Exemplumok

Laskai Osvát Sermones de sanctis Biga salutis intitulati

című prédikációgyűjteményében

exemplum szövege kulcsszavak hivatkozás beszéd

száma megjegyzések

Quidam patrum vidit in spiritu, quod religiosi viri eandem gratiam

consequantur, sicut baptizati.

in spiritu videre,

religiosi viri,

baptizati

legitur in Vitas

Patrum

002.

c. 10.

Unde Diogenes […] fuit maximus mundi contemptor, quod tantum baculum

et ciphum seu picarium habuit, cum quo ad fontem bibebat. Cum aute semel

vidisset hominem manibus bibentem, ciphum suum fregit dicens:

„Nesciebam, quia natura mihi hoc praestitisset isto carere adminiculo”.

mundi contemptor,

baculus,

picarium,

ciphum,

manibus bibere,

natura,

Diogenes

Hieronymus et

Seneca

003.

c. 07-08.

Is [Diogenes] enim nolebat in civitatibus habitare, nec domum habere, sed in

deserto, in quodam morabatur dolio ita, quod in aestate umbram et in hieme

solem habebat, quia in aestate fundum soli opponebat, in hieme vero os dolii

ad solem volvebat. Cum autem Alexander in venando ad eum veniens et

consistens ante eum umbram sibi faceret, dixit ei: „Vellem, ut mihi non

auferres, quod mihi dare non potes.” Quod imperator intelligens ad aliam

partem divertit dicens se mirari, quod non videbatur potestatem eius timere.

Cui ille respondit: „Potentiam tuam non timeo, quia aut est praeterita, aut

praesens, aut futura. Illa, quae est praeterita, praeteriit et non est. Futuram

potentiam non timeo, quia incerta est, nec praesentem, quia modica est et

cito transitoria. Cum autem qui astabat in eum, vellent irruere, praecipit, ne

quis cum tangeret dicens: „Homo dei est, qui propter potentiae timorem

veritatem non tacet.”

desertum,

umbra,

aestas,

potentia praesens,

praeterita, futura

Diogenes,

Alexander imperator

Hieronymus et

Seneca

003.

c. 07-08.

[De Socrate]: Petrus piscator erat, dives non fuerat, cibos manu et arte

quaerebat, et tamen loquitur confidenter: „Dimissimus omnia.” Et quia non

sufficit tantum relinquere adiungit, quod perfectum est: „Et secuti sumus te,

fecimus, quod iussisti, qui ergo dabis nobis praemii?” Iesus autem dixit illis:

„Amen dico vobis, quod vos, qui secuti estis me in regeneratione, cum

sederit filius hominis in sede maiestatis suae, sedebitis et vos super sedes

XII iudicantes, XII tribus Israel.” Non dixit: tantum qui reliquistis omnia,

hoc enim et Socrates philosophus fecit, qui dum Athenas philosophandum

pergeret, magnum pondus auri proiecit in mare dicens: „Mergam te, ne

mergar a te.” Haec tamen mersio nihil profuit ad aeternam beatitudinem.

piscator,

omnia dimittere,

XII tribus Israel,

Petrus,

Socrates,

aurum,

mergere

Hieronymus in

homelia

003.

c. 08.

Socrates, dum Athenas pergeret magnum pondus auri proiecit in mare

dicens: „Mergam te, ne mergear a te.”

mergere.

aurum,

Socrates

004.

c. 04-05.

Diogenes reliquit omnia bona sua, et ut virtuosus esse possit, nihil praeter

craterem secum in heremum portans ad bibendum aquam, et dum is videret

quendam manu lambentem aquam, confregit vas dicens: „Nescivi, quod

natura huic necessitati subvenisset.”

crater,

natura,

manibus bibere,

Diogenes

004.

c. 05.

Marianum episcopum verbis, quibus vales excita, quia eum obdormivisse

suspicor. Die ergo illi, ut cum loco et mentem mutet, nec tibi credat solam

lectionem et orationem sufficere, sed largam manum habeat. Necessitatem

patientibus concurrat, alienam inopiam suam credat, quia si hoc non habet,

vacuum nomen episcopi tenet.

obdormire,

larga manus,

necessitas,

inopia,

Marianus episcopus

Gregorius et habetur

LXXXVI.dist. c.

„Fratrem nostrum”

004.

c. 11.

Beatus Nicolaus in statu pontificali in hoc opere misericordiae totaliter se

exercebat, sicut patet tempore famis quid fecereat, dum triticum de navibus

petiterat, quaere in legenda!

status pontificalis,

fames,

triticum,

beatus Nicolaus

Legenda aurea 004.

c. 11.

Beatus Nicolaus est magnus in misericordia in statu supernali, id est in

caelo, quia ipse inde multis supplicantibus impetrat misericordiam. Cuidam

ex misericordia filium impetravit, cuiusdam filium a diabolo necatum

resuscitavit, quibusdam sanitatem obtinuit, ut patet in legenda.

misericordiam

impetrare,

supplicantes,

filius,

sanitas,

beatus Nicolaus

Legenda aurea 004.

c. 11-12.

Aliquis pauper, qui aliquem offendit, tempus observat, quo magis

dispositum ad placandum inveniat.

pauper,

aliquem offendere,

tempus observare

005.

c. 02.

Nam apud quamlibet nationem unum peccatum magis abominabile videtur,

etiam si sit minoris culpae. Sicut apud milites maximum peccatum est

torneamentum, apud negociatores defraudatio socii, apud cives adulterium.

Cur hoc? Quia sic consueverunt.

quaelibet natio,

abominale,

miles,

torneamentum,

negatiator,

defraudatio,

conuescere,

adulterium

005.

c. 08.

Lana enim semel intincta retinet colorem et testa saporem, unde dicit: Nulla

alia causa difficultatem bene faciendi facit, quam sola consuetudo vitiorum.

lana intincta,

testa recens,

color,

sapor

Hieronymus in

Epistola ad Laetam

005.

c. 10.

Unde legitur de ipso [beato Nicolao], quod natus ex patre Epiphano et matre

Iohanna, quem cum sancti parentes in primaevo iuventutis flore genuissent,

deinceps continentur viventes coelibem vitam duxerunt. Hic prima die, dum

balneretur, erectus stetit in pelvi. Insuper quarta et sexta feria tantum semel

ubera sugebat. Sanctus autem iuvenis aliorum iuvenum devitans lascivias

ecclesiarum potius terebat limina, et quidquid ibidem de Sacris Scripturis

intelligere poterat, memoriter retinebat.

[beatus Nicolaus],

Epiphanus,

Iohanna,

coelebs vita,

balnare,

erectus stare,

ubera sugere

005.

c. 11.

Ista omnia praedicta bene considerabat et ita faciebat beatus Nicolaus

seminando opera iustitiae. Unde legitur de eo, quod parentibus suis defunctis

cogitare coepit, qualiter tantam divitiarum copiam ad laudem Dei erogaret.

Tunc quidam convicaneus suus satis nobilis tres filias suas virgines ob

inopiam prostituere cogitur, ut earum infami commertio aleretur. Quod

perpendens sanctus Nicolaus scelus abhorruit et massam auri per fenestram

nocte proiecit clam, clamque recessit. Mane surgens homo et inveniens

massam auri Deo gratias agens primogenitae nuptias celebravit. Non multo

post famulus Dei simile peregit opus misericordiae, et ille iterum secundae

filiae nuptias celebravit.

Post paucos vero dies duplicatam auri massam in donum proiecit hominis.

At ille ad sonitum excitatur e Nicolaum fugientem insequitur dicens: „Siste

beatus Nicolaus,

seminando,

tres virgines,

inopia,

massa auri,

per fenestram

proiacere,

nuptiae,

opus misericordiae,

pedes osculare,

005.

c. 13.

gradum, teque meo ne subtrahas aspectui!” Sicque accurrens Nicolaum hunc

esse recognovit Mox humi prostratus volebat osculari pedes eius, quod ille

refugiens ab eo exegit, ne eum de hoc publicaret in vita.

Ante sane uterus Virginis quamvis mundus, quamvis inpollutus et alienus a

contagione peccati, quamvis sanctus, tamen adhuc utilitate humanitatis

inducitur. Ac si lana candidissima a suo colore dealbata, ad quam sane cum

accessisset Spiritus Sanctus, quasi ipsa eademque lana cum inficitur

sanguine conchilii vel muricis, utitur in purpuram.

uterus Virginis,

lana dealbata,

color,

conchillus,

muri,

purpura

Hieronymus in

sermone de

asspumptione

006.

c. 02.

Tertio Virginis Mariae immaculatam conceptionem probemus exemplis.

Refert enim Henricus de Hassia, quod anno Domini MCCCLXX quidam

doctor ordinis praedicatorum, Paulus nomine cum in ecclesia Craccoviensi

praedicaret contra immaculatam Virginis conceptionem, in medio sermonis

cecidit et obmutescens diem clausit extremum.

Item in regno Arragoniae quidam frater ordinis praedicatorum

reperiens unum daemoniacum iuravit, ut declararet sibi unum bonum

dubium, scilicet si Beata Virgo fuit in originali peccato concepta. Qui fortiter

exclamans dixit: „Vae, vae, vae illis, qui festum Beatae Virginis non

celebrant et malum de Virgine dicunt.”

In provincia Aequitaniae quidam religiosus praedicabat in festo

conceptionis, afferens etiam in omni praedicatione, quod Beata Virgo fuit in

originali peccato concepta, sed peracta praedicatione venit quidam lupus et

coram omnibus sufocavit eum. In eadem provincia in conventu fratrum

minorum quidam frater praedicabat contra praefatam conceptionem, sed ipso

descedente et volente celebrare super altare, in quo erat imago Beatae

Virginis sculpta de marmore, quae statim vultum retroverit a fratre, et sic

imago permanet usque hodie. Frater autem statim factus est caecus et

exclamans dixit: „O Virgo Benedicta, redde mihi visum et praedicabo

oppositum!” Factoque voto sanus factus est.

Paulus doctor

praedicatorum,

ecclesia

Craccoviensis,

immaculata Virginis

conceptio,

obmutescere,

regnum Arragoniae,

maalum de Virgine

dicere,

provincia Aquitaniae,

festum conceptionis,

lupus,

imago Beatae

Virginis,

sufocare,

vultum retrovertere,

caecus

Henricus de Hassia 006.

c. 08-09.

Quarto immaculatam Virginis conceptionem probemus revelationibus. Nam

legitur in legenda de Helsino abbate, quod Beata Virgo eidem apparuit et de

periculo maris liberavit sic, quod festum eiusdem conceptionis semper

celebret, ut patet in Legenda.

immaculata Virginis

conceptio,

Helsinus abbo,

periculum maris

Legenda Aurea 006.

c. 09.

Item frater Matheus de ordine praedicatorum interrogavit beatam Brigidam

dicens: „Interroga, filia Beatam Virginem et dic mihi, si in originali peccato

fuit concepta!” Cui sancta Brigida respondit: „Semel” – inquit – „interrogavi

ipsam et dixit mihi: Concepta – ait – sum ex Ioachim et Anna sine originali

peccato.”

frater Matheus,

beata Brigida,

peccata originalis,

Ioachim,

Anna

006.

c. 09.

Ad idem legitur, quod tempore Karoli regis Francorum clericus quidam,

ordine levita Germanus regis Hungariae devotus Beatae Virgini, cuius horas

singulis diebus dicere consueverat, qui parentum consilio nubere volens, et

accepta a presbitero nuptiali benedictione celebrata etiam missa recordatus,

quia Beatae Virginis horas non persolvisset, sponsam domum mittens e

omnes alios licentians iuxta altare solus remansit. Cumque in horis hanc

antiphonam diceret: Pulchra es et decora, subito apparuit ei Beata Virgo, cui

duobus angelis dexteram et laevam tenentibus dicit ei: „Si ego pulchra sum,

quid me dimittis et alia accipis? Numquid ego sum pulchrior illa? Vidisti

umquam tam pulchram?” Cui ille: „Domina mi, pulchritudo tua omnem

pulchritudinem excellit. Quid ergo vis, ut faciam?” At illa: „Si sponsam

carnalem amorem mei dimiseris, me sponsam in caelo habebis, et si festum

conceptionis meae sexto idus Decembris celebraveris, in regno Filii mei

laureatus eris.” His dictis Domina disparuit. Clericus vero domum redire

nolens habitum monachi in quadam abbatia suscepit, inde post exiguum

tempus quiliae episcopus est ordinatus. Diem praedictum quousque vixit,

solemniter celebravit.

tempus Karoli regis,

Rex Hungariae,

Beatae Virginis hora,

antiphona,

pulchritudo,

sponsa carnalis,

sponsa in caelo,

idus Decembris,

visio Beatae Virginis

006.

c. 09-10.

Dum Dalida abrasit septem crines Samsonis et fecit eruere oculos eius, id est

carnis amor aufert dona Spiritus Sancti ab anima et insuper excaecat.

Samson,

Dalida,

crinis,

oculus

Iudicum XVI.

Idc 16,19

008.

c. 03.

bibliai exemplum

Exemplum ponit Augustinus de cithara, lyra et manu tangente, et tamen

solum lyra facit sonum.

cithara,

lyra,

manus tangens,

sonum facere

Exemplum ponit

Augustinus

008.

c. 09.

Unde cum Abraam rogaret angelum, ne subverteret Sodomam, Gen. XVIII.,

angelus dixit ei: Si invenero in Sodomitis quinquaginta iustos, Sodomam non

subvertam, etiam si decem iustos inveniam, non subvertam. Ecce quanta est

utilitas bonae societatis.

Abraam,

angelus,

Sodoma,

iusti,

iustos invenire

Gen. XVIII.,

Cf. Gn 18,26–32

009.

c. 04.

bibliai exemplum

Omnibus igitur consulendum est sicut angelus consuluit Loth, Gen. XVIII.:

Surge, ne pereas in scelere civitatis huius, id est mundi.

Loth,

angelus,

scelus civitatis

Gen. XVIII.

Cf. Gn 19,15

009.

c. 04-05.

bibliai exemplum

Sic legitur de quodam rustico Pichuldo nomine, quod dum in ecclesia

eligerentur apostoli sorte, quis quem eorum veneraretur specialius iuxta

doctrinam Caelestini papae, qui dicit in sermone, quod unusquisque fidelium

aliquem apostolorum sorte eligat, cuius laudibus iugiter deserviat. Et huic

advenit nomen sancti Thomae, qui proiecit cartam cum indignatione dicens:

Nolo hunc dubitantem habere, sed unum de dignioribus. Cumque carta

secundo et tertio eadem ei evenisset, dixit: Si alium habere non possum, nec

huic servire volo. Plebanus autem propter laici simplicitatem dixit: Vadi

Hierusalem et ibi potiorem invenies, quod et rusticus promist. Cumque cives

de parochia illuc ire disponerent, ille quoque licentiatus ab uxore profectus

est cum illis. Cum in mari laborarent navigando ventum validum, contrarium

habuerunt ita, ut iam paene de vita desperarent. Invocant divinum auxilium,

sortem mittunt pro cuius culpa tanta tempestas est suborta, et sors cecidit

super ipsum rusticum, quem ligaverunt super asserem et in mare proiecerunt

et statim tranquillitas est secuta. Nocte igitur venit sanctus Thomas ad ipsum

dicens: Velles illum venerari, qui te liberaret et perduceret in Hierusalem?

Cui ille: O, quam libenter. Et accepta manu duxit ad quandam villam dicens:

Vade et mane in civitate pervenies et invenies, quod desideras. Recedensque

ab eo, non ei indicavit, quis esset. Ipse vero ingressus civitatem omnia loca

sancta perlustrabat, et elapsis duabus hebdomadis venerunt socii, et

invenientes eum gavisi sunt, eiusque liberationis causam cum didicissent,

Deum glorificaverunt. In vigilia autem paschae sociis recedentibus ipse

propter festum remansit. Cumque postea currendo festinaret, ut ad eos

perveniret, vidit a tergo unum in albis equitantem, qui eum salutavit pie et

quo tenderet, requisivit. Et ille cum enarrasset, dixit ei equites: Longe –

inquit – sunt, sed veni, ducam te ad tuos. Et ille sedit in equo retro

equitantem, cui dixit: Domine mi, vellem libenter nomen vestrum scire, ut

rusticus,

Pichuldus,

laicus,

honorare Sanctum

Thomam,

plebanus,

Hierusalem,

pascha,

mare,

auxilium Sanctae

Thomae,

nomen Sanctae

Thomae,

caedula,

reverentia Sanctae

Thomae

legitur 009.

c. 06.

de benefitiis scirem grates referre. Cui ille: Exspecta, quousque veniemus ad

notos tuos, quia sero est, et postea scies, quis ego sum. Cui tandem dixit:

Descende et vade ad villam et invenies notos tuos, et accipe iam caedulam

illam et in illa nomen meum invenies. Laicus vero ire cepit ad pueros

pascentes porcos, qui videntes eum agnoscunt et ei occurrunt. Ille autem

admirans ait: O, boni pueri, quis vos ultra mare duxit, credebat se ultra mare

fore. Cui pueri: Nos non ivimus ultra mare, sed sumus in villa, et currunt

pueri et nunciant uxori eius adventum. Sed illa indignata nec ei occurrit

credens, quod non fuisset Hierosolymis. Alii sibi occurrunt requirentes, ubi

socios dimiserit, quibus omnia secum facta refert, sed non est, qui credat.

Caedulam dat plebano, qui cognovit illam fore, quam tribus vicibus

proiecerat et ait: Ecce quem tu honorare noluisti, ipse tecum misericordiam

fecit. Quod audiens dixit: Sanctus Thomas dignissimus est omnium

sanctorum, en limina ipsius visitabo. Quo peracto interim socii reversi sunt,

qui testimonium perhibeant de omnibus ipsius gestis, et quo din vigilia

paschae Hierosolymis ipsum dimisissent. Et dum sic referent, venit ille

laicus, et ab omnibus reverenter suscipitur, et exinde celebritas sancti

Thomae per totam illam provinciam in magna reverentia habebatur et

colebatur.

Nam dicitur Lu. ultimo, quod duo discipuli euntes in Emmaus cognito

Domino in fractione panis, redierunt in Hierusalem et invenerunt

congregatos undecim,1 inter quos oportet, quod numeretur Thomas, quia

Iudas iam perierat.

discipuli,

Emmaus,

Iesus,

Hiarusalem,

fractio panis

Lu. ultimo

Lc 24,18

009.

c. 07.

bibliai exeplum

Sed hoc dictum est contra textum evangelicae veritatis, ubi legitur, Ioha.

XX., quod Mariae Magdalenae apparuit in forma hortulani.

Maria Magdalena,

apparitio Domini,

informa hortulani

Ioha. XX.

Ioh 20,15

009.

c. 10.

bibliai exemlum

et Lu. ultimo: Discipulis euntibus in Emmaus in forma peregrini, quem

aestimabant esse peregrinum ex forma vestium.

discipuli,

Emmaus,

peregrinus,

forma vestitum

Lu. ultimo

Lc 24,18

009.

c. 10.

bibliai exemplum

1 Lc 24,13–33

Haec verba, carissimi dicebat strenuus Christi miles, beatus videlicet

Stephanus, dum perfidi Iudaei in concilio ei calumniarentur per falsos testes

eum occidere volentes, ut patet in Actibus Apostolorum.

sanctus Stephanus

protomartyr,

Iudaei,

perfidi,

testes falsi

ut patet in Actibus

Apostolorum

Act 7,56

012.

c. 02.

bibliai exemplum

Unde compatiens miseriis Iudaeorum dicebat: Domine, ne statuas illis hoc

peccatum!

sanctus Stephanus

protomartyr,

Iudaei,

oratio pro Iudaeis

Act 7,60 012.

c. 02.

bibliai exemplum

Sicut Iudas Machabeus fortiter inimicis restitit, non tamen vincere valuit, sic

illi spiritualiter fortes sunt, qui resistunt passionibus suis, non tamen omnes

expugnare possunt.

Iudas Machabeus,

fortis,

inimici,

corporaliter fortis,

fortitudo

012.

c. 03.

bibliai exemplum -

utalás

Secundi sunt fortes, qui non solum resistunt inimicis, sed etiam superant,

sicut Gedeon.

Gedeon,

corporaliter fortis,

inimici,

fortitudo,

vincere

012.

c. 03.

bibliai exemplum -

utalás

Tertii sunt fortes, qui non solum superant, sed etiam invadunt eorum

regnum, sicut David Philisteorum.

David,

Philistei,

regnum Philisteorum,

fortitudo,

spiritualiter fortis

012.

c. 02.

bibliai exemplum -

utalás

Sicut Samson elegit mortem, ut moriantur Dei inimici, Iudicum XVI. Samson,

inimici,

spiritualiter fortis,

fortitudo

Iudicum XVI. 012.

c. 03.

bibliai exemplum -

utalás

Tertio beatus Stephanus commendatur a miraculorum multitudine, quia

multa faciebat prodigia et signa non solum in terra, sed etiam in caelis eius

sanctitas declarabatur, cum dicebat: Ecce video caelos etc.

sanctus Stephanus

protomartyr,

miracula,

prodigia,

signa,

caelum,

sanctitas

Act 7,56 012.

c. 03.

bibliai exemplum

In huius signum baptizato Domino in Iordane aperti sunt caeli. Christus,

caelum apertum,

Iordan,

baptismus

012.

c. 04.

bibliai exemplum

Sed diceres: ubi fuit beatus Stephanus baptizatus? Respondet Lyra Super

primum capitulum Actus Apostolorum: Quidam dicunt, quod apostoli et

Christi discipuli fuerunt baptizati in ultima cena, scilicet in pedum lotione.

sanctus Stephanus

protomartyr,

baptismus,

apostoli,

discupuli

Lyra Super primum

capitulum Actus

Apostolorum

012.

c. 05.

legenda

Alii vero dicunt, quod usque ad missionem Spiritus Sancti non fuerunt

baptizati, sed in die Pentecostes in missione Spiritus Sancti. Iuxta illud

Act.I.: Vos autem baptizabimini Spiritu Sancto.

sanctus Stephanus

protomartyr,

baptismus,

Pentecostes,

Spiritus Sanctus

Act.I.: Vos autem

baptizabimini Spiritu

Sancto.

Act 1.5

012.

c. 05.

legenda

In signum huius Iohanni in insula Pathmos apertum fuit regnum caeleste. Iohannes,

apostolus,

Pathmos,

caelum apertum

012.

c. 06.

bibliai exemplum -

utalás

In statu legis scriptae fuit Ur, vir Mariae, sororis Moysi et Aaron, quem cum

Moyses cum Aaron dimississet inter filios Israel, dum ipse ascenderat in

montem Synai ieiunare XI diebus, ut legem acciperet dicens populo, quod si

quid interim difficultatis ortum fuerit, ferrent ad eos. Qui insurrexerunt

contra Ur et Aaron dicentes: Nescimus, quid contigit Moysi; date nobis

deos, quos colamus. Pro quo dum argueret eos Ur, ceperunt in eum spuere,

et sic sputo suffocaverunt. Propter hoc Aaron timens conflavit inaures, et

fecit vitulum.

Ur,

soror Moysi,

soror Aaron,

filii Israel,

Aaron,

mons Synai,

lex,

vitulumsuffocare,

martyrium

012.

c. 08.

bibliai exemplum

Ideo dicunt quidam, quod primus martyr fuit Achimelech, sacerdos summus,

quem occidit Saul rex eo, quod consuluit Dominum propter David. I.

Reg.XXII.

Achimelech,

martyr,

sacerdo,

Saul,

David

I. Reg.XXII.

Cf I Rg 22,16

012.

c. 08-09.

bibliai exemplum

In statu prophetarum primus martyr fuit Zacharias, filius Ioiadae sacerdotis,

quem occidit rex Ioas inter templum et altare, prout patet in hodierno

evangelio.

propheta,

martyr,

Zacharias,

filius Ioiadae,

Ioas,

rex,

templum,

altar

prout patet in

hodierno evangelio.

012.

c. 09.

bibliai exemplum

sic beatus Stephanus innocenter est lapidatus, quia in Lege Veteri

lapidabantur festa non colentes, ut patet de illo, qui lignum colligebat in

sabbatho adulteri, sacrilegi, sicut Achor Iosue VII. blasphemi, divini et

parentibus non oboedientes.

Achor,

sacrilegium

Iosue VII.

Cf Ios 7,24-25

012.

c. 09.

bibliai exemplum -

utalás

Sic permutavit Zachaeus Luc. XIX. dicens: Domine, ecce dimidium

bonorum meorum do pauperibus.

Zacheus,

permutatio,

pauperes,

dimidium bonorum

Luc. XIX.

Lc 19,8

012.

c. 10.

bibliai exemplum -

utalás

Habetur enim Ioh.I.: Salvator vocavit Petrum et Andream, Iacobum et

Iohannem de piscatione, et demum Philippum ad discipulatum. Philippus

autem invenit Nathanael sub ficu, et dixit illi: Quem scripsit Moyses in lege

Iesus,

Andreas,

Iacobus,

Ioh.I.

Ioh 1,45-46

012.

c. 10-11.

bibliai exemplum

et prophetae, invenimus Iesum a Nazareth filium Ioseph. Cui Nathanael: A

Nazareth potest aliquid boni esse? Dixit ei Philippus: Veni et vide! Licet

Christus natus fuerit in Betlehem, tamen fuit nutritus in Nazareth, ideo

Nazarenus vocabatur, ut patet Iohannis I.: Vidit Iesus Nathanael venientem

ad se et dixit: Ecce vere Israelita, in quo non est dolus, quia veniebat bona

intentione, ut veritatem cognosceret. Qui dixit: Unde me nosti? Et Christus

respondit ei: Priusquam Philippus te vocaret, cum esses sub ficu, vidi te.

Respondit: Rabbi tu es Filius Dei, tu es rex Israel. Respondit Iesus: Amen,

amen, dico vobis, videbitis caelum apertum et angelos Dei ascendentes et

descendentes super Filium hominis. Secundum enim quosdam iste

Nathanael fuit beatus Stephanus.

Iohannes,

Philippus,

Nathanael,

ficus,

Nazareth,

veritas,

caelum apertum

Iohannis I

Ioh 1,47-51

Sic acquisivit ille latro, qui supplicabat dicens: Domine, memento mei, dum

veneris in regnum tuum. Cui Salvator: Amen dico tibi hodie mecum eris in

Paradiso.

latro,

Christus,

crux,

meminisse,

Paradisum

Lc 23,42-43 012.

c. 11.

bibliai exemplum

vö.: 102. sermo

Taliter etiam beatus Stephanus acquisivit, qui non solum pro se, sed etiam

pro inimicis supplicabat dicens pro se: Domine Iesu, accipe spiritum meum.

Et flexis genibus pro inimicis dicens: Domine ne statuas illis hoc peccatum.

Et cum hoc dixisset, obdormivit in Domino intrando in apertum caelum.

sanctus Stephanus

protomartyr,

orare pro inimicis,

genuflexio,

apertum caelum

012.

c. 11.

bibliai exemplum

Sicut Esa. ca. VI. vidit Deum in similitudine quadam dicens: Vidi Dominum

sedentem super solium excelsum et elevatum etc, non autem in essentia.

Esaias, videre Deum,

solium excelsum

(caelum apertum)

Esa. ca. VI.

Is 6,1

012.

c. 14.

bibliai exemplum

Sic beatus Sephanus videns Christum a dextris, qui fuit hic a sinistris. Ubi

glossa: Ne homo lapidandus dubitet in terra, Deus homo crucifixus apparet

in gloria. Secundo quando habent grande spectaculum. Sic beatus Stephanus

vidit caelos apertos, et totam caelestem curiam. Tertio quando habent grande

praemium. Nam in tribus proeliis fortis fuit beatus Stephanus, scilicet in

disputatione, in testium accusatione, in lapidatione, et super speciale

adiutorium habuit etc., ut patet in legenda.

sanctus Stephanus

protomartyr,

(caelum apertum)

videre Christum,

spectaculum,

praemium,

lapidatio,

accusatio

ut patet in legenda 012.

c. 15.

legenda - utalás

Et talem plenitudinem non habuit Beata Virgo Maria, ad quam dixit angelus:

Ave gratia plena!

Virgo Maria,

angelus,

gratia

Lc 1,28 013.

c. 02.

bibliai exemplum -

utalás

nec apostoli in die Penthecostes, de quibus dicitur Actuum II.: Repleti sunt

Spiritu Sancto.

apostoli,

Penthecostes,

Spiritus Sanctus

Act 2,4; Act 4,31 013.

c. 02.

bibliai exemplum -

utalás

Ista quoque gratia fuit plenus beatus Stephanus. Act. VII.: Iudaei non

poterant resistere Spiritui et sapientiae, qui loquebatur in eo.

sanctus Stephanus

protomartyr,

Iudaei,

sapientia,

loquere,

Spiritus Sanctus

Act 6,10 013.

c. 02.

bibliai exemplum -

utalás

Et sic Zacharias impletus est Spiritu Sancto, et prophetavit dicens:

Benedictus Dominus Deus Israel. Lu. I.

Zacharias,

prophetare,

Spiritus Sanctus

Lc 1,68 013.

c. 03.

bibliai exemplum -

utalás

Similiter Elisabeth repleta est Spiritu Sancto, et exclamavit dicens:

Benedicta tu in mulieribus et benedictus etc.

Elisabeth,

Spiritus Sanctus,

axclamare

Lc 1,28 013.

c. 03.

bibliai exemplum -

utalás

Melius siquidem fuisset Lucifero appetere gratiam, quam Dei aequalitatem. Lucifer,

Deus,

aequitas

013.

c. 04.

bibliai exemplum -

utalás

Unde legitur Act. VI. et VII. ca. eius fortitudo sic: Crescente numero

discipulorum factus est murmur Graecorum adversus Hebraeos eo, quod

viduae eorum despiciebantur in ministerio quotidiano. (Quod dupliciter

intelligitur: aut quia non admittebantur ad ministerium, aut nimis

gravabantur.) Quod audientes apostoli congregaverunt multitudinem

discipulorum, et dixerunt: Non est aequum nos relinquere verbum Dei, et

ministrare mensis. (Glossa: Quia meliora sunt fercula mentis, quam dapes

corporis.) Considerate ergo fratres viros ex vobis boni testimonii septem,

plenos sapientia et Spiritu Sancto, quos constituamus super hoc opus.

(Glossa: Ut ministrent et ministrantibus praesint, nos vero orationi et

praedicationi inflantes erimus.) Et placuit sermo omni multitudini, et

elegerunt septem, quorum primus fuit beatus Stephanus. [os 013. c. 09] Et

adduxerunt apostolos, et imposuerunt super eos manus. Stephanus autem

plenus gratia et fortitudine faciebat prodigia et signa magna in populo.

sanctus Stephanus

protomartyr,

fortitudo,

discipuli,

Graeci,

Hebraei,

murmur

legitur Act. VI. et

VII. ca.

Act 6,1–8

013.

c. 09.

bibliai exemplum –

magyarázattal

(legenda?)

Cum igitur beatus Stephanus multa signa faceret, et populo praedicaret,

Iudaei primum bellum cum eo inierunt, ut eum per disputationem

converterent. Surrexerunt quidam de synagoga libertinorum et Cyrenensium

a Cyrene civitate, et Alexandrinorum, et eorum, qui erant a Cilicia et Asia

disputantes cum Stephano. Ecce primum bellum. Deinde subiungit

triumphum. Et non poterant resistere sapientiae et Spiritui, qui loquebatur.

sanctus Stephanus

protomartyr,

signa facere,

Iudaei,

praedicare,

disputatio

Act 6,9–10 013.

c. 10.

bibliai exemplum –

magyarázattal

(legenda?)

Videntes per hunc modum non posse ipsum superare ad secundum modum

se callide converterunt, ut per falsos testes superarent. Submiserunt enim

duos falsos testes, qui eundem de quadruplici blasphemia accusarent in

concilio, scilicet de blasphemia in Deum, in Moysen, in legem et in

templum. Ecce secundum proelium. Et intuentes in eum omnes, qui sedebant

in concilio, videbant faciem eius tamquam faciem angeli.

sanctus Stephanus

protomartyr,

testes falsi,

blasphemia,

concilium

Cf Act 6,11-15 013.

c. 10.

bibliai exemplum

(legenda?)

Et cum excusaret se de obiectis rationabiliter, ut patet in Actibus

apostolorum, deinde assumunt tertiam pugnam contra eum, ut saltem

tormentis superarent. Quod cum vidisset, beatus Stephanus, tripliciter voluit

eos corrigendo revocare, scilicet pudore, timore et amore.

Primo ipsos corrigebat pudore dicens: "Dura cervice et incircumcisis

cordibus vos semper Spiritui Sancto restitistis, sicut et patres vestri ita et

vos, quem prophetarum patres vestri non sunt persecuti, et occiderunt eos,

qui annunciabant de adventu Iusti. Audientes haec dissecabantur cordibus

suis, et stridebant dentibus in eum.

sanctus Stephanus

protomartyr,

martyrium,

pudor,

timor,

amor

ut patet in Actibus

apostolorum

Cf Act 7,51-59

013.

c. 10-11.

bibliai exemplum

(legenda?)

Secundo ipsos corrigere voluit timore, quia dicitur: Cum esset Stephanus

plenus Spiritu Sancto, intendens in caelum vidit gloriam Dei et ait: Ecce

video caelos apertos et Iesum stantem a dextris virtutis Dei, quasi paratus

eos perdere. Ideo continuerunt aures suas et impetum fecerunt in eum.

Tertio correxerit eos amore, dum pro eis flexis genibus oravit dicens:

Domine, ne statuas illis hoc peccatum. O fortissime Christi miles, o

innocentissime tiro, quem nec instantia, nec saevitia, nec mortis tolerantia a

veritate avertere potuit! Hic est exemplum omnium Christum sequentium,

qui primus per mortem secutus est Christum Dominum.

Faciebat prodigia et signa magna in populo. Quae autem fuerunt illa signa,

scriptura in speciali non explicat, sed in generali. Credendum tamen, quod

mundabat leprosos, illuminabat caecos, curabat infirmos, et suscitabat

mortuos.

sanctus Stephanus

protomartyr,

signa,

mundare leprosos,

illuminare caecos,

curare infirmos,

suscitare mortuos

Act 6,8 013.

c. 11.

bibliai exemplum

(legenda?)

Sic fuit in visione beati Stephani, qui vidit gloriam Dei et Iesum stantem a

dextris virtutis Dei.

sanctus Stephanus

protomartyr,

visiso,

caelum apertum,

Iesus,

signa

013.

c. 12.

bibliai exemplum

(legenda?)

Sicut et Paulo apostolo, de quo dicit Augustinus: Ad paulam de videndo

Deum, quod Paulo fuit concessum videre divinam essentiam eo, quod erat

doctor gentium, et Moysi, qui fuit doctor Iudaeorum.(…) ut hic Stephanus et

Paulus ad tertium caelum raptus.

Paulus apostolus,

videre Deum,

tertium caelum

de quo dicit

Augustinus

013.

c. 12.

bibliai exemplum –

utalás

sicut loquitur de Esa. c. VI., quod vidit Dominum sedentem super solium

excelsum, et mente cognovit significatum illius.

Esaias,

caelum apertum Deum

videre,

solium excelsum

sicut loquitur de Esa.

c. VI.

Cf Is 6,1

013.

c. 13.

bibliai exemplum –

utalás

Unde Iudaei audientes dicentem, quod Iesum videret stare ad dextram Dei,

impetum fecerunt in eum, et proicientes eum extra civitatem lapidabant,

quasi secundum legem agere arbitrantes, quae blasphemum extra castra

mandabat lapidari. Et illi duo falsi testes, qui in eum primo lapidem

debebant mittere secundum legem deposuerunt vestimenta sua, ne illius

tactu inquinarentur. Et ut expeditio res essent ad lapidandum, secus pedes

adolescentis, qui vocabatur Saulus, postea vocatus est Paulus, qui etiam

sententiam capitalem portaverat super ipsum, ut ipse dicit in Actibus

apostolorum. Cum autem eos nec pudore, nec timore posset beatus

Stephanus revocare, coepit eos amore revocare.

sanctus Stephanus

protomartyr,

lapidare,

blasphemis,

falsi testes,

vestimentum,

Saulus,

martyrium

ut ipse dicit in

Actibus apostolorum

013.

c. 14.

bibliai exemplum

(legenda?)

Facta est autem lapidatio beati Stephani eodem anno, quo Dominus ascendit

in caelum, tertia die proximi mensis Augusti. Sanctus Gamaliel et

Nicodemus, qui erant pro Christianis in omnibus conciliis Iudaeorum,

sepelierunt eum in agro Gamalielis, et fecerunt planctum magnum super

eum. Et facta est magna persecutio in Hierusalem intantum, quod omnes

Christiani praeter apostolos, qui erant fortiores per totam Iudeam dispersi

sunt. Iuxta quod Dominus praeceperat eis dicens: Si vos persecuti fuerint in

una civitate, fugite in aliam. Post cuius mortem (ut refert Augustinus),

meritis ipsius septem mortui sunt resuscitati, et alii a diversis infirmatibus

curati.

sanctus Stephanus

protomartyr,

mors,

Gamaliel,

Nicodemus,

sepultura,

signa,

moruos resuscitare,

infirmos curare

ut refert Augustinus 013.

c. 15.

bibliai exemplum

(legenda?)

Nam etiam sanctus senex prope mortem ad hoc docebat discipulos suos

dicens: "Filii, diligite alterutrum." Et cum quaererent, quare hoc saepius

diceret, respondit, quia hoc solum sufficit.

sanctus Iohannes

apostolus,

senex,

discipuli,

docere,

diligentia

014.

c. 02.

legenda

Sic fecit beatus Iohannes, quia recedentibus apostolis et Christi discipulis

solus iuxta crucem Domini matrem associavit.

sanctus Iohannes

apostolus,

Christus,

crux,

diligentia,

mater Domini

014.

c. 02.

bibliai exemplum

sic beatus Iohannes cognovit Salvatorem, dum post resurrectionem cum

Petro esset in piscatione, stantem in litore, dicens: "Dominus est." Ioh. XXI.

sanctus Iohannes

apostolus,

Petrus apostolus,

piscatio,

cognoscere

Salvatorem,

post resurrectionem

Ioh. XXI. 014.

c. 03.

bibliai exemplum

Tertia dilectio est, quae consistit in familiaritatis ostensione, et sic magis

dilexit Iohannem, quam Petrum, quia maiora ei familiaritatis signa ostendit,

nam sibi proditorem revelavit, ac supra pectus eius recubuit. Insuper matrem

suam ei commendavit.

sanctus Iohannes

apostolus,

Christus,

diligentia,

proditor,

recumbo,

pectus,

matrem commendare,

mater Dei

014.

c. 04.

bibliai exemplum

sic magis dilexit Petrum Christus, quam Iohannem, quia maiora dona sibi

concessit, nam principem apostolorum fecit ipsum, vicarium suum in terra

constituit, ac oves pretio sanguinis sui redemptas ei recommisit, dicens:

Pasce oves meas.

Christus,

diligentia,

Petrus apostolus,

princeps apostolorum,

vicarius,

pascere oves

Ioh 21,17 014.

c. 04-05.

bibliai exemplum

Secundo fuit virgo purissimus, ut dicit Gregorius, quod specialis

praerogativa castitatis ampliori fecerat dilectione dignum, quia virgo est

electus ab eo, et virgo in aevum permansit, ideo diligebat ipsum Christus

Dominus, virgo virginum sponsus.

sanctus Iohannes

apostolus,

virginitas,

diligentia,

Christus

ut dicit Gregorius 014.

c. 05.

legenda?

Postremo cunctis videntibus volavit in caelum supra choros angelorum. Christus,

ascensio in caelum,

angeli,

videntes

014.

c. 05.

bibliai exemplum

Secundum volatile fuit Beata Virgo, quae tamquam apis mellificans et

dulciter canens dum Dei Filium nobis genuit et cantico ipsum laudavit, de

qua Eccli. XI.: Brevis apis in volatilibus, quia Beata Virgo modicum volavit,

scilicet de corpore, et statim brachiis Christi, filii sui innixa conquievit.

Virgo Maria,

canere,

genetrix,

canticum

014.

c. 05-06.

bibliai exemplum

(legenda?)

Convenerunt, inquam, in die Parasceue, dum primum volatile in arido crucis

ligno residebat. Haec duo volatilia, scilicet Beata Virgo et beatus Iohannes

de terra contemplabantur, quomodo tamquam pelicanus de sanguine suo

vivificabat filios suos, cor maternum eius passio scindebat, dilectum

discipulum amaricabat, sed consolator tribulatorum Christus consolatus est

matrem et discipulum. Matrem, quia discipulum dereliquit sibi in solatium,

in obsequium et in consortium, dicens: Mulier, ecce filius tuus.

Virgo Maria,

sanctus Iohannes

apostolus,

crux,

mater,

Christus,

passio,

Parasceve,

solatium

Ioh 19,26 014.

c. 06.

bibliai exemplum

quia dicis in tuo Evangelio cap. XIX.: Et accepit eam discipulus in suam. Iohannes evangelista,

apostolus,

Mater Dei,

Maria,

discipulus,

accipere Maria min

suam

Ioh 19,27 014.

c. 06-07.

bibliai exemplum -

ualás

scilicet beatus Iohannes ad praeceptum Domini Iesu celeriter volavit

omnibus relictis et patre sequendo ipsum. Et in isto sancto ostendit Salvator,

quam gratum sit servitium iuvenum, quia familiarius conversatus est cum eo,

quam cum aliis.

sanctus Iohannes

apostolus,

Iesus,

iuvenis,

diligentia,

familiaritas

014.

c. 07.

bibliai exemplum -

ualás

ideo Salvator eum plus ceteris dilexit, quia ad omnia consilia sua eum

admisit, ut patet in puellae resuscitatione, et transfiguratione. Unde Christus

Dominus si volebat honorem facere duodecim, ipse erat unus, si tribus, ipse

erat unus, ut patet in transfiguratione. Si duobus, ipse erat unus, quia de

apostolis tantum duo sunt evangelistae, scilicet Iohannes et Matthaeus. Si

uni gratiam volebat facere, ipse erat ille, cui proditorem suum manifestavit,

in suum pectus reclinavit, ac dilectam matrem ei commendavit.

Iesus,

sanctus Iohannes

apostolus,

dilectio,

puellae resuscitatio,

transfiguratio,

evangelista,

matrem commendare

014.

c. 08.

bibliai exemplum -

ualások

dum supra pectus Domini in cena recubuit, dum Petrus innuit, ut interrogaret

Dominum, quid eum esset traditurus. Cui (Iesus inquit) buccellam panis

porrexero, hic me traditurus est. Et intinctum panem dedit Iudae. Quem

volens Iohannes revelare Petro, benignus Iesus noluit, ut revelaret, sed

attraxit convivam et praedictum discipulum ad pectus suum, et ibi statim

obdormivit.

Iesus,

sanctus Iohannes

apostolus,

dilectio,

pectus,

somnus,

Iudas,

Petrus apostolus,

cena Domini

Cf Ioh 13,26 014.

c. 09.

bibliai exemplum

Sic valde longe prospexit beatus Iohannes, quia exsistenti in terra ei sunt

revelata caelestia mysteria, ideo subtilius, quam alii evangelistae scripsit

suum evangelium.

sanctus Iohannes

apostolus,

evangelium,

longe prospere/vivere,

caelestia mysteria

014.

c. 09.

legenda

Primo quia ob ipsius amorem omnia dereliquit, scilicet patrem, res et

uxorem.

sanctus Iohannes

apostolus,

amor,

diligentia,

omnia derelinquere

014.

c. 11.

bibliai exemplum -

utalás

Secundum signum dilectionis eius ad Christum, quia tempore passionis

recedentibus aliis discipulis solus contemplabatur oculis pendentem in cruce

Dominum, videbat vulnera, recentem sanguinem, ora pallida, et sic cum

patiente patiebatur.

sanctus Iohannes

apostolus,

amor,

diligentia,

discipuli,

Dominus pendens in

cruce,

crux,

compassio

014.

c. 11.

bibliai exemplum -

utalás

Tertium signum dilectionis eius ad Christum, quia post Christi

resurrectionem prior inter apostolos ad monumentum cucurrit.

sanctus Iohannes

apostolus,

resurrectio,

ad monumentum

currere

014.

c. 11.

bibliai exemplum -

utalás

Primo propter suam patientiam, qua tormenta et exilium toleravit. Secundo

propter Christi praesentiam, qua ad convivii delectamenta properavit. Tertio

propter meritorum sufficientiam, qua diabolica tentamenta refrenavit. Haec

sole clarius patent sua in legenda veridica.

sanctus Iohannes

apostolus,

tormenta,

exilium,

diabolica tentamenta,

convivium

in legenda veridica 014.

c. 13.

legenda - utalás

Refert enim Isidorus in libro de ortu vita et obitu sanctorum patrum: Mutavit

Iohannes in aurum silvestres frondium virgas, litoreaque saxa in gemmas,

gemmarum fragmina in propriam reformavit naturam, viduam praecepto

populi suscitavit, et redivivum corpus iuvenis remeante anima reparavit,

bibens letiferum haustum evasit periculum, et eodem poculo prostratos in

vitae reparavit statum. Haec Isidorus.

sanctus Iohannes

apostolus,

aurum virgae

silvestres,

gemmae,

litorae saxa,

viduam suscitare,

corpus iuvenis,

letiferum haustum,

periculum evadere

Refert enim Isidorus

in libro de ortu vita

et obitu sanctorum

patrum

014.

c. 13.

legenda

Primum documentum ad gloriam beati Iohannis dixi, quod insinuatur

dolorosa invitatio Petri. Nam dicitur ibidem, quod post Domini

resurrectionem discipulis piscantibus et non capientibus Iesus stans in litore

dixit: Mittite in dexteram navigii rete et invenietis. Sicque facientes

concluserunt multitudinem piscium, quibus ad terram tractis invitavit eos ad

prandium, et inter prandium ter interrogavit Petrum, quia ter ipsum

negaverat. Et tertio amorem confitenti commisit oves pascendas, deinde

quod pro ovibus esset moriturus Petrus, eidem Christus praedixit dicens:

Cum esses iunior, cingebas te, et ambulabas, ubi volebas. Cum autem

senueris, extendes manus tuas, et alius te cinget et ducet, quo tu non vis.

Scilicet voluntate sensualitatis, licet velis voluntate intellectus. Hoc autem

dicebat significans, qua morte esset moriturus. Et protinus subiunxit:

Sequere me. Scilicet patiendo pro me martyrium crucis. Et haec dicens

surrexit Iesus et coepit ire, ut non solum verbo, sed etiam sensibili signo

innotesceret ei officium pastorale et passionem martyrii.

apostoli,

Iohannes,

petrus,

post ressurectionem

Christi,

discipuli piscantes,

piscatura,

ter negare,

negatio,

oves pascere,

mors,

Christum sequere,

martyrium,

passio

Ioh 21,6

Ioh 21,18

Ioh 21,19

015.

c. 02.

bibliai exemplum

Diligebat enim Petrus Iohannem magna charitate, ideo frequenter leguntur

combinati, ut ante passionem ad parandum Pascha. Lucae XXII. Item

tempore passionis duo simul sequebantur Christum a longe, et simul

introierunt in atrium principis. Iohannis XVIII. Item simul currebant in die

resurrectionis ad monumentum. Iohannis XX.: Item bini ibant ad horam

orationis nonam in Hierusalem. Actuum III. Propter quae Petrus volebat

Iohannem secum habere in praelationis officio et martyrio.

