Evaluatie Meststoffenwet Evaluatie Meststoffenwet 20072007

Een selectie uit de voorlopige Een selectie uit de voorlopige resultatenresultaten

Martin van Rietschoten

Directie Landbouw

Ministerie van LNV

27 juni 2007

Doel van de evaluatieDoel van de evaluatie

• Formeel: Tweede Kamer informeren Formeel: Tweede Kamer informeren over de werking en effectiviteit van over de werking en effectiviteit van de Meststoffenwet (art. 46 Msw)de Meststoffenwet (art. 46 Msw)

• Aanvullend: Wetenschappelijke Aanvullend: Wetenschappelijke onderbouwing van beleidskeuzes en onderbouwing van beleidskeuzes en politieke besluitvorming.politieke besluitvorming.

Aanvullende doelenAanvullende doelen

• Onderbouwing N-gebruiksnormen Onderbouwing N-gebruiksnormen uitspoelingsgevoelige AT-gewassen uitspoelingsgevoelige AT-gewassen op zand voor 2008 en 2009op zand voor 2008 en 2009

• Onderbouwing P-normen 2009Onderbouwing P-normen 2009

• Varkens- en pluimveerechtenVarkens- en pluimveerechten

• Werking stelsel 2006 (eerste indruk)Werking stelsel 2006 (eerste indruk)

KaderKader

• Toezeggingen Tweede KamerToezeggingen Tweede Kamer

• MeststoffenwetMeststoffenwet

• Derde Actieprogramma NitraatDerde Actieprogramma Nitraat

• Decembernota 2006Decembernota 2006

Werkwijze EMW 2007 (1)Werkwijze EMW 2007 (1)

TerugblikTerugblik (RIVM, LEI, RIZA, Alterra) (RIVM, LEI, RIZA, Alterra)

• Milieukwaliteit en nutriëntenbelasting t/m Milieukwaliteit en nutriëntenbelasting t/m 20052005– Bodem, grondwater, oppervlaktewaterBodem, grondwater, oppervlaktewater

• Instrumenten en bedrijfseffecten t/m 2006Instrumenten en bedrijfseffecten t/m 2006– Veranderingen t.o.v. MINASVeranderingen t.o.v. MINAS– Veestapel, Excretie, Mineralenproductie, -Veestapel, Excretie, Mineralenproductie, -

gebruikgebruik– Registraties BIN, DRRegistraties BIN, DR

Werkwijze EMW 2007 (2)Werkwijze EMW 2007 (2)

Heden (WU, LEI)Heden (WU, LEI)

• Beleving en houdingBeleving en houding– Interviews met ondernemers en hun Interviews met ondernemers en hun

netwerknetwerk– Toekomst ondernemingToekomst onderneming– Mestbeleid vormt onderdeelMestbeleid vormt onderdeel

Werkwijze EMW 2007 (3)Werkwijze EMW 2007 (3)

Vooruitblik Vooruitblik

• Mestmarkt en mestafzet (LEI, LNV-DR, CBS)Mestmarkt en mestafzet (LEI, LNV-DR, CBS)

• Bedrijfseconomische effecten (PPO, ASG, Bedrijfseconomische effecten (PPO, ASG, PRI)PRI)– Melkvee, akkerbouw, tuinbouwMelkvee, akkerbouw, tuinbouw

• Milieukundige effecten (Alterra, MNP)Milieukundige effecten (Alterra, MNP)– Grondwater en (regionaal) oppervlaktewaterGrondwater en (regionaal) oppervlaktewater

• Dierrechten (LEI)Dierrechten (LEI)– Ontschotting (2008) en afschaffen (2015)Ontschotting (2008) en afschaffen (2015)

Werkwijze EMW 2007 (4)Werkwijze EMW 2007 (4)

Synthese (MNP): opdracht LNV/VROMSynthese (MNP): opdracht LNV/VROM• Samenvatten en verbinden deelprojecten en overig Samenvatten en verbinden deelprojecten en overig

relevant materiaalrelevant materiaal• Representativiteit van conclusiesRepresentativiteit van conclusies

– EMW uitspraken op landelijk, sector, teelt, regio niveauEMW uitspraken op landelijk, sector, teelt, regio niveau– Aansluiting belevingswereldAansluiting belevingswereld

