,6

8,9

9,9

34,2

9,4

8,4

37,3

4,0

8,9

9,0

32,6

8,7

8,3

36,2

3,5

7,9

0 10 20

Αδυναμ ία να αντεπ

εξέλθουν στ

ις

υποχρεώσεις

Αδυναμία γι α μία εβδομ άδα διακοπώ ν

Αδυν αμία επαρκο

ύς θέρμανση

ς

Αδυναμία γεύματος με

κρέας, ψάρι

ή

κοτόπουλο κάθε 2η μέρα

Αδυναμία κ άλυψη έκτακ των αναγκώ ν

Κ αθυστέρηση στην πληρω μή τόκων κα ι ενοικίων

2016

β) ΕΕ (27)

20152009

Κα θυστέρηση σ

την πληρωμ

ή

λογαριασμών ΔΕΚΟ

Πηγή: Eurostat

Page 141: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ140 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

ΗεπιδείνωσητωνόρωνδιαβίωσηςτωνελληνικώννοικοκυριώνκατάτηδιάρκειατηςκρίσηςεπιβεβαιώνεταικαιστοΔιάγραμμα4.10,όπουπαρουσιάζεταιηεξέλιξητουδείκτησοβαρήςυλικήςαποστέρησης66στοσύνολοτουπληθυσμούκαθώςκαιανάκαθεστώςαπασχόλησης.Τοπλεονέκτηματουδείκτηαυτούείναιότιπροσφέ-ρειμιαπιοσυγκεκριμένηεικόναωςπροςτηφτώχειατωννοικοκυριώνστηνπιοαπόλυτηκαιακραίαμορφήτης.Ειδικότερα,στοσύνολοτουπληθυσμούτοποσο-στόπουβρίσκεταισεκατάστασησοβαρήςυλικήςαποστέρησηςαυξάνεταιαπό10,6%το2009σε21,4%το2016εμφανίζονταςοριακήαύξησησεσχέσημετοπροηγούμενο έτος.Αυτόσημαίνειπωςσταθερά τουλάχιστον έναςστουςπέντεΈλληνεςεμφανίζεισοβαράπροβλήματαδιαβίωσης.Αντίστοιχααύξησηαπό8,3%σε15,5%εμφανίζεικαιτοποσοστότωνεργαζομένωνστοσύνολότουςπουαντι-μετωπίζουνσοβαράπροβλήματαδιαβίωσης,έχονταςόμωςμειωθείελαφρώςσεσχέσημετοπροηγούμενοέτος.

Όσον αφορά τις επιμέρους ομάδες του πληθυσμού που εμφανίζονται στο Διά-γραμμα4.10,ημεγαλύτερηαύξησηεντοπίζεταιστουςανέργους,από20,2%το2009σε45,8%το2016,ενώσεσχέσημετοπροηγούμενοέτοςηαύξησηείναιτηςτάξηςτου2,4%.Επίσης,αύξησητουποσοστούσοβαρήςυλικήςαποστέρησηςεμφανίζεταιστονοικονομικάμηενεργόπληθυσμόαπό26,3%το2015σε27,1%το2016(14,5%το2009)καιστουςαυτοαπασχολούμενουςαπό18%σε18,3%αντίστοιχα(8,5%το2009).Αντιθέτωςμείωσηεμφανίζουνοιυπόλοιπεςομάδεςτου πληθυσμού και πιο συγκεκριμένα οι μισθωτοί εργαζόμενοι από 14,8% το2015σε14,2%το2016(8,1%το2009)καιοισυνταξιούχοιαπό13,1%σε12,6%αντίστοιχα(10,2%το2009).Καταλήγοντας,ταευρήματαωςπροςτοποσοστότωνπληθυσμιακώνομάδωνπουβρίσκονταισεκατάστασησοβαρήςυλικήςαπο-στέρησηςέρχονταισεσυμφωνίαμεεκείνατουΔιαγράμματος4.4καιπιοσυγκε-κριμέναμετοότιβελτίωσηωςπροςτιςσυνθήκεςδιαβίωσηςεμφανίζουντο2016οιμισθωτοίεργαζόμενοικαιοισυνταξιούχοικαιπεραιτέρωεπιδείνωσηοιάνερ-γοι,οιαυτοαπασχολούμενοικαιοοικονομικάμηενεργόςπληθυσμός.

66. Για το περιεχόμενο της σοβαρής υλικής αποστέρησης βλ. Eurostat (2012).

Page 142: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 141ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 4.10: Δείκτηςσοβαρήςυλικήςαποστέρησηςστοσύνολο τουπληθυσμούκαικατάκαθεστώςαπασχόλησηςστηνΕλλάδα

(ηλικίαάνωτων18,2009,2015και2016)

10, 6

8,3 8,1

20,2

8,5 10,2

14,5

21,3

15,9 14,8

43,4

18

13,1

26,3

21,4

15,5

14,2

45,8

18,3

12,

6

27,1

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Μισθωτοί Άνεργοι Σύνολο πληθυσμού Σύνολο εργαζομένων Αυτοαπασχολούμενοι Συνταξιούχοι

