Evropska gradska povelja/Vraćanje gradskih ulica ljudima

8/2/2019 Evropska gradska povelja/Vraanje gradskih ulica ljudima

1/100

Evropska gradska povelja


2/100


3/100

Evropskagradskapovelja

SADRAJA. Evropska Deklaracija o gradskim pravima

B. Evropska gradska povelja

1. Istorija Povelje2. Svrha, lozoja i struktura Povelje3. Grad u Evropi

3.1 Razvoj i koncept metropole3.2 Metropola i njeno okruenje3.3 Lokalna demokratija3.4 Razlog postojanja (raison dtre) urbane politike3.5 Metropola budunosti

3.6 Saradnja gradova3.7 Prava u okviru gradova4. Pojedinana poglavlja

4.1 Prevoz i kretanje4.2 ivotna sredina i priroda u gradovima4.3 Fiziki oblik metropola4.4 Gradsko arhitektonsko nasljee

4.5 Smjetaj4.6 Bezbjednost u gradovima i prevencija kriminala4.7 Ugroene osobe i invalidi u gradovima

4.8 Sport i provoenje slobodnog vremena (rekreacija)u gradskim podrujima

4.9 Kultura u gradovima4.10 Multikulturna integracija u gradovima4.11 Zdravlje u gradovima4.12 Uee graana, gradska uprava i urbanizam4.13 Ekonomski razvoj u metropolama

C. Odluke / miljenja, koji se odnose na urbana pitanja,

usvojeni od CLRAE

D. CLRAE organizovane ili sponzorisanemeunarodne konferencije o urbanim pitanjima

E. Pregled principa Evropske gradske povelje,sadranih u pojedinanim poglavljima


4/100


A. Evropska Deklaracija

o gradskim pravima(1)

IMAJUI U VIDU DA primjena (sprovoenje) sljedeih pravatreba da bude zasnovana na solidarnosti i odgovornomsuivotu graana, podrazumijevajui jednako prihvatanjeobaveza, graani evropskih gradova imaju pravo na:

BEZBJEDNOST: - na siguran i bezbjedan grad, osloboen,

koliko je mogue, od kriminala, delinkvencije i nasilja;NEZAGAENU I ZDRAVU IVOTNU SREDINU: - naivotnu sredinu bez zagaenja vazduha, vode i zemlje, bezbuke, gdje postoji zatita prirode i prirodnih resursa;

ZAPOSLENJE: - na odgovarajue mogunosti zaposlenja;na uee u privrednom razvoju i na taj nain postizanjeline nansijske nezavisnosti ;

SMJETAJ: - na odgovarajue omoguavanje i izboradekvatnog, pristojnog stambenog prostora, koji garantujeprivatnost i mir;

KRETANJE: - na neometano kretanje i slobodu putovanja;na harmoninu ravnoteu izmeu svih korisnika ulice-

javnog prevoza, privatnih automobila, pjeaka i biciklista;

ZDRAVLJE: - na ivotnu sredinu i izbor mogunosti kojedoprinose zikom i psihikom zdravlju;

SPORT I SLOBODNO VRIJEME : - na omoguavanjesvim osobama, bez obzira na uzrast, mogunosti iliprinadlenosti, korienje irokog izbora sportskih i

rekreativnih kapaciteta;KULTURA: - na pristup i uee u irokom izborumogunosti za kulturne i kreativne aktivnosti i hobije;

MULTIKULTURNA INTEGRACIJA: - gdje zajednicerazliitih kulturnih, etnikih i religioznih opredjeljenja vodemiran suivot;

KVALITETNA ARHITEKTURA I FIZIKO OKRUENJE:- na prijatan, podsticajni ziki oblik, postignut krozsavremenu arhitekturu visokog kvaliteta i ouvanja isvjesnog obnavljanja istorijskog izgraenog nasljea;

HARMONIZACIJA FUNKCIJA: - gdje su ivljenje, rad,putovanje i obavljanje drutvenih aktivnosti u to je mogueveoj meusobnoj povezanosti;

UEE: - u pluralistikim demokratskim strukturama iu gradskim upravama koje odlikuje saradnja svih raznihpartnera, princip subsidijarnosti, informisanosti i slobode odprekomjernih propisa;

EKONOMSKI RAZVOJ: - gdje lokalni organi, na jedanutvren i liberalan nain, preuzimaju odgovornost zastvaranje, direktno ili indirektno, privrednog razvoja;


5/100


ODRIVI RAZVOJ: - gdje lokalni organi pokuavajuda postignu pomirenje privrednog razvoja i zatiteivotne sredine;

USLUGE I ROBA: - na irok izbor dostupnih uslugai robe, odgovarajueg kvaliteta, koje obezbjeuju

lokalni organi, privatni sektor ili njihovo partnerstvo;

PRIRODNA BOGATSTVA I RESURSI : - naupravljanje i gazdovanje lokalne vlasti lokalnimresursima i imovinom na racionalan, paljiv, ekasani ravnomjeran nain, na dobrobit svih graana;

LINA REALIZACIJA: - na gradske uslove kojiomoguavaju postizanje linog blagostanja i

individualnog i drutvenog, kulturnog, moralnog iduhovnog razvoja;

MEUOPTINSKA SARADNJA: - u kojoj sugraani slobodni i podsticani da direktno uestvuju umeunarodnim odnosima njihove zajednice;

FINANSIJSKI MEHANIZMI I STRUKTURE:- koji omoguavaju lokalnim vlastima da pronau

nansijske resurse neophodne za korienje pravadenisanih u ovoj deklaraciji;

JEDNAKOST: - gdje lokalne vlasti obezbjeuju dase navedena prava primjenjuju na sve graane,bez obzira na pol, uzrast, porijeklo, vjeru, drutveni,ekonomski ili politiki poloaj, ziki ili psihikinedostatak.

(1) Ova deklaracija je proistekla iz Evropske gradske povelje,koju je usvojio Savjet Evropske stalne konferencije lokalnihi regionalnih vlasti Evrope (CLRAE) 18. marta 1992, nasjednici odranoj tokom godinje Plenarne skuptineCLRAE (17 19. mart 1992, Strazbur).


6/100


B. Evropska gradska

povelja

1. Istorija PoveljeEvropska gradska povelja je rezultat rada Savjeta Evrope ourbanoj politici - rad inspirisan Evropskom kampanjom zagradsku obnovu, u organizaciji Savjeta Evrope od 1980. do1982.

Ova kampanja, koja predstavlja odraz miljenja gradskihvlasti i stanovnitva irom Evrope o nekim kljunimpristupima unapreenju ivota u naim metropolama,usredsredila se na etiri glavne opte oblasti:

poboljanje zikog gradskog okruenja; obnavljanje postojeeg stambenog fonda; kreiranje drutvenih i kulturnih mogunosti u gradovima; razvoj zajednice i uee javnosti.

U skladu sa opredjeljenjem i insistiranjem Savjeta Evropena ljudskim pravima, u kampanji su vie preovladavalikvalitativni u odnosu na kvantitativne aspekte urbanograzvoja; slogan kampanje je bio Bolji ivot u gradovima(gradovi za ivot - des villes pour vivre; Stdte zumLeben).

Kampanja je zatim dovela do jednog programa u okviruSavjeta Evrope o urbanoj politici, koji je izmeu 1982. i1986. razvio meunarodni Komitet vlada (tj. predstavnikanacionalnih ministara zaduenih za urbana pitanja).

Godine 1986. ovaj program prerasta u Savjet Stalne

konferencije lokalnih i regionalnih vlasti Evrope (CLRAE).On je slijedio logiku postojee prakse u mnogim zemljamalanicama, po kojoj su odluke koje se tiu gradskihzajednica uglavnom donosili lokalni gradski oci i nastavljaologiku politike decentralizacije u drugim zemljamalanicama, koja je prenijela poveanu odgovornost zaurbana pitanja na lokalni nivo upravljanja.

Od 1986. do danas, razvija se program odrivog razvoja,

koji karakterie organizovanje znatnog broja ad hockonferencija i simpozijuma; priprema izvjetaja i odluka,zasnovanih na tim izvjetajima, koji se zatim upuujuoptinama u Evropi, o raznim aspektima urbanog razvoja(npr. zdravlje u gradovima; obnavljanje industrijskihgradova; politike koje se tiu nebezbjednosti ivota ugradovima, prevencije kriminala i narkomanije; arhitektonskirazvoj i istorijski gradovi; samopomo i razvoj zajednice ugradovima, itd.). Detalji su prikazani kao dopuna Povelje.

Ovi dogaaji koji su se odvijali sa ciljem da se promovierazmjena iskustava i informacija izmeu politiara,profesionalaca i javnosti, zajedno sa drugim aktivnostimaStalne konferencije o lokalnoj demokratiji, decentralizacijii ueu (npr. Evropska povelja o lokalnoj samoupravi), suobezbijedili potrebnu podlogu za Povelju.


7/100


2. Svrha, lozoja i strukturaPovelje

Objedinjujui u jedan jedinstven tekst niz principa o dobrojgradskoj upravi na lokalnom nivou, SVRHA Povelje je da:

obezbijedi praktian alat i prirunik o gradskojupravi za lokalne vlasti; obezbijedi glavne elemente za eventualnu buduukonvenciju o gradskim pravima; obezbijedi osnovu za emu jedne meunarodnenagrade za gradove koji se obaveu na principe Povelje; saini posjetnicu za Savjet Evrope o pitanjimakoja se tiu izgraene okoline i djeluje istovremeno kao

sinteza zakljuaka rada Savjeta Evrope, a naroito onih kojedonese CLRAE o urbanim pitanjima.

U smislu svoje FILOZOFIJE, Povelja ima izvjestan brojjedinstvenih, jasnih, osnovnih ideja.

Ima dimenziju vrste lokalne vlasti, koja se usredsreuje naspecine odgovornosti ovog nivoa vlasti za urbani razvoj.

Ona se veoma koncentrie na razmatranje kvalitativnihaspekata urbanog razvoja i kvaliteta ivota, u duhuukupnog opredjeljenja Savjeta Evrope za zatitu osnovnihsloboda i ljudskih prava. U tom smislu, rad Savjeta Evropena urbanim pitanjima i njegova Stalna konferencija lokalnihi regionalnih vlasti Evrope se razlikuje od rada drugihmeunarodnih vladinih organizacija koje imaju validnugradsku komponentu u svojim programima.

Ona identikuje odreen broj univerzalnih (vodeih)osnovnih principa, koji se mogu lako primijenitiod zemlje do zemlje u Evropi, gde su problemi ugradovima veoma slini po prirodi ako ne i po obimu.Ova univerzalnost je naroito vana zato to jeSavjet Evrope organizacija koja se iri, sa rastuim

brojem zemalja lanica koje slijede demokratskereforme u Centralnoj i Istonoj Evropi. Metropoleu takvim zemljama bi svakako mogle imati mnogokoristi od niza principa sadranih u Povelji, a kojipotiu iz iskustva zemalja gdje demokratija ima duuneprekidnu tradiciju.

Jedan od kljunih elemenata koji se provlai kroz cijeluPovelju je ideja o saradnji i solidarnosti:

izmeu lokalne vlasti u pojedinanimzemljama lanicama, da bi se obezbijedio poboljanikvalitet ivota u gradskim podrujima, vodeirauna i o dodatnim prednostima, odgovornostima imogunostima koje nastaju kao rezultat angaovanjazemalja Centralne i Istone Evrope; izmeu nacionalnih i lokalnih uprava uomoguavanju i jaanju, kroz politiki i nansijski

angaman, ideje o izmjetanju mjesta donoenjaodluka od centra ka gradovima i njihovim zajednicama; izmeu lokalnih uprava i njihovih zajednica,da bi se razmotrilo i postiglo blie razumevanjerazliitih potreba jednog gradskog podruja i ukljuilolokalno stanovnitvo u proces donoenja odluka; i, to je znaajno, izmeu gradova iromEvrope i izvan nje, prevazilazei nacionalne granice.


8/100

Evropsk

agradskapovelja

Povelja se rukovodi uvjerenjem da graani imaju osnovnagradska prava: pravo na zatitu od agresije; od zagaenja;od neprijatne i uznemiravajue gradske okoline; pravo nasprovoenje demokratske kontrole svoje lokalne zajednice;pravo na pristojan stambeni prostor, zdravlje, kulturnemogunosti i kretanje.

