EWAKUACJA DRUŻYNY

Z KTO ROSOMAK

1

2

3

Wstęp

Podręcznik ewakuacji z wozu drużyny KTO Rosomak

opracowany został z myślą o żołnierzach poruszających się

i walczących w KTO Rosomak w warunkach lądowych.

Zawiera najważniejsze dane techniczne pojazdu oraz opis

wybranych elementów KTO Rosomak niezbędnych

w ewakuacji. Zapoznanie się z nimi pozwoli każdemu żoł-

nierzowi w prosty i często jedyny możliwy sposób wydostać

poszkodowanego z pojazdu, by udzielić mu niezbędnej po-

mocy medycznej. Główną ideą podręcznika jest pokazanie

sposobów ewakuacji z KTO Rosomak, jednakże przedsta-

wiono w nim także opisowo i fotograficznie wyposażenie

indywidualne drużyny KTO Rosomak – bojowe i medyczne,

jak również w prosty sposób zobrazowano wyposażenie

plecaka sanitariusza.

Kolejnym ważnym elementem podręcznika jest opis

taktycznych działań medycznych na polu walki, by każdy

żołnierz potrafił szybko i sprawnie w zależności od sytuacji

taktycznej przeprowadzić ewakuację z wozu poszczegól-

nych członków drużyny. Podręcznik zawiera najważniejsze

informacje dotyczące postępowania z poszkodowanym

z najczęściej występującymi urazami bojowymi. Treści za-

warte w podręczniku powinny być wykorzystane w procesie

szkolenia żołnierzy przygotowujących się do wyjazdu na

misje w ramach PKW.

4

5

Spis treści

Wstęp 3

I. Ogólna budowa i dane techniczno – taktyczne KTO

Rosomak. 6

II. Budowa wybranych elementów KTO Rosomak nie-

zbędnych w ewakuacji. 11

1. Budowa i otwieranie włazu kierowcy. 14

2. Budowa, otwieranie włazów i obsługa wybranych

elementów wieży. 17

3. Budowa i otwieranie przedziału desantowego. 26

a. Drzwi tylne. 26

b. Włazy przedziału desantowego. 33

4. Pasy bezpieczeństwa i zagłówki. 37

III. Indywidualne wyposażenie drużyny

na KTO Rosomak. 42

1. Bojowe. 42

2. Medyczne. 44

IV. Wyposażenie plecaka sanitariusza. 53

V. Taktyka działań medycznych na polu walki. 74

1. Opieka pod ostrzałem 74

2. Polowa opieka nad poszkodowanym 77

3. Ewakuacja z pola walki (CASEVAC) 80

VI. Ewakuacja z KTO Rosomak: 82

1. Załogi (kierowcy i obsługi wieży) i desantu 82

2. Ocena poszkodowanego – kolejność działań 119

VII. Najczęstsze urazy bojowe - postępowanie

z poszkodowanym 131

Bibliografia 147

6

I. Ogólna budowa i dane taktyczno – techniczne KTO Ro-

somak

Rozdział przedstawia budowę oraz ogólne parametry tak-

tyczno - techniczne KTO Rosomak.

DANE TECHNICZNE

Rys. 1. Wymiary KTO Rosomak.

Długość całkowita (A ) 7880 mm

Część wystająca przednia (B) 1760 mm

Rozstaw osi (C) 1400 mm

Rozstaw osi (D) 1700 mm

Rozstaw osi (E) 1450 mm

Szerokość całkowita (F) 2830 mm

Rozstaw kół (G) 2450 mm

Prześwit (H) 430 mm

Wysokość bez wieży 2390 mm

Wysokość z wieżyczką (I) 3275 mm

Głębokość zanurzenia

(w trakcie pływania przy opuszczonych kołach) 2400 mm

7

Masa całkowita

Pojazd w wersji bazowej 21000 kg

Pojazd w wersji bojowej 22500 kg

Maksymalna masa do pływania 22500 kg

Prędkość maksymalna 100 km/h

IDENTYFIKACJA POJAZDU

Fot. 1. Wersja bojowa, widok strony lewej.

Fot. 2. Wersja bojowa, widok strony prawej.

8

Rys. 2. Widok boczny od strony prawej.

1. Wylot powietrza z przedziału załogi

2. Światło obrysowe

3. Wylot pompy odwadniającej przedziału załogi

4. Luk przedziału serwisowego układu ABC

5. Wylot układu ABC

6. Zewnętrzna sonda radiometryczna

7. Wylot pomp odwadniających przedziału silnika

8. Kierunkowskaz

9. Luk serwisowy podnoszenia pokrywy komory silnika

10. Światło boczne

11. Luk akumulatorów gazowych zawieszenia kół, strona

prawa

12. Luk narzędziowy

13. Zespół śrubowego prądnika wodnego

9

Rys. 3. Widok od strony tylnej.

1. Światło stopu „Notek”

2. Światło cofania

3. Luk strzelniczy drzwi tylnych

4. Wsteczna kamera manewrowa

5. Peryskop

6. Zespół świateł tylnych

7. Uchwyt do holowania

8. Hak holowniczy

9. Tylne światło przeciwmgielne

10. Złącze elektryczne do przyczepy (7-mio wtykowe)

11. Złącze elektryczne do przyczepy (12-to wtykowe)

12. Światło „Notek” pozycyjne

13. Prowadnica liny wciągarki

14. Tablica przyłączy liniowych

15. Drzwi przedziału załogi

10

ROZMIESZCZENIE LUKÓW I WŁAZÓW POJAZDU

Rys. 4. Rozmieszczenie luków pojazdu.

1. Właz działonowego

2. Właz dowódcy

HO1. Pokrywa przedziału silnika

HO2. Luk serwisowy tablicy kierowcy

HO3. Luk szyby przedniej kierowcy

HO4. Właz kierowcy

HO5. Luk zespołu chłodzącego

HO6. Luk uzupełniania płynu chłodzącego i oleju hydraulicz-

nego

HO8. Luk wlotu powietrza do przedziału załogi

HO9. Pokrywa lewego uchwytu do podnoszenia pojazdu

HO10. Pokrywa prawego uchwytu do podnoszenia pojazdu

HO11. Właz przedziału załogi (lewy)

HO12. Właz przedziału załogi (prawy)

HO14. Luk wlewu paliwa zbiornika prawego

HO13. Luk wlewu paliwa zbiornika lewego

Symbol „HO” wynika z oznaczeń instrukcji fabrycznej KTO.

11

II. Budowa wybranych elementów KTO Rosomak niezbęd-

nych w ewakuacji.

W rozdziale przedstawiono budowę oraz opis czynności

niezbędnych do otwarcia przedziałów: desantowego, wieży

oraz przedziału kierowcy transportera.

Zawarte w rozdziale informacje pokazują również sposoby

awaryjnego otwierania poszczególnych przedziałów w sytuacji,

gdy włazy są zablokowane od wewnątrz.

Informacje ogólne.

Właz kierowcy, włazy przedziału załogi oraz drzwi tylne

mogą być otwarte z zewnątrz w sytuacji, gdy są one zabloko-

wane od wewnątrz i gdy załoga nie jest w stanie działać

i samodzielnie opuścić pojazdu.

Do awaryjnego otwierania włazów służą narzędzia ra-

townicze znajdujące się pod pokrywą z prawej strony po-

jazdu!

W skład narzędzi ratowniczych wchodzą następujące ele-

menty:

1. Torba na narzędzia ratownicze

2. Klucz płaski 17 mm

3. Klucz sześciokątny 5 mm długi

4. Klucz sześciokątny 6 mm

5. Klucz sześciokątny 8 mm

12

Fot. 3. Ukompletowanie narzędzi ratowniczych.

Na kolejnych zdjęciach, fot. 2 A, B, C pokazano umiejscowie-

nie narzędzi ratowniczych.

A

13

Fot. 4 A , B, C. Umiejscowienie narzędzi ratowniczych.

Każdy kierowca powinien przed wyjazdem poza teren

bazy sprawdzić stan ukompletowania narzędzi ratowni-

czych i poinformować pozostałych członków załogi

o miejscu ich przechowywania oraz ich przeznaczeniu.

B

C

14

1. Budowa i otwieranie włazu kierowcy.

Otwieranie włazu kierowcy od zewnątrz polega na wyko-

naniu następujących czynności:

1. Pociągnąć ku górze uchwyt do otwierania włazu znajdujący

się na zewnątrz włazu kierowcy.

Fot. 5. Uchwyt do otwierania włazu kierowcy.

2. Podnieść właz do pozycji górnej. Podczas podnoszenia

cały czas ciągnąć za uchwyt, co pozwoli na uniknięcie za-

blokowania włazu w pozycji pośredniej. Puścić uchwyt,

kiedy znajduje się on w pozycji górnej.

OSTRZEŻENIE!

Właz kierowcy jest ciężki. Należy zachować ostrożność

podczas podnoszenia/opuszczania włazu.

15

Fot. 6. Właz kierowcy w pozycji górnej.

3. Właz w pozycji pionowej blokuje się samoczynnie za po-

mocą zapadki zabezpieczającej.

Fot.7. Zapadka zabezpieczająca.

16

Pamiętaj!

W sytuacji, gdy właz kierowcy jest zablokowany od we-

wnątrz, istnieje możliwość awaryjnego otwarcia włazu!

Awaryjne otwieranie włazu kierowcy od zewnątrz.

1. Odkręcić 2 śruby mocujące uchwyt (1 i 2) przy pomocy

klucza płaskiego 17 mm.

Rys. 5. Śruby mocujące uchwyt włazu kierowcy.

2. Wciskać klamkę do momentu odblokowania zamka.

Fot. 8. Odblokowanie zamka włazu kierowcy.

3. Pociągnąć klamkę ku górze i otworzyć właz.

17

2. Budowa, otwieranie włazów i obsługa wybranych ele-

mentów wieży.

Budowa:

W górnej płycie wieży umieszczone są otwierające się

przez odchylenie pokrywy dwa włazy.

właz dowódcy

właz działonowego.

Ruch otwarcia i zamknięcia włazów jest wspomagany przez

sprężyny spiralne umieszczone na zawiasach.

Wokół włazu dowódcy zainstalowane jest osiem perysko-

pów, które zapewniają podgląd pola widzenia w pełnym 360°

zakresie.

Przed włazem działonowego znajduje się jeden peryskop,

który zapewnia 36° kąt podglądu z przodu wieży.

Budowa włazu dowódcy i działonowego

Fot. 9. Włazy dowódcy i działonowego.

UWAGA!

Włazy dowódcy i działonowego służą do ewakuacyjnego

opuszczania wieży.

18

Elementy wchodzące w skład włazów wieży.

1. Zasuwa zabezpieczająca

2. Dźwignia otwierania/zamykania

3. Właz dowódcy

4. Mechanizm blokujący

5. Połączenie przegubowe

6. Właz działonowego

7. Uszczelnienie

8. Uchwyt

Otwieranie pokrywy włazu dowódcy od wewnątrz polega

na wykonaniu następujących czynności:

1. Należy odblokować rygiel dźwigni otwierania/zamykania.

Fot. 10. Rygiel włazu w położeniu zabkowanym (locked)

19

Fot. 11 . Rygiel włazu w położeniu odblokowanym (unlocked)

2. Obrócić dźwignię do przodu, do momentu, gdy zasuwa

zwolni pokrywę.

Fot. 12. Dźwignia włazu dowódcy (otwieranie włazu).

20

3. Właz zatrzymuje się w położeniu uchylnym.

Fot. 13. Właz w położeniu uchylnym.

4. Następnie należy jedną ręką pociągnąć w dół mechanizm

blokujący (czarny grzybek), a drugą ręką całkowicie otwo-

rzyć właz wieży.

Fot. 14. Mechanizm blokujący właz wieży.