Petrus apostolus,

Iohannes apostolus,

socius,

magna charitas,

diligentia,

Pascha,

Christum sequere,

passio,

atrium principis,

monumentum Christi,

Hierusalem

Cf Lc 21,1 sqq

Cf Ioh 18,15 sqq

Cf Ioh 20,3

Act 3,1

015.

c. 03.

bibliai

exemplumok

Dixit ei Iesus: Sic eum volo manere donec veniam. Iohannes apostolus,

mors

Ioh 21,22 015.

c. 03.

bibliai

exemplumok

quidam dixerunt, quod Iohannes non est mortuus, sed cum Enoch et Helia

translatus in Paradisum.

Iohannes apostolus,

mors,

translatus in

Paradisum

015.

c. 03.

legenda

Alii autem dicunt, quod in sepulchro suo iacet dormiens ex hoc accipientes

signum, quod in sepulchro eius videtur quaedam scaturitio mannae per

modum ebullitionis, et dicunt, quod hoc causatur ex anhelitu eius.

Iohannes apostolus,

mors,

sepulchrum,

dormire,

manna,

ebullitio,

anhelitus

015.

c. 03.

legenda

in fine vitae suae apparuit ei Christus vocans eum ad gloriam, quem Petrus

voluit habere collegam.

Iohannes apostolus,

finis vitae,

mors,

gloria,

Christus

015.

c. 04.

legenda

Nam protinus ad Christi vocantis verbum relictis omnibus et patre Zebedeo

secutus est Salvatorem ita stabiliter, ut de cetero illa et etiam alia mundalia

habere noluit praeter vitae necessaria.

Iohannes apostolus,

Zebedeus,

omnia relinquere,

Christum sequere

015.

c. 05.

bibliai exemplum -

utalás

Dicente Christo quod passurus esset Hierosolymis, tunc Petrus dixit:

Nequaquam, sed propicius esto tibi. Pro quo Dominus redarguit ipsum

dicens: Non sapis ea, quae Dei sunt, sed ea, quae hominum. Et subdidit: Si

quis vult venire post me, abneget semetipsum, et tollat crucem suam, et

sequatur me.

Petrus apostolus,

passio,

Christus,

Hierosolyma,

redarguere,

sequere Christum

Mt 16,21 015.

c. 06.

bibliai exemplum -

utalás

Primum, quia in dolium ferventis olei missus. Secundum, quia in insulam

relegatus. Tertium veneno mortifero potatus pro Christi amore, sed in

omnibus stabilis permansit.

sanctus Iohannes

apostolus,

oleum fervens,

insula,

venenum

015.

c. 07.

legenda - utalások

sicut testatur Augustinus super Iohannem dicens: Transcedit Iohannes omnia

cacumina montium, omnes campos aeris, omnes altitudines siderum, omnes

choros angelorum

sanctus Iohannes

apostolus,

mors,

caelum,

transcedere in caelum

Augustinus super

Iohannem

015.

c. 08.

legenda - utalás

Propter quae Origenes homelia I. super Ioh. praefert ipsum Paulo dicens:

Paulus raptus est in tertium caelum, Iohannes super omne caelum, Paulus in

Paradisum, Iohannes vero in Paradisum Paradisorum. Paulus audivit verba,

quae non licet homini loqui, Iohannes audivit unum verbum, per quod facta

sunt omnia, et licuit ei illud dicere hominibus et praedicare.

sanctus Iohannes

apostolus,

mors,

caelum,

transcedere in caelum,

Paradisum,

Paulus

Origenes homelia I.

super Ioh.

015.

c. 09.

legenda - utalás

nam mater Christi et mater Iohannis sorores erant. Iohannes apostolus,

Christus,

mater,

soror

015.

c. 10.

bibliai utalás

Unde nec Christus Petrum examinavit de maiori dilectione omnium Ioh.

XXI. Dicens: Simon diligis me plus his? Ipse non praesumpsit se omnibus

praeferre, sed simpliciter respondit: Domine scis, quia amo te.

Petrus apostolus,

Christus, Simon,

diligentia, quaerere

Ioh. XXI.

Ioh 21,15

015.

c. 14-15.

bibliai utalás

Recubuit in cena super pectus Iesu. Iohannes apostolus,

Iesus,

pectus, cena Domini,

recumbere,

diligentia

Ioh 21,20 015.

c. 15.

bibliai utalás

Nam Iohannes Baptista, quo maior inter natos mulierum non surrexit,

verticem Christi eo etiam iubente tangere trepidavit.

Iohannes Baptista,

Christus,

vertex Christi,

tanegere,

indignitas

015.

c. 15.

bibliai utalás

Maria etiam Magdalena pedes Domini osculandos se indignam esse putavit,

ideo retro accessit.

Maria Magdalena,

osculare,

inignitas,

Dominus

015.

c. 15.

bibliai utalás

Thomas etiam tangendo latus prae stupore Deus meus et Dominus meus

exclamavit.

Thomas,

apostolus,

latus Christi,

tangere

Ioh 20,28 015.

c. 15.

bibliai utalás

Moyses faciem Domini videre desideravit, cui tantum posteriora et non

facies promittebatur.

Moyses,

facies Domini,

videre Dominum

015.

c. 15.

bibliai utalás

cui Christus in cruce Matrem Virginem virgini commendavit. Iohannes evangelista,

apostolus,

Maria,

Virgo Mater,

commendatio

015.

c. 16.

bibliai utalás

post perfectae vitae ipsius plenitudinem visitavit ipsum solus Christus, rex

angelorum invitans eum ad aeternum suum convivium, ut patet in legenda.

Iohannes evangelista,

apostolus,

mors,

caelum,

convivium

patet in legenda 015.

c. 16-17.

legenda - utalás

Mittens occidit omnes pueros, qui erant in Bethlehem et in omnibus finibus

eius a bimatu et infra. Math. II.

Herodes,

bimatus,

pueri,

Betlehem,

occidere,

innocentes

Math. II.

Mt 2,16

016.

c. 01.

bibliai exemplum

Mater Virgo corona humanitatis ostendere voluit suam maiestatem per

angelos, qui cantaverunt: Gloria in excelsis suam charitatem (…) suam

potestatem per magos prostratos coram eo, suam humilitatem per pastores

simplices, et suam innocentiam per pueros innocentes.

Mater,

Virgo,

angeli,

cantare,

magi,

pastores,

innocentes

016.

c. 01.

bibliai exemplum –

utalás

De quibus dicebatur, quod mittens Herodes rex occcidit omnes pueros, qui

erant in Bethlehem.

Herodes,

rex,

pueri,

innocentes,

Betlehem,

occidere

dicebatur 016.

c. 02.

bibliai exemplum –

utalás

quia volens crudelis rex Herodes perdere Christum natum, ne auferret sibi

regnum, qui fuit alienigena, cum didicisset a magis, qui adorare eum

venerant, quod regem Iudaeorum vocarent. Et quia intelligens, quod

deceptus fuisset a magis eo, quod non redierunt ad eum ex divina

revelatione, sed per aliam viam redierunt, item audiens, quod in Hierusalem

sanctus Symeon adorasset et laudasset, sancta Anna applavisset sibi, et quod

redissent iterum inde, ob hoc mittens servos suos occidi mandavit omnes

pueros duorum annorum et infra. Qui sanctos innocentes coram patribus et

matribus iugulabant, confodiebant gladiis, amputabant capita, truncabant

parvulas eorum manus, proiiciebant corpora. Ipsi vero fulgenti gladio potius

arridebant, quam timebant.

Herodes,

rex,

Betlehem,

innocentes,

magi,

regnum auferre,

rex Iudaeorum,

Symeon,

Anna,

pueri duorum

annorum et infra

016.

c. 02-03.

bibliai exemplum –

sed tempore iuventutis servata castitas est grata Deo, ut dicit Bernardus, hoc

modo fuit martyr Ioseph.

Ioseph,

pater Iesu,

castitas,

castitatem servare

Bernardus 016.

c. 05.

bibliai exemplum

(?) – utalás

Quinto martyres fieri possumus, si fervidam voluntatem pro Christo patiendi

habuerimus, sicut patet de sancto Francisco, qui tribus vicibus ierat versus

partes infidelium pro morte sustinenda, pro amore crucifixi, sed fuit

reservatus ad Christi vulnera baiulandum.

sanctus Franciscus,

vulnera Christi,

mortem sustinere,

patior

patet 016.

c. 05.

legenda

Primo requiritur causa iusta, ut scilicet moriatur pro iustitia divina, non pro

culpa propria, sicut beatus Stephanus.

moriri,

sanctus Stephanus

protomartyr

016.

c. 05.

bibliai exemplum -

utalás

Unde Saul non est martyr, qui ad evasionem illusionis Philistiim irruit in

suum gladium.

Saul,

mors,

irruere suum gladium,

Philistei

016.

c. 06.

bibliai exemplum -

utalás

Nam et Iohannes Baptista martyr dicitur, qui mortem sustinuit Iohannes Baptista,

mors,

martyrium

016.

c. 06.

bibliai exemplum -

utalás

Unde Iudas Machabeus non dicitur martyr, qui propter humanam

verecundiam nolens divertere de bello ait: Absit, ut inferamus crimen gloriae

nostrae. I. Machab. IX.

Iudas Machabeus,

mors,

humana verecundia,

fortitudo

Machab. IX.

I Mcc 9,10

016.

c. 07.

bibliai exemplum -

utalás

Unde latro a dextris Salvatoris non dicitur martyr, quia coacte subiit poenam,

et causam habuit latrocinii.

latro,

Salvator,

dexter,

mors

016.

c. 06.

bibliai exemplum -

utalás

Propter hoc non est martyr Eleazarus, qui seipsum praecipitavit in

persequentes legem, dicitur II. Mach. XIV.

Eleazarus,

lex,

mors

II. Mach. XIV. 016.

c. 07.

bibliai exemplum -

utalás

Nam et Samson licet connumeretur inter sanctos ad Heb. XI., et sit salvatus,

non tamen absolute dicitur martyr, qui seipsum ex instinctu Spiritus Sancti

occidit.

Samson,

occidere,

mors

ad Heb. XI. 016.

c. 07.

bibliai exemplum -

utalás

Similiter quaedam mulieres ex instinctu Spiritus Sancti, ut dicit Augustinus

De civitate Dei seipsas occiderunt, ne castitatem amitterent.

mulieri,

castitas,

castitatem amittere,

semetipsum occidere

Augustinus De

civitate Dei

016.

c. 07.

legeda(?)

quia Christus Dominus monitu angelico fuit in Aegyptum per Virginem

Mariam et Ioseph delatus, et inde demum iterum deportatus.

Christus,

Virgo Maria,

Ioseph,

Aegyptum,

angelus,

monitus

016.

c. 08.

bibliai exemplum

Primo inquam consideremus occasionem occisionis innocentium, cuius

quidem fuit occasio crudelis Herodis malignitas orta ex Christi regis

caelestis nativitate, quia nascente Domino caeli stella protinus apparuit

magis in parte orientali, declarans ipsis regem caeli iam natum. Qui continuo

venerunt in Iudeam duce stella, et in Hierusalem civitate regia quaerentes in

deauratis palatiis. Sed certe boni reges sciatis, quod Dei Filius non tali loco

quiescit, sed in praesepio, aut in Virginis gremio. Dicebant igitur dicti reges

Herodi: Ubi est, qui natus est rex Iudaeorum? Quo audito turbatus est valde,

timens ne regnum Iudaeorum amitteret, in quo ipse verus heres non erat.

Unde sciscitatus a legisperitis, ubi nasceretur Christus, qui in libris legis

invenerunt, quod in Bethlehem deberet nasci. Herodes autem dolose

cogitavit statim interficere Dei filium et reges cum eo. (…)Et dolose ait

regibus: Ite et scrutemini, et iterum revertimini ad me, et ego ibo et adorabo

eum. Profecti igitur reges et invento Salvatore adoraverunt, et ei munera

obtulerunt. Et tandem post piam conversationem cum Virgine Matre,

praemoniti in somnis ne diverterent ad Herodem, per aliam viam, scilicet

Tharsim reversi sunt in regionem suam. Et cum reges nil sibi nuntiassent,

putavit eos per illam stellam illusos, et ad eum erubuisse redire, et ideo tunc

cessavit a pueri inquisitione. Sed dum postea audisset, quod oblatus fuisset

in templum, et a sancto Symeone amplexatus et laudatus, et quod Anna de

eo prophetasset, iratus est valde, et cogitavit omnes pueros in Bethlehem

perdere, ut cum illis occideretur et Christus. (…)Dum autem de puerorum

nece tractaret, a Caesare per epistolam Romanam est vocatus. Qui cum iter

faceret per Ciliciam, audiens naves Tharsensium magos transvexisse, iratus

fecit omnes eorum naves comburi, et hoc est, quod dicitur in Psalmo: In

spiritu vehementi, id est ira conteres naves Tharsis. De Roma autem reversus

Hierosolymam misit spiculatores: iussit occidi omnes pueros, qui erant in

Bethlehem, et circumquaque infra duos annos, quia sic edoctus fuerat a

regibus, quod tunc stella apparuit eis. Ipse autem Herodes Romae

pausaverat. Unde illi spiculatores crudelissimi coeperunt mactare infantes,

vulnerare, capita amputare, confodere rapientes de matrum ubere, alios

Herodes,

rex,

innocentes,

malignitas,

nativitas Christi,

magi,

Iudea,

stella,

dux,

Hierusalem,

timere,

regnum amittere,

interficere,

monitus,

somnia,

Tharsis,

Symeon,

Anna,

pueri,

pueros ocidere,

caesar,

Roma,

speculatores,

pueri infra duos annos

016.

c. 08-10.

bibliai exemplum

trahentes de cunis. Et sic sanguine innocentium foedaverunt civitatem

Behlehem, quam Christus sua nativitate sanctificavit.

Nam magna fuit persecutio David, dum Saul eius Dominus persequebatur,

sed maior dum servus Semei. Certe maior, dum filius eius Absalon reppulit

eum de Hierusalem, quod fuit figura persecutionis dulcis Iesu.

David,

Saul,

Absalon,

servus Semei,

Hierusalem,

persecutio

016.

c. 10.

bibliai exemplum

Nam in somnis Ioseph per angelum fuit monitus, ut tolleret puerum et

matrem, et portaret in Aegyptum, ut habetur Matth. II.: Qui in nocte

consurgentes propter timorem Herodis fugerunt, quia dixerat angelus, quod

Herodes vellet perdere puerum. Et sic ibant per viam ignotam et in regionem

alienam et longinquam. Caelestem thesaurum aliquando portabat Ioseph,

aliquando beata Virgo, interdum inponebant super asinum, et sic per multos

dies cum multis fatigationibus portaverunt. Pie credi potest, quod Virgo

Mater blande alloquebatur eum dicens: "O caeli heres, nate mi, cui nocuisti?

Tamen omnia bene ordinasti, et ad salvandum venisti. Ecce sumus inquam

oves occisionis, et propter te mortificamur tota die in multis laboribus:

exulatione, fame et siti et aestu et frigore." Et interim amplexabatur natum

suum, et omnis labor nihil videbatur sibi prae amore. Puer vero aspiciebat

matrem, et pulchritudine oculorum attrahebat eam.

Maria,

mater,

Ioseph,

Iesus,

puer,

angelus,

monitus,

somnium,

Aegyptum,

asinus

ut habetur Matth. II.

Mt 2,14-15

016.

c. 11.

bibliai exemplum –

továbbgondolva

(kitalált párbeszéd)

Secundo reges persequuntur eos, qui contra eorum voluntatem eliguntur ad

regiam dignitatem, sic Saul persequebatur David,

Saul,

David,

persecutio,

regia dignitas

016.

c. 12.

bibliai exemplum –

utalás

ecce angelus Domini apparuit in somnis Ioseph dicens: Surge et accipe

puerum et matrem eius et fuge in Aegyptum, ut patet in evangelio.

Ioseph,

angelus,

monitus,

innocentes,

somnium,

in Aegyptum fugere

in evangelio 017.

c. 03.

bibliai exemplum

cur angelus apparuit Ioseph in somnis et non in vigilia, respondet

Chrysostomus in homilia dicens: Ideo non apparuit manifeste sicut

pastoribus, quia valde fidelis erat. Pastores autem indigebant quasi rudes,

angelus,

pastores,

rudes,

angelus apparuit,

fides

Chrysostomus in

homilia

017.

c. 03.

bibliai exemplum -

utalás

Similiter Zacharias indiguit ante prolis conceptionem visione mirabili. Zacharias,

proles,

visio,

indigere

017.

c. 03.

bibliai exemplum -

utalás

qualis fuit visio uxoris Pilati Math. XXVII.: Multa passa sum per visum

propter illum; nihil tibi et iusto illi,

uxor Pilati,

somnium,

visio

Math. XXVII

Cf. Mt 27,19

017.

c. 04.

bibliai exemplum -

utalás

ut Ioseph Gen. XLI., qui exposuit somnium Pharaoni, propter quod

constitutus fuit praepositus totius Aegypti.

Ioseph,

Pharao,

somnium,

somnium exponere,

Aegyptum

Gen. XLI. 017.

c. 04.

bibliai exemplum -

utalás

Ioseph vero certitudinaliter cognovit illum angelum fore, qui prius sibi

apparuit ante Christi nativitatem, quando voluit dimittere Mariam occulte.

Cui angelus dixit: Ioseph, fili David, noli timere accipere Mariam coniugem.

Quod enim in ea natum est, de Spiritu Sancto est. Pariet autem filium, et

vocabis nomen eius Iesum. Ipse enim salvum faciet populum suum a

peccatis eorum. Beatus enim Ioseph retulit forte a somno excitatus gloriosae

Virgini dicens: O gloriosa Mater et Virgo, fugiamus hinc cum Christo,

salvatore mundi, quia primo cum me disposuissem ante somnium ad

serviendum tibi et Domino nostro, et cum lacrimis peterem, ut dignus servus

esse merear, ecce nunc Dei angelus mihi apparuit mirabiliter, et, ut

fugiamus, indicavit, quia Herodes quaerit hunc Dei filium, ut perdat. Cui

Beata Virgo dicere poterat pavido corde: Festinemus carissime adhuc hac

nocte, quia angelus Dei apparuit tribus regibus. Ideo eos non permisit ire ad

Herodem, ne hunc carissimum notum meum, Dei filium et ipsos perderet.

Hoc etiam est scriptum Osee. XI.: Ex Aegypto vocavi filium meum. Necesse

est enim , ut omnia scripta de eo impleantur. Qui consurgens eadem nocte. O

cum quanto pavore Beata Mater filium in brachiis gestabat in noctis

tenebris! O cum quantis lacrimis portabat et dicebat: "O fili mi unice! Cui

nocuisti? Quid Herodi abstulisti? Nonne omnes salvare venisti? Si tam

tenera aetate te persequuntur, quid tunc erit in aetate adulta? Contemplare

nunc anima, quot noctes duxerunt insomnes, quot vicibus sitim et famem

patiebantur, tamen semper cum patientia." Unde Chrysostomus: Potuisset

Ioseph dicere: O angele Dei, nonne tu praedixisti mihi: Quia quod nascetur

ex ea, de Spiritu Sancto est. Et quomodo iubes nunc fugere? Quomodo filius

dei ante hominem fugit? Aut quis liberet de inimicis, si et ipse inimicos suos

Maria,

mater,

Ioseph,

Iesus,

puer,

angelus,

monitus,

somnium,

Herodes,

Aegyptum

Chrysostomus 017.

c. 05-06.

bibliai exemplum –

továbbgondolva

(kitalált párbeszéd)

timet? Haec non dixit, quia iam tot testimoniis fuit certificatus, quod firmiter

credebat omnia circa ipsum ex divina dispositione fieri.

quia dicit Mattheus de Cracoviense?, quod eadem nocte Dominus Aegyptum

intravit, quam populus Israel inde exivit. Et sicut tunc non fuit domus, in qua

non iacebat primogenitum mortuum, ita tunc non fuit templum, in quo non

corruisset idolum

nox,

Aegyptum,

populus Israel,

exodus,

primogeniti,

templum,

idolum corruere,

idol

Mattheus de

Cracoviense?

017.

c. 06.

bibliai történethez

kapcsolódó

exemplum

Et erat ibi usque ad obitum Herodis. Dicit enim Symon de Cassia: Iam

incipiebat cudi gladius doloris, cum tenera proles cogeretur regum timore

Aegyptias provincias incolere. Vadit peregre angelorum domina originali

relicta patria. Et subdit: Ecce regina mundi Aegyptiacas ingreditur civitates.

Nulla iuvencula, nulla pedisequa, nec famulorum copia legitur concomitata.

Non curribus aut equis subvecta, sed ut paupercula incedebat. Conducit

carpentarius hospitium, introducit matrem cum prole, congregat modicam

supellectilem ad fovendam et prolem. Artis carpentariae instrumenta

producit, incipit inquirere, si ex illa modicam posset captare stipam.

Denunciat se in arte peritum. Explorat, si quis conveniat pro mercede, ut

sustentare Virginem Matrem et posset alere prolem. Necnon ob id etiam

insinuat se huius artis magistrum, ne otiosus videretur ad illam provinciam

accessisse. Mater et Virgo Maria laboribus insistit, et quaerit sic stipendia.

Sic nota omnibus magis quam ingrederetur limina vicinorum. Admirantur

omnes, quod in Aegypto similis mulier nunquam fuit. Trahit omnes in sui

considerationem propter suam honestatem, velut magnes ad se ferrum

secreto tractu naturae. Nam talem gratiam in Virgine Matre Deus posuit, ut

nullus eam intueatur, quin eam diligeret; nec ita diligeret, quod aliqua

concupiscentia mala insurgeret. Nec meditabatur de amoenitate patriae, nec

stimulabat Ioseph, si tempus repatriandi adesset. Non attaediabatur

peregrinationis sufferre incommoda. Non conturbat virum multa reficientia,

sed in paucis contenta et supernis intenta, et quid pater aeternus decernat,

expectat, ut iussionibus divinis oboediat. Haec ille. Et erat ibi usque ad

obitum Herodis, id est septem annis.

Maria,

Virgo Maria,

Aegyptum,

carpentarius,

Ioseph,

simplicitas,

proles,

in paucis contenta,

oboedientia,

septem anni

Symon de Cassia 017.

c. 07-08.

bibliai eseményhez

kapcsolódó

exemplum

továbbgondolt

bibliai esemény

Mária élete

egyiptomban

supervenit aliqua plaga impediens ex Dei misericordia, sicut Paulo Act. IX.,

qui intendebat fideles vinctos perducere in Hierusalem.

Paulus,

fideles vincti,

Christiani,

Hierusalem

Act. IX. 017.

c. 09.

bibliai exemplum -

utalás

Isti namque sunt septem anni Aegyptiis pie exhibiti, qui, ut dictum est,

dantur peccatoribus quasi Aegyptiis.

septem anni,

Maria,

Ioseph,

Aegyptum,

Christus

017.

c. 11.

bibliai exemplum -

utalás

Tunc videns Herodes, quia illusus esset a magis, iratus est valde, et mittens

occidit omnes pueros, qui erant in Bethleem et in omnibus finibus eius, a

bimatu et infra secundum tempus, quod exquisierat a magis. Iratus itaque

erat valde propter caelum regni, quod timebat, ne amitteret (…) Unde

Herodes, licet audita nativitate Christi a magis statim cogitavit occidere,

tamen distulit propter tria. (…) fuit citatus ad curiam Romanam ad

instantiam filiorum suorum, scilicet Aristoboli et Alexandri, quia ipsum

accusaverunt apud caesarem. Et ideo non fuit ausus tunc pueros occidere, ne

vinceretur de crudelitate. Unde eundo et redeundo pausavit annum aut plus.

Et rediens accepta fiducia a Romanis auditisque miraculis de Christi

nativitate - quomodo angelus pastoribus apparuit, et quomodo Simeon

commendavit et benedixit in Hierusalem, ac Anna sancta vidua laudavit -

iratus est valde, non intelligens miser illud Prover. XXI.: Non est prudentia,

non est sapientia, neque fortitudo contra Dominum, et eiusdem III.: Illusores

ipse deludit. Chrysostomus.: Herodes debuit amicari, et coepit irasci, et in ira

mittens occidit omnes pueros, id est, occidi fecit per milites. Unde nequitiosa

iussionis Herodis executio apparet ex tribus, scilicet:

Herodes,

magi,

ira,

Betlehem,

bimatus,

pueri,

Roma,

Aristobolus,

Alexandrus,

caesar,

Simeon,

Anna,

Hierusalem,

pueros occidere

Mt 2,16 017.

c. 11-12.

bibliai exemplum

Unde Chrysostomus: Herodes forsitan dicebat intra se: Quis puer ille?

Antequam nascatur in terra, iam apparet in caelo. Nondum ipse se ostendit,

et iam omnes illum quaerunt, et adhuc terrenum populum non habet, et

quaerunt eum iam incliti caelestes, id est stellae, quae sibi ministrant. Quis

est ille, qui antequam mecum pugnet, iam vincit; antequam vincat, iam

regnat. Quid putas, facturus est ille in regno meo, si creverit? Ego et bona

hominibus porrigo, et gladium porto. Qui non diligit, saltem timeat. Sic misit

et interfecit omnes pueros, ut inveniret unum in omnibus.

Herodes,

innocentes,

cogitatio Herodis,

rex,

regnum

Chrysostomus 017.

c. 12.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

unde satellites Herodis diffusi in Bethleem, et circumquaque in villis et

castellis rapiebant innocentes tamquam lupi agnos. Quosdam decapitabant,

quosdam per medium dividebant, nonnulos transfigebant, plerosque

suffocabant, alios ad parietem vel lapides allidebant, quorum corpora

proiciebant in plateis, vel flentibus matribus dabant. Ipsi vero aspersi

sanguine innocente.

Herodes,

satelles,

innocentes,

Betlehem,

pueri,

mors,

crudelitas

017.

c. 13.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

Augustinus in sermone III. de Innocentibus: Cum parvuli victimabantur,

matres misere lamentabantur. Ululabant matres, quia agnos perdunt. Sed

voce balantes matres crines dissipabant, et ornamenta capitis amittebant.

Quantis modis volebant infantes abscondere, ipsi se publicabant, nesciebant

tacere, nondum didicerant formidare. Mater pugnabat, et carnifex trahebat,

illa tenebat. Ad carnificem mater clamabat: Quid separas a me, quod genui

ex me? Uterus meus genuit, ubera mea lacte nutrierunt, et tu crudelis

interimis. Modo fuderunt viscera mea, et tu illidis in terram. Alia dicebat

mater: Occide matrem cum puero, ut quid me mittis manere, si culpa est

mea. Sed si non est crimen, iunge mihi mortem. Alia dicebat: Quid apud me

quaeritis? Unum quaeritis, et omnes occiditis.

innocentes,

matres,

lamentatio

Augustinus in

sermone III. de

Innocentibus

017.

c. 14.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

quia prius die Nativitatis Domini recoluit revelationem Iudaeis factam, dum

angelus pastoribus iudicavit Christi nativitatem.

Nativitas Domini,

pastores,

angelus,

revelaio

020.

c. 01.

bibliai exemplum -

utalás

Nunc magi, qui fuerant gentiles, stella duce venerunt ad adorandum nati

regis maiestatem.

magi,

stella,

adoratio,

Iesus,

nativitas Domini

020.

c. 01.

bibliai exemplum -

utalás

magi isti stellam materialem in oriente respectu Hierosolimam, qua visa

statim intellexerunt, quod illa esset stella, quam olim Ballam predixerat, dum

ad petitionem Balach regis Moabitarum venisset maledicere populum Israel.

Quem de monte videns coepit laudare dicens: Quam pulchra sunt tentoria

tua, Israel, etc., et subdidit: Orietur stella ex Iacob et virga consurget ex

Israel. Videbo eum, sed non modo, intueor eum, sed non prope. Num. XXIII.

magi,

stella,

Hierosolyma,

Balam,

propheta,

praedicere,

rex Moabitarum,

Blach,

Iacob,

Israel

Num. XXIII.

Nm 24,5

Nm 24,17

020.

c. 02-03.

bibliai exemplum -

utalás

Hanc etiam stellam a Balaam prophetizatam Nume XXIIII. intellexerunt fore

ex multis. Primo ex situ, quia non erat in firmamento fixa cum aliis, sed in

aere vicino terrae. Secundo intellexerunt ex motu, quia secundum

Damascenum quinque movebatur ab oriente in meridiem et iterum ad

aquilonem, quia viam dirigebat magorum. Tertio ex illuminatione

intellexerunt, quia non solum in nocte, sed etiam in die illuminando viam

eorum dirigebat, cuius claritatem solis claritas non poterat obumbrare. Immo

secundum Fulgentium erat clarior in meridie.Quarto ex actionem quia

aliquando apparebat, aliquando se occultabat, quando scilicet Hierosolymam

appropinquerunt, postquam autem egressi sunt, iterum se manifestavit.

magi,

stella,

Bala,

propheta,

motus stellae,

Hierosolyma

Nume XXIIII.

Damascenum

Fulgentium

020.

c. 04.

bibliai exemplum -

utalás

Pastoribus vero Iudaeis, qui secundum legem rationabiliter vivebant, angelus

rationalis Christi nativitatem indicavit. Iustis vero et perfectis, scilicet

Simeoni et Annae tempore Christi praesentationis in templum tamquam

spiritualibus non stella vel angelus, sed ipse Sanctus Spiritus inspiravit, qui

mox cum Christo et Deo iocundati prophetabant et confitebantur.

nativitas Domini,

angelus,

pastores,

Simeon,

Anna,

stella,

magi

020.

c. 05.

bibliai exemplum -

utalás

Unde et Leo papa: Sic - inquit - omnibus nobis profuit, quia post

resurrectionem Domini vestigia vulnerum in corpore eius Thomae apostoli

exploravit manus.

resurrectio,

vulnera,

Thomas,

manus,

apostoli,

Leo papa 020. c.

06.

bibliai exemplum -

utalás

quod dum isti tres nutu Dei essent insiles et tractarent de ortu stellae, quam

Balaam praedixerat, ecce ut Christus Dominus egressus est de utero Virginis

in media nocte, statim stella in oriente apparuit magis, et omnes eos in

admirationem convertit, ac intus illustravit et redocuit, quod sine mora irent

ad inquirendum natum regem Iudaeorum, qui est Deus et homo salvator ab

aeterno supplitio. Qui mox concorditer dixerunt: Hoc signum magni regis

est. Eamus et inquiramus eum et offeramus ei munera! Acceptis secum

muneribus ire coeperunt per dromedarios (qui sunt velocissimi) versus

Iudaeam secundum stellae ducatum, quae antecedebat eos. Fulgebat tam in

die, quam in nocte, et ubi debebant quiescere, ipsa stabat, et per denia eos

stella quasi trahebat. Et dum per aliquot dies sequentes stellam dulciter et

iocunde venissent et appropinquere Hierosolymis coepissent, stella occultata

est ab eis.

magi,

stella,

nativitas Domini,

Virgo,

nox,

rex Iudaeorum,

Hierosolyma

020. c.

07-08.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

Et dum sic conferrent ad invicem, determinaverunt, ut in Hierosolymam

civitatem regiam diverterent, et ibi natum regem invenirent. Intrantes autem

regio comitatu et solemni ornatu ad Herodem, et cum famuli regis vidissent

tam solemnes personas, nunciaverunt Herodi, qui egressus quaerebat per

interpretem, quid quaererent. Isti dixerunt: "Ubi est, qui natus est, rex

Iudaeorum?" Herodes vero statim obstupuit et dixit: "Quomodo scitis, quod

rex Iudaeorum natus sit?" Responderunt: "Vidimus, o domine, mirabilem

stellam eius et nos in admirationem convertit, ut dimitteremus regnum

nostrum et quaereremus natum regem ad adorandum cum muneribus

decentibus. Et ipsa stella semper praecedebat nos, nisi ante hanc civitatem se

occultavit. Cogitavimus igitur in hac civitate fore natum, unde quaesivimus,

si constat locus vobis, ubi sit ille rex natus, quia certitudinaliter scimus eum

natum revelatione caelica, sed ignoramus locum." Qui dicere eis potuit: "O

vos domini, videmini sapientes opulenti et potentes, sed certe leves et

decepti, qui tantis laboribus, expensis unam erraticam stellam secuti estis."

Qui respondere potuerunt: "Vere decepti non sumus, quia illa stella sic nos

illustravit in corde et certificavit, quod parti sumus usque ad mortem

quaerere regem Iudaeorum spretis mundi omnibus pompis, dum modo

cognoscamus eum, sed quae sumus, dicite: "Ubi est, qui natus est, rex

Iudaeorum?”

Hierosolyma,

Herodes,

magi,

nativitas Domini,

rex Iudaeorum

020.

c. 08.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

Nam postquam Herodes callida cautela declinasset magos, turbatus

vehementer et omnis Hierosolyma cum illo, id est maiores de Hierosolyma,

qui quodam modo et virtualiter totam civitatem repraesentabant. (…) Ob hoc

secundum Chrysostomum omnes libros Iudaeorum, qui genealogiam regum

continebant, cremari fecerat. Iudaei vero quasi simulatorie turbationem

praetendebant, videlicet ne pugnantibus ad invicem regibus ipsi vexarentur.

Quin potius iniqui erant, imo de adventu iusti gaudere non poterant. Sicque

rex Herodes turbatus congregavit principes sacerdotum et scribas et

sciscitabatur ab eis, ubi Christus nasceretur.

Herodes,

nativitas Domini,

magi,

declinare magos,

Hierosolyma,

libri Iudaeorum,

cremare,

turbatio,

sacerdotes,

scribae

Chrysostomum 020.

c. 09.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

Herodes haec audiens statim dolose cogitare coepit, quomodo Christum

natum regem perdere posset. Unde exclusis Iudaeis timens de eorum

infidelitate, ne regem suum reciperent et ipsum reicerent, vocatis magis

diligenter didicit ab eis tempus stellae, quando apparuit eis. Et mittens eos in

Bethleem ostendit ipsis forte viam dicens: Per hanc portam exeatis et illuc

tendatis et interrogate studiose de puero, et cum inveneritis, revertamini ad

me, et ego cum honore recipiam vos. Et tandem vadam et ego eum

reverenter adorabo. Haec autem dicebat, ut tam magos, quam natum regem

facilius perdere posset.

Herodes,

nativitas Domini,

Christus,

Christum perdere,

Iudaei,

Betlehem,

magi

020. c.

11.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

Magi vero rege Herode audito et confortati legis testimonio, ubi per ora

Iudaeorum Christum invenerant, abierunt versus Bethleem et ecce stella,

quam viderant in oriente, iterum apparuit eis et ante eos ibat, quam videntes

gavisi sunt gaudio magnó valde. Ipsa autem stella in Bethleem, ubi puer erat,

coepit fulgere, coepit descendere, ac si diceret: Hic est ille rex, quem indico

et quem lex prophetat. Unde magi natum regem invenerunt in matris gremio,

quia dicit Mat. II.: Et intrantes domum invenerunt puerum cum Maria matre

eius.

magi,

Herodes,

nativitas Domini,

Christus,

Betlehem,

puer,

mater

Mat. II.

Mt 2,11.

020.

c. 12.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

Postquam ingressi viderunt egregiam virginem elegantem puerum gremio

virgineo tenentem, tanto stupore sunt percussi, quod statim cadentes proni in

terra adoraverunt eum tamquam onium regum creatorem, gubernatorem,

redemptorem ac glorificatorem. Unde statim munera ei obtulerunt, singuli

singula, id est omnes tres tria dona. Tria etiam dona a nato rege se recepisse

cognoverunt, scilicet corpus, res et animam. De istis omnibus homagium sibi

praestant: de superbia corporali, quia excelsi reges humiliter sunt prostrati,

de superbia spirituali – adoraverunt fideliter, de superbia temporali – munera

ei obtulerunt, scilicet aurum, thus et mirrham.

magi,

nativitas Domini,

Virgo Maria,

dona,

aurum,

thus,

mirrha

020.

c. 12.

bibliai exemplum

Magna profecto fuit devotio in istis regibus ad natum Christum, qui mox ut

viderunt, in terra se prostraverunt, forte manus et pedes iam pro salute

humani generis sexta diei circumcisione vulnerati Iesu osculantes et eum

Deum proclamantes. Unde Chrysostomus super Mat.: Si magi terrenum

regem quaerere venissent, fuissent confusi, quia tanti itineris laborem sine

causa suscepissent. Unde nec adorassent, nec munera ei obtulissent. Nunc

autem viderunt hominem et cognoverunt redemptorem illuminati in fide.

magi,

nativitas Domini,

osculare,

devotio,

devotio magorum

Chrysostomus super

Mat.

020.

c. 12-13.

bibliai exemplum

Nam postquam sic devote viderunt et adoraverunt Deum in humanitate

natum, ac munera ei obtulerunt. Interim autem advenit sanctus Ioseph et

mirabatur de tam solennibus hominibus humiliter forte lachrymantibus ex

devotione et colloquentibus. Pie credendum est, quod saltem per interpretem

colloquebantur cum honesta virgine matre de puero, et quaerere potuerunt

dicentes: Quomodo tu, felix virgo, hunc Dei filium concepisti?

Prudentissima vero Virgo dicere potuit: Eram ego – inquit – puella a

iuventute in templo Domini, Domino serviens cum proposito perpetuae

virginitatis, et sum desponsata huic sancto homini et virgini Ioseph. Tandem

venit ad me angelus Domini Gabriel et mihi annunciavit hunc filium Dei,

quem prophetae longe ante praedixerant. Et postquam ego consensum dedi,

sttim ex Spiritu Sancto concepi. Cuius partum miraculose cognata mea

Elizabeth pariendo praevenit, quae absque ullo dicente filium Dei in utero

meo fore intellexit. Et disponente Deo in diversorio hoc peperi sine dolore.

Imo inaestimabili gaudio hunc caeli heredem, quem videtis, qui est Deus et

homo, mihi Dominus et filius. Et mox ut reclinavi in presepium, venerunt

pastores, quibus angelus exultans annunciavit cum multitudine caelestis

exercitus. Et ecce, quem videtis, hic est gaudium cordis mei et omnium

hominum salus. Qui dicere potuerunt: O felix virgo! O beata mater, quae

talem peperisti filium! Nobis namque in ipsa hora nativitatis eius stella

apparuit et statim ad eum inquirendum induxit. Sed dic nobis, sancta Virgo,

quid servitium optat iste Dei filius? Quae ait: Credo, quod fidem, spem et

caritatem, id est credatis, quod iste est verus Deus et homo, et sperate per

hunc aeternaliter beatificari, et diligite eum prae omnibus. Qui dixerunt:

Haec omnia stella apparente in corde nostro fixa sunt. Quibus virgo dicere

potuit: Videte de utero meo natum: quantam elegit humilitatem et pietatem.

Sectamini si ei placere cupitis. Et tandem in nocte angelus admonuit eos in

visu, ne redirent ad Herodem, quod mane facto retulerunt virgini, et

possibile est, quod rogaverint: O beata virgo! O sacra mater! Sis devota ad

eum, qui te elegit, obsequere ei et ora pro nobis! Et valefacientes per aliam

magi,

nativitas Domini,

munera,

Ioseph,

Maria,

Filius Dei

020.

c. 14-15.

bibliai exemplum –

továbbgondolva

kitalált dialógus

viam reversi sunt in regionem suam.

Ecce Magi ab Oriente venerunt Hierosolymam dicentes: Ubi est, qui natus

est, rex Iudaeorum. Matth. II.

magi,

magus,

Hierosolyma,

rex Iudaeorum

Matth. II.

Mt 2,1

021.

c. 01.

bibliai exemplum –

utalás

medicus animarum Christus isto die tricesimo anno praeparavit lavacrum

regenerationis, dum ipse primus baptizari voluit a Iohanne

Christus,

baptismus,

30 annorum,

Iohannes Baptista

021.

c. 03.

bibliai exemplum –

utalás

Ideo contra hoc malum delectationis Salvator hodie tricesimo primo aetatis

suae anno convertit aquam in vinum ad designandum, quod temporalis

tribulatio mutabitur in vinum condolationis divinae, secundum quod dicit

Ps.: Secundum multitudinem dolorum meorum consolationes tuae

laetificaverunt animam meam.

Christus,

aqua,

vinum,

30 anni,

aquam in vinum

convertere

021. c.

03-04.

bibliai exemplum –

utalás

quia viso signo caelesti nec moram contraxerunt, nec tepide iter aggressi

sunt, quin potius festine surgentes spatio XIII dierum a finibus Persarum et

Caldeorum in Iudaeam devenerunt. Quos Hieronymus dicit vectos

dromedariis, qui sunt animalia minora camelis, sed velociora. Huic consonat

Esa. LX. ca dicens: Mirabitur cor tuum, Hierusalem, quoniam fortitudo

gentium venerit tibi. Mundatio camelorum operiet te, dromedarii Madian et

Effa. Quae animalia diffusa fuerunt circumquaque iuxta Hierusalem de

exercitu trium regum. Augustinus vero dicit miraculose factum, ut iter unius

anni in XIII diebus perficerent.

signum,

magi,

stella,

dromedari,

spatium

021.

c. 04-05.

bibliai exemplum –

utalás,

továbbgondolva

Unde isti sancti Magi non solum diligenter scrutabantur scripturas de

Christo, se et vigilabant et orabant in monte victoriali.

magus,

magi,

scripturae,

signa,

mons victorialis

021.

c. 06.

bibliai exemplum –

utalás

Orabant certe Magi visa stella Dominum, et forte dicebant: O Creator

omnium, o Rector caelestium, fac nos ad tuam sanctam cognitionem venire,

manifesta nobis, o Domine Deus, voluntatem tuam! Ecce omnibus dimissis

parati sumus te quaerere cum labore, penuria et morte.

magus,

magi,

stella

021.

c. 06.

bibliai exemplum –

továbbgondolva

Nam inventum honoraverunt humiliter se prosternentes, adoraverunt in

ipsum credentes, dotaverunt munera ei offerentes.

magus,

magi,

munera,

honorare,

prosternere,

adoratio

021.

c. 07.

bibliai exemplum –

utalás

O quam multi ex eorum servis dicebant: "Domini revertamur, ecce abscondit

se stella." Ecce rex crudelis istius regni residet in hac opulenta civitate.

"Revera omnes, trucidabimur, si audierit, quod noviter natum regem

quaerimus." Sed ipsi constantes non omiserunt, sed potius publice quaerendo

dicebant: Ubi est, qui natus est, rex Iudaeorum? Isti igitur sancti reges forma

facti sunt omnibus Christum quaerentibus.

magi,

magus,

stella,

rex,

Herodes

021.

c. 07.

bibliai exemplum –

továbbgondolva

Demum sub hoc titulo voluit mori, quem Pilatus scripserat: Iesus Nazarenus,

Rex Iudaeorum.

Iesus,

mors,

crux,

Pilatus,

inscriptio

Ioh 19,19 021.

c. 12.

bibliai exemplum –

utalás

sancti reges professi sunt in adoratione devota, quia postquam Herodes eos

clam vocatos misit in Bethleem natum regem inquirendum, egressi de

civitate certificati ex Dei magni lege viderunt protinus stellam iterum ante se

fulgentem cum maximo gaudio, devenerunt ad locum, ubi puer erat. Et ut

dicit Historia de tribus regibus, regaliter se induerunt et cum muneribus

regiis diversorium intraverunt. Et ibi solum puerum cum Maria, matre eius

invenerunt. Et statim ardenti devotione succensi prociderunt et adoraverunt.

Unde Leo papa: Reges enim erant et tamen puerum venerantur in fascia; et

divites, et tamen pauperculo genuflectunt; sapientes erant, et tamen infantem

adorant nondum verba proferentem. Hinc Chrysostomus: Invenerunt puerum

cum Maria, matre eius non diademate coronatum aut in lecto aureo

recumbentem, sed vix tunicam habentem unam, non ad ornatum corporis,

sed ad nuditatis tegumentum.

Et forte Virgo Maria adventum Magorum praesciverat, ut dum essent ante

tugurium, intuens magnae potentiae viros (ut aliqui volunt) tulit ipsa puerum

de cunis, id est de praesepio. Hoc enim fuit magnum gaudium Virginis, quod

altissimus Dei filius talem locum ad nascendum sibi elegerat, et posuit

ipsum inter sua brachia. Magi igitur ingressi corruerunt in facies suas

reverentes matrem propter filium et dicentes: "Haec est illa felix mater, quae

Deum peperit! Haec est porta caeli, haec est advocata peccatorum, haec est

magi,

reges,

Herodes,

Betlehem,

stella,

munera,

Virgo Maria

ut dicit Historia de

tribus regibus

021.

c. 12-13.

bibliai exemplum –

továbbgondolva

terror daemonum, haec est illa virgo, quam qui invenerit, inveniet vitam et

hauriet salutem a Domino!" Quia Maria sine filio non invenitur, qui est vita.

Ergo Magi invenerunt puerum cum Maria, matre eius, et procidentes

adoraverunt.

Nam regio more eorum quilibet obtulit aurum, thus et mirrham, magi,

nativitas Domini,

aurum,

thus,

mirrha

021.

c. 13.

bibliai exemplum –

továbbgondolva

Quos post Domini ascensionem Thomas apostolus baptizavit, cum quibus

eorum regna ad veram Christi fidem convertit. Postremo gloriose defuncti

sepulti sunt circa montem Faus.

Helena demum, mater Constantini imperatoris audiens trium regum reliquias

circa dictum montem reconditas cum honore suscepit et Constantinopolim

detulit. Deinde tempore Mauricii imperatoris dicta civitas rebellavit, qui

auxilio Mediolanensium civitatem vi cepit et trium regum reliquias ipsis

condonavit. Novissime per Henricum imperatorem, postquam Mediolanum

possedit, in Coloniam per Renum fluvium detulit ipsas reliquias, ubi in

magna devotione et reverentia conservantur, quia de gentilibus primum ipsi

mundi Salvatorem querentes et dicentes: Ubi est, qui natus est, rex

Iudeorum, invenerunt,

magi,

magus,

Thomas apostolus,

baptismus,

Constantinus,

Helena,

mater Constantini,

reliquiae,

Mediolanum,

Colonia

021.

c. 14.

bibliai exemplum –

szereplők története

továbbgondolva

(legenda?)

Saule, Saule, quid me persequeris? Qui dixit: Quis es, Domine?

Haec verba dicebat Paulo apostolo ille Iesus benedictus, qui pro hominibus

crudelem subiit mortem, resurrexit ac in caelum ascendit nolens aliquem

perire, sed omnes homines ad agnitionem veritatis venire.

Saul,

Iesus,

conversio Pauli

Act. IX.