Synthese (MNP): aanvullendSynthese (MNP): aanvullend• Percepties mestproblematiekPercepties mestproblematiek• EU-benchmarking N-overschot en nitraatEU-benchmarking N-overschot en nitraat• Uitgangspunten opschaling economieUitgangspunten opschaling economie• Neveneffecten ammoniakNeveneffecten ammoniak

Bodemoverschot t/m 2005 Bodemoverschot t/m 2005 (1)(1)

MINAS overschotten stikstof melkvee op zand (kg/ha)

0

50

100

150

200

250

300

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Norm "nat" bedrijf

Norm "droog" bedrijf

Zand

Uitsp. gevoelig zand

Bodemoverschot t/m 2005 Bodemoverschot t/m 2005 (2)(2)

Netto bodembelasting cultuugrond

0

100

200

300

400

500

600

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

mln kg P2O5

mln kg N

Nitraatconcentraties o.b.v. Nitraatconcentraties o.b.v. LMMLMM

0

50

100

150

200

1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005

nitra

atc

oncentr

atie (

mg/l)

zand

klei

weercorrectie

2003-2005: • Nitraat zand ca 80 mg/l • Overschrijding (40% > 50 mg/)

Hoofdgrondsoortregio % bedrijven onder norm Veen 97 Klei 70

zand nat 45 zand droog 34

Löss 5

Oppervlaktekwaliteit Oppervlaktekwaliteit StikstofStikstof

Stikstof (in mgN/ l)

0

1

2

3

4

5

6

7

1985 1990 1995 2000 2005

2005 = Concentratie N-oppervlaktewater 3-4 mg/l= Overschrijding 35% < 2,2 mg/l= Verklaring trends onzeker

Oppervlaktewaterkwaliteit Oppervlaktewaterkwaliteit fosforfosfor

Fosfor (in mgP/ l)

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

1985 1990 1995 2000 2005

zandkleiveenMTR-zomergemiddelde

2005 = Concentratie P-oppervlaktewater 0,15 mg/l= Overschrijding 55% < 0,15 mg/l= Verklaring trends onzeker

Ontwikkeling veestapel t/m Ontwikkeling veestapel t/m 20062006

Ontwikkeling veestapel

0,60

0,70

0,80

0,90

1,00

1,10

1,20

1,30

2001 2002 2003 2004 2005 2006

Ind

ex (

1=20

01)

Vleesvarkens

Fokzeugen

Vleeskuikens

Vleeskuikenouderdieren

Leghennen

Melk- en kalfkoeien

Vleeskalveren

Mestproductie t/m 2006 Mestproductie t/m 2006 (fosfaat)(fosfaat)

Fosfaatproductie in mest

0

30000

60000

90000

120000

150000

180000

2002 2003 2004 2005 2006Jaar

ton

per

jaar

Melkvee

Varkens

Pluimvee,konijnen,pelsdieren

Vleesvee,schapen,geiten,vleeskalveren

Totaal

Referentiejaar

Afvoer dierlijke mestAfvoer dierlijke mestGeregistreerde hoeveelheid getransporteerde

mest

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

2003 2004 2005 2006Jaar

Miljo

en

to

n

Totaal mest

Varkensmest

Rundveemest

Pluimveemest

Mengmest/anders

OOM/paardenmest

Derogatie

Prijzen afvoer met gemiddeld € 10,-/m3 gestegen

Definitie dierlijke mest

Bedrijfseconomische analyseBedrijfseconomische analyseAT-normen 2008 en 2009AT-normen 2008 en 2009

StikstofStikstof• Melkvee en akkerbouw-kleiMelkvee en akkerbouw-klei

– 2009 normen2009 normen

• Akker en tuinbouw zand/löss Akker en tuinbouw zand/löss – 3 varianten gebruiksnorm: -10%, -20%, -30%3 varianten gebruiksnorm: -10%, -20%, -30%– Alleen voor uitspoelings gevoelige AT gewassenAlleen voor uitspoelings gevoelige AT gewassen

Fosfaat Fosfaat • indicatieve normen: AT 95 indicatieve normen: AT 95 →→ 8080; MVH 110 ; MVH 110