21

5. Otworzyć całkowicie właz do momentu zadziałania me-

chanizmu blokującego. Ruch otwarcia i zamknięcia jest

wspomagany przez mechanizmy sprężynowe umieszczone

w zawiasach.

Zakładając, że właz działonowego nie jest zabezpieczo-

ny od wewnątrz, możliwe jest awaryjne otwarcie włazu od

zewnątrz!

W sytuacji, gdy właz jest w położeniu uchylnym, wkła-

damy rękę od zewnątrz i ciągniemy do dołu mechanizm ryglu-

jący właz, następnie drugą ręką podnosimy właz do momentu

jego automatycznego zablokowania.

Opisana powyżej czynność dotyczy tylko włazu działono-

wego. Nie jest możliwe wykonanie podobnej operacji

w przypadku włazu dowódcy, gdyż uniemożliwiają to pery-

skopy znajdujące się na zewnątrz wokół włazu.

Fot. 15. Awaryjne otwieranie włazu działonowego od zewnątrz.

22

Właz działonowego

Właz działonowego jest umieszczony w górnej części wie-

ży dokładnie nad stanowiskiem działonowego.

Otwieranie pokrywy włazu działonowego

Otwieranie pokrywy włazu działonowego od wewnątrz po-

lega na wykonaniu tych samych czynności, które zostały opi-

sane w przypadku otwierania od wewnątrz włazu dowódcy.

Siedzenia

W koszu wieży znajdują się dwa siedzenia: dowódcy

i działonowego, posiadające możliwość regulacji wysokości,

złożenia i odchylenia tak, aby zapewnić swobodne wejście

i wyjście z przedziału wieży.

Fot. 16. Siedzenia dowódcy (2) i działonowego (1).

23

Położenie siedzeń można regulować w pionie za pomocą

dźwigni regulacji pionowej.

Fot. 17. Dźwignia regulacji pionowej (widok od strony działono-

wego).

Różne kombinacje regulacji oparcia siedzenia pozwalają

zachować poprawną ergonomicznie sylwetkę osobom o różnej

budowie ciała.

Poduszka siedzenia samoczynnie podnosi się do pozycji

pionowej.

Fot. 18. Poduszka siedzenia dowódcy.

24

Za pomocą specjalnego mechanizmu (mikroprzełącznika)

pokazanego na poniższym zdjęciu możemy zwolnić blokadę

siedzenia i cały zespół siedziska odchylić do tyłu.

Fot. 19. Mikroprzełącznik zwalniający blokadę siedzenia (wi-

dok od strony wieży).

Odchylenie zespołu siedzenia do tyłu umożliwi swobodne

wchodzenie oraz wychodzenie z przedziału wieży, jak również

swobodny dostęp do poszkodowanego.

Fot. 20. Odchylone do tyłu siedzenie dowódcy (widok od strony

przedziału desantowego).

25

Siedzenie dowódcy

Siedzenie dowódcy, umieszczone po lewej stronie wieży,

jest przymocowane do płaszczyzny poziomej płyty podstawy

wieży za pomocą wspornika siedzenia, a do podstawy kosza

wieży – za pomocą przesuwnej podpory.

Siedzenie działonowego

Siedzenie działonowego umieszczone jest po prawej stro-

nie wieży.

Położenie siedzenia oraz regulacja oparcia działonowego

polega na wykonaniu tych samych czynności co w przypadku

siedzenia dowódcy.

Fot. 21. Siedzenie działonowego.

26

3. Budowa i otwieranie przedziału desantowego.

a. Drzwi tylne.

Opis mechanizmów zamykających drzwi przedziału

desantowego od wewnątrz:

1. Klamka drzwi tylnych prawych

2. Zapadka klamki drzwi tylnych prawych

3. Klamka drzwi tylnych lewych

4. Zapadka klamki drzwi tylnych lewych

Fot. 22. Mechanizm otwierania drzwi tylnych.

UWAGA!

Przy otwieraniu drzwi tylnych, zawsze najpierw otwie-

rać prawą połowę drzwi.

27

Fot. 23. Drzwi tylne od wewnątrz.

Otwieranie drzwi tylnych od wewnątrz polega na wyko-

naniu następujących czynności:

1. Odblokować klamkę drzwi tylnych prawych poprzez zwol-

nienie zapadki zabezpieczającej.

Fot. 24. Zapadka klamki drzwi tylnych prawych widziana od

wewnątrz.

28

2. Przekręcić do dołu klamkę i otworzyć drzwi.

Fot. 25. Otwieranie drzwi tylnych prawych od wewnątrz.

3. Wychodząc z wozu nacisnąć stopą na stopień drzwi tyl-

nych.

Fot. 26. Opuszczanie stopnia drzwi tylnych.

29

4. Zablokować drzwi zapadką zabezpieczającą w pozycji

otwartej. Pełne otwarcie drzwi spowoduje automatyczne

ich zablokowanie przez zapadkę zabezpieczającą (patrz

fot. 27) użytkownik powinien sprawdzić czy drzwi zostały

prawidłowo zabezpieczone.

Fot. 27. Zapadka zabezpieczająca drzwi tylne prawe.

5. W razie potrzeby, otworzyć drzwi tylne lewe zwalniając

zapadkę na klamce drzwi tylnych lewych i przekręcić

klamkę ku dołowi (użytkownik może wykonać te czynność

od zewnątrz, jak i od wewnątrz)

Fot. 28. Otwieranie drzwi tylnych lewych od zewnątrz.

30

6. Otworzyć drzwi. Zablokować drzwi zapadką zabezpiecza-

jącą w pozycji otwartej.

Fot. 29. Zapadka zabezpieczająca drzwi tylne lewe.

Otwieranie drzwi tylnych od zewnątrz.

1. Przekręcić do dołu klamkę prawych drzwi tylnych

i otworzyć drzwi.

Fot. 30. Otwieranie drzwi tylnych od zewnątrz.

31

2. Zablokować drzwi zapadką zabezpieczającą w pozycji

otwartej (patrz fot. 27).

3. Nacisnąć stopień drzwi stopą.

Fot. 31. Opuszczanie stopnia drzwi tylnych.

W razie potrzeby otwarcia drzwi tylnych lewych wykony-

wać dalsze czynności tak, jak w przypadku otwierania drzwi

tylnych lewych od wewnątrz (patrz fot. 28).

Awaryjne otwieranie drzwi tylnych od zewnątrz.

Pamiętaj!

W sytuacji, gdy drzwi tylne są zablokowane od wewnątrz,

istnieje możliwość awaryjnego otwarcia tych drzwi od ze-

wnątrz!

32

1. Przy pomocy klucza sześciokątnego 5 mm, przez otwór

(patrz fot. 32) w poszyciu drzwi, odblokować zamek klam-

ki, przekręcając śrubę zwalniającą zamek w kierunku

zgodnym z ruchem wskazówek zegara (do momentu od-

blokowania zamka).

Fot. 32. Śruba zwalniająca zamek klamki drzwi tylnych.

2. Przekręcić klamkę ku dołowi i otworzyć drzwi tylne

Fot. 33. Otwieranie drzwi tylnych od zewnątrz.

33

b. Włazy przedziału desantowego.

Otwieranie włazów przedziału desantowego od wewnątrz

polega na wykonaniu następujących czynności:

1. Otworzyć zamek klamki do otwierania włazu dla załogi

wciskając przycisk blokady.

Fot. 34. Przycisk blokady włazu przedziału desantowego.

2. Przekręcić klamkę w kierunku przeciwnym do ruchu wska-

zówek zegara i otworzyć właz.

OSTRZEŻENIE!

Włazy w przedziale dla załogi są ciężkie. Należy zacho-

wać ostrożność przy ich otwieraniu/zamykaniu.

34

Fot. 35. Otwieranie włazu przedziału desantowego.

Fot. 36. Właz przedziału desantowego zablokowany automatycz-

nie w pozycji pionowej.

35

Awaryjne otwieranie włazu przedziału desantowego

od zewnątrz.

Pamiętaj!

W sytuacji, gdy włazy przedziału załogi są zablokowane

od wewnątrz, istnieje możliwość awaryjnego otwarcia wła-

zów od zewnątrz lewego bądź prawego.

1. Odkręcić 4 śruby mocujące blachy pancerza na włazie

przedziału desantowego przy pomocy klucza sześciokątne-

go 6 mm.

Fot. 37. Śruby mocujące blachy pancerne włazów do przedziału

załogi.

OSTRZEŻENIE!

Sprawdzić, czy po otwarciu właz w przedziale dla załogi jest

zablokowany w pozycji otwartej.

36

2. Zdjąć wykładzinę (wkładkę) termiczną.

Fot. 38. Wkładka termiczna.

3. Odkręcić 8 śrub mocujących zamek kluczem sześciokąt-

nym 8 mm.

Fot. 39. Śruby mocujące zamek włazu przedziału desantowego.

3. Unieść silnie właz do góry.

37

4. Pasy bezpieczeństwa i zagłówki

Pasy bezpieczeństwa

Siedzenia znajdujące się w przedziale desantowym podob-

nie jak siedzenia dowódcy, działonowego i kierowcy wyposa-

żone są w dwupunktowe pasy bezpieczeństwa, które należy

zapinać zawsze przed rozpoczęciem jazdy.

Fot. 40. Dwupunktowe pasy bezpieczeństwa (siedzenia

w przedziale desantowym).

Jeśli musisz ewakuować rannego żołnierza z wozu, wypnij

pasy lub jeśli nie można, przetnij je nożem!

OSTRZEŻENIE!

Podczas jazdy pasy muszą być zawsze zapięte.

38

Zagłówki

Bardzo istotnym elementem bezpieczeństwa żołnierza są

zagłówki:

- w przedziale desantowym:

Fot. 41. Zagłówek w przedziale desantowym.

Ich prawidłowe zamocowanie i wykorzystanie chroni

odcinek szyjny kręgosłupa żołnierza, w przypadku nagłego

odchylenia głowy do tyłu.

39

Fot. 42. Oparcie głowy o prawidłowo zamocowany zagłówek.

Spójrz! co się stanie przy nie zapiętym zagłówku,

w przypadku nagłych przyśpieszeń!

Fot. 43. Nadmierne odchylenie głowy do tyłu (brak zagłówka).

40

Fot. 44. Maksymalne odchylenie głowy do tyłu przy braku za-

główka.

W razie eksplozji lub przemieszczania pojazdu po nierów-

nościach terenu, głowa żołnierza może zostać z dużą siłą od-

chylona maksymalnie do tyłu, co z dużym prawdopodobień-

stwem spowoduje uszkodzenie odcinka szyjnego kręgosłupa!

- w kabinie kierowcy:

Podobną sytuację obserwujemy u kierowcy, prawidłowo

dopasowany zagłówek chroni przed uszkodzeniem odcinka

szyjnego kręgosłupa.

41

Fot. 45. Prawidłowo dopasowany zagłówek kierowcy.

Nie dopasowany lub źle dopasowany zagłówek, powoduje

w momencie zadziałania dużych przyśpieszeń nadmierne od-

chylenie głowy do tyłu z możliwością uszkodzenia odcinka

szyjnego kręgosłupa.

Fot. 46. Źle dopasowany zagłówek - nadmierne odchylenie głowy.

42

III. Indywidualne wyposażenie drużyny na KTO Ro-

somak.

1. Bojowe.

Fot. 47. Wyposażenie bojowe żołnierza.

Każdy żołnierz wyposażony jest w następujący sprzęt:

43

broń indywidualna i zespołowa

hełm

gogle

kamizelka taktyczna

kamizelka przeciwodłamkowa

rękawice taktyczne

ochraniacze stawów kolanowych, łokciowych

i piszczeli (opcjonalnie).