Act 9,4

022.

c. 01.

bibliai exemplum -

utalás

ut latroni iuxta latus Christi pendenti, ut dicit Augustinus: Quis - inquit -

illum docebat, nisi qui iuxta illum pendebat? Erat illi fixus in latere, sed

habitabat in corde. Unde dicebat Salvatori: Memento mei, dum veneris in

regnum tuum!

latro dexter,

Iesus,

crux,

regnum caelorum

Augustinus 022.

c. 02.

bibliai exemplum -

utalás

Nam quando trahebatur beatus Stephanus extra civitatem Hierusalem, et pro

fidei veritate lapidabatur, Paulus omnium lapidantium vestimenta

custodiebat, quasi de omnium manibus lapidasset. Volebat igitur mortem

eius, et laborabat ad hoc sententiam exsecutioni deferendo. Unde dicitur:

Testes deposuerunt vestimenta sua secus pedes adolescentis, qui vocabatur

Saulus, et infra: Saulus autem erat consentiens neci eius. Nam ipse post

conversionem dixit Domino sibi in extasi apparenti et dicenti, ut exiret de

Hierusalem, quia non susciperent verba eius: Domine - ait -, ipsi sciunt, quia

ego eram concludens in carcerem et cedens per synagogas eos, qui

crediderunt in te, et cum funderetur sanguis Stephani, testis tui ego stabam

et consentiebam et custodiebam vestimenta interficientium eum.

sanctus Stephanus,

protomartyr,

Hierusalem,

Paulus,

lapidatio,

vestimentum,

Saulus

Act 7,57

Act 7,59

022.

c. 06-07.

bibliai exemplum

Unde dicitur: Saulus devastabat Ecclesiam per domos intrans et trahens

viros ac mulieres tradebat in custodiam. Et ca. IX. habetur, quod spirando

furebat, minabatur Christianis et cedebat eos ligando affligebat. Accessit

igitur ad principem sacerdotum et petiit ab eo epistolam in Damascum, et si

quos invenisset huius viae viros ac mulieres, senes et iuvenes, sanctos et

innocentes vinctos perduceret in Hierusalem, scilicet ad torquendum,

cruciandum et fidem negandum.

Unde devotissimi Christi discipuli clamabant lacrimabiliter ad Dominum

dicentes: "O Christe crucifixe, o Deus infinitae potentiae, o Pastor aeterne,

respice de solio maiestatis tuae super oves pretio sanguinis tui redemptas,

vide et visita vineam istam, quam manus tua recenter plantavit, verbo vitae

rigavit et exemplo stabilivit! Ecce os dolosi et peccatoris Sauli super te et

nos apertum est, ecce sanctos tanquam oves mactat, quasi lupus lacerat,

dispergit et reliqua pedibus conculcat. Cur, piissime Christe blasphemum

non vindicas? Cur homicidam toleras? Cur praesumptuosum non humilias?

Cur hereditatem tuam devastanti non obvias? Qui est totus malus perversus,

adversus te malitia armatus, nomen sanctum tuum machinatur delere de

terra, pro quo tanquam oves occisionis mori parati sumus? O quantum

malum in Damasco contra sanctos exercebit, pro quibus iam ire coepit! Quid

igitur facies de eo? Et si terra absorbebit, meretur, si vero ad te traxeris,

misericordiam tuam magnam in eo ostendes!" Et quia Dominus prope est

omnibus invocantibus, eum in veritate subito circumfulsit cum lux de caelo

et cadens in terram audivit vocem dicentem sibi: Saule, Saule, quid me

persequeris? Cur meum membrum dilanias, cur nomen meum blasphemas,

cur legem meam distruis? Durum est tibi calcitrare contra stimulum. Ecce

patet eius detestabilis offensio contra Deum et sanctos, quem tamen divina

Saulus,

ecclesia,

furor,

devastatio,

Damascus,

torquere,

cruciari

Actuum VIII.

Act 8,8

Act 9,1-2

022.

c. 08-09.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

pietas ad se convertit miraculose.

Unde cum iuxta crucis imaginem beati Petrus et Paulus depinguntur, Petrus

apostolus a sinistris, Paulus vero a dexteris scribuntur, quia ille de terris, iste

de caelis est ad Christi noticiam vocatus.

Petrus apostolus,

Paulus apostolus,

dexter,

sinister

022.

c. 09.

Cuius quidem conversio talis fuit: Cum ex subita luce de caelo corruisset in

terram, ecce benignus Christus de luce sic alloquitur eum:

- Saule, Saule, quid me persequeris, ac si diceret: "Sic recipio iniuriam

meorum, ac si mihi in dextera patris regnanti inferres." Ideo scias, quod

durum est tibi contra stimulum calcitrare, quasi diceret: "Tu es quasi

iumentum in iugo potestatis meae." Qui dixit: Quis es, Domine? Et ille: Ego

sum Iesus, quem tu persequeris. Et tremens ac stupens dixit: Domine, quid

me vis facere? Et Dominus ad eum: Surge et ingredere civitatem, et ibi

dicetur tibi, quid te oporteat facere. Viri autem, qui comitabantur eum cum

eo audiebant quidem vocem, neminem tamen videbant. Qui surrexit de terra

apertisque oculis nihil videbat. Ad manus eum trahentes introduxerunt

Damascum, et erat ibi tribus diebus non videns, et non manducavit neque

bibit, ut patet Act. IX. et in epistola.

conversio Pauli,

Saulus,

Iesus,

civitas,

oculus,

Damascus,

manducare,

bibere

Act. IX. et in

epistola

Act 9,4-9

022.

c. 11.

bibliai exemplum

Quinque namque documenta accipere poterimus ex beati Pauli conversione,

si bene mentis oculis inspicimus tamquam ad vividum speculum.

beatus Paulus,

conversio,

mentis oculus,

inspicere vividum,

speculum

022.

c. 11.

Sic beato Stephano non pepercit, cum quo familiariter in schola Gamalielis

conversatus erat. Sed viros ac mulieres vinctos ducere volebat in

Hierusalem.

sanctus Stephanus,

protomartyr,

Gamaliel,

Paulus,

devastatio,

Hierusalem

Act IX.

Cf Act 9,2

022.

c. 14.

bibliai exemplum -

utalás

Disputabat enim etiam cum sapientissimis Graecis, ut habetur, et quendam

magum Borien nomine superavit, et insuper excaecavit, qui Sergium Paulum

conabatur pervertere, quem Saulus convertit, unde et Paulus nominatus est.

Paulus, apostolus,

sapientes,

magus,

Borien

Act. IX.

Act 9,29

Act 13,6-12

022.

c. 14.

bibliai exemplum –

utalás

Et cum de Damasco per portam, per murum fuisset demissus, non ivit mox

Hierusalem ad apostolos, sed abiit in Arabiam et ibi evangelisavit. Et inde

reversus iterum Damascum post annos tres venit Hierusalem videre Petrum

ad Gal. I. Et cum voluisset se iungere discipulis, omnes timebant eum, non

credebant, quod esset discipulus. Sed Barnabas apprehensum illum duxit ad

apostolos et narravit illis, quoniam in via vidisset Dominum, et qualiter ei

locutus fuisset, et quod fideliter egisset in Damasco.

Paulus,

Arabia,

Damascus,

Hierusalem,

conversio Pauli,

discipuli,

Barnabas

ad Gal. I.

Cf Gal 1,17-18

Act IX.

Act 9,27

022.

c. 14-15.

bibliai exemplum –

utalás

Dicitur enim, quod cum Agabus propheta venisset ad eum, tulit zonam eius

et alligavit sibi pedes dicens: Haec dicit Spiritus Sanctus: Virum, cuius est

haec zona, sic alligabunt Iudaei in Hierusalem et tradent in manus gentium.

Quod cum audissent discipuli, rogaverunt, ne ascenderet Hierusalem. Qui

dixit: Quid facitis flentes et affligentes cor meum? Ego non solum alligari,

sed et mori in Hierusalem paratus sum pro nomine Domini Iesu.

Paulus,

apostolus,

Agabus,

propheta,

discipuli,

zona,

mors,

Hierusalem

Act XXI.

Act 21,10-13

022.

c. 15.

bibliai exemplum –

utalás

Quingentis vicibus legitur nomen Iesu in suis epistolis scripsisse, et insuper

post mortem caput eius ter nomen illud proclamasse.

nomen Iesu,

caput [Pauli]

022.

c. 15.

Vas electionis est mihi iste, ut portet nomen meum coram gentibus et filiis

Israel. Ego enim ostendam illi, quanta oporteat eum pro nomine meo pati.

Ad gloriam beati Pauli praedicatoris gentium haec verba dicunt, quae

quidem pius Iesus in visione apparens Ananiae dicebat assecurando ipsum,

ut iret ad ipsum Paulum, quem iam prostraverat et excaecaverat et baptizaret

et illuminaret.

Saulus,

Paulus apostolus,

conversio Pauli,

Ananias,

Iesus,

baptismus,

excaecare,

illuminare

Act. IX.

Act 9,15

023.

c. 01.

bibliai exemplum -

utalás

De quo dicitur, quod dum acceptis epistolis spirans iret in Damascum, ut

fideles vinctos adduceret in Hierusalem, circumfulsit eum lux de caelo, id est

illuminatio divina.

Saulus,

Paulus,

apostolus,

Damascus,

Hierusalem,

fideles,

Christiani,

lux,

caelum,

conversio Pauli

023.

c. 01.

bibliai exemplum -

utalás

Ideo hoc Saulo subditur: Tremens et stupens dixit: Quis es, Domine? At ille:

Ego sum Jesus Nazarenus, quem tu persequeris. Non dixit: "cuius servos

persequeris", quia Christus nostrum caput sibi reputat, quod suis membris

impenditur. Iuxta illud: Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis.

Deinde Iesus subiunxit: Durum est tibi calcitrare contra stimulum. Propter

quae verba pavidus statim ex timore immutatum est eius liberum arbitrium

de conatu persecutionis in suum obsequium dicens: Domine, quid me vis

facere?

Saulus,

conversio Pauli,

Iesus

Math. XXV.

Mt 25,40

023.

c. 01-02.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

Haec fuit in Paulo, quia socii apertis oculis nihil videntem introduxerunt

Damascum, et erat ibi tribus diebus non manducans neque bibens, sed orans,

dolens et ingemiscens. Hinc: Tunc salus peccatorum incipit, cum veraciter

pro delictis ingemiscit.

Saulus,

Paulus apostolus,

conversio Pauli,

Damascus,

oculus,

caecus,

tres dies

Hugo de Sancto

Victore

023.

c. 02.

bibliai exemplum -

utalás

Cui Dominus Jesus per visum apparens dixit: Surge et vade in vicum, qui

vocatur rectus, et quaere in domo Iudae Saulum nomine Tharsensem. Quia

ut dicit Lyra: de Tharsis erat oriundus. Illuc enim pater eius translatus fuerat

de Iudaea, et ibi creverat in potestate et fama. Addidit Dominus: Ecce enim

orat, quasi diceret: "mentem elevatam habet ad Deum." Ex raptu enim

Paulus regressus Deo gratias agebat, quia vidit per divinam revelationem

Ananiam introeuntem et imponentem sibi manus. Et Paulus in visu non

tantum vidit personam, sed etiam nomen eius cognovit. Ananias vero

considerata duritia Pauli dixit se excusando: Domine, paratus sum facere,

quod me iubes, sed unum est valde mirabile, quod me iubes. Quia audivi a

multis de viro hoc, quanta mala fecerit sanctis tuis in Hierusalem, et hic

habet potestatem a principibus sacerdotum alligandi omnes, qui invocant

nomen tuum.Quasi diceret: "Vis, ut meipsum voluntariae tradam in manus

eius, ut non vivam diutius, pro sustentatione fidelium tuorum in fide." Dixit

autem ad eum Dominus: Vade, quoniam vas electionis est mihi iste, ut portet

nomen meum coram gentibus, regibus et filiis Israel. Ego autem ostendam

illi, quanta oporteat eum pati pro nomine meo, qui tanta mala fecit fidelibus

sub nomine meo exsistentibus, ut dedecus culpae non sit sine decore

iustitiae, nec peccatum remaneat inultum etc.

Paulus,

conversio Pauli,

Tharsis,

Anananias

Act. IX.

Act 9,11–16

Lyra super II. ad

Thim. ultimo

Thomas de Aquino,

In IV Sententiarum,

lib 2, d. 34, qu. 2,

art. 1.

Thomas de Aquino,

In IV Sententiarum,

lib 4, d. 13, qu. 1,

art. 3.

023.

c. 03-04.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

Ideo Lyra ait: Dum esset Paulus in carcere Neronis, scribebat Thimotheo, ut

ferret sibi paenulam. Erat autem paenula vestis consularis, quae a Romanis

data fuit patri Pauli in signum amicitiae cum ipso, et quod esset factus civis

Romanus. Quam reservaverat Paulus ob memoriam patris et in signum, quod

esset civis Romanus, si necessitas incumberet hoc ostendendi.

Paulus apostolus,

carcer,

Nero,

Thimotheus,

paenula,

vestis consularis,

pater Pauli,

civis Romanus

Lyra super hunc

locum II. Thim. IV.

"Paenulam, quam

reliqui Troade apud

Carpum veniens,

affer tecum et libros"

023.

c. 05.

bibliai exemplum –

továbbgondolva

Unde cum Dominus diceret Paulo: Exi velociter de Hierusalem, quoniam

non recipient testimonum tuum de me. Et ego dixi: Domine, ipsi sciunt, quia

ego, eram concludens in carcerem, et cedens per synagogas eos, qui

credebant in te. Et cum fundaretur sanguis Stephani, testis tui, ego astabam

et consentiebam et custodiebam vestimenta interficientium illum.

Paulus,

conversio Pauli,

Hierusalem,

carcer,

Stephanus

protomartyr,

vestimenta

Act. XXII.

Act 22,18-20

023.

c. 06.

bibliai exemplum –

továbbgondolva

Unde dicitur: Virtutesque non modicas faciebat Deus per manus Pauli ita, ut

etiam supra languidos deferret sudaria vel semicinctia (glossa: Semicinctium

est vestis solum ab uno latere pendens), et recedebant ab eis languores, et

spiritus nequam egrediebantur. Tentaverunt autem quidam et de

circumvenientibus Iudaeis exorcistis invocare super eos, qui habebant

spiritus malos, nomen Domini Iesu dicentes: Adiuro vos per Iesum, quem

Paulus praedicat. Erant autem cuiusdam principis sacerdotum septem filii,

qui haec faciebant. Respondens autem spiritus nequam dixit: Iesum novi et

Paulum scio. Vos autem qui estis, nescio. Et insiliens homo in eos, in quo

erat daemonium pessimum, invaluit contra eos et dominatus est amborum

ita, ut nudi et vulnerati effugerent de domo illa. Hoc autem notum factum est

omnibus Iudaeis et gentibus, qui habitabant Ephesi, et cecidit timor super

omnes illos et magnificabatur nomen Domini Iesu, multique credentium

veniebant confitentes et annunciantes actus suos. Multi autem ex eis, qui

fuerunt curiosa sectati, curiosa id est artes magicas, contulerunt libros et

combusserunt eos coram omnibus, et computatis pretiis illorum, invenerunt

pecuniam denariorum quinquaginta milium.

Paulus,

Iesus,

sacerdos,

princeps sacerdotum,

septem filii,

exorcismus,

daemon,

Ephesus

Act. XIX.

Act 19, 11-19

023.

c. 09-10.

bibliai exemplum

Et similiter: Factum est autem euntibus nobis ad orationem puellam

quandam habentem spiritum pithonem, id est spiritum malignum, obviare

nobis, quae quaestum magnum praestabat dominis suis divinando. Haec

subsecuta Paulum et nos clamabat dicens: Isti homines servi Dei excelsi

sunt, qui annunciant vobis viam salutis. Haec autem faciebant multis diebus.

puella,

Paulus,

clamare,

Sylas,

spiritus malignus,

legitur Act. XVI.

Act 16,16-31

023.

c. 10.

bibliai exemplum –

továbbgondolva

Dolens autem Paulus dixit: Praecipio tibi in nomine Iesu Christi exire ab ea,

et exivit eadem hora. Videntes autem domini eius, quod exiit spes quaestus

eorum, apprehendentes Paulum et Sylam perduxerunt ad forum offerentes

eos magistratibus, et dixerunt: Hi homines conturbant civitatem nostram,

cum sint Iudaei, et annunciant morem, quem non licet nobis facere, cum

simus Romani. Et cucurrit plebs adversus eos, et magistratus scissis tunicis

eorum iusserit illos virgis cedi. Et cum multas plagas eis imposuissent,

miserunt in carcerem praecipientes custodi, ut diligenter eos custodiret. Qui

misit in inferiorem carcerem, et pedes eorum constrinxit ligno. Media autem

nocte Paulus et Sylas orantes laudaverunt Deum, et terraemotus est factus, et

ostia aperta sunt. Expergefactus custos carceris evaginato gladio volebat se

interficere aestimans fugisse vinctos. Clamat autem Paulus dicens: Nihil

mali tibi feceris, universi enim hic sumus. Et portato lumine eduxit eos, et

procidens ad pedes eorum dixit: Domini, quid me oportet facere, ut salvus

fiam. At illi dixerunt: Crede in Dominum Iesum Christum et salvus eris.

exorcismus,

carcer,

nox,

ostia aperta,

terraemotus

Similiter cum Paulus circa vesperas in quodam solario praedicaret, quidam

iuvenis nomine Patroclus pincerna Neronis propter multitudinem fenestram

ascendit, ut magis audiret, et ibi dormitans decidens exspiravit. Paulus autem

per spiritum cognoscens dixit astantibus, ut defunctum ad se adducerent.

Quem allatum in nomine Domini Iesu suscitavit. Et multa alia mirabilia fecit

in nomine Domini Iesu Christi.

Paulus,

Vesperas,

pincerna Neronis,

fenestram ascendere,

apostolus,

praedicare,

iuvenis,

Patroclus,

mortuus,

resuscitare

023.

c. 10-11.

Tertio denique beatus Paulus portavit nomen Domini Iesu perseveranter,

quia usque ad mortem praedicavit Iesum, et dum caput ipsius amputatum

fuisset, ter Iesus proclamavit saliens, et ibi tres fontes eruperunt, qui usque

hodie Romae persistunt. De quo sic scribit Dionysius Thimotheo: Heu frater

mi Thimothee, dilecte animae meae! Ubi est pater tuus, magister et amator?

Unde te ulterius salutabit? Ecce enim orphanus factus es, iam nequaquam

venient ad te epistolae eius, in quibus scriptum sit: Paulus modicus servus

Iesu Christi. Iam non scribet de te ulterius civitatibus dicens: Suscipite

filium meum dilectum. Complica, frater, libros prophetarum et signa super

eos, quia neminem habemus interpretem parabolarum. David Propheta

plangebat filium suum et dicebat: Vae mihi pro te, fili mi, vae mihi! Ego

autem dico: Vae mihi, magister mi, vere vae mihi! Amodo defecit et cessavit

concursus discipulorum tuorum Romam venientium et quaerentium nos. Iam

nemo dicturus est: Eamus et videamus doctores nostros et interrogemus eos,

qualiter nos regere oporteat ecclesias nobis commissas.

Paulus,

ter Iesus proclamare,

tres fontes,

Roma,

Thimotheus frater,

orphanus,

liber prophetarum,

David propheta,

parabola,

nos regere

Dionysius

Thimotheo

023.

c. 11.

Et Hylarius ipsius passiones breviter sic enumerat dicens: Paulus apostolus

in Philippis virgis ceditur, in carcerem ponitur et ligno pedibus affigitur, in

Lystris lapidatur, in Iconio et Thessalonica ab iniquis persequitur, in Epheso

feris datur, in Damasco per portam e muro deponitur, in Hierusalem sistitur,

ceditur, ligatur, insidiatur, in Caesarea clauditur, criminatur, navigans in

Italiam periculo dirigitur, Romam veniens sub Nerone iudicatur et occisus

finitur. Haec ille.

Paulus,

apostolus,

passio,

virga,

carcer,

lapidatio

Hylarius 023.

c. 13.

bibliai exemplum

legenda?

ut Cain, qui occidit fratrem suum Abel Cain,

Abel,

occidere

Cf Gn 4,15 024.

c. 05.

bibliai exemplum -

utalás

et Manasse, qui implevit templum sanguine prophetarum Manasse,

templum,

sanguis

II Rg 21,16 024.

c. 05.

bibliai exemplum -

utalás

Recepit igitur Beata Virgo pretium mundi, Dominum maiestatis, Creatorem

matris, pannis ligatum in bracchiis suis ponendo caput eius ad cor, et sic

bestiarum habitaculo, videlicet diversorio admirabili laetitia progreditur, et

versus Hierusalem iter dirigit, et pie dicere et cogitare potuit: O Deus Pater,

ecce hunc tuum filium tibi consubstantialem, ex me natum et panem

caelestem praesento tibi. Offero oblationem inauditam, quia in homine

deitatem, in paupere divitias, in infirmitate infantili potentiam, in mortali

carne vitam. Offero, inquam, hunc tibi et me in eius sempiternum

obsequium." Gestat igitur Beata Virgo parvulum pauperculum, paupercula

Virgo Maria,

Iesus,

puer,

Hierusalem,

templum,

oblatio

Lc 2, 15–36 024.

c. 08.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

sed caelseti dono praedita, et portavit eum in Hierusalem sine mundi pompa

aut hominum solemni comitiva. Hodie siquidem Beata Virgo fuit illud

aureum candelabrum, quod in Salomonis templo septem lampades tenebat,

quia corpus filii quasi lampadem, animam eius quasi oleum, divinitatem

lumen, quod paratum dicitur, id est in carne natum, ante faciem omnium

populorum.

Primo namque notemus recipientis, scilicet Symeonis conditionem, quam

evangelista optime describit dicens: Ecce homo in Hierusalem, cui nomen

Symeon, et homo iste iustus et timoratus erat. Quia difficile custoditur

iustitia sine timore Domini, qui est sanctus et permanet in saecula, non

timore servili. Iste igitur sanctus Symeon habebat Spiritum Sanctum per

gratiam inhabitantem, et responsum acceperat a Spiritu Sancto per

revelationem, non per visum, non gustaturum se mortem, nisi prius videret

Christum Domini. Et quia erat iustus, timoratus et gratiosus, annosus,

famosus, magno cordis desiderio in oratione petebat venire Salvatorem

Israel in lege promissum. Quia tunc erat opinio communis apud intelligentes,

quod tunc imminebat adventus Christi tempus. Unde secundum Augustinum

sic orabat et suspirando quotidie dicebat: Quando veniet? Quando nascetur?

Quando videbo? Putas mehoc inveniet, putas durabo, putas isti oculi

videbunt eum, per quem oculi cordis illuminabuntur? Potuit namque haec

insuper ex animo desideranti dicere: O clementissime Deus! O misericors et

benigne! Si oculis meis illum Salvatorem viderem, sive mox morerer. Et

quia sic desiderio videndi Christum accensus fuit, ideo responsum accepit a

Spiritu Sancto, quod usque non moreretur, nisi prius ipsum oculis videret.

Ex quo responso vere liquefactum est cor ipsius.

Secundo notare possumus recipientis exultationem. Nam dum hodie in

oratione ardentiori flamma succensus peteret a Spiritu Sancto promissum,

revelatum extitit ei, quod iam teneretur ad fores templi. Qui mox oblitus

imbecillis senectutis citius surgens ire coepit. Et dum familia suae domus et

filii forte mirarentur de eius exhilaratione et veloci transitu, potuerunt

quaerere, quo iret. Qui respondere potuit eis dicens: Venite et videte, o filii

charissimi, venite sine mora, et ostendam vobis, quanta fecit Dominus

animae meae desideranti. Quia nunc Deus et homo, Salvator Israel, propheta

magnus et Messias stat ante fores templi, qui omnibus dimissis sequi eum

libenter potuerunt, et sic spiritu vehementi veniens, flens prae gaudio cadens

in terram adoravit. Quo facto dicere potuit: O felix mater, quae Deum

peperisti! O in aeternum benedicta mulier, quae Redemptorem attulisti,

Virgo Maria,

Iesus,

oblatio,

Hierusalem,

templum,

Symeon,

propheta,

Anna,

prophetissa

Lucas II. ca.

Augustinus

Origenes

024.

c. 09-11.

bibliai exemplum –

kifejtés,

továbbgondolás

quem diu desideravi! Da eum mihi, ut quem videre merui, et tangere

devotius merear. Quem cum in ulnas accepisset, ebrius Spiritu coepit

amplexari parvulum, coepit osculari manus, nunc pedes, nunc pectus et

flendo benedicere alta voce omnibus audientibus: Benedictus sis, Domine

Deus misericors, et quid dicam iam? Nunc dimitte de hoc saeculo servum

tuum in pace, quia oculi mei viderunt Salvatorem. Iam securus moriar, iam

obprobrium senectutis meae fiducialiter deponam. Hinc dicit Origenes: Si ad

tactum - inquit - fimbriae vestimenti mulier sanata est, quid putandum est de

Symeone, qui ipsum in ulnas accepit infantem et gaudebat, qui gestaret

parvulum, sciens neminem eum posse emittere de claustro corporis cum spe

futurae resurrectionis, nisi ille, quem in bracchiis continebat. Cumque

circumstantes mirarentur de tali insolita congratulatione ac laudatione, tunc

advenit illa sancta vidua Anna, et coepit clamando nunciare omnibus dicens:

"Ecce iam plenitudo temporis, quia iam venit mundi Salvator. Ite igitur, filii

et filiae, praedicate omnibus, dicite universis, quia iam Salvator Israel natus

advenit, quem prophetae praedixerunt, patres desideraverunt, quem ex

Virgine Matre natum videmus et palpamus."

Tertio namque notare possumus Christi recepti redemptionem. Postquam

enim Symeon et Anna prophetissa coram Virgine Matre et aliis multis sic

iocundati et laetati fuissent, et cum iam venisse praedixissent, sanctus senex

Symeon portavit, a quo portabatur, in templum, et obtulit eum ibi Domino

Deo Patri cum oblatione turturum aut pullorum columbarum.

Iste siquidem gladius transfixit cor virgineum tempore passionis filii sui,

tum quia videbat, quod omnes amici et proximi in maxima tribulatione eum

dimiserant, tum quia singula vulnera et passiones intime contemplabatur. Et

quando volvebat se coram ea filius in cruce et recens sanguis ebulliebat,

scindebatur cor maternum, et eadem crux et idem clavi affligebant cor

Virginis, qui et filii corpus. O quis potest cogitare Virginis dolorem, cum et

propheta Symeon ante triginta annos admirando prophetet de eo dicens:

Tuam ipsius animam pertransibit etc.

Iesus,

passio,

crux,

gladius,

vulnera,

Virgo Maria,

prophetia,

compassio,

mors

024.

c. 16.

bibliai exemplum –

továbbgondolva

Filius enim conpatiebatur matri videns amaritudinem cordis sui, quam prae

omnibus diligebat, et mater filio videns carnem filii, quae erat de substantia

matris, sic crudeliter laceratam, quam ipsa delectabiliter foverat gremio suo,

et sanguinem pretiosum cernens largiter fluere super terram, et videns

spineam coronam pungentem eius caput ac faciem sputis maculatam, et in

morte tam duro lecto arida, scilicet cruce mori, potuit dicere: "O dulcedo mei

cordis! O redemptio humani generis! Qualem mortem crudelem elegisti pro

salute hominum! O quanto dolore tuam, mi fili, mortem considero!

Amaritudo mea est amarissima!" Hoc fuit, inquam, Symeonis vaticinium

dicentis: Tuam ipsius animam etc., cum in templo suscepimus misericordiam

tuam.

Iesus,

passio,

Virgo Maria,

compassio,

crux,

spinea corona,

sanguis,

mors

024.

c. 16.

bibliai exemplum –

továbbgondolva

Primo dixi, quod homines ad suam salutem protant Christum incipientes, qui

de statu culpae conversi sunt ad amaritudinem poenitentiae. Et isti

significantur per Virginem Mariam, quae interpraetatur ’amarum mare’.

status culpae,

amaritudo

poenitentiae,

Virgo Maria,

interpretatio,

amarum mare

025.

c. 03.

…de Cyro dicitur, quod fuerat expositus iussu Astragis regis a filia sua, ne

regeret.

Cyrus,

Astrax rex

in scholasticis

historiis

025.

c. 11.

Quintus gradus castitatis est servare virginitatem ob amorem Dei in

matrimonio, et haec est maximo Dei dono, sicut beatus Emericus, beatus

Chrisantus et ceteri.

servare virginitatem,

matrimonium,

beatus Emericus,

beatus Christianus

026.

c. 05.

Unde sancti et sanctae virgines magis elegerunt mori et quaeque tormenta

pati, quam castitatem amittere, sicut beata Dorothea, Katherina, Lucia etc.

Scribit namque beatus Hieronymus, quod videns sanctus Paulus

Christianorum tormenat, aufugit in Heremum, eo siquidem tempore duo

iuvenes comprehenduntur a Decio, quorum unus toto corpore melle

perungitur et sub ardore solis aculeis muscarum et scabrorum et vesparum

lacerandus exponitur, alter vero mollissimo lecto imponitur, ubi aeris erat

temperies, rivorum sonitus, avium cantus et florum olfatus funibus, tamen

florei coloris obtectius. Sic cingitur iuvenis, ut manibus et pedibus se iuvare

non posset. Adest quaedam iuvencula corpore pulcherrima ac impudica, et

impudice tractat iuvenem Dei amorem impletum. Cum autem ille in carne

motus contrarios rationi sensisset, non habens arma, quibus ab hoste se

eruat, linguam propriam dentibus suis incidit et in faciem impudicae exspuit,

et sic tentationem dolor fugavit.

beata Dorothea,

beata Katherina,

beata Lucia,

Paulus,

melle perungere,

musca,

scabrus,

lacerare,

temperies,

rivorum sonitus,

iuvencula

pulcherrima,

caro,

tentatio

Hieronymus 026.

c. 08.

Polemius, pater Chrysanti quinque puellas assignasset ei et interminatus

fuisset, nisi a fide Christi eum retraherent. Qui puellas quasi viperas

abhorrebat, iacebat autem in o? immobilis et oscula quasi sagittarum actus,

fidei suae ecuto excipiens clamabat ad Dominum dicens: „Exsurge, Domine

in adiutorum mihi! Dic animae meae: salus tua ego sum!”

Polemius,

Chrysantus,

quinque puellae,

sagitta

in vita Chrysanti et

Dariae martyrum

026.

c. 09.

Sic enim legitur de ea [beata Dorothea], quod de Roma pater eius Doro et

mater Thea nomine propter persecutionem Christianorum omnia

relinquerunt et transfretaverunt cum duabus filiabus, Christen et Calisten in

Caesaream, et ibi nata est Dorothea, quae baptizata omni disciplina et

virtutibus imbuta. Inimicus tamen castitatis diabolus Fabricium perfectum in

concupiscentia eius stimulavit. Promittens ei thesaurum absque composito,

si ei consentiret, quae omnia Dorothea quasi lutum despiciebat, seque

Christo desponsatam fatebatur. Quod audiens Fabricius furore repletus in

dolium ferventis olei mittit, in quo incessa permansit. Quo viso multi pagani

Christo crediderunt.

Fabricius vero credens magicus artibus fieri eam in carcerem reclusit,

ubi novem diebus absque cibo stetit per angelos sustentata, tandem educta

tam formosa, ut antea videbatur. Tunc Fabricius dixit: „Nisi deos adoraveris,

equuleum non evades.” Dorothea respondit: „Deum adoro, non daemones,

qui dii tui sunt”, et prostrata oravit et mox ydolum cum columna

comminutum est per angelos. Et audita est vox daemonum: „Dorothea, cur

nos sic devastas?” Quo audito multa milia paganorum ad Christum

convertuntur. Ipsa vero suspensa in equuleum pedibus elevatis virgis et

flagellis castigatur ac mamillae faculis aduruntur. Et sic semiviva usque ad

crastinum clausa est. De mane nulla laesio in ea apparuit, duas tandem

sorores suas, quae metu mortis Christum negaverunt, convertit. Tunc

pulchram faciem sic percusserunt, ut nec vultus videretur, quae dixit:

„Libenter patiro pro Christo, in cuius orto rosas et pomam colligo.” Tandem

extra murum ducitur et Theophilius, protonotarius regni illusorie dixit: „De

viridario sponsi tui mitte mihi, Dorothea aliquid!” In loco autem

decollationis multum orans rogavit, ut qui eam invocarent, libarentur a

tribulatione. Et audita est vox: „Veni, electa mea, quae petisti, impetrasti.”

Et ecce puer parvulus apparuit cum sprota rosis plena, quas misit Theophilo,

qui accipiens coepit clamare: „Magnus est deus Dorotheae!”

beata Dorothea,

pater doro,

mater Thea,

persecutio,

Christianorum,

Christen,

Calisten,

Caesarea,

Fabricius,

concupiscentia,

thesaurus,

lutum,

carcerem recludere,

deos adorare,

daemones,

vox daemonum,

virgis et flagellis,

castigare,

rosas et pomam,

colligere,

viridarium sponsi,

locus decollationis,

liberare a tribulatione,

electa mea

026.

c. 11-12.

Primo quidem beatus Petrus est exaltatus in ecclesia militantium, nam cum

Antiochiae filium cuiusdam principis, nomine Theophilii XIV annis

mortuum precibus suscitasset, fabricata magna ecclesia et in eius medio

cathedram magnam ordinaverunt, et beatum Petrum in ea collocantes, ut sic

omnes eum viderent et audirent. Ubi septem annis sedit, et post haec Romam

venit, et ibi XXV annis sedit. Sed primam ipsius sessionem Ecclesia hodie

honorat, quia tunc primum praelati Ecclesiae ceperunt loco nomine et

potestate sublimari.

beatus Petrus,

ecclesia militantium,

Antiochia,

Theophilius princeps,

cathedra,

Roma

027.

c. 02.

In huius signum Christus Dominus in via apparens Saulo et eccaecans

illuminare voluit per Ananiam.

Saulus,

in via apparere,

ecaecare,

illuminare

Act. IX. 027.

c. 05.

Sic enim legitur de eo [beato Petro], quod cum Antiochiae praedicaret,

Theophilus, princeps illius civitatis dixit ei: „Petre, quare populum meum

subvertis?” Cum ergo Petrus fidem praedicaret, ille eum vinculari fecit, et

sine cibo et potu eum in carcere manere permisit. Cum autem Petrus pene

deficeret, elevans oculos in caelum ait: „Domine Iesu Christe, miserorum

adiutor, adiuva me in his tribulationibus!” Cui Dominus: „Petre, credis te

derelictum! Si talia circa me dicere non formidas, meae bonitati derogas.

Nam presto est, qui ubveniat tuae miseriae.” Audiens autem Paulus de

incarceratione Petri venit ad Theophilum, et se in multis artificiis summum

opificem esse asseruit, ligna et tabulas sculpere et tentoria depingere et

multa alia, quem Theophilus rogat, ut in sua curia consistat. Evolutis paucis

diebus Paulus ad Petrum absconse introivit, qum videns quasi mortuum

amarissime flere coepit, et in amplexus eius ruens dicebat: „O Petre frater

mi, gloria mea, gaudium meum, in adventu meo resume vires tuas!” Et

Petrus oculos aperines et eum agnoscens flere coepit, sed loqui non potuit.

Et Paulus vix os eius aperuit et imposito cibo refocillavit. Paulus igitur

rediens dixit Theophilo: „O Theophile, magna est gloria tua et honestas tua,

sed dehonestat multa bona exiguum malum.” Cui Theophilus: „Quid est

hoc?” At ille: „Reminiscere, quid fecisti illi deicole Petro! Nam de ipso

dicitur, quod infirmos sanat et mortuos suscitat.” Cui ille: „Fabulosa sunt

ista, Paule, quae dicis, quia si mortuos posset suscitare, se a carcere

liberaret.” Cui Paulus: „Sicut Christus suus a mortuis resurrexit, qui tamen

de cruce ut dicunt non descendit, sic et Petrus hoc exemplo se non liberat et

pati pro Christo non formidat.” Cui Theophilus: „Fac, ut filium meum iam

per XIV annos mortuum suscitet, et eum liberum dimittam.” Ingressus

[beatus Petrus],

Antiochia,

Theophilius princeps,

populum subvertere,

vinculari,

carcer,

tribulationibus

adiuvare,

summus opifex,

tabulas sculpere,

Paulus,

infirmos sanare,

mortuos suscitare,

ecclesiam fabricare,

exaltare

027.

c. 07-08.

Paulus dixit, quomodo filium principis suscitari spopondisset. Cui Petrus:

„Rem grandem, Paule promisisti, sed Domini virtute facillimam.” Scilicet

cum Petrus de carcere eductus pro eo orasset, continuo surrexit. Unde

Theophilus et omnis populus credidit, et gloriosas ecclesiam fabricaverunt,

in cuius medio excelsam cathedram collocaverunt, et Petrum ut ab omnibus

videri et audiri posset, exaltaverunt. Et sic patet sacerdotii venerabilitas tam

a Christo, quam ecclesia ac populo.

Nam tempore beati Remigii, cum semel deferret corpus Christi cuidam

infirmo, obviavit ei quidam obsessus, quem intuens subito se prostravit in

terram. Postquam autem revertebatur, iterum occurrit ei, et tunc tantum

genuflexit. Cui beatus Remigius: „Cur – inquit – prius prostratus fuisti et

nunc tantum genuflexisti?” Cui diabolus: „Quoniam – ait – ibas, Deum

verum deferebas, cui necessario prosterni debui, in cuius nomine omne

genuflecti debet. Nunc vero, quia Dominum infirmo porrexisti, ideo tibi

tamquam eius ministro genuflexi.”

beatus Remigius,

corpus Christi deferre,

genuflexere,

prostratus

027.

c. 11.

Tertio sacerdotum potestatem declarat iudicium humanum. Nam coram

Constantino imperatore versarentur quaedam lites et discordiae inter

episcopos et sacerdotes. Quos audiens dixit: „Ite et inter vos causas vestras

disponite, quia dignum non est, ut iudicemus deos.” Haec habetur XI. q. I. c.

„Sacerdotibus”. Hinc et beatus Franciscus, vir utique angelicus in suo

testamento sic legavit: Omnes – inquit – sacerdotes et theologos volo

honorare et nolo attendere in ipsis peccatum, quia Filium Dei discerno in

ipsis, et Domini mei sunt. Nam nihil video de ipso Altissimo Filio Dei nisi

quod ipsi soli sumunt et administrant. Unde aliquando dicebat, quod Si –

inquit – viderem sanctum Vincentium vel Laurentium et sacerdotem, prius

sacerdotis manus oscularer.

Constantinus,

sacerdotum potestas,

discordia,

beatus Franciscus,

sacerdotes honorare

XI. q. I. c.

„Sacerdotibus”

027.

c. 11-12.

Cum rex Atila Italiam devastaret, sanctus Leo papa post orationem trium

dierum cum clero processit obviam ei. Quem videns Atila statim eius

provolutus pedibus coepit rogare, ut postularet, quod vellet. Qui respondit:

„Volo, ut discedas ab Italia, et captivos relaxes.” Qui statim iussa complevit.

Cum autem argueretur a suis, cur victor orbis ab uno sacerdote victus esset,

respondit: „Providi mihi et vobis. Nam in eius dextera vidi militem fortem

gladium tenentem et dicentem: Nisi huic parueris, cum tuis peribis.”

rex Atila,

Italia,

sanctus Leo papa,

postulare,

victor orbis,

perire,

gladium tenere

Chronica

Hungarorum

027.

c. 11-12.

Ipse [Petrus] instituit coronam clericalem omnibus clericis. Ex hoc enim, a

quibusdam dicitur exordium sumpsisse, quod Antiochiae beato Petro, quia

Christum praedicabat, barbam abscinderunt et caput reservunt in

ignominiam, quae tandem est instituta ad ordinis sacerdotialis gloriam.

corona clericalis,

exordium sumere,

Antiochia,

beatus Petrus,

ignominia,

ordo sacerdotialis

historia Martiniana 027.

c. 12.

Semel enim, cum Christus loqueretur cum ea, ecce daemones unam animam

adduxerunt coram eo iudice dicentes: „Ecce pugil.” Respondit iudex: „Licet

corporales oculi haec videre non possunt, tamen propter istam, quae astat

cuius oculos aperio, dicite, quam iustitiam in eo habetis!” Responderunt:

„Per novem iura transgressionis possidemus eam. Tribus enim fuit infra nos,

tribus par nobis et tribus supra nos. Primo extra fuit bonus et intus malus,

secundo, quia quandoque fuit plenus cupiditate, gula etc., quandoque

abstinuit propter utilitatem corporis vel infirmitatem. Tertio quandoque fuit

severus in verbis et facto, quandoque blandus pro sui utilitate, nos vero intus

et extra sumus mali, semper severi et semper cupidi ad malum. Tribus fuit

par nobis, quibus cecidimus, scilicet superbia, cupiditate et invidia, tribus

erat supra nos, quia maior in malicia, sacerdos enim erat et corpus tuum

tractabat, nec os suum custodiebat, cum quo verba tua proferret, sed sicut

canis, latrat sic ipse protulit verba tua. Nos vero timuimus quasi ille, qui

audit aliquem terribilem sonum. Ipse autem sine timore substitit. Secundo

non custodiebat manus, quibus tractabat corpus tuum, sed omni delectabili

maculabat, tunc nos nimium timuimus non ex charitate aliqua divina, sed ex

timore potentiae tuae. Tertio applicuit ad os suum, quod erat quasi vas

immundissimum omni spuricia, nos fuimus quasi homines dissoluti viribus

et quasi mortuis prae timore, ob hoc ad horma discessimus et iterum

revertebamur ad eum cum furore. In his omnibus praecellit nos in malicia,

ideo iuste possidemus eam. Et ideo, quia iustus iudex es, fac de eo

iudicium!” Respondit iudex: „O misera anima, ista audiente qualem habuisti

voluntatem, dum adhuc in corpore existebas?” Respondit illa: „Voluntas

mea fuit sine fine peccare. Sed quia scivi me non semper victurum, statui

usque ad extremum punctum peccare et in tali intentione separabar a

corpore.” Tunc ait iudex: „Conscientia tua iudex est tuus. Dic igitur, quid

merearis!” Tunc illa misera anima respondit: „Ego aeternum mereor

supplicium sine ulla misericordia.” Tunc daemones his auditis rapta ipsa

discesserunt. Tunc Dominus ad beatam Brigittam ait: „Ecce sponsa, quid

faciunt mihi sacerdotes, quod per angelis et hominibus elegi mihi!”

daemones,

iudex Christus,

novem iura,

transgressionis,

utilitas corporis,

severus in verbis,

plenus cupiditate,

cupidus ad malum,

superbia,

invidia,

malicia,

maculare,

spuricia,

malicia,

furor,

extremum punctum,

misera anima,

Brigitta,

sponsa mea,

eligere

IV. libro

Revelationis beatae

Brigittae c.

CXXXIV.

027.

c. 15-16.

Nam ecclesia Romana usque ad Focium deponebat et reponebat episcopos

Constantinopolitaneos, quia Iohannes papa VIII. Focium neophitum a papa

Nicolao depositum interventu augustorum basilii Leonis et Alexandri in

sedem Constantinam instituit, nam et in synodo Niceno, in qua vos fundatis

inter alia statutum fuit ex traditione beati Clementis, vicarii beati Petri, quod

nulla sedes debet esse patriarchalis, quam Christus non fundavit vel

apostoli. Beatus enim Petrus Antiochiae praefuit et Alexandriam per

Marcum fundavit, per seipsum Romam et Aquileam per eundem Marcum,

quamvis sit una de minoribus. Et Hierolosymis datus fuit unus propter

reverentiam dominicae praedicationis passionis et resurrectionis, salvo iure

episcopi Cesareae, ubi fuit Cornelius primus institutus per Petrum, cuius

vices gerebat ibi, sicut patet in concilio Niceno. Ex quibus patet, quod nec

Christus, nec apostoli instituerunt sedem Constantinam in patriarchalem.

Si vero dicitis, o vos, Graeci, quod habetis ex privilegiis, certe non sunt

privilegia, nisi ecclesiae Romanae, quia in primis Romanus pontifex ad

importunas petitiones imperatorum fecit episcopum Constantinopolitaneum

sedere iuxta se, et dedit ei locum inter patriarchas, quod patribus non placuit.

Ideo erexit se contra matrem suam, et fecit se caput scismatis generalis, et

nolens corrigi recessit ab ecclesia et usque ad CCC annos non condemnavit

ecclesia popter articulum de Spiritu Sancto, nec per concilium Nicenensae et

Constantineapolitanum, sed reverebatur. Non ergo propter articulum fidei,

sed propetr suam siperbiam ecclesia Graeca recessit, quia corrigi noluit. Et

ideo occasionem de articulo fidei confinxti. Et quia praeter formam ab

apostolis datam fuit exaltata, ideo rebellavit et facta est acephalum, id est

sine capite, ideo corruit data in manus infidelium Thurcorum.

ecclesia Romana,

Focius,

Constantinopolitaneus

, episcopus,

Iohannes papa,

Nicolaus papa,

basilius Leo,

basilius Alexandrus,

beatus Clemens,

batus Petrus,

Marcus,

Aquilea,

Hierolosymae

synodus Nicenus 028.

c. 07-08.

Immo non solum operatur miracula super terram, sed etiam subtus terram.

Dicit enim Vincentius in Speculo historiali libro XXXII. c. XLIX., quod

Karolus imperator nocte quadam sacri diei dominicae, cum post matutinum

reiret pausatum, audivit vocem terribilem dicentem sibi: „Karole, exeat a te

spiritus tuus.” Qui cum exisset de corpore, duxit cum angelus in vallem,

quae ex una parte erat tenebrosa et velut clibanus ardens, ex alia vero parte

erat amoenissima. Respiciensque Karolus contra tenebrosam partem, ibi

vidit dolium cum ferventi aqua, in quo vidit patrem suum Ludovicum usque

ad femora stantem, qui dixit: „Noli timere, Karole, quia permisit te Deus

venire huc, ut videres, quid paterer pro peccatis. Nam uno die sum in poena

huius dolii, et altera die mittar in suavissimae aquae dolio. Et hoc peccatibus

sancti apostoli Petri, cuius precibus genus nostrorum liberatur et a

miracula,

Karolus,

matutinum,

vox terribilis,

de corpore exire,

vallis,

clibanus,

tenebrosus,

amoenus,

Ludovicus,

femor,

dolus

Vincentius in

Speculo historiali

libro XXXII. c.

XLIX.

028.

c. 10.

Paradisum perducitur.”

Merito Iudas est depositus propter Domini sui traditionem. Nam secundum

legem civilem quicumque Dominum proprium tradiderit, morte plecti debet,

specialiter qui in mortem regis conspiraverit, crimen laesae maiestis incurrit.

Talis fuit Iudas, qui dominum proprium et regem hominum et angelorum

tradidit, merito igitur his tribus legibus beneficio et officio privatus extitit, ac

dies suos iste vir sanguinum non dimidiavit, sed maledictionem. Ps. incurrit

dicentis: Fiant dies eius pauci et episcopatum eius accipiat alter.

Iudas,

lex civilis,

in mortem regis,

conspirare,

crimen,

maledictio

029.

c. 12.