→ 95 kg/ha→ 95 kg/ha

Daling economisch resultaat AT tov Daling economisch resultaat AT tov 20062006

(euro/ha)(euro/ha) 2009 2009 -10%-10% -20%-20% -30%-30%

AkkerbouwAkkerbouw

• Zandlöss Zandlöss 0-400-40 0-400-40 0-550-55

• KleiKlei 15-3515-35

VLGGVLGG

• ZandZand 0-550-55 110-215 110-215 310-455 310-455

• KleiKlei 0-200-20

BloembollenBloembollen

• DuinzandDuinzand 00 25-3525-35 250250

• LeliesLelies 100100 500500 10001000

Mogelijke maatregelenMogelijke maatregelen

besparing bij inzet besparing bij inzet maatregelmaatregel

(kortingspercentage 30%)(kortingspercentage 30%)• Akkerbouw Zand-LössAkkerbouw Zand-Löss

– Groenbemesters Groenbemesters 0%0%– Geleide bemestingGeleide bemesting 20-50%20-50%

• Vollegrondsgroente zand-lössVollegrondsgroente zand-löss– Groenbemesters Groenbemesters 50-75%50-75%– Extra varkensdrijfmest Extra varkensdrijfmest 20%20%– Geleide bemestingGeleide bemesting 30%30%

• BloembollenBloembollen– Duinzand; GFT-inzet ipv stalmest Duinzand; GFT-inzet ipv stalmest 100%100%– Lelies VDM/GFT + extra landLelies VDM/GFT + extra land 80%80%

Discussiepunt is beschikbaarheid GFT, juiste mestsoortenDiscussiepunt is beschikbaarheid GFT, juiste mestsoorten

Daling economisch resultaat Daling economisch resultaat melkveemelkvee• 2009 norm ten opzichte van 20062009 norm ten opzichte van 2006

– In 2006 kosten van extra mestafzetIn 2006 kosten van extra mestafzet

• Zand: 0-45 euro/ha; Zand: 0-45 euro/ha; – extra ruwvoerkosten groter dan kunstmest-extra ruwvoerkosten groter dan kunstmest-

besparingbesparing• Klei en veen geen extra kostenKlei en veen geen extra kosten

• Door eiwitarm voeren (maïs, bietenpulp) en Door eiwitarm voeren (maïs, bietenpulp) en uitbesteding jongvee compensatie mogelijkuitbesteding jongvee compensatie mogelijk– beschikbaarheid; neveneffecten excretie?beschikbaarheid; neveneffecten excretie?

Bedrijfsresultaten melkvee met Bedrijfsresultaten melkvee met hoog/laag Nhoog/laag N

34341681682562563535147147226226Overschot Overschot kg/hakg/ha

0,60,629,529,530,230,20030,530,530,530,5Saldo euro/100 Saldo euro/100 kgkg

%verschil%verschilLaag NLaag NHoog NHoog N%verschil%verschilLaag NLaag NHoog NHoog N

3434

42420,040,04

11,011,00,060,06

17,117,13535

35350,040,04

11,811,80,060,06

18,118,1Kg N/k-euroKg N/k-euro

kg N/ton melkkg N/ton melk

111201201191191192929191KrachtvoerKrachtvoer

232314014019519546468989164 164 KunstmestKunstmest

700.000 kg melk700.000 kg melk500.000 kg melk500.000 kg melk

Fosfaatstand bouwland 1998-Fosfaatstand bouwland 1998-20032003

aantal

27414

23989

15035

18779

15685

gem. 0.7% 5.3% 14.2% 27.7% 21.4% 30.7%

st.dev. 0.3 0.7 2.4 1.5 1.0 3.5

Nederland: bouwland op alle grondsoorten

0

10

20

30

40

50

1998 0.50 6.20 18.30 29.90 20.30 24.80

2000 1.00 5.80 14.10 28.00 21.00 30.20

2001 0.51 5.13 13.44 27.76 21.11 32.04

2002 0.64 5.01 12.77 26.68 21.59 33.29

2003 1.01 4.55 12.15 25.99 23.00 33.09

zeer laag laag voldoende ruim voldoende vrij hoog hoog

Percentage monsters• P-toestand hoog en stijgend• Conform advies 80%: P-gift=P-afvoer, 30% P-gift=0 • mogelijk onderschatting praktijksituatie

P-toestand bodem in relatie tot P-toestand bodem in relatie tot bemestingsadviesbemestingsadvies

P-toestand (Pw of P-Al) Bemestingsadvies % van landbouwareaal

Laag/ vrij laag (<20) reparatie bemesting;1) 4%

Voldoende (20-30) overschot < 20 kg/ha 29%

Ruim voldoende-vrij hoog (30-60) P-gift = afvoer via gewas 39%

Hoog en zeer hoog (>60) geen P-gift 28% 1)alleen voor maïs- en bouwland relevant

Fosfaatgebruiksnorm en Fosfaatgebruiksnorm en afzetruimteafzetruimte

• Binnenlandse afzet 2006Binnenlandse afzet 2006

• Normstelling 2006Normstelling 2006

• Normstelling 2009Normstelling 2009

• Normstelling 2015Normstelling 2015– 70% areaal EvenwBem.70% areaal EvenwBem.