Wymieniony powyżej sprzęt ma znaczenie w sytuacji, gdy

żołnierz dozna urazu bojowego i służby medyczne muszą go

szybko zdjąć celem prawidłowej oceny stanu poszkodowane-

go.

44

2. Medyczne.

W skład indywidualnego wyposażenia żołnierza wchodzą:

Indywidualny pakiet przeciwchemiczny IPP - 95

Indywidualny zestaw autostrzykawek – 05 (IZAS - 05)

Tabletki do jednorazowej dezynfekcji wody (Aquatabs)

Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ” mały

i duży.

Indywidualny pakiet przeciwchemiczny IPP – 95

Przeznaczony jest do profilaktycznego zabezpieczenia oraz

prowadzenia likwidacji skażeń odkrytych powierzchni skóry

(twarz, szyja, dłonie) przed oddziaływaniem bojowych środ-

ków trujących.

Skład:

maść profilaktyczno – odkażająca do użycia przed skaże-

niem BST

odkażalnik proszkowy do użycia po skażeniu BST

gazik

A

45

Fot. 48 A, B. Indywidualny pakiet przeciwchemiczny IPP – 95.

Tabletki do jednorazowej dezynfekcji wody (Aquatabs).

Fot. 49. Tabletki do jednorazowej dezynfekcji wody (Aquatabs).

B

46

Indywidualny zestaw autostrzykawek – 05 (IZAS - 05)

Jest zestawem środków farmakologicznych przeciwdziała-

jących skutkom skażenia (przeciw bojowym środkom trują-

cym) oraz zawierającym lek przeciwbólowy.

Możliwości zastosowania:

w zależności od potrzeby bardzo szybkie automatyczne

podanie domięśniowe środków farmakologicznych

w zatruciach Bojowymi Środkami Trującymi lub innymi

związkami chemicznymi z grupy fosforoorganicznych np.

pestycydami czy insektycydami,

automatyczne podawanie odtrutki odbywa się przez ubranie,

autostrzykawkę przyłożyć do mięśnia ręki, nogi lub poślad-

ka i odbezpieczyć.

Skład:

autostrzykawka z Morfiną (czerwona + korek zabezpie-

czający biały) - silny środek przeciwbólowy

autostrzykawka z Diazepamem (szara + korek zabezpie-

czający czerwony) – środek uspokajający

autostrzykawka z Atropiną + Pralidoksymem (brązowa +

korek zabezpieczający czerwony) – środek do przeciw-

działania zatruciom BST z grupy fosforoorganicznych

autostrzykawka z Atropiną (żółta + korek zabezpieczają-

cy czerwony) – do podtrzymania działania cholinolitycz-

nego w zatruciach BST (uzupełnienie autostrzykawki

z Pralidoksymem).

47

Sposób użycia autostrzykawki:

przyłożyć do mięśnia grubszą stroną z widoczną dziurką

najlepiej pod kątem 45 stopni

lekko dociskając autostrzykawkę jednocześnie kciukiem

poderwać do góry bezpiecznik – jest zawsze w kolorze

czerwonym (wyjątek: morfina – biały)

przytrzymać lekko dociśniętą autostrzykawkę około 10

sek.

wyciągnąć igłę z mięśnia, następnie opierając igłę o coś

twardego zgiąć ją powoli

autostrzykawka jest urządzeniem jednorazowego

użytku.

A

48

Fot. 50 A, B. Indywidualny zestaw autostrzykawek (IZAS - 05).

Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ” mały i duży.

Fot. 51. Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ” duży.

B

49

Fot. 52. Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ”

(po rozłożeniu)

Dodatkowym wyposażeniem każdego żołnierza jest indy-

widualny zestaw profilaktyczno – leczniczy.

Fot. 53. Indywidualny zestaw profilaktyczno – leczniczy.

50

Fot. 54. Skład indywidualnego zestawu profilaktyczno - leczni-

czego.

51

Fot. 55 A, B. Indywidualny zestaw profilaktyczno – leczniczy (po

rozłożeniu).

A

B

52

Fot. 56. Aspivenin – zestaw do usuwania jadu owadów i roślin

(z indywidualnego zestawu profilaktyczno – leczniczego).

Aspivenin jest zestawem do usuwania jadu owadów

i roślin. Składa się z miniaturowej pompki ssącej z czterema

końcówkami, przeznaczonej do udzielania pierwszej pomocy

w przypadkach wprowadzenia do organizmu jadu: szerszeni,

pszczół, os, komarów, meszek, skorpionów, ryb, parzących

roślin i większości węży.

53

IV. Wyposażenie plecaka sanitariusza.

W podręczniku przestawiono wyposażenie plecaka sanita-

riusza. Stanowi on bardzo ważny element wyposażenia KTO

Rosomak, gdyż w sytuacji potrzeby udzielenia pierwszej po-

mocy, znajdujące się w nim elementy są jedynymi dostępnymi

środkami medycznymi będącymi do dyspozycji sanitariusza, aż

do momentu przejęcia opieki nad poszkodowanym przez KTO

WEM lub MEDEVAC.

Zestaw składa się z jednego plecaka służącego do udziela-

nia pomocy przedlekarskiej oraz pierwszej pomocy lekarskiej

na poziomie I . Wykonany jest z Cordury (kolor oliwka).

A

54

Fot. 57 A, B. Plecak sanitariusza.

Fot. 58. Plecak sanitariusza po otwarciu.

B

55

Etatowe wyposażenie plecaka sanitariusza.

Lp. Nazwa artykułu Ilość

(szt.)

1 Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ” 5

2 Opaska bawełniana 4m x 10cm 5

3 Gaza kopertowa wyjałowiona 1m 2 2

4 Chusta trójkątna bawełniana 2

5 Hydrożelowy opatrunek na twarz 60 x 40 1

6 Hydrożelowy opatrunek 20 x 20 2

7 Hydrożelowy opatrunek 60 x 40 2

8 Hydrożel w butelce 125 ml 1

9 Opaska elastyczna 4m x 10cm 4

10 Plaster polovis 5m x 2,5cm 2

11 Gaza kopertowa wyjałowiona 1/4m 2 2

12 Opatrunek wentylowy na rany otwarte 2

13 Aparat do płukania oka z płynem 2

14 Opatrunki sterylne na oczy 7,5 x 7,5 4

15 Osłona metalowa na oko 4

16 Kołnierz ortopedyczny Nr 3 2

17 Unieruchomienie Sam Splint M/Grey 2

18 Unieruchomienie Sam Splint L/Grey 2

19 Szyna wyciągowa CT 6 1

20 Opaska uciskowa ze wskaźnikiem czasu zał 1

21 Mostek do opaski uciskowej 1

22 Maska Pocket Mask 1

23 Koc izotermiczny wielorazowy 2

24 Pinceta anatomiczna 145mm 1

25 Nożyczki ratownicze 1

26 Notes 1

27 Długopis 1

28 Pałeczka świetlna czerwona 12h 5

29 Pałeczka świetlna zielona 12h 5

30 Pałeczka świetlna żółta 12h 5

31 Latarka Mactronic 1

32 Baterie 1,5v do latarki 2

33 Agrafki 10

34 Okulary ochronne 1

35 Rękawiczki NeoPro 10

56

Krótka charakterystyka wybranych elementów wypo-

sażenia plecaka sanitariusza:

Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ” – składa się

z dwóch tamponów chłonnych o wysokiej zdolności absorp-

cyjnej oraz bandaża mocującego opatrunek. Jeden z tamponów

jest na stałe przymocowany do bandaża, drugi natomiast może

być przesuwany wzdłuż bandaża. Specjalna konstrukcja opa-

trunku zapewnia zaopatrywanie ran postrzałowych na wylot,

natomiast w przypadku ran silnie krwawiących po złożeniu

dwóch tamponów uzyskuje się podwójną zdolność chłonięcia.

Opatrunek jest w formie jałowej, a pokrycie z polietylenu może

być wykorzystane jako opatrunek typu Flatter (po umocowaniu

3 brzegów plastrem).

Fot. 59. Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ”.

57

Opatrunki hydrożelowe – to specjalne opatrunki stosowane

w przypadku oparzeń. Składają się z żelu chłodzącego

i nośnika o przeznaczeniu medycznym. Opatrunek po nałoże-

niu na oparzone miejsce natychmiast je chłodzi, łagodzi ból

i chroni przed zanieczyszczeniem rany. Ważne: opatrunek nie

przykleja się do ran i może być położony bezpośrednio na ranę.

Fot. 60 A, B. Opatrunki hydrożelowe.

A

B

58

Opatrunek wentylowy na rany otwarte – ACS Ashermana - przeznaczony do opatrywania otwartych ran klatki piersiowej

np. ran postrzałowych, kłutych i innych penetrujących. Jedno-

kierunkowa zastawka umożliwia wypływ powietrza, niemożli-

wy jest napływ powietrza z zewnątrz.

Zakładanie opatrunku wentylowego Ashermana pokazano

w rozdziale VII, str. 138.

Fot. 61 A, B. Opatrunek wentylowy ACS Ashermana - na rany

otwarte klatki piersiowej.

A

B

59

Kołnierz ortopedyczny wielorazowy– to prosty w obsłudze

kołnierz ortopedyczny przeznaczony do zabezpieczenia po-

szkodowanych z podejrzeniem urazu odcinka szyjnego kręgo-

słupa. Kołnierz posiada regulację podparcia potylicy oraz

płynną regulację podparcia żuchwy. Przystosowany jest do

dezynfekcji środkami dezynfekującymi, jest przenikliwy dla

promieni X, CT, MRI.

Fot. 62 A, B. Kołnierz ortopedyczny wielorazowy.

B

B

A

60

Aparat do płukania oka z płynem – to aparat posiadający

specjalną nakrętkę o anatomicznie wyprofilowanym kształcie.

Umożliwia ciągłe przemywanie oka, a wbudowany boczny

odpływ zapewnia stały odpływ płynu tonizującego. Aparaty są

wypełnione solą fizjologiczną lub roztworem buforowanych

fosforanów, dzięki czemu umożliwiają natychmiastowe działa-

nie.

Fot. 63. Aparat do płukania oka z płynem.

61

Unieruchomienie Sam Splint – służy do unieruchamiania

złamań, zwichnięć, skręceń, urazów narządu ruchu. Wykonane

jest z kilku cienkich warstw aluminium, pokrytych miękką

pianką. Można je łatwo transportować w stanie zwiniętym, jest

lekkie, po ukształtowaniu w formę „rynny” dopasowuje się do

miejsca urazu.

Fot. 64 A, B. Unieruchomienie Sam Splint.

A

B

62

Szyna wyciągowa CT 6 – stosowana jest do unieruchomienia

złamań kości udowej, wykonana z włókien węglowych. Szyna

działa jako mechaniczny wyciąg, który unieruchamia kończy-

nę, zmniejszając ból i redukując możliwość wystąpienia

uszkodzeń mięśni, nerwów i naczyń krwionośnych przez

przemieszczające się odłamy kostne. Długość stelaża można

swobodnie regulować w zależności od długości kończyny po-

szkodowanego.

Fot. 65 A, B. Szyna wyciągowa CT 6.

A

B

63

Opaska uciskowa ze wskaźnikiem czasu założenia -

przeznaczona jest do tamowania krwawienia. Szerokość min. 5

cm. Po założeniu służy do podtrzymywania opatrunków.

Dodatkowy mostek do opaski uciskowej wczepiany

w moduł zatrzaskowy służy do podtrzymywania opatrunków

chłonnych.

Opaska posiada wskaźnik czasu założenia.

Fot. 66. Opaska uciskowa ze wskaźnikiem czasu założenia.