Unde legitur de eo, quod patre orbatus sex monasteria in Sicilia construxit et

septimum intra moenia Urbis in honorem beati Andreae apostoli in propria

domo fabricavit. In quo relictis vestibus sericis auro gemmisque radiantibus

vili monastico habitu tegebatur. Tanta denique destructione corpus suum

afflixit, ut videretur morti appropinquare. Quadam die, dum in monasterio,

ubi abbas fuerat, scriptitaret, angelus Domini in specie naufragi sibi affuit,

qui elemosynam lacrimabiliter postulavit, cui sex argenteos dari fecit.

Eodem die iterum rediit seque multa perdidisse et pauca recepisse asseruit,

qui cum ab eo totidem argenteos recepisset, iterum tertio reversus est

misereri sibi clamoribus postulabat. Sed cum beatus Gregorius didicisset,

quod nihil haberet, quod daret praeter scutellam argenteam, quam mater sua

cum leguminibus mittere solebat, illam statim dari praecepit, quam ille

libenter accepit et abscessit. Et postmodum insinuavit alio tempore se

angelum Dei fuisse addens, quod ab illo tempore Dominus Iesus elegit

ipsum ad dignitatem apostolatus.

sex monasteria,

Sicilia,

beatus Apostolus,

gemmis radiare,

vestem relinquere,

species naufragi,

angelus,

sex argentei,

beatus Gregorius,

scutella argentea

031.

c. 5-6.

Quattuor sunt patriarchae principales, scilicet Romanus,

Constantineapolitanus, ex privilegio Hierosolymitanus et Alexandrinus. Sunt

etiam alii minus principales, videlicet Aquilensis, Bituriensis, Cantuariensis,

Gardensis et Antiochienus.

patriarchae quattuor,

Romanus,

Constantineapolitanus,

Hierosolymitanus,

Alexandrinus,

minores principales,

Aquilensis,

Bituriensis,

Cantuariensis,

Gardensis et

Antiochienus

dist. XXI. c.

„clericos”

032.

c. 03.

Hinc quoque legitur, quod dum Iohannes abbas Romam venisset et beatum

Gregorium per medium civitatis ire videret, voluit ei occurrere, ac

reverentiam exhibere. Cernens vero beatus Gregorius, quod se in terram

vellet prosternere, primo ipse se coram eo in terram prostravit, nec idem

surrexit, quousque abbas primo surrexisset.

Iohannes abbas,

beatus Gregorius,

reverentiam exhibere,

in terraam prosternere

032.

c. 07.

Nam beatus Gregorius magnam habuit charitatem erga Deum et proximum

intantum, quod omnes ad Dei notitiam et salvem conabatur convertere. Nam

semel dum per forum urbis Romae iret, vidit quosdam pulcherrimos pueros

vultu venustos esse venales. Interrogat mercatorem, de qua patria attulisset,

qui respondit de Britannia, cuius incolae simili candore fulgent. Interrogat

iterum, si Christiani sunt. Cui mercator: „Non – inquit –, sed pagani.” Tunc

Gregorius acriter ingemiscens: „Heu – inquit – quam splendidas facies

princeps tenebrarum possidet!” Interrogat insuper, quod esset vocabulum

gentis, cui ille: „Anglici vocantur” „Bene – inquit – anglici quasi angelici.”

Interrogat, quod nomen haberet provincia. Cui mercator: „Deiri.” Et

Gregorius: „Bene Deiri, quia Dei ira sunt crudeli.” Rursus de nomine regis

interrogat, et ille, quod Aelle diceretur. Et Gregorius: „Bene Aelle vocatur,

quia in partibus illis alleluia decantabitur.” Qui mox summum pontificem

audivit et difficulter, ut ad vos illos convertendos iret, obtinuit. Cumque iter

arripuisset Romani, de eius recessu conturbati papam adeunt dicentes:

„Petrum offendisti, Romam destruxisti, Gregorium dimisisti.” Ideo papa ad

revovandum eum nuntios destinavit et sic redire compellitur, licet de hoc

plurimum tristaretur. Tunc papa ipsum a monasterio suo abstraxit et suum

presbiterum cardinalem instituit.

beatus Gregorius,

charitas,

forum Romae,

pueri pulcherrimi,

mercator,

Britannia,

paganus,

splendidae facies,

Anglici,

Angelici,

summus pontifex,

offendere,

destruere,

dimittere,

revovare,

nuntius,

monasterium

032.

c. 08.

Patet de angelo, qui in specie naufragi venerat ad ispum, qui postremo dixit,

quod ab illo die elegit eum Deus in papam, quin scutellam argenteam

dederat ei.

species naufragi,

angelus,

scutella argentea

032.

c. 10.

Quod patuit in Traiano imperatore infideli diu iam ante beatum Gregorium

defuncto, cuius filius exquo cuiusdam viduae filium per aequum discurrendo

interemerat, ipsi viduae eum dederat in filium, et eam dotaverat. Dum semel

beatus Gregorius per forum Traiani transiret et talis iustitiae recordatus

fuisset, et ad sancti Petri basilicam venit, et amarissime pro illius errore

flevit. Tunc sibi divinitus est responsum: „Ecce petitionem tuam concessi, et

Traiano poenam aeternam peperci. De cetero autem diligentissime caveas,

ne pro damnato aliquo preces fundas!” Et angelus accidit: „Quia pro

damnato orasti, ideo duorum tibi optio datur, aut inpurgatorio duobus diebus

cruciaberis, aut toto tempore vitae tuae infirmitatibus fatigaberis.” Qui

praeelegit toto tempore vitae cruciari infirmitatibus, quam cremari in

purgatorio duobus diebus. Unde factum est, ut deinde febribus laboraret et

podagrae molestia.

Traianus imperator,

Gregorius,

viduae,

discurrere,

forum Traiani,

Petri basilica,

fatigari,

cruciari

032.

c. 12.

Similiter quandoque iustitia meritis beati Gregorii liberat a dolore mortis.

Unde legitur, quod post mortem ipsius quidam insurrexerunt contra beatum

Gregorium, ut omnes libros eius cremare volentes, quosdam iam

cremaverant. Tunc Petrus diaconus, cum quo quattuor libros Dialogorum

disputaverat restitit dicens: „Vos in cremando nihil proficistis, quia iam in

diversis mundi partibus habentur exeplaria.” Adiungens hoc: „Immane esse

sacrilegium.” Tandem eos in hanc sententiam adduxit, ut si aliquod

miraculum de eo dicens moreretur, libri manerent, quia si beatus Gregorius

adhuc vivens dixerat, quod quando publicaret hoc, statim moreretur. Fertur

evangelium cum apparatu diaconi. Petrus mox, ut tactis sacrosanctis

Evangeliis testimonium prohibuit dicens: „Si ego vidi Spiritum Sanctum in

specie columbae frequentissime super caput sancti Gregorii papae, moriar, et

si non, sim a dolore mortis extraneus.” Inter haec verba spiritum Deo

reddidit.

dolor mortis,

beatus Gregorius,

insurgere prot

mortem,

Petrus diaconus,

sacrilegium,

miraculum,

testimonium,

Spiritus Sanctus,

species columbae

quattuor libros

Dialogorum

032.

c. 12-13.

Similiter iustitia a diabolo liberat. Unde scribitur Iohannes diaconus, qui eius

vitam conscripsit, quod dum compilaret ipsius vitam, quidam vir

sacerdotaliter insignitus ei dormienti astitit, cui desuper candidissima vestis

erat valde tamen tenuissima, ut eius raritate nigredo tunicae appareret. Hic

propius accedens et inflatis buccis risum continere non potuit. Cumque

Iohannes eum interrogaret, cur vir gravioris officii sic dissolute rideret, ait:

„Quia tu scribis de mortuis, quos viventes numquam vidisti.” Cui Iohannes:

„Et is illum non novi facie, tamen de illo scribo, quae didici lectione.” At

ille: „Tu – inquit –, ut video, sicut voluisti, fecisti, et ego quae facere potero,

non cessabo.” Moxque illi lumen laternae extinxit et adeo ipsum perterruit,

iustitia,

diabolus,

Iohannes diaconus,

vir insignitus,

nigredus,

bucca inflare,

risus,

scribere de mortuis,

lectio,

Gregorius,

032.

c. 13.

ut vehementer exclamans putaret se ab illo gladio iugulari. Moxque

Gregorius affuit habens secum a dextris Nicolaum, a sinistris Petrum

diaconum, eique dixit: „Modice fidei quare dubitasti?” Cumque plus

cortinam lecti adversarius latitaret, Gregorius ex manu Petri diaconi

magnam facem arripiens eiusque flammis os et faciem ipsius adversarii

exurens ad instar Ethiopis denigravit. Quaedam autem scintilla parvissima

cadens in eius vestem candidam, eam dicto citius conflagravit. Et sic

nigerrimus totus apparuit. Dixitque beatus Petrus Gregorio: „Satis

denigravimus eum.” Qui ait: „Nos illum non denigravimus, sed nigrum

demonstravimus.” Sicque ibidem multo relicto lumine abierunt.

Nicolaus,

Petrus diaconus,

Ethiops,

denigrare,

niger

Ingressus angelus ad eam dixit: Ave, gratia plena, Dominus tecum. Haec

verba charissimi dicuntur ad laudem benedictae Virginis Mariae, quae hodie

cooperante Spiritu Sancto concepit in utero virgineo Deum verum et

hominem, et hoc angeli Gabrielis nuncium, quod congruebat, ut tam

inauditam rem angelus nunciaret.

salutatio angelica,

angelus,

Virgo Maria,

conceptio,

Gabriel

Luc I.

Lc 1,28.

033.

c. 01.

bibliai exemplum

Sicut enim diabolus Sathanae in serpente decepit mulierem inducendo eam

primo ad dubitationem de Dei praecepto, tandem ad concupiscendum,

postremo autem ad peccati consensum.

diabolus,

Eva,

mulier,

serpens,

Deus,

praeceptum

033.

c. 01.

bibliai exemplum –

utalás

Decenter igitur angelus Gabriel, Dei altissimi nuncius missus est de caelo

empyreo in civitatem Galileae, cui nomen Nazareth, ad virginem

desponsatam viro, cui nomen erat Ioseph de domo David, et nomen virginis

Maria, et ingressus angelus ad eam dixit: Ave, gratia plena, Dominus etc.

salutatio angelica,

angelus,

Gabriel,

Galilea,

Nazareth,

Virgo Maria,

conceptio

Lc 1,26-28.

033.

c. 02.

bibliai exemplum

Si enim Seraphin missus est ad Esaiam ad purgandum labia eius calculo

ignito sumpto de altari

angelus,

seraphin,

Esaias,

labia,

purgare,

calculus ignitus

Esa VI.

Cf. Is 6,6.

033.

c. 03.

bibliai exemplum -

utalás

Unde dicit Augustinus, quod ingressus est Gabriel archangelus facie rutilans,

veste choruscans, gressu mirabilis, qui Virginem salutavit.

salutatio angelica,

angelus,

Gabriel,

Virgo Maria

Augustinus 033.

c. 04.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

A quo excepta fuit Beata Virgo, quia ut dicit evangelista Lucas: Peperit sine

dolore filium suum primogenitum.

Virgo Maria,

Iesus,

partus,

dolor,

primogenitus

evangelista Lucas

Lc 2,7.

033.

c. 06.

bibliai exemplum -

utalás

Ecce concipies et paries filium et vocabis nomen eius Iesum. Hic erit

magnus et filius Altissimi vocabitur. Altus nanque est homo inter creaturas,

altior angelus, sed Altissimus Deus, et subdidit angelus: Et dabit illi

Dominus Deus sedem David patris eius, et regnabit in domo Iacob in

aeternum, et regni eius non erit finis.

salutatio angelica,

angelus,

Gabriel,

Virgo Maria,

sedes David,

domus Iacob

Lc 1, 31–33 033.

c. 08.

bibliai exemplum -

részlet

Et tunc angelus ingressus eam honorifice salutavit, et virgo ei prudenter

respondit.

salutatio angelica,

angelus,

Gabriel,

Virgo Maria

033.

c. 10.

bibliai exemplum -

részlet

Non tamen fuit turbata turbatione incredulitatis, sicut Zacharias Zacharias,

Elisabeth,

Iohannes Baptista,

conceptio,

angelus,

Gabriel

Lc 1,12 033.

c. 10.

bibliai exemplum -

utalás

Nam postquam edocta sufficienter fuit de modo huius conceptionis, tunc

Virgo prudentissima consensit, et ut dicitur, profunda devotione genuflexit

ac manibus expassis et demum coniunctis et oculis in caelum elevatis cum

inaestimabili humilitate desiderantissimum verbum tot cordis affectu protulit

dcens: Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum.

salutatio angelica,

angelus,

Gabriel,

Virgo Maria

033.

c. 12.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

Auditis enim his Virginis verbis angelus statim revertitur optata relatione et

iocunda. Unde Augustinus: Nec mora revertitur nuncius, et virginalem

thalamum ingreditur Christus, et in reditu cepit angelos dulciter ad Dei

laudem invitare dicens: Cantate Domino canticum novum, quia mirabilia

fecit.

salutatio angelica,

angelus,

Gabriel,

Virgo Maria

Augustinus 033.

c. 13.

bibliai exemplum -

utalás

Missus est angelus Gabriel a Deo in civitatem Galileae, cui nomen

Nazareth, ad virginem desponsatum viro, cui nomen erat Ioseph de domo

David, et nomen virginis Maria.

salutatio angelica,

angelus,

Gabriel,

Galilea,

Nazareth,

Virgo Maria,

Ioseph,

conceptio

Luc I.

Lc 1,26-27.

034.

c. 01.

bibliai exemplum –

részlet

Quadruplex namque modus est educendi hominem in esse. Primus nec de

viro, nec de muliere, sicut fuit Adam de terra formatus. Secundus de viro

sine muliere, sicut fuit Eva de costa Adae formata.

Adam,

Eva,

costa Adae,

creatio

034.

c. 01.

bibliai exemplum –

utalás

Ipse enim Altissimus Deus in suo deitatis consistorio decrevit ex suo

immenso amore ad hominem facere ei meoriale bonum et ex altare usquequo

exaltari potuit, vocavit unum de nobilioribus suae militiae, Gabrielem, anno

a creatione mundi quinto millesimo centesimo nonagesimo nono, ultima

hebdomada martii feria sexta, hora completorii dicens: Vade, festina ad

Nazareth, ubi Mariam virginem a me praeelectam inclina ad consensum, ut

concipiat filium meum et pariat Deum et hominem regem vestrum, gloriam

hominum, terrorem daemonum et hoc, quod dicitur: Missus est.

Deus,

Gabriel,

angelus,

legatio,

divina legatio,

salutatio angelica,

Virgo Maria,

conceptio,

Iesus

034.

c. 03.

bibliai exemplum -

továbbgondolva

Cum vero novissime hominem voluit creare, consilio usus est dicens:

Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram.

Deus,

creatio,

homo,

hominem facere

Genesis I.

Gen 1,26.

034.

c. 04.

bibliai exemplum -

utalás

Dicit tamen Albertus, quod sibi soli commissum fuerat nunciare hanc

divinam legationem. Attamen cum eo erat magnus angelorum exercitus, qui

nesciebat in speciali. A simili sicut unus angelus nunciavit nativitatem

Domini pastoribus, venit tamen cum eo magna multitudo caelestis exercitus,

modo non est minoris dignitatis incarnatio, quam nativitas. Solus tamen

Gabriel apparuit et colloquium cum virgine habuit.

salutatio angelica,

angelus,

Gabriel,

Virgo Maria,

conceptio,

angeli,

exercitus angelorum,

apparitio

Albertus 034.

c. 04.

bibliai exemplum -

magyarázat

Nam sicut Eva ab angelo mortis fuit seducta, ita expediebat, ut Maria ab

angelo Dei foret edocenda.

Eva,

angelus,

peccatum originale,

mors

034.

c. 05.

bibliai exemplum -

utalás

Erat enim quoddam sprituale matrimonium inter Deum humanamque

naturam, et ideo per angelum expetebatur consensus virginis loco totius

humanae naturae, quod fecit dicens: Ecce ancilla Domini, fiat mihi

secundum verbum tuum.

salutatio angelica,

angelus,

Virgo Maria,

conceptio,

consensus

Lc 1,38. 034.

c. 06.

bibliai exemplum -

részlet

Primo itaque de persona legaionem recipiente, id est virgine Maria

evangelista describit ipsius patriam seu habitationem, cum dicit: in civitatem

Galileae, cui nomen Nazareth, quod interpretatur flos

salutatio angelica,

angelus,

Virgo Maria,

conceptio,

Galilea,

Nazareth

034.

c. 06.

bibliai exemplum -

részlet

Secundo evangelista de persona legationem divinam recipiente describit

conditionem, cum dicit: ad virginem desponsatam viro, cui nomen erat

Joseph de domo David.

salutatio angelica,

angelus,

Virgo Maria,

conceptio,

Ioseph

034.

c. 06.

bibliai exemplum -

részlet

Et erat in synagoga eorum homo in spiritu immundo et exclamavit dicens:

dicens: Quid nobis et tibi, Iesu Nazarene? Venisti perdere nos? Scio qui sis:

Sanctus Dei.

Iesus,

daemon,

diabolus,

synagoga,

spiritus immundus

Marci I.

Mc 1,23-24.

034.

c. 08.

bibliai exemplum -

részlet

Cui nomen erat Ioseph de domo David, ut significaret promissionem ipsi

David impletam. Dicitur enim: erat Ioseph faber lignarius. Ideo Chrysos.

super Matthaeo: fabro lignario Maria sesponsata erat, quoniam Christus

Ecclesiae sponsus omnem salutem operaturus erat per lignum crucis. Nam et

Christus, ut dicit Lyra super illud Mar. VI, hic est faber usque ad tricesimum

annum opus fabri lignarii exercuit, quod literas non didicit, nec otiari voluit.

O Deus aeterne, quam suave, o quam devotum essete manere in domo per

Christum facta! Poterat enim dicere Ioseph: Domine mi Iesu, hoc egregium

opus tu adapta, tu enim melius nosti.

Ioseph,

Iesus,

pater,

Maria,

faber

Matthaei XIII.

Cf. Mt 13,55

Chrysos. super

Matthaeo

Mar. VI.

Cf. Mc 6,3.

034.

c. 09.

bibliai exemplum –

részlet;

továbbgondolva

Unde possumus ei dicere illidem quod dixit Adonias ad matrem regis

Salomonis: Pro nobis loquere regi, quia in te est pietas et misericordiae

clementia, neque ti quicquid denegare poterit.

Adonias,

Salomon,

mater Salomonis,

Betsabe,

rex

III. Reg. II.

Cf. 3Reg 2,13-18,

spec. 17.

034.

c. 10.

bibliai exemplum –

utalás

Et ingressus angelus ad eam dixit: Ave gratia plena, Dominus tecum,

benedicta tu in mulieribus.

salutatio angelica,

angelus,

Gabriel,

Virgo Maria,

conceptio, angeli

Lc 1,28. 034.

c. 10.

bibliai exemplum –

részlet

Dicit enim Bernardus super missus est Angelus ingressus in secreto

cubiculo, ubi clauso super se ostio orabat patrem in abscondito. Et ad eam

dicit orantem, suspirantem, lachrymantem. Nam si conceptio praecursoris

fuit denunciata patri occupato in sacro officio, multo probabilius est, quod

conceptio Salvatoris denunciata fuit virgini in ferventi devotione existenti.

Ubi angelus eleganter eam commendat, dum nomen Evae permutat dicens:

Ave, id est sine vae originalis, actualis et venialis culpae.

salutatio angelica,

angelus,

Gabriel,

Virgo Maria,

conceptio,

angeli

Bernardus 034.

c. 10.

bibliai exemplum –

továbbgondolva

Unde dicitur: Quae cum audisset, turbata est in sermone eius, et cogitabat,

qualis esset ista salutatio.

salutatio angelica,

angelus,

Gabriel,

Virgo Maria,

conceptio,

angeli

Lc 1,29. 034.

c. 11.

bibliai exemplum –

részlet

Tertio denique angelus Dei nuncius videns virginem turbatam, quia nihil sic

turbat vere humilem, quam sua exaltatio, imo modum virgini declarat

dicens: Ne timeas, Maria, scilicet de salutatione insolita. Cuius causa

subditur: Invenisti enim gratiam apud Dominum, non solum pro te, sed etiam

pro toto genere humano. Ubi Bernardus ait: Quam gratiam Dei et hominum

pacem, mortis destructionem et vitae reparationem! Et subdidit angelus:

Ecce, concepis in utero et paries filium et vocabis nomen eius Iesum. Hic

erit magnus et filius Altissimi vocabitur. Secundum enim Lyram homo est

altus inter creaturas corporales, angelus altior, Deus solus altissimus.

Sequitur: et dabit illi Dominus Deus sedem David patris eius, regnabit in

domo Iacob in aeternum, et regni eius non erit finis. Ubi angelus loquitur de

regno spirituali et nontemporali, quod fduratum fuit per regnum David

temporale, quia dixit Christus Pilato: Regnum meum non est de hoc mundo.

Ideo dixit: regnabit in domo Iacob in aeternum, id est super electos. Dixit

autem Maria: Quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco. Licet enim

crederet firmiter verbum angeli complendum de Christi conceptione, sed ex

quo angelus modum huius non expresserat, ideo quaerit, quais dicens: Rem

credo, sed modum quaero, quia ego virginitatem conservare volo. Dicunt

enim doctores super III. dist. XXX., quod beata virgo antequam

salutatio angelica,

angelus,

Gabriel,

Virgo Maria,

conceptio,

virginitas

Lc 1,30-35 034.

c. 11–12.

bibliai exemplum –

magyarázattal

desponsaretur Ioseph, habuit observantiam castitatis virginalis in proposito

ex instinctu Spiritus Sancti, non tamen voverat expresse. Sed postea, dum

esset ei desponsata, qui erat in simili proposito, simile emiserunt votum.

Respondens angelus declarando modum dixit: Spiritus Sanctus superveniet

in te, quod sic exponit Thomas in III. dist. III.: Primo superveniet in te, id est

super possibilitatem et cursum naturae dando faecunditatem et servando

virginitatem. Secundo superveniet in te, id est super merita tua et super

meritam omnium creaturarum. Tertio sic, id est super omnes, qui ante

fuerunt, et subdit: Et virtus altissimi obumbrabit tibi, id est sub umbra carnis

latebit virtus divinitatis. Ideoque et quod nascetur ex te sanctum, vocabitur

filius Dei. Et subdit exemplum: Et ecce Elisabeth cognata tua et ipsa

concepit filium in senectute sua, et hic mensis est sextus illi, quae vocatur

sterilis. Quia non erit impossibile apud Deum omne verbum. Multum igitur

accepta est virgini haec salutatio, per quam effecta est vera mater Dei.

Unde legitur, quod quidam miles quoddam in communi via castrum habebat.

Omnes transeuntes spoliabat, virginem tamen quotidie salutabat. Accidit,

quod quidam religiosus sanctus inde transiret, quem miles expoliari iubet.

Vir autem sanctus rogavit praedones, ut ad suum dominum deducant, quia

secretum haberet ei loqui. Qui adductus, rogavit militem, ut omnes de

familia congregaret, ut eis verbum Dei praedicaret. Cunque (sic!) congregati

fuissent, ille ait: Nequaquam hic estis omnes. Tunc unus ait, quoniam solum

camerarius non venisset. Ille vero dixit: Vere ipse est, qui solus deest. Pro eo

igitur mittitur et statim adducitur. Cumque virum Dei vidisset, revolutis

terribiliter oculis caput instar insani agitabat, nec propius accedere audebat.

Cui vir sanctus dixit: Adiuro te per nomen Domini nostri Iesu Christi, ut quis

sis, nobis dicas et causam cur huc venisti, pandas. Cui ille respondit: Heu

adiuratus prodere cogor invitus. Ego enim non sum homo, sed daemon, qui

formam hominis suscepi. XIIII annis cum hoc milite sic permansi. Nam

noster princeps me ad hoc misit, ut diem, in qua Mariae salutationem non

diceret, observarem, et potestate super eum accepta, strangularem. Sicque in

mali vitam finiens noster esset. Et ecce diligentius observavi, sed nullum

diem praetermisit. Haec miles audiens, vehementer obstupuit et ad pedes viri

Dei se proiiciens veniam postulavit et vitam in melius mutavit. Vir autem

sanctus dixit daemoni: Praecipio tibi per nomen Domini nostri Iesu Christi,

ut hinc abscedas, et nulli unquam virgini Mariae devoto noceas. Qui protinus

abscedens evanuit.

miles,

castrum,

via communis,

spoliare,

Virgo,

religiosus sanctus,

secretum,

familia,

camerarius,

daemon,

forma hominis,

exorcismus

unde legitur 034.

c. 13.

Tertio demum in evangelio insinuatur Domini incarnatio miraculosa, cum

virgo Maria dixit angeloelevatus (ut credo) oculis et manibus in caelum

expassis, et tandem demissis omni devotione: Ecce ancilla Domini, fiat mihi

secundum verbum tuum.

salutatio angelica,

angelus,

Gabriel,

Virgo Maria,

conceptio,

ancilla

Lc 1,38. os 034.

c. 13.

bibliai exemplum -

részlet

Certe non talis fuit beatus Adalbertus, de quo sic legitur, quod in Bohemia

nobilibus ortus parentibus, qui dum puer vi febrium teneretur, parentes

mortem eius timentes, ad basilicam Dei Genitricis eum detulerunt et ibidem

ad clericatus ordinem devoverunt, moxque per divinum auxilium perfectam

sanitatem adeptus est. Transactis autem infantiae annis liberalibus disciplis

imbuendus traditur, qui divina gratia illustratus ad plenum in brevi

instructus est. Tanta namque morum gravitate in puerili adhuc positus aetate

pollebat, ut iam non miles futurus, sed monachus a curiensibus et fratribus

dicernetur propter ipsius humilem habitum. Fratribus enim suis, qui bonis

paternis inserviebant, dicebat: Vos, fratres mei, de his curam habete. Ego

vero de anima mea curam habebo. Et ipsis relictis Deo sedule serviebat.

sanctus Adalbertus,

Bohemia,

febris,

parentes,

devovere,

ordo clericatus,

divinum auxilium,

sanitas,

humilitas,

frater,

miles

de quo sic legitur

Legenda sancti

Adalberti patroni

huius regni. in:

Legendae Sanctorum

regni Hungariae in

Lombardica historia

non contentae.

Strasbourg: Johann

Prüss, ca. 1484-

1487. f. 3.

os 035.

c. 04.

legenda

Haec nimirum adimplevit beatus Adalbertus, quia sic de eo legitur, quod

sententia ducis et seniorum in antistitem est electus ad Albertum, id est post

Albertum Pragensem episcopum praeficiendus. Imo Adalbertus dicitur, quia

ad Albertum electus et divino nutu factum est. In quo quidem pastorali

officio humiliter et sobrie gregi intendebat, pravos ad caulam inducere

intendebat. Nam consecrationis ipsius die per exorcismum malignus spiritus

exire cogeretur a quodam homine. Ille exclamans dixit se propter

Adalbertum electum episcopum diutius manere non posse, sicque exiit, et

homo per beati viri meritum sanus permansit.

Ubi secundum quosdam - vel secundum alios quidam alius nomine

Adalbertus de Alemania -, dum missam celebraret, post consecrationem

tenens in manibus Domini corpus, pro devotione dixisse perhibetur: O

Domine Deus verus de Deo, natus ex Virgine, non te prius dimittam neque

levabo, nisi mihi revelaberis beneplacitum tuum! Qui audivit mox vocem

sibi dicentem: Haec, inquit, sunt mihi placidiora et tibi utiliora: primum dare

unum denarium pro amore meo in vita tua, plus est mihi gratum et tibi

utilius, quam si haberes unum montem aureum attingentem a terra usque ad

caelos, et post mortem tuam darent pro anima tua.

Secundo vox dixit beato Adalberto: Una sola lachryma in memoriam

passionis meae et pro peccatis effusa plus mihi placet et tibi utilior est, quam

sanctus Adalbertus,

Albertus Pragensis,

humilitas,

sobrietas,

episcopus,

exorcismus,

missa,

consecratio,

septem voces,

devotio,

revelatio,

denarius,

mons aureus,

lachryma,

passio,

vigilare,

orare,

gaudere,

spes,

fides,

035.

c. 05–07.

legenda

pro temporalibus plorare, sicut est aqua maris, vel post mortem tuam alii pro

te facerent balneum de lachrymis.

Tertio vox dixit beato Adalberto: Unum verbum iniuriosum tibi contrarium

tolerare ob amorem mei, mihi est gratius et tibi utilius, quam si rumpes,

omnes virgas silvarum super dorsum tuum te disciplinando.

Quarto vox dixit beato Adalberto: Vigilare, orare et gaudere in me, et auferre

aliquantulum de somno ob amorem mei plus est mihi gratum et tibi utilius,

quam si decem milites mitteres in terram Saracenorum pugnaturos contra

ipsos omnibus diebus vitae ipsorum.

Quinto vox dixit beato Adalberto, quod pro teipso, inquit, orare, ut tibi tua

peccata dimittam, gratius est mihi et utilius tibi, quam si dilecta mater mea,

omnes archangeli et angeli sancti, quotquot ab Adam fuerunt, pro te orarent.

Sexto vox dixit beato Adalberto, quod habeas spem et fidem in solo Deo

semper et ubique, quod gratius est mihi et tibi utilius, quam si erigeres unam

columnam attingentem a terra usque ad caelos insertam gladiis, et eam

nudus ascenderes, et sic corpus tuum dilaniares et sanguinem tuum

effunderes.

Septimo vox dixit beato Adalberto, quod renunciare omnibus terrenis

consolationibus et in me solo quaerere consolationem: hoc est charius et tibi

utilius, quam si laborares tantum propriis manibus, quod omnes pauperes

huius mundi inde reficeres.

consolatio

Profecto non talis fuit beatus Adalbertus, de quo sic legitur: Positus in

episcopali officio cunctis bonis operibus intentus pastorali cura pravos ad

recta vertere instanter laborabat, sed cum cervicis durae populum emendare

minime potuisset, locum deservit, ubi piscatio sua nihil capere potuit.

Veniens autem Romam monachalem habitum ibidem accepit, in quo cum

summa oboedientia et patientia Domino militavit, et de virtute in virtutem

processit.

sanctus Adalbertus,

episcopus,

piscatio,

Roma,

oboedentia,

habitus monachalis

de quo sic legitur 035.

c. 08.

legenda

Tempore quodam, dum praesente papa missam celebrare debereet Romae,

cappam deposuit et cum non esset, qui eam reciperet, radius solaris ipsam

recipiens more particae tenuit. Cum autem ventum fuisset ad illum locum,

ubi memoria de mortuis solet fieri, angelus Domini eum admonuit, ut iret in

Lubich et tres fratres germanos occisos sepeliret. Qui statim ivit cum angelo

umbra stante ante altare. Sed cum papa et omnes astantes de tam prolixa

mora mirarentur, ipsum dormire credentes excitaverunt. Qui dixit, quod ipsis

excitantibus cyrothecam cum anulo in Lubich non recepit. De quo plurimum

admirans papa misit nuncios ad haec scrutanda. Qui sicut beatus Adalbertus

missa,

papa,

cappa,

radius solaris,

Lubich,

fratres germani,

angelus,

altar,

cyrotheca,

035.

c. 08-09.

legenda

dixerat, invenerunt cyrothecam cum anulo. Igitur Romae dum in sacrae

religionis amictu quinquennium complesset, populus Bohemiae

satisfactionem suae maliciae pollicens per nuncium suum episcopum

revocare coepit. Facto autem synodo coactus populi et sui abbatis imperio

gregem, quem deserverat, recepit. Reverso itaque Adalberto episcopo

populus primo christianitatis se cultorem simulaverat, sed citius ad consueta

suae maliciae vitia revertitur. Videns episcopus vetera scelera non

praecaveri, quinpotius nova adinvenire, atleta Christi quasi post pericula ad

quietam contemplationem divinam revertitur, ut familiarius divina fruatur

dulcedine. Non post multum per synodum statutum est, ut episcopus semel

susceptum gregem non deserat. Unde beatus Adalbertus coactus redire, sed

clam ab apostolico licentiam impetrat, ut liceat sibi ire ad nationes, quae

nomen Dei ignorant, ut ex hiis animas Christo lucraretur.

anulus,

Bohemia,

scelera,

Christianitas

Sic fecit beatus Adalbertus inter Prussos videns, quod eum nollent audire, et

sic proficere non posse mutavit habitum suum, ut mores gentis illius

familiarius exploraret et eorum salutem efficacius procuraret.

sanctus Adalbertus,

habitus,

Prussi,

habitum mutare,

mores

035.

c. 09.

legenda

Primo namque gladio ultionis accinctus erat beatus Adalbertus, ideo non

dissimulabat peccata obstinatorum Bohemorum, sed arguebat, increpabat,

corrigebat et quosdam excommunicabat.

sanctus Adalbertus,

Bohemia,

peccata,

obstinatus

035.

c. 10.

legenda - utalás

Nam hic gladius est aureus, quem in Spiritu vidit Iudas Machabeus sibi dari

ab Onia summo sacerdote apparente et dicente: In hoc vinces, scilicet

inimicos nominis Dei.

Iudas Machabeus,

Onias,

gladius,

apparitio,

vincere

035.

c. 11.

bibliai exemplum -

utalás

Unde legitur de eo, quod apparuit ei Dominus et dixit: Populus pergit per

abrupta et tu stertis, qui statim transivit Poloniam per Moraviam, et cum

duobus monachis tandem devenit in Hungariam. Dominus enim eius

adventum in Hungariam praevenit, et Geyssae et uxori eius in visione

praedixit, quod sanctus Adalbertus a Deo missus die crastina venturus esset,

et eum in via Domini instructurus. Ideo dux praedictus Gyessa neophitus

obviam ei processit et solemniter eum recepit ac eius consiliis salutaribus per

omnia acquievit.

sanctus Adalbertus,

apparitio,

Dominus Iesus,

Polonia,

Moravia,

Hungaria,

dux Geyssa,

neophitus,

uxor Geyssae

Unde legitur de eo 035.

c. 11.

legenda

quia de eo legitur: Beatus Adalbertus accensus igne charitatis, videns in

Hungaria optatum pro Christo martyrium non posse adipisci, ad terram tunc

gentilium Prussorum ire festinavit. Audita fama eius pagani, adveniunt,

virum Dei atrociter feriunt. Ille autem solotenus prostratus suffragiis Dei

benedicebat, circundantibus paganis sic loquebatur: De terra, inquiens,

Christianorum pro vestra salute ad vos veni, illius servus, qui fecit caelum et

terram, mare et cuncta animantia, ut vos de manu diaboli auferam, et ut

vestrum creatorem cognoscatis et ritus sacrilegos deponatis. Talia eo dicente

salutaria verba pagani derident, terram baculis percutiunt et ut citius de

eorum finibus exeat, letum crudele minantur. Videns miles Christi fructum

in eis animarum non posse sequi, prudenti consilio cogitavit habitum ad

morem gentis mutare, clericalem tonsuram sinere, barbam crescere, ut sic

familiarius inter eos cohabitaret et efficacius salutem eorum procuraret. Post

haec relictis Prussis coepit ad feroces Lyvonum gentes ire, ut vel hos Christo

lucrifaceret. In quo itinere alter duorum fratrum, qui secum comitabantur,

Gaudentius nomine, quadam nocte vidit in somniis, quod de calice, qui erat

in medio altaris, aureo sumere sibi custos altaris prohibuit, asserens solum

episcopum totum illum poculum sumere debere. Quod somnium dum ille

viro Dei retulisset, ille tempus martyrii sibi imminere intellexit. Sexta die

adveniente praedictus Gaudentius viro Dei missarum solemnia celebravit.

Cumque in quodam loco fatigata membra sopori dedisset, ecce idolatrae

adveniunt, barbarico more sanctum Dei invadunt, ligant et ad cacumen

montis cuiusdam perducunt, ibique sancti viri viscera septem lanceis

confodiunt. Vir autem Dei inter ipsa vulnera sic affari coepit: En habes,

quod semper volebas, mori pro desiderato Christo, sicut et ipse Christus pro

te crucifixus est pro mundo. Septem donis dicavit te Christus, et multa

virtute fluxit tibi gratia Spiritus Sancti, nunc in eos honore septem lanceis

fixus calca tartarum et dulcem comprehendes Salvatorem. Egregius autem

martyr Christi Adalbertus, cum sub martyrii triumpho emisisset spiritum,

continue vincula, quibus constrictus erat, nemine solvente soluta sunt. Ipse

vero cadens in terram manus in modum crucis expandit. Corpus vero in loco

dimittentes caput palo effixerunt et laeto clamore ad propria redierunt. In

ipso die cuidam praesbytero missam celebranti devote Spiritus in aurem

dixit, ut sancti viri corpus redimi faceret et inde deferri, quod tandem summo

honore sepultum est. Qui quidem claruit miraculis in vita, in morte et post

mortem. Nam in vita dum iret in via, quidam cum deriserunt, nec viam

ostendere voluerunt, muti effecti sunt, qui poenitentia ducti ad sanctum

accedentes officium linguae receperunt, et mox baptisati et in fide confirmati

sunt. Item puellam quandam, quam febris durissima adurebat, tactu suae

manus curavit. Similiter claruit miraculis in morte. Digitum enim suum in

vandulum, id est in fluvium proiecerunt, quem piscis devoravit, qui in

sanctus Adalbertus,

Hungaria,

martyrium,

Prussia,

pagani,

habitum mutare,

barba,

Christianitas,

gens Lyvonum,

frater Gaudentius,

somnium,

calix,

altar,

mori pro Christo,

miracula,

baptismus,

puella,

febris,

digitus,

piscis,

piscatores

quia de eo legitur 035.

c. 12-14.

legenda

Ideo abbas Hylarion, qui in iuventute inceperat servire Christo dicebat in

hora suae mortis: Egredere, anima mea, quid times, septuaginta annis

servivisti Christo et mortem times

horae mortis,

abbas Hylarion

abbas Hylarion 036.

c. 03.

Scimus autem, quia dum de terra Philistiim arca Domini ad terram

Israelitarum rediret, plaustro superposito et plaustro vaccae subiunctae sunt,

quae foetae fuisse memorantur, quarum filios clauserunt domi et scriptum

est: Ibant autem in directum per viam, quae ducit Betahmis pergentes et

mugientes. Et non declinabant neque ad dexteram neque ad sinistram. Quid

igitur vaccae, nisi fideles, quosque designant in Ecclesia, qui dum dacri

eloquii praecepta considerant quasi super impositam Dei arcam portant? De

quibus hoc est etiam notandum, quod foetae fuisse memorantur, quia sunt

plerique, qui in via Dei positi foris carnalibus desideriis lignantur, seu

affectibus, sed non declinant a recto itinere, quia arcam Dei in mente portant.

terra Philistiim,

arca Domini,

terra Israelitarum,

plaustrum,

vacca,

Bethamia,

mugiens,

carnale desiderium,

iter rectum

036.

c. 05-06.

Similiter piscis hamo adescato trahitur et aves laqueo, ita insipientes, id est

peccatores, qui non habent gustum verae notitiae de ultimo fine attendentes

dulcedinem in cibis, pulchritudinem in feminis, utilitatem in pecuniis, non

advertunt, quomodo illa quaerantur, sed dum inordinate ea appetunt,

incurrunt in laqueum diaboli et damnationis aeternae.

piscis,

hamo,

adescare,

aves,

laqueum,

insipiens,

peccator,

gustus,

notitia,

laqueum diaboli,

damnatio aeterna

036.

c. 06.

Cum Romam pergeret, ad quendam pro hospitio declinavit nimium

locupletem, quem cum super statu suo requisissent, respondit: „Domine mi,

status meus semper felix extitit et gloriosus.” Quod audiens Ambrosius dixit

comitibus suis: „Surgite et fugiamus hinc, quia Dominus non est in loco

isto!” Et cum aliquantulum processisset, terra hominem illum cum universis

suis absorbuit.

Roma,

hospitium,

locuples,

Ambrosius

vita sancti Ambrosii 037.

c. 06-07.

Primo inquam divina clementia subvenit beato Georgio in bello temporali.

Ipse namque dum esset tribunus, multa gessit bella Deo propitio victoriose.

Unde interrogatus a Daciano praeside, unde esset aut quo nomine vocaretur,

respondit: „Georgius vocor ex nobili Cappadocum Prosapia, Palestinam

Christo favente devici, sed omnia desserui, ut liberius servire possim Deo

caelo, in quo bello nullus vincit, nisi divinitus adiutus.”

Gregorius,

bellum temporale,

tribunus,

Dacianus,

Cappadocum,

Prosapia,

Palestina,

devincere

037.

c. 08.

Curius, qui consul factus conra Samnites ab ipsis auro devinci tentatus est.

Nam dum scamno sederet ligneo, legatis Samnitum, ut erat se spectandum,

praebuit, qui paupertatem eius mirari magnum pondus auri publice missum

benignis verbis hortati sunt recipere. Risit Curius et ait: „Carum vobis mihi

supervacuum metallum in patriam reportare. Non enim habere aurum mihi

praetiosum existimo, sed urum habentibus imperare.”

Curius consul,

devincere,

scamnum ligneum,

pondus auri,

supervacuum

metallum

Valerius libro IV.

rubrica De

abstinentia

037.

c. 08-09.

Ideo Augustinus libro V. De civitate Dei narrat, qualiter Mallius torquatus

consul missus contra Tusculanos, praecepto edixit, ne quis extra ordinem

pugnaret in hostem. Qui cum oraturus rei gratia in praetorio esset, filius eius

in castris remanens a Tusculanorum duce iniuriis fuit provocatus ad iram, a

quo tandem audivit: „Tu ipse congredere mecum, ut modo iam hic eventu

cernatur, quantum Latinus equus praestet Romano?” Qui verbis provocatus

atque imperii patris oblitus ad bellum ingreditur et hostem interfecit,

spoliisque detractis ad patrem accessit dicens: Ut me, pater omnes tuo

sanguine natum referant, haec spolia capta ex hoste caeso porto.” Quod ut

pater cognovit, concilio convocato eum morti tradidit dicens: „Quando

neque impium consulare, neque maiestatem paternam veritus adversus

edictum nostrum extra ordinem pugnasti, quantum in te fuit, disciplinam

militarem, quae stetit usque ad hanc diem, res Romana solvisti meque in

eam necessitatem induxisti, ut aut rei publicae, aut mei meorumque

obliviscendum sit. Mandavit igitur lictori, ut ipsum morti traderet, quia

tutius erat ipsum interficere, quam rem publicam militari disciplina carere.

Mallius consul,

Tusculanus,

hostis,

castra,

iniuria,

Latinus equues,

provocare,

bellum ingrediri,

spolium,

concilium,

impium consulare,

res Romana,

disciplina militaris,

lictor,

res publica

Augustinus libro V.

De civitate Dei

narrat

037.

c. 09-10.

Refert enim Vegetius, quod in omni bello non tam multitudo et virtus, quam

ars et exercitium solet praestare victoriam. Nam Alexander Macedonius XL

militibus bene assuefactis orbem terrarum aggressus innumeras hominum

copias superavit. Debet quidem exercitus maxime Christianus, ne contra eis

irascatur rex caelorum, sub cuius nomine militant, esse pudicus, sobrius,

benignus, pro veritate mori paratus.

bellum,

multitudo,

virtus,

ars,

exercitus,

copia,

Alexander

Macedonus,

exercitus Chrstianus,

pudicus,

sobrius,

benignus

Vegetius 037.

c. 10.

Fortis inquam intantum, ut divino auxilio, in quo non solum homines

pessimos, sed et bestiam terribilem draconem occidit. Nam cum beatus

Georgius transiret prope quandam civitatem, Silena nomine, in qua

molestatis hominibus intantum a dracone, ut sorte eventum quencumque ei

ad devorandum darent, tunc vero filia regis unica ei forte venerat, quae cum

inerrabilibus lachrimis ad locum deducta fuit, nec hoc mirum et impossibile

debet credi. Quia dicit Plinius libro VIII. de Naturali Historia a cuniculis

suffosum in Hyspania oppidum, et a talpis in Thessalia, et a ranis in Gallia

civitatem Pulsam, quoniam Dei flagella sunt. Georgius itaque sanctus miles

se signo crucis muniens draconem interfecit, ut patet in legenda. Et populum

tandem ad Christi fidem convertit.

divinum auxilium,

bestia terribilis,

draco,

beatus Georgius,

Silena civitas,

eventus,

devorare,

lacrima,

cuniculus,

Hispania,

talpa,

Thessalia,

rana,

Galllia,

Pulsa civitas,

flagella,

signnum crucis,

miles

Plinius libro VIII. de

Naturali Historia

Legenda Aurea

037.

c. 10-11.

Secundo Christus Dominus assimilatur leoni, quia sicut proprietas leonis est,

quod quando a venatoribus insequitur, non latiat, sed sedet in campo, ut

videri possit, sicut dicit Plinius libro V.

leo,

venator,

latiare,

campus

Plinius libro V. 038.

c. 04-05.

ut Naturales et Isidorus dicunt septem sunt, quae leo naturaliter timet.

[…]Primo namque leo timet strepitum rotarum […]Secundo leo timet

lazaym, quod est animal ferocissimum, ante quod nulla via est tuta.

[…]Tertium, quod leo timet est ignis. […]Quartum, quod timet leo est

animal leorofilius, secundum aliquos leonthofeus, quia de eius carnibus leo

intoxicatur, et significat peccatum, quod iusti timent. […] Quintum, quod

timet leo est insidiae venatoris, ut pedicas et laqueos et huiusmodi.

[…]Sextum est, quod timet leo custodis sui flagellum, qui catulum verberat

ante eum. […]Septimum et ultimum quod timet leo est strata publica.

leo timet,

strepitum rotarum,

lazaym,

ignis,

animal leorofilius,

leonthofeus,

caro,

intoxicare,

venator,

insidiae,

flagellum,

catulus,

pedica,

strata publica

Naturales et Isidorus 038.

c. 07-09.

Unde interrogatus Macharius, quare tam malicentus erat, quando comedebat,

sictu quando ieiuniabat, respondit: „Sicut – inquit – ligna, quae versantur et

reversantur in igne paulatim consumentur, ita qui mentem saepe retinet in

timore Dei cogitando, ignem futurum consumitur.”

Macharius,

malicentus,

ieiuniare,

ignis,

mentem retinere

038.

c. 08.

Unde Aristoteles in sua poetria inducit cuiusdam poetae fabulam, qui cum

palatium deauratum et desertum videret, plorans his verbis alloquitur dicens:

„Domus aegregia, compugnar ad lachrimas tuam intuens solitudinem.” At

illa contremuit compulsa mihi respondere propter lachrimarum

multitudinem. Cui dixi: „Ubi, quaeso, sunt, qui quondam in te habitaverunt

et securam vitam cum omni iocunditate duxerunt?” At illa: „Temporales –

inquit – existentes cum tempore transierunt et me quoque sub sorte temporis

transituram dimiserunt.” Et subdit ibidem Aristoteles: Nempe res nec

stabiles sunt, qui cum fluxu temporis fluxibiles fluunt.

fabula,

deauratum,

domus aegregia,

lacrima,

ubi sunt,

secura vita

Aristoteles in sua

poetria

038.

c. 09-10.