200920152016

Οικονομικάμη ενεργοί

Πηγή: Eurostat

ΈναζήτημαπουανησυχείιδιαιτέρωςτουςΈλληνεςεργαζομένουςείναιοιεπιπτώσειςπουθαέχειστοδιαθέσιμοεισόδημαημείωσητουαφορολόγητουορίουστηζώνητων5.700ευρώαπότο2020,μεπιθανότηταωστόσοημείωσηναισχύσειαπότο2019στηνπερίπτωσηπουυπερισχύσειηάποψητουΔΝΤπερίαδυναμίαςεπίτευξηςπλεονάσματοςτηςτάξηςτου3,5%ταεπόμεναχρόνιακαιμέχριτο2022.ΌπωςείχεεπισημάνειτοΙνστιτούτοστηνπερσινήΕτήσιαΈκθεση(ΙΝΕΓΣΕΕ,2017α),μιατέτοιαεξέλιξη,εκτόςαπόμακροοικονομικάμηβιώσιμη,είναικαικοινωνικάάδικη.Χρησι-μοποιώνταςμικροδεδομένααπότηνΈρευναγιατοΕισόδημακαιτιςΣυνθήκεςΔια-βίωσηςτωνΝοικοκυριών(EU-SILC),είχαμεδείξειότικατάτηνπερίοδο2010-2015,οι φορολογικές επιβαρύνσεις που προέβλεπαν τα ΠΟΠ έπληξαν περισσότερο τιςχαμηλότερεςεισοδηματικέςτάξειςπαράτιςυψηλότερες.ΌπωςμπορούμεναδούμεκαιστονΠίνακα4.1,ηταξικήμεροληψίατηςπαραπάνωφορολογικήςπολιτικήςεξα-κολουθείκαιτο2016καιμάλισταμεενδείξειςενίσχυσης.Ειδικότερα,στονΠίνακα4.1εμφανίζεταιηαναλογίατουφόρουστοεισόδημακαιστιςασφαλιστικέςεισφο-ρές και τουφόρουστονπλούτοωςπρος τοακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα του20%τωνφτωχότερων67 (S1)καιτωνπλουσιότερων(S5)νοικοκυριώναντίστοιχα.

67. Για την ταξινόμηση σε φτωχότερα και πλουσιότερα νοικοκυριά χρησιμοποιήσαμε μικροδεδομένα της Έρευ-

Page 143: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ142 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Όπωςμπορούμεναδούμε,ηαναλογίατουφόρουεισοδήματοςκαιτωνασφαλιστι-κώνεισφορώνωςπροςτοακαθάριστοεισόδημασεαπόλυτεςμονάδεςαυξήθηκεσταφτωχότερανοικοκυριάαπό9,08%το2015σε9,34%το2016,ενώησυνολικήμετα-βολήγιατηνπερίοδο2010-2016είναιτηςτάξηςτου3,21%.Αντιθέτως,σταπλουσι-ότερανοικοκυριάπαρατηρείταιμείωσηστηναναλογίατουφόρουεισοδήματοςκαιασφαλιστικώνεισφορώνωςπροςτοακαθάριστοεισόδημα,από30,04%σε29%,ενώγιατηνπερίοδο2010-2016ηαύξησηφτάνειμόλιςστο0,59%.

Η αδικία γίνεται ακόμα πιο εμφατική στην περίπτωση τουφόρου περιουσίας,όπουγιαταφτωχότερανοικοκυριάηεπιβάρυνσηστοακαθάριστοεισόδημάτουςαυξάνεταιαπό6,04%το2015σε6,98%το2016,ενώκατάτηνπερίοδο2010-2016προκύπτεισυνολικήαύξησητηςτάξηςτων6,84μονάδων.Αντιθέτωςκαισεαυτήτηνπερίπτωση,ταπλουσιότερανοικοκυριάπαρουσιάζουνοριακήμείωσηαπό2,46%σε2,43%,ενώσυνολικάγιατηνπερίοδο2010-2016ηαύξησηείναι2,31 μονάδες. Από την ανάλυση που προηγήθηκε θεωρούμε πως η επικείμενηδιεύρυνσητηςφορολογικήςβάσηςμέσωτηςμείωσηςτουαφορολόγητουορίουθαδιευρύνειακόμηπερισσότεροτιςκοινωνικέςανισότητες.Γιατονλόγοαυτό,τονίζουμεγιαάλλημιαφοράπωςηδημοσιονομική εξυγίανσηαπότηνπλευράτωνεσόδωνθαπρέπειναπραγματοποιηθείμέσωμιαςδικαιότερηςφορολογικήςπολιτικήςκαιμέσωτηςουσιαστικήςαντιμετώπισηςτηςφοροδιαφυγής.

Πίνακας 4.1: Φορολογικήεπιβάρυνσητωνφτωχότερωνκαιτωνπλουσιότερωννοικοκυριών(2010,2015και2016)

Φόρος εισοδήματος και ασφαλιστικών εισφορών προς ακαθάριστο εισόδημα

Φόρος περιουσίας προς ακαθάριστο εισόδημα

2010 2015 2016 2010 2015 2016Φτωχότερα 6,13% 9,08% 9,34% 0,14% 6,04% 6,98%Πλουσιότερα 28,41% 30,04% 29,00% 0,12% 2,46% 2,43%

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ(εκτιμήσειςΙΝΕΓΣΕΕ)

4.5 Η εξέλιξη της οικονομικής ανισότητας στην Ελλάδα

Τοφαινόμενοτηςφτώχειαςδενταυτίζεταιαπαραίτηταμετηνάνισηκατανομήτουεισοδήματος.Γιαναέχουμεπιοσυνολικήεικόνατωνεπιπτώσεωντηςκρίσηςκαι της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής, το ενδιαφέρον μας στρέφεται στη

νας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης (EU-SILC) για τα έτη 2010, 2015 και 2016. Όσον αφορά το ύψος του ακαθάριστου εισοδήματος βάσει του οποίου γίνεται η διάκριση των νοικοκυριών, αυτό έχει ως εξής: Το 2010 το 20% των φτωχότερων νοικοκυριών (ανεξαρτήτως μεγέθους) λάμβανε ακαθάριστο εισόδημα λιγό-τερο των 10.245 ευρώ, το 2015 το όριο ήταν τα 8.184 ευρώ, ενώ το 2016 μειώνεται ακόμα περισσότερο στα 7.913 ευρώ. Τα αντίστοιχα όρια για τα πλουσιότερα νοικοκυριά ήταν άνω των 41.380 ευρώ για το 2010, των 28.264 ευρώ για το 2015 και των 27.275 το 2016.