• Nulbemesting op 250.000 Nulbemesting op 250.000 ha akkerbouw en maïs met ha akkerbouw en maïs met P-toestand hoogP-toestand hoog

• 140 DM + 50 KM mln kg140 DM + 50 KM mln kg

• 195195

• 165165

• 145145– 150150

• 130130

} 50 mln kg65 mln kg

Toekomstige milieueffectenToekomstige milieueffecten

Ex ante Milieu (1)Ex ante Milieu (1)

Vraagstelling:Vraagstelling:

• Wordt de nitraatdoelstelling voor Wordt de nitraatdoelstelling voor grondwater bereikt. En zo ja, wanneer?grondwater bereikt. En zo ja, wanneer?

• Wat is het effect van de Wat is het effect van de gebruiksnormen (N+P) op de kwaliteit gebruiksnormen (N+P) op de kwaliteit van het kleine oppervlaktewater? van het kleine oppervlaktewater?

• Wordt voldaan aan de eisen van de Wordt voldaan aan de eisen van de KRW? KRW?

Ex ante Milieu (2)Ex ante Milieu (2)

• Diverse schaalniveaus i.v.m. Diverse schaalniveaus i.v.m. onduidelijkheid doelonduidelijkheid doel – Voorbeeld voor nitraat in grondwater Voorbeeld voor nitraat in grondwater

landbouwgebied totaal landbouwgebied totaal zandgebied totaal zandgebied totaal per grondwaterklasse (droog zand, overig zand) per grondwaterklasse (droog zand, overig zand) grondwaterregiogrondwaterregio

• Oppervlaktewater: Oppervlaktewater: doel KRW nog niet helderdoel KRW nog niet helder. . – Daarom modeluitkomsten toetsen aan: Daarom modeluitkomsten toetsen aan:

N-doelen: range: 1-5 mg/l N-doelen: range: 1-5 mg/l P-doelen: range: 0,07-0,5 mg/l P-doelen: range: 0,07-0,5 mg/l

– Rekening houden met retentie in watersysteem Rekening houden met retentie in watersysteem

• Aandacht voor Aandacht voor onzekerhedenonzekerheden in uitkomsten (o.a. in uitkomsten (o.a. weer)weer)

Effect van 30% korting N-Effect van 30% korting N-gebruiksnormgebruiksnorm

Nitraat zandgrondenvast weer (1985)

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

140.0

2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030

NO

3 (m

g/l)

2006 2009-30(AT) doel

80

• Daling van 70 naar 60 mg/l t.o.v. 2006 normering• Generiek 30%: -10 mg/l NO3 extra

Effect belasting oppervlaktewater Effect belasting oppervlaktewater (1)(1)

P-belasting opp water

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035

kg/h

a P

2006

2015

Lineair (2015)

Lineair (2006)

P-evenwichts-bemesting leidttot stand-still

2005: 55% < MTR

Effect belasting oppervlaktewater Effect belasting oppervlaktewater (2)(2)

N-belasting opp water

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

45,0

1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035

kg/h

a N

2006

2015

Lineair (2015)

Lineair (2006)

ReductieN-belasting circa20%

2005: 35% < MTR

Voorlopige conclusies (1)Voorlopige conclusies (1)

1.1. Door Door 2006 normen2006 normen – daalt nitraat in zandgebied van daalt nitraat in zandgebied van 80 naar 70 mg/l80 naar 70 mg/l

2.2. Bij Bij 30% korting N-gebruiksnorm in 200930% korting N-gebruiksnorm in 2009 – op op zand/lösszand/löss daalt nitraat van daalt nitraat van 70 naar 60 mg/l70 naar 60 mg/l– In groenteteelt en bollenteelt aanzienlijke In groenteteelt en bollenteelt aanzienlijke

economische risico’seconomische risico’s– In melkveehouderij ruimte voor lagere N-In melkveehouderij ruimte voor lagere N-

bemestingbemesting

Voorlopige conclusies (2)Voorlopige conclusies (2)