Secunda leo proprietas est, quod sanguine simiae curatur, dum languet, ut

dicit Iohannes Ianuensis in Catholicon.

Ideo ipse [Marcus] in Italia scripsit evangelium suum secundum

Hieronymum, ubi tunc vigebat sapientia, quia studium a Graecis fuerat

Romam translatum. Et in eadem civitate Marcus rogatus a fratribus scripsit

evangelium. In talibus enim locis non solent, nisi autentici scribere.

leo,

simia,

Italia,

sapientia,

Graecus,

Marcus,

evangelium

Iohannes Ianuensis

in Catholicon

Hieronymus

038.

c. 11.

Idem etiam patet de quibusdam mulieribus, quae tempore persecutionis

semetipsas occiderunt, quod non licet sine instinctu Spiritus Sancti.

mulier,

tempus persecutionis,

semetipsum occidere

038.

c. 14.

Hoc etiam legitur de Antonio Anachorita in libro qui dicitur Paradisus,

quem cum cives rapere et constituere episcopum vellent, ferro secuit sibi

aurem sinistram dicens: „Lex divina iubet nullum aure praecisa aptare in

episcopum.” Quod cum Theophilio relatum fuisset, dixit: „A Iudaeis illa lex

observatur, ego autem, si dederis mihi naribus truncatum et moribus

probum, non dubito eum episcopum ordinare, hoc modo non servatur.” Ex

praedictis patet, quod beatus Marcus pollicem ex instinctu Spiritus Sancti

amputando optime fecit.

Antonius Anachorita,

cives,

rapere,

auris sinistra,

lex divina,

Theophilius,

nares truncare,

mos,

episcopus,

pollex

liber Paradisus 038.

c.14.

Quem [Marcus euangelista] videns beatus Petrus apostolus constantem in

fide, cuius filius baptismalis fuerat, eum destinavit Aquilegiam, ubi

innumeras gentium multitudines ad fidem convertit Christi, ubi euangelium

suum secundo conscripsit, et ibidem reliquit. Tandem quendam civem

Aquilegiensem convertit, et Romam ad Petrum adduxit, ut ipsum Aquilegiae

episcopum consecraret, et ita factum fuit. Qui postea martyrio migravit ad

Dominum. Tantae etiam humilitatis fuisse dicitur beatus Marcus, ut pollicem

sibi amputavit, ut sacerdotio reprobus haberetur. Verumtamen Dei consilium

immutari non potest, ideo episcopus ordinatus est Alexandriae, ubi tanta

paupertate et sobrietate cum omnibus fidelibus vivebat, sicut nunc religiosi.

Unde Petrus Damiani sic dicit de eo: Tantam ei Deus apud Alexandriam

gratiam praerogavit, ut omnes, qui tunc ad fidei rudimenta connoverent mox

per continentiam ac totius sanctitatis instantiam tamquam ad monastice

perfectionis fastigium pervolarent. Ad quod non modo miraculorum

prodigiis, non modo praedicationis eloquiiis, sed etiam eximiis provocabat

exemplis. In qua finaliter perseveravit, quia ibidem finem vitae optato

terminavit martyrio.

Marcus euangelista,

Petrus apostolus,

Aquilegia,

pollex,

amputare,

Alexandria,

convertere,

martyrium

Mt 10,22

Petrus Damiani

039.

c. 06-07.

legenda

Nam peccatum constringit cor sicut frigus ad ista inferiora, charitas vero

sicut calor dilatat ad superiora.

cor,

frigus,

calor,

dilatatio

039.

c. 08.

Sicut existens in altissimo monte longius videt, ita in tali contemplatione

suspensus clarius divina secreta cognoscit.

mons,

videre,

contempatio

039.

c. 09.

Tertio divina contemplatio fit mentis alienatione, quando mens ex

admiratione divinae magnitudinis, potestatis, pietatis, extra communem

statum naturalem rapitur, et tunc non utitur sensibus. Sicut fuit in

beato Paulo II. ad Cor. XII. qui sic dicit de se: Scio hominem in Christo ante

annos quattuordecim, sive in corpore, sive extra corpus, nescio Deus scit

raptum homini usque ad tertium caelum. Et dicit Augustinus ad Paulam de

videndo Deum, quod Paulus tunc in raptu vidit divinam essentiam, similiter

Moyses. Alii vero, quando sic rapiuntur, communiter non vident divinam

essentiam in sua specie, sed sub quadam similitudine.

homo,

raptum,

ante annos

quattuordecim,

corpus,

Paulus,

tertium caelum,

Moyses

II Cor 12,2

dicit Augustinus ad

Paulam de videndo

Deum

039.

c. 09-10.

Sic potuit et beatus Marcus contemplari in raptu, quod innui videtur Ezech.

I., ubi dicitur: Totum corpus plenum erat oculis in circuitu ipsarum quattuor,

cumque ambularent animalia, ambulabant pariter et rotae iuxta ea. Et cum

levarentur de terra animalia, elevabantur similiter et rotae. Quocunque ibat

Spiritus, illuc eunte Spiritu et rotae pariter levabantur sequentes

eum. Spiritus enim vitae erat in rotis. Quod luculenter exponens

beatus Greg. dicit: Quid per faciem, nisi notitia, quid per pennam, nisi

contemplatio designatur, per rotas vero sancta quattuor euangelia

figurabantur, in quibus est spiritus Dei, quia ex Spiritu Sancto

conscripserunt.

beatus Marcus,

contemplari in raptu,

rota,

oculus,

quattuor,

animalia,

Spiritus

Ez 1,19-20 039.

c. 10.

Ante enim sancta Dei euangelia et apostolorum praedicationes rotus mundus

diversis erroribus fuerat involutus. Alii colebant pro Deo caelestia corpora,

sicut Saturnum, Iovem, Martem, Solem, Lunam etc. Alii elementa

insensibilia, ut ignem, aerem, aquam etc. Alii corruptibiles homines, ut

Herculem etc. Alii bestias, ut dracones, sicut Babilonii, ut patet in

Daniele. Alii piscem, sicut Philistini dago(?)m. Alii idola muta et surda aut

fusa, aut fabricata, in quorum sacrificiis faciebant inexplicabiles peccatorum

abominationes, et hoc cum tanta obstinatione, ut proprios filios et filias

vivos immolarent, Ps.: Immolaverunt filios et filias sculptilibus Chanaan.

colere,

caelestia corpora,

Saturnus,

Iovus,

Mars,

Sol,

Luna,

ignis,

aer,

aqua,

Hercules,

bestia,

draco,

Babilonii,

piscis,

ut patet in Daniele

Dn 14,22-27

Ps 105,37

039.

c. 10.

idolum,

immolare

Dicit Lyra, quod erat quoddam idolum de aere longos habens ungues de

ferro, quod calefaciebant, et puerum aut puellam in manibus illius dabant,

quod idolum per artificium stringebat ad se, quasi amaret et acceptaret, et

sine laesione de hac vita portaret, cum tamen unguibus et calore moriebatur.

Interim vero idolorum pontifices tympanum percutiebantur, et instrumentis

musicis canebant, ne audiretur clamor pueri a parentibus.

idolum,

ungues de ferro,

in manibus dare,

calefacere,

artificium,

tympanum,

musica,

clamor

dicit Lyra 039.

c. 10-11.

Hinc dicit Eusebius Pamphili li. I. De euangelica praeparatione: Persae

matres proprias nephandis nuptiis cognoscebant. Scythae carnibus

vescebantur humanis. Massagetae et Derbices propinquos et affines suos

senectute confectos miserrimos putantes interficiebant ipsos idolis

immolando, denique comedebant. Thibareni seniores suos vivos

praecipitabant, quorum errorem brevis sermo non explicat, qui paene omnes

ibant ad Tartara excepta modica Israelitica gente, de quibus etiam pauci

valde evadebant aeternum interitum pro eo, quod dimissa Dei lege totis

conatibus intendebant superbiae, avaritiae et luxuriae, propter quae verum

Sacrae Scripturae intellectum pervertebant male exponentes.

idolum,

immolare,

Persae matres,

Scythae,

carnibus vesci

humanis,

Massagetae,

Derbices,

comedere,

Thibareni,

seniores,

Tartara

dicit Eusebius

Pamphili li. I. De

euangelica

praeparatione

039.

c. 11.

Nam ipse [beatus Marcus] mirabiliter austeram vitam duxit, verbum Dei

utiliter perdocuit, et pro ipsa veritate amaram mortem subiit. Ideo in caelo

sublimari meruit. Anno ab incarnatione Domini CCCCLXVII. tempore

Leonis imperatoris Veneti corpus sancti Marci de Alexandria transtulerunt,

ubi ecclesia in honore ipsius mirae pulchritudinis fabricata est. Quidam

namque mercatores Veneti, qui Alexandriam perrexerant, duos presbyteros

custodes corporis sancti Marci precibus et promissionibus induxerunt, ut

occulte corpus illud tolli permitterent, et Venetias transportarent. Sed cum

corpus de tumulo levarent, tantus odor totam Alexandriam sic perfudit, ut

omnes, unde tanta suavitas odoris prodiret, mirarentur. Cumque ipsi Veneti

corpus in navi deferrent, et aliis in alia nave existentibus revelassent, tunc

unus illorum ait: „Forsitan alicuius Aegyptii corpus datum est vobis, quod

putatis beati Marci.” Continuo navis in qua erat corpus beati Marci versa

coepit latus navis alterius percutere, nec dimisit, donec confessi fuissent ibi

fore corpus beati Marci.

beatus Marcus,

mors,

corpus sancti Marci,

Alexandria,

mercatores Veneti,

persbyter,

odor,

navis

039.

c. 11.

legenda

Ad honorem beati Philippi apostoli, qui ex tempestiva conversione ad

Christum et conversatione cum eo magno amore afficiebatur ad eum. Unde

multos invitabat ad eius notitiam, nam beatum Nathanaelem ipse adduxit ad

Christum. Dicit ei Ioh. I.: Quem scripsit Moyses in lege et prophetae,

invenimus Messiam etc. Item gentiles petierunt ab eo videre Iesum Ioh.

XII. Qui cum Andrea eos duxit ad Iesum. Quia ardebat caritate nimia erga

Iesum, ideo omnes volebat ad eius notitiam pervenire.

beatus Philippus,

Nathanael,

Christus,

gentiles

Ioh 1,45 040.

c. 01.

legenda

Primum signum charitatis Christi in beato Philippo fuit, quia grandia

postulavit fiducialiter. Nam signum magnae familiaritatis fuit, quando

Iohannes in cena petiit sibi revelari proditorem. Item signum magnae

charitatis, quando Petrus, Iacobus et Iohannes petierunt sibi revelari

adventum suum ad iudicium. Matth. XXIV.: Dic, aiunt, nobis, quando haec

erunt, et quid signum adventus tui et consummationis saeculi. Sed profecto

signum magnae charitatis fuit, quando Philippus petiit sibi ostendi patrem, in

quem desiderant angeli prospicere, et in quo est omne bonum. Exo.

XXXIII.: Dixit Dominus ad Moysen petenti videre faciem Dei: „Ego

ostendam tibi omnem bonum.” Et hoc bonum, quantum licet scire in hac

vita, declaravit sibi Salvator dicens: Philippe, qui videt me, videt et Patrem

meum. An non credis, quia ego in Patre sum, et Pater in me? Videre vero

Patrem facie ad faciem non est praesentis vitae, sed futurae gloriae. Iuxta

illud Exo. XXXIII.: Non videbit me hoc et vivet.

beatus Philippus,

videre Patrem facie ad

faciem

Mt 24,3

Ex 33,19

Ioh 14,9

040.

c. 02.

Secundum signum charitatis Christi in beato Philippo fuit, quod suam

petitionem formavit prudenter. Nam in sua petitione excellere videtur alios

apostolos, quia quidam ex apostolis petierunt singularem potentiam, ut filii

Zebedei Marc. X.: Da, inquiunt, nobis, ut unus ad dexteram tuam, et alius

ad sinistram tuam sedeat in gloria tua. Quidam petierunt futurorum

scientiam: Marc. XXIII.: Dic nobis, quando haec erunt. Quidam inimicorum

vindictam, quando Christum Dominum in civitatem intrare non

permiserunt: Luc. IX.: Dixerunt: Vis, dicimus, ut ignis descendat de caelo, et

comsummat illos? Sed beatus Philippus non petiit saecularem potentiam,

quia brevis est.

beatus Philippus,

prudentia,

apostolus,

ignis descendat de

caelo

Mc 10,37

Mt 24,3

Lc 9,54

040.

c. 02.

Tertium signum charitatis Christi in beato Philippo fuit, quod in simili

cathedra triumphavit. Nam sicut Salvator noster in cruce mori voluit, sic

beatus Philippus. Isti enim tres apostoli, scilicet Petrus, Andreas et Philippus

fuerunt de Bethsayda, et in cruce triumphaverunt, in qua cathedra Dominus

eorum et noster Christus vitam terminavit, diabolum superavit, et humanum

genus redimendo Paradisum aperuit.

beatus Philippus,

Christus,

crux,

Petrus,

Andreas

040.

c. 03.

Primum enim dixi, quod in verbis thematis insinuatur documentum ad

honorem beati Philippi difficilis quaestio de Trinitate, quia ipse difficilem

rem quaerebat a Salvatore. Quam difficultatem apostolus in tertium caelum

raptus non sufficit explicare, sed admirans ait: O altitudo divitiarum

sapientiae et scientiae Dei! Quam incomprehensibilia sunt iudicia eius, et

investigabiles viae eius!

beatus Philippus,

admirare,

Rm 11,33 040.

c. 03.

Beatus enim Philippus non sic investigabat hanc difficultatem, sed cum

humilitate et charitate volens dulcius intelligere de clementi et pio Deo

dicens: Domine, ostende nobis Patrem, et sufficit nobis, ac sic dicat: O quam

dulcis es, Domine Iesu, o quam suavis es in verbo: conversatione et

exemplo. Certe dulcissimus est Pater tuus caelestis, qui te aeternaliter genuit,

quem quaeso dulcissime Domine, ostende nobis, et sufficit, in quo est omnis

dulcedo, tota refectio et ineffabilis charitatis degustatio.

beatus Philippus

040.

c. 06.

Secundo curiose investigare deitatem est periculosum, quia ex nimia

immensitate luminis quis posset incurrere caecitatem mentis, ut patet in

Arrio Alexandrino episcopo, qui credidit, quod sicut Deus est trinus in

personis, ita etiam in essentia. Similiter Sabellius erravit credendo, quod

sicut Deus unus est in essentia, ita et in personis. Sed aliquando se nominat

Patrem, aliquando Filium, aliquando Spiritum Sanctum. Ecce quam

pericolose erraverunt tales sapientes curiosi!

curiose investigare

deitatem,

Arrius Alexandrinus

episcopus,

Sabellius

040.

c. 06.

Unde legitur in apocryphis Esdrae, quod est liber tertius, ubi habetur IV. c.,

quod cum Esdras miraretur, quare Deus populum Israel tradidit in manus

gentium, qui erant idolatrae pessimi et multis vitiis expositi. In populo vero

Israel erant multi iusti. Apparuit ei angelus Domini, et dixit: „Vade Esdra, et

pondera ignis pondus, aut mensura flatum venti, aut revoca diem, quae

praeteriit.” Cui respondit Esdras: „Quis natorum poterit facere haec?” Cui

angelus: „Si interrogassem te, quantae habitationes sunt in corde maris, aut

quantae venae sunt in principio abyssi, aut quantae sunt venae super

firmamentum, aut qui sunt exitus Paradisi, diceres mihi fortassis: „In

abyssum non descendi, neque in infernum adhuc, neque in caelum unquam

ascendi. Nunc autem interrogavi te de igne, vento et die, per quae transiisti,

et a quibus separari non potes. Et non mihi respondisti de eis. Quomodo

igitur poterit capere vas tuum altissimi viam?

Esdras,

populus,

Israel,

vitium,

angelus,

ponderare,

mensura,

ignis,

ventus,

dies,

abyssum,

infernus,

caelum

unde legitur in

apocryphis Esdrae

040.

c. 07.

Et Tullius: Tota vita avari hominis est plena miseriae et doloris. Nam sicut

fons turbatur pede, ut non resplendeat imago, sic turbatio avaritiae obfuscat

claritatem rationis.

avarus,

miseria,

dolor,

imago,

turbatio

Tullius [Cicero] 041.

c. 05.

Sicut I. Reg. XIV. de Saul dixit Ionathas: Pater meus turbavit terram, quia

praecepit, quod nemo gustaret cibum usque ad vesperas, et sic erant

attenuati, quod non poterant persequi inimicos. Similiter II. Reg. XXIV.:

David turbavit populum propter indiscretum praeceptum numerandi

populum, propter quod Dominus misit pestilentiam in populum de mane

usque ad tempus constitutum, et mortui sunt ex populo a Dan usque ad

Bersabee septuaginta milia virorum.

Saul,

Ionathan,

terram turbare,

gustare cibum,

vesperas,

inimicos persequere,

David,

Dan,

Bersabee,

septuaginta milia

virorum

Cf I Sm 14,29

II Sm 24,15

041.

c. 06.

Qualem turbationem fecit Achab in communitate, III. Regum XVIII., cui

dixit Helyas: Non ego turbavi Israel, sed tu et domus patris tui, qui

dereliquisti viam Domini.

Helyas,

Israel,

Achab,

domus patris,

derelinquere viam

Domini

II. Sm 24,15 041.

c. 06.

In cuius figura habetur Ios. VII., quod totus exercitus turbatus est propter

furtum Achior, cui dictum est: Quia turbasti nos, conturbet te Dominus

exercitus,

Achior,

conturbare

Ios 7,25 041.

c. 06.

De secta Machometi, quae etiam multum est dilatata, non est simile, quia

contraria via processit, quia ipsis sectam servantibus promisit voluptatem,

delicias et paradisum, id est: hortum deliciarum aquis praeterfluentibus

irrigatum, in quo sedes habebunt perpetuas, nec frigore aut aestu aliquo

affligentur, omnibus ciborum vescentur generibus, sericis vestimentis omnis

coloris induentur, et virginibus speciosissimis coniungentur. In deliciis

omnibus accubabunt, quibus angeli pincernarum more cum vasis aureis et

argenteis ministrabunt, offerentes eis vinum, lac et mel, dicentes: Comedite

et bibite in laetitia! Contra quas fatuitates de ipsa secta exsistens Avicenna

IX. Metaph. c. V. dicit II.: Lex nostra, quam dedit Machomet, ostendit

dispositionem felicitatis et miseriae, quae sunt secundum corpus. Nullus

enim secundum corpus tantum beatus esse poterit, sed secundum animam

secta Machometi,

voluptatem promisere,

Paradisum,

hortus deliciarum,

sedes perpetua,

vestimentum,

color,

deliciis accubare,

vinum,

mel,

lac,

Machomet,

Thomas libro I.

Contra gentiles c.

VI.

Avicenna IX.

Metaph. c. V. dicit

II.

041.

c. 09-10.

potius, quod etiam philosophi gentiles intellexerunt, et quia etiam

Christianus, qui est in vera fide, pronus est ad voluptatem intantum, quod

sciens se damnandum propter eam, adhuc se non continet. Non igitur est

mirum, si rudes homines susceperunt hanc Machometi legem, ad quam

natura prona est. Prohibuit etiam Litteras addiscere et disputare, dicens, quod

Deus ipsum misit non in miraculis, sed virtute armorum, quod etiam

latronibus et furibus commune est, et hoc ideo dicebat, ne falsitas suae legis

deprehenderetur, quae multas continet fatuitates risu dignas.

dispositio,

felicitas,

miseria,

philosophus,

Christianus,

Litteras addiscere,

latro,

fur,

risu dignus

Cum dormiret in lecto iuxta uxorem in Mecqua in Arabia, apparuit ei

Gabriel angelus, et dixit ei: Surge et veni post me!. Et cum venisset ad

portam domus, vidit, quod Gabriel tenebat per habenas quandam bestiam,

cui nomen erat Alborach, quae erat grandior asino, et habebat faciem

hominis, et crines de perlis, et pectus de smaragdo, caudam de rubino,

oculos clariores sole, sellam de perlis et auro preciosam, et erat illa bestia

circumdata angelis, qui custodiebant eam. Et cum dixisset angelus

Machometh: „Ascende et equita!”, bestia stare nolebat. Cui dixit angelus:

„Alborach, sta in pace, quia numquam talis homo equitavit super te, nec

equitabit.” Tunc bestia interrogavit: „Quis est iste?” Et Gabriel respondit:

„Hic est Machometh, Dei nuncius, et propheta magnus.” Ut haec audivit

bestia, stetit, et ille equitavit, et Gabriel tenuit sibi scandile.

Secunda fatuitas est, quod Alborach confestim ire coepit, et passus

eius ita magni erant, quod inter unum passum et alium erat tantum spatii,

quantum homo possit longius prospicere.

Tertia fatuitas, quod associatus ab angelo pervenit ad templum in

Hierusalem, et invenit omnes prophetas stantes, quos Deus fecerat exire de

sepulchris, ut honorarent eum, qui salutaverunt gaudentes.

Quarta fatuitas, quod inde exeuntes angelus ostendit ei quandam

scalam, quae durabat a terra usque ad primum caelum. Tunc Gabriel dixit:

„Ascende, Machometh!” Et ascendit cum angelis simul, et invenit in via

unum angelum ita magnum, quod tenebat caput suum supra caelum, et pedes

in abyssum, et erat factus ad modum galli. Cui Deus ostendebat, quando erat

orandum. Nam venit ad eum quaedam vox, dicens: „Tu creatura, quae Deo

es oboediens, lauda Deum!” Et ille dicebat alta voce: „Benedicatur Deus, rex

sanctissimus!” Quo dicto galli, qui sunt in terra, cantabant.

Quinta fatuitas, quod vidit quendam alium angelum, cuius medietas

erat ignis, et medietas nix, nec ignis destruebat nivem, nec econverso.

Mecqua,

Arabia,

dormire,

Gabriel,

habena,

bestia,

Alborach,

sella,

perla,

Machometh,

equitare,

Dei nuncius,

scandile,

fatuitas,

passus,

spatium,

templum,

Hierusalem,

sepulchro exire,

scala ad caelum,

abyssum,

gallus,

creatura,

medietas ignis,

medisetas nix,

Luna,

caelum ferreum,

mille anni,

Alchoran 041.

c. 10-11.

Sexta fatuitas, quod pervenit ad caelum Lunae, quod erat totum

ferreum, et cum pulsaret ad portam, venit quidam angelus ita magnus, quod

habebat in longitudine spatium itineris hominis per mille annos.

Et multas tales fatuitates dicit ibidem, quod vidit angelos, qui habebant

facies ad modum hominum, et corpora ad modum vaccarum, et alas ad

modum aquilarum, et erant in numero septuaginta milia capita, et quodlibet

caput habebat septuaginta milia cornua, et quodlibet cornu septuaginta milia

nodorum, et inter unum nodum et alium erat spatium itineris per quadraginta

annos, et in quolibet praedictorum capitum erant septuaginta facies, et

quaelibet facies habebat septuaginta milia ora, et quodlibet os septuaginta

linguas, et quaelibet sciebat septuaginta loquelas, et laudabant Deum

septuaginta milibus horis in die. Haec nec audivit, nec vidit, nec miraculis

confirmavit, sed ipse miser ex se confinxit, quibus mendaciis simplicem

populum decepit. Sed vera fides Catholica fuit in Veteri Testamento

praefigurata, et a prophetis praenunciata, ac maximis miraculis confirmata.

vacca,

septuaginta milia

capita,

septuaginta milia

cornua,

nodus,

quadraginta anni,

septuaginta facies,

septuaginta milia ora,

septuaginta loquela,

fides Catholica

Vetus Testamentum,

miracula

Sed et quotidianis miraculis adhuc fidem roborare non cessas. Unde de

multorum sanctorum aridis et inanimatis ossibus liquor emanat indesinenter,

sicut de ossibus sancti Nicolai apud Barum, de ossibus sancti Andreae apud

Almasiam, sancti Mathei apud Salernum. Unde tanta vis columnae in

Romana urbe, ut vexati a daemonio ibi liberentur, nisi quia olim tu, Christe

ad eam ligatus fueras? Unde tanta vis ligni crucis, ut si in ignem ponatur,

inflammetur, non tamen comburatur, et si ponatur in aqua, non natat, sed

submergitur? Nonne ex virtute tua?

miraculum,

fidem roborare,

multi sancti,

liquor emanare,

os

sanctus Nicolaus,

Barum,

Almasia,

sanctus Andreas,

sanctus Matheus,

Salernum,

Romana urbs,

daemonio vexare,

lignum crucis,

comburare,

submergere

041.

c. 12.

Nam et in civitate Brundisii adustum corpus sancti Theodori martyris

tempore siccitatis cum devotione et letaniis extrahitur, et propter merita illius

pluvia ipso die descendet. Sed et multorum sanctorum corpora suavissimis

odoribus redolent. Audivi namque a fidedignis, quod in castello sancti Petri

prope Rodum, quod milites sancti Iohannis Hierosolymitani tuentur, sunt

canes ferocissimi, qui in die ligantur, in nocte vero solvultur, et extra

civitas Brundisii,

sanctus Theodorus,

tempus siccitatis,

sanctorum corpora,

castellum Petri,

sanctus Iohannes,

041.

c. 13.

castellum liberi dimittuntur. Hi si Christianum aliquem inveniunt, nullam

molestiam ei inferunt. Si vero aliquem Thurcum vel Saracenum inveniunt,

latratibus et morsibus usque ad mortem insequuntur. Ex odoratu Christianos

ab infidelibus discernunt.

canis ferocissimus,

molestia,

Thurcius,

Saracenus

Sancta crux est inventa in domo saltus a Salomone, ut habetur in Historia

scholastica. Sic quod regina Saba vidit in domo saltus quoddam lignum, de

quo dixit Salomoni, quod in eo quidam suspendendus erat, pro cuius morte

regnum Iudaeorum deleri debebat. Ideo Salomon hoc lignum sic inventum in

profundum in visceribus terrae abscondi fecit, ubi postea probatica piscina

est facta.

Sancta crux,

Salamon,

regina Saba,

regnum Iudaeorum,

viscera terrae,

piscina

Historia scholastica 042.

c. 01.

Sancta crux inventa fuit a Salvatore in passione, quam pro instrumento

redemptionis humani generis trigintibus annis magnis laboribus et fatigiis ac

obprobriis quaesierat.

Sancta crux,

passio,

triginti anni,

042.

c. 01.

Tempore passionis hoc lignum a Salomone in terra absconditum in probatica

piscina supernatavit, quod Iudaei passionis Christi tempore acceperunt, et

crucem ei paraverunt, et ei flagellato et spinis coronato in humeros

inposuerunt, et ad locum passionis deportare secum fecerunt. Et tandem

super illud eum crucifixerunt.

passio,

Salamon,

piscina,

flagellatum,

spinis coronare

042.

c. 02.

Quidam medicus obviavit cuidam militi valde tristi. Qui requirens causam

tristitiae, respondit: „Ego, inquit, sum miles talis regis, et habeo terram

valde corruptam, cuius omnes fontes sunt corrupti. Rex enim dedit mihi

filiam suam in uxorem tali pacto, ut eam mundam servarem, quia si sub mea

potestate maculam incurreret, amitterem hereditatem et vitam. Et ut primum

filia dicti regis terram meam est ingressa, leprosa est effecta, et nunc ideo

sum tristis et timidus.” Cui medicus: „Ne timeas, sed audi consilium meum,

ut sanes sponsam tuam.” Et duxit ipsum medicus in quoddam viridarium, et

ostendit ibi ei medidiciales herbas et fructus. Et intus spineta quandam

arborem magnam frondosam, de cuius radice procedebant septem

fontes irrigantes viridarium. Et ipsa arbore erant fructus XII, ac in quodam

pergameno tribus clavis arbori affixo erant XII regulae vitae. Et dixit

medicus: „In ipsis fontibus lavabis sponsam tuam, et tandem de herbis et

foliis ligni facias electuarium, quo vescatur, et de fructibus reficietur.” Et

regulas arbore affixas de conservatione vitae observabit. Et sic semper

sponsa tua manebit immaculata.

medicus,

miles tristis,

terra corrupta,

uxor,

rex,

pacatum,

mundam servare,

leprosa uxor,

viridarium,

medidicalis herba,

septem fontes,

fructus XII,

XII regulae vitae,

Leonardus de Utino

in suo

quadragesimali

042.

[Petrum], quem cum apprehendisset, misit in carcerem, et erat vinctus

catenis duabus, quae duae catenae sunt delectatio peccati et difficultas

homini, et nisi per gratiam Dei cadant istae catenae, non exibit quis de

carcere peccati.

Petrus,

carcer,

catena,

difficultas homini

Act 12,4; 12,6 044.

c. 12.

Talibus dulcedine peccati inebriatis misit Salvator hunc divinum

praedicatorem beatum Bernardinum opportuno tempore, ut exaltaret vocem

suam quasi tuba, et annunciaret populo scelera eorum. Quia tunc Italia

multiplicibus peccatis prostrata iacebat, inter religiosos disciplina tepuerat,

sed quadam insatiabili cupiditate possessiones augebant, non devotionem,

non pietatem, non charitatem; fuerant plerique sine obedientia, patientia,

paupertate et castitate. In populo autem erant odium pertinax, usura

multiplex, festorum violatio, parentum dehonestatio, luxuriae abominatio,

crudelitas, superbia, gula, invidia etc. Contra quae fortiter clamavit beatus

Bernardinus, et de finibus eorum expulit. Nam natus ex Tusciae provincia,

nobili genere tertio anno mater eius ex hoc saeculo migravit, quam pater

secutus est morte. Et sic sexto aetatis anno puer utroque orbatus parente

remansit sub cura sororis matris suae nomine Diana, quae quia devota erat,

virgini gloriosae ipsum puerum ad Virginis devotionem verbis et exemplis

excitabat. Qui tamquam non surdus auditor ecclesias frequenter visitabat,

missas et praedicatores audiebat, dumque domum reverteretur advocatis

pueris devoto corporis gestu et verborum gravitate quantum illa patiebatur

aetas fervens praedicabat. Haec vere fuerunt praesagia futurorum. Unde

idem dicebat: Ego adhuc magnus praedicator ero. Ideo quasi ad hoc opus

quodam divino munere a pueritia se disponebat. Nulla vana, falsa et illicita

loqui volebat, sed coaevos de his arguebat. Unde pueri insolentes videntes

dicebant: Recedamus, ecce Bernardinus venit, vel de aliis tractemus. Studio

autem applicatus proficiebat, et si pauperi elemosyna negaretur, dicebat

nutrici: Demus portionem meam pauperi ob amorem Christi. De quo nutrix

plurimum gaudebat videns in eo futurae sanctitatis signum. Rediens de

scholis dicebat, quod ipse in illa urbe quandam sponsam virginem haberet,

cuius venustatem nullus explicare vel pingere posset, de quo redarguebatur a

nutrice sua. Sed quia ardebat in corde tacere non poterat, quin saepius talia

loqueretur. Unde explorare coepit nutrix, de qua loqueretur, et invenit

diluculo, quod coram imaginem Virginis super portam civitatis depicta genu

flectebat, suspirabat, lachrimabatur, et magna dulcedine iocundabatur.

Unde tunc a matre gratiae hausit gratiam, quam postmodum effudit anno

Domini MCCCC ob amorem Virginis in eius hospitali maxima pestilentia

[legenda beati

Bernardini]

Bernardinus,

tuba,

Italia,

peccatum,

devotio,

pietas,

odium,

usura,

violatio,

dehonestatio,

Tusciae provincia,

puer orbatus,

surdus,

praedicare,

pueritia,

elemosyna,

nutrix,

schola,

imago Virginis,

anno Domini

MCCCC,

pestilentia,

humilitas,

benivolentia,

Francisci ordo,

psallere,

compassio,

cilicium,

vigiliae,

spinis coronatio,

sitis,

044.

c. 07-09.

saeviente infirmis se serviturum obtulit, quibus inaestimabili humilitate et

benivolentia quamdiu pestis duravit, ministravit. Tandem Christum in cruce

sequi decrevit, et ebrius spiritu seraphici Francisci fratrum ordinem intravit,

ubi coepit omnibus virtutibus florere, humiliter omnibus ministrabat.

Elemosynam in propriis humeris portabat, et in ecclesia quasi praesente Deo

psallebat. Saepe panem tantum et aqua contentus cilicio corpus ac vigiliis

edomabat, et vilissimum peccatorem se reputans gemitibus inenarrabilibus

misericordiam a Domino postulabat. Christi vero passionem tam amarissime

deflebat, ut pro dolore cor scindi videretur compassionis gladio confossus.

Admirabatur filii Dei peregrinationem, fugam, sitim et famem, persecutores

flagella, illusiones et crucis dolores, et virgine matre regem gloriae

depositum de cruce iacentem spinis coronatum deflebat. Imposito tandem

sibi praedicationis officio coepit clamare contra vitia et tam gratiose loqui, ut

beatum se reputabat, qui eius sermones audire poterat. Diversis vitiis

involutos ad poenitentiam revocabat. Multi denique divites et nobiles relictis

pompis saeculi religionem intrabant. Unde iste angelicus vir mundum

renovavit etc.

fames,

flagella

Cum semel Mediolani praedicaret, subito factus in extasi, et populo sic

expectante diu mansit, rediens ad se dixit: Scio, quod mea dilectissima nutrix

hodie migravit ad Dominum. Unde cives Mediolanenses Senas miserunt, et

ita invenerunt. Post obitum vero ipsius centum et unum miracula probata

miserunt papae, ut eum canonizaret. Qui est canonizatus nostris temporibus

anno videlicet Domini MCCCCL. Frater etiam Iohannes de Capystrano

publice praedicavit, quod beati Bernardini meritis Deus LIII mortuos

suscitaverit, ex quibus cum XII ipse locutus fuit etc.

Bernardinus,

Mediolanum,

praedicare,

nutrix,

Senis,

migrare ad Dominum,

Iohannes de

Capystrano,

canonizatus,

anno domini

MCCCCL,

mortuos suscitare

044.

c. 15.

Hance profecto virtutis inclinationem habuit beatus Anthonius. Nam natus in

Hispania civitate Ulxbona, nomen eius Fernandus imponunt parentes. Quem

in ecclesia Gloriosae Virginis educandum tradunt et litteris imbuendum. Qui

annos pueriles simpliciter transactus domi. Spretis tandem mundi et carnis

illecebris ad quoddam coenobium sancti Augustini ordinis dictae civitati

vicinum se contulit habitum religionis sumens. Ubi dum animi pacem

importuna amicorum frequentia perturbaret, post duos annos ad aliud

Sanctae Crucis eiusdem ordinis monasterium se licentia obtenta contulit, ubi

[legenda beati

Anthonii]

beatus Anthonius,

Hispania,

Ulxbona civitas,

Fernandus,

educare,

anni puerili,

045.

c. 07-08.

in omni religionis perfectione profecit.

Interea apud Marochiam sanguis innocentum quinque fratrum minorum

funditur ab infidelibus, quorum reliquias venerandas dominus Petrus infans a

Marochia deferens sui liberationem per ipsorum merita et ordinem passionis

eorum divulgavit. Audiens haec beatus Anthonius elephantis more ex

aspectu sanguinis ad proelium animatus: ita fidei fervore succensus, ut

Christi iniuriam et martyrum mira in se conpassione retorquebat, ad

eandemque matryrum palmam prorsus anhelabat. Habitum igitur fratrum

minorum assumere deliberat, ut optatum fidei agonem efficacius perficiat.

Fratres autem prope Colymbriam commorantes ad ipsum monasterium pro

elemosyna petenda divertunt, quod Domini servus ad partem ducens animi

sui propositum eis revelavit. Diemque aptum ad hoc instituunt et sic fratres

dicti, qui peritiam litterarum non habebant, litterarum scientiam moribus

gerebant, laeti revertuntur. [os 045, c.07] Unde statuto die iuxta promissum

fratres beato Anthonio in suo monasterio habitum sui ordinis imponunt. Qui

mox cum fratribus inde recessit. Quidam autem abeunti e concanonicis in

amaritudine cordis dixit: Vade – inquit – vade, quia forsitan sanctus eris.

Cui pie sic respondit: Cum me sanctum audieris, Deum ubique collaudabis.

Venit ergo ad simplicium coetum in locum, qui sanctus Anthonius dicebatur,

iuxta quod se deinceps Anthonium appellari rogavit. Ut pia cautela

requirentium sub ignoto nomine declinaret importunitatem.

Augustini ordo,

monasterium,

Marochia,

quinque fratres

minores,

Petrus,

elephantis more,

proelium,

compassio,

palma,

anhelare,

Colymbria,

elemosyna,

peritia litterarum,

scientia,

cautela

Sic enim dicitur de eo, quod cum ferventi desiderio martyrii conaretur ire ad

terram Saracenorum, mori pro Christo, sed Deus aliud fidei Christianae

utilius decreverat de eo, imo aegritudine correptus ad partes infidelium

remeare necesse compulsus Siciliam in capitulum generale est reversus, et

inde ad heremum montis Pauli transmissus, ubi cellam in cripta semotam a

fratribus orationi congruam reperit. Ibi nocturnis vigiliis solus in oratione

perstitit. Ibi se totum dispositioni divinae commendans, ibi etiam tanta panis

et aquae abstinentia corpus maceravit, quod aliquando rediturus ad fratres

prae debilitate vix se reportare posset, sicque inter simplices simplicem

vitam duxit. Postmodum fratres pro ordinibus suscipiendis missi ad

civitatem Forlinii, inter quos affuit et Anthonius et quidam fratres de

praedicatoribus. Cumque collationis hora minister praedicatores sollicitaret,

ut exhortationis verbum proponerent, qui ad hoc se imparatos dixerunt.

Tandem minister ad Anthonium instigante Spiritu conversis, de cuius

scientia nil sibi constabat. Rogat eum, ut verbum Dei proponat, qui se minus

[legenda beati

Anthonii]

martyrii corona,

terra Saracenorum,

aegritudo,

Sicilia,

mons Pauli,

cripta,

abstinentia,

corpus macerare,

simplex vita,

civitas Forlinii,

sollicitare,

minister,

idoneus,

045.

c. 09-10.

idoneum ad hoc respondit, qui exercitatior habebatur in abluendis coquinae

necessariis utensilibus, quam exponendis divinis eloquiis. Sed tandem

devictus tanta [os 045, c.09] verborum luculentia tantaque mysticarum

scientiarum profunditate audientium suspendit animos, ut vix se umquam

talia audisse faterentur. Deinde praedicationis officio sibi imposito qui

calicem Domini diu sitierat tanta auctoritate feriebat veritatis iaculis magnos

et parvos, ut rubore confusi longe se abesse volebant. Circumibat igitur

civitates et rura mirabantur in eo ingenii subtilitatem et linguae

diserritudinem. Unde etiam ipse Romanus pontifex eum archam testamenti

vocabat. Confutabat omnium haereticorum perversum dogma. Nam apud

Ariminum plures haereticos ad fidei veritatem reduxit facto miraculo circa

Eucharistiae sacramentum: heresiarchia (sic!) nomine Bonovillus asinicinus

inter alias non consecratas hostias adoravit.

divina eloquia,

praedicatio,

calix Domini,

rubore confusus,

archa testamenti,

dogma,

Eucharistia,

Bonovillus

Cum in capitulo quodam congregatis beatus Anthonius de titulo crucis dulcis

Iesu quia passionem dulciter praedicaret, ecce beatissimus Franciscus tunc

corporaliter vivens, sed in remotis existens filiis suis ina ere de miraculose

praesentavit quasi viri Dei approbando sermonem tamquam brachiis in

patibulo crucis extensis apparuit et signo crucis eos benedixit.

capitulum,

Anthonius,

passio,

praedicare,

Franciscus,

signus crucis,

apparere

045.

c. 10-11.

Beatus Antonius per virtutes declinavit a peccato, triumphavit de inimico,

ideo copiose praemiari meruit in coelo. Cuius haec sunt inter alia signa

evidentia: Appropinquante enim die mortis suae coepit aegrotare. Accepta

absolutione coepit devotius cantare hymnum beatae Virginis „O gloriosa

domina”. Deinde oculis sursum erectis in directum aliquamdiu prospexit. Et

cum interrogatus fuisset, quid cerneret, respondit: Video Dominum meum.

Et afferentibus iterum sacrum oleum dixit: Habeo hanc unctionem intra me,

verum tamen beneplacet, ut inungar. Et post dimidiam quasi horam inter

manus fratrum obdormivit in Domino anno Domini MCCXXXI.

Coeperuntque protinus miracula multiplicari et populi circumquaque

concurrere et eius beneficia exhibita narrare. Unde quidam miles a primeva

aetate hereticus ad mensam secundus audivit de miraculis sancti viri

narrantes, qui mox piccarium vitreum manu tenens in terram ab alto proiecit

dicens: Si vitrum hoc Anthonius conservaverit integrum, tunc utiquam credo

sanctum. Quo licet ad petram colliso, tamn mirabiliter conservato mox

erroribus abdicatis fide perfecta credidit Christo. Ex quo patet, quod beatus

Anthonius fuit vas auri solidum anima et corpore ornatum omni virtutum

Anthonius,

peccatum,

evidentia,

cantare,

hymnus,

oleum,

unctio,

anno Domini

MCCXXXI,

beneficia narrare

miles,

piccarium,

orare,

vitrum,

petra,

conservare,

vas auri,

045.

c. 15-16.

venustate, cuius meritis vitreum vas a fractione fuit conservatum. fractiio

Dionysius in epistula ad Thimotheum sic ait: O frater mi Thimote, si vidisses

agones consumationis eorum, defecisses quidem perae tristitia et dolore.

Quis non fleret illa hora, quando praeceptum sententiae egressus in eos est?

Ut, scilicet Petrus, crucifigeretur et Paulus decollaretur, videres tunc turbas

Iudeorum gentilium percutientes eos et expuentes in facies eorum? Cum

enim separaretur ab invicem ligaverit columnas mundi, non utique absque

fratrum gemitu. Tunc inquit Paulus Petro: Pax tecum, fundamentum

Ecclesiae et pastor ovium et agnorum Christi! Petrus autem ad Paulum:

Vade in pacem, praedicator bonorum morum, mediator et dux salutis

iustorum! Haec ille.

Thimoteus,

agones consumationis,

flere,

praeceptum,

Petrus et Paulus,

decollari,

crucifigi,

fundamentum

Ecclesiae,

pastor ovium,

praedicator

Dionysius in epistula

ad Thimotheum

051.

c. 13.

Quidam patrum desideraret videre, quomodo anima iusti de corpore

egerderetur, transiens per quandam villam, quaedam peregrinum solum in

platea iacentem ac in extremis laborantem. Et ecce Michael et Gabriel de

caelo descedentes et ei assistentes unus ad dextram, alter ad sinistram

rogabant animam ex Dei praecepto, ut egrederetur. Quae timens nolebat

corpus relinquere, dixit Michael et Gabrielem: "Sume hanc animam, ut

egrediamur!" Respondit Gabriel: "Missi sumus a Domino, ut sine dolore et

violentia eiiciatur." Cumque haec clamarent ad Dominum, misit Dominus

cytharam David cum cantorbus caelestis Hierusalem, quorum cantus audiens

anima peregrini inter manus angelorum exiit et cum gaudio in caelum ducta

est. Nam iste timor dicitur naturalis, non a natura instituta, sed destituta, quia

timor est pro peccato primorum parentum inflictus. Si enim non peccassent,

nullus modo timeret mortem, quia nullus moreretur. Verumtamen sine causa

est iste timor a Deo inflictus, quia si naturaliter homines non timerent, non

esset gloriosum pati mortem pro Deo et iustitia. Similiter fierent multa mala,

videlicet latrocinia, rapinae, adulteria, etc. Sed et neque leges essent firmae,

exquo non timerent de periculo suo.

anima egredi,

villa,

platea,

Michael archangelus,

Gabriel archangelus,

clamare ad dominum,

cythara,

David,

peregrinus,

in caelum ducere,

naturalis,

peccare,

mortem timere,

latrocinium,

rapina,

adulterium

Vitae Patrum 062.

c. 04.

Cum quidam malitiosus incendisset omnia bona Stephani viri Dei, et quidam

plangens diceret ei: Vae pater, quid tibi contigit? Ille nihil reputans

perdidisse plangebat illius peccatum, et se dicebat esse exoneratum.

malitiosus,

Stephannus,

plangere,

peccatum

Gregorius libro

Dialogorum

062.

c. 05.

Parisius quidam scholaris mortuus est valde poenitens, compunctus et

confessus. Qui post mortem apparuit suo magistro, cum autem ille cum

quaereret de statu, respondet se damnatum. Cum magister: „Nonne

poenituisti et confessus fuisti?” At ille: „Sic, sed hoc egi timore gehennae, et

non amore Dei.”

Parisius scholaris,

poenitere,

magister,

post mortem apparere,

confessus,

timor gehennae,

amor Dei

Vincentius

Speculum moralis,

libro I.

062.

c. 06-07.

De quo Augustinus tale exemplum ponit de acu et serico. Nam quando

videmus coniungere duobus pannos, tunc acus praecedit, sericum vero

sequitur, acus removetur, sed servicum remanet coniungens pannos.

acus,

sericus,

pannus

Augustinus 062.

c. 07.

Cum quidam usuarius contritus et confessus quaereret, utrum elemosynae

factae de usuris Deo essent acceptae. Respondit sacerdos, quod non. „Vis” –

inquit - „scire, quantum Deo oblatum de usuris est carum?” ait: „Volo.”

„Vade” – inquit – „et imple etiam unam de panibus male acquisitis, et

claude diligenter!” Quo pacto ecce die crastina omnes illi panes versi sunt in

bufones. Territus usuarius ait: „Quid faciam, Domne, ut ego evadam bufones

infernales?” „Vade” – inquit sacerdos - „ et redde unicuique, quod suum est.

Et demum pone te in medium harum ranarum, et pernoctabis ibi.” Mira

virtus statim homo contritus iussa complevit. Mane facto sunt reperta nuda

ossa hominis in cista, et totum corpusa vermibus consumptum. Qui sepultus

in cimiterio claruit miraculis: Nulla enim rana potest cimiterium intrare,

quae si intraverit, morietur statim.

usuarius,

contritus,

confessus,

elemosyna,

male acquisitis,

bufo infernalis,

rana,

nudum os,

vermis,

cimiterium

Caesarius in dialogo 062.

c. 07-08.

Instante eius obitu convenerunt multi patres et subito facta est facies eius

quasi fulgore radians. Et dixit: „Consolamini, fartres! Ecce Abraham venit

ad vos!” Et paulo post: „Ecce chrous prophetarum!” Et plus: „Ecce sancti

apostoli et sancti angeli.”Et cum videretur loqui, et quaererent, quid

loqueretur, respondit: „Ecce venerunt sancti angeli tollere animam meam. Et

ego supplico eis, ut paululum sustineant propter poenitentiam agendam. „ Et

cum dicerent: „Abba, nonne tu indiges poena?” ait: „In veritate dico vobis,

quod necdum prinicpium poenitentiae me fecisse memini”, et sic

congruerunt, quod perfectus esset in timore Domini.

fulgor,

radiare,

consolari,

Abraham,

chrous prophetarum,

poenitentia

Vitae patrum 062.

c. 08.