Page 144: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 143ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

συνέχειαστηδιερεύνησητηςκατανομήτουεισοδήματος.68Μιαπροσέγγισητηςμέτρησηςτηςανισότηταςείναιμέσωτουπροσδιορισμούτηςκατανομήςτουεισο-δήματοςμεταξύτωνπληθυσμιακώνδεκατημορίωνκαιπιοσυγκεκριμένατωνδει-κτώνS10/S6καιS6/S1.ΟδείκτηςS10/S6ισούταιμετονλόγοτουεισοδηματικούμεριδίουπουαπολαμβάνειτο10οπιοευκατάστατοδεκατημόριοτουπληθυσμούπροςτοαντίστοιχο6οπληθυσμιακόδεκατημόριοστησειράκατάταξηςκαιαποτυ-πώνειτιςμεταβολέςστηνισοκατανομήπουαπορρέουναπότιςυψηλέςεισοδημα-τικέςτάξεις.Αντίστοιχα,οδείκτηςS6/S1ισούταιμετονλόγοτουεισοδηματικούμεριδίουπουαπολαμβάνειτο6οπιοευκατάστατοδεκατημόριοτουπληθυσμούπροςτοαντίστοιχο1οπληθυσμιακόδεκατημόριοκαιαποτυπώνειτιςμεταβολέςπουαπορρέουναπότιςχαμηλέςεισοδηματικέςτάξεις.ΞεκινώνταςαπότονδείκτηS6/S1παρατηρούμεστοΔιάγραμμα4.11πωςκατάτηνπερίοδο2009-2015εμφα-νίζειμιασημαντικήαύξησητηςτάξηςτων1,10μονάδων.Ητάσηαυτήυποδει-κνύειπωςηκρίσηστηνΕλλάδαέπληξεπερισσότεροταχαμηλότερατμήματατηςεισοδηματικήςκατανομής,γεγονόςπουέχειεπισημανθείκαιστηνπροηγούμενηΈκθεσητουΙνστιτούτου(ΙΝΕΓΣΕΕ,2017α).

Ωστόσο,κατάτηνπερίοδο2015-2016εμφανίζεταιμιαελαφράβελτίωσητηςεισο-δηματικήςκατανομήςσταχαμηλότερατμήματα,καθώςοδείκτηςμειώνεταικατά0,29μονάδες.ΣτηνΕΕοίδιοςδείκτηςεμφανίζειμιααύξηση,ηοποίαόμωςκρίνεταιπεριορισμένηγιαναισχυριστούμεπωςυπήρξαναντίστοιχεςραγδαίεςμεταβολέςστηνκοινωνικήδιαστρωμάτωση,ενώτο2016οίδιοςδείκτηςπαραμένειαμετά-βλητος.ΌσοναφοράτονδείκτηS10/S6τόσοστηνΕλλάδαόσοκαιστηνΕΕδενπροκύπτουναξιοσημείωτεςμεταβολές.ΕιδικάγιατηνπερίπτωσητηςΕλλάδας,οιπαραπάνωμεταβολέςυποδεικνύουνπωςκατάτηδιάρκειατηςκρίσηςέχεισημει-ωθείδιεύρυνσητηςανισοκατανομήςηοποίαέγινεαποκλειστικάσεβάροςτωνχαμηλότερωνεισοδηματικώντάξεων.Ωστόσο,το2016σημειώνεταιελαφράυπο-χώρησητουδείκτηS6/S1.

68. Για μια αναλυτική παρουσίαση της ανισοκατανομής του εισοδήματος στις χώρες της ΕΕ βλ. ETUI (2017).

Page 145: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ144 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Διάγραμμα 4.11: ΔείκτεςανισότηταςS10/S6καιS6/S1σεΕλλάδακαιΕΕ (2009,2015και2016)

3,79

3,07 2,

79 2,63

4,89

3,32

2,72 2, 59

4,60

3,32

2,73 2,56

0

1

2

3

4

5

6

S6/ S1 (ΕΛΛΑΔΑ) S6/S1 (

ΕΕ) S

10/S6 (ΕΛΛΑΔΑ) S10/

S6 (ΕΕ)