3.3. Invoering 2009 Invoering 2009 fosfaatnormenfosfaatnormen (80/95 (80/95 kg/ha)kg/ha)

– Meestal zonder opbrengstdervingMeestal zonder opbrengstderving– Toename vraag naar N-& P-arme organische Toename vraag naar N-& P-arme organische

stof (GFT)stof (GFT)

4.4. Vereenvoudiging Vereenvoudiging dierrechtendierrechten-weghalen -weghalen regionaal schotregionaal schot

– Risico’s voor stijging mestproductieRisico’s voor stijging mestproductie

Conclusies traject 2009-2015-Conclusies traject 2009-2015-202720271.1. P-evenwichtbemestingP-evenwichtbemesting

– Beperkte opbrengstrisico’s voor 70% cultuurareaalBeperkte opbrengstrisico’s voor 70% cultuurareaal– Aanzienlijk afname afzetruimte dierlijke mest (50 mln kg Aanzienlijk afname afzetruimte dierlijke mest (50 mln kg

= 25%)= 25%)– Ruimte bij minder gebruik fosfaatkunstmestRuimte bij minder gebruik fosfaatkunstmest– In 2027 P-effect oppervlaktewaterkwaliteit geringIn 2027 P-effect oppervlaktewaterkwaliteit gering

2.2. Verdere vereenvoudiging of opheffingVerdere vereenvoudiging of opheffing rechtenstelselrechtenstelsel

– Toename druk op gebruiksnormenstelsel bij invoering Toename druk op gebruiksnormenstelsel bij invoering evenwichtsbemestingevenwichtsbemesting

– vergroot risico’s op toename mestoverschotvergroot risico’s op toename mestoverschot– Effect wordt versterkt bij verlaging derogatie, Effect wordt versterkt bij verlaging derogatie,

afschaffing melkquoteringafschaffing melkquotering

Traject besluitvorming 2008-2009 Traject besluitvorming 2008-2009 (1)(1)

• Oplevering Beleidsconcept Synthese Oplevering Beleidsconcept Synthese 15 september 200715 september 2007

• Oplevering TK-versie Synthese 15 Oplevering TK-versie Synthese 15 oktober 2007 (PDF-versie)oktober 2007 (PDF-versie)

• Formele oplevering en aanbieding Formele oplevering en aanbieding aan minister LNV 1 november 2007aan minister LNV 1 november 2007

Traject besluitvorming 2008-2009 Traject besluitvorming 2008-2009 (2)(2)

• Aanbieden beleidsbrief minister LNV Aanbieden beleidsbrief minister LNV (Kabinetsstandpunt) voor 1 oktober(Kabinetsstandpunt) voor 1 oktober

• Discussie met de Tweede Kamer Discussie met de Tweede Kamer eerste helft novembereerste helft november

• Wetgevingstraject 1 november – 15 Wetgevingstraject 1 november – 15 december 2007december 2007

• Publicatie Staatscourant vóór 1-1-Publicatie Staatscourant vóór 1-1-20082008

Besluitvorming 2008-2009Besluitvorming 2008-2009

• Uitkomsten EMW 2007 (met name Uitkomsten EMW 2007 (met name ex-ante EMW)ex-ante EMW)

• Resultaten berekeningen WOGResultaten berekeningen WOG

• Bedrijfseconomische effectenBedrijfseconomische effecten

• Nationale economische effectenNationale economische effecten

• MestoverschotMestoverschot

Niet in de EMW 2007 opgenomen

Traject voor periode na Traject voor periode na 20092009• Vaststelling beleid 2008 betekent Vaststelling beleid 2008 betekent

afronding Derde Actieprogrammaafronding Derde Actieprogramma• Eerste kwartaal 2008 start Eerste kwartaal 2008 start

onderhandeling EC over 4onderhandeling EC over 4ee AP voor AP voor periode 2010-2013 periode 2010-2013 goedkeuring goedkeuring eind 2008eind 2008

• Na goedkeuring 4Na goedkeuring 4ee AP indienen AP indienen derogatieverzoek periode 2010-2013 derogatieverzoek periode 2010-2013 begin 2009begin 2009

Dank voor uw aandacht

Vragen?