Dalje, Povelja insistira na tome da se takva pravaprimjenjuju na sve stanovnike grada, bez diskriminacijeu pogledu pola, uzrasta, porijekla, rase, vjere, socijalno-ekonomskog ili politikog poloaja, zikog ili psihikognedostatka.

Zbog toga je jedna od odgovornosti lokalnih i regionalnihuprava da zatite takva prava kroz razvoj odgovarajuih

strategija.U smislu STRUKTURE, Povelja je sainjena u obliku nizakratkih, jasnih principa, koji se odnose na razliite aspektegradskog razvoja, praene dovoljnim brojem stavova saobjanjenjima.

3. Grad u Evropi

3.1 Razvoj i koncept gradaGrad ili optina je uvijek bila idealno mjesto za okupljanje,mjesto gde su zajednica i drutveni ivot mogui, bezega je, po rijeima Tomasa Hobsa, ivot okrutan, jadan,usamljen, grub i kratak .

Gradovi i metropole privlae ljude koji ele da ive tamo,

rade tamo, idu tamo kao turisti ili iz kulturnih razloga. To jetradicionalno podruje gdje se koncentriu veliki resursi imree uticaja.

Etimologija rijei citt, cit i ciudad (koje potiu odlatinskog civitas) obuhvata dva osnovna koncepta -

materijalni, arheoloki, topografski i urbanistiki, grad kaomesto okupljanja ljudi i, kako to formulie TreccanijevaItalijanska enciklopedija, istorijski i pravni fenomen kojiobezbjeuje karakteristino, osnovno jezgro ivota udrutvu.

Grka rije polis takoe sugerie dva koncepta, kakosrednjovjekovnog grada u teritorijalnom smislu, kaoskupa zgrada i prostora, tako i grada u pravnom smislu,

kao zajednice ljudi politiki organizovane za postizanjezajednikih ciljeva.

Isti koncepti stoje iza francuskog cit, panskog ciudad,itd.

U sadanje vrijeme, grad ili metropola se sve vieidentikuju sa optinom (commune, municipio, Gemeinde,comune), kao autonomna regionalna cjelina koja obuhvata

zajednicu stanovnika sa odreenim interesima, naseljenicentar sa organizovanim razvojem gradnje, javnih usluga isopstvene uprave.

Metropole su, meutim, sloene cjeline. Znatno se razlikujuu smislu urbanog razvoja i veliine. Njihov identitet, madaukorijenjen u istoriji, stalno se mijenja. Tokom vremena,najvei broj gradova i metropola je evoluirao u svjetlu novih


9/100


zahtjeva, ideala, stilova ivota, standarda ivljenja i novogkvaliteta ivota.

U nekim sluajevima, metropole su se promijenile nabolje,tamo gdje su njihova uprava, politiari ili lanovi javnostinapredni ili spremni za saradnju; ili nagore, gdje to nije

sluaj.Novi problemi nastaju razvojem urbanizacije i irenjemgrada. Poev od 19. vijeka, vezano za Industrijskurevoluciju, rijeke ljudi su se selile u metropole, privueneposlovima i bogatstvom, teoretski ostavljajui siromatvo izasebe.

Proces se i dalje nastavlja u mnogim evropskim zemljama.

U drugim, naroito posljednjih godina, odigrava sedecentralizacija ili migracija nazad, iz metropole premapredgraima - ne samo tokom vikenda, nego i trajnije,traenjem zdravije, manje zagaene okoline, drugaijegposla ili prijatnijeg okruenja.

Sreom, ima mnogo primjera metropole koja dobrofunkcionie i prua svojim stanovnicima zadovoljavajuikvalitet i nain ivota; u kojoj je postignuta ravnotea izmeu

ekonomskog razvoja i odravanja visokog kvaliteta okoline;gdje postoje visoki nivoi uea, dobrosusjedskih odnosa irazvoja zajednice, osjeaja pripadnosti i ponosa.

Mnoge metropole, meutim, nisu tako srene i odraavajuna naglaen nain brojne komunalne tekoe i bolnaprilagoavanja: propadanje centra grada, to izazivasilaznu spiralu osiromaenja za njeno stanovnitvo;

postepeno ruenje istorijskih centara; prekomjernu gustinusaobraaja; buku, zagaenje vazduha i zemlje; manjakpristupanog kvalitetnog stambenog prostora; drutvene izdravstvene probleme; generacije i etnike grupe vie nepotuju meusobne razlike; visoku stopu nezaposlenosti,naroito meu mlaim ljudima; nepoznato i strano

okruenje; komiluk koji je postao nebezbjedan i nesiguranzbog visokog stepena kriminala i delinkvencije, uglavnomzbog narkomanije.

Neke metropole vie ne zadovoljavaju elementarne zahtjeveuslova za ivot.

3.2 Metropola i njeno okruenje

Granice metropole nikad nisu granice gradskog drutva.Metropoli je neophodno njeno okolno podruje za funkcijekoje su esto znaajni korisnici zemlje, npr. aerodromi;za niz naselja za gradske stanovnike i za rekreaciju naotvorenom.

Sa druge strane, okolini je metropola potrebna za njeneusluge (kulturne, medicinske, veleprodaju) i za posao.

Suvie egoistino upravljanje metropolom i posebnopredgraima izaziva:

neravnotee, npr. skupe gradske usluge, teoretskipristupane svima u okviru metropole uglavnom plaa grad

esto siromaniji od okolnih prigradskih podruja; niske trokove razvoja u prigradskim podrujimakoji spreavaju metropolu da razvija sopstveni potencijal;


10/100

10

Evropsk

agradskapovelja

metropola koristi ekoloke resurse okolnihpodruja (energiju i vodu), a vraa otpad i zagaenje.

Potreban je uravnoteen razvoj metropole i njenogokruenja to se ogleda u regionalnom planiranju, aktivnojsaradnji metropole i lokalne vlasti u okviru susjednog

okruenja i zajednikom donoenju odluka. Rezultat jeudruivanje pojedinanih potencijala na obostranu korist,izbjegavanje nepotrebnog kretanja i racionalnije korienjeekolokih resursa.

3.3 Lokalna demokratija

Nije uvijek bio sluaj da pripadnici javnosti imaju dovoljnomogunosti da iznesu svoje zahtjeve kroz postojee

institucije i punopravno se angauju u demokratskomprocesu gradskog razvoja.

Ovaj nedostatak je naroito ozbiljan to nain na kojigradovi funkcioniu uslovljava ekasnost odbranedemokratije i prava. Ako funkcioniu dobro, predstavljajugaranciju ljudskih prava; ako loe funkcioniu, ova prava suugroena.

Osnova za urbani razvoj mora biti direktno uee graana,u okviru lokalne uprave koja sama uiva najvei moguistepen autonomije i ekonomske nezavisnosti.

3.4 Razlog postojanja (raison dtre)urbane politike

Transformacija nezadovoljavajuih gradskih uslova u uslovekoji postaju to je mogue vie zadovoljavajui, za onolikibroj ljudi koji je mogue postii kroz kombinaciju utvrenelokalne politike volje i urbanizma koji predlau timovistrunih profesionalaca.

Ovaj dvojni politiki i profesionalni pristup je ono topredstavlja urbanu politiku.

Veliki broj faktora ugroava urbani ivot i treba ih razmatratina sveobuhvatan nain privreda, tehnologija, drutveno-kulturni faktori, zakonodavna struktura. Bilo kakva akcijakoja se preduzima u gradovima iziskuje temeljnu analizu,prouavanje, znanje i odgovornost.

Gradska politika se bavi ispitivanjem odnosa izmeuresursa, proizvoda i kretanja, sa namjerom da dovede dorezultata koji e sadrati ideje i usluge, koje unapreujurazvoj optine, udruenja i pojedinaca u njoj, u okviruukupne perspektive odrivog razvoja. (Ren Parenteau)

Urbana politika se tie zajednice kao cjeline i pojedinacau mnogim aspektima njihovih privatnih ivota. To jekljuni javni in mijeanja i usmjeravanja i zbog togatreba da bude plod stalne, redovno obnavljane saradnjeizabranih predstavnika i javnosti. To je dio demokratskoginstitucionalnog nasljea gradova i metropola.


11/100

11

Evropskagradskapov

elja

3.5 Metropola budunosti

Sada je vrijeme da se odlui da l i e metropola budunostibiti mjesto pogodno za ivot, prijatno, lijepo i zdravo.Postojei nezadovoljavajui uslovi treba da djeluju kaopodsticaj da se razmotri sadanja osnovna koncepcija

metropola i gradova.Ovo razmatranje mora da ukljui saradnju svih ljudi iprofesionalnih kategorija na koje se odnosi: stanovnikametropole, gradskih elnika, politiara, funkcionera,profesionalaca, onih koji rade u njoj saradnju nasuprotmnogim kanonima Atinske povelje.

Idealna metropola je ona koja uspijeva da uskladi razne

sektore i aktivnosti koje se obavljaju u njoj (saobraaj,ivotne, radne i rekreativne potrebe); koja titi graanskaprava; koja obezbjeuje najbolje mogue uslove ivota;koja odraava i reaguje na ivotne stilove i stavove svojihstanovnika; gdje se u potpunosti vodi rauna o svima onimakoji je koriste, koji u njoj rade ili posluju, koji je posjeuju,koji trae zabavu, kulturu, informacije, znanje, koji studirajuu njoj.

Metropola, takoe, mora da uspostavi ravnoteu izmeumodernog razvoja i ouvanja istorijskog nasljea; daintegrie novo bez unitavanja starog; da podri principodrivog razvoja. Grad bez svoje prolosti je kao ovjekbez sjeanja. Ljudi ostavljaju tragove svojih ivota i svograda i line istorije u metropolama, u obliku susjedstva,zgrada, drvea, crkava, biblioteka. Oni predstavljaju zbirnuostavtinu prolosti, koja prua ljudima mogunost da

doive osjeaj trajanja u njihovim sadanjim ivotima ipripreme se za budunost.

Metropole moraju funkcionisati i biti rukovoene uvjerovanju da gradski problemi ne mogu biti svedeni samona nansijske mehanizme ili pitanja, niti se mogu rjeavati

samo tradicionalnim sredstvima funkcionalnog urbanizma.Optine se moraju truditi da koriste metode proistekle iztuih iskustava, nacionalnih vlada i/ili privatnog sektora.

3.6 Saradnja gradova

S obzirom na realnost da gradovi imaju osnovnu uloguu regionalnom, nacionalnom, evropskom i ukupnomsvjetskom razvoju, vano je da budu ukljueni u mree

saradnje i razmjene na regionalnom, nacionalnom iinternacionalnom nivou, kroz udruivanja, sporazume,lanstvo u meunarodnim udruenjima i nevladinimorganizacijama.

3.7 Prava u gradovima

Potovanje, unapreenje i proirenje ljudskih prava je odosnovnog znaaja za sve pojedince u gradovima bez

obzira na pol, uzrast, porijeklo, rasu, vjeru, drutveni,ekonomski ili politiki poloaj, ziki ili psihiki nedostatak.

Ovo, izmeu ostalih prava, ukljuuje i prava na:

obezbjeenje odgovarajuih, dobro lociranih idobro osvijetljenih kua i stanova dovoljne veliine,sa odgovarajuom opremom, po razumnoj cijeni, koji


12/100

12

Evropsk

agradskapovelja

zadovoljavaju zahjeve u pogledu zatite od zagaenja; preventivne zdravstvene mjere; obezbjeenje zelenila, prostora, suneve svjetlosti, tiine,vegetacije, ljepote; povezivanje raznih funkcija ivota metropole; kulturne mogunosti, sportske i rekreativne sadraje,

drutveni razvoj, slobodno kretanje, uspostavljanjeharmonine ravnotee izmeu svih korisnika ulice (javnogprevoza, privatnih automobila, pjeaka i biciklista); obezbjeivanje sredstava za komunalne potrebe; mjere protiv siromatva; posebnu pomo za ugroene; bezbjednost; rad; dobrobit;

mogunosti obuke i obrazovanja; kulturu i istoriju.