Maska Pocket Mask - maska służy do zabezpieczenia osób

prowadzących sztuczną wentylację metodą usta – usta. Chroni

przez bezpośrednim kontaktem z ustami oraz nosem poszko-

dowanego, pomaga pokonać opory natury psychicznej przed

podjęciem wentylacji. Przezroczysta kopuła maski umożliwia

obserwację ust poszkodowanego, a jej elastyczność pomaga

w utrzymaniu właściwej pozycji na twarzy.

64

Fot. 67. Maska Pocket Mask.

Fot. 68. Sposób użycia Maski Pocket Mask.

65

Koc izotermiczny wielorazowy – chroni rannych przed wy-

chłodzeniem. Obie strony folii (srebrno – złota powłoka) mają

specjalne, metaliczne pokrycie dla zachowania maksymalnego

efektu cieplnego.

Strona złota na zewnątrz – ocieplenie rannego

Strona srebrna na zewnątrz – ochłodzenie rannego

Fot. 69. Koc izotermiczny wielorazowy.

Podany skład plecaka sanitariusza jest obecnie obowiązu-

jącym zestawem etatowym, jednakże jego zawartość,

w związku z trwającymi pracami nad stworzeniem nowych

zestawów medycznych, może ulec w przyszłości zmianie.

Autorzy podręcznika omawiają te dodatkowe elementy

wyposażenia, które mogą wchodzić w skład nowego plecaka

(plecaka sanitariusza – ratownika):

66

Staza taktyczna CAT – zalecana jest do użycia w sytuacji

zranienia kończyn z masywnym krwawieniem tętniczym lub

żylnym niemożliwym do opanowania tradycyjnymi sposobami.

Sposób zakładania stazy przedstawiono w rozdziale VII,

str. 134.

Fot. 70. Staza taktyczna CAT.

Autorzy podręcznika posługują się w dalszych opisach

zamiennie nazwami: staza taktyczna lub opaska zaciskowa,

gdyż obydwa sprzęty mają to samo zastosowanie, a różnią

się jedynie szczegółami technicznymi.

67

Opatrunek osobisty typ „izraelski” – umożliwia zaopatrzenie

rany (np. postrzałowej). Umieszczony jest w hermetycznym

opakowaniu wodoodpornym próżniowym. Specjalna klamra

umożliwia przymocowanie opatrunku jedną ręką.

Fot. 71. Opatrunek osobisty typ „izraelski”.

68

Rurka nosowo - gardłowa – służy do ratunkowego udrożnie-

nia dróg oddechowych. Jest znacznie lepiej tolerowana np.

przez osobę przytomną, niż rurka ustno-gardłowa. Wykonana

jest z miękkiego i delikatnego PVC.

Fot. 72. Rurka nosowo – gardłowa.

Rys. 6 A, B. Sposób zakładania rurki nosowo - gardłowej.

A

B

69

Opatrunki hemostatyczne - służą do tamowania zagrażają-

cych życiu krwawień. Mają zastosowanie tam, gdzie opatrunek

uciskowy nie spełnia swojego zadania, a założenie opaski zaci-

skowej jest niemożliwe (np. okolice pachwiny) ze względu na

lokalizację rany.

Wyróżniamy różnego rodzaju opatrunki hemostatyczne:

QuikClot ACS - przeznaczony do tamowania zagrażających

życiu krwawień o średniej i dużej intensywności.

Jest to sterylny preparat produkowany z naturalnych mate-

riałów działających jak selektywna "gąbka". Jest chemicznie

obojętny, granulki z których jest stworzony QuikClot adsorbują

wodę. Adsorpcja cząstek wody powoduje szybką miejscową

koagulację i utworzenie skrzepu krwi.

Doprowadzenie do homeostazy pomaga w stabilizacji pa-

cjenta i wydłuża "okienko czasowe" bezpiecznego oczekiwania

na kompleksową pomoc.

QuikClot nie jest wchłaniany przez organizm i może po-

krywać ranę tak długo jak potrzeba.

QuikClot powinien być używany tylko w sytuacji, gdy

konwencjonalne metody tamowania krwawień okazują się nie-

skuteczne. Najważniejszy obszar zastosowania tego opatrunku

to tamowanie krwawień związanych z urazami.

Sposób użycia:

1. Przyłóż i dociśnij do rany sterylny opatrunek z gazy lub

najlepszy dostępny substytut takiego opatrunku.

2. Jeżeli po upływie około 1 minuty krwawienie ustało lub

prawie ustało, zabandażuj ranę w taki sposób, aby bandaż

uciskał ją a następnie wezwij przeszkoloną pomoc me-

dyczną.

3. Jeżeli jednak utrzymuje się umiarkowane lub silne krwa-

wienie, użyj opatrunku QuikClot - trzymając opakowanie

z dala od twarzy rozerwij je we wskazanym przez nacięcia

miejscu.

70

4. Ruchem jak przy wycieraniu usuń założony na ranę opatru-

nek oraz nadmiar krwi i natychmiast zacznij powoli posy-

pywać ranę opatrunkiem proszkowym QuikClot. Posypy-

wanie powinno zostać zakończone w momencie pojawienia

się na powierzchni rany suchych granulek opatrunku

proszkowego QuikClot. Użyj tylko tyle opatrunku prosz-

kowego QuikClot, ile jest potrzebne do zatrzymania krwa-

wienia.

5. Zastosuj ponownie stały ucisk na ranę pokrytą opatrunkiem

proszkowym QuikClot, używając w tym celu sterylnego

opatrunku z gazy. Zabandażuj ranę w taki sposób, aby ban-

daż uciskał ją w stały sposób.

6. Niezwłocznie wezwij przeszkoloną pomoc medyczną.

Usuń niezużyte części opatrunku proszkowego QuikClot

i pokaż puste opakowanie personelowi medycznemu.

Fot. 73. Opatrunek hemostatyczny QuikClot ACS.

71

WSKAZÓWKI DLA PRZESZKOLONEGO PERSONELU

MEDYCZNEGO

1. Przed przemyciem i dalszym postępowaniem z raną usuń

dokładnie, nie używając wody, wszystkie sypkie granulki

opatrunku proszkowego z obszaru rany.

2. Przemyj cały obszar rany roztworem do przemywania.

3. Następnie wykonaj normalne przemywanie i /lub odsysanie

rany w celu usunięcia związanej części opatrunku.

Celox - opatrunek hemostatyczny do tamowania masywnych

krwawień zagrażających życiu, 35 g.

Zatrzymuje krwawienia z dużych tętnic. Postać granulek

zapewnia prosty i szybki sposób kontrolowania krwawienia

oraz szczególną użyteczność w leczeniu skomplikowanych

i głębokich ran. W ciągu kilku minut po nasypaniu środka na

rany tworzy się skrzep. Granulat tworzy żelową masę wzmac-

niającą skrzep. Masa żelowa jest łatwa do usunięcia.

Nie wywołuje reakcji cieplnej. CELOX nie wytwarza żad-

nego ciepła, nie powoduje poparzeń, nie przykleja się do rany.

Działa w warunkach hipotermii. CELOX działa, kiedy tempe-

ratura krwi jest poniżej (18,5°C). Działa na zheparynizowaną

krew.

Działa niezależnie od czynników krzepnięcia krwi. Opa-

trunek hemostatyczny jest lekki, przenośny, łatwy w użyciu.

Granulki CELOX są lekkie, zapakowane w sterylnie zapieczę-

towane, łatwe do otwierania opakowania. CELOX wsypuje się

do rany i przytrzymuje przy pomocy gazy przez 5 minut.

W czasie transportu, zakłada się zewnętrzny opatrunek

uciskowy.

72

Fot. 74. Opatrunek hemostatyczny Celox.

73

Koc, śpiwór ratowniczy typu Blizzard

Koc BLIZZARD jest 4 razy bardziej skuteczny

w utrzymywaniu ciepłoty ciała niż obecnie używany sprzęt.

Śpiwór BILZZARD również skuteczniej utrzymuje ciepło-

tę ciała, jak najczęściej używane śpiwory (temperatura do – 13

st. C).

Fot. 75. Śpiwór ratowniczy typu Blizzard.

74

V. Taktyka działań medycznych na polu walki

Taktyczna opieka nad poszkodowanym w warunkach bo-

jowych (Tactical Combat Casualty Care – TCCC) to zasady

postępowania z poszkodowanym w warunkach wojennych

w zależności od rodzaju środowiska taktycznego i obrażeń po-

szkodowanego. TCCC uznane jest przez siły zbrojne wielu

krajów NATO jako standard postępowania z poszkodowanym

na polu walki.

Działania ratownicze na polu walki dzielą się na 3 etapy:

1. Opieka pod ostrzałem

- Care Under Fire

2. Polowa opieka nad poszkodowanym

– Tactical Field Care

3. Ewakuacja poszkodowanego z pola walki

– Combat Casualty Evacuation Care (CASEVAC)

Ad. 1. Opieka pod ostrzałem - Care Under Fire

Działania ratownicze realizowane są w sytuacji, gdy ra-

townik i poszkodowany znajdują się w strefie bezpośredniego

zagrożenia: np. pod ostrzałem. W tych warunkach czynności

ratownicze ograniczone są do minimum, gdyż priorytetem staje

się obrona i wyeliminowanie wroga bądź szybka ewakuacja ze

strefy zagrożenia.

W trakcie wymiany ognia pomocy medycznej udziela się

jedynie rannym nieprzytomnym i z zagrażającym życiu ma-

sywnym krwawieniem z kończyn.

Sposoby ewakuacji rannego żołnierza pod ostrzałem są

bardzo ograniczone. Najważniejszą rzeczą jest jak najszybsze

dotarcie do rannego przeniesienie go w miejsce bezpieczne.

Zwykle warunki bojowe (ostrzał) i czas nie pozwalają na wy-

korzystanie specjalnych technik wynoszenia rannego żołnierza

z wozu

75

W praktyce należy go jak najszybciej, w najprostszy

i najbezpieczniejszy dla niego sposób wyciągnąć i przenieść na

bezpieczną odległość od uszkodzonego wozu w celu zabezpie-

czenia go przed powtórnym zranieniem w przypadku eksplozji,

jednocześnie chroniąc przed powtórnym zranieniem przez

przeciwnika. Ranny żołnierz może być w innej sytuacji prze-

niesiony do drugiego KTO Rosomak lub WEM Rosomak.

W niesprzyjających warunkach taktycznych ranny żoł-

nierz/żołnierze mogą przebywać czasowo w wozie bojowym,

do momentu zmiany sytuacji, która umożliwi ich ewakuację

z wozu. W sytuacji, gdy jest brak możliwości opuszczenia stre-

fy niebezpiecznej, inne pojazdy tworzą osłonę dla uszkodzone-

go Rosomaka.

W sytuacjach szczególnych, w wyniku których wystąpi-

ły ofiary, rozpoczęcie medycznej akcji ratunkowej odbywa

się wyłącznie na rozkaz dowódcy patrolu.

Zasady działania sanitariusza - pod ostrzałem:

1. Uzyskaj kontakt z dowódcą.

2. Ustal, czy ranny żołnierz jeszcze żyje – ogól-

ne wrażenie – stopień obrażeń i szansa na

przeżycie.

3. Jeśli masz wsparcie, czekaj na sygnał ewa-

kuacji z wozu, jeśli jesteś sam pod ostrzałem

określ najbezpieczniejszą drogę dotarcia do

rannego i drogę ewakuacji z nim. Zapewnij

sobie osłonę ogniową!

4. Jeżeli żołnierz jest ranny i jest w stanie, na-

mawiaj go, by sam próbował zatrzymać

krwawienie dostępnymi mu środkami (opa-

trunek indywidualny).

76

5. Używaj w pierwszej kolejności niezbędnych

elementów wyposażenia indywidualnego

rannego żołnierza, a jeśli zachodzi koniecz-

ność uzupełnij własnymi.