Sed quia videmus, quod in reddenda ratione rationantes ponunt unum

denarium (forte viliorem) pro mille Florenis et quamdiu durat exactio

rationis, nollet inde amovere pro decem Florenis non propter se, sed propter

representationem. Facta tamen ratiocinatione remanet idem denarius se

tantum representans. Sic praelatus vitiosus quamdiu est praelatus, debet

honorari propter representationem, sed dum deponetur, saltem in morte

reddere

unus denarius,

Florenus denarius,

exactio rationis,

praelatus,

superbia,

062.

c. 09.

remanebit solus. Et tunc intelliget, quid ei profuit praelatio. Quid honor, quid

superbia, quid denique deliciae? Illi vero qui sunt boni praelati, propter se et

propter alios sunt honorandi.

deliciae

Terto beata Anna est laude digna ratione virtutum plenitudinis, ipsa nempe

plena virtute pietatis erga pauperes. Sicut enim legitur de ea, quod Ioachim

accepit uxorem nomine Anna, quae habuit sororem nomine Hysmeriam.

Haec autem ganuit Elizabeth, et ipsa Iohannem Baptistam. Anna vero tres

viros habuisse dicitur, scilicet Ioachim, Cleopham et Salome. De Ioachim

unam filiam, videlicet Matrem Domini genuit, et eam Ioseph treadidit, quae

a Spiritu Sancto genuit. Ioachim mortuo accepit Cleopham, et genuit ex eo

filiam nomine Mariam, quam Alpheo in coniugem sociavit, quae genuit

Iacobum minorem, iustum Ioseph, Symonem et Iudam. Mortuo Cleopha

accepit beata Anna tertium virum, Salome, de quo genuit filiam, quam

similiter nominavit Mariam (salva grammatica!), si decem genuisset, omnes

Marias nominasset propter gratiositatem primae Mariae. Et haec genuit

Iacobum maiorem et Iohannem evangelistam. Cum enim viginti annis sine

prole essent, et singulis annis substantias suas in tres partes dividerent, una

templo Domini et servientibus in eo, alia pauperibus et peregrinis, tertiam

sibi et familiae retinentes votum fecerunt Domino, ut si prole visitaret eos, ei

dedicarent. Dominus autem respexit eorum pium affectum, et dedit hanc

Virginem Gloriosam primum, in cuius prole benedicentur omnes tribus

terrae.

Ioachim,

beata Anna,

Hysmeria,

Elizabeth,

Iohannis Baptista,

Cleophas,

Salome,

Alpheus,

Maria,

Symon et Iudas,

gratiositas,

Iohannes evangelista,

Iacobus,

tribus terrae

062.

c. 10-11.

Unde legitur de ea in legenda de nativitate Gloriosae Virginis, quod bona

sua in tres partes dividebat, unam ministris templi. Secundam pauperibus et

peregrinis, et tertiam ad usum retinebat, ut patet ibidem. Ergo sancta mulier

est et erat semper.

nativitas Virginis,

bona dividere

Legenda de

nativitate Virginis

062.

c. 11.

Sic enim legitur Io. XI.: Dixit Martha ad Iesum: Domine, si fuisses hic,

frater meus non fuisset mortuus, sed et nunc scio, quia quaecumque

poposceris a Deo, dabit tibi Deus. Dixit illi Iesus: Resurget frater tuus. Dicit

enim Martha: Scio, quia resurget in resurrectione, in novissimo die. Dixit ei

Iesus: Ego sum resurrectio et vita, qui credit in me, etiam si mortuus fuerit,

vivet, et omnis, qui vivit et credit in me, non morietur in aeternum. Credis

hoc? Ait illi: Utique, Domine, ego credidi, quia tu es Christus, filius Dei vivi

etc.

Martha,

frater Marthae,

resurrectio Lazari,

Iesus

Io. XI.

Ioh 11,21–27

064.

c. 02.

bibliai exemplum

Hinc est, quod beatus Franciscus volens suos fratres ad contemplationem

promovere, in principio conversionis eorum mittebat eos ad hospitalia, ut ibi

in humilibus exercitiis se prius disponerent.

beatus Franciscus,

fratres,

vita contemplativa,

vita activa,

hospitalia,

humiles

064.

c. 04.

legenda

Nam ut dicitur Lucae ultimo, quod Iesus ibat cum duobus discipulis in

Emmaus et loquebatur cum eis, et non eum cognoscebant, et dum ipsum

coegissent ire cum ipsis ad hospitium, ibi illuminati cognoverunt.

discipuli,

Emmaus,

Iesus,

hospitium

Lucae ultimo

Cf. Lc 24,13–31

064.

c. 11.

bibliai exemplum

Secundus fructus illorum, qui recipiunt Christum, est, quia a peccatis

omnibus iustificat, sicut patet in Zacheo, Lucas. XIX., cui Dominus remisit

culpam iustificando ipsum, cui et dixit: Hodie salus huic domui facta est,

Zacheus,

recipere Christum,

hospitium,

Iesus

Lucas. XIX.

Lc 19,9

064.

c. 11.

bibliai exemplum

Tertius fructus huius operis est, quia bona temporalia multiplicat, sicut patet

III. Re. XVII., ubi propter hospitalitatem Eliae prophetae mulieri viduae

multiplicata fuit farinula et lecytus olei.

hospitalitas,

Elias propheta,

mulier,

fainula,

lecytus olei,

multiplicare

III. Re. XVII.

Cf. III Rg 17,14

064.

c. 11.

bibliai exemplum

Quartus fructus huius operis est, quod in terra mirificat, sicut patet de beato

Gregorio: qui Christum meruit hospitio recipere et de aliis, praesertim patet

de ista sancta Christi hospita, quae draconem magnum suo cingulo alligatum

occidi fecit.

Sancta Martha,

draco,

cingulum,

draconem occidere

de beato Gregorio 064.

c. 11.

legenda

Similiter legitur, quod dum apud Avinionem inter urbem et fluvium Rodani

praedicaret, iuvenis quidam ultra fluvium consistens et eius verba audire

desiderans cum navigio careret, nudus natare cepit, sed vi fluminis rapitur et

suffocatur, cuius corpus secunda die inventum ante pedes sanctae Marthae

resuscitandum praesentatur. Ipsa vero in crucis modum solo prostrata sic

oravit: O, Domine Iesu Christe, qui olim resuscitasti dilectum tuum,

Lazarum fratrem, respice, mi hospes care, ad fidem circumstantium et

resuscita hunc puerum, et appraehensa manu eius mox surrexit et sacrum

baptisma suscepit.

Sancta Martha,

praedicare,

fluvius Rodani,

Avinion,

iuvenis natans,

corpus iuvenis,

iuvenem rexuscitare,

baptisma

legitur 064.

c. 11-12.

legenda

Unde legitur, quod dum videret animam sororis suae ab angelis feliciter

deferri, clamavit ad eam dicens: O, dilecta mi soror, quare me in corpore

vivam, ut promiseras non visitasti, sed mi dilecta, iam vivas cum magistro

tuo et hospite meo. Statim Martha exitum suum praesciens suos admonuit, ut

accensis luminaribus circa se usque ad obitum vigilarent. Audita autem hac

fama convenit innumera multitudo hominum, et ecce nocte media ante

transitus sui diem custodibus somno gravatis irruit ventus vehemens, qui

omnia luminaria extinxit. Illa vero malignorum spirituum turbam cernens

cepit orare excitans vigiles, ut luminaria reaccenderent. Interim soror sua

accensa face reaccendit luminaria dicens: Ecce carissima, veni, sicut

promiseram te visitare dum viveres, et dum alloquerentur propriis nominibus

dulciter nominantes venit ipse Christus dicens: Veni, dilecta hospita, et ubi

ego sum, illic mecum eris. Tu me in terra suscepisti hospitio tuo, ego te

recipiam hospitio meo in caelo, et invocantes te exaudiam amore tuo.

Venientes interim custodes mirabantur de accensis luminaribus.

Appropinquante exitus sui hora iussit se super cinerem in terram poni et

crucem ante se teneri, iussitque, ut passio secundum Lucam legeretur, et

cum diceret: Pater, in manus tuas, beatum emisit spiritum, quo Christum

susceperat in domum suam.

Sancta Martha,

soror,

angeli,

luminaria,

vigilare,

nox,

ventus vehemens,

turba malignorum

spirituum,

Christus,

hospita,

hospitium,

exitus Marthaepassio

secundum Lucam

legitur 064.

c. 12-13.

legenda

Eadem etiam verba potuit dicere beatus Petrus, cuius vincula pedum et etiam

peccatorum per angelum solverat, qui typum gerit hominum peccatorum

constrictorum, qui eodem modo, quo beatus Petrus, eliberantur.

Sanctus Petrus,

carcer,

vincula,

angelus

Act. XII.

Act 12,6–10

065.

c. 01.

bibliai exemplum

De hoc Anselmus De similitudinibus talem scribit similitudinem: Quadam

vice pater quidam puerum cum ave ludentem conspexit, quae pedem filo

innixum habens saepe ipsa laxius ire permittebatur, avolare nitens a puero

per filum retrahebatur. Quod pater intuens rupto filo avem avolare fecit,

quo facto puer plorat, et pater exultans advocat astantes dicens:

Considerastis iocum pueri, et illis considerasse respondentibus ait: Sic

diabolus iocatur cum hominibus, quos suis laqueis irretitos per diversa vitia

pertrahit.

pater,

puer ludens,

avis avolare nitens,

filum,

diabolus

Anselmus De

similitudinibus

065.

c. 05-06.

Propterea devoti sabbatum solent ieiunare ob honorem Virginis Gloriosae,

quod valde gratum est ei, ut patet in milite Hungaro: Tempore namque

Sigismundi imperatoris in Transalpinis partibus erant duo principes fratres,

alter Daan, alter Merche Wayno devocati, cumque uterque principatum

ambiret, unus alium hostiliter persequebatur. Unde Daan Turcorum auxilio

fratrem suum, Merche, fugavit de regno, qui ad Sigismundum imperatorem

coactus venit praesidium contra Daan postulaturus. Qui eidem inclinatus

Stephanum Lasouch bonum cum armatorum multitudine illuc deputavit,

contra quem infinita Turcorum et Walachorum multitudo venit pugnatura,

ubi magnificus Stephanus praefatus, quia paucissimi erant respective, cum

suis devictus exstitit. Cum vero duo anni vel circa praeterissent, quidam

causa videndi ossa interfectorum ad campum certaminis de Hungaria

accesserunt, dumque tantas hominum et iumentorum interfectorum

admirarent costas, vocem humanam tenuem et difficilem audierunt, attoniti

hinc inde respicientes neminem vident, quare se phantasmate illidi

arbitrantur. Et dum curiosius auscultarent, audiebant nomen Domini nostri,

Iesu Christi et Gloriosae Virginis crebrius recitari. Qui vocem insequentes

inter arida ossa unum solum caput invenerunt vivum in herbis

succrescentibus. (O, Regina Gloriosissima, o, pia peccatorum advocata,

quomodo te magnificemus, quae omnibus te postulantibus gratiose

subvenis.) Videntes igitur ipsum et in eo linguam solam moveri admirantur,

quibus ait: Quid admiramini Christianus – inquit – sum et miles Hungarus,

ideo pro amore Crucifixi, quaerite mihi sacerdotem, ut confitear.

Interrogatus, cur tanto tempore, in aestate [os066. c.08.] fervida, hieme

gelida et pluvia vixisset. Respondit: Beata Virgo Maria me fovit et nisi

confitear, mori non permittit. Rursus quaerunt: Quid servitutis eidem

impendisti, ut tantis beneficiis obsequeretur. Respondit: Vigilias septem

festivitatum eiusdem semper in pane et aqua ieiuniavi et festivitates summa

cum devotione celebravi et omnem spem vitae et mortis in ea habui. Post

haec facta confessione devotus Virginis Mariae miles quievit in pace.

Sigismundus

imperator,

miles Hungarus,

duo principes,

Daan,

Merche Wayno,

Transalpini partes,

Stephanus Lasouch,

Turci,

Walachi,

campus certaminis,

Hungaria,

vox humanis,

caput loquens,

Virgo Maria,

confessio

ut patet in milite

Hungaro

066.

c. 08-09.

Pelbártnál is

előfordul.2

2 https://dea.lib.unideb.hu/dea/bitstream/handle/2437/98977/ertekezes.pdf?sequence=5&isAllowed=y

Sed et de beatissimo rege, Oswaldo legitur sic, quod fuit rex Anglorum omni

virtute plenus, elemosynarum largitione prae cunctis promptissimus,

nunquam ad mensam sedebat priusquam multa milia pauperum pasceret, et

de manibus suis elemosynam facere satagebat. Quadam vero die, cum ad

mensam sederet, venerunt peregrini petentes elemosynam. Cumque dapifer

nunciasset regi, tunc pius rex accipiens scutellam auream, de qua ipse

legumina comedebat, dedit ministro dicens: Da illis! Non enim expedit, quod

Dominus meus, Iesus Christus, qui venit ad me in forma peregrini, recedat

vacuus, ne forte, cum ego ad ipsum ivero, dimittat me a se vacuum. Quidam

autem episcopus, sanctus Aydanus nomine, in ipso die paschae assidebat ibi,

qui accipiens dextram regis et deosculans ait: Haec dextra regis Oswaldi

nunquam putrescat, quia per eam multi pauperes recreantur, et ita factum

est. Hic pius rex post matutinum nunquam solebat dormire, sed orationibus

et lacrimis insistere, ecclesias circumire, hospitalia visitare et infirmis

singulis praebens vitae necessaria carnem domabat et animam Christo ac

Beatae Virgini commendabat, quorum praesidio cum uxore sua in

virginitate vixit. Quidam enim eremita, Simeon nomine, cum in eremo

XXVII. annis vixisset, petivit a Domino, cum quo remunerari deberet, et

habuit responsum, quod cum Oswaldo rege, qui dolens venit ad regem. Rex

vero indutus erat regalibus vestibus, in carne flagellata cilicium habuit

stipatus multitudine militum. Ad quem accessit eremita dicens: Domine, ex

parte Domini secretum habeo pandere, qui ad regium cubile introductus

narravit eidem seriem revelationis. Tunc pius rex gratias egit Deo et

deposuit purpureum indumentum et ostendit illi carnem vulneratam cum

cilicio. Tunc expavit eremita et ait: Vere in saeculo magni meriti est rex

Oswaldus, da, Domine Deus, ut in die iudicii inveniar, sicut rex Oswaldus.

Hic enim sanctus rex regnavit novem annis et arma movit contra infidelem

ducem Britonum, qui fratrem suum, Ganfridum occiderat, et videns

multitudinem paganorum crucem erigens flexis genibus oravit, ut suo pauco

exercitui victoria daretur de caelo, ubi divina assistente virtute victor

exstitit. Iterum contra gentem incredulam bellum commisit, in quo rursus

crucem erexit. Tempore vero conflictus vidit animas suorum militum per

angelos ad caelum duci et ait: Domine Iesu, iam laetus moriar, quia video

milites meos morte triumphari et irruentibus in eum infidelibus haec

dicebat: Miserere animabus, Domine, unde exivit proverbium. Miserere

animabus, Domine. – dixit ad terram corruens rex Oswaldus, ubi occiso eo

amputaverunt infideles eius capus et brachia et suspenderunt in palo. Nocte

vero descendebat de caelo lux magna super ipsius sacra ossa, quae

illuminabat totam provinciam.

rex Anglorum,

Oswaldus,

elemosyna,

pascha,

pauperes,

scutella aurea,

legumina,

episcopus Aydanus,

dextra regis,

virginitas,

Simeon eremita,

cilicium,

dux Britonum,

bellum,

angeli,

lux,

caput et brachia

Oswaldi

legitur 066.

c. 11-12.

legenda

Secundo Deus aliquando facit mirabile contra naturam creaturae, nunquam

vero contra naturam suae divinitatis, sicut quando in natura remanet

contraria dispositio ad effectum, quem Deus facit, sicut tres pueros

conservavit illaesos in camino ignis remanente virtute comburendi, quia

eorum vincula combussit ac ministros regis consumpsit, sed ipsi vivebant ibi

in medio venti roris flantis, ideo laudabant Deum in fornace dicentes:

Benedicite omnia opera Domini, Domino etc.

tres pueri laudantes

Deum,

ignis

Dn 3,70; 3,71

067.

c. 01.

bibliai exemplum

Unde sic legitur de ipso: Elemosynarum largitione prae cunctis

promptissimus, nunquam ad mensam sedebat priusquam multa milia

pauperum pasceret et de eius manibus elemosynam facere satagebat.

Quodam vero die paschae, cum ad mensam sederet venerunt peregrini causa

petendae elemosynam et cum dapifer nunciasset regi pauperes elemosynam

expectaturos, tunc pius rex cum omnia iam victualia essent distributa,

accipiens discum argenteum fecit confringi et dari egenis dicens ministro:

Da illis! Non enim expedit, quod Dominus meus, Iesus Christus, qui venit ad

me in forma pauperis, recedat vacuus, ne forte, cum ego venero ad eum,

dimittat me a se vacuum. Quidam autem episcopus Lindifranensum,

Aydanus nomine, vir sanctus, qui ad dexteram regis residebat accipiens

dexteram regis et eam deosculans ait: Haec dextera regis Oswaldi nunquam

putrescat, quia per eam multi pauperes recreantur, et ita factum est.

rex Anglorum,

Oswaldus,

pascha,

elemosyna,

pauperes,

scutella aurea,

legumina,

episcopus Aydanus,

dextra regis,

virginitas

legitur de ipso 067.

c. 06-07.

legenda

Vö.: 066. c. 11.

Unde legitur de beato Oswaldo, quod dum quidam eremita, nomine Simeon,

XXVII annis in eremo vixisset, petivit a Domino, cum quo remunerari

deberet, et responsum habuit, quod cum Oswaldo rege, et dolens venit ad

regem, qui in die sollemni vidit eum indutum vestibus regalibus et gloriose

incedentem, sed ab intra flagellatum corpus cilicio tegebat. Et eremita

ingemiscens cepit cogitare: O, Deus aeterne, sic pro tanta gloria mundana

remuneras, sicut pro humili abiectione; et accedens ad regem secreto

adiuravit eum per nomen Domini, ut suam vitam eidem exponeret propter

revelationem, quam habuit in deserto, qui duxit eum in cubiculum et aureis

depositis ostendit cruentatam carnem cum cilicio, qua evidens eremita dixit:

Vere magnus sanctus est in saeculo rex Oswaldus.

rex Oswaldus,

Simeon eremita,

cilicium

legitur de beato

Oswaldo

067.

c. 08.

legenda

Vö.: 066. c. 11.

Sic enim legitur de eo, quod fratre ipsius Camfrido ab impiis perempto

ducem Britonum supervenientem cum multis ipse cum erecto vexillo crucis,

flexis genibus orans cum paucis devicit. Nono vero regni sui anno, aetatis

vero XXXVIII. rex Mericiorum, qui antecessorem suum peremerat, venit

contra eum, qui erecta cruce cum proeliarentur, vidit animas suorum

militum ab angelis in caelum deferri et dixit: Domine Iesu Christe, iam

laetus moriar. Et sic irruentibus in eum impiis haec dicebat: Miserere

animabus, Domine. Unde exivit in proverbium. Miserere animabus, Domine.

– dixit ad terram corruens rex Oswaldus. Caput vero ipsius cum brachiis

amputatis in stipite ignominiose suspenderunt, qui postea multis claruit

miraculis, nam super ossa eius lucida columna usque ad caelum protensa

descendebat illustrans totam provinciam.

rex Oswaldus,

dux Britonum,

rex Mericiorum,

angeli,

lux,

lucida columna,

caput et brachia

Oswaldi

legitur de eo 067.

c. 08-09.

legenda

Vö.: 066. c. 11.

Unde legitur de eo, quod ex Hispaniae partibus villa, quae dicitur Calagora,

patre Felice, matre vero Iohanna nomine secundum carnem duxit originem,

cuius mater ante ipsius ortum vidit in somnis se catulum gestantem in utero,

ardentem in ore faculam baiulantem, qui egressus ex utero totam mundi

fabricam incendebat. Cuidam etiam matronae, quae ipsum ex sacro fonte

susceperat, videbatur, quod puer Dominicus stellam fulgidam haberet in

fronte, quae totum orbem illustrabat.

beatus Dominicus,

Hispania, Calagora,

pater Felix, mater

Iohanna, somnus,

catulus gestans,

facula, stella fulgida

legitur de eo 067.

c. 09.

legenda

Sic vita beati Dominici laetificavit totum mundum sua vera doctrina, meritis

et exemplis, nam ipse confutavit haereticos ut patet in legenda de charta in

ignem proiecta etc.

beatus Dominicus,

heretici,

charta in ignem

proiecta

ut patet in legenda 067.

c. 09.

legenda

Unde legitur de ea, quod cum progenitores Affrae essent cultui Veneris

dediti, ipsa cum ancillis suis meretricio se dedicaverat, harum prostibulum

Narcissus episcopus cum Felice diacono persecutionem Diocletiani devitans

ignorans ingressus est et primo turpi amore susceptus, postea

Christianorum episcopus cognitus est. Affra pedibus eius post salutis verba

provoluitur et convertitur, deinde Christiani quaeruntur, sed Affra sub lini

fasciculis eos abscondit. Tunc Affra episcopum ad Hilariam, matrem suam

ducit, quae etiam conversa Christiana efficitur. Tunc daemon clamabat se

iniuste a suis habitationibus eiici. Deinde Narcissus domum Hilariae, Affrae

matris in ecclesiam consecravit. Affra vero cum solita exercere negligit,

Gaio accusatur, cui cum iudex paganus diceret Deum Christianorum

meretrices abhorrere et Christum habitare in talibus non posse. Affra

respondit Christum pro peccatoribus venisse. Iubetur in insula Lici fluminis

cremari, mater vero et ancillae dum eam sepelissent, ibidem comprehensae

beata Affra conversa,

meretrix,

cultus Veneris,

meretricium,

Narcissus episcopus,

Felix diaconus,

conversio,

Diocletianus,

mater Hilaria,

daemon,

insula Lici

legitur de ea 067.

c. 09-10.

legenda

in igne cremantur.

Unde legitur, quod iniustum lucrum abominabatur, quia cum quaedam

mulier vas plenum oleo attulisset iniuste forte conquisitum, ut ad lampadem

beati Bartholomaei infunderetur, sed quantumcumque vas super lampadem

inclinabatur, nihil inde exibat; cum tamen digitos immitterent et oleum

liquidum palparent, tunc quidam exclamavit dicens: "Non placet beato

Bartholomaeo, ut hoc oleum in suam lampadem ponatur". Ideo infunderunt

ad aliam lampadem secure.

iniustum lucrum,

mulier,

vas plenum oleo,

lampas,

Bartholomaeus,

palpare

079.

c. 03.

Ioab dixit ad Amasam: "Salve, mi frater", et tenuit dextra manu mentum

Amasae quasi deosculans eum, et effudit viscera eius in terram.

Ioab,

Amasas,

deosculare,

viscera effudere

Cf. II Sm 20,9 079.

c. 06.

Sic Iudas dixit Salvatori: "Ave, rabbi", qui tamen osculo tradidit eum: Iuda,

osculo Filium hominis tradis?

osculare,

Iudas

Lc 22,48 079.

c. 06.

Legitur enim, quod quidam homo pauper invenit multum thesaurum, et

volens probare amicos misit uxorem ad suos amicos, ut diceret: "Venite,

carissimi, reportemus in domum virum meum, quia atrociter est vulneratus."

Ex quibus quidam dixerunt: "Nos non ibimus, sed quicquid ipse invenit, ipse

habeat." Alii vero veri amici et fratres quidam dixerunt: "Eamus, et curam

eius geramus." Et venientes invenerunt eum sanum. Qui dixit illis: "O vos

mei veri amici, qui amicitiam in adversis ostendistis, vos meremini

participes fieri tanti thesauri per me inventi." Et ostendit ipsis thesaurum.

homo pauper,

uxor,

probare,

vulreatus,

amici veri,

thesaurus

079.

c. 06-07.

Prima est acquisita humanitus, cuius inventores communiter fuerunt gentiles

et reprobi homines. In grammaticalibus principalis dicitur Pristianus. In

rhetoricis Tullius. Inter poetas magnus fuit Homerus apud Graecos, sed apud

Latinos maior Virgilius, qui ultra infidelitatem fuit turpissimus moribus.

Inter hystoriographos praecipui Valerius Maximus in prosa, Lucanus in

metro. In logicalibus Aristoteles effulsit et totius philosophiae monarcha.

Arithmetricam dicitur de primioribus Pythagoram invenisse, qui et sine fide

fuit. Tubalcani musicam, astrologiam Athlas et Ptolomeus multa addidit.

Geometriam Euclides, medicinam Aesculapius primus docuisse refertur, sed

auxit Galienus. Hypocras et Avicenna, qui omnes et si Deum cognoverunt,

tamen non sicut Deum glorificaverunt, scilicet evanuerunt in suis desideriis,

ideo Deus tradidit eos in reprobum sensum.

acquisita humanitus,

Pristianus,

grammatica,

Tullius,

rhetorica,

poeta,

Homerus,

Virgilius,

hystoriographia,

Valerius Maximus,

Lucanus,

logica,

philosophia,

Aristoteles,

080.

c. 04.

arithmetrica,

Pythagoras,

geometria,

Euclides,

medicina,

Aesculapius,

Galenius,

Hypocras,

Avicenna

Horum dist. XXXVII., quod praecepit Dominus filiis Israel, ut spoliarent

Aegyptum auro et argento, moraliter instruens, ut si aurum sapientiae sive

argentum eloquentiae apud poetas invenimus, in usum salutiferum

eruditionis vertamus. Verum propter abusum scientia reprobatur non propter

seipsam, sicut dicit Ambrosius, quod astronomia et astrologia et huiusmodi

despecta sunt, quia nihil valent ad salutem, scilicet mittunt in errorem, et qui

his student, curam animae non habent.

Israel,

Aegyptus,

aurum,

argentum

dist. XXXVII.

dicit Ambrosius

080.

c. 05.

Sicut si sacerdos curatus propter studium rhetoricae vel philosophiae,

omitteret praedicare vel confessiones audire, aut cum nimium delectaretur,

quis in talibus et utiliora contemneret, sicut beatus Hieronymus propter

ornatum eloquentiae Ciceronis prophetarum dicta tamquam inculta

abhorrebat, ideo a Deo flagellatus fuerat.

sacerdos,

rhetorica,

philosophia,

praedicare,

Cicero

Hieronymus 080.

c. 06.

Istam enim scientiam acquisitam habuit beatus Augustinus, qui sic

dicit libro Confessionum de se: Omnes libros artium, quas liberales vocant

tunc nequissimus malarum cupidita, tum servus per meipsum legi et

intellexi, quoscumque legere potui, scilicet quia Deus est verax, omnis autem

homo mendax, hinc est, quod doctrinae hominum reperiuntur cum

admixtione erroris. Sola autem sacra doctrina est plena veritate, quia a prima

veritate tradita.

scientia acquisita,

beatus Augustinus,

liber,

legere

Augustinus, qui sic

dicit libro Confessio

num de se

080.

c. 06.

Unde quidam amicus beati Augustini Pontianus nomine recitavit vitam et

miracula magni Antonii, cuius exemplo vehementer exarsit, ita quod socium

suum Alpium turbatus invasit et forciter exclamavit: „Quid patimur, quid

audimus, surgunt indocti, et caelum rapiunt, et nos cum doctrinis in

Infernum demergimur.”

beatus Augustinus,

Pontianus,

miracula magni

Antonii,

Alpius

cuius exemplo 080.

c. 07.

Docet enim grammatica recte loqui, recte scribere, sed in infusa scientia

calamus est humana lingua. Iuxta illud Ps.: Lingua mea calamus scribae

velociter scribentis. Scilicet ipsam linguam nemo recte loqui naturaliter patet

docere. Unde Iac. III.: Linguam nullus domare potuit, est enim inquietum

grammatica,

rhetorica,

logica,

arithmetrica,

Ps 44,2

Iac 3,8

Ct 2,14

080.

c. 07-08.

malum, plena veneno mortifero. Scilicet eam docuit scientia Dei in linguae

specie missa apostolis in die Penthecostes. Rhetorica docet ornate loqui

hominibus, sed scientia infusa docet tam ornate orare, ut praeveniat

principes angelorum coniuncti psallentibus, et potentissimum principum

principem Deum inclinet ad dandum petita, sicque vincit invincibilem et

ligat omnipotentem, sicut patet in Moyse.Logica vero docet verum a falso

discernere in humanis, sed scientia infusa docet etiam diabolicas

suggestiones et temptationes discernere, sicque humana logica concludit

hominibus, sed divina etiam daemonibus. Arithmetrica docet numerare res,

sed infusa scientia docet numerare sua peccata Dei beneficia et numerorum

dierum, ut sciat, quid desit ei, et intelliget, quod multo plura sunt Dei

beneficia, quam guttae et arenae maris. Intelliget denique, quod mille anni

anno oculos Dei tamquam dies hesterna, quae praeteriit, et intelliget totum

tempus ab initio usque ad finem esse, sicut momentum. Musica humana

docet dulciter cantare cum proportione vocum et sonorum, sed scientia

infusa docet dulciter Deum laudare corde, ore et opere, ut dicat Deus

illud Can. III.: Sonet vox tua in auribus meis, vox enim tua dulcis, et facies

tua decora. Geometria humana docet mensurare res, sed scientia infusa

docet mensurare mores et amores, si Deum diligat super omnia et alia iuxta

suam convenientiam. Item mensurat longitudinem aeternitatis, brevitatem

temporis, utilitatem boni operis. Astronomia humana docet cursum caeli et

stellarum, sed scientia infusa docet adventum Christi solis iustitiae et

stellarum, id est apostolorum et sanctorum vitam.

musica,

geometria,

astronomia

Unde Bernardus: Multi multa sciunt et seipsos nesciunt. Quid enim prodest

scire: vires herbarum, proprietates elementorum, cursus siderum et

huiusmodi se neglecto, quasi dicerem nihil.

scire,

herba,

elementum

cursus siderum

Bernardus 080.

c. 08.

Tertio ad causam fidei requiritur interior assensio. Unde dist. XLV. c. de

Iudaeis dicitur: Sicut homo proprii arbitrii voluntati serpentis oboediens

periit, sic vocante se gratia Dei proriae mentis conversione credendo

salvatur.

serpens,

mens

dist. XLV. c. de

Iudaeis dicitur

080.

c. 10.

Ad hunc etiam errorem devenerat, ut arborem plorare diceret dum fructus

vel folium de ea tolleretur. Mater vero eius Monica nomine Christianissima

pro eo plurimum flebat, quod in via perditionis filium sciebat. Unde semel

cum quadam linea lignea stare se videret tristem, cui invenis astitit et causam

suae tristitiae requisivit. Quae ait: „Perditionem filii mei deploro.” Cui ille

Augustinus,

mater Monica,

filius,

sermo,

Ambrosius episcopus

080.

c. 11-12.

ait: „Esto secura, ubi tu, ibi et ille.” Et continuo filium suum iuxta se stare

vidit. Hoc cum Augustinus retulisset, ait Augustinus: „Falleris, mater,

falleris, nec sic dictum est tibi, sed ubi ego, ibi tu.” Econtra illa dicebat:

„Non sic fili, mi dictum est, ubi ille, ibi tu, sed ubi tu, ibi ille.”

Rogabat igitur mater beatum Ambrosium episcopum, ut pro filio suo

intercederet, qui opportunitate devictus prophetica voce dixit: „Vade secura,

quia impossibile est, ut filius tantarum lacrimarum pereat.” Unde

Mediolanenses petierunt a Symacho praefecto Romanorum doctorem in

rhetorica, qui misit Augustinum ubi, tunc beatus Ambrosius praesulabatur.

Mater vero Augustini quiescere non valens, cum magna difficultate ad eum

venit, et iam filium nec vere Manichaeum, nec vere Catholicum invenit.

Cepit autem Augustinus audire sermonem beati Ambrosii attente, et dum

semel multis Romanibus errorem Manichaeorum refutasset, omnis mox error

a corde Augustini recessit, et tunc se coepit dicere Christianum. Et dum in

ecclesia sicut tunc moris erat, librum occulte ei dedissent tamquam

verecundo, in quo symbolum continebatur. Ipse vero in altum ascendit et alta

voce pronunciavit mirante Roma, gaudebit Ecclesia, et dum baptizatus

fuisset cum filio Adeodato valde ingenioso, incepit beatus Ambrosius: „Te

Deum laudamus.” Et Augustinus subiunxit. Te aeternum patrem, et sic

alternatis vicibus complesse dicuntur. Et tunc cepit in fide ferventer et

devote laborare, ita quod omnium errantium ora concluderet, omnibus

gratiose fidem declararet.

Unde legitur, dum adhuc in carne viveret et quaedam relegeret, vidit

daemonem ante se transire librum in humeris baiulantem, quem adiuravit, ut

scripta ibi pandat. Qui ait: „Peccata hominum sunt scripta undique collecta,

quem librum praecepit sibi dari, et reperit scriptum, quod quadam vice

completorium ex oblivione dimiserat.” Unde praecepit diabolo, ut suum

praestolaretur adventum, qui ecclesiam ingressus completorium cum devotis

orationibus perfecit. Reversus librum eidem restituit, et diabolus crebro

librum revolvens cum omissionis peccatum non reperisset, dixit: „Turpiter

decepisti me, quia peccatum tuum virtute orationis delesti.”

daemon

liber

unde legitur

080.

c. 13.

Secundo honeste exsequimur bonum, si sapienter operamur, dum nihil

reprehensibile aut foedum in nostris operibus miscemus, in cuius figura

dicitur Lev. XIX.: Agrum tuum non seras diverso semine. id est bonum opus

non admisces malo, quia dicitur Eccs. IX.: Qui in uno peccaverit, multa

bona perdet.

ager,

semen

Lv 19,19 080.

c. 13.

Unde beatus Augustinus tam sapienter se custodiebat a superbia et vanitate, beatus Augustinus, 080.

ut etiam minima peccata confiteretur, quae apud nos nulla videntur, puta

confitebatur, quod dum puer erat, ludebat ad pilam, dum ad scholas ire

debebat. Item quod nolebat addiscere, nisi a parentibus vel magistro

urgeretur. Item quod fabulas poetarum dum esset puer libenter legebat, et

Dydonem mortuam propter amorem plorabat. Item quod de mensa parentum

aliquid furabatur, ut pueris ludentibus dedisset. Item quod in ludo puerorum

fraudulentias fecisset.

puer c. 13-14.

Beatus autem Augustinus aedificavit proximum, ut patet in legenda sua.

Unde beatus Remigius Hieronymum et quosdam alios doctores

commemorans sic concludit, hos omnes Augustinus ingenio et scientia vicit.

Nam licet Hieronymus sex milia volumina Origenis se legisse fateatur, iste

tamen tanta scripsit, ut non solum diebus ac noctibus scribere libros eius non

possit, sed nec legere quidem occurrat. Volusianus autem sic de eo

dicit: Legi Dei deest, quicquid Augustinum contigerit ignorare. Hinc

beatus Prosper libro De vita contemplativa dicit: Augustinus episcopus acer

ingenio, suavis eloquio, secularis litteraturae peritus, in ecclesiasticis

laboribus operosus, in quotidianis disputationibus clarus, in omni sua

actione compositus, in quaestionibus solvendis acutus, in convincendis

haereticis circumspectus, in expositione fidei nostrae Catholicus, in

explanandis scripturis canonicis cautus.

beatus Augustinus,

scientia,

liber,

legere

ut patet in legenda

sua

doctores

Hieronymus

Volusianus

beatus Prosper libro

De vita

contemplativa dicit

080.

c. 14-15.

Haec verba charissimi licet ad litteram proferantur de Hieremia propheta, qui

sanctificatus fuit in utero, ut habetur Hiere. I.: Antequam exires de ventre,

sanctificavi te, et prophetam in gentibus dedi te. Quem male tractaverunt

ponentes in lacu, ubi non erat aqua sed lutum, ut ibi moreretur in angustia,

ex quo imminens periculum civitati Hierusalem prophetabat, tamen

rationabiliter intelliguntur de beato Iohanne Baptista ipsa eadem verba

propter tria,

Hieremias propheta,

sanctificare,

uterus,

propheta,

lacus,

lutum,

angustia,

Hierusalem

Ier 1,5 081.

c. 01.

legenda

Sicut enim Hieremias sanctificatus fuit adhuc in utero matris suae, ita iste

beatus Iohannes dum esset sex mensium in utero matris visitatus a Beata

Virgine, quae Dei filium in utero habebat ex eius mox praesentia, ita Spiritu

Sancto repletus et sanctificatus, ut Dominum omnium adesse intelligeret,

atque gestu prophetaret et matrem Spiritu Sancto repleret. Luc. I.: Ecce ut

facta est vox salutationis tuae in auribus meis, exsultavit in gaudio infans in

utero meo.

Hieremias,

beatus Iohannes,

uterus,

Virgo Maria,

visitatio,

infans

Lc 1,44 081.

c. 002.

Tertio verba praefata bene conveniunt beato Iohanni propter poenae

acerbitatem, sicut enim Hieremias captivitate afflictus fuerat, ita beatus

Iohannes, iuxta illud Marc. VI.: Herodes misit, ac tenuit Iohannem, et vinxit

eum in carcerem propter Herodiadem uxorem Philippi fratris sui. Dicebat

enim Iohannes Herodi: Non licet tibi habere uxorem fratris tui.

beatus Iohannes,

Hieremias,

Herodes,

captivitas

Mc 6,17-18 081.

c. 02.

bibliai exemplum

Unde legitur in Historia scholastica, quod iste Herodes Antipas filius magni

Herodis Romam proficiscens per fratrem suum Philippum cum uxore fratris

sui Philippi composuerat, ut eam a suo fratre in uxorem reciperet, et uxorem

suam filiam Arethae regis repudiaret. Quod audiens ipsa filia Arethae regis

sponte ad patrem rediit. Et iste Herodes rediens a Roma Herodiadem secum

vi abstulit, et tam Philippum, quam Herodem Agrippam, quam etiam

Aretham regem in inimicitiam concitavit. Videns autem Iohannes ex tam

nephando facto periculum et bellum concitari inter regna arguebat Herodem

dicens: „Non licet tibi secundum legem habere uxorem fratris tui eo vivente.

Tu igitur es in culpa et causa tante discordie oriende.” Et quia secundum

Iosephum Iohannes baptizans magnum populum congregaverat, ideo

Herodes metuebat Iohannem, et fingebat se ipsum libenter audire et

advocem ipsius multa faciebat. Unde Marc. VI. dicitur: Herodias autem

insidiabatur illi, et volebat occidere eum. Secundum Lyram ne Herodes per

Iohannem emendatus eam redderet viro suo, et sequitur, nec poterat,

Herodes enim metuebat Iohannem, sciens eum virum sanctum et iustum, et

custodiebat eum, et audito eo multa faciebat et libenter eum audiebat.

Secundum Lyram ficte hoc faciebat, quia in corde contra ipsum cogitabat.

Nam in Historia scholastica dicitur: Credibile est, quod Herodes cum uxore

de nece Iohannis sub tali occasione facienda tractaverit. Et Hieronymus in

Glossa: Ideo forte iuravit, ut occasionem inveniret eum occidendi. Nam si

illa patris aut matris interitum postulasset, Herodes non utique consensisset.

beatus Iohannes,

Herodes,

Roma,

Philippus,

uxor,

Aretha,

custodia,

occidere

unde

legitur in Historia

scholastica

Mc 6,19

Lyra

Hieronymus in

Glossa

081.

c. 03.

Unde dicitur in Evangelio: Cum dies opportunus accidisset, Herodes in die

natalis sui coenam fecit principibus et tribunis, et primis Galilaeae, et cum

introisset filia Herodiadis, et saltasset, et placuisset Herodi, simulque

recumbentibus, ei promisit sub iuramento, ut quicquid peteret, etiam si

dimidium regni, sui daret ei. Quae cum exisset, dixit matri suae: Quid

petam? At illa: Caput Iohannis Baptistae. Ex quibus patet, quod prius

Herodes et Herodias condixerunt de tali mortis modo, quia non est

verisimile, quod propter saltationem unius puellae dimidium regni daret, et

quod si petisset, caput Herodis vel matris dedisset.

beatus Iohannes,

Herodes,

coena,

Galilaea,

filia,

saltare,

mater,

caput,

Herodias

unde dicitur

in Evangelio

Mc 6,21-25

081.

c. 06.

Tertio Herodes disposuit occidere Iohannem per saltum puellae perniciosum.

Nam chorea omnes sensus hominis ad peccatam incitat, ideo

dicit Guilhel.: Cholera est circulus, ciuis caput est diabolus, qui ibi acuit

gladium suum ad occisionem animarum. O, misericors Deus, quam multi

perierunt propter chorizationem. O, quam multa peccatam ibi committuntur,

ibi odium, ibi vana gloria, ibi superbia etc. Hinc Esa. III.:Elevatae sunt

filiae Sion, ambulaverunt extento collo, nutibus oculorum ibant, composito

gressu plaudebant pedibus. Et Augustinus:Omnis motus seu saltus

petulantiae est saltus in profundum cloacae et inferni. Idem, de X.

„Chordis”: Melius est die Dominica arare, quam chorizare, melius est in

minus, malum est capiendo comperativum impropriae, die Dominica lanam

texere, quam inpudice saltare. Et certe melius est, quia aliqua utilitas est in

textura vel agricultura, scilicet prorsus nulla in saltu, nisi quaedam dementia.

Unde si asinus ita saltaret, sicut videmus facere choreatrices dicerent. Certe

confusum est caput asini. Ecce si esset risibile in bruto, cur non magis in

homine.

Herodes,

beatus Iohannes,

chorea,

chorizatio,

filiae Sion,

arare,

die Dominica,

lanam texere,

asinus

Is 3,16

Augustinus

Idem, de X.

„Chordis”

081.

c. 07.

Tertio Herodes et sui complices fuerunt mali in opere. Quia puella saltatrix

consulta matre, intravit et dixit: „Volo ut Protinus (timuit ne Herodes

retractaret iuramentum) des mihi in disco caput Iohannis Baptistae, et ficte

contristatus est rex propter iusiurandum, vultu contristabatur, sed mente

laetabatur. O, impie Herodes, si male iurasti tunc muta decretum, melius est

uxorem cum filia contristari, quam Dei sanctum occidi. Et misso spiculatore,

id est occisore praecepit afferri caput Iohannis in disco, id est scutella, quasi

dans escam dicitur discus. Sed dicitur utrum spiculatores et tortores sint in

statu damnationis.

Herodes,

Herodias,

complices,

puella,

mater,

caput Iohannis

Baptistae,

occidere,

081.

c. 10.

Discipuli enim beati Iohannis tulerunt corpus sine capite, et sepelierunt ubi

multa fiebant miracula, ideo ipsem exhumatum Iulianus apostata comburi

iussit. Et licet Herodes fuit malus, tamen corpus sanctum sepeliri permisit,

non tamen cum capite ne resurgeret. […] Et quia ab utero matris suae

sanctum Iohannem male tractaverunt, ideo ipsi a Deo male tractati sunt.

Nam Herodes missus in exilium, et ibi miserabiliter mortuus est. Herodias

similiter cum eo. Vel ut quidam dicunt, fuit sobito mortus, dum caput

Iohannis in manu tenerum, et ei insultaret divino iudicio in eius faciem

insufflavit et subito corruit mortua. Filia quoque eius cum super glaciem

ludendo discurreret, subito sub pedibus crepuit et suffocata est aquis. Iudei

etiam a Tito et Vespasiano occisi partim et captivati et dispersi triginta pro

denario venditi. Iulianus demum apostata male tractatus est, quia Dei plaga

discipuli beati

Iohannis,

corpus sine capite,

miraculum,

sepelire,

Iulianus apostata,

Herodes,

Herodias,

filia

081.

c. 11.

percussus ab hostibus excoriatus, et de eius corio scabellum regi Persarum

fuit fabricatum, et sic Deus malos male perdidit.

Primo beatus Iohannes habuit vitam humanitatis sanctam, quia non curavit

de cibo et potu corporali, nec de ornamento vestimentorum, qui vestitus erat

ornamento virtutum. Nec de domicilio cuius mens demorabatur in caelo, in

terris enim degebat scilicet caelestibus mysteriis gaudebat. Nam caelos

apertos vidit, vocem Patris audivit, Spiritum Sanctum in spem columbae

aspexit, filii divinitatemarguit, quem suo digito demonstravit. Cuius caput,

in quo fuerunt beati oculi, qui haec viderunt, datum est puellae, in quo ille

aures, quae talia audierunt, in quo labia et lingua, quae de Christo

testimonium perbibuerunt, et primum regnum caelorum praedicarunt.

beatus Iohannes,

vita sancta,

caelum,

Pater,

Spiritus Sanctus,

caput

081.

c. 11-12.

Primo fuit constans, quo ad seipsum, licet scivit, quod Herodes eum

quaesivit ad occidendum, tamen non fugit nec perterritus fuit.

Hinc Chrysostomus: Quod Herodes illi faciebat in malo, hoc ille suscipiebat

pro beneficio, ira illius quasi Dei beneficio fruebatur, quia verum gaudium

est sanctorum exire de mundo. Cum enim decollari debuit, stabat in medio

carceris, et voce magna clamavit dicens: „Christe, fili Dei vivi, quem digito

demonstravi, baptizavi, super quem Spiritum Sanctum vidi, tibi commendo

spiritum meum.” Sicque detractum violenter in terram sanctum caput

amputatum est.

beatus Iohannes,

Herodes,

decollatio,

caput

Chrysostomus 081.

c. 12.

Sicut enim angeli procurant hominum salutem euos purgando et

illuminando, ita beatus Iohannes, ideo dicitur lucerna ardens et lucens. Lu.

I.: Ut convertat corda patrum in filios, parare Domino plebem

perfectam. Hinc Chrysostomus: Iohannes spem homo, gratia angelus

corpore tenebatur in carcere, sed anima in caelo.

beatus Iohannes,

corpus,

carcer,

anima,

caelum

Lu. I.

Lc 1,17

Chrysostomus

081.

c. 13.

Tertio beatus Iohannes habuit vitam divinam, quia non vivebat amore

domestico ex eo, quod sanctos senes patrem et matrem reliquerat domi,

adhuc in tenera aetate et habitavit in deserto, neque vivebat mundano amore,

quia carnem suam mirabiliter cruciabat, ut vere dicere poterat. Vivo ego, iam

non ego vivit vero in me Christus.

beatus Iohannes,

vita divina,

pater,

mater,

domus

desertus

Gal 2,20 081.

c. 13.