4. Pojedinana poglavlja4.1 TEMA: Prevoz i kretanje

Kroz istoriju, ovek se borio da proiri krug svojih aktivnostito je imalo za posljedicu jak podsticaj da pobolja tehnike

prevoza.Sa svakim napretkom u nainu prevoza, ljudski ivot semijenjao; moe se rei da su efekti pjeakog, konjskog,eljeznikog, automobilskog, autobuskog prevoza i prevozarobe dananjoj metropoli nametnuti.

Implikacije i znaaj takve pokretljivosti su veliki. Mogue je

napraviti izbor okruenja u kojem bi neko elio da ivi i radi,sa kim bi elio da se drui.

Meutim, od kada se pojavio, 1884. godine, automobilje esto dominirao politikama prevoza, donosei kaoposljedicu degradaciju sistema javnog prevoza.

Automobil protiv grada moda previe uproeno vienje,ali veoma blizu istine. Polako, ali sigurno, automobili ubijajugradove. Do 2000. godine, mora se odluiti; bie ili jedno ilidrugo: oba ne mogu opstati.

Ako se nita ne uini, ako se ne nametne nova disciplina,drumski saobraaj, naroito privatni automobili i kamioni,e ne samo razoriti gradove, nego e znatno doprinijeti

unitenju globalne okoline putem efekta staklene bate.Automobili ugroavaju gradove bukom, uznemiravanjem,psihikom i zikom nesigurnou, gubitkom ugodnosti idrutvenog prostora, atmosferskim zagaenjem.

Mada on omoguava dobrostojeim stanovnicima danapuste grad, plaa se cijena u oteanim dopunskimoblicima saobraaja. Dalje, kao posljedica toga, organizacija

ekasnog i ekonomski izvodljivog javnog prevoza u stalnorastuim prigradskim podrujima je esto nemogua.

Povrh svega, dovodi do kulturnih i socijalnih gubitaka;doprinosi propadanju grada kao mjesta za ivot, zakontakte, aktivnosti i kulturu.

Rjeavanje ovog problema nije sluaj suvie


13/100

1

Evropskagradskapov

elja

izolacionistikog ili egoistinog stava stanovnika gradausmjerenog protiv drugih tipova ljudskog naselja ili drugihmanje prenaseljenih (zaguenih) podruja. To je prijenjihov doprinos u zajednikom naporu da se spasi planetaod prijetnje negativnih sporednih efekata prekomjernograzvoja.

PRINCIPI

1. Vano je da se smanji obim putovanja, naroitoprivatnim automobilima

Preveliko korienje zemlje i razdvajanje funkcija, dvaprincipa planiranja koji se zagovaraju i primjenjuju tokomposljednjih etrdeset godina, doveli su do trenutnog

orsokaka, gdje se:(a) sami gradovi zaguuju i naputa ih srednja klasa;(b) stalno proiruju prigradska podruja u kojima jeorganizacija ekasnog, ekonomski izvodljivog javnogprevoza praktino nemogua.

Prema tome, velika invazija u 19. i poetkom 20. vijekaje dovela do sadanjih krajnosti, proizvodei loeefekte. Postala je koliko prednost, toliko i nedostatak.

U najkonkretnijem i najvidljivijem obliku, ona nameeneizbjeno putovanje za graane koji ive na jednommjestu, rade na drugom, a trae neophodne usluge i robuna treem, prevozei svoju djecu do kole na nekomdrugom mjestu i nazad.

Kljuno rjeenje je nova strategija planiranja za korienjezemlje, i unutar grada, zagovarajui kompaktan grad i

van grada, teei za integracijom i kombinacijom smjetaja,zaposlenja i drugih funkcija.

Razvoj malih i srednjih preduzea u proizvodnji,tercijarnom i kvartalnom sektoru, treba da bude povezansa stambenim i rezidencijalnim podrujima u njihovom

neposrednom okruenju. Rad kod kue vezan zakompjuter nije reenje, zbog kontraefekta - drutvenogotuenja.

2. Kretanje mora biti organizovano na nain kojistimulie odranje grada sa moguim uslovimaivota i koji dozvoljava koegzistenciju razliitih oblikaputovanja.

Naravno da nije ni mogue ni preporuljivo da se eliminieputovanje, ali treba da bude izvodljivo da se reorganizujurazliiti oblici putovanja, u okviru jednog opteg cilja, da sestvori grad u kom je zadovoljstvo ivjeti, a ne da se samoslijede odreeni sektorski ciljevi.

To znai davanje istog primata i javnom i/ili kolektivnomprevozu, biciklima, pjeacima i individualnom prevozu ljudii robe. To znai ograniavanje pristupa tekom saobraaju,

bilo da isporuuje robu ili ne. To znai istraivanjeinovativnih mjera za kontrolu upotrebe ulica, recimo,alternativno korienje i vremenski i prostorno; dio danakao pjeaka zona; alternativni sati, dani, periodi sedmiceili godine. To znai pravljenje biciklistikih staza; paljivoplaniranje pjeakih zona; parkiranje van grada, praenofrekventnim, pristupanim, bezbjednim i pouzdanim javnimprevozom koji prevozi do centralnih gradskih podruja.


14/100

1

Evropsk

agradskapovelja

3. Ulici mora biti vraena uloga drutvene arene

Nestanak funkcije ulice kao drutvenog, ivotnog prostoradoprinosi propadanju grada i poveanju nesigurnosti.

Poboljana bezbjednost, sigurnost i drutvena harmonija,

prema tome, znae ziku obnovu ulice, kroz ire plonike,pjeaka podruja; kontrolu protoka saobraaja putemodgovarajueg planiranja i ureivanja ulica; paljivokorienje jednosmjernih ulica.

To znai zatitu i unapreenje otvorenog prostora putemvisokokvalitetnog i trajnog ponovnog razvoja; dobar kvalitetuline opreme, javnih putokaza i komercijalnih oznaka;sreivanje fasada; ureivanje drvea, zelenila, vode,

fontana, spomenika i skulptura.

To znai razvoj privlanih, visokokvalitetnih privatnih,komercijalnih ili javnih aktivnosti na plonicima, terasama iprostorima ispred kafea.

To znai to je mogue bolje eliminisanje nepotrebne buke.

4. Potreban je stalni trud na edukaciji i obuci

Ne mogu se izvriti znaajne promjene ako se ne izmijenenavike u ponaanju pojedinaca, graana, ija rastuabriga za okolinu nije uvijek u skladu sa odgovarajuomspremnou da izmijene sopstvene okorele obrasceponaanja.

Lokalne vlasti imaju jasnu odgovornost da podre irazviju kampanje koje podiu svijest, da bi istovremenoizmijenili obrasce ponaanja i podstakli u stanovnicimagrada vjerovanje da ulica pripada njima, da je zajednikovlasnitvo, ali da se ba zbog toga mora koristitiharmonino i potovati.

4.2 TEMA: ivotna sredina i priroda ugradu

Suvie esto, mnogi dananji gradovi su aglomeracijekamena, betona, elika, stakla i asfalta, sa, tamo gdjepostoje, generalno monotonim pojasevima trave ili pustezemlje koja se slabo koristi.

Atmosfera i zemlja su zagaeni tetnim elementima iizduvnim gasovima iz industrije, energetskih postrojenja,saobraaja i domainstava. Prirodni svijet je protjeran izdijelova grada i stambenih okruenja.

Prema tome, nikad ranije nije bilo tako neophodno dase ustanove podruja zatite prirode i razvije korienjevegetacije kao elementa u planiranju otvorenih prostora

i regiona. Oni daju svakom gradu karakter, obogaujuga jednom interesantnom dimenzijom, imaju presudan iprepoznatljiv uticaj na ukupan vizuelni izgled grada, bezega grad gubi dijelove svoje individualnosti.

Gradovi moraju imati plua, da bi se l judima omoguiloda pobjegnu od izgraenog okruenja i doive prirodu.


15/100

1

Evropskagradskapov

elja

Vegetacija i ivotinje su dio sopstvenog razvoja pojedinca iomoguavaju djeci roenoj u gradskom okruenju da douu kontakt sa prirodom.

Lokalne vlasti treba da budu dobri uvari prirodnognasljea. One imaju odgovornost da poboljaju upravljanjeresursima, postignu ekoloki kvalitet, zatite prirodnesisteme stimuliui istu i zdravu lokalnu proizvodnju,prevoz i potronju.

Iznad svega, treba priznati da Priroda i Grad nisumeusobno iskljuujui koncepti.

PRINCIPI

1. Dravni organi imaju odgovornost da gazduju iupravljaju prirodnim i energetskim resursima nadosljedan i racionalan nain

Princip odrivog razvoja iziskuje da lokalne i regionalnevlasti u potpunosti prihvate svoju odgovornost u korienjuogranienih resursa (energije, vode, vazduha, zemlje,sirovina, hrane) i isto tako da preuzmu odgovornost zanain na koji u okviru sopstvenih granica rjeavaju pitanja

zagaenja, domaeg i toksinog otpada, koji oni stvaraju,umjesto to ga prebacuju u druge regione ili ostavljaju unasljee buduim generacijama.

Sve vei broj gradova trai svoje resurse na drugimmjestima, esto izazivajui probleme na izvoru. Gdjegod je mogue, treba da pokuaju da izvlae resurse izsopstvenog okruenja, tako da se grad moe posmatrati kao

kompletan ekosistem. Tehnika poboljanja i inovativnemjere, npr. okunice za bate, lokacije za kompost, maladomaa toplotna i energetska postrojenja, korienjesolarne energije i vjetra, se mogu koristiti da se gazdujeresursima i smanji optereenje za optinske budete.

2. Lokalne vlasti treba da usvoje strategije zaspreavanje zagaenja

Gradovi veoma trpe zbog zagaenja koje potie odindustrije, saobraaja i domainstava, naroito kunoggrijanja.

Privremene, kratkorone mjere npr. isputanje vrstogi tenog otpada u rijeke i jezera, paljenje ili recikliranje

otpada, treba da budu zamijenjene smanjenjemisputanja na izvoru, primjenom iste tehnologije,odgovarajuih tehnika upravljanja saobraajem,korienjem alternativnih goriva, itd.

Lokalne vlasti treba da zahtijevaju od novih industrijada biraju i izbjegavaju odreene materijale, da ponovokoriste ambalau, da razvijaju alternativne energetskeresurse. Lokalnu graevinsku industriju treba stimulisati,

putem graevinskih kodeksa, da koristi materijalekorisne za zdravlje i da stvara dobru unutranju klimu uzgradama.

Meutim, razvoj novih tehnologija i unapreenjezakonodavstva nije dovoljno, bez dobro informisanog

javnog mnjenja koje vri pritisak na politiki proces. Ulogainformisanja je, prema tome, kljuna.


16/100

1

Evropsk

agradskapovelja

Ovo podrazumijeva obezbjeivanje informacija lokalnimrmama o istim tehnologijama; mreu informativnih isavjetodavnih centara; revolucionarne nove pristupe.

Isto tako, potroai mogu biti informisani o nainusmanjenja izduvnih gasova, o korienju odgovarajuihmaterijala za unutranjost kua, izbjegavanju odreenihmaterijala za pakovanje i ienje.

3. Lokalne vlasti imaju odgovornost da zatite prirodui zelene prostore

Zelene povrine, ouvanje prirode i programi za ureenjezemljita su osnovni elementi u urbanim podrujima, kojidoprinose kvalitetu vazduha i pristojnoj gradskoj klimi.

Korovske biljke, organsko batovanstvo, izborodgovarajuih vrsta, ponovno korienje posebnihprostora, npr. zaputenih groblja, obala rijeke, eljeznikihsporednih kolosijeka, itd., mogu da obezbijede smjetaj zairok izbor ore i faune, koji podrava sopstvene sisteme.

Ozelenjavanjem krovova, zidova, dvorita, itd., moeda se formira niz habitata za razliite biljke i ivotinje.

Gradske farme i kolske bate za djecu igraju vanu uloguu uspostavljanju direktnog kontakta sa prirodom vitalnu,ukoliko elimo da stvorimo odgovoran odnos sa prirodom iprirodnim resursima.

Prioritetne oblasti za zatitu prirode treba odreditiputem analize lokalnih uslova (izrada biotopskih mapa).Potrebno je podsticati korienje vegetacije na otvorenim

prostorima, uz odraavanje lokalnih, istorijskih i prirodnihkarakteristika.