200920152016

Πηγή: Eurostat

ΣτοΔιάγραμμα4.12εμφανίζεταιοδείκτηςGini69.Παρατηρούμεότικατάτηνπερί-οδοτηςκρίσηςοδείκτηςGiniαυξήθηκε70εξαιτίαςτηςεπιδείνωσηςτηςθέσηςτωνκατώτερωνεισοδηματικώντάξεωναπό33,1%το2009σε34,3%το2016έχο-νταςφτάσειστουψηλότεροεπίπεδοτο2014(34,5%).Στοίδιοδιάγραμμαεμφα-νίζονταικαιάλλοιδύοδείκτεςGini:οπρώτοςπροσμετράτηνανισοκατανομήσταεισοδήματαχωρίςτηνεπίδρασητωνκοινωνικώνμεταβιβάσεων(εξαιρουμένωντωνσυντάξεων)καιοδεύτεροςτηνανισοκατανομήχωρίςόλεςανεξαιρέτωςτιςκοινωνικέςμεταβιβάσεις.Στηνπρώτηπερίπτωσηπαρατηρούμεπωςοικοινωνι-κέςμεταβιβάσεις(πληντωνσυντάξεων)μεκυριότερητοεπίδομαανεργίαςέχουνπεριορισμένες επιπτώσεις στην ανισοκατανομή ειδικά στην αρχή της κρίσης,καθώςστησυνέχειααναβαθμίζεταιησημασίατουςγιατηναντιμετώπισητηςανι-σότητας.Ειδικότερα,το2009ηανισοκατανομήαυξάνεταιμόλιςκατά1,7μονά-δεςεάνδενσυνυπολογιστούνοικοινωνικέςμεταβιβάσεις(πληντωνσυντάξεων),το2015κατά2,3μονάδες,ενώτο2016κατά2,5μονάδες.Αντιθέτως,ιδιαίτεραισχυρήείναιησυμβολήτωνσυντάξεωνστηνάμβλυνσητηςανισοκατανομής,η

69. Ο δείκτης Gini λαμβάνει τιμές από 0 έως 100. Στην πρώτη περίπτωση υπάρχει απόλυτη ισοκατανομή των εισοδημάτων, ενώ στη δεύτερη απόλυτη ανισότητα.

70. Για τα ίδια έτη ο δείκτης Gini συνολικά στην ΕΕ ήταν σχεδόν αμετάβλητος και σε επίπεδα χαμηλότερα από εκείνον της Ελλάδας (30,5 το 2009 και 30,8 το 2016). Αυτό σημαίνει πως το επίπεδο των ανισοτήτων στη χώρα μας διευρύνθηκε ακόμα περισσότερο σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Page 146: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 145ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

οποίαμάλισταενισχύεταιακόμαπερισσότεροκατάτηδιάρκειατηςκρίσης.Όπωςμπορούμε να δούμε στο ίδιο διάγραμμα, το 2009 η απόκλιση ισούται με 16,3μονάδεςγιαναδιευρυνθείστις26,5μονάδεςτο2015καιστησυνέχειαναμειωθείοριακάτο2016στις26,4μονάδες.Ηεξέλιξηαυτήαποδεικνύειαφενός71τοειδικόβάροςπουέχουνοισυντάξειςστονπεριορισμότωνανισοτήτωνκαιαφετέρουτηνπεριορισμένηαποτελεσματικότητατωνυπόλοιπωνκοινωνικώνμεταβιβάσεων.

Διάγραμμα 4.12: ΔείκτεςGini(%)μεκαιχωρίςκοινωνικέςμεταβιβάσεις γιατηνΕλλάδα(2009,2015και2016)

33,1 34,2 34,3 34,8 36,5 36,

8

49,

4

60,7 60,7

0

10

20

30

40

50

60

70

2009 2015 20 16Δείκτης Gini Δείκτης Gini χωρίς κοιν ωνικές μετα βιβάσεις (πλ ην συντάξεων ) Δείκτης Gini

χωρίς όλες

τις κοινων

ικές μεταβιβά

σεις

Πηγή: Eurostat

4.6 Η περιφερειακή διάσταση της φτώχειας και της ανισότητας στην Ελλάδα

Οι διάφορες εκτιμήσεις του ποσοστούφτώχειας καθώς και των ανισοτήτων πουπαρουσιάσαμε στις προηγούμενες ενότητες προκύπτουν από τα μικροδεδομέναπουπαρέχειη έρευναγιατοΕισόδημακαιτιςΣυνθήκεςΔιαβίωσηςτωνΝοικοκυ-ριών(EU-SILC).Ωστόσο,στηνπερίπτωσητηςΕλλάδαςτουλάχιστονένασημαντικόμειονέκτηματηςEU-SILCείναιότιηπεριφερειακήδιάστασητωνμικροδεδομένωνείναιιδιαιτέρωςπεριοριστική,καθώςδιακρίνονταισεεπίπεδοNUTS1,δηλαδήηπρο-

71. Σε επίπεδο ΕΕ παρομοίως οι συντάξεις συνιστούν τη σημαντικότερη παροχή άμβλυνσης των ανισοτήτων. Ωστόσο, το ειδικό τους βάρος είναι πιο περιορισμένο. Αντιθέτως, οι λοιπές μεταβιβαστικές πληρωμές έχουν συγκριτικά μεγαλύτερη συμβολή στον περιορισμό των ανισοτήτων.