Unde Gregorius in III. li. Mora. admirans dicit: Dum beati Iob vulnera

cruciatusque considero, repente mentis oculos ad Iohannem reduco, et non

sine gravissima admiratione perpendo, quod ille prophetiae spiritu intra

matris uterum repletus atque (ut ita dixerim) priusquam nasceretur, renatus

ille amicus sponsi, ille, quo inter natos mulierum maior nemo surrexit, ille

beatus Iohannes,

Iob,

mater,

uterus,

renatus,

Gregorius in III. li.

Mora.

081.

c. 13-14.

sic propheta, et plusquam propheta ab iniquis in carcerem mittitur, et pro

puellae saltatu, capite truncatur, et vir tantae severitatis pro risu turpium

moritur. Numquid non credimus aliquid fuisse, quod in eius vita illa sic

despecta mors tegeret? Sed quando ille vel in cibo peccavit, qui locustas

solummodo et mel silvestre edit? Quid demum vel de qualitate sui tegminis

deliquit, qui camelorum pilis corpus operuit? Quid de conversatione sua

offendere potuit, qui de heremo non recessit? Quid illum loquacitatis noxa

polluit, qui disiunctus longe ab hominibus fuit? Quid est ergo, quod Iob Dei

testimonio praefertur, et tamen plagis usque ad sterquilinium sternitur?

Quid est, quod Iohannes Dei voce laudatur, et tamen pro temulenti verbis in

saltationis praemium moritur? Quid est, quod omnipotens Deus sic

vehementer in hoc saeculo despicit, quos sic sublimiter ante saecula

elegit? Quoniam idcirco sic eos premit in infimis, quia videt quomodo

remuneret in summis. Hinc ergo unusquisque colligat quid illic sint passuri

quos reprobat, si hic sic cruciat quos amat.

propheta,

caput,

locusta,

mel

Dicit Iohannes: Et vidi cum aperuisset sigillum sextum, et ecce terraemotus

magnus factus est, et sol factus est niger tamquam saccus cilicinus, et luna

facta est sicut sanguis, et stellae de caelo ceciderunt super terram. Post haec

vidi – inquit – quattuor angelos stantes super quattuor angulos terrae

tenentes quattuor ventos caeli, ne flarent super terram, neque super mare,

neque super ullam arborem. Et vidi alterum angelum ascendentem ab ortu

solis, habentem signum Dei vivi, et clamavit voce magna quattuor angelis,

quibus datum est nocere terrae et mari dicens: Nolite nocere terrae et mari,

neque arboribus, quoadusque signemus servos Dei nostri in frontibus

eorum. Sigillum istud sextum apertum fuit tempore Friderici imperatoris,

regis Siculorum. Tunc enim magnus terraemotus factus est, quia magna

persecutio in sancta Ecclesia, nam propter divisionem inter ipsum et papam

et cardinales de partibus infidelium multos Saracenos conduxit ad

destruendas ecclesias et fideles, et persequendos clericos et religiosos. Tunc

sol, id est dominus papa factus est niger, id est diu non est inventus, immo

postea ut simplex sacerdos Venetiis est inventus. Luna tota facta est sanguis,

id est Ecclesia facta est sanguinolenta interfectione cardinalium, clericorum

et religiosorum. Stellae de caelo militantis Ecclesiae ceciderunt, id est multi

praelati imperatori adhaerentes per excommunicationem ab Ecclesia sunt

deiecti, per quattuor angelos tenentes quattuor ventos caeli possunt intelligi

angeli mali in quattuor mundi partibus impedientes ventos gratiae, ne flarent.

Iohannes,

sigillum sextum,

terraemotus,

sol,

Luna,

quattuor angeli,

quattuor ventes,

clamare,

Fridericus imperator,

Siculus,

persecutio,

papa,

cardinalis,

clericus,

Saracenus,

stellae cadere,

excommunicatio,

quattuor mundi partes,

Franciscus,

Venetia

Apc 6,12-13

Apc 7,1-3

086.

c. 01-02.

Hoc enim tempore, quando ista fiebant, iste angelicus vir Franciscus

ascendit et clamavit etc.

Beatus Franciscus sit angelus sive legatus Christi Domini a latere missus,

probemus prophetica denunciatione. De ipso nimirum permulta ante tempora

prophetavit Sibylla, quae fuit tempore regis Priami et Troiani belli, quae

praedixit Christum venturum et apostolos et evangelistas electurum. Deinde

subdidit de beato Francisco sic inquiens: In ultima aetate humiliabitur Deus

et humiliabitur proles divina, iungetur humanitati deitas, iacebit in feno

agnus, et puellari officio educabitur Deus et homo, signa praecedent apud

Iudaeos, mulier vetustissima puerum concipiet, id est Elizabeth Iohannem,

Boethen, id est stella orbis mirabiliter ducatum praestabit ad ortum, scilicet

Christi tribus magis, hic habens pedes XXXIII, id est annos sexque pollices,

id est menses eliget sibi ex piscatoribus deiectis numerum duodenarium, id

est XII apostolos, unumque diabolum, id est Iudam, non in gladio bellove.

Aeneadem urbem, id est Romam regesque subiciet, sed in hamo piscatoris,

id est deiectione et pauperie superabit divitias, et superbiam conculcabit,

morte propria mortuos suscitabit, et cum mactabitur, vivet et regnabit, et

cum consummabuntur omnia, fiet resurrectio, bonos iudicabit et malos. Hinc

quattuor animalia surgent in testimonium, id est quattuor evangelistae,

nomen agni in tuba concinent, serentes iustitiam legemque

irreprehensibilem, id est evangelium. Cui contradicetur a bestia, id est

Antichristo. Et surget stella mira, id est Paulus, habens quattuor animalium

imaginem, eritque in tuba mirabili, damnatos, id est gentiles illuminabit, hic

gladiabitur, moriens illustrabitur, porro gloriosus exitus eius. Erit autem

bestia horribilis, id est Machometus ab oriente veniens, cuius rugitus usque

ad gentes Punicas, id est Africanas audietur, cuius capita septem,

sceptraque innumera, pedes, id est anni DCLXIII, hic contradicens agno, ut

blasphemet testamentum eius. Postea subdidit de beatis Dominico et

Francisco dicens: Stellae quoque duae, id est ordo minorum et

praedicatorum consimiles primae stellae insurgent contra ipsum, et non

obtinebunt, usque dum veniat abominatio, et voluntas Altissimi

consummetur. Haec illa.

beatus Franciscus,

denunciatio,

Sibylla,

Priamus

Troiani,

evangelistae,

humiliare,

proles divina,

agnus,

Elizabeth,

Iohannes,

Boethen,

pedes XXXIII,

Aeneades urbs,

Roma,

piscator,

mortuos suscitare,

mactari,

resurrectio,

quattuor animalia,

lex irreprhensibilis,

stella mira,

Paulus,

tuba,

bestia horribilis,

sceptrum,

anni DCLXIII,

Dominicus,

blasphemare,

abominatio

Sibylla 086.

c. 03-04.

Insuper Abbas Ioachim, vir eximiae sanctitatis spiritu prophetico sic dicit de

istis ordinibus: Erunt duo viri, unus hinc, alius inde, unus Italus, id est

Franciscus, alius Hispanus, id est Dominicus. Primus columbinus, secundus

corvinus. Et sequitur: Ordo enim columbinus per mare Aquilonare transibit

duo viri,

Italus,

Franciscus,

Hispanus,

abbas Ioachim

086.

c. 04-05.

usque ad novissima tempora duraturus, aspera pascua gustabit, regina

Austriae proteget, et fovebit eum (sic) in amaritudine sua, flumen Eufraten

transibit, undam et impetum eius sua praedicatione mitigabit, aspera

reducentur in planum in sermone eius, terra salsuginis, id est Aegypti ad

Dominum convertetur per ipsum. Multae gentes per ipsum ad Dominum

convertentur. Gens idolatra, cuius lingua ignorabitur, de finibus terrae

veniens missa a Deo in adiutorium terrae promissionis, et ut ipsa cognoscat

Deum Patrem omnipotentem et Filium eius unicum Dominum nostrum ad

fidem convertetur catholicam. Futurum est enim, quod ordo columbinus

viriliter se opponet contra mortis angelum, et contra eum praedicando

maxima multitudo de filiis ipsius ordinis martyrio ad Deum transibunt. Haec

ille. Is siquidem sanctus quod ore de beato Francisco prophetavit,

demonstravit opere. Nam depingi eum fecit in ecclesia Sancti Marci Venetiis

super ostium sacristiae cum stigmatibus, sicut hodie cernentibus claret.

Dominicus,

columbinus,

corvinus,

mare Aquilonare,

aspera pascua,

Austria,

amaritudo,

Eufrates,

terra salsuginis,

Aegyptum,

ad Deum convertere,

fides Catholica,

prophetare,

Venetia,

stigmata

Secundo denique quod beatus Franciscus sit Christi Domini missus seu

legatus, probemus divina vocatione. De eo enim sic dicit Bonaventura, quod

semel egressus ad meditandum in agro, dum adhuc esset saecularis, et

deambularet iuxta ecclesiam quandam Sancti Damiani, quae minabatur prae

nimia vetustate ruinam, et instigante se spiritu eandem causa orationis

intrasset, prostratus ante imaginem Crucifixi non modica fuit spiritus

consolatione repletus. Cumque lacrimosis oculis intenderet in Dominicam

crucem, vocem de ipsa cruce ad se miro quodam modo factam corporeis

audivit auribus ter dicentem: „Francisce, repara domum meam, quae ut

cernis, tota destruitur.” Ad cuius stupendae vocis commonitionem vir Dei

primum quidem perterritus, de hinc gaudio repletus protinus exsurrexit

totum se recolligens ad perficiendum mandatum de reparatione materialis

ecclesiae, licet principalis intentio ad eam ferretur, quam Christus suo

sanguine acquisivit, sicut eum postea Spiritus Sanctus edocuit. Collecta

tandem pecunia ad illam ecclesiam se contulit. Et dum sacerdos ecclesiae

pecuniam recusaret recipere, ad quandam fenestram illam proiecit, et ipse in

illa moram aliquamdiu contraxit.

beatus Franciscus,

vocatio,

meditare,

ecclesia Sancti

Damiani,

ruina,

imago Crucifixi,

consolatio,

vox de cruce,

reparatio,

pecunia,

fenestra

Bonaventura 086.

c. 05-06.

Visio fuit ostensa cuidam sacerdoti Silvestro civitatis Assisii, qui cum primo

vitam Francisci et fratrum propter novitatem rei quodam humano spiritu

abhorreret, hic ut scribit beatus Bonaventura, videbat in somnis totam Assisii

civitatem a dracone magno circumdari, prae cuius magnitudine regio tota

videbatur exterminio subiacere. Contuebatur post hoc crucem quandam

visio,

Silvester sacerdos,

Assisi,

vita Francisci,

somnis,

Bonavetura 086.

c. 06.

auream ex ore Francisci procedentem, cuius summitas caelos tangebat,

cuiusque bracchia protensa in latum usque ad mundi fines videbantur

extendi. Ad cuius aspectum draco ille ter penitus effugabatur. Hoc dum sibi

tertio monstraretur, divinum aestimans fore miraculum, viro Dei et fratribus

per ordinem enarravit, ac non multum post beato Francisco mundum

relinquens adhaesit. Cuius vitae sanctitas autenticam reddidit visionem, quia

loquebatur cum Deo, sicut amicus solet loqui cum amico.

draco magnus,

crux aurea,

os Francisci,

mundi fines

Visio monstrata fuit Innocentio papae tertio, de qua refert sanctus

Bonaventura, quod dum beatus Franciscus cum sociis proponeret adire

praesentiam summi pontificis pro confirmatione regulae obtinenda, Christus

vicarium suum per visionem commonere fecit, ut supplicanti pauperculo

benignum praeberet assensum. Vidit namque in somnis pontifex ipse

Romanus Lateranensem basilicam ruinae iam fore proximam, quam quidam

homo pauperculus et despectus proprio dorso submisso, ne caderet,

sustentabat. Cum igitur Dei famulus suis comparuisset conspectibus: „Vere

– inquit – hic est ille, qui opere et doctrina Christi sustentabit Ecclesiam.”

Unde praecipua devotione ad ipsum affectus petitioni eius se inclinavit.

visio,

Franciscus,

summus pontifex,

regula,

vicarius,

Lateranensis basilica,

ruina,

somnus,

ecclesiam sustentare

Bonaventura 086.

c. 06.

Visio habetur in legenda beati Dominici, qui dum se ad urbem pro

confirmatione sui ordinis contulisset, nocte orans vidit in spiritu Christum in

aere exsistentem, et tres lanceas in manu tenentem, atque contra mundum

eas vibrantem. Cui velociter Mater benigne occurrens, quidnam vellet

facere, inquisivit. Et ille: „Ecce – inquit – totus mundus tribus vitiis est

foedatus, superbia videlicet, avaritia et luxuria, et ideo his lanceis ipsum

volo perimere.” Tunc Virgo ad eius genua procidens ait: „Fili dulcissime,

iustitiam tuam digneris temperare cum misericordia, habeo enim fidelem

servum et strenuum pugilem, qui ubique discurrens mundum expugnabit,

aliumque servum sibi in adiutorium dabo.” Tunc beatum Dominicum Virgo

Mater Christo praesentavit, obtulitque sanctum Franciscum, quos Christus

Dominus acceptavit. Sanctus vero Dominicus socium suum in visione

diligenter considerans, quem ante non viderat, in crastino inventum in

ecclesia cognovit, et in amplexus et oscula sancta ruens dictam visionem sibi

per ordinem enarravit, et ex tunc factum est eis cor unum in Domino.

visio,

confirmatio,

tres lanceae,

tria vitia,

foedus,

superbia,

avaritia,

luxuria,

Virgo,

pugil,

Dominicus,

legenda beati

Dominici

086.

c. 06-07.

Cuius figura Iacob cum in itinere constitutus in loco materialis templi

Hierusalem requiesceret, dormiendo vidit scalam de caelo usque ad terram

pertingentem, cui in summitate Deus erat innixus promittens ei dare terram

illam et semini eius, quae designat vitam aeternam.

Iacob,

Hierusalem,

templum,

scala de caelo,

semen

086.

c. 08.

Humilis Franciscus, de quo legitur, quod cum quidam ex sociis eius elevatus

in oratione vidisset in caelo in conspectu divinae maiestatis sedem

ornatissimam, et ignorans, cui parata esset. Cupiens autem hoc scire audivit

vocem dicentem: „Sedes ista fuit unius ex primioribus angelis, qui lapsi sunt

de caelo, quae parata est humillimo Francisco, sicut privatus ea

superbissimus angelus.” Qui quidem frater post visionem interrogavit

beatum Franciscum, quid de se sentiret, cum in tanta mundi veneratione

esset. Respondit: „Fateor tibi, quod reputo me maximum peccatorem

omnium.” Et cum ille diceret: „Quomodo potes te reputare peiorem

homicidis, adulteris etc., cum longe sis ab his?” Respondit: „Peiorem me

existimo, quia considero, quod gratiam mihi concessam si illi haberent,

melius et ferventius eam exsequerentur.” Ex quibus ille cognovit veram

fuisse visionem.

Franciscus,

visio,

sedes ornatissima,

angeli lapsi,

superbissimus

angelus,

reputare

086.

c. 09.

Beatus Franciscus, de quo legitur, quod dum carnis tentatione urgeretur

intantum, quod flagellis sedare non posset, in media hieme se nudans fecit

septem globos de nivibus dicens sibi ipsi: „Ista maior est uxor tua, hi duo

filii, aliae duae filiae, isti duo servus et ancilla, vesti igitur eos, quia frigore

moriuntur, quod si grave est tibi pro huiusmodi sollicitari, ergo servi soli

Domino Deo.” Et sic flammam libidinis frigore nivis exstinxit.

Franciscus,

carnis tentatio,

hiems,

flagellum,

nix,

frigor,

sollicitari,

libido

086.

c. 10.

Legitur enim, quod nobilis Rodulfus in Venetiis ex devotione festum beati

Francisci colebat, et cives, ut poterat, ad celebrandum illud provocabat. Et

quia in dicta civitate consuetudo erat, ut in praedicto festo ter praedicaretur,

in utrisque videlicet vesperis et mane. Cumque in primis vesperis praedicaret

sanctus frater Gerardus de Mutina, qui postea multis claruit miraculis, adeo

coepit beatum Franciscum magnificare, ut dicto nobili et aliis videbatur,

quod post Christum et Beatam Virginem nullus esset maior eo, propter quod

dictus nobilis turbatus, quia prae omnibus sic praetulerat. Surgens de

praedicatione venit in domum, videntes autem cives, qui ab ipso fuerant

invitati, crediderunt, quod propter aliqua praeparanda iret, illi ibidem

sermonis finem praestolantes. Qui mox quod ad domum pervenit, somno

arreptus in Paradisum ducitur, ubi videns Christum, Beatam Virginem et

omnes ordines sanctorum et angelorum, qui processionaliter ibant omnes, et

Christo Domino ac Virgini Matri reverentiam exhibebant. Sed is cum

beatum Franciscum ibi non videret, dixit angelo, qui ipsum ducebat: „Ubi

est sanctus Franciscus, de quo frater Gerardus tam alta dicebat?” Qui

Rodulfus,

Venetia,

festum beati Francisci,

consuetudo,

festum,

frater Gerardus de

Mutina,

miraculum,

Paradisus,

praedicatio,

somnus,

ordo sanctorum,

bracchium dextrum,

vulnus,

visio,

sancta Clara,

086.

c. 11-12.

respondit: „Exspecta et videbis statim eum cum suis, in quo loco sit.” Et

mox vidit, quod Christus elevavit bracchium dextrum, et de ipsius vulnere

laterali exibat beatus Franciscus singulari gloria decoratus cum vexillo crucis

explicando in manibus, et post ipsum magna (?) multitudo fratrum et

aliorum devotorum. Tunc dixit angelus: „Quia beatus Franciscus semper

Christi passionem fuit suaviter meditatus cum suis, et in mundo in his

quietari et amaricari consueverat, ideo in Christo est perpetua eius mansio,

prout cernis.” Quo viso expergefactus ad locum fratrum veniens invenit

adhuc fratrem Gerardum praedicantem, qua finita dictus nobilis visionem

praefatam omnibus enarravit. Qui non multo post aedificavit ad honorem

beati Francisci locum iuxta Venetias, qui hodie vocatur sanctus Franciscus,

ipsum locum decenter dotavit, et demum omnibus pro Domino erogatis

devota ipsius uxor facta una sororum sanctae Clarae, ipse vero factus est

frater minor et specialis filius beati Francisci, ut sic sit proximus in futuro

Christo Domino.

Venetia

In manibus et pedibus apparere coeperunt signa clavorum ipsorum

capitibus in interiori parte manuum et superiori pedum apparentibus, et

eorum acuminibus exsistentibus ex adverso. Erantque clavorum capita in

manibus et pedibus rotunda et nigra, ipsa vero acumina oblonga retorta et

repercussa, quae de ipsa carne surgentia reliquam carnem excedebant,

repercussio clavorum adeo prominens erat, ut intra curvationem arcualem

faciliter immitti valeret digitus manus, sicut ab ipsis ipse accepi, qui oculis

propriis conspexerunt. Idem de transitu mortis beati Francisci ait:

Cernebantur in membris illis felicibus clavi ex eius carne virtute divina

mirifice fabrefacti, sicque carni eidem uniti, quod dum a parte qualibet

premerentur, protinus quasi nervi continui et duri ad partem oppositam

resultabant.

signa clavorum,

pedes,

manus,

acumen,

clavorum caput

nigrum,

clavus,

Franciscus,

membrum,

Bonaventura 086.

c. 13-14.

Dum – inquit – caelestium desideriorum ardentiori flamma esset succensus,

supernarum immissionum dona cumulatius coepit sentire, et dum quadam

tenera compassione in Christum transformaretur, quodam mane in latere

montis orans vidit quasi speciem unius Seraph sex alas tam fulgidas, quam

ignitas habentem de caelorum sublimitatibus descendere, qui veniens ad

locum propinquum viro Dei non solum alatus, sed et crucifixus apparuit.

Haec videns vehementer obstupuit, mixtumque dolori gaudium mens eius

incurrit, dum in gratioso Christi aspectu quandam laetitiam concipiebat, et

crucis affixio ipsius animam doloris gladio pertransibat, disparens itaque

visio post arcanum ac familiare colloquium mentem ipsius Seraphico

desiderium,

compassio,

latus montis,

species Seraph

sex alae,

crucifixus,

visio,

crucis affixio,

doloris gladium,

effigies,

Bonaventura in

maiori legenda

086.

c. 14.

interius inflammavit desiderio. Carnem vero crucifixo conformi exterius

insignivit effigie, statimque coeperunt in manibus et pedibus eius apparere

signa clavorum. Et infra: Dextrum quoque latus quasi lancea transfixum

rubra cicatrice obductum erat, quod saepe sanguinem sacrum effundens,

tunicam et femoralia in tanta copia respergebat, ut postmodum fratres socii

eius ea lavantes indubitanter adverterent, quod sicut in manibus et pedibus,

sic et in latere famulus Domini expressam haberet similitudinem Crucifixi.

signa clavorum,

dextrum latus,

lancea,

femoralis,

tunica,

similitudo Crucifixi

Stigmata beati Francisci fuerunt miraculose impressa ratione vitae, non enim

potuisset per naturam vivere duobus annis sic plagatus in quinque

spasmosis, ex quibus continue fluebat sanguis cum dolore magno, non solum

corporis, sed et cordis ex memoria passionis Dominicae, neque usus est pro

toto tempore illo aliqua medicina curativa, nisi quod frater Leo qualibet die

hebdomadae inter clavos illos mirabiles et reliquam carnem ad retinendum

sanguinem et mitigandum dolorem immittebat aliquas petiolas, excepto die

Iovis de sero et per totum diem Veneris, quia tunc nullum remedium voluit

vir Dei apponi, ut amore Christi pro ipso Crucifixi et ipse sentiret dilecti

dolorem, ex visione enim illorum stigmatum frater Leo aliquando tantam

devotionem concipiebat, quod quasi exspirabat frequentibus singultibus in

stupore salutari mutatus, nec tamen in illis sacris stigmatibus causabatur

aliqua immunditia abominabilis aut foetor, sed gratissimus odor exalabat,

insuper vulnera sanabat.

stigmata,

Franciscus,

quinque spasmo,

sanguis,

passio Dominica,

dies Veneris,

frater Leo,

hebdomadae,

clavus,

dies Iovis,

devotionem concipere,

odor,

stupor,

foetor,

vulnera

086.

c. 15.

Luciper enim peccatum suum inchoavit in praesumptione, quia videns suam

pulchritudinem, fortitudinem, scientiae suae altitudinem praesumpsit,

consummatum autem eius peccatum fuit in ambitione, quia appetiit omnino,

quod supra se erat, ad quod pervenire non potuit, scilicet ut nullius dominio

subderetur, quod est solius Dei. Confirmatum vero est eius peccatum in Dei

odio. Videns enim non posse assequi, quod appetiit, ideo statim odire cepit

bonitatem Dei, et hoc separavit ipsum a Deo, et in hoc odio stat obstinatus et

tunc factum est proelium magnum in caelo. Michael et angeli eius

proeliabantur cum dracone, et draco pugnabat et angeli eiu, et non

praevaluerunt, neque locus eorum inventus est amplius in caelo.

Lucifer,

Michael,

angeli,

proelium magnum,

lapsus Luciferi,

ambitio

quod est loqui de

peccato Luciperi

089.

c. 07-08.

bibliai exemplum

Unde Dan. X.: angelus Michael princeps Iudaeorum loquens de alio angelo

bono principe Persarum dicit: Princeps regni Persarum restitit mihi viginti

et uno diebus.

angelus Michael,

princeps Persarum,

dies viginti et uno

Unde Dan. X.

Dn 10,13

089.

c. 09.

bibliai exemplum

Haec patent Nume. XXII. in Balaam, qui mercede corruptus ibat ad

maledicendum Israeli, cui angelus occurrit evaginato gladio, deinde occurrit

in loco angusto duarum maceriarum, postmodum in loco artissimo, ubi asina

eius nec ad dextram, nec ad sinistram poterat declinare, quae dum urgebatur,

locuta est ei. Dic historiam.

Balaam maledicens,

angelus,

gladius evaginatus,

asina loquens

Haec patent Nume.

XXII.

Nm 22,22–33

089.

c. 10.

bibliai exemplum

Tertium actum circa peccatores angeli exercent, quia eos excitant, sicut

Petrum, Act. XII., dicens: Surge velociter,

Petrus,

carcer,

angelus

Act. XII.

Act 12,7

089.

c. 11.

bibliai exemplum

et non solum excitant, sed quandoque retrahunt, sicut Gen. XIX., Loth

cogebant exire de Sodomis.

Loth,

Sodoma,

angeli

sicut Gen. XIX.

Gn 19,1

089.

c. 11.

bibliai exemplum

Primo illuminant ad poenitentiam, sicut Thobiam, eiusdem XII., angelus

illuminavit de felle piscis, sic peccatores de amaritudine poenitentiae.

angelus,

Thobias,

fel piscis

sicut Thobiam,

eiusdem XII.

Cf.: Tb 11,13–15

089.

c. 11.

bibliai exemplum

Secundo purgant labia ad pure confitendum, sicut Esa VI., angelus labia

Esaiae purgavit calculo ignito sumpto de altari, qui postea clamabat dicens:

Vae mihi, quia tacui.

angelus,

Esaiae,

labia,

purgere,

calculus ignitus,

clamare

sicut Esa VI.

Is 6,5

089.

c. 11.

bibliai exemplum

Dicit enim Augustinus libro De divinationibus daemonum: Daemones

terrenorum amatoribus malefitia suadent se cogitationibus eorum per

quaedam imaginaria immiscendo sive vigilantibus, sive dormientibus, hoc

modo deceptae sunt mulieres quaedam, quae putant in noctis silentio

equitare et convivia facere etc., quarum solum phantasias movet diabolus

ipsis in lecto iacentibus, et tales angeli boni non dimittunt, nisi illae prius

errent in fide, quia tunc diabolus accipit potestatem super illas.

daemones,

mulieres deceptae,

nox,

equitare,

convivia facere,

diabolus phantasias

movens,

boni angeli

Augustinus libro De

divinationibus

daemonum

089.

c. 11–12.

nem konkrét

történet, egy adott

típusú eset

körülírása

nam Gen. XIX. c. dicitur, quod venerunt duo angeli Sodomam vespere; duo angeli,

Sodoma

nam Gen. XIX. c.

dicitur

Gn 19,1

090.

c. 03.

bibliai exemplum

Gen. XXII.: Angelus Domini de caelo clamavit dicens: Abraam, Abraam. angelus clamans,

Abraam

Gen. XXII.

Gn 22,11

090.

c. 03.

bibliai exemplum

Et Exo. XIV.: Angelus Dei praecedebat castra Israel et cum eo pariter

columna nubis

angelus Dei,

castra Israel,

exodus,

columna nubis

Exo. XIV.

Cf. Ex 14,19

090.

c. 03.

bibliai exemplum

Et Num XXII.: Cum vidisset asina stantem angelum, cecidit sub pedibus

sedentis.

angelus stans,

asina

Num XXII.

Cf. Num 22,27

090.

c. 03.

bibliai exemplum

Similiter Tob. V.: Egressus Tobias invenit iuvenem splendidissimum stantem

praecinctum ad ambulandum et ignorans, quod angelus Dei esset, salutavit

eum et dixit: Unde te habemus, bone iuvenis?

Tobias,

iuvenis

splendidisssimus,

angelus

Tob. V.

Cf. Tob 5,5–6

090.

c. 03.

bibliai exemplum

Hinc Dan. III.: Angelus autem Domini descendit cum Azaria et sociis eius in

fornacem et excussis flammam ignis de fornace.

angelus Domini,

Azaria,

socii Azariae,

flamma,

fornax,

ignis

Dan. III.

Dn 3,49

090.

c. 03.

bibliai exemplum

Iudith XIII.: Vivit Dominus, quoniam custodivit me angelus eius angelus custodiens,

Iudith

Iudith XIII.

Idt 13,20

090.

c. 03.

bibliai exemplum

Et Ioh V.: Angelus autem Domini secundum tempus descendebat in piscinam angelus Domini,

piscina (Bethsaida)

Ioh V.

Ioh 5,4

090.

c. 04.

bibliai exemplum

Similiter in Novo Testamento frequentius invenimus angelos apparuisse,

sicut Lu. I. c.: Apparuit Zachariae angelus Domini stans a dextris altaris

incensi, et quia verbis eius non credebat, mutus effectus fuit.

angleus,

Zacharias,

altar

sicut Lu. I. c.

Cf. Lc 1,11–20

090.

c. 06.

bibliai exemplum

Deinde eodem capitulo dicitur: Missus est Gabriel angelus a Deo in

civitatem Galileae, cui nomen Nazareth, ad virginem desponsatam viro, cui

nomen erat Ioseph de domo David, et nomen virginis Maria.

angelus Gabriel,

Galilea,

Nazareth,

Ioseph,

Virgo Maria

Deinde eodem

capitulo dicitur

Lc 1,26–27

090.

c. 06.

bibliai exemplum

Similiter Act. XII. dicitur: Angelus Domini astitit et lumen refulsit in

habitaculo carceris percussoque latere Petri excitavit eum dicens: Surge

velociter et ceciderunt catenae de manibus eius,

angelus Domini,

lumen,

carcer,

Petrus apostolus,

catena

Act. XII. dicitur

Act 12,7

090.

c. 06.

bibliai exemplum

Et Act. XIX. dicitur: Tentaverunt quidam de circumstantibus exorcistis

invocare super eos, qui habebant malos spiritus nomen Domini Iesu

dicentes: Adiuro vos per Iesum, quem Paulus praedicat. Erant autem Scevae

Iudei principis sacerdotum septem filii, qui hoc faciebant. Respondens

autem spiritus nequam dixit eis: Iesu novi et Paulum scio, vos autem qui

estis? Et insiliens homo in eos, in quo erat daemonium pessimum et

dominatus est amborum. Hoc autem notum factum est omnibus Iudaeis

atque gentilibus, qui habitabant Ephesi.

malus spiritus,

exorcere,

nomen Domini Iesu,

Iesus,

Paulus,

filii Scevae sacerdotis,

daemones

Et Act. XIX. dicitur

Cf. Act 19,13–17

090.

c. 06-07.

bibliai exemplum

Dicitur enim Act. XII., quod dum Petrus angelum liberasset de carcere et

ivisset ad domum Mariae, matris Marci, et pulsasset, puella videns ipsum

prae gaudio non aperuit, sed ivit et dixit, cui dixerunt: Insanis. Illa autem

dicebat: Non insano, sed sic est. Ille vero – dixerunt – forsitan angelus eius

est.

Petrus apostolus,

angelus,

carcer,

liberare,

Maria,

Mater marci,

puella,

insania

Dicitur enim Act.

XII.

Cf. Act 12,12–15

090.

c. 11.

bibliai exemplum

Unde legitur in vita sancti Iohannis evangelistae, quod dum duo discipuli

ipsius abissent retro, coram eis suscitavit quendam iuvenem, qui dixit eis:

Vidi daemones gaudentes de vobis et angelos vestros tristes.

duo discipuli sancti

Iohannis evangelistae,

iuvenis (angelus),

daemones gaudentes,

angeli tristes

Unde legitur in vita

sancti Iohannis

evangelistae

090.

c. 11.

bibliai exemplum

sicut legitur, quod dum quidam novicius egressus fuisset de ordine,

sequebatur ipsum quidam homo pulcherrimus, qui inquisivit tristis, unde

veniret. Et ille: Quid tibi cura est de mea via? Cui rursus: Certe magna cura

inest mihi de te. Et quasi flens dicebat: Ego enim sum angelus tibi ad

custodiam deputatus et nullus custodiae meae deputatus periit, sed tu vis

perire redeundo ad saeculum. Qui his auditis compunctus ait: Nec ego

peribo, sed revertar. Qui iterum ingressus ordinem laudabiliter vixit.

quidam novicius,

homo pulcherrimus,

angelus tristis,

angelus flens,

angelus custodiens

legitur 090.

c. 11.

Sed ut dicit sanctus

Thomas super II.

dist. XI.: Angeli

boni tristari non

possunt, quia sunt

iam in perfecta

felicitate, ideo si

aliqui

damnabuntur de

illis, quos

custodiunt, non

dolent, nec

tristantur, sed

voluntatem suam

conformant

divinae, ostendunt

tamen quandoque

tristitiam ad

utilitatem aliorum,

Dicit tamen Lu. XXII. angelum confortasse eum in passione non

custodiendo,

Iesus,

passio,

angelus confortans,

angelus custodiens

Lu. XXII.

Cf. Lc 22,43

090.

c. 12.

bibiai exemplum

Vel secundum Lyram angeli dicuntur ignis urens, quia frequenter leguntur in

ignis apparuisse specie, sicut Moysi in rubo ardenti, Exo. III.

Moyses,

angelus,

rubus ardens,

apparere

Exo. III.

Cf. Ex 3,2

090.

c. 13.

bibliai exemplum

angeli dicuntur

ignis urens

Similiter IV. Reg. II. in translatione Heliae, quae facta est ministerio

angelorum in curru igneo.

teranslatio Heliae,

currus igneus,

ministerium

angelorum

IV. Reg. II.

IV Rg 2,11

090.

c. 13.

bibliai exemplum

angeli dicuntur

ignis urens

Sicut patet Daniel III. in figura, ubi angelus Domini descendit in fornacem et

excussit ignem de ea, et fecit medium fornacis quasi ventum roris flantem

angelus Domini,

fornax,

ignis,

ventus roris flans

Daniel III.

Cf. Dn 3,49–50

090.

c. 13-14.

bibliai exemplum

Item potestates contrarias arcet, patet Tob. VIII., ubi dicitur, quod angelus

ligavit Asmodeum.

angelus,

ligare,

Asmodeus

Tob. VIII.

Cf. Tb 8,3

090.

c. 14.

bibliai exemplum

Dei similitudo est aequalitatis, et sic Filius est imago et similitudo bonitatis

Paternae. Hanc enim similitudinem quodam modo Luciper appetiit, dum

dixit Esa. XIV.: In caelum ascendam, et similis ero Altissimo. Certe non

dicebat de caelo empyreo, quare ibi erat, sed de caelo Trinitatis Deificae, ad

quod non pervenit. Similiter Eva appetiit hanc dictam similitudinem, dum ei

diabolus persuasit dicens: Eritis sicut dii, scientes bonum et malum.

imago,

similitudo,

Luciper,

caelum empyreum,

Eva,

diabolus

Cf Is. 14,13-14.

Gen 3,5

092.

c. 01.

Unde sicut rex potentissimus de uno suo regno ad aliud ire visitaturus volens

non sufficit unum aut duos mittere nuncios, sed plures adventum regis

denunciantes, ita est de rege regum, Christo, pro quo venit primo Abraham

patriarcha, de cuius semine nasciturum Deus Christum repromisit, Gen.

XXII.: In semine tuo benedicentur omnes gentes.

rex potentissimus,

denunciare,

Abracham,

semen

Gen 22,18 092.

c. 03.

Beatus Franciscus fuit praenunciatus per abbatem Ioachim, centum vel

pluribus annis, antequam veniret, dicens: Erunt duo viri, unus hinc, alius

inde, unus columbinus, alius corvinus, id est: Franciscus et Dominicus, et

post duos istos veniet alter ordo saccis vestitus, sub cuius tempore apparebit

filius iniquitatis, id est: Antichristus.

Franciscus,

praenunciatus,

duo viri,

columbinus,

corvinus,

Dominicus,

saccisvestitus,

Antichristus

abbas Iohannes 092.

c. 05.

Beatus Franciscus fuit praenunciatus per Sibyllam tempore regis Priami, ut

patuit supra de stigmatibus

Franciscus,

praenunciatus,

Sibylla,

Priamus rex

092.

c. 05.

ipsum praenunciavit quidam abbas ultramarinus, dicens multa de eius et

fratrum sanctitate, unde mandavit monachis suis, quod quando in partibus

illis beatum Franciscum vel fratres viderent, cum cruce et omni reverentia

praecedere deberent, et sic fuit factum, quando beatus Franciscus cum

duodecim fratribus ad soldanum pergeret.

praenunciare,

Franciscus,

crux,

duodecim fratres,

soldanus

abbas ultramarinus 092.

c. 05.

Legitur quoque de beato Francisco, quod mater eius, Pica nomine,

adveniente partus tempore nusquam parere potuit, sed instanter petivit, ut

portaretur ad stabulum iumentorum, in quorum praesepio peperit hunc

Christo Domino consimilem Franciscum.

Franciscus,

Pica,

stabulum,

praesepio

092.

c. 05.

Similiter tempore nativitatis beati Francisci venit quidam decorus aspectu

petens elemosynam in specie peregrini. Deinde puerum natum sibi

praesentari instanter poposcit. Cumque nutrix nollet tenerum puerum illi

dare, ille vero cum importunus exstitisset in petendo, tandem iussu matris ei

oblatus est puer, quem benigne amplexatus benedixit, ac ab humero dextro

signum illi crucis imprimens dixit astantibus: "In vico isto hodie nati sunt

duo pueri, iste unus, et alter alius. Iste erit de melioribus hominibus de

mundo, sed alter de peioribus, ideo custodite hunc, quare ei daemones

insidiantur." Ex his opinari possumus, quod beatus Franciscus adhuc in utero

sanctificatus fuerit, quem angelus ante baptisma sic amplexabatur, sicque

angelus disparuit.

Franciscus,

elemosyna,

nutrix,

importunus,

signum crucis,

duo pueri,

daemones,

uterus,

amplexari

092.

c. 05-06.

gavisi sunt Enoch et Helyas, ut in legenda fratris Benedicti de Aretio

habetur. Cum idem frater de partibus ultramarinis rediret ad Galliam

superveniente maris tempestate pro allevatione navis sorte ut alter Ionas

missus est in mare, quem angelus Domini susceptum duxit in Paradisum, ubi

interrogatus ab Enoch et Helya, cuius ordinis esset, respondit, quod beati

Francisci. At illi dixerunt: Ergo Francisus venit. Respondit: Sic. At illi

coeperunt gaudere dicentes, quod tempus Antichristi in proximo esset, et

tunc ipsi per martyrium in caelum ascensuri, et dictum fratrem cum laetitia

ducentes in Paradisum omnia ostenderunt eidem. Qui tandem susceptus ab

angelo ante alios de sua navi locatus est in portu Anchonae.

Franciscus,

Enoch,

Helyas,

Gallia,

tempestas,

navis,

Ionas,

sors,

tempus Antichristi,

Paradisus,

portus,

Anchona

legenda fratris

Benedicti de Aretio

092.

c. 06.

Ipse Dei Filius in aetate adhuc puerili exsistens persecutionem Herodis

passus est fugiens in Aegyptum, et postea usque ad patibulum crucis unam

diem eius non legimus sine tribulatione.

aetas puerilis,

persecutio,

Herodes,

Aegyptum,

patibulum crucis,

tribulatio

092.

c. 07.

Herodes sprevit eum et indutum veste alba remisit ad Pilatum. Sic beatus

Franciscus regem angelorum, dominum maiestatis imitatus tegmina vilia

sumens, quem episcopus Imolensis expulit confusibiliter.

Herodes,

vestis alba,

temgmen vile,

episcopus Imolensis

092.

c. 07.

Sic beatus Franciscus ita resignavit omnia temporalia patri suo coram

episcopo, quod et ipsa femoralia reiecit, se nudari non horruit amore illius,

qui nudus pro nobis in cruce pependit. Unde etiam eius germanus irridebat

videns eum tempore intensi frigoris trementem, ait cuidam: "Pete " inquit " a

fratre Francisco de sudore eius pro uno denario." Cui sanctus Dei respondit:

"Care, vendam sudorem meum regi caelesti, ideo non potest emere."

Francisscus,

femorale,

nudari,

crux,

germanus,

frigor,

sudor,

denarius,

emere

092.

c. 08.

Patientiae modus est in sui occisione, hunc passus est Christus, quando

flagellatum et spinis coronatum suspendentes in cruce occiderunt

patientissimum, qui exsistens in agone mortis pro suis occisoribus oravit

dicens: Pater, ignosce illis, quare nesciunt, quid faciunt. Sic beatus

Franciscus mori volens amore Christi pro se mortui tribus vicibus voluit ire

ad partes infidelium, ubi Dominus reservavit a morte illa, ut ipsum per se

transfigeret hasta charitatis, et sacris insigniret stigmatibus, ne suo

fraudaretur desiderio.

patientia,

flagellare,

ago mortis,

infidelis,

hasta,

stigma,

fraudare

092.

c. 08.

Christus, quare eo ad caelum ascendente Iudaei quosdam de suis occiderunt,

sicut Stephanum et Iacobum, quosdam flagellaverunt, sicut apostolos, quos

postea expulerunt de Iudaea ad gentiles, quos omnes praeter Iohannem

evangelistam occiderunt, sed et modo patitur Christus Dominus in suis, quos

iniuste affligunt, quod sibi reputat inferri, iuxta illud Matth. XXV.: Quod uni

ex minoribus fecistis, mihi fecistis. Ideo Act. IX. Saulo dicebat: Quid me

persequeris? Sic beatus Franciscus persecutionem patitur in suis fratribus a

perversis hominibus ac etiam a daemonibus. Unde daemon per quemdam

daemoniacum dixit, quod dum fratres capitulum celebrarent, daemones in

quadam valle XVII milia fuerunt congregati tractaturi, quomodo ordini

possent nocere, diversis diversa dicentibus, tunc eorum quidam ait: "Vos

nescitis quicquam, sed si hoc efficere poterimus, quod pueri docti et

magnates ad istum ordinem recipiantur, solvetur ordo, quare pueri tam artam

viam non possunt sufferre, magnates paupertatem, docti vero humilitatem

non poterunt habere, quo facto rigor ordinis solvetur." Quod verbum

omnibus placuit.

Stephanus,

Iacobus,

apostolus,

flagellare,

Iudaea,

Saulus,

Franciscus,

persecutio,

daemon,

frater perversus,

capitulum,

ordo,

magnas,

humilitas

Cf. Mt 25,45

Act 9,4

092.

c. 08-09.

Filius Virginis, Lu. VI. ex discipulis suis elegit XII, quos et apostolos

nominavit, et hoc propter multiplicem figurae adimpletionem, ut enim dicit

Lyra, quod primo figurati fuerunt apostoli per XII filios Iacob, qui fuerunt

principes in Veteri Testamento, sicut isti in Novo. Secundo per XII lapides

sublatos de Iordane. Isti enim apostoli sunt XII lapides coniuncti cemento

charitatis ipsi Christo tamquam primario lapidi. Tertio designantur per XII

boves sustentantes mare Eneum (?), id est: lavatorium. Isti enim apostoli

sustentant mare, id est: doctrinam sacramentorum, in quibus lavantur

animae. Et breviter isti XII apostoli designantur per XII prophetas in uno

volumine annunciantes mundi terminum et adventum iudicis. Isti sunt in

Apoc. XII stellae illustrantes totum mundum. Isti sunt XII fundamenta ipsius

spiritualis Ierusalem supernae, quare per eos habemus transitum ad patriam.

Sic beatus Franciscus XII speciales socios elegit apostolis correspondentes.

Nam sicut unus ex apostolis fuit parvus, et se suspendit, ita unus socius beati

Francisci, frater Iohannes de Capella egressus de ordine leprosus factus ex

impatientia se suspendit, et sicut alii apostoli vitam et doctrinam servaverunt

Christi, ita isti XI socii beati Francisci. Et quare longum foret de singulis

loqui specialiter, ideo generaliter dico, quod quidam ex sociis beati Francisci

ad divinam sapientiam volabat, sicut aquila Iohannes, et iste fuit Bernardus,

quidam fuit raptus in caelum, sicut Paulus, et hic fuit frater Aegidius,

quidam loquebatur cum Deo, sicut amicus cum amico, sicut Moyses, iste fuit

frater Silvester etc.

discipuli XII,

apostolus,

adimpletio,

Iacob,

Vetus Testamentum,

XII (duodecim)

lapides,

mare Eneum,

XII boves,

XII prophetae,

annunciantes,

XII fundamenta,

Ierusalem,

Franciscus,

socius Francisci,

leprosus,

sapientia,

aquila,

Iohannes,

Bernardus,

Paulus,

Aegidius,

Moyses,

Silvester

Lc 6,12,

Lyra,

Apc 12,1

092.

c. 09-10.

Nam sicut Christus Dominus tres mortuos legitur in evangelio resuscitasse,

sic beatus Franciscus. Item aquam commutavit Christus in vinum, ita beatus

Franciscus. Et sicut mundus commotus fuit ad Christi multa miracula, ita ad

beati Francisci virtute Christi facta.

mortuos resuscitare,

Franciscus,

miracula

II. libro

conformitatum

092.

c. 10.

Cum [Franciscus] esset infirmus, desideravit pro recreatione aliquam

melodiam audire, venit angelus Domini pulsans cytharam, ad cuius pulsum

tanta fuit suavitate repletus, ut putaret se ad aliud saeculum migrasse, et

protinus sanatus est. Item cum alio tempore infirmaretur, dixit fratri

Bernardo, quod desideraret comedere aviculas. Cui ille: "Unde, pater, hic

habere poterimus?" Ecce angelus portavit avem bene praeparatam dicens:

"Accipe, serve Dei, quod tibi mittit Deus." De qua comedisset, statim

convaluit.

Franciscus,

infirmus,

cythara,

suavitas,

sanare,

Bernardus,

avicula,

aves

092.

c. 10.

In igne enim in domo Friderici imperatoris, qui quandam infamem mulierem

recluserunt in hospitio beati Francisci, quae sollicitaret ipsum ad peccatum.

Ille vero ignem ardentem dilatavit, et in medium iacuit, dicens: "Veni,

iaceas, si vis!" Quae territa clamare coepit. At illi, qui per rimas ostii

auscultabantur, irruentes viderunt virum Dei iacere in igne, in cuius habitu

nec ardor erat ignis. Item in aeris elemento, dum semel in nocte obscura iret

per paludes iuxta Padum, ubi via erat difficilis, dixit socius eius, quod

peteret Dominum, ut eisdem lucem praeberet. Qui dixit: "Potens est Deus

facere, si suae dulcedini placuerit." Et statim lux illuminavit aerem, ut non

solum viam, sed et ex altera parte clare viderent flumen. Item in aqua fecit

miracula, cum cuiusdam pauperis hominis vectabatur asello, et ille aspero ex

itinere fatigatus nimio sitis ardore deficeret, coepit clamare et dicere, quod

nisi biberet, statim spiritum exhalaret. Vir Dei audiens de asello prosiliit, et

manus in caelum protendens coepit orare, quousque se exauditum sensit, et

tunc homini illi dixit: "Vade ad petram, et illic aquam vivam reperies, quam

tibi Christus de lapide misericorditer bibendam produxit." De qua homo

bibens confortatus est.

Fredericus imperator,

infamis mulier,

hospitium,

Franciscus,

ignem dilatare,

auscultare,

palus iuxta Padum,

illuminare,

asellum,

flumen,

petra,

aqua viva,

bibere

092.

c. 10-11.