4. Zatita prirode je jedan od faktora u razvijanjuaktivnog uea i ponosa zajednice

Vegetacija se moe koristiti kao sredstvo za stimulisanjeponosa zajednice i pojedinca u odnosu na sopstvenilokalitet i identikacije sa njim. To se moe uraditi krozrazvoj okunica, krovnih i zimskih bati, igralita za djecu,pretvaranje polujavnih povrina u biotope oko stambenihblokova, zelene pojaseve, prirodne i kolske bate i centreza terenska izuavanja.

4.3 TEMA: Fiziki oblik metropole

Oblikovanje vizuelnog izgleda grada je vrhunac procesaurbanizacije i izgradnje raznovrsnih zgrada, sa okolnimprostorima, tokom odreenog perioda godina.

Nain na koji se ovaj vizuelni izgled grada uva i razvija inain na koji se rjeavaju povezana pitanja bezbjednosti,komfora, opremljenosti i izgleda, su vane stavke u tenjiza kreiranjem jednog kvalitetnog gradskog okruenja.

PRINCIPI

1. Centri metropola se moraju tititi i uvati kao vanisimboli evropskog kulturnog i istorijskog nasljea

Evropski istorijski centri, sa svojim zgradama, gradskimprostorima i stilovima ulica, obezbjeuju vanu vezu


17/100

1

Evropskagradskapov

elja

prolosti, sadanjosti i budunosti; oni posjeduju elementearhitektonskog nasljea neprocjenjive vrijednosti; to sumjesta koja uvaju sjeanja metropole; stvaraju osjeajidentiteta za sadanje i budue generacije i predstavljajukljune faktore u kreiranju osjeaja solidarnosti i osjeajazajednice meu ljudima Evrope.

Rjeavanje urbanog pritiska u istorijskim centrima zahtijevapaljivu ravnoteu njihovog tradicionalnog akcenta naintenzivnom i raznovrsnom razvoju, i novim ekstenzivnimupotrebama koje zahtijevaju prostor i pristupanost priubrzanom tempu razvoja i promjene.

Nain na koji se deava novi razvoj, da bi se sjedinio saistorijskim lokalitetima, je osnovno arhitektonsko pitanje sa

kojim moraju da se suoe centri metropola u Evropi, kao i udrugim dijelovima svijeta.

Naini zatite istorijskih zdanja se moraju kombinovati sapaljivim projektovanjem novih zgrada uklopljenih u gradskecentre, ipak vodei rauna da se ohrabruju arhitektonskeinovacije. Struna panja posveena detaljima moe igrativanu ulogu u evoluciji odgovarajue urbane forme.

2. Obezbjeivanje i kontrola otvorenog prostora umetropoli su sastavni dio gradskog razvoja

Otvoreni prostor - plonici, manje ulice, bulevari sadrvoredima, avenije, parkovi, igralita, rjene obale, holovieljeznikih stanica, zone bez saobraaja, bate i okunice

isto su toliko osnovne komponente evropskih metropola,koliko su to i njihove zgrade.

Dobro projektovan i planiran otvoreni prostor poveavaatraktivnost metropole i na taj nain doprinosi njenomprivrednom prosperitetu ili obnovi. On obezbjeujehumanu dimenziju i stvara priliku za kolektivni ivot,funkcioniui kao vrsta javne dnevne sobe za tajlokalitet.

Kulturna aktivnost i ljudska dobrobit zahtijevajupostojanje prostora za etanje, promenadu, igranje idruenje.

U predvianju i razvijanju novih otvorenih prostora,moraju se potovati i ogledati potrebe stanovnika injihovih obrazaca ponaanja, kao to se mora voditirauna i o arhitektonskom karakteru i kvalitetu, i globalno

i detaljno.Vano je voditi rauna o izboru drvea, vegetacije,boja, svjetla, sjenki, o izboru materijala. Takve otvoreneprostore treba dalje projektovati tako da daju maksimalnemogunosti stanovnicima da budu aktivni i kreativni.

Treba voditi rauna o dobrom odravanju otvorenogprostora, izbjegavajui da to postane mjesto zabrana ili

nerazumne regulacione kontrole ponaanja.to je ee mogue, stvaranje i rukovoenje otvorenimprostorom treba da bude na susjedskoj osnovi, krozpartnerstvo lokalne vlasti, grupa zajednice i stanovnitvau cjelini. Direktno angaovanje graana ima efekatsam-svoj-policajaci moe biti korisno u borbi protivvandalizma.


18/100

1

Evropsk

agradskapovelja

3. Arhitektonska kreacija i razvoj igraju kljunu uloguza kvalitet vizuelnog izgleda grada

Karakter grada treba traiti u njegovoj savremenojarhitekturi i arhitektonskom nasljeu.

Privlanost grada se moe popraviti ako se renovirajupostojee zgrade i obezbijedi da nove zgrade istovremenobudu atraktivne i uklope se u postojee okruenje.

Arhitektura mora imati slobodu da se izrazi i da odrazirazliite potrebe. Arhitektonski konkursi imaju kljunu uloguu raanju novih ideja.

4. Sve osobe imaju pravo na zdravu, bezbjednu,

sreenu, prijatnu i stimulativnu ivotnu sredinuFiziki oblik metropole, naroito priroda stambenih zgradau njihovom irem susjednom okruenju, igra kljunu uloguu razvoju visokokvalitetnog gradskog okruenja.

Ovo se postie, bar djelimino, zatitom stambenihpodruja od zagaenja vazduha, vode, zemlje i podzemnihzagaenja; stvaranjem ekoloke zatite i tampon

(zatitnih) zona, parkova, bata i okunica; skretanjemtekog saobraaja koji stvara smetnje; obezbjeivanjemraznovrsnih kulturnih i sportskih objekata.

Graanima treba dati punu mogunost da izraze svojeideje, i utiu na donoenje odluka u pogledu oblikanjihovog okruenja i bilo kakvih drugih eventualnihpromjena.

5. Vitalnost grada zavisi od uravnoteenih gradskihstambenih programa i odravanja stambenog karakteracentra metropole

Lokalne vlasti treba da imaju neophodnu mo da zatitestambeni karakter gradskog centra, postavljajui granice

selektivnom dodjeljivanju prostora koji praktikuju moniekonomski interesi i podstiui operacije renoviranja iobnavljanja.

Isti tako, treba odravati socijalnu raznovrsnost u centralnimstambenim podrujima.

4.4 TEMA: Urbano arhitektonsko

nasljeeUrbana arhitektura predstavlja nasljee elemenata za kojese smatra da imaju trajni znaaj, i ouvani su da zatitegradski identitet i sjeanje. Oni mogu da ukljuuju prirodneelemente, tj. rezultat lokacije, topograje i klime, kao ielemente koje je ovjek izgradio, proizvod ljudske vjetine iumjetnike i kulturne vrijednosti;

Ovo nasljee je esto dopunjeno dodatnim elementima,nastalim kao odgovor na privremene ili stalne potrebe,modu ili pritiske, koji su zatim sami po sebi postali stalni.

Ovo urbano nasljee predstavlja vaan i nezamenjivdio gradskog tkiva, bitan za identitet metropole i njenihstanovnika. Ono predaje buduim generacijama sistem


19/100

1

Evropskagradskapov

elja

kulturne reference, utvrujui okvir i svijest o zajednikojevropskoj istoriji i budunosti.

Gradsko nasljee se sastoji od spomenika, grupazgrada i zdanja, kako je navedeno u lanu 1 Evropskekonvencije o arhitektonskom nasljeu.

Poseban i esto zanemaren dio gradskog nasljea jeonaj koji je nastao u periodu industrijalizacije - fabrike,maine, mostovi, luke, skladita, itd.

Ovom gradskom nasljeu esto prijeti neznanje,nekorienje i propadanje svake vrste.

Lokalne vlasti su u najboljem poloaju da preuzmuodgovornost i angauju se u ouvanju i odravanjuurbanog nasljea.

Struktura istorijskih centara i lokacija pomaeharmoninoj drutvenoj ravnotei. Nudei prave usloveza razvoj irokog niza aktivnostij nae stare metropole supogodovale drutvenoj integraciji. Ouvanjem neke starezgrade karakter regiona moe biti ouvan i poboljan.

PRINCIPI

1. Ouvanje (konzervacija) gradskih objekatazahtijeva paljivo razraen zakonski okvir

Dok je odgovornost za ouvanje u rukama dravnihorgana, pojedinane zgrade su obino u privatnomvlasnitvu.

Neophodan je zakonski okvir da se reguliuprava, obaveze i konikti ove dvije strane da bi seobezbijedila zatita nasljea.

Dravni organi moraju obezbijediti odgovarajuinadzor i zakonsko ovlaenje da sprijee kvarenjeoblika, oteenje, vee izmjene, izmjenu karaktera ilidemoliranje zatiene pojedinane zgrade ili grupezgrada.

Takvo ovlaenje treba da vlastima omoguizahtijevanje od vlasnika zatiene imovine dasprovede radove na restauraciji, uz odgovarajuunansijsku pomo, ako je mogue; da same obaveradove ako to ne uini vlasnik ili da prisilno preuzmuzatienu imovinu.

Takvo ovlaenje treba takoe da predvidi formiranjesveobuhvatnog registra ili inventara gradskognasljea. Ovaj registar, nastao na osnovu temeljnogpregleda istorijskih zgrada u okviru grada, trebatakoe da pokua da identikuje opasnosti; adaptivnemogunosti ponovne upotrebe, naroito industrijskognasljea, koje mogu izazvati panju eventualnih

kupaca; i potencijalno novo nasljee.Zakonske mjere treba takoe da predvide formiranjezona zatienog nasljea ili podruja konzervacije,gdje bi vlasti kontrolisale i usmjeravale konzervacijuangaovanjem strunih majstora, korienjemtradicionalnih materijala, originalnih boja, itd.


20/100

20

Evropsk

agradskapovelja

2. Ouvanje gradskog nasljea zahtijeva politikeinformisanja

Adekvatna konzervacija se moe postii samo ukolikopostoji poveana svijest o njenoj vrijednosti kod opte

javnosti i individualnog vlasnika nasljea.

To zahtijeva korienje modernih sredstava komunikacije ipromotivnih tehnika, s tim to se posebna panja usmjeravana mlade ljude, poev od kolskog uzrasta.

Politike, folozoja i znanje o konzervaciji treba da seedalje od uskih krugova arhitekata, arheologa i istoriara,na gradske planere, politiare, graevinare i poslovnuzajednicu.

Kampovi dobrovoljnog rada; kampanje i lokacijesamopomoi (uradi sam) predstavljaju ne samo praktinenaine uea u konzervaciji, nego imaju i koristandidaktiki pratei efekat.

3. Adekvatni i esto originalni nansijski mehanizmi ipartnerstva su neophodni

Konzervacija gradskog nasljea je velika nansijskaobaveza, kako u pogledu samih zgrada, grupa zgrada,tako i u obezbjeivanju odgovarajuih administrativnihservisa, da bi se primijenile nacionalne, regionalne i lokalnepolitike konzervacije. esto prevazilazei resurse dravnihorgana, nansiranje zahtijeva partnerstvo sa privatnimsektorom i stimulacije za privatne pojedince, npr. poreskei skalne olakice da se podstakne restauracija umjesto

ruenja; diferencijalne stope PDV na zgrade; prodajaistorijske svojine po snienoj cijeni pod uslovom da seobavi kompletna popravka i konzervacija, naroito prijepreprodaje; dugoroni zajmovi; osnivanje fondacija zarestauraciju; razvoj obrtnih fondova; poveano korienjedonatorstva i sponzorstva.

Za nasljee u vlasnitvu dravnih institucija, npr. eljeznica,one treba da prihvate odgovornost za odravanje istorijskihsvojina pod njihovim staranjem.

4. Vano je odravanje i ponekad obnovaspecijalizovanih zanata i tehnika

Specijalistika obuka u konzervaciji se vri za tri glavnekategorije majstora: mlade ljude koji namjeravaju da sebave tim zanatom, zanatlije koji ele ponovnu obuku ispecijaliste majstore koji ele da unaprijede znanja. Overazliite potrebe zahtijevaju obezbjeivanje razliitih tipovaobuke. Obuka treba da otvori mogunosti za karijeru idrutveno napredovanje, to je bitno za unapreenjestatusa zanatskih profesija.