6. Jeżeli to możliwe, natychmiast zabezpiecz

wszystkie zagrażające życiu krwawienia ze-

wnętrzne!

7. Zabezpieczenie dróg oddechowych odrocz do

chwili, gdy znajdziesz się z rannym w bez-

piecznym miejscu.

8. Pamiętaj o wsparciu psychicznym rannego!

Rozmawiaj z nim, wyjaśniaj co będziesz ro-

bił – czynności medyczne.

9. Zawsze zabezpiecz broń rannego!

Gdy wymaga tego sytuacja taktyczna, jeśli to możliwe

i ranny żołnierz jest w stanie, powinien prowadzić także

ostrzał.

Pod ostrzałem nieprzyjaciela, gdy żołnierz silnie krwawi

i znajdzie się w miejscu bezpiecznym:

załóż opaskę zaciskową lub jeśli nie możesz użyć

opaski zastosuj opatrunek uciskowy!

Sposoby zakładania opatrunku uciskowego, opaski zaci-

skowej = stazy taktycznej przedstawiono w rozdziale VII.

Pamiętaj!

Zapamiętaj!

Krwawienie z ran kończyn jest pierwszą spośród

„śmierci do uniknięcia” w warunkach pola walki!

77

Pod ostrzałem każdy żołnierz staje się dla rannego „sanita-

riuszem” – pomaga koledze, sanitariuszowi w zaopatrzeniu

ran i w ewakuacji z wozu!

Każdy z nas może stać się potencjalnym poszkodowanym!

Na każdą z zaistniałych sytuacji taktycznych (wybuch

IED, ostrzał snajpera, konwój w zasadzce itp.) żołnierze po-

winni być przygotowani, gdyż na te sytuacje przewidziane są

procedury taktyczne, według których działa drużyna na KTO

Rosomak.

Ad. 2. Polowa opieka nad poszkodowanym

– Tactical Field Care

Działania ratownicze odbywają się po zakończeniu działań

bojowych lub w warunkach bezpiecznych. Ratownik dysponu-

je nadal sprzętem będącym na wyposażeniu wozu bojowego:

plecakiem sanitariusza i indywidualnym wyposażeniem żołnie-

rza. Na tym etapie powinien zbadać rannego żołnierza, poszu-

kując urazów zagrażających jego życiu oraz zaopatrzyć je.

Pamiętaj o potencjalnych odwracalnych przyczynach

śmierci żołnierzy na polu walki - „Śmierci do uniknięcia”:

krwawienie z ran kończyn 60 %

odma prężna 33 %

niedrożność dróg oddechowych 6 %.

Celem lepszego zrozumienia i przejrzystości podręcznika

opiekę nad poszkodowanym w strefie bezpiecznej przedsta-

wiono biorąc pod uwagę dwie sytuacje:

78

1. Żołnierz/żołnierze poszkodowani znajdują się

w transporterze i sanitariusz – ratownik udziela im

pomocy medycznej.

Ma to miejsce, gdy:

Pojazd jest sprawny, zdolny do jazdy i opuszcza

strefę niebezpieczną

Pojazd jest niesprawny (np. wybuch IED), niezdol-

ny do jazdy, zostaje holowany w bezpieczne miej-

sce

W strefie niebezpiecznej uzyskano przewagę

ogniową nad przeciwnikiem

Fot. 76. Ranni żołnierze przedziału desantowego.

79

Sanitariusz składa meldunek dowódcy o ilości poszkodo-

wanych.

Przeprowadza szybką wstępną segregację (triage), by zi-

dentyfikować rannych nieprzytomnych, z ciężkimi urazami czy

też lżej poszkodowanych.

Priorytetem będą żołnierze:

nieprzytomni,

z masywnymi krwawieniami

z urazami klatki piersiowej.

Są to stany zagrażające życiu i wymagają natychmiastowej

pomocy medycznej. W przypadku większej ilości rannych,

żołnierz – kolega powinien pomagać sanitariuszowi

w udzielaniu pomocy (każdy żołnierz posiada przeszkolenie

w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy).

Z uwagi na trudne warunki – duża ilość osób na małej

przestrzeni możliwości zaopatrzenia medycznego są ograni-

czone.

W przypadku rannego nieprzytomnego (głowa bezwładnie

opada w kierunku klatki piersiowej lub na bok) należy bez-

względnie udrożnić jego drogi oddechowe poprzez uniesienie

żuchwy. Ze względu na posiadanie hełmu wykonanie tej czyn-

ności może być trudne. Należy jedną ręką chwycić za potylicę

a drugą pod żuchwę i podciągnąć ją do góry.

W tym samym czasie inny żołnierz, jeśli występuje

u kolegi np. masywne krwawienie, powinien założyć mu na-

tychmiast stazę taktyczną.

80

2. Żołnierz/żołnierze zostali ewakuowani z pojazdu

w bezpieczne miejsce (drugi KTO Rosomak, WEM Ro-

somak lub inny pojazd) lub przebywają bezpieczni

w strefie przy pojazdach.

Sanitariusz - ratownik wykonuje kolejno czynności opisa-

ne w rozdziale VI.

Postępowania z poszkodowanym opisano dokładniej

w rozdziale VI, po sposobach ewakuacji poszczególnych żoł-

nierzy z KTO Rosomak, by zachować prawidłową kolejność

procedur.

Ad. 3. Ewakuacja poszkodowanego z pola walki

– Combat Casualty Evacuation Care (CASEVAC)

Poszkodowany ewakuowany jest do ośrodka posiadające-

go specjalistyczny sprzęt i fachową opiekę medyczną. Działa-

nia ratownicze podejmowane są w trakcie ewakuacji przygod-

nym środkiem transportu.

Do czasu przybycia służb medycznych sanitariusz - ratow-

nik zobowiązany jest do:

stałej oceny funkcji życiowych rannego żołnierza

nadzoru nad założonymi opatrunkami czy unierucho-

mieniami

wsparcia psychicznego rannego żołnierza

zapewnienia komfortu cieplnego (ochrona żołnierza

przed niekorzystnymi warunkami środowiskowymi)

towarzyszenia rannemu żołnierzowi podczas transportu

przygodnego (inne pojazdy wojskowe lub cywilne).

81

Działania ratownicze na polu walki mają

trzy główne cele:

1. Uratowanie rannego – nie dopuszczenie do

„śmierci do uniknięcia”

2. Nie dopuszczenie do powiększenia ilości

rannych czy zabitych

3. Zakończenie zadania taktycznego.

82

VI. Ewakuacja z KTO Rosomak

1. Załogi (kierowcy i obsługi wieży) i desantu.

Autorzy podręcznika przedstawili ewakuację poszczegól-

nych członków załogi z KTO Rosomak:

Ewakuacja kierowcy:

Kierowca KTO Rosomak może być ewakuowany szybko

przez właz kierowcy bądź przez przedział desantowy.

Awaryjne otwarcie włazu z zewnątrz pokazano

w rozdziale II pkt 1.

Przez właz kierowcy: ten sposób ewakuacji jest

łatwiejszy technicznie i pozwala na szybkie wydobycie

kierowcy z wozu bojowego

1. Otwórz właz

Fot. 77. Otwieranie włazu kierowcy.

83

Fot. 78. Widok kierowcy po otwarciu włazu.

2. Wypnij lub przetnij nożem pas bezpieczeństwa

Fot. 79. Wypięcie pasa bezpieczeństwa kierowcy.

84

Fot. 80. Przecięcie pasa bezpieczeństwa kierowcy.

3. Odsuń fotel kierowcy do tyłu (celem łatwego dostępu do jego kończyn dolnych) poprzez zwolnienie dźwigni regulującej poło-

żenie siedzenia kierowcy przód/tył

A

85

Fot. 81 A, B. Dźwignia regulacji położenia siedzenia kierowcy

przód/tył

Fot. 82. Odsunięty do tyłu fotel kierowcy.

B

86

4. Chwyć kierowcę za uchwyt z tyłu kamizelki

Fot. 83. A , B: Wyciąganie kierowcy - chwyt za tył kamizelki.

A

B

87

lub podchwytem pod ramiona.

Fot. 84. Wyciąganie kierowcy – pochwyt pod ramiona.

5. Wyciągnij kierowcę do góry na nadwozie

A

88

Fot. 85 A, B. Wyciąganie kierowcy na nadwozie.

6. Podchwytem pod ramiona, chroniąc głowę i odcinek szyjny

kręgosłupa przekaż kierowcę dwóm żołnierzom i zdejmij

z wozu na podłoże (jeśli są do dyspozycji nosze – połóż na

noszach, jeśli nie - odciągnij w bezpieczne miejsce)

B

A

89

Fot. 86 A, B, C. Zdejmowanie kierowcy z wozu na nosze.

B

C

90

Przez przedział desantowy:

Inną drogą jest wyciągnięcie kierowcy przez przedział de-

santowy.

Droga ta jest technicznie trudniejsza ze względu na ogra-

niczoną przestrzeń – fabrycznie bardzo wąskie przejście od

strony kierowcy do przedziału desantowego oraz częste „za-

blokowanie” przejścia przez żołnierzy - umieszczanie w nim

różnych elementów wyposażenia. Droga ewakuacji kierowcy

prowadzi przez wieżę przy otwartych koszach wieży przy zało-

żeniu, że wieża obrócona jest w prawo o 90 stopni i złożone są

siedzenia dowódcy i działonowego. Ewakuacja przestrzenią

pomiędzy ścianą wozu a koszem wieży jest niemożliwa

z uwagi na niewielki prześwit 10 – 15 cm oraz znajdującą się

tam: butlę ppoż. oraz urządzenie do rozpoznawania skażeń.

Kolejne fotografie przedstawiają sposób przygotowania drogi

ewakuacji dla kierowcy przez wieżę.

A

91

Fot. 87 A, B, C. Przygotowanie drogi ewakuacji kierowcy

przez wieżę.

C

B

92

Po wykonaniu tych czynności uwidacznia się droga ewa-

kuacji kierowcy prowadząca wprost do fotela kierowcy.

Fot. 88. Tunel łączący przedział kierowcy z przedziałem desan-

towym (widok od strony przedziału desantowego).

W głębi widoczny fotel kierowcy w pozycji pionowej.

Po dotarciu do fotela kierowcy istnieją dwie możliwości poło-

żenia fotela: poprzez jego odchylenie na bok lub poprzez jego

odchylenie do pozycji poziomej (wariant optymalny).

Te czynności może wykonać sam kierowca, jeśli jest

przytomny i w pełni świadomy.

93

odchylenie oparcia fotela kierowcy na bok

1. Po dotarciu do kierowcy odchyl oparcie fotela kierowcy na

bok poprzez odblokowanie dźwigni zwalniającej oparcie

siedzenia (po stronie lewej)

Fot. 89. Dźwignia zwalniająca oparcie siedzenia kierowcy (czyn-

ność wykonywana przez przytomnego kierowcę).

Fot. 90. Odblokowywanie fotela do pozycji bocznej.

94

Fot. 91. Odchylone w bok oparcie siedzenia kierowcy.

odchylenie fotela kierowcy do pozycji poziomej

1. Po dotarciu do kierowcy odchyl oparcie fotela kierowcy do

pozycji poziomej poprzez pociągnięcie do góry dźwigni

regulującej oparcie siedzenia kierowcy (po stronie prawej)

Fot. 92. Dźwignia regulująca oparcie siedzenia kierowcy (zwol-

nienie dźwigni przez przytomnego kierowcę)

W sytuacji, gdy kierowca nie jest w stanie samodzielnie zwolnić dźwigni regulującej oparcie siedzenia, czynność ta może być wyko-

nana przez żołnierza z przedziału desantowego, który ma możliwość

jej zwolnienia od tyłu fotela.