Item miracula fecit in arboribus. Nam Senis in loco antiquo beatus

Franciscus baculum suum in terram fixit, quem de mane invenit fronduisse.

Franciscus,

Senis,

baculum,

frondere

092.

c. 11.

Item miracula ipse fecit in irrationabilibus, quare avibus ipsis praedicavit,

quae tamquam rationales attentae audierunt, et non nisi licentiati recesserunt.

avibus praedicare.

avis,

Franciscus

092.

c. 11.

Item cum hirundines garrirent et impedirent eius praedicationem, quibus ut

silentium imposuit, tacuerunt, et nulla illarum mota fuit usque ad finem

sermonis, quo finito garritum reassumpserunt.

Franciscus,

hirundo,

praedicatio,

garritus

092.

c. 11.

Item beatus Franciscus miracula fecit in hominibus multis. Nam mulier

quaedam, quam vir suus in divino perturbabat servitio, cum esset nobilis,

accessit ad Dei servum rogans super hoc eum. Cui ille: "Vade " inquit " et

dic viro tuo ex parte Dei et mei, quod nunc est tempus misericordiae, et

postea iustitiae." Quae quidem verba cum viro retulisset, protinus mutatus

est, et suadente uxore pluribus annis coelibem vitam duxit, postea uno die

defuncti in uno sunt tumulati sepulchro.

Franciscus,

mulier

servitium divinum,

tempus misericordiae,

mutare,

coelebs,

tumulare

092.

c. 11.

Item vir quidam nobilis ante praedicationem ex devotione invitavit beatum

Franciscum, qui una cum coniuge sua accessit ad praedicationem viri Dei,

relinquens ancillam pro unico filio et coquina, quae ait: "Ibo ad sermonem

viri Dei, et statim revertar." Simea interim explicans puerum in caldariam

aqua ferventi plenam intinxit, et ibidem dimisit. Ancilla ipsa devotione

verborum oblita est cito redire, sed finita praedicatione cum redissent, omnes

viderunt puerum in aqua exstinctum. Prudens tamen nobilis praecepit

coniugi et familiae, ne coram Dei sancto tristem vultum ostenderent, unde

puerum recluserunt in quandam arcam postea sepeliendum. Tempore vero

prandii dixit beatus Franciscus: "Date mihi poma." Qui dixerunt, quod tunc

poma non haberent. At ille: "In arca forte est." Qua aperta ecce puer surrexit

in sinistra et dextera duo poma tenens, dicens: "Babu!" O quale fuit tunc

gaudium nobili et familiae, certe tristitia in laetitia commutata, moeror in

gaudium. Iste profecto est ille sanctus, qui a vertice usque ad plantam pedis

miraculis coruscavit, nam capilli ipsius rasi cuiusdam medici domus

scissuram reformavit, oculi Christum et Beatam Virginem saepesaepius

viderunt, os eius allocutum est frequenter eos, in corde eius totam Christi

dilecti passionem gerebat, in manibus, pedibus et latere eius stigmata sancta.

Franciscus,

vir nobilis,

devotio,

ancilla,

coquina,

simea,

caladria,

praedicatio,

prudens,

poma,

babu,

scissura,

medicus,

stigmata

092.

c. 11.

Beatus Franciscus fuit similis Christo Domino in finali denudatione.

Salvator etenim saeculi Christus in cruce nudus pependit, ut patet ex

evangeliis, ideo pia mater sua de cruce nudum depositum de hoc specialiter

plorabat dicens: "O fili mi dulcissime, qui cuncta creasti, et diversis

adornasti coloribus, nunc nudus iaces coram me sanguine tabefactus." Sic

beatus Franciscus anno vigesimo a sua conversione et biennio ab

impressione sanctorum stigmatum, ut dicit sanctus Bonaventura, sciens se ex

hac vita migraturum ad Sanctam Mariam de Portiuncula se deferri poposcit,

ut ubi per Virginem Dei Matrem spiritum conceperat perfectionis, et gratiae

ibidem bravium perciperet retributionis aeternae. Deductus igitur ad locum

praefatum super nudam humum se totum deposuit, manu sinistra dextri

lateris vulnus, ne videretur, ut potuit, obtexit, facieque serena solito more in

caelum levata coepit magnificare Altissimum pro eo, quod ab omnibus

expeditus transiret ad ipsum. Hora igitur sui transitus instante fratres fecit ad

se vocari filiis circumsedentibus coram pauperum patriarcha, cuius oculi iam

caligaverant non senio, sed lacrimis, extendit super eos manus in modum

crucis pro eo, quod hoc signum semper amabat, fratribus tam praesentibus,

quam absentibus in Crucifixi nomine benedixit, exhortatus eos ad vestigia

Christi sectanda, postea evangelium secundum Iohannem ab illo loco "Ante

Franciscus,

denudatio,

evangelium,

color,

tabefactus,

annus vigesimus,

stigmata,

Sancta Maria de

Porticula,

spiritum concepere,

nudus,

patriarcha,

oculi caligare,

festum Paschae,

Iohannes,

vocem audire,

mysterium,

psallere,

obdormire,

Bonaventura 092.

c. 12-13.

diem festum Pasche" sibi legi poposcit, ut in eo vocem dilecti pulsantis

audiret, a quo solum paries carnis disiungebat, cunctis in eum completis

mysteriis orans et psallens vir sanctus obdormivit in Domino, et anima illa

sanctissima in aeternae claritatis abyssum absorpta est.

abyssus

Eadem hora minister in terra laboris Augustus nomine vir utique sanctus in

hora ultima positus, cum iam diu amisisset loquelam, subito exclamavit

dicens: "Exspecta me, pater, exspecta, ecce iam venio tecum." Quaerentibus

autem fratribus, cui sic loqueretur, dixit: "Ecce video beatum Patrem

Franciscum in caelum euntem immenso lumine fulgentem." Quibus dictis et

ipse emisit spiritum. Fit igitur concursus populorum ad mirandum

spectaculum. Erat enim similitudo clavorum nigra, quasi ferrum, vulnus

autem lateris rubeum, et ad orbicularitatem quandam carnis contractione

reductum rosa pulcherrima videbatur, caro vero reliqua, quae prius ex

infirmitate et natura ad nigredinem declinabat, candore nimio renitescens

secundae stolae pulchritudinem praetendebat. Cum igitur in candida carne

clavi nigrescerent, vulnus lateris ruberet, non est mirandum, quod videntibus

laetitiam ingerebat, lacrimabantur filii pro subtractione tam amabilis patris,

sed non modica perfundebantur laetitia, dum in eo deosculabantur signacula

summi regis, et miraculi novitas planctum vertebat in iubilum. Unde virtus

Dei ad ipsius patris invocatione caecis visum, surdis auditum, mutis verbum,

claudis gressum restauravit, letaliter vulneratos sanavit.

Augustus,

Franciscus,

hora ultima,

immensum lumen,

spiritum emittere,

similitudo clavorum,

vulnus rubeum,

orbicularitas,

nigredo,

stola,

candor,

caecis visum,

surdis auditum,

mutis verbum

092.

c. 12.

Unde Gen. XLIX.: Iacob benedicens filiis praecepit eis dicens: Sepelite me

cum patribus meis in spelunca duplici.

Iacob,

filii Iacob,

sepelire,

spelunca

Gen. XLIX.

Gn 49,29

102.

c. 03.

bibliai exemplum

Et II. Regis II.: David dixit viris Iabes Galaad, qui sepelierant Saulem:

Benedicti vos a Domino, qui fecistis misericordiam hanc cum domino vestro

Saul et sepelistis.

David,

Iabes Galaad,

Saul,

sepelire

II. Regis II.

II Sm 2,5

102.

c. 03.

bibliai exemplum

Unde narrat Vincentius in Speculo morali li. III., quod quidam monachi

quendam usurarium sepelierunt in sua ecclesia, qui singulis noctibus

videbatur surgere de sepulcro et cum candelabris verberabat monachos

dicens: Isti Dei inimici salutem, quam mihi promittebant conferre non

possunt et pecuniam meam habuerunt. Cumque hoc saepe fieret,

adiuraverunt eum, ut quiesceret. Qui respondit: Quiescere nolo, quamdiu

inter sacra sum, sicque effossum est corpus et extra proiectum.

quidam monachi,

usurarius,

sepelire in ecclesia,

nox,

candelabra,

corpus

Vincentius in

Speculo morali li.

III.

102.

c. 05.

usurarii manifesti

non sunt

ecclesiastica

sepultura

sepeliendi, extra de

usuris c. „Quia”.

in cuius signum baptisato Christo caeli aperti sunt. Matth. III. Christus baptisatus,

caelum apertum

Matth. III. 102.

c. 06.

Primi sunt

baptisati, qui si

moriuntur, statim

evolant in caelum,

bibliai exemplum

In huius signum Ezechieli aperti sunt caeli, Ezech I. Ezechiel,

caelum apertum

Ezech I.

Ez 1,1

102.

c. 06.

Secundi sunt, qui

faciunt dignos

fructus

poenitentiae, is est

secundum

exigentiam

delictorum, et isti

similiter evolant in

caelum.

bibliai exemplum

In huius signum Iohanni in Apocalypsi aperti sunt caeli. Iohannes apostol,

caelum apertum,

Apocalypsis

Cf. Apc 4,1 102.

c. 06.

Tertii sunt viri

perfecti, qui in

regulari

observantia

proficiunt in gradu

perfectionis.

bibliai exemplum

in cuius signum Act. VII. Stephano apertum est caelum. Stephanus martyr,

caelum apertum

Act 7,58 102.

c. 06.

Quarti sunt

martyres, qui

statim evolant in

caelum,

bibliai exemplum

sicut ille latro, Luc. XXIII., cui dictum est: Hodie mecum eris in Paradiso. latro, Iesus Christus,

passio,

Paradisus

Luc. XXIII.

Lc 23,43

102.

c. 07.

bibliai exemplum

Refertur, quod soror sancti Damiani et Cosmae stetit in igne Purgatorii per

annum eo, quod semel choream cum maximo desiderio prospexit.

soror sancti Cosmae,

sancti Damiai,

stare in igne,

Purgatorium,

chorea,

poena

refertur 102.

c. 08.

legenda

ut legitur de beato Gregorio, quod cum orasset pro anima Traiani imperatoris

pagani, venit angelus et dixit: Quia orasti pro anima pagani, ideo elige, quid

vis: aut duobus diebus in Purgatorio cruciaberis, aut toto tempore vitae tuae

infirmitatibus variis gravaberis. Qui mox praeelegit infirmitatem totius vitae.

beatus Gregorius,

orare,

anima Traiani

imperatoris,

angelus,

Purgatorium,

duo dies,

tempus vitae,

cruciare,

infirmitates variae

legitur 102.

c. 09.

legenda

ignis Purgatorii

Item anima cuiusdam fratris minoris stetit in Purgatorio XII diebus, qui

duodecimo die apparens cuidam fratri dixit, quod: Plus – inquit – elegissem

stare ducentis annis in artissima poenitentia, quam XII diebus in Purgatorio.

frater,

anima in Purgatorio,

XII. dies,

apparere,

200 anni in artissmia

poenitentia

102.

c. 09.

ignis Purgatorii

Exemplum de illo milite, qui in bello Caroli Magni equum legatum retinuit

sibi, pro quo raptus est a daemonibus.

miles Caroli Magni,

raptus a daemonisbus,

equus,

testamentum

exemplum 102.

c. 11.

testamentum facere

Unde legitur de acerbitate poenae Purgatorii, quod quidam frater petivit

alium, quod statim ut moreretur, missam pro eo diceret, qui sicut promisit,

ita fecit, quae completa defunctus frater illi apparuit et dixit: O frater, quare

tuu promissum servavisti et me in igne annis viginti stare fecisti. Cui frater

respondit: Adhuc non sunt tres horae completae, exquo mortuus est et

missam promissam celebravi necdum corpus tuum adhuc est sepultum. At

ille: Certe tunc tot anni mihi visi sunt ex acerbitate poenarum, ego enim

habui ex divina revelatione, quod si una missa diceretur pro me, protinus

liberarer, ideo Dominus Deus retribuat tibi vicem.

acerbitas Purgatorii,

frater mortuus,

missum celebrare,

apparere,

20 anni,

tres horae,

liberare

legitur 102.

c. 12.

missam dicere pro

defunctis

quia dicitur libro De dono timoris, quod cum quidam miles flagitiosus

nullam prorsus poenitentiam vellet suscipere ab Alexandro papa suscipere,

dedit ei anulum suum, quod pro poenitentia portaret tali conditione, quod

cum anulum inspiceret, de morte sua cogitaret. Quod cum pluribus diebus

fecisset veniens ad papam dixit se paratum ad omnia poenitentiae opera.

miles flagitiosus,

poenitentia,

Alexander papa,

anulus,

cogitare de morte

dicitur libro De dono

timoris

103.

c. 02.

Salubre est certe

haec cogitare.

Ideo scribit Iacobus episcopus Tusculanus, quod quidam mortuus precibus

cuiusdam sancti resuscitatus de Purgatorio ad agendum hic poenitentiam, qui

ita se affligebat, quod in sepulchris habitabat in nive, in glacie et igne se

volutabat, interrogatus, cur hoc faceret, respondit: Si lacus ante me totus

igneus esset, mallem in eo me usquam ad diem iudicii esse, ut evaderem

poenam Purgatorii.

quidam mortuus,

resuscitatus de

Purgatorio,

nix,

glacies,

ignis,

lacus igneus,

poena

scribit Iacobus

episcopus

Tusculanus

103.

c. 05.

Purgatorum

Legitur enim, quod quidam abbas dum moreretur et fratres tractarent de

eligendo abbate, eos rogavit, ut eligerent suum avunculum, et ita factum est.

Mortuo abbate habebat Purgatorium in fonte et abbas electus, amicus

defuncti deambulans in horto circa fontem audivit lamentabilem vocem et

interrogavit, quid ibbi esset. Respondit: Ego sum quondam abbas, amicus

tuus et crucior hoc pro eo, quod procuravi te eligere in abbatem. Cui ille:

Non est tibi magna poena, quia in aqua refrigeraris. Respondit anima illius:

Vade, fer aeneum candelabrum de ecclesia et mitte in fontem et videbis.

Allato candelabro et in fonte misso dissolvebatur, sicut cera a facie ignis.

abbas,

mors,

avunculus,

abbas electus,

Purgatorium,

amicus,

hortus,

fons,

poena,

aeneum candelabrum,

ignis,

dissolvere

legitur 103.

c. 06-07.

ignis Purgatorii

Unus enim pro alio potest facere poenitentiam, sicut legitur, quod quaedam

mulier multas divitias a viro sibi derelictas cum amatoribus suis consumpsit.

Cum autem senuisset et deformis et depauperata fuisset, ab omnibus

derelicta est, pro quo cepit multum contristari. Cui diabolus apparens ait: Ne

tristeris, fac, quod docebo, et dabo tibi divitias et amaberis, ut prius. Quae

spopondit, cui diabolus quattuor praecepit: Primo, quod in domo sua

permitteret familiae luxuriari et quaecumque vellent. Secundo, quod

pauperes de die hospitaret et de nocte expelleret. Tertio, quod dum veniret

ad ecclesiam, deberet fabulari et alios in oratione et praedicatione impedire.

Quarto, quod nunquam deberet confiteri, nec hoc alicui revelare. Haec

omnia misera fecit. Post hoc infirmata hortabatur a filio ad confitendum et

sacramenta percipiendum, quae respondit: Gratis est hoc, quod loqueris, quia

perdita sum. Sed cum filius cum lacrimis instaret, omnia ei patefecit, qui

consolari eam cepit, ne desperaret, quia Filius Dei graviter passus est pro

peccatoribus et Dei misericordia maior est, quam omnis nostra miseria et,

quod speraret in spe veniae, ac si confiteretur, omnia dimitteret pius Deus et

ipse pro ea vellet poenitere. At illa: Tarde est iam. Cui filius: Solum modo

mulier,

divitias,

senex,

deformis,

depauperata,

mulier derelicta,

diabolus,

luxuria,

pauperes expellere,

fabulari in ecclesia,

nunquam confiteri,

filius,

confessio,

mors,

poenitentia septemnis,

animam salvare

legitur 103.

c. 09.

orare pro anima

confitere, omne pondus peccati super me recipio. Ex quibus consolata iussit

venire sacerdotem et dum filius iret pro confessore, diabolus ita terribiliter

apparuit, quod prae terrore mortua est, antequam confessor veniret. Tunc

filius confessus pro ea suscepit poenitentiam septemnem, quam devote

complevit. Et post septem annos apparuit ei mater et retulit ei gratias, quia

animam eius salvaverat et poenam extinxerat.

Nam temporibus nostris cuiusdam praedivitis genitrix defuncta tres solum

missas fecit celebrare dicens cum redargueretur de tanta avaritia, tamen

dicunt sacerdotes, quod una missa praeponderat peccato totius mundi et non

intelligens miser, quod licet unius missae efficacia sufficiat pro peccato

totius mundi, tamen Christus Dominus meritum suae passionis participat

secundum devotionem eius, qui missam dicere facit.

genetrix defuncta,

tres missae,

avaritia,

missa pro peccato

totius mundi

temporibus nostris 103.

c. 12-13.

orare pro anima

Contra hoc hostem beatus Martinus fortiter dimicavit et eum vicit. Non

solum invisibiliter, sed etiam visibiliter apparuit enim ei diabolus purpuratus

et diademate nitens dicens se esse Christum. Qui in spiritum intelligens fore

inimicum dixit: Dominus meus non purpuratum nec diademate nitentem se

venturum promisit. Ego eum nisi in ea forma, qua passus est videro, non

credam. Ad hanc vocem diabolus disparuit et cellam foetore replevit. Ecce

quomodo primum inimicum vicit beatus Martinus.

sanctus Martinus,

spiritum intelligens,

diabolus apparens,

diadem,

diabolus purpuratus,

Christus passus

106.

c. 01.

legenda

Quod salubre consilium ipse sic tenuit, ut etiam tempore suae mortis noluit

mori, nisi in cinere et cilicio, cui austeritati vitae consonat sui nominis

etymologia. Martinus enim dicitur quasi martyrum unus, quia est praecinctus

Christi miles supplantans mundum, carnem et diabolum.

Martinus,

mors,

cilicium,

cinis

106.

c. 02.

legenda

In his erat ille centurio, qui Domino dixit: Domine, non sum dignus, ut intres

in tectum meum.

centurio,

Christus Dominus,

non sum dignus

106.

c. 03.

Idem ad

Bonifacium: Noli

aestimare neminem

Deo placere posse,

qui armis bellicis

ministrat.

Unde Lucae III.: Milites venientes ad Iohannem Baptistam dixerunt ei: Quid

faciemus et nos, scilicet pro nostra salute? Non dixit: Dimittatis militiam,

sed quid: Neminem concutiatis, nec calumniam faciatis, estote contenti

stipendiis vestris.

Iohannes Baptista,

milites quaerentes,

neminem concutiere,

calumniam facere,

contenti esse

Lucae III.

Lc 3,14

106.

c. 03.

Idem ad

Bonifacium: Noli

aestimare neminem

Deo placere posse,

qui armis bellicis

ministrat.

Hanc quippe bonam voluntatem habuit beatus Martinus, qui Sabariae

Pannoniorum oppido oriundus, sed intra Italiam Papiae alitus, cuius pater

fuit tribunus militum, qui sub Constantino et Iuliano militavit, licet invitus,

quia ab infantia mens eius circa ecclesias erat et monasteria, et cum esset

annorum X,, se cathecuminum fieri postulavit, et extunc eremum intrasset,

nisi carnis infirmitas obstitisset, quod postea devotus implevit. Martinus

igitur cum esset annorum XV, a patre captus et catenatus ad militandum

urgetur. Ex his claret beati Martini bona voluntas.

beatus Martinus,

Sabaria,

Pannonia,

Papia,

Italia,

pater,

tribunus militum,

Constantinus,

Iulianus,

militare,

ecclesia,

monasteria,

cathecumen,

eremus,

Martinus catenatus

106.

c. 03-04.

legenda

Nam magni principis existens filius uno contentus famulo, cui viceversa

ministrabat, calciamenta detrahebat, ac cibum simul cum eo capiebat.

sanctus Martinus,

famulus,

calciamenta,

cibus

106.

c. 04.

legenda

Quodam enim hiemali tempore cum frigus praeter solitum inferbuisset per

portam Ambianensium cum militibus transiens quendam nudum obviam

habuit, qui militibus supplicabat, ut sui misererentur, ne frigore periret.

Plerosque enim tunc frigus intensum extinxerat. Quem omnes cum

praeterirent, Martinus intellexit illum sibi reservari, sed quid ei daret, non

habebat, qui iam omnia iam opus simile consumpserat. Accepto igitur ense

chlamydem dividit in duas partes et partem ex pietate pauperi tribuit, reliqua

rursus induitur. Sequenti enim nocte, cum se sopori dedisset, vidit Christum

chlamyde sua indutum, quem iubetur Martinus agnoscere, audivit denique

Christum dicentem angelis: Martinus adhuc cathecuminus hac veste me

contexit.

sanctus Martinus,

tempus hiemale,

frigus,

porta Ambianensium,

pauper,

homo nudus,

chlamydem dividere,

Christus,

angeli,

vestis

106.

c. 05.

legenda

Cum igitur Martinus esset annorum XVIII, baptisari se fecit, et ad instantiam

sui tribuni, qui expleto tribunatus officio se abrenunciaturum saeculo

promittebat per biennium militavit. Interea irruentibus intra Galliam barbaris

Iulianus caesar contra eos militibus pugnaturis pecuniam distribuebat.

Beatus vero Martinus nolens amplius militare, nec stipendium accipere, ideo

caesari ait: Christi miles sum ego, pugnare mihi non licet. Indignatus

Iulianus dixit, quod metu mortis militiae resignaret. Cui beatus Martinus ait:

Si hoc non fidei, sed ignaviae deputatur, cras inermis signo tantum crucis

munitus penetrabo cuneos hostium. Unde custodiri iubetur, ut inermis

barbaris obiiciatur. Sed die sequenti hostes legationem mittunt se et sua

dantes, non enim est dubium talem victoriam datam meritis beati Martini.

sanctus Martinus,

baptisare,

tribunus,

Gallia,

barbari,

Iulianus caesar,

pecunia,

stipendium,

nolens militare,

metu mortis,

penetrare cuneos

hostium,

victoria

106.

c. 05-06.

legenda

Hanc namque militiam post laicalem beatus Martinus sic assumpsit. Relicta

enim militia ad sanctum Hylarium Pictaviensem episcopum perrexit, a quo

in acolitum est ordinatus, hoc est in militem clericalem deputatus, ubi tribus

his virtutibus Christo fideliter militavit.

sanctus Martinus,

militiam relinquere,

acolitus sanctus

Hyalrius

106.

c. 06-07.

legenda

In somnis namque monetur, ut visitet parentes idolis deditos, qui profectus

inter Alpes incidit in latrones. Cumque securim in caput eius vibrasset unus,

alius vero ictum retinuit ferientis, vinctis tamen post tergum manibus uni

eorum traditur custodiendus, qui cum interrogaret eum, si timuisset securim.

Respondit numquam se ita fuisse securum, quia inquit scio misericordiam

Dei in tentationibus fore affuturam. Cui praedicans ad Christi fidem

convertit, qui ad viam ipsum reducens postea laudabilem duxit vitam. Beatus

vero Martinus ad domum perveniens matrem ad fidem convertit patre in

errore remanente. Cumque ibidem praedicaret contra Arrianos publice

ceditur et de civitate eiicitur. Quadam etiam vice dum veste hispida et aspera

nigro et pendulo pallio circumtectus super asellum procederet equis econtra

venientibus expavefactis milites in terram se praecipites dederunt.

Arripientes propterea Martinum gravitur verberaverunt, ille vero quasi mutus

dorsum cedentibus praebebat sed eo magis illi feriebant, quo videbant

verbera contemnere. Dum autem milites vellent ire, equi eorum fixi in terra

permanebant et flagellati velut saxa se non movebant. Qui hoc miraculo se

recognoscentes peccasse coram beato Martino confessi sunt peccatum suum,

ille eis licentiam dedit, et sic progressi sunt.

sanctus Martinus,

parentes,

idoles dediti,

Alpes,

latrones,

praedicare,

ad fidem convertere,

matrem ad fidem

convertere,

praedicare contra

Arrianos,

vestis hispida,

pallium pendulum,

asellus,

verberare,

equi fixi,

flagellati fixi,

miraculum,

confessio

106.

c. 07-08.

legenda

Sic beatus Martinus, de quo legitur, quod in oratione fuit assiduus, oculis ac

manibus semper in caelum intentus, invictum ab orationem spiritum non

relaxabat. Nulla unquam hora praeteriit, qua aut orationi, aut lectioni non

incumberet. Unde in orationem exsistentem saepe Beata Virgo visitabat,

aliquando apostoli, interdum sancta Agnes et sancta Tecla audientibus foris

discipulis cum eo loquebantur. Ideo suis orationibus tres mortuos

resuscitasse legitur. Nam iuxta Pictavium monasterium ordinaverat, ubi

quendam cathecuminum habuit, qui sine baptismo decesserat, hunc

resuscitavit. Alium quoque, qui se laqueo suspenderat. Tertium vero

quemdam iuvenem in medio campi, ubi paganorum aderat multitudo

praecibus suscitavit, quod videntes pagani omnes ad fidem conversi sunt.

sanctus Martinus,

oratio,

semper orare,

Beata Virgo,

apostoli,

sancta Agnes,

sanca Tecla,

mortuos resuscitare,

quidam cathecuminus,

se laqueo suspendere,

iuvenis,

campus,

pagani,

praeces

de quo legitur 106.

c. 08-09.

legenda

Nam cum quandam arborem pini diabolo dedicatam vellet succidere,

obsistebant rustici gentiles, de quibus dixit unus: Si in Deo tuo fiduciam

habes, nos hanc arborem abscindemus et tu illam suscipe, et si (ut dicis)

tecum est Deus tuus, evades. Quo annuente ligaverunt ipsum sub dicta

arbore et dum succisa esset et versus eum declinasset, signum crucis

opposuit et protinus arbor in aliam partem rediens, rusticos, qui in tuto loco

erant, fere oppressit, ceteri viso miraculo ad fidem conversi sunt

sanctus Martinus,

arbor,

diabolus,

rustici,

arborem abscindere,

signum crucis,

rustici oppressi,

miraculum,

conversio

106.

c. 08.

legenda

Superbiam vicit humilitate, quia factus episcopus super humili sede, scilicet

tripodi usus est, ubi non ferens populi tumultum duobus fere miliaribus extra

urbem monasterium instituit, et ibi cum octuaginta discipulis in multa

abstinentia vixit. Nam ibi vinum nemo noverat, nisi quem infirmitas

coegisset, mollior habitus ibi pro crimine erat, plurimae ideo civitates ex illis

sibi episcopum eligebant. Iram quoque magna pietate et mititate deiecit.

Unde quodam die sollemni, cum ad ecclesiam tenderet, pauper quidam

secutus est nudus petens amore Dei vestem. Qui protinus praecepit

archidiacono suo, ut egenum vestiret. Sed cum ille distribuisset secreto

tunicam suam egeno tribuit. Cumque moneretur ab archidiacono, ut

sollemniam perageret, respondit, se ire non posse, nisi prius pauper vestiatur.

Archidiaconus iratus in foro tunicam quinque argenteis emens valde curtam,

quae dicitur paenula, quasi paene nulla, et illam ad pedes episcopi proiecit,

qua episcopus indutus, cuius manica usque ad cubitum, longitudo vero usque

sanctus Martinus,

episcopus,

tripus,

monasterium,

abstinentia,

vinum noscere,

pieats,

mititas,

pauper,

dies sollemnis,

ecclesia,

vestis,

tunica,

archidiaconus,

106.

c. 09-10.

legenda

ad genua protendebatur. Sic sacris indutus desuper ad altare processit. Dum

vero missam celebraret, globus igneus super caput eius apparuit, et dum

levaret manus ad Deum, manicis lineis retro labentibus brachia eius

remanserunt nuda. Mox ab angelis torques gemmatae deferuntur et eius

brachia decenter ornantur.

paenula,

missa,

globus igneus,

angeli,

torques gemmatae

Cum enim plebs Turonica episcopo careret, petierunt sanctum Martinum ab

Hylarione viro Dei in episcopum. Quidam tamen ex episcopis, qui aderant,

Defensor nomine resistebat pro eo, quod deformis esset habitu et victu,

tamen pro concordia psalterium quidam aperuit et primo occurrit ille versus:

Ex ore infantium etc., ut destruas inimucum et defensorem et ita elle

defensor ab omnibus est confutatus, et beatus Martinus in episcopum

electus.

sanctus Martinus,

plebs Turonica,

episcopum eligere,

Defensor

106.

c. 10-11.

legenda

Secundo quoque divinum auxilium affuit ei contra repugnans elementum,

semel enim quoddam phanum succendi fecit et inde in domum illi vicinam

flamma ferebatur agente vento. Sed beatus Martius super tectum domus

ascendens medium se inter ignem et domum opposuit, mox flamma contra

vim venti torquatur, ut quidam conflictus inter elementa videretur.

sanctus Martinus,

repugnare elementum,

flamma,

ignis,

domus,

ventus

106.

c. 11.

legenda

Tertio divinum auxilium affuit beato Martino contra insidiantem diabolum.

Nam vir Dei cum causa discordiae sedandae Candacensem dioecesim

ivisset, ibidem viribus suis cepit destitui, suisque discipulis mortem sibi

imminere praedixit, qui omnes flentes dicebant: Cur nos pater deseris, aut

cui nos desolatos relinquis? Invadent enim gregem tuum lupi rapaces, salva

enim sunt tua merita nostri potius miserere. Tunc pius pastor suorum fletu

motus et ipse sic oravit: Domine, si adhuc populo tuo sum necessarius, non

recuso laborem, fiat voluntas tua. Iste enim ille Dei virtute praecinctus

miles, qui et regem cupiebat videre et de suorum meritis triumphare. Et cum

rogaretur a discipulis, ut in tanta infirmitate aliquod stramentum sibi

sterneretur, respondit: Non decet, filii, Christianum mori, nisi in cinere et

cilicio. Cumque hic Christi miles super cineres et cilicium supinus iaceret et

caelum intenderet, consulebant sui, ut corpusculum mutatione lateris

relevaret. Respondit: Sinite, fratres, sinite caelum potius respicere, quam

terram, ut spiritus ad Deum dirigatur. Et haec dicens vidit astare diabolum.

Quid – inquit – astas hic cruenta bestia, nihil in me funestum reperies, quia

sinus Abraae me expectat. O crudelis bestia, quid tunc ibi credebas? Nonne

ipse fuit gemma sacerdotum, nonne exemplar monachorum et pugnandorum,

qui etiam tempore mortis suae cinere et cilicio praecinctus pugnabat. Post

sanctus Martinus,

discordia,

mors,

mortem praedicere,

mori,

cinis,

cilicium,

caelum intendere,

spiritus,

diabolus,

angeli

106.

c. 11-12.

legenda

haec orans et psallens obdormivit in Domino, ubi cantus angelicus auditus

est, et duo milia monachorum congregati et multitudo populorum flentium

super pium patrem Martinum et Christi fidelem militem, qui pro nobis etc.

Quod intelligens beatus Martinus noluit remanere inter homines mundialiter

viventes, sed factus est religiosus. Unde legitur de eo: Pannoniae partibus

ortus, ut patet in legenda.

sanctus Martinus,

religiosus,

homies mundaliter

viventes

ut patet in legenda 107.

c. 09.

legenda – utalás

Legitur enim, quod dum obiit beatus Bernardus, tunc obierunt quingenti

homines, de quibus duo descenderunt ad Purgatorium, solus sanctus

Bernardus ascendit in caelum sine Purgatorio, alii omnes in Infernum

descenderunt.

beatus Bernardus,

mors,

quingenti homines,

Purgatorium,

Infernus,

Caelum

legitur 107.

c. 11.

legenda

Unde legitur, quod dum per dei revelationem iret versus Pannoniam, ut

parentes converteret ad fidem, apparuit ei diabolus in specie humana

requirens, quo tenderet, qui ait: Quo dominus vult. Et ille: Quocunque –

inquit – ibis, ubique diabolus tibi adversabitur. Cui beatus Martinus:

Dominus mihi adiutor, non timebo, quid faciat mihi homo. Qui statim

evanuit.

sanctus Martinus,

Pannonia,

parentes convertere ad

fidem,

diabolus apparens,

species humana

legitur 107.

c. 12.

legenda

Alio quoque tempore purpuratus apparuit, ut patet in legenda. sanctus Martinus,

diabolus purpureus

ut patet in legenda 107.

c. 12.

legenda

Tertio vero in morte insidiabatur ei. sanctus Martinus,

mors,

diabolus insidians

107.

c. 12.

legenda - utalás

Collationibus patrum dicit, quod antiqui patres venerunt ad Antonium

quaerentes inter se, quaenam virtus hominem ad perfectionem recto tramite

veheret, ut diaboli insidias evitaret, et respondit quisque, quod sibi

videbatur. Unus dixit: vigilia et sobrietas; alter: ieiunium et castigatio;

tertius: humilis oratio; quartus: paupertas et oboedentia; quintus: pietas et

misericordia, quia in iudicio Christus misericordie recordabitur. Sed beatus

Antonius dixit: Haec omnia quidem necessaria sunt, sed discretio magis,

quae est virtus principalis, quia quidam senex haec omnia habebat, sed

carens discretionem a diabolo superatus fuit. Quantam vero discretionem

habuit beatus Martinus in omnibus suis actibus patet, quia etiam diabolum

purpura indutum recognovit.

antiqui patres,

Antonius,

virtus,

perfectio,

diabolus,

vigilia,

sobrietas,

ieiunium,

castigatio,

humilis oratio,

paupertas,

oboedentia,

pietas,

Collationibus patrum 107.

c. 13.

A történet végén

utalás Szt. Márton

legendájára

misericordia,

discretio

sanctus Martinus,

diabolus purpureus

Sicut fecit beatus Martinus, cum ei apparuit diabolus in forma regis in

purpura et diademate et laeta facie, quem intuens ipse stupidus conticuit.

Tandem inquit diabolus: Martine, agnosce, quem colis. Ego sum Christus.

Martinus iterum plus admirans tacuit. Rursum autem diabolus: Martine, cur

dubitas credere, cum me videas, quia ego sum Christus. Tunc ait ille: Iesus

non se purpuratum aut diademate coronatum et renitentem venturum

praedixit. Ego eum, nisi in ea forma, qua passus est et stigmata eius videam,

non credam. Ad quam vocem diabolus disparuit et totam cellam foetore

replevit.

sanctus Martinus,

spiritum intelligens,

diabolus apparens,

diadem,

diabolus purpuratus,

Christus passus,

stigmata Iesu

107.

c. 14.

legenda

Huius exemplo

homo in talibus

aparitionibus debet

esse discretus.

Nam Beata Virgo Maria turbata est in sermone angeli et cogitabat, qualis

esset ista salutatio, et sic homo debet se humiliter habere ad ista.

Virgo Maria,

angelus,

sermo angeli,

cogitare,

salutatio

107.

c. 14.

bibliai exemplum

Sicut legitur de quodam patre, cuius diabolus in specie Christi apparuit, et

ipse clausis oculis dixit, in hac vita se nolle videre Christum, et sic diabolus

ex eius humilitate confusus evanuit.

pater,

diadolus,

apparitio,

species Christi,

oculi clausi,

humilitas

legitur 107.

c. 14.

apparitiones non

sunt desiderandae

Similiter legitur de quodam fratre, cui apparuit diabolus dicens se esse Dei

angelum, et ab eo ad ipsum missum, cui frater: Vide, ne decipiaris ne forte

ad alium sis missus, quia ego non sum dignus angelica visitatione, et ille

confusus disparuit etc.

frater,

apparitio,

diabolus,

angelus Dei,

humilitas

legitur 107.

c. 14.

apparitiones non

sunt desiderandae

Secundo beatus Martinus custodivit se per virtutem afflictionis sive

tribulationis. Nam se ipsum affligebat voluntarie offerendo Deo cor

contritum et humiliatum et corpus castigatum, flagellatum et vulneratum

dicendo cum Apostolo I. Cor. IX.: Castigo corpus meum et in servitutem

redigo etc. Unde cum in morte continue supinus iaceret et caelum intueretur,

rogabatur a monachis circumstantibus, ut mutatione lateris se alleviaret et ut

palea subtus se sterneretur, qui ait: Non decet hominem Christianum, nisi in

cinere et cilicio mori sciens revera illud II. Thim. III.: Qui pie volunt vivere

in Christo, persecutionem patientur; et Act. XIV.: Per multas tribulationes

oportet nos intrare in regnum caelorum.

sanctus Martinus,

humilitas,

cor contritus,

corpus castigatum,

curpus flagellatum,

mors,

monachi,

se alleviare,

cinis,

cilicium

107.

c. 14-15.

legenda

Ideo beatus Martinus persecutionem passus est libenter ab hominibus, quia

in patria praedicans contra perfidiam Arrianam, a populo caesus et expulsus

est.

sanctus Martinus,

patria,

praedicare contra

Arrianos

107.

c. 15.

legenda - utalás

Similiter a militibus quos equi proiecerant territi ab asino beati Martini, ut

patet in legenda.

sanctus Martinus,

equi,

asinus

ut patet in legenda 107.

c. 15.

legenda - utalás

Similiter a rusticis, qui ligantes eum lignum pini super ipsum inciderunt, sed

ipse signo crucis declinatam iam ad se arborem ad aliam partem declinare

compulit.

sanctus Martinus,

arbor,

diabolus,

rustici,

arborem abscindere,

signum crucis,

rustici oppressi,

miraculum,

conversio

107.

c. 15.

legenda - utalás

Quam beatus Martinus cum tanto fervore faciebat, ut sua oratione tres

mortuos legitur resuscitasse.

mortuos resuscitare 107.

c. 15.

legenda - utalás

Item sua oratio habuit efficaciam contra infirmitates, contra ignem, contra

daemones.

sanctus Martinus,

repugnare elementum,

flamma,

ignis,

domus,

ventus

107.

c. 15.

legenda - utalás

Nam quandoque sancti de caelo veniebant ad ipsum et sensibiliter

loquabantur cum eo audientibus foris discipulis.

sancti venientes de

caelo,

loquere cum Martino,

discipuli

107.

c. 15.

legenda - utalás

Compatiebatur enim ex corde pauperibus, igitur nullis rebus parcebat, sed

omnia eis dabat, quandoque etiam cappam, ut patet in legenda, et tunc in

missa a Deo mirabiliter fuit adornatus, cui etiam globus igneus apparuit

super caput.

sanctus Martinus,

episcopus,

pauper,

dies sollemnis,

ecclesia,

vestis,

missa,

globus igneus,

angeli

in legenda 107.

c. 16.

legenda – utalás

Secundo beatus Martinus se praeparavit per perfectam humiliationem, quia

etiam in episcopatu humilitatem monasticam servavit non residens in sede

episcopali.

sanctus Martinus,

episcopus,

tripus

107.

c. 16.

legenda – utalás

Bonam etiam fidem habuit de sua salute, unde monachis flendo dicentibus:

Cur nos, pater, deseris etc., et ipse dicebat: Domine, si adhuc populo tuo

sum necessarius, non recuso laborem.

sanctus Martinus,

monachi,

mors,

fides

107.

c. 16.

legenda – utalás

Unde Gregorius refert in IV. Dialogorum li., quod cum quaedam ecclesia

Arrianorum fidelibus reddita consecraretur et reliquiae sancti Sebastiani et

beatae Agathae illuc delatae fuissent, populus ibidem congregatus porcum

subito intra suos pedes huc illucque discurrere senserunt, qui fores ecclesiae

repetens a nullo videri potuit, omnesque in admirationem commovit. Quod

idcirco Dominus ostendit, ut cunctis patesceret, quia de loco eodem

inmundus habitator exiret. Sequenti autem nocte magnus in eiusdem

ecclesiae tectis strepitus factus est ac si in hac aliquis errando discurreret.

Secunda iterum gravior sonus increvit. Tertia vero nocte tanto terrore

insonuit, acsi omnis illa ecclesia a fundamentis fuisset eversa, statimque

recessit, nec amplius illa antiqui hostis inquietudo apparuit, sed per terroris

sonitum, quem fecit, innotuit, quod a loco, quem diu tenuerat, coactus

exibat. Haec beatus Gregorius.

ecclesia Arrianorum,

consecrare,

reliquiae sancti

Sebastiani et beatae

Agatae,

porcus,

tres noctes,

strepitus

Gregorius refert in

IV. Dialogorum li.

112.

c. 03.

Sicut legitur in Historia Sara.? li. II., quod cum gens Hunnorum de Pannonia

fuisset egressa, obsederunt urbem Metensem, sed antequam venissent,

apparuit in ecclesia beati Stephani quibusdam religiosorum beatus

Stephanus loquens cum beatis apostolis Petro et Paulo, ut rogarent cum eo

Dominum, ne civitas illa destrueretur, in qua oratorium suum multum

frequentabatur. Cui illi dixerunt, quod civitas propter malitiam suam erat

cremanda excepto oratorio suo et contentis in illo, et ita factum est.

gens Hunnorum,

Pannonia,

urbs Metensis,

beatus Stephanus,

ecclesia,

apparitio,

Petrus apostolus,

Paulus apostolus,

malitia,

civitatem destruere

legitur in Historia

Sara.? li. II.

112.

c. 04.

Quodam namque tempore, dum iret [beatus Franciscus] in via, fessus sedit

sub una arbore. Venit ibi avis philomena cepitque dulciter cantare in arboris

ramusculo. Tunc beatus Franciscus exhilaratus spiritu ait: Soror mea

philomena, laudemus Deum alternatim et videamus, si tu vinces me in Dei

laude, an ego te. Cumque beatus Franciscus alta voce, cum magna devotione

cepisset cantando Deum laudare, quo cessando incepit et philomena, tandem

beatus Franciscus fatigatus cessavit, quia tunc erat aeger, avis vero cantabat.

Tunc ingemuit vir Dei cum lacrimis dicens: O dulcis Domine Iesu, ecce ista

avicula, cui vitam aeternam non promisisti, superavit in tua laude me, cui

vitam promisisti. Adiuva igitur Domine Deus infirmitatem humanam.

sanctus Francisus,

arbor,

philomena cantans,

cantare,

fatigari

112.

c. 06.

legenda

Nam media nocte Christus Dominus natus est, et eadem hora captus, ligatus,

illusus et examinatus, propterea ad memoriam horum laudamus Deum in

matutis.

Christus,

nox,

natus,

captus

112.

c. 06.

bibliai exemplum

Hora autem prima diei Christus Dominus ad templum docendus ibat et

populus ad eum manicabat, id est mane festinabat. Lu. XXI. In ipsa hora

ligatus Pilato fuit praesentatus ac eadem resurgens mulieribus apparuit.

Christus,

templum,

Pilatus,

resurrectio,

mulieres

Lu. XXI.

Lc 21,38

112.

c. 06.

bibliai exemplum

Hora denique tertia Christus Dominus flagellatus, spinis coronatus, illusus

est, et linguis Iudaeorum crucifixus ac ad mortem sententiatus. Eademque

hora Spiritus Sanctus apostolis missus est, ideo hac hora laudem dicimus et

gratias Deo.

Christus,

corona spinea,

flagellare,

crucifigere,

mors,

Spiritus Sanctus,

apostoli

112.

c. 06.

bibliai exemplum

Hora autem sexta Christus Dominus pro nostra salute nudus clavis cruci

affixus est, et in ipsa cruce elevatus sanguine sacro defluente, ac in ipsa hora

fatigatus ex itinere sedebat super fontem, ideo hac ipsa hora laudes et gratias

Christo passo et docenti exsolvimus.

Christus,

cruci affigere,

clavis,

fons

112.

c. 06-07.

bibliai exemplum

Hora vero nona Christus in cruce clamans et orans emisit spiritum, miles

latus eius lancea perforavit. Eadem hora resurgens in caelum ascendit,

apostoli quoque ipsa hora orare consueverunt, ideo de his Deo laudes agimus

in sua ecclesia.

Christus,

crux,

mors,

lancea,

ascensio in caelum,

apostoli,

oratio

112.

c. 07.

bibliai exemplum

Hora vero vespertina sacramentum corporis et sanguinis confecit, pedes

discipulorum lavit, ac eadem hora de cruce depositus est, pro quibus Deo

laudes dicit Ecclesia Catholica.

Christus,

sacramentum,

corpus,

sanguis,

de cruce deponere

112.

c. 07.

bibliai exemplum

Hora quidem completorii Christus Dominus orans sanguineas guttas sudavit

et completis suae passionis miseriis sepultus est, ideo de his laudes agit

Ecclesia Sancta,

Christus,

sanguineas guttas,

passio,

sepultura

112.

c. 07.

bibliai exemplum

Unde dixit Dominus Adae: Maledicta terra in opere tuo, Adam,

Dominus,

terra maledicta

Gn 3,17 112.

c. 08-09.

bibliai utalás

Unde legitur, quod cum quidam usurarius ecclesiam de usuris construxsisset

et episcopum ad illius dedicationem invitasset, cumque episcopus cum

clerico officium dedicationis ageret, vidit diabolum stantem prae altare in

habitu episcopali, qui dixit episcopo: Quare ecclesiam meam consecras?

Cessa iam, quia ad me pertinet eius interdictio, quia de usuris est aedificata.

Quo dicto episcopus inde cum clericis et populo fugit et diabolus illam

protinus cum magno strepitu destruxit.

usurarius,

ecclesiam construere

de usuris,

dedicatio,

episcopus,

clericus,

diabolus,

apparitio, interdictio

unde legitur 112.

c. 10.

quod significatur per templi prophanationem a Ieroboam III. Regis XII., qui

duos vitulos fecit ponens unum in Dan, alium in Bethel, quos fecit propter

avaritiam, ne regnum ad Roboam veniret.

profanatio templi,

Ieroboam,

duo vituli,

Dan,

Bethel,

avaritia

III. Regis XII.

Cf. III Rg 12, 28

112.

c. 11.

bibliai exemplum

Talis autem ecclesiae prophanatio bene figurata est per Nabuzardan, qui

interpretatur princeps cocorum III. Regis XXV.

profanatio templi,

Nabuzardan,

princeps cocorum,

gula

III. Regis XXV.3

112.

c. 11.

bibliai utalás

Et significat, quod spirituale Dei templum prophanatur per superbiam, quae

est quasi quoddam adulterium cum diabolo, vero sponso Christo derelincto,

quod figuratur I. Machab. I. per Antiochum, qui fuit superbissimus et

ambiciosus et Dei domum prophanavit.

prophanatio templi,

Antiochus, superbia,

ambitio

I. Machab. I. Cf. I

Mcc 1,21–25

112.

c. 11.

bibliai exemplum

3 (A princeps cocorum kifejezés nem szerepel a Vulgata Clementinában, a Septuaginta latin verziójában viszont igen. http://www.ccel.org/ccel/voragine/goldleg1.iv.html Innen kerülhet az

egyházatyákhoz, majd a prédikátorokhoz. Vö.: http://web.wlu.ca/history/cnighman/MFfontes/GulaAN.pdf)