5. Urbano nasljee mora biti integrisano u savremeni

ivot preko njegovog ukljuivanja kao vanog elementau ukupno planiranje

Osnovni princip integrisane konzervacije je da ukljui zatitui konzervaciju gradskog nasljea kao vaan cilj planiranja.Ovo podrazumijeva da program konzervacije treba da budebaziran na sveobuhvatnom pristupu. Timovi za konzervacijunasljea treba da budu multidisciplinarni i da rade u aktivnoj


21/100

21

Evropskagradskapov

elja

saradnji sa drugim sektorskim politikama - ekonomskimrazvojem, kulturom, stambenom gradnjom, okolinom, itd.

Mora se voditi rauna da se obezbijedi da grad nepostane muzej na otvorenom. Restauracija mora daobezbijedi da zgrade imaju valjan savremeni ivot.Dravni organi moraju da kreiraju okvir u kom zgradapostaje samokonzervirajua.

6. Privredni razvoj moe esto biti stimulisanouvanjem gradskog nasljea

Ouvanje nasljea esto moe znaiti uspjenugradsku privrednu obnovu. Ono poveava atraktivnostmetropole, i za turiste i za poslovni sektor. Ponovnokorienje adaptiranih starih, naroito industrijskihzgrada, esto moe biti zdravo privredno rjeenje, kojeprua mogunosti korienja kao stambeni prostor, hotel,poslovni centar, itd.

U tom konzervacijskom radu se nalazi i ziki rad, tomoe da smanji nezaposlenost. On omoguava uteduenergije, sirovina i infrastrukture.

4.5 TEMA: SmjetajGradovi su oduvijek privlaili ljude i zajednice, eljneda se sklone u zatitu tvrave, ije je jezgro uvijek biostambeni prostor.

Pristup i pravo na smjetaj je zatieno u lanu 25Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima.

Dom je lini prostor pojedinca, mjesto sa kojim stanaridentikuje osnovnu gradsku egzistenciju; osnovnu elijuivota zajednice.

Smjetaj je generalno najvea pojedinana stavkatroenja u ivotnom vijeku pojedinca, a stambeni prostorzauzima vei dio gradskog izgraenog podruja. Zajednosa radom, rekreacijom i prevozom, to je jedna od glavnihfunkcija ivota metropole.

To je kljuni faktor u obezbjeivanju zdravog, bezbjednog,sreenog, prijatnog i stimulativnog ivotnog okruenja;sa druge strane, ako ga nema ili ako je neodgovarajui,to je kljuni element nebezbjednosti, nasilja, segregacije,netolerancije i rasizma.

PRINCIPI

1. Gradski stanovnik ima pravo na privatnost u domu

Dom je jedino istinski privatno mjesto za jednogpojedinca, gdje mora postojati maksimalna garancija zanalaenje bezbjednosti, mira i zatite line imovine.

Zakonodavstvo lokalne vlasti mora biti tako denisanoda obezbijedi apsolutnu zatitu ove privatnosti i slobodeod uznemiravanja od javnih i privatnih organizacija; darazvije programe i kampanje usmjerene na to da doveduodnos pojedinac/soba to je mogue blie odnosu jedan-na-jedan i da uvede i vrsto primjenjuje standarde upogledu buke, pregradnih zidova, izgleda, kao i prava dase ne bude zanemaren, itd.


22/100

22

Evropsk

agradskapovelja

2. Svaka osoba i porodica imaju pravo na bezbjedani pristojan smjetaj

Dom mora predstavljati bezbjedno i sigurno okruenjekoje vodi zikom blagostanju, gdje pojedinac moeda povrati energiju i snagu neophodnu za svakodnevni

ivot.To se moe postii uspostavljanjem i praenjem primjenebezbjednosnih standarda u zgradama; pravljenjemevidencije nehigijenskog stambenog prostora,dozvoljavanjem da se on ili porui i zamijeni, il i obnovi;kroz blisku saradnju lokalnih zdravstvenih, zatitnih istambenih usluga.

Ovo takoe podrazumijeva da se obezbjeuje stambeniprostor sa zelenim pojasom, ili sa to je mogue bliomtakvom okolinom, sa okunicama i batama prirodnomdopunom adekvatnog smjetaja.

3. Lokalne vlasti treba da obezbijede stambenuraznovrsnost, izbor i pokretljivost

Gradovi i njihove lokalne vlasti treba da nude irok izbor

stambenog prostora, sa nizom raznovrsnih stilova istandarda, da zadovolje sve potrebe i da stambeni fond iokruenje doprinesu harmoninoj zajednici.

Obezbjeivanje stambenog prostora mora da odgovarapotrebama pojedinaca i porodica potrebama koje seesto mijenjaju kao rezultat promjena u ivotnom stilu idrutveno-ekonomskim uslovima.

Lokalne vlasti treba da obezbijede raznovrsnost stambenogprostora, status stanovanja i lokaciju i ciljnu javnuintervenciju u sluaju neadekvatnosti trine ponude. Trebasmanjiti prepreke stambenoj pokretljivosti, tj. smanjiti porezena promjene nekretnine i imovine i dati eksibilnije periodeotkaznog roka u ugovorima o zakupu.

4. Prava pojedinaca i porodica u najugroenijimkategorijama se ne mogu zatititi samo zakonima trita

U preteno trinoj privredi, dostupnost vlasnitva naddomom zavisi od sadanje i stalne platene sposobnostikuevlasnika. Prema tome, pristup tritu i pravo nastambeni prostor postaju diskriminativni i nepouzdani uodnosu na odreene kategorije ljudi, npr. starije osobe,nemone, nezaposlene, porodice sa jednim roditeljem,nekih segmenata imigrantske zajednice.

Shodno tome, stambena politika treba da bude odgovornostlokalnih vlasti, koje moraju imati nadlenost direktneintervencije da bi se postigli drutveni ciljevi stambenepolitike i podstakao privatni sektor da jednako djeluje.

5. Lokalne vlasti treba da obezbijede mogunostkupovine stambenog prostora i postizanja bezbjednostistanara

Lokalne vlasti su dune da obezbijede raspoloivumogunost kupovine stambenog prostora po razumnoj cijenii, shodno tome, treba promovisati sve mogue aranmanekoji dovode do sticanja vlasnitva nad domom. Gdjezakonodavstvo dozvoljava stanarima dravnih stanova da


23/100

2

Evropskagradskapov

elja

kupe imovinu, lokalne vlasti imaju odgovornost da zamijenestambene jedinice u javnom sektoru.

Isto tako je vano pravo na bezbjednost, tj. da stanarikoji plaaju stanarinu ne ive pod prijetnjom iseljenja iligubitka smjetaja na neki drugi nain. Pravo na smjetajpodrazumijeva pravo na mogunost da se postane diolokalne zajednice to je esto nemogue bez dugoronesigurnosti smjetaja.

Takva prava se najbolje tite istom potvrdom opojedinanom ili kolektivnom vlasnitvu i ugovorima ozakupu; precizno formulisanim ugovorima za sve ukljuenestrane.

Jednako vano je da lokalne vlasti podstiu pojedince iudruenja stanara da uestvuju u stambenoj adminstraciji;da prihvataju razliite oblike smjetajnih aranmana, tj.stambene zadruge.

6. Renoviranje starih zgrada se ne smije preduzimati nateret postojee drutvene strukture

Obezbjeivanje novih domova kroz programe renoviranjastarih resursa, koji su obino u centralnim gradskimpodrujima, suvie esto kao posljedicu ima prisiljavanjeprvobitnih stanara da napuste svoje stanove zbog njihovekasnije nemogunosti da plate poveane trokove izakupnine koji uslijede nakon takvih renoviranja.

Lokalne vlasti treba, prema tome, da se pobrinu i obezbijededa stambeni programi bazirani na renoviranju budu praeni

odgovarajuim nansijskim i budetskim mehanizmima, kojiomoguavaju da prvobitni stanari, to je mogue vie, imajukoristi od generalnog unapreenja podruja.

4.6 TEMA: Gradska bezbjednost i

prevencija kriminalaKriminal, naroito povezan sa narkomanijom, u evropskimmetropolama se poveao toliko da je postao jedna odglavnih politikih, dravnih i profesionalnih preokupacijavezanih za urbano drutvo.

Bezbjednost se tie svih nas. Pravo na grad se ne moeu potpunosti uivati ukoliko se ne garantuje bezbjednost

stanovnika i ukoliko se ne smanji strah od kriminala.Lokalne vlasti su na izvoru borbe protiv osnovnih uzrokadelinkvencije putem odgovarajue politike drutvenograzvoja, koja svakom daje priliku da nae pravo mjesto ulokalnom drutvu, u obnavljanju drutvenih veza i razvijanjustruktura meusobne podrke i akcionih programa baziranihna partnerstvu.

PRINCIPI1. Dosljedna politika sigurnosti i prevencije kriminalamora biti zasnovana na prevenciji, primjeni zakona imeusobnoj podrci

Kriminal ima irok niz uzroka. Zbog toga i akcije protiv njegamoraju biti i raznovrsne i koordinirane.


24/100

2

Evropsk

agradskapovelja

To znai uspostavljanje partnerskih struktura na lokalnomnivou, koje ukljuuju izabrane predstavnike, zvaninike,policijske funkcionere, sudije, drutvene radnike iudruenja, radi analiziranja uzroka kriminala, ekasnostive preduzetih akcija i buduih programa djelovanja. Ovotakoe mora biti povezano sa sistemom u kom se, imse primijeni kazna, ine napori da se prekrilac odmahintegrie i da se obezbijedi obeteenje za rtvu.

2. Politika lokalne gradske sigurnosti mora poivatina savremenoj sveobuhvatnoj statistici i informisanju

Politika lokalne sigurnosti se mora bazirati na jasniminformacijama i sveobuhvatnoj statistici.

To znai voenje detaljne statistike kriminala (sapravljenjem mapa sa mjestima i vremenima prekraja,porijeklom prekrilaca, itd.), pregleda rtava i sakupljanjeaurnih izvjetaja od udruenja rtava, drutvenih radnikai strunjaka za edukaciju.

Takav metod rada mora biti osnova za djelovanje lokalnogpartnerskog organa i lokalnog servisa za zatitu odkriminala.

3. Prevencija kriminala ukljuuje sve lanovezajednice

Jedan od glavnih uzroka kriminala je drutveno otuenjei tekoe sa kojima se suoavamo, naroito mladi ljudi, uidentikaciji sa nekom kulturom, sa porodicom, kolom ilidrutvom kao cjelinom.

Mjere ukljuuju snanu akciju na unapreenju gradskogokruenja, pomo mladim ljudima u pitanjima zdravlja,rekreacije, uenja i zapoljavanja. Posebna panja se moraposvetiti onim segmentima populacije koji imaju tekoa,ne putem stvaranja posebnih struktura, nego kompleksnimpristupima koji ukljuuju ekonomsku integracija i smjetaj.

4. Djelotvorna politika gradske bezbjednosti zavisi odbliske saradnje policije i lokalne zajednice

Da bi pojaala svoju djelotvornost, policija mora daodrava dijalog sa graanima i njihovim predstavnicima,radi koordiniranja akcije sa djelovanjem drugih organa uzajednici.

Ovo obuhvata denisanje procedure lokalnog nadzora napartnerskoj osnovi, naroito s obzirom na zone i vrijemelokalnih policijskih obilazaka i mobilnih patrola; uestvovanjeu edukativnim naporima usmjerenim na grupe mladihljudi; uee sudskih vlasti u debati o politici gonjenja;savjetovanje dravnih vlasti i grupe graana o nainimasmanjenja mogunosti za krau, tehnikoj zatiti imovine,susjedskim emama zatite; nadziranje aktivnosti privatnihpolicijskih usluga i obezbjeivanje, u vezi sa socijalnimslubama, da se pozivi i pritube biljee, ak i oni kojinemaju neposredne kaznene implikacije.

5. Mora se utvrditi i primjenjivati lokalna politika borbeprotiv narkomanije

Narkomanija, koja nastaje zbog niza faktora koji generiukriminal, je sama po sebi uzrok kriminala, gdje je ukljuen


25/100

2

Evropskagradskapov

elja

verc i gdje zavisnici od droge ine zloine da bi dolido droge. Dok je kanjavanje dilera u osnovi stvarspecijalistike policije i sudskih vlasti, lokalna zajednica se ucjelini mora organizovati da smanji potranju droge.