95

Fot. 93. Dźwignia regulująca oparcie siedzenia kierowcy

(widok od tyłu)

Fot. 94. Droga ewakuacji kierowcy poprzez wieżę.

Widok od strony przedziału kierowcy.

96

Fot. 95. Położenie fotela kierowcy w pozycji poziomej

(widok od strony przedziału desantowego).

Po dotarciu do kierowcy:

2. Wypnij lub przetnij pas bezpieczeństwa

3. Odsuń fotel kierowcy do tyłu poprzez zwolnienie

dźwigni regulującej położenie siedzenia kierowcy

przód/tył (patrz fot. 81).

Dalsze czynności polegają na wyciągnięciu kierowcy poprzez

opisana powyżej drogę ewakuacji.

97

Fot. 96. Położenie fotela kierowcy w pozycji poziomej

(widok od strony przedziału kierowcy). Na fotografii do-

brze widoczna droga ewakuacji kierowcy.

Fot. 97. Kierowca przygotowany do ewakuacji przez przedział

desantowy (wariant z fotelem w pozycji poziomej).

98

4. Podchwytem pod ramiona, chroniąc głowę i odcinek szyj-

ny kręgosłupa wyciągnij kierowcę z fotela i przeciągnij

przez tunel aż do przedziału desantowego

Fot. 98. Ewakuacja kierowcy – oparcie fotela w pozycji poziomej.

Fot. 99. Wyciaganie kierowcy przez tunel do przedziału

desantowego.

99

5. Ewakuuj przez drzwi tylne na nosze lub w bezpieczne

miejsce

Fot. 100. Wynoszenie kierowcy w bezpieczne miejsce.

100

Ewakuacja załogi wieży: dowódcy i działonowego

Ewakuacja z przedziału wieży jest możliwa dwiema dro-

gami: przez przedział desantowy lub przez włazy wieży. Nale-

ży ona do trudnych technicznie, ze względu na ograniczoną

przestrzeń, w której znajdują się żołnierze w przedziale wieży.

Dowódca jak i działonowy ewakuowani są w podobny sposób,

różniący się jedynie stronami: dowódca od lewej, działonowy

od prawej.

Ewakuacja dowódcy przez przedział desantowy:

1. Otwórz kosz przedziału wieży – rozsuń kratę zabezpiecza-

jącą

A

101

Fot. 101 A, B, C. Otwieranie kosza przedziału wieży.

uzyskując dostęp do żołnierzy znajdujących się w przedziale

wieży

C

B

102

Fot. 102. Dostęp do dowócy i działonowego po otwarciu

przedziału wieży.

2. Przesuń poszkodowanego dowódcę na stronę przeciwną –

działonowego

Fot. 103. Dowódca w przedziale wieży.

103

Fot. 104 A, B, C. Przesunięcie dowódcy na stronę działonowego.

A

B

C

104

3. Odblokuj siedzenie, by dostać się do rannego.

Fot. 105 A, B. Odblokowanie siedzenia dowódcy.

B

A

105

4. Chroniąc odcinek szyjny kręgosłupa (otwartą dłonią obej-

mij tył głowy na wysokości potylicy) i wyciągnij rannego

dowódcę do przedziału desantowego

Fot. 106 A, B. Zabezpieczenie odcinka szyjnego kręgosłupa do-

wódcy przy wyciąganiu.

B

A

106

5. Połóż rannego dowódcę na nosze i przenieś z wozu

w bezpieczne miejsce

Fot. 107. Przeniesienie dowódcy pojazdu na nosze.

Ewakuacja działonowego przez przedział desantowy:

1. Otwórz kosz przedziału wieży – rozsuń kratę zabezpiecza-

jącą uzyskując dostęp do żołnierzy znajdujących się

w przedziale wieży (patrz wyżej)

2. Przesuń poszkodowanego działonowego na stronę prze-

ciwną – dowódcy

3. Odblokuj siedzenie by dostać się do rannego

4. Chroniąc odcinek szyjny kręgosłupa (otwartą dłonią obej-

mij tył głowy na wysokości potylicy) wyciągnij działono-

wego do przedziału desantowego

107

Fot. 108. Zabezpieczenie odcinka szyjnego kręgosłupa działono-

wego przy wyciąganiu.

Fot. 109. Wyciąganie działonowego z przedziału wieży.

108

Fot. 110. Wyciąganie działonowego do przedziału desantowego.

5. Połóż rannego na nosze i ewakuuj z wozu w bezpieczne

miejsce

Fot.111. Przeniesienie działonowego na nosze.

109

Przez włazy wieży:

Ten sposób ewakuacji jest najtrudniejszym technicznie ze

względu na niewielką średnicę włazu i dodatkowe wyposaże-

nie żołnierza, często blokujące możliwość jego wydobycia.

1. Otwórz właz.

Fot. 112 A, B. Otwieranie włazu działonowego od zewnątrz.

A

A

110

Fot. 113. Ranny dowódca (widok po otwarciu włazu wieży).

2. Odepnij lub przetnij dwupunktowe pasy bezpieczeństwa

(osoba udzielająca pomocy musi wykonać tę czynność

wchodząc do przedziału wieży przez właz). Wyjdź z prze-

działu wieży przez właz, chwyć za uchwyt z tyłu kamizelki

lub przetnij nożem pasy mocujące kamizelkę (gdy gabaryty

rannego wraz z wyposażeniem nie pozwalają na wycią-

gnięcie go przez właz) celem zmniejszenia rozmiarów po-

szkodowanego i energicznym ruchem wyciągnij go na

nadwozie.

3. Dalsze czynności, jak przy wyciąganiu kierowcy.

Ewakuacja żołnierzy przedziału desantowego:

Do rannych żołnierzy znajdujących się w przedziale desan-

towym można dostać się przez drzwi tylne. Dotarcie przez

włazy przedziału desantowego jest trudne. Dużo czasu zajmuje

odkręcenie mechanizmu blokującego właz.

111

Rozpatrzono dwie przykładowe sytuacje:

A. W przedziale desantowym są ranni żołnierze, dwóch

jest w szoku, po otwarciu drzwi wydostają się z wozu

1. Otwarcie drzwi przez żołnierza od wewnątrz

i wybiegnięcie na oślep

Fot. 114 A, B. Opuszczanie pojazdu przez żołnierzy będących

w szoku.

A

A

112

Uwaga: Żołnierze mogą być w szoku, należy bezwzględnie

otoczyć ich opieką (zabezpieczenie broni!)

Fot. 115. Pomoc poszkodowanym przez żołnierzy z innego

pojazdu.

Opiekę sprawuje drużyna z innego Rosomaka.

2. Pod osłoną ogniową drużyny (mającej nosze) sanitariusz -

ratownik dociera do poszkodowanych

Fot. 116. Dotarcie do rannych pod osłoną ogniową z innego

pojazdu.

113

Fot. 117. Ranni żołnierze w przedziale desantowym.

3. Po zabezpieczeniu broni wyciąga ich kolejno z wozu na

nosze, ewakuując w miejsce bezpieczne

Fot. 118. Dotarcie do rannych żołnierzy w przedziale

desantowym.

114

Fot. 119 A, B. Zabezpieczenie broni rannych żołnierzy

w przedziale desantowym.

A

B

115

Fot. 120 A, B, C. Ewakuacja żołnierzy z przedziału desantowego.

A

B

C

116

B. W przedziale desantowym są ranni, sami nie są

w stanie otworzyć drzwi

Pamiętaj o możliwości awaryjnego otwarcia drzwi tylnych,

gdy są zablokowane od wewnątrz!

1. Pod osłoną drużyny z innego Rosomaka sanitariusz - ra-

townik dociera do poszkodowanych

Fot. 121. Zabezpieczenie ogniowe sektorów.

2. Otwiera drzwi tylne

Fot. 122. Otwarcie drzwi tylnych od zewnątrz.

docierając do rannych żołnierzy w przedziale desantowym.

117

Fot. 123. Ranni żołnierze w przedziale desantowym.

3. Po zabezpieczeniu broni wyciąga ich kolejno z wozu na

nosze, ewakuując w miejsce bezpieczne

Fot. 124. Ewakuacja rannych żołnierzy z przedziału

desantowego.

118

Fot. 125. Ewakuacja rannych żołnierzy w bezpieczne miejsce.

Na tym etapie, po ewakuacji żołnierzy z KTO Rosomak,

zarówno żołnierze jak i sanitariusz znajdują się w bezpiecznym

miejscu. Wówczas jest czas, aby zastosować kolejność działań,

mających na celu wykrycie urazów zagrażających życiu ranne-

go, prawidłowo je zaopatrzyć na polu walki – do czasu ewaku-

acji żołnierza z pola walki (Casevac, Medevac).

Każdy żołnierz wyjeżdżający na misję poza granicami kra-

ju odbywa obowiązkowe przeszkolenie w zakresie kwalifiko-

wanej pierwszej pomocy.

Dlatego dalsza część opracowania przedstawia w formie

skróconej prawidłową kolejność działań i stanowi przypomnie-

nie zasad postępowania z poszkodowanym żołnierzem.

119

2. Ocena poszkodowanego - kolejność działań:

1. Ocena świadomości

2. Udrożnienie dróg oddechowych

3. Ocena oddechu

4. Poszukiwanie krwawień

5. Wstrząs

6. Lokalizacja i zaopatrzenie złamań

7. Oparzenia

Ocena świadomości

Ocenę świadomości przeprowadza się poprzez potrząśnie-

cie i zapytanie: „Jak się czujesz, czy mnie słyszysz?”

Prostą skalą służącą do oceny świadomości jest skala AVPU

A – Alert w jęz. polskim: P – Przytomny

V – Voice G – reagujący na Głos

P – Pain B – reagujący na Ból

U – Unresponsiv N – Nieprzytomny

W sytuacji, gdy żołnierz jest przytomny, należy ocenić je-

go dolegliwości oraz szybko je zlokalizować.

Pamiętaj, iż każdy ranny żołnierz z zaburzeniami świa-

domości (pobudzony, splątany, podsypiający itp.) musi być

natychmiast rozbrojony!

120

Udrożnienie dróg oddechowych

Nieprzytomny ranny żołnierz musi mieć udrożnione

drogi oddechowe (leży na brzuchu: obróć na plecy).

1. Otwórz usta i usuń ciała obce pod kontrolą wzroku

2. Wykonaj rękoczyn wysunięcia żuchwy

Fot. 126. Rękoczyn wysunięcia żuchwy.

Jeśli ranny żołnierz doznał urazu w obrębie twarzo - cza-

szki bądź szyi, co może prowadzić do niedrożności dróg odde-

chowych (intubacja jest zbyt trudna w tych warunkach), udroż-

nienie dróg oddechowych może wykonać jedynie ratownik

medyczny lub lekarz.

121

Ocena oddechu

Po udrożnieniu dróg oddechowych należy ocenić oddech,

przez 10 sek. techniką: patrz, słuchaj i czuj.

Należy sprawdzić, czy ranny żołnierz nie ma ran penetru-

jących klatki piersiowej. Mogą one stać się przyczyną zaburzeń

oddechowych.

Po zdjęciu kamizelek, rozpięciu munduru, dokładnie obej-

rzyj klatkę piersiową, poszukując otwartych ran, śladów

krwi – duże ryzyko powstania odmy opłucnej.

Jeśli stwierdzisz obecność otwartej rany klatki piersiowej –

zastosuj bezpośrednio na ranę opatrunek wentylowy Asher-

mana lub opatrunek trójstronny typu Flatter (założony na

wydechu rannego) – patrz rozdział VII.

Największym niebezpieczeństwem jest powstanie odmy

prężnej, zwanej inaczej wentylową, duszącą,

z nadciśnieniem. Jedynym ratunkiem jest wówczas odbar-

czenie odmy poprzez nakłucie grubą igłą klatki piersiowej

(procedura na chwilę obecną możliwa do wykonania jedynie

przez ratowników medycznych lub lekarzy).