Page 147: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ146 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

έλευσητωννοικοκυριώναναφέρεταισετέσσεριςευρείεςομάδεςΠεριφερειώνκαιπιοσυγκεκριμέναστηνΑττική(EL3),σταΝησιάΑιγαίου,ΙονίουκαιΚρήτης(EL4),στηΒόρειαΕλλάδα(EL5)καιστηνΚεντρικήΕλλάδα(EL6).Τοαποτέλεσμαείναιναμηνμπορούμενααποκτήσουμεμιαπιοειδικήάποψηωςπροςτηφτώχειακαιτηνανισότηταστις 13Περιφέρειες της χώρας.Ωστόσο, τοπρόβλημααυτό μπορεί νααντιμετωπιστείικανοποιητικάεάνχρησιμοποιήσουμεταμικροδεδομέναπουπαρέ-χειηΈρευναΟικογενειακούΠροϋπολογισμού(ΕΟΠ/HBS),ηοποίαεπικεντρώνεταιστιςκαταναλωτικέςσυνήθειεςτωννοικοκυριών.Ειδικότερα,τατελευταίαχρόνιαηΕΟΠέχειμεταβάλειτηνπεριφερειακήταξινόμησητωνμικροδεδομένωναπόNUTS1 σεNUTS2.Αυτό,σεσυνδυασμόμετοότιπαρέχειστοιχείαδιαθέσιμουεισοδήματοςανάνοικοκυριό,μαςεπιτρέπειναπροχωρήσουμεσεεκτιμήσειςτηςφτώχειαςκαιτηςανισότηταςγιατις13Περιφέρειες72(αντίτωντεσσάρωντηςEU-SILC).Στοσημείοαυτόθαπρέπειναδιευκρινίσουμεότιταενλόγωεμπειρικάευρήματασυνιστούνπρο-σεγγίσειςκαιδενταυτίζονταιμετιςεπίσημεςεκτιμήσειςπουπαρέχειτόσοηΕΛΣΤΑΤόσοκαιηEurostat,καθώςοιτελευταίεςβασίζονταισταμικροδεδομένατηςEU-SILC.

ΣτονΠίνακα4.2.εμφανίζεταιτοποσοστόφτώχειαςστις13ΠεριφέρειεςτηςΕλλά-δαςγιατοέτος2016,πουείναιτοτελευταίογιατοοποίουπάρχουνδιαθέσιμαστοι-χεία.Όπωςμπορούμεναδούμε,τουψηλότεροποσοστόφτώχειαςεντοπίζεταιστηνΠεριφέρειαΔυτικήςΕλλάδας(25%)καιακολουθείηΠεριφέρειαΑνατολικήςΜακε-δονίας-Θράκης(21,3%)καιΘεσσαλίας(20,6%).Αντιθέτως,ταμικρότεραποσοστάφτώχειαςεντοπίζονταιστιςνησιωτικέςΠεριφέρειεςτηςχώραςκαιπιοσυγκεκριμέναστιςΠεριφέρειεςΒορείουΑιγαίουκαιΝοτίουΑιγαίου(αμφότερεςμεποσοστό8,4%)καιακολουθούνταΙόνιαΝησιά(11,1%).Ταχαμηλάποσοστάφτώχειαςτωνπαρα-πάνωΠεριφερειώνσεένανβαθμόμπορούννααποδοθούνστηντουριστικήκίνησηπου χαρακτηρίζει τις συγκεκριμένες Περιφέρειες με αποτέλεσμα να εμφανίζουνμεγαλύτερηανθεκτικότητααπέναντιστηνκρίσησεσχέσημεάλλεςΠεριφέρειεςτηςχώρας.ΜιαένδειξητηςμεγαλύτερηςανθεκτικότηταςείναιτοότιοιπαραπάνωΠερι-φέρειεςεμφανίζουντο2016ταχαμηλότεραποσοστάανεργίας,καιαυτόφαίνεταιπωςσυνέβαλεστονπεριορισμότηςσχετικήςφτώχειαςτουπληθυσμούτους.

Πράγματι,όπωςμπορούμεναδούμεκαιαπότοαριστερόμέροςτουΔιαγράμμα-τος4.13,εμφανίζεταιμιασχετικάισχυρήθετικήσυσχέτισημεταξύτουποσοστούανεργίαςκαιτουποσοστούφτώχειας.Στοδεξίμέροςτουίδιουδιαγράμματοςεμφα-νίζεταιεπίσηςκαιησχέσημεταξύτουποσοστούφτώχειαςκαιτουκατάκεφαλήνΑΕΠ73.Όπωςθαανέμενε κανείς, προκύπτει μιααρνητικήσχέσημεταξύ τωνδύο

72. Επειδή στις Περιφέρειες που χαρακτηρίζονται από σημαντική αγροτική δραστηριότητα εντοπίζεται και υψηλότερη ιδιοκατανάλωση, που σημαίνει ότι το επίπεδο διαβίωσης δεν καθορίζεται μονοσήμαντα από το χρηματικό εισόδημα, τα στοιχεία του διαθέσιμου εισοδήματος που χρησιμοποιούμε περιλαμβάνουν και την τεκμαρτή χρηματική αξία της ιδιοκατανάλωσης.

73. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ αναφέρεται στο 2015, που είναι το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία σε επίπεδο Περιφέρειας. Ωστόσο δεν αναμένουμε σημαντικές αποκλίσεις στα μεγέθη σε σχέση με το 2016 και ακόμα περισσότερο στην κατάταξη των Περιφερειών.

Page 148: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 147ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

μεταβλητών,ηοποίαόμωςείναιασθενής.ΑυτόυποδεικνύειπωςτουψηλόκατάκεφαλήνΑΕΠδενσυνιστάτόσοκαθοριστικόπαράγονταγιατηναντιμετώπισητηςφτώχειας,καθώςέναςεξίσουσημαντικόςπαράγονταςείναικαιτοεπίπεδοισοκα-τανομήςτουΑΕΠστουςκατοίκουςτηςΠεριφέρειας.Αντιθέτως,απότοΔιάγραμμα4.13προκύπτουνενδείξειςπωςημείωσητηςανεργίαςσυνιστάπιοαποτελεσματικόεργαλείοαντιμετώπισηςτηςσχετικήςφτώχειας.