Ovo se radi putem preliminarnog istraivanja ili utvrivanjasituacije, to obavlja grupa specijalista u saradnjisa zdravstvenim i socijalnim slubama, kroz razvojinformativnih programa, naroito za mlade ljude u kolamai van njih.

To ukljuuje programe za obuku osoblja za vezu i radnikazajednice, nastavnika, omladinskih i socijalnih radnika kojisu u kontaktu sa pojedincima. Takoe je neophodno da serazmotre uslovi za distribuciju priceva i zamjena za drogu.

6. Vani su programi za spreavanje povratka na drogu irazvijanje alternativa zatvoru

Zatvor koji, kao vrlo specino iskustvo, moe dovesti dovee stope recidivizma, mora biti rezervisan za najozbiljnijezloine.

Moraju se razvijati alternativni oblici kazne, koji istovremenogarantuju sistematski i brz odgovor drutva na bilo kakavkriminalni prekraj i imaju za cilj da reintegriu prekrioca uzajednicu to je prije mogue i sprijee dalje prekraje.

Takve alternative zatvoru mogu da ukljue socijalne slubei da se obavljaju na terenu van zatvora; putem vregvezivanja uslovnog putanja i sudskog nadzora prekrilacasa reparacijom teta koje su pretrpjele njihove rtve; kroz

razvijanje boljih veza izmeu zatvora i grada, na primjer,ukljuujui edukativne i kulturne aktivnosti u zatvorima iblie povezujui zajednicu sa pripremama za putanje.

7. Pomo rtvama je kljuna komponenta bilo kojelokalne politike bezbjednosti

Planovi podrke rtvama i programi pomoi su moralnaobaveza drutva i paralela naporima koji se ine da seintegriu prekrioci.

Takve mjere bi obuhvatale osnivanje optinskih jedinicaili udruenja za pomo rtvama koje bi pruale pomo isavjete rtvama; obezbjeujui da albe upuene policijii sudovima budu rutinski evidentirane i da budu dateinformacije o preduzetim akcijama; i preduzimajui mjere dase olakaju svjedoenja djelovanje u svojstvu svjedoka jenain da se pomogne rtvi.

8. Prevencija kriminala mora biti priznata kao prioritet ishodno tome zahtijevati poveane nansijske resurse

Mada se priznaje da je visok nivo kriminala i delinkvencijegeneralno jedna od glavnih poasti ivota u evropskimmetropolama, i mada se nairoko diskutuje i javnoraspravlja o preventivnim mehanizmima, lokalne vlasti jonemaju na raspolaganju dovoljne nansijske resurse da sepozabave takvim problemima.

Prema tome, treba izdvojiti poveana sredstva zakoordinirane strukture za prevenciju kriminala; zapoboljavanje metodologije; prilagoditi policijski rad;


26/100

2


denisati politiku protiv narkomanije; razviti programe zaizbjegavanje recidivizma, kao i za pomo rtvama i traenjealternative zatvorima.

4.7 TEMA: Ugroene osobe i invalidi u

gradovimaJedno od osnovnih prava bilo kojeg graanina treba dabude slobodan pristup svim drutvenim aktivnostimai mogunostima grada, bez obzira na pol, uzrast,nacionalnost ili zike ili mentalne sposobnosti.

Meutim, kao generalno pravilo, nae metropole se trudeda se pobrinu za potrebe odraslog radnog stanovnitva u

najboljem stanju i u punoj snazi svojih sposobnosti.esto su zanemarene kategorije graana koji trpe trenutneili permanente probleme u prilagoavanju, kao to sutrudnice, djeca, stariji ljudi, neki bolesnici, invalidi.

Za neke kategorije ugroenih lica, uivanje u osnovnimindividualnim pravima je mogue samo uz razumijevanje ipomo ostalih stanovnika grada.

PRINCIPI

1. Gradovi moraju biti projektovani tako da svi graaniimaju pristup svim mjestima

Sve komercijalne, administrativne i javne zgrade; drutveno-kulturne, sportske, zdravstvene i religiozne ustanove;

ulice; javna mjesta; kulturni, drutveni i drugi dogaajimoraju biti pristupani svim ljudima, bez obzira na njihovunesposobnost ili nedostatak.

Ako je neophodno, mogu se osmisliti aktivnosti ili specijalnitermini za razne grupe populacije, npr. plivanje za bebe,sport za invalide, djeja odjeljenja u bibliotekama.

Meutim, pravo na esto korienje javnih zgrada iusluga ne smije da, istovremeno, proizvede nepotrebneneprijatnosti za druge korisnike ili da se zasniva na mjeramakoje su nerealne ili suvie skupe.

Lokalne vlasti bi mogle da oforme komisiju za bezbjednosti pristup svim zgradama i prostorima otvorenim za javnost,ukljuujui i prostore koji tek treba da budu izgraeni.

To bi takoe ukljuivalo obuku osoblja javnih i polujavnihslubi, da bi bilo sposobno da se bavi i pomae graanimakoji pate od nekog oblika hendikepa, kao i policije da bimogla da ljudima skree panju na to da postoje drugimanje sreni lanovi drutva, od veoma ranog doba, ueiih toleranciji i podstiui integraciju.

2. Politike za ugroena lica i invalide treba da imaju zacilj da ih integriu, a ne previe zatite

Nije ni mogue, a ni preporuljivo psiholoki, drutvenoili ekonomski da se projektuju ili opreme gradovi kaozatitne aure za one koji imaju posebne potrebe ili pateod nekog hendikepa. Mora se izbjegavati prezatienookruenje u korist jednog koje bi omoguivalo djeci, starijim


27/100

2

Evropskagradskapov

elja

osobama i invalidima da se prilagode svojoj okolini i dau potpunosti uestvuju u normalnom svakodnevnomivotu zajednice, ravnopravno sa zdravim odraslimosobama.

Prekomjerna zatita rezultira podsticanjem mentalitetablagostanja i formiranjem kasti, to je tetno za vitalnosti energiju grupa populacije o kojima se radi; dovodi doprekida odnosa izmeu drutvenih grupa i do fenomenaodbacivanja.

Takoe treba voditi rauna da se izbjegnekoncentrisanje, u istom sektoru aktivnosti, kapacitetaprojektovanih za dotinu socijalnu grupu.

3. Vana je saradnja sa i izmeu specijalizovanihudruenja, koja predstavljaju ugroene ili manjinskegrupe

Udruenja igraju pozitivnu ulogu u predstavljanju iodbrani interesa i pospjeuju integraciju grupa osoba saposebnim potrebama ili manjina.

Bliska, stalna konsultacija se mora odvijati na redovnojosnovi izmeu razliitih udruenja i izmeu njih i raznihtijela odgovornih za urbanizam i drutveno-kulturneaktivnosti i politike.

Konsultacije u fazi projektovanja, ne samo tokomrazvoja i implementacije, poboljavaju kvalitet pruenihusluga i doprinose ekasnosti mjera integracije koje suusvojile lokalne vlasti.

Takve konsultacije treba da budu obavljene u odnosu naplaniranje urbane ivotne sredine kao cjeline; detaljnihplanova ulica, javnih prostora, opreme i prevoza; propisau vezi sa zgradama i zahtjevima za dozvolu za planiranje.

4. Vano je da se obezbijedi da kue i radna mjestabudu propisno prilagoeni potrebama osoba saposebnim potrebama i invalida

Drutveni ivot se zasniva na beskonanoj interakcijisusreta i razmjena. Sva mjesta treba da budu lakopristupana svima, i svaki i svi pojedinci treba da seosjeaju to je mogue sigurnije i udobnije kod kue i naposlu, bez obzira na njeno ili njegovo doba i zdravstvenostanje, tako da svaki graanin bude u mogunosti da upotpunosti razvije svoje mogunosti.

Ipak, smjetaj, radno mjesto, stambeni okrug ipojedinani stanovi su esto neprimjereni posebnimgrupama.

U pogledu mladih ljudi, popravne mjere treba daukljuuju zvunu izolaciju, privatnost, podruja zaigru i bezbjednost; za tinejdere, mjesta za susrete,ziku rekreaciju i privatnost; za starije osobe, mjere zasmanjenje usamljenosti, nesigurnosti i nepristupanosti,pruanje pomoi, naine za traenje (zvanje) pomoii mjesta za susrete; za invalide, odgovarajue mjere uprevozu, toaletima, opremu i raznovrsnu raspoloivosttehnikih ureaja za olakavanje zikog hendikepa,oteenog sluha ili vida, za ljude koji hodaju sporo ili uztekoe.


28/100

2


5. Putovanje i komunikacije i javni prevoz morajubiti raspoloivi za sve ljude

Slobodno kretanje ljudi i robe je osnovno pravopojedinca, ali su za neke kategorije ljudi putovanje ikomunikacija problem.

Ovo pravo se protee na one grupe koje su uskraenezbog svojih godina, zike ili mentalne nesposobnosti,nepoznavanja jezika i lokalnih obiaja. Njihovokorienje razliitih resursa i mogunosti moraju bitipodsticani, irom upotrebom univerzalnih piktograma;prevoda; odgovarajuih tabli sa oznakama staza zapjeake i bicikliste; intenzivnim kursevima praktinog

jezika i informisanja za etnike manjine; korienjem

novih informativnih sistema pogodnih i lakih zakorisnike.

4.8 TEMA: Sport i rekreacija ugradskim podrujima

Sport i rekreacija pokrivaju irok spektar zikihaktivitnosti: igra i zika rekreacija; osmiljeno uee i

poboljanje izvoenja; postizanje savrenstva.

Oni zadovoljavaju duboko usaena osjeanja kodpojedinaca i zajednice. Koncentracija ljudi u gradskimpodrujima i odgovarajui pritisak ivota u graduistovremeno omoguava i zahtijeva pruanje nizasportskih mogunosti.

Sport prua mogunost interakcije za svakog pojedincai zajednicu, pribliavajui ih. On moe pomoi, naroitomladim ljudima, dajui im osjeaj za pravac i izbjegavanjesocijalnog otuenja. Takoe moe pomoi u borbi protivnarkomanije i segregacije.

Svako ima pravo da uestvuje u sportu, do nivoasopstvenog interesa i mogunosti, na taj nainpoboljavajui svoj individualni ivot kroz osjeaj drutvenogi zikog blagostanja.

PRINCIPI

1. Svi gradski stanovnici imaju pravo da uestvuju usportskim i rekreativnim aktivnostima

U skladu sa odredbama povelje Sport za sve, lokalne vlasti,bilo direktno, bilo omoguavajui drugima da to uine,imaju odgovornost da poboljaju pristup sportu i sportskimkapacitetima za sve ljude, bez obzira na socijalno poreklo,ekonomsku situaciju i prihod, uzrast, ili etniku grupu.

Ovo se ini uglavnom putem:

- uklanjanja psiholokih, socijalnih, ekonomskih i zikihogranienja koja sada spreavaju mnoge gradskestanovnike da uestvuju u sportu;

- kreiranja specijalnih, pozitivnih politika, programa zarazvoj sporta i treninga da se pomogne onima sa posebnimpotrebama, ciljnim grupama kao to su mladi, ene, stari


29/100

2


ljudi, invalidi, etnike manjine, nezaposleni i slabo plaeni,da uestvuju u sportu;

- obezbjeivanja mree kapaciteta za osnovne sportovekoja pokriva svaki grad ili gradsko podruje u cjelini;

- garantovanja da takvi kapaciteti ukljuuju male punktovenedaleko od kue, koji se uklapaju u lokalnu zajednicutako da se lokalna populacija moe identikovati sa njima,podstiui osjeaj vlasnitva i tako smanjujui vandalizam idelinkvenciju;

- obezbjeujui da javni sportski objekti dopunjavaju onekoje su organizovali dobrovoljni i komercijalni sektori i datakvi planovi budu izraeni i primijenjeni u konsultaciji sakorisnicima;

- garantujui da predloeni sportski kapaciteti zadovoljavajusadanje i budue potrebe, kako postojeih gradskihpodruja, tako i onih koja tek treba da budu razvijena,vodei rauna o oekivanim nivoima uea, transportnimvezama, itd;

- pruanja mogunosti da se upranjavaju tradicionalni imoderni sportovi;

- planiranja u gradskim podrujima koja tek treba da buduizgraena, ili dogradnje u postojeim gradskim podrujima,otvorenih prostora, poumljenih povrina, igralita, vodenihpojaseva i i biciklistikih staza da bi se promovisale istimulisale rekreativne aktivnosti.