Rannego z zaburzeniami oddechowymi ciągle obserwuj pod

kątem pojawienia się objawów odmy prężnej.

Pamiętaj!

Odma prężna jest drugą przyczyną „śmierci do uniknięcia”

na polu walki!

122

Poszukiwanie krwawień

Należy bezwzględnie odnaleźć wszystkie miejsca krwa-

wienia. Do zatamowania krwawienia stosuje się opatrunek uci-

skowy – patrz rozdział VII. Jeśli krwawienie nie ustaje rozważ

założenie stazy taktycznej (duże rany kończyn, amputacje –

warunki anatomiczne do założenia stazy) lub użyj opatrunków

hemostatycznych (użycie stazy niemożliwe ze względu na lo-

kalizację rany).

Pamiętaj!

Staza taktyczna jest ostatnim ze sposobów tamowania

krwawienia. Po jej założeniu musisz zapisać na widocznym

miejscu (czoło, policzek rannego) godzinę jej założenia

i literę T! np.: T 20.06

Nie wolno usuwać wbitych w ciało żołnierza przedmiotów!

Należy je zabezpieczyć grubym opatrunkiem, by zminima-

lizować możliwość ich przemieszczania się!

Fot. 127. Ciało obce wbite w udo.

123

Fot. 128. Stabilizacja ciała obcego

A

124

Fot. 129 A, B. Zabezpieczenie ciała obcego przed przemieszcza-

niem się.

Postępowanie z rannym krwawiącym z kończyny:

1. Załóż na ranę opatrunek uciskowy - opatrunek osobisty

lub typ „izraelski”

2. Zabezpiecz opatrunek przed przemieszczeniem

3. Unieś ranną kończynę (powyżej poziomu serca)

Jeśli ranny nadal krwawi:

4. Na pierwszy opatrunek nałóż drugi

5. Rozważ założenie stazy taktycznej – pamiętaj

o zapisaniu w widocznym miejscu (czoło, policzek ran-

nego) litery T i godziny założenia stazy!

Jeśli ranny krwawi z innego miejsca niż kończyna:

1. Załóż opatrunek osobisty lub typ „izraelski”

2. Uciśnij mocno miejsce krwawienia

3. Krwawienie nie ustępuje: użyj opatrunku hemostatycz-

nego (patrz opis na str. 69)

B

125

Rany brzucha:

1. Jeśli zauważysz wypadnięte trzewia (jelita) – wytrze-

wienie - nie wkładaj ich z powrotem do jamy brzusznej

(zwiększenie krwawienia, rozdarcie ściany jelita)

Fot. 130. Uraz brzucha – wytrzewienie

2. Na wypadnięte jelita nałóż duży jałowy, wilgotny opa-

trunek

A

126

Fot. 131 A, B. Opatrunek zakładany przy wytrzewieniu jelit.

3. Nie podawaj rannemu płynów ani jedzenia!

4. Jeśli pozostaje w pozycji leżącej, pozostaw go

z podkurczonymi nogami (rozluźnienie mięśni brzucha)

– podłóż pod kolana zwinięty koc, plecak, części

umundurowania

Fot. 132. Prawidłowo założony opatrunek chroniący wypadnięte

jelita, pozycja z podkurczonymi nogami.

5. Jeśli ranny ma silne dolegliwości bólowe – podaj mor-

finę.

B

127

Jeśli podejrzewasz krwawienie wewnętrzne, a brak

jest innych obrażeń – szybko ewakuuj rannego

z pola walki!

Wstrząs

Ranny, który krwawi może wpaść we wstrząs (objawy:

blada, spocona skóra, przyśpieszony oddech, szybkie, słabo

wyczuwalne tętno, osłabienie, zaburzenia świadomości). Nale-

ży bezwzględnie zadbać o komfort cieplny – przykrycie ko-

cem izotermicznym.

Pamiętaj!

Ranny z objawami wstrząsu powinien być ewakuowany

w pierwszej kolejności!

U poszkodowanego żołnierza może dojść do wstrząsu nie

tylko z powodu wykrwawienia, lecz także ze względu na silne

dolegliwości bólowe (wstrząs bólowy). Dlatego w razie sil-

nych dolegliwości bólowych należy wdrożyć postępowanie

przeciwbólowe – podanie morfiny.

Morfina może zostać podana przez sanitariusza lub inne-

go żołnierza w sytuacji:

bolesnych ran kończyn i brzucha

złamań i zwichnięć kończyn

bolesnych oparzeń.

Nie podawaj morfiny (jeśli nie masz doświadczenia)

w przypadku:

128

zaburzeń świadomości rannego

zaburzeń oddechowych rannego

urazu głowy.

Sposób podania morfiny:

Umieść autostrzykawkę z morfiną na górnej części uda,

usuń zabezpieczenie, dociśnij i utrzymaj autostrzykawkę przez

ok. 10 sek. Usuń autostrzykawkę i igłę.

Pamiętaj! Jeśli podasz rannemu morfinę musisz na wi-

docznym miejscu (policzek, czoło rannego) napisać literę M

i podać godzinę podania leku. Np.: M 12.23

Lokalizacja i zaopatrzenie złamań

W przypadku złamań kości unieruchamiaj dwa sąsied-

nie stawy, przy zwichnięciach stawów unieruchamiaj dwie

sąsiednie kości!

Jeśli stwierdza się obecność rany na złamanej kończynie,

należy najpierw zaopatrzyć ranę jałowym opatrunkiem,

a dopiero w drugiej kolejności unieruchomić kończynę.

Zachowaj następującą kolejność:

jałowy opatrunek na ranę

podanie środka przeciwbólowego

unieruchomienie kończyny.

Do prawidłowego unieruchomienia złamanych kończyn

służą szyny (Sam Splint, szyna wyciągowa). Jeśli nie masz

129

możliwości ich użycia, bo nie pozwala na to sytuacja taktycz-

na, skorzystaj z pomocy środków improwizowanych (np. pro-

ste gałęzie).

Pamiętaj!

Bardzo groźne w skutkach złamania (szybko duża utrata

krwi) to: złamania uda i miednicy.

Pamiętaj!

Przy urazach miednicy nie wolno układać rannego na boku

(nie obracaj na bok!)

Oparzenia

Na polu walki możesz spotkać się głównie z oparzeniami:

termicznymi

chemicznymi

oparzeniami dróg oddechowych

Sposób postępowania:

1. Schłodzenie miejsca oparzonego – zimna woda (jeśli

posiadasz)

2. Nałożenie bezpośrednio na ranę opatrunku hydrożelo-

wego

3. Podanie środka przeciwbólowego

Gdy stwierdzasz w ranie obecność środków fosforowych –

usuń je (bez kontaktu z nimi) i połóż na ranę oparzeniową mo-

kry opatrunek (dbaj, by nie wysechł).

130

Oparzenie dróg oddechowych

Sprawdź zawartość jamy ustnej poszkodowanego, usuń

widoczne ciała obce (tylko te, które są w zasięgu twego palca,

nie wpychaj palców zbyt głęboko – możliwość przemieszcze-

nia ciała obcego w głąb).

Jeśli stwierdzisz występowanie następujących objawów:

chrypka

kaszel

oparzenie jamy ustnej i języka

obecność sadzy na ustach i w ślinie

obrzęk

podejrzewaj oparzenie dróg oddechowych – wówczas

utrzymuj udrożnienie dróg oddechowych i pilnie ewakuuj!

Resuscytacja krążeniowo – oddechowa

Jeśli pozwala na to sytuacja taktyczna prowadź resuscyta-

cję krążeniowo - oddechową (patrz rozdział VII s. 142).

131

VIII. Najczęstsze urazy bojowe – postępowanie

z poszkodowanym

Najczęstszymi skutkami urazów bojowych na polu walki,

do których może dojść zarówno w transporterach opancerzo-

nych, jak i na otwartym polu są:

1. Masywne krwawienia z kończyn

2. Amputacje urazowe

3. Odma prężna

4. Niedrożność dróg oddechowych

5. Złamania kończyn dolnych i górnych

6. Oparzenia

7. Uszkodzenia kręgosłupa – najczęściej odcinka szyj-

nego.

8. Obrażenia od fali uderzeniowej (w wyniku urazu ci-

śnieniowego i akustycznego)

W rozdziale podano sposoby postępowania z poszkodo-

wanym:

- w przypadku krwawienia z kończyn:

Założenie opatrunku uciskowego

Opatrunek uciskowy zakładany jest bezpośrednio na ranę

celem zatamowania krwawienia.

W celu prawidłowego założenia opatrunku uciskowego na-

leży:

1. Założyć rękawice ochronne

132

Fot. 133. Zakładanie rękawiczek ochronnych.

2. Wyjąć jałowy opatrunek (np. opatrunek osobisty)

3. Wewnętrzną (jałową) stronę umieścić bezpośrednio na

ranę

Fot. 134. Umieszczenie jałowego opatrunku bezpośrednio na

ranie.

4. Dociskając opatrunek do rany wykonać umocowanie

133

opatrunku za pomocą bandaża

Fot. 135. Umocowanie opatrunku za pomocą bandaża.

5. Kontrolować założenie opatrunku pod kątem krwawie-

nia

6. Gdy opatrunek przesiąka dołożyć następny opatrunek

na poprzedni.

Fot. 136. Dołożenie drugiego opatrunku (ranny nadal krwawi).

Założenie stazy taktycznej

134

W sytuacji, gdy zastosowany opatrunek uciskowy nie za-

trzymuje krwawienia lub nie masz czasu na jego założenie

(pod ostrzałem) zastosuj stazę taktyczną. Staza taktyczna (opa-

ska zaciskowa) stosowana jest w masywnych krwawieniach

(krwotokach) celem zatrzymania krwawienia. Zakłada się ją

powyżej miejsca krwawienia (ok. 5 cm) pamiętając, że stazę

zakładamy nie tylko powyżej rany, ale też w miejscu, gdzie

znajduje się jedna kość (ramię lub udo). Staza założona w in-

nym miejscu nie spełnia swojego zadania. Po jej założeniu

w widocznym miejscu ciała rannego (policzek, czoło) należy

napisać godzinę jej założenia oraz literę T. Raz założona opa-

ska zaciskowa pozostaje do momentu przekazania poszkodo-

wanego służbom ratowniczym.

Zastosowanie:

amputacja urazowa

zmiażdżenie kończyny

dalsze silne krwawienie mimo opatrunku uciskowego

w razie braku możliwości wykonania opatrunku

uciskowego

przy dużej ilości ofiar i konieczności szybkiego

udzielenia pomocy wielu poszkodowanym.

W celu prawidłowego założenia stazy taktycznej należy:

1. Założyć rękawice ochronne

2. Umieścić stazę nad miejscem krwawienia (na pojedyn-

czej kości – ramię, udo).

135

Fot. 137. Założenie stazy nad miejscem krwawienia na ramieniu.

3. Zaciskać stazę do momentu ustania krwawienia

Fot. 138. Zaciskaj stazę do momentu zatrzymania krwawienia.

136

4. Założyć opatrunek na zranione miejsce

Fot. 139. Założenie opatrunku na ranę.

5. Zapisać na czole lub policzku rannego czas założenia

opaski np.: T 13.20

Fot. 140. Staza taktyczna nad miejscem krwawienia, rana zabez-

pieczona opatrunkiem, na czole oznaczenie: T 13.20

137

Amputacja urazowa

W niesprzyjającej sytuacji taktycznej (pod ostrzałem) na-

leży rozważyć założenie stazy taktycznej.

Sposób założenia:

1. Założyć rękawice ochronne

2. Umieścić stazę nad miejscem krwawienia na udzie

Fot. 141. Założenie stazy nad miejscem krwawienia na udzie.