Διάγραμμα 4.13: Ποσοστόφτώχειας,ποσοστόανεργίαςκαικατάκεφαλήνΑΕΠ

15%10% 20% 30% 30%

10%

15%

20%

y = 0,7223x + 0,1147

R² = 0,626

25%

30%

35%

5% 25% 35%Ποσοστό φτώχειας Ποσοστό φτώχειας

Π

οσοσ

τό α

νεργ

ίας

10.000

12.000

14.000

y = -31970x + 19197 R² = 0,271

16.000

18.000

20.000

22.000

24.000

5% 10% 15% 20% 25%

Κα

τά κ

εφαλ

ήν Α

ΕΠ

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤκαι Eurostat(εκτιμήσειςΙΝΕΓΣΕΕ)

Πίνακας 4.2: Ποσοστόφτώχειαςσε13ΠεριφέρειεςτηςΕλλάδαςΠεριφέρειες NUTS2 2016 Φτώχεια με όρους

εισοδήματος 2008Απόκλιση σε όρους εισοδήματος 2008

Αττική EL30 13,1% 22,9% 9,8%ΒόρειοΑιγαίο EL41 8,40% 26,6% 18,2%ΝότιοΑιγαίο EL42 8,40% 21,0% 12,6%Κρήτη EL43 14,9% 28,6% 13,7%ΑνατολικήΜακεδονία-Θράκη EL51 21,3% 37,3% 16,0%ΚεντρικήΜακεδονία EL52 16,1% 32,2% 16,1%ΔυτικήΜακεδονία EL53 18,4% 30,5% 12,1%Ήπειρος EL54 19,0% 33,3% 14,3%Θεσσαλία EL61 20,6% 34,4% 13,8%ΙόνιαΝησιά EL62 11,1% 27,5% 16,4%ΔυτικήΕλλάδα EL63 25,0% 40,1% 15,1%ΣτερεάΕλλάδα EL64 17,0% 28,5% 11,5%Πελοπόννησος EL65 15,2% 34,5% 19,3%Ελλάδα EL 15,7% 29,0% 13,3%

Πηγή: ΜικροδεδομένατηςΈρευναςΟικογενειακούΠροϋπολογισμούτηςΕΛΣΤΑΤγιατο2016(εκτιμήσειςτουπεριφερειακούποσοστούφτώχειαςΙΝΕΓΣΕΕ)

Page 149: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ148 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Στονίδιοπίνακαεμφανίζεταιτοποσοστόφτώχειαςχρησιμοποιώνταςωςγραμμήφτώχειας το 60%του διάμεσου διαθέσιμου εισοδήματος του 2008.74 Η συγκε-κριμένηπροσαρμογήγίνεταιώστεναδιαπιστώσουμετιςεπιπτώσειςτηςκρίσηςστοεπίπεδοδιαβίωσηςτωνκατοίκωνστιςεπιμέρουςΠεριφέρειες.Καισεαυτήτηνπερίπτωση,τουψηλότεροποσοστόφτώχειαςεντοπίζεταιστηνΠεριφέρειαΔυτικήςΕλλάδας(40,1%)καιακολουθείεπίσηςηΠεριφέρειαΑνατολικήςΜακε-δονίας-Θράκης (37,3%). Ωστόσο, στην τρίτη θέση συναντάμε την ΠεριφέρειαΠελοποννήσου (34,5%) με ελάχιστη διαφορά από την Περιφέρεια Θεσσαλίας(34,4%).ΌσοναφοράτιςΠεριφέρειεςμετοχαμηλότεροποσοστόφτώχειαςσεεισοδηματικούς όρους του 2008, πρώτη έρχεται η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου(21%) και ακολουθεί η Περιφέρεια Αττικής (22,9%) και τρίτη η ΠεριφέρειαΒορείουΑιγαίου(26,6%).Τέλος,αξίζεινααναφέρουμεσεποιεςΠεριφέρειεςαυξά-νεταιπερισσότεροτοποσοστόφτώχειαςστηνπερίπτωσηόπουορίζεταιτοδιά-μεσο εισόδηματου2008.ΟιΠεριφέρειεςαυτές είναιηΠελοπόννησος (19,3%),ακολουθείτοΒόρειοΑιγαίο(18,2%)καιέπειταταΙόνιαΝησιά(16,4%).ΟλόγοςπουοιπαραπάνωΠεριφέρειεςεμφανίζουνυψηλέςμεταβολέςείναιότιχαρακτη-ρίζονταιαπόσχετικάυψηλότερησυγκέντρωσηδεδομένωνγύρωαπότοδιάμεσοδιαθέσιμοεισόδηματου2016,ώστε,όταναντικαθίσταταιαπόεκείνοτου2008,τααντίστοιχανοικοκυριάναπέφτουνκάτωαπότηγραμμήφτώχειας.

Ηανάλυσητηςενότηταςολοκληρώνεταιμεμιααποτίμησητωνανισοτήτωνστις13ΠεριφέρειεςτηςΕλλάδας.ΌπωςμπορούμεναδούμεστονΠίνακα4.3,οιυψη-λότερεςανισότητεςεντοπίζονταιστηνΠεριφέρειαΘεσσαλίας(28,8%)καιακο-λουθείηΑττική (28,6%)καιηΔυτικήΕλλάδα(27%).Αντιθέτως,οιμικρότερεςανισότητεςεντοπίζονταιστιςΠεριφέρειεςΔυτικήςΜακεδονίας (22,3%), ΙονίωνΝήσων(23,4%)καιΝοτίουΑιγαίου(24,3%).