Kapaciteti za sport i ziku rekreaciju mogu biti: postojeiresursi kao to su otvoreni prostori, podruja za igru,poumljeni pojasevi, rijeke, kanali, jezerca, bate i okunice;ureeni prostori kao to su tereni sa prirodnom i sintetikomtravom, teniska igralita i atletske staze; i objekti kao to susportski centri, bazeni za plivanje i ledene dvorane.

2. Sportski objekti treba da budu bezbjedni i dobro

projektovani

Gradski sportski kapaciteti treba da se uklapaju u okolnezgrade i vizuelni izgled grada, odraavajui i doprinoseiatmosferi mjesta.

Njihova arhitektura i materijali treba da budu izabrani tako

da budu atraktivni za sve sektore zajednice, omoguavajuiim bezbjedno uee na zdrav nain.Stil i sadraji treba da zadovolje potrebe rukovodilaca ikorisnika. Vei sportski objekti, kao npr. fudbalski stadion,treba da budu tako projektovani da garantuju bezbjednostgledaocima i maksimalno smanje delinkvenciju i nasilje.

U planiranju veoma velikih sportskih kapaciteta za velikedogaaje, treba imati u vidu kasnije korienje tih objekata

u okviru lokaliteta, npr. naknadnu adaptaciju smjetajnihkapaciteta sportista u stanove.

3. Svi gradski stanovnici imaju pravo na mogunostda razviju sportske sposobnosti do granica svojihindividualnih potencijala


30/100

0


Mnogi ljudi koji dostignu osnovni nivo uspjeha u sportuosjeaju potrebu da se unaprijede, da bi zadrali interesza sport, ouvali ponos i samouvjerenost i postigli linoispunjenje. U usavravanju svoje vjetine i, moda,dostizanju savrenstva, oni stvaraju uzor i podstiu elju zatakmienjem kod onih koji nisu uesnici, naroito kod mladihi povodljivih.

Ponekad uspjeni u sportu adekvatno zarauju za ivot kaoprofesionalci, na taj nain doprinosei lokalnoj privredi.

Potrebe onih koji usavravaju svoje sportske sposobnosti surazliite, sloenije i zahtjevnije nego kod onih koji uivaju uosnovnom ueu.

To znai da dravni organi, u konsultacijama sa sportskimsavezima, treba da projektuju i adekvatno opreme nekeod osnovnih sportskih objekata da zadovolje potrebe zatakmienjem i treningom vrhunskih sportista i sportistkinja.

To treba da bude propraeno osmiljenim programimauenja, treninga i takmienja.

4.9 TEMA: Kultura u gradovima

Lokalne i regionalne vlasti igraju vanu ulogu uobezbjeivanju umjetnikih i rekreativnih kapaciteta,promovisanju kulturnih aktivnosti i dostizanju kulturnedemokratije.

Zato one treba da imaju pravo i nadlenost da formuliu iprimjenjuju kulturnu politiku, u svjetlu specine gradske

kulturne tradicije i kulturnih karakteristika svoje populacijeu cjelini.

Arhitektonska ostvarenja, jezik, likovna umjetnost,muzika, knjievnost, izrazi su bogatog trezora istorijei kolektivnog sjeanja grada; barometri promjena uivotnim stilovima i drutvenim obrascima i segmentima

kulturnog nasljea i iskustva. Kultura je niz koncepatakoje je jedan narod usvojio; knjievnih, naunih iumjetnikih tradicija i znanja.

Specina geograja, topograja, klima i uslovi ivotau okviru svakog lokaliteta daju specinu karakteristikutakvoj kulturi, omoguavajui graanima da se identikujusa odreenim podrujem.

Kulturna politika moe doprinijeti privrednom i drutvenomrazvoju. U irem okruenju, to je faktor u omoguavanjugraanima (u okviru njihovih gradova) da se identikuju,da razumiju, prepoznaju svoje posebne uloge i ciljeve uujedinjenoj evropskoj mrei kontakata i razmjena.

PRINCIPI

1. Svi gradski stanovnici imaju pravo na kulturu

Kultura ukljuuje svakoga. Ne treba je tretirati kaopodruje malog broja povlaenih ili elite, nego prijekao sredstvo za podsticanje kreativnosti i mate svihdrutvenih grupa. Univerzalnost kulturne demokratije jeovaploena u lanu 27 Univerzalne deklaracije o ljudskimpravima.


31/100

1


2. Kulturni razvoj gradova doprinosi njihovomprivrednom i drutvenom razvoju

Kulturna politika doprinosi privrednom razvoju; stvaranjuosjeaja zajednice; to je osnovni element u zvaninomkolovanju na svim nivoima, od osnovnog do obrazovanja

odraslih; moe biti mono sredstvo za postizanjeuea javnosti u svim problemima zajednice; moepomoi u drutvenoj obnovi segmenta populacije saposebnim potrebama. Stoga je to kljuni element u okvirusveobuhvatne gradske politike; dio ukupne politike zapoboljanje kvaliteta ivota u gradovima i unapreenjaljudskih prava.

3. Kulturna razmjena je mona veza ljudi razliitih

nacionalnosti, raznih regiona i drava

Lokalne vlasti treba da priznaju da prenos kulturnogiskustva njihovih gradova drugima igra vanu ulogu ukreiranju uzajamnog razumijevanja i potovanja.

4. Kulturni razvoj i istinska kulturna demokratija

podrazumijevaju iroku saradnju lokalne vlasti i grupa

jedne zajednice, drutvenog sektora i privatnog sektora

Kulturni razvoj nije jednostavno samo odgovornost lokalnihvlasti. One treba da nastoje na to veem angaovanju,raznim nainima na primjer skalnim stimulacijama

industrije i trgovine u sponzorisanju umjetnosti i kulturnogstvaralatva. Treba takoe da razmotre naine maksimalnepodrke grupama u susjedstvu koje tee kulturnim

inovacijama i prenosa odgovornosti ili aktivnosti na grupe uzajednici.

5. Kulturni pluralizam pretpostavlja eksperimentisanje i

podsticanje inovacija

Dio bogatstva kulturnih aktivnosti potie od njihovespontane, inovativne prirode, a ne od organizovanih iliinstitucionalizovanih struktura.

Uspjean kulturni razvoj mora takoe da usmjerava iprepozna posebne potrebe i doprinose specinih grupapopulacije, na primjer mladih ljudi i, to je znaajno,imigrantskih zajednica.

Lokalne vlasti treba da ovo prepoznaju kroz odgovarajuaizdvajanja u okviru optinskih fondova za kulturne aktivnosti.

6. Uravnoteena promocija kulturnog turizma u reijilokalne vlasti moe imati povoljan uticaj na njenuzajednicu

Kulturni turizam je industrija u razvoju irom Evrope;istorijski gradovi, kulturni i umjetniki dogaaji privlae

posjetioce u sve veem broju.

Koristi za lokalne vlasti su jasne: poveano blagostanje;poboljani lokalni izgledi za zapoljavanje; proirenjeponude usluga koje su na raspolaganju graanima, korisninuzefekti za graevinsku industriju, za specijalizovanezanate i, iznad svega, poveanje zajednikog znanja i


32/100

2


potovanje razliitih kultura i zajednica.

Takve koristi se, meutim, mogu obezbijediti i izbjeimogui negativni efekti kroz izradu plana za turistikoi kulturno rukovoenje koji aktivno angauje lokalnestanovnike, privatni sektor, predstavnike turistikeindustrije i lokalne vlasti.

4.10 TEMA: Multikulturna integracija ugradovima

Puno i aktivno lanstvo lokalne zajednice u kojoj nekoivi treba da bude u osnovi bilo kog multikulturnoggradskog drutva.

Meutim, suvie esto se takav princip ne potuje.Imigrantske zajednice koje potiu iz drugih zemalja;manjine sa drugaijim tradicijama, kulturama, jezici ireligije, nisu uvijek prihvaeni ili integrisani u zajednicu.

Suvie esto, njihovo iskustvo gradskog ivota jesinonim za drutveno iskljuenje, usamljenost, strah inizak standard ivota.

Lokalne vlasti, u svom djelokrugu rada, imaju malo moida donose odluke o imigracionoj politici koju vode vlade,ali ipak moraju da se bave problemima koje donosiveliki stepen imigracije, u prijemu, gradskom planiranju,kolovanju, javnom zdravstvu i drugim podrujimapolitike.

Multikulturna integracija je klju i za jedan bolji nain ivotau gradovima za migracione zajednice i izvor kulturnog iprivrednog bogaenja za lokalne vlasti i njihov grad u cjelini.

Vokacija jednog grada je gostoljubivost i ukljuivanje gruparazliitog kulturnog porijekla, koje treba da budu pozvaneda ive zajedno, rade i sarauju, priznajui da je rezultatod koristi za gradsku zajednicu u cjelini. Na taj nain seunapreuje ideja o tome da je neko graanin Evrope,bazirana na aktivnoj demokratiji, osjeaj pripadnosti jednojzajednici i slobodno izraavanje razliitih vjerovanja.

PRINCIPI

1. Nediskriminacija je osnovni vid gradske politike

Lokalne vlasti treba da usvoje ili unaprijede zakonodavstvoprotiv diskriminacije da bi obezbijedile jednak pristup za svegraane bez obzira na rasu ili etniko porijeklo javnimmjestima (ulicama, prevozu, hotelima, prodavnicama,pozoritima, bioskopima, itd.); obuku za zapoljavanje;kole; stambeni prostor; kulturne aktivnosti i druge aspekteivota u gradovima.

Takav pristup treba da garantuju zajednika tijela,sastavljena od predstavnika optinske vlasti i udruenja ljudiu okruenju i moralnih vlasti razliitih zajednica.

Imigrantske zajednice, dalje, treba da imaju pravo daosnivaju sopstvena lokalna udruenja, da bi branile svojeinterese i armisale svoj kulturni identitet.


33/100


2. Lokalne vlasti treba da obezbijede djelotvorno ueeimigranata u lokalnom politikom ivotu

Gradovi se podstiu da primijene PRINCIPE Evropskekonvencije o ueu stranaca u javnom ivotu na lokalnomnivou, koji priznaju pravo da glasaju i budu izabrani u

lokalnim izborima, strancima koji imaju zakonski boravak uzemlji odreeni period godina.

Lokalna mainerija treba takoe da imigrantskoj zajedniciobezbijedi adekvatan pristup javnom pravu na informisanosti javnim konsultativnim postupcima.

3. Kulturna i obrazovna politika u gradovima treba da

bude nediskriminativna

Prihvatanje razlika i sposobnost za toleranciju su osnovaravnopravnog gradskog drutva.

Ovo podrazumijeva politike koje obezbjeuju multikulturno iantirasistiko obrazovanje, ukljuujui prihvataanje kulturnihzahtjeva manjinskih grupa; dijalog i razmjenu izmeurazliitih kultura i religija; jednake mogunosti za izraavanjevjeroispovjesti.

4. Obezbjeivanje jednakog pristupa zapoljavanjumora biti briga dravnih organa

Princip jednakog tretmana u pogledu radnih uslova zaimigrantsku zajednicu je propisan u Evropskoj konvenciji opravnom statusu radnika imigranata.

Takva jednakost mora biti stalna briga dravnih organa.Odgovarajue mjere treba da ukljuuju podsticanjeosnivanja poslova, rmi i drugih privrednih aktivnostikod grupa sa ugroenim pravima; pristup za stanovnikestrance odreenim funkcijama u javnom i polujavnomsektoru.

Poseban naglasak treba staviti na borbu protivnezakonitog zapoljavanja, putem poboljanjazakonodavstva, jaanja kontrole i podsticanjaposlodavaca da nude mogunosti zapoljavanjaugroenim grupama.

5. Multikulturna integracija podrazumijeva punu

integraciju imigrantskih zajednica u drutveno i

ziko urbano okruenje

Programi smjetaja, rehabilitacije i javne slube trebada imaju cilj da izbjegavaju socijalna i etnika geta, daobezbjeuju mjeovitu populaciju i da budu otvoreniza potrebe i obiaje razliitih manjina, kultura i ivotnihstilova.