3. Zaciskać stazę do momentu ustania krwawienia

4. Założyć opatrunek na zranione miejsce

5. Zapisać na czole lub policzku rannego czas założenia

stazy np.: T 13.20

138

Fot. 142. Staza taktyczna nad miejscem krwawienia, rana zabez-

pieczona opatrunkiem, na czole oznaczenie: T 13.20

- w przypadku otwartej rany klatki piersiowej

Założenie opatrunku na otwartą ranę klatki piersiowej

(Opatrunek wentylowy Ashermana lub trójstronny typu

Flatter)

W wyniku postrzału, rany odłamkowej, pchnięcia nożem

może dojść do zranienia klatki piersiowej i powstania otwartej

rany klatki piersiowej. Gdy zraniona zostanie opłucna, może

powstać odma otwarta lub prężna (wentylowa).

Są to stany zagrażające życiu. Należy je bezwzględnie

szybko zaopatrzyć.

Do tego celu służy opatrunek wentylowy Ashermana

lub opatrunek trójstronny typu Flatter (wykorzystać opa-

kowanie polietylenowe z opatrunku osobistego).

W celu prawidłowego założenia opatrunku na otwartą ranę

klatki piersiowej należy:

139

1. Założyć rękawice ochronne

2. Wewnętrzną stronę opatrunku osobistego umieścić bez-

pośrednio na otwartej ranie klatki piersiowej

Fot. 143. Opatrunek osobisty (strona wewnętrzna) założony bez-

pośrednio na ranę (zakładanie na wydechu).

3. Za pomocą plastra umocować opatrunek na wszystkich

krawędziach z wyjątkiem dolnego rogu

Fot. 144. Prawidłowo założony opatrunek typu Flatter.

140

4. Zamiast punktu 2 i 3 – bezpośrednio na ranę przykleić

do skóry gotowy opatrunek wentylowy Ashermana

Fot. 145. Zakładanie opatrunku wentylowego Ashermana.

Fot. 146. Prawidłowo założony opatrunek wentylowy Asherma-

na.

5. W zależności od stanu poszkodowanego położyć go na

chorym boku lub w pozycji półsiedzącej

6. Nie zostawiaj rannego samego!

141

Nieprzytomny żołnierz

U osoby nieprzytomnej najczęściej dochodzi do niedroż-

ności dróg oddechowych (zapadanie się języka i zamknięcie

dróg oddechowych) i wówczas często pomimo braku innych

uszkodzeń ciała osoba ginie. Dlatego pamiętaj, iż najważniej-

szą rzeczą u osoby nieprzytomnej jest udrożnienie dróg odde-

chowych!

Prawidłowy sposób postępowania z nieprzytomnym żoł-

nierzem:

1. Zabezpiecz broń nieprzytomnego żołnierza

2. Przewróć żołnierza na plecy i zdejmij hełm

3. Sprawdź przytomność – potrząśnij za ramiona i zawołaj

„Jak się czujesz?”

4. Jeśli żołnierz nie reaguje uznaj go za nieprzytomnego

5. Sprawdź drogi oddechowe (otwórz usta, jeśli widzisz

ciała obce, usuń je)

6. Udrożnij drogi oddechowe - rękoczyn wysunięcia żu-

chwy. Jeśli jest nieskuteczny – odchyl głowę do tyłu

i unieś żuchwę do góry

Priorytetem są drożne drogi oddechowe, większym,

aniżeli potencjalne uszkodzenie kręgosłupa szyjnego!

7. Ocen oddech przez 10 sek. techniką patrz, słuchaj i czuj

8. Jeśli nieprzytomny żołnierz oddycha (2 – 4 oddechy

w ciągu 10 sek.) zastosuj pozycję bezpieczną

9. Wezwij pomoc (meldunek MEDEVAC)

10. Co minutę kontroluj czynności życiowe żołnierza

11. Jeśli ewakuacja się przedłuża, po 30 min. ułóż nieprzy-

tomnego na drugim boku

142

Resuscytacja krążeniowo – oddechowa

Wykonaj czynności do punktu 7.

Jeśli stwierdzisz brak oddechu, rozpocznij

(w sprzyjających warunkach taktycznych - strefa bezpieczna)

resuscytację krążeniowo – oddechową:

1. Wezwij pomoc (meldunek MEDEVAC)

2. Wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej.

Ułóż splecione ręce pośrodku klatki piersiowej

i rozpocznij uciskanie klatki piersiowej (zewnętrzny

masaż serca), uciskaj w tempie 100 razy na minutę na

głębokość 1/3 wysokości klatki piersiowej

3. Udrożnij drogi oddechowe i wykonaj 2 szybkie wdechy

ratownicze (wdech trwa 1 sek.)

4. Powtarzaj 30 uciśnięć i dwa oddechy do czasu:

odzyskania przez żołnierza funkcji życiowych

przybycia wykwalifikowanego personelu: lekarz,

ratownik.

do wyczerpania twoich sił.

Jeśli ranny żołnierz nie oddycha a znajdujesz się pod

ogniem nieprzyjaciela – żołnierz zostaje uznany za nieży-

wego!

Jeśli ranny żołnierz nie oddycha, brak jest ognia nie-

przyjaciela – rozpocznij resuscytację krążeniowo -

oddechową (BLS)!

143

Uszkodzenia kręgosłupa – najczęściej odcinka szyjnego.

W KTO Rosomak mamy najczęściej do czynienia np. pod-

czas wybuchu IED z działaniem dużych sił i przyśpieszeń

w kierunku zarówno pionowym (od dołu do góry) jak

i w poziomym (od przodu do tyłu), także na boki. Wówczas

żołnierz będący na linii działania sił jest „wyrzucany”

z siedzenia i jeśli nie ma zabezpieczenia w postaci pasów

i zagłówków, może dojść do uszkodzenia kręgosłupa, szcze-

gólnie odcinka szyjnego, także lędźwiowego.

Pasy zamontowane w KTO Rosomak, bardziej zabezpie-

czają przed przesunięciem żołnierza do przodu, aniżeli przed

„wyrzuceniem” do góry, natomiast zagłówki skutecznie chro-

nią przed nadmiernym odgięciem odcinka szyjnego kręgosłu-

pa.

W rozdziale II pkt. 4 pokazano prawidłowo dopasowane

zagłówki, jak i konsekwencje nie zastosowania lub złego dopa-

sowania zagłówków.

Kołnierz ortopedyczny

Każdy urazowy żołnierz powinien mieć założony koł-

nierz ortopedyczny – po ocenie podstawowych funkcji ży-

ciowych i ocenie głowy i szyi pod względem urazów.

144

Obrażenia od fali uderzeniowej (w wyniku urazu ciśnie-

niowego i akustycznego)

Autorzy podręcznika zwracają uwagę i opisują szerzej za-

gadnienia związane z wybuchem.

Urazem detonacyjnym nazywa się uraz spowodowany wybu-

chem.

W zależności od rodzaju ośrodka, w którym doszło do wy-

buchu, rozróżnia się wybuch:

powietrzny,

naziemny,

podziemny,

podwodny.

Uraz detonacyjny złożony jest z kilku jednocześnie działa-

jących czynników urazotwórczych:

fali uderzeniowej,

błysku,

promieniowania cieplnego,

gazów powybuchowych,

w przypadku wybuchu termojądrowego dodatkowo do-

chodzi promieniowanie przenikliwe i skażenie promie-

niotwórcze.

Urazotwórcze działanie promieniowania cieplnego pod-

czas detonacji konwencjonalnych materiałów wybuchowych

ma istotne znaczenie tylko na bliskich odległościach od cen-

trum wybuchu.

Zatrucie gazami powybuchowymi, tj. tlenkiem węgla,

tlenkiem azotu oraz uduszenie w wyniku obecności wysokich

stężeń dwutlenku węgla brane jest pod uwagę w przypadkach

wybuchów w przestrzeniach zamkniętych (czołgi, bunkry,

schrony, okręty podwodne).

145

Rodzaj i wielkość obrażeń powstałych w następstwie wy-

buchu powietrznego jest funkcją wskaźników fizycznych,

przede wszystkim:

powietrznej fali uderzeniowej (PFU)

uruchomieniem pocisków wtórnych, którymi mogą być

odłamki obudowy ładunków wybuchowych lub wpra-

wione w ruch falą podmuchu ciała otaczające miejsce

wybuchu.

W związku z powyższym uraz odniesiony w wyniku dzia-

łania tej fali dzielimy na:

1. Uraz pierwotny wywołany bezpośrednim działaniem

fali podmuchu

2. Uraz wtórny spowodowany pociskami wtórnymi

3. Uraz trzeciorzędowy wynikający z nagłego rzucenia

ciała ofiary na twarde podłoże.

W przypadku „air blast” na obrażenia narażone są narządy

zawierające powietrze.

Uraz pierwotny powietrzną falą uderzeniową powoduje

przede wszystkim zamknięte obrażenia płuc. Inne obrażenia

to: obrażenia tkanek miękkich, amputacje kończyn, złamania

i zwichnięcia, towarzyszące obrażenia głowy i szyi, „tatuaż

kurzowy”.

146

Uraz akustyczny

Żołnierze znajdujący się blisko centrum wybuchu lub

przebywający w zamkniętym pomieszczeniu (wnętrze KTO

Rosomak) po wybuchu np. miny pułapki doznają często urazu

akustycznego. Graniczną wartością, po przekroczeniu której

dochodzi do uszkodzenia narządu słuchu jest 140 dB. Doznając

urazu akustycznego żołnierze skarżą się na występowanie róż-

nych dolegliwości: osłabienie słuchu lub chwilowy niedosłuch,

zaburzenia równowagi, zawroty głowy. Widząc wybiegających

z Rosomaka po wybuchu (np. miny pułapki) żołnierzy zwróć

uwagę na to, iż często rozbiegają się oni bezładnie we wszyst-

kich kierunkach, są zdezorientowani.

Pamiętaj! Musisz zabezpieczyć ich broń i nie zostawiaj ich

samych!

Fot. 147. Zdezorientowany po wybuchu żołnierz odrzucający

broń.

147

Bibliografia:

1. Tactical Combct Casualty Care Guidelnes, February

2009- 11- 26.

2. Campbell J.E., Basic Trauma Life Support, Medycyna

Praktyczna, Kraków 2006.

3. Andres J., Pierwsza pomoc i resuscytacja krążeniowo –

oddechowa, Polska Rada Resuscytacji, Kraków 2005.

4. Andres, J., Specjalistyczne zabiegi resuscytacyjne, Pol-

ska Rada Resuscytacji, Kraków 2006.

5. Wytyczne 2005 resuscytacji krążeniowo – oddechowej,

Polska Rada Resuscytacji, Kraków 2005.

6. „Ustawa z dnia 8 września 2006r. o Państwowym Ra-

townictwie Medycznym” – Dz. U . z 2006r., Nr 191,

poz. 1410.

7. Skiner D., Earlam R., red. Jakubaszko J., ABC postę-

powania w urazach, Górnicki Wydawnictwo Medycz-

ne, Wrocław 2003.

8. Chrząszczewska A ., Bandażowanie, PZWL,2005.

9. Stenger E. pod red. Sobolewskiej E., Opatrunki, Urban

&Partner, Wrocław 1999.

148

Zespół autorski:

Opracowanie merytoryczne:

mjr dr n. med. Marzanna Rosińska

ppor mgr Dorota Łęgocka - Bartczak

chor. mgr Łukasz Olszycki

Dokumentacja graficzna i techniczna:

mjr dr n. med. Marzanna Rosińska

ppor mgr Dorota Łęgocka - Bartczak

chor. sztab. inż. Mariusz Jasiński

chor. mgr Łukasz Olszycki