74. Το 2008 το διάμεσο διαθέσιμο εισόδημα προσαρμοσμένο ως προς το μέγεθος του νοικοκυριού ήταν 14.000 ευρώ, ενώ το 60% εκτιμάται στα 8.400 ευρώ. Το 2016 το αντίστοιχο διάμεσο εισόδημα μειώθηκε στα 11.037,4 ευρώ, ενώ το 60% στα 6.622,4 ευρώ.

Page 150: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 149ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Πίνακας 4.3: ΔείκτηςGini(%)σε13ΠεριφέρειεςτηςΕλλάδαςΠεριφέρεια NUTS2 Δείκτης GiniΑττική EL30 28,6ΒόρειοΑιγαίο EL41 26,7ΝότιοΑιγαίο EL42 24,3Κρήτη EL43 25,0ΑνατολικήΜακεδονία-Θράκη EL51 26,0ΚεντρικήΜακεδονία EL52 26,6ΔυτικήΜακεδονία EL53 22,3Ήπειρος EL54 25,3Θεσσαλία EL61 28,8ΙόνιαΝησιά EL62 23,4ΔυτικήΕλλάδα EL63 27,0ΣτερεάΕλλάδα EL64 25,3Πελοπόννησος EL65 26,4Ελλάδα EL 27,7

Πηγή: ΜικροδεδομένατηςΈρευναςΟικογενειακούΠροϋπολογισμούτηςΕΛΣΤΑΤγιατο2016(εκτιμήσειςτουδείκτηανισότηταςGiniΙΝΕΓΣΕΕ)

Page 151: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 152: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 151ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

• ΑΑΔΕ (2018). «Παρακολούθηση Φορολογικής και Τελωνειακής Διοίκησης2018»,ΑνεξάρτητηΑρχήΔημόσιωνΕσόδων.

• Γαβρόγλου, Σ. (2014). «Η μυστηριώδης μείωση της προσωρινής απασχόλη-σης»,στοΕργασία και απασχόληση στην Ελλάδα. Ετήσια έκθεση 2013,ΕθνικόΙνστιτούτοΕργασίας&ΑνθρώπινουΔυναμικού,Αθήνα,Ιούλιος.

• ΓΠΚΒ(2018).Τριμηνιαία Έκθεση: Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2017,Φεβρουάριος2018.

• ΕΛΣΤΑΤ(2018).«ΤριμηνιαίοιμηχρηματοοικονομικοίλογαριασμοίτηςΓενικήςΚυβέρνησης3οΤρίμηνο2017»,ΔελτίοΤύπου,28Ιανουαρίου.

• Ευστράτογλου,Α.(2015).Οικονομική κρίση, ευέλικτες μορφές απασχόλησης και παραγωγικότητα στους κλάδους της ελληνικής οικονομίας,Μελέτη36,Παρατη-ρητήριοΟικονομικώνκαιΚοινωνικώνΕξελίξεων,ΙνστιτούτοΕργασίαςΓΣΕΕ.

• Ευστράτογλου,Α. (2017).Απασχόληση και επαγγέλματα τον νέο αιώνα στην Ελλάδα,ΙΝΕΓΣΕΕ(υπόδημοσίευση).

• ΙΝΕΓΣΕΕ(2016).Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση,ΕνδιάμεσηΈκθεση2016,Αθήνα.

• ΙΝΕΓΣΕΕ (2017α).Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση, ΕτήσιαΈκθεση2017,Αθήνα.

• ΙΝΕΓΣΕΕ(2017β).Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση,ΕνδιάμεσηΈκθεση2017,Αθήνα.

• Ιωακείμογλου,Η.(2018).Κόστος εργασίας και περιθώρια κέρδους στα χρόνια των μνημονίων,ΚείμενοΠολιτικής15,ΠαρατηρητήριοΟικονομικώνκαιΚοι-νωνικώνΕξελίξεων,ΙνστιτούτοΕργασίαςΓΣΕΕ.

• ΚΑΝΕΠ (2017). «Δείκτες ανεργίας των νέων στην Ελλάδα ‒ χρονοσει-ρές», Συνέδριο: «Τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση: Συμ-μαχία για την παιδεία, την εργασία, την ανάπτυξη και την κοινωνικήσυνοχή», uploads Σεπτέμβριος 2017, διαθέσιμο στο: http://www.gsee.gr/wp-content//2017/09/3083_PRESENTATION-1-KANEP-GSEE.pdf).

• Ματσαγγάνης,Μ.καιΛεβέντη,Χ.(2017).Πώς αντιμετωπίζει τη φτώχεια το ελλη-νικό κράτος, διαΝΕΟσις,διαθέσιμοστο:https://www.dianeosis.org/2017/12/antimetopisi-tis-ftoxeias-kai-kratiki-politiki/.

Page 153: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ152 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

• ΟΜΕΔ(2017).Ετήσια έκθεση 2016,Αθήνα.

• Παϊταρίδης,Δ.(2015).Η εξέλιξη της παραγωγικότητας και οι επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, Μελέτη 42, ΠαρατηρητήριοΟικονομικώνκαιΚοινωνικώνΕξελίξεων,ΙνστιτούτοΕργασίαςΓΣΕΕ.

• Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης(2017).«ΜηνιαίεςΕκθέσειςΣυστήματοςΕΡΓΑΝΗ»,Αθήνα.