4.11 TEMA: Zdravlje u gradovima

Metropole imaju jedinstvenu mogunost i ulogu da radena unapreenju i odravanju zdravlja. Glavne odrednicezdravlja su ziko i drutveno okruenje u kom ljudi ive ipriroda njihovih ivotnih stilova.

Cilj optinskih vlasti treba da bude da unapreuju i


34/100


primjenjuju javne zdravstvene politike u svim aspektimagradskog ivota.

Posebno vano je kontrolisati politiko angaovanje,prepoznavati i smanjivati zdravstvene nejednakosti;posebne zdravstvene potrebe i elje ugroenih grupa;i stvarati, kroz meusektorsku saradnju, stimulativnookruenje za zdravije ivotne stilove, tj. obezbijediti dazdraviji izbori budu laki izbori.

Takoe je naroito vano da se stvore drutveni uslovikoji omoguavaju ljudima da vode rauna jedni odrugima, pojedinano i kolektivno, i da se obezbijediopta briga u sluaju bolesti ili nesree.

PRINCIPI

1. Urbana ivotna sredina mora doprinositi dobromzdravlju svih graana

Ovo se obezbjeuje razvijanjem generalne urbaneekoloke politike; rjeavanjem problema otpada,kontrolisanjem zagaenja vazduha, vode, zemlje, kaoi podzemnog pojasa; smanjenjem i kontrolom tetnog

uticaja buke; potpunim odstranjivanjem opasnogotpada; preduzimanjem zatitnih mjera u sluajuprirodnih katastrofa koje ugroavaju prirodno i izgraenookruenje; dranjem pod stalnim nadzorom najosjetljivijihgradskih podruja i populacije; stvaranjem posebnihmogunosti za invalide; generalnim unapreenjemrazvoja i socijalne obnove zajednice.

2. Pouzdano i trajno snabdijevanje robom koja

zadovoljava osnovne potrebe ljudi, jedan je od glavnihfaktora u obezbjeivanju dobrog zdravlja

U gradskom okruenju, ljudska bia koja ele da sesnabdijevajurobom bitnom za njihov razvoj i opstanak su

u situaciji zavisnosti. Takva roba mora biti pristupana,ravnopravno podijeljena i ne smije biti uzrok dodatnogstresa za potroae.

To se radi obezbjeivanjem zdravog i bezbjednogsnabdijevanja pitkom vodom; kontrolom snabdijevanja idistribucije svjee potroake robe; praktikovanjem dobrekontrole kvaliteta hrane i propisivanjem preciznih propisa upogledu proizvodnje prehrambenih artikala i istoe mjesta

gdje se hrana konzumira; utvrivanjem preciznih politikihstavova o prioritetu snabdijevanja i isporuke veim javnimkomunalnim infrastrukturama.

3. Lokalne vlasti moraju podsticati zdravstvene

inicijative i angaovanja bazirana na zajednici

Zdravo drutvo je ono koje omoguava ljudima davode rauna jedni o drugima, pojedinano i kolektivno i

obezbjeuje optu brigu u sluaju bolesti ili nesree.

Ovo se postie obezbjeivanjem decentralizovanezdravstvene njege na nivou susjednog okruenja; davanjemaktivne podrke dobrovoljnim organizacijama i grupamakoje vode rauna o javnom zdravlju; omoguavanjemgraanima da se ukljue u rad savjetodavnih i organa koji


35/100


donose odluke u vezi sa organizovanjem zdravstvenenjege (optinska odjeljenja za zdravstvenu njegu,upravni odbori bolnica i klinika itd); organizovanjemobuke u zdravstvenoj njezi za specijaliste i radnikevolontere.

4. Gradsko zdravlje, pitanje od meunarodnevanosti, zahtijeva koordinaciju optinskogdelovanja sa meunarodnim programima

Glavni cilj meunarodne razmjene izmeu gradova jeda omogui pojedinim gradovima u okviru takve mreeda razviju, putem razmjene iskustava i informacija, bolje

javno zdravlje; deniu zajedniku akciju; ozvaniezdravstvene inicijative i razviju otvoreno politiko

angaovanje.

To znai da optine treba podsticati da uestvuju umeunarodnim ekolokim zdravstvenim pokretima,naroito u projektu Svetske zdravstvene organizacijeZdrava metropola koji se bazira na strategiji Zdravlje zasve i Evropskoj povelji za ivotnu sredinu i zdravlje nalokalnom nivou.

4.12 TEMA: Uee graana, gradskauprava i urbanistiko planiranje

Evropska povelja o lokalnoj samoupravi proklamujePRINCIPE lokalne autonomije i lokalnog nansiranja,ukoliko se pokae da je takva autonomija realistina.

Lokalne vlasti treba da upotrebe ovaj tekst kao osnovuza denisanje svojih stavova o ueu graana i lokalnojdemokratiji.

Bez principa lokalne demokratije, ljudska prava ugradovima su neizvjesna.

Zadovoljenje zikih, drutvenih i emotivnih potreba semoe uspostaviti i potovati samo kroz otvoreni dijalogzvanine uprave i pojedinaca, lanova gradske zajednice.

Upravljanje jednim gradom mora biti voeno tako daobezbijedi da oni ljudi ija su prava i svojina znatnougroeni predloenim administrativnim aktima i odlukamabudu obavijeteni o njima, dobiju pravo da kau svojemiljenje i na taj nain postanu aktivni dio u procesudonoenja odluka.

Ne smije se preduzeti nikakva akcija na bilo kom nivouuprave, ukoliko posljedice te odluke prevazilaze te ljude inamijenjeni nivo. Ukoliko je to sluaj, ona se mora podiina prvi sljedei rukovodei nivo, tako da neophodne odlukemogu da budu donijete u okviru kompletnog konteksta.

Ovaj sveobuhvatni aspekt mora zamijeniti sadanjivertikalni sistem gradske uprave, koji je stvorio serijuizolovanih javnih sektora, denisanih specijalistikimvienjima raznih funkcija metropole sa nepropusnimadministrativnim granicama.

Sadanja gradska uprava je esto viena oima graanakao nerazumljiva, spora i neekonomina.


36/100


1. Uee graana u lokalnom politikom ivotu morabiti obezbijeeno kroz pravo da biraju predstavnike,slobodno i demokratski

Omoguavanje graanima da koriste svoje pravoda uestvuju u lokalnoj demokratiji se obezbjeuje,

prevashodno i prvenstveno, kroz delegiranje ovlaenja zadonoenje odluka na izabrane predstavnike, koji shodnotome imaju pravo da ih sprovode i da primjenjuju politike,programe i projekte na dobrobit graana koji ive u tojoblasti.

Ovo se postie stvaranjem uslova u kojima politike partijemogu nastati i prosperirati; garantovanjem prava svimstanovnicima, mukarcima i enama, da uestvuju u izboru

lokalnih politikih predstavnika, bez diskriminacije poosnovu porijekla, socijalnog poloaja ili imovnog stanja.

2. Uee graana u lokalnom politikom ivotu morabiti djelotvorno na svim nivoima lokalnih, politikih iadministrativnih struktura

U vrijeme svojeg izbora, lokalni predstavnici ne dobijajupun mandat za sva lokalna pitanja tokom perioda svoje

funkcije, i moraju se, prema tome, obraati izbornom tijelu uredovnim intervalima radi konsultacije o posebnim pitanjima.Takoe, postoji tenja osoblja lokalne uprave, koje imadugorona imenovanja i sigurnost posla, da postigneodreen stepen autonomije u svojim odnosima sa izabranimpolitiarima; stanovnitvo mora uestvovati u nadzoru nadmainerijom administracije i nainom na koji ona radi.

Ovo se postie identikovanjem lokalnih interesnih grupai institucionalizovanjem uea graana u lokalnompolitikom ivotu (obezbjeivanje da graani buduzastupljeni u komitetima i odborima direktno odgovornimupravi), i u radu administrativne mainerije (nadzornogodbora, suda za albe, ombudsmana).

Korienje referenduma je bitno tamo gdje izabrani lokalnipredstavnici, dok posjeduju generalni mandat, nemajumandat za neki novi poseban problem ili politiku.

3. Graani imaju pravo da budu konsultovani za svevee projekte koji se tiu budunosti zajednice

Graani su osnova lokalne demokratije. Oni su partneriizabranih predstavnika i funkcionera lokalne uprave, uplaniranju i rukovoenju zajednicom. Da bi upranjavaliove dunosti, moraju biti informisani o svim glavnimplanovima koje su zamislili njihovi izabrani predstavnici ifunkcioneri.

Rezultat konsultacija o projektima koji se tiu urbaneivotne sredine u najirem smislu mora biti otvoren zapregled od izabranih predstavnika, strunjaka za razvoj ipredstavnika javnosti.

To se postie kroz razvijanje zvaninih procedura javnihkonsultacija; obezbjeivanjem garancija da je proceskonsultacija nepristrasan; omoguavanjem slobodnogpristupa svim javnim dokumentima; publikovanjem svihprojekata; kroz objavljivanje zvaninog biltena o lokalniminteresima; kroz omoguavanje da se istakne i unaprijedi


37/100


uloga dobrovoljnih organizacija u premoenju jaza izmeulokalne uprave i opte javnosti.

4. Gradska uprava i planiranje moraju biti baziranina maksimumu informacija o karakteristikama ispecijalnim svojstvima grada

Svaki grad ima svoj sopstveni identitet, koji treba da budeouvan i armisan. Njegova regionalna pripadnost, njegovalokacija, njegovo stanovnitvo, njegov prostorni domet,njegovo okruenje, njegovo vrijeme, njegov oblik, njegovaboja, njegovo porijeklo, njegova istorija, njegova funkcija

sve to su elementi koji ga izdvajaju od drugih gradova.

Odluivanje o prioritetima i davanje predloga nije stvar koja

se tie pojedinca profesionalca, bilo kog individualnog tijelaili pitanje sluajnosti. Takve odluke se moraju zasnivati najednoj prethodnoj i redovno auriranoj analizi, koja obuhvataposebne karakteristike metropole, potencijal, aktivnosti,razvojne kapacitete i resurse.

Programi urbanog razvoja i urbana politika se mogu boljerazraditi i izazvati vee povjerenje ako se podruje kojepokrivaju pomno istrai, i njegova sposobnost za promjene

denie i zaokrui.Takva analiza treba da ukljuuje istraivanje ljudskihpotencijala, geografskih i topografskih osobina, potrebeda se omogui individualno samoispunjenje, uspostaviravnotea izmeu slobode pojedinca i projekata koji koristezajednici, zdravlju i bezbjednosti, podizanju kulturnih i

umjetnikih standarda i, sa druge strane, promoviu rast irazvoj.

U plan treba unaprijed ukljuiti sve one koji su pojedinanoili kolektivno zainteresovani to je najbolji nain da seidentikuju prepreke da bi se prevazile.

5. Lokalne politike odluke treba da budu zasnovanena gradskom i regionalnom planiranju koje rade timovi

profesionalaca

Lokalne politike odluke treba da budu zasnovane nasveobuhvatnim i aktuelnim informacijama i na nizurazumnih izbora koje predloe timovi gradskih i regionalnihurbanistikih strunjaka.

Urbanizam je nauka u kojoj profesionalci i analitiariprocjenjuju projekte, programe, strategije ili planove kojioblikuju zike, drutvene, privredne i ekoloke struktureu jednoj metropoli. On treba da bude baziran na ravnoteirazvoja i ouvanja; postizanja odrivog razvoja i odluke okoniktu.

Urbanizam treba uvijek da bude povezan sa procesom

procjene, tj. verikacije svrsishodnosti onoga to jepredloeno, i sa razmatranjem i analiziranjem, nakondogaaja, da li su predvianja i odluke bili opravdani.Zbog toga se takva procjena tie izvodljivosti, politikeprihvatljivosti, saglasnosti sa viim nivoima politike.

6. Politike opcije, konana faza u procesu donoenja


38/100


odluke, treba da budu vane i razumljive

Kad se jednom prikupe podaci o prolom periodu,razmotre tehnika ogranienja i rjeenja, buduealternative u nekim sluajevima podvrgnusimulacionom testiranju, proue ekonomski uslovi iobezbijede resursi,

Evropska gradska povelja/Vraćanje gradskih ulica ljudima

Documents

Transcript of Evropska gradska povelja/Vraćanje gradskih ulica ljudima