• ΥπουργείοΕργασίας,ΚοινωνικήςΑσφάλισηςκαιΠρόνοιας(2011,2012,2013)«ΕτήσιαΈκθεση ΠεπραγμένωνΣΕΠΕ».

• Υπουργείο Οικονομικών (2016). Εισηγητική Έκθεση Προϋπολογισμού 2017,Αθήνα,Οκτώβριος.

• Υπουργείο Οικονομικών (2017). Εισηγητική Έκθεση Προϋπολογισμού 2018,Αθήνα,Νοέμβριος.

• Υπουργείο Οικονομικών (2018). «Εκτέλεση Κρατικού Προϋπολογισμού»,ΜηνιαίοΔελτίο‒Δεκέμβριος2017,ΥπουργείοΟικονομικών,ΓενικόΛογιστή-ριοτουΚράτους,Ιανουάριος.

Ξενόγλωσση

• EC (2017α). “Greece΄s finances stabilized, the excessive deficit procedure isclosed”,Pressrelease528/17,CounciloftheEU,25September.

• EC(2017β).Study and reports on the VAT gap in the EU-28 member states: Final Report,TAXUD/2015/CC/131.

• EC (2017c).European Economic Forecast, Autumn 2017, Institutional Paper063/November.

• EC (2018). Compliance report: ESM stability support programme for Greece,ThirdReview,DG-ECFIN,EuropeanCommission,January.

• Eurostat (2012).Measuring material deprivation in the EU: Indicators for the whole population and child-specific indicators,Luxembourg.

• ETUI(2017).Benchmarking Working Europe 2017,Brussels.

• iAGS(2018).Independent Annual Growth Survey: Sixth Report,November2017.

• ILO (2015a). “Trends in collective bargaining coverage: Stability, erosion ordecline?”, διαθέσιμο στο: http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---protrav/---travail/documents/publication/wcms_409422.pdf.

• ILO (2015b). “Labour market reforms since the crisis: Drivers and conse-quences”,διαθέσιμο στο:http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgre-ports/---inst/documents/publication/wcms_414588.pdf.

Page 154: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ 153ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

• IMF(2017).World Economic Outlook: Seeking Sustainable Growth: Short-Term Recovery, Long-Term Challenges, October.

• Paitaridis,D.(2018).“Divisionoflabour,productivity,andcompetitivenessoftheGreektradablesector”,East - West Journal of Economics and Business,forth-coming.

• SMoU(2017),Supplemental Memorandum of Understanding (second addendum to the Memorandum of Understanding),διαθέσιμο στο:https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/smou_final_to_esm_2017_07_05.pdf.

Page 155: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ ΓΣΕΕ154 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2018

Ηλεκτρονικές πηγές

• AMECO Database: http://ec.europa.eu/economy_finance/ameco/user/serie/SelectSerie.cfm

• ΑνεξάρτητηΑρχήΔημοσίωνΕσόδων:http://www.aade.gr/open-data/KPIs

• ΕλληνικήΣτατιστικήΑρχή(ΕΛΣΤΑΤ):http://www.statistics.gr/el/home

• Eurostat:http://ec.europa.eu/eurostat/data/database

• IMF Financial Soundeness Indicators: http://data.imf.org/?sk=51B096FA-2CD2-40C2-8D09-0699CC1764DA

• Τράπεζα της Ελλάδος: http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Statistics/default.aspx

• World Trade Organization: https://www.wto.org/english/res_e/statis_e/statis_e.htm

• WorldBank:http://databank.worldbank.org/data/home.aspx

• ΥπουργείοΕργασίας:http://www.ypakp.gr/

Page 156: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 157: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΣΕΕ

Ιουλιανού24, 10434,Αθήνα

Τηλ.:2108202247 Fax:2108202203 www.inegsee.gr

Γλωσσική επιμέλεια – Διορθώσεις: ΣτέλλαΖούπα Σελιδοποίηση – Εκτύπωση: ΚΑΜΠΥΛΗAdvertising

Αντιγόνης60,10442Αθήνα Τηλ.:2105156810-20-30,Fax:2105156811 E-mai:[email protected],www.kambili.gr

©ΙΝΕΓΣΕΕ

ISSN:1108-7765 ISBN:978-960-9571-87-6

Page 158: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΣΕΕ

Ιουλιανού24, 10434,Αθήνα

Τηλ.:2108202247 Fax:2108202203 www.inegsee.gr

Γλωσσική επιμέλεια – Διορθώσεις: ΣτέλλαΖούπα Σελιδοποίηση – Εκτύπωση: ΚΑΜΠΥΛΗAdvertising

Αντιγόνης60,10442Αθήνα Τηλ.:2105156810-20-30,Fax:2105156811 E-mai:[email protected],www.kambili.gr

©ΙΝΕΓΣΕΕ

ISSN:1108-7765 ISBN:978-960-9571-87-6

Page 159: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 160: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 161: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα
Page 162: Ετήσια και η απασχόληση · 2018-03-23 · απασχόλησης στα επαγγέλματα και ρυθμοί μεταβολής τους ... Διάγραμμα

ΙΝΕ

ΓΣΕΕ

Η ε

λλην

ική

οικ

ονοµ

ία κ

αι η

απα

σχόλ

ησ

η

Ετ

ήσια

Έκθ

εση

2018

Η ελληνική οικονοµίακαι η απασχόληση

ISSN: 1108-7765ISBN: 978-960-9571-87-6

Eτήσια Έκθεση 2018

ΕΚΘΕΣΕΙΣ20

20