euskararen historia
-
Upload
agurtzaneoribe -
Category
Documents
-
view
522 -
download
4
Transcript of euskararen historia
![Page 1: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/1.jpg)
EUSKARA
EUSKALDUNON
HIZKUNTZA
![Page 2: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/2.jpg)
Pê� � � � �
![Page 3: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/3.jpg)
HISTORIAK.a. III. Milakadan (zaldia eta gurpilaren
laguntzaz) estepa eurasiarretako biztanleak Mendebalderantz etorri ziren.
Europan gaur bi familiatako hizkuntzak Indoeuroparrak uralikoak
ural i k oa
![Page 4: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/4.jpg)
� � � � � � � � � � � � � � �
![Page 5: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/5.jpg)
Historiaurretik gaurdaino Mendebal Pirinioetako bi aldeetan bizi izan d(ir)en herri(ar)en hizkuntza izan da euskara.
![Page 6: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/6.jpg)
Euskal herrialdeetara hurbildu, hemendik pasa, edota bertan geratu izan diren herriak euskal hiztunekin suertatu ziren.Penintsulako iberiarrak IndoeuroparrakZeltakZeltiberiarrak (hegoaldean)Galiarrak (Garona aldean)
![Page 7: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/7.jpg)
Guztien artean, hizkuntzarentzat arriskugarrienak, erromatarrak gertatu ziren.
K.a. 196 hegoaldetik gora Ebron gora K.a. 56 iparraldetik
![Page 8: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/8.jpg)
Garai hartan euskararen lurraldeak gaurkoak baino askoz zabalagoak ziren.
Gizarte euskalduna tributan banatuta zegoen.
Erromatarrak eta euskaldunak elkarren arerio eta aliatu izan ziren komenentziaren arabera.
![Page 9: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/9.jpg)
Erromatar Inperioa (K.o. 476) erortzean erromatarrek latin ahuldua utzi zuten hemen.
Erromatarren konkistatik milaren bat urtetara hizkuntza erromanikoak jaio ziren. Latina ikasi zuten inguruko herrien ezpainetatik.
![Page 10: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/10.jpg)
Pê� � � EUSKARA orain 2500 urte Penintsula Iberiarra eta Pirinioetatik
iparralderanzko lurraldeak ez zeuden artean oso indoeuropartuta. Jatorri desberdinetako hizkuntzek betetzen zuten mapa
![Page 11: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/11.jpg)
Pê� � � EUSKARA orain 2500 urte Ezer gutxi dakigu hizkuntza
indoeuroparren eta euskararen arteko harremanei buruz.
![Page 12: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/12.jpg)
Pê� � � EUSKARA orain 2500 urte Mailegu zeltikoak:
zil(h)ar, (h)artz, (h)hogei, tegi,maite, gori, erbi, mendi, orein, ork(h)atz
![Page 13: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/13.jpg)
Pê� � � K.a. 196 erromatarren latina etorri zen
erasoka. Berau izan zen Mendebaldea indoeuropartuko zuen hizkuntza.
Iberiera, galiera, zeltiberiera eta lusitaniera desagertu egin ziren.
![Page 14: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/14.jpg)
Orain 2200en bat urte euskaldunek lurralde zabalak betetzen zituzten gaurko Euskal Herriaren ipar-ekialdean (Akitania eta Pirinioak).
Akitaniarrak orduko euskaraz edo ahaideko hizkuntza batez mintzatzen ziren.
![Page 15: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/15.jpg)
Akitanieraren argibiderik emankorrenak idazkun epigrafikoetatik iritsi zaizkigunak izan dira.
Latina eta akitaniera nahasian ageri diren idazkunotan latina ez dena ulertzeko, bi mila urte geroagoko euskaldunen euskara izan da lagungarrik onena.
Gison, Nescato, Iluni (>ilun), Anderex (>andere), Bihoxus (> bihotz), Sembeto (>seme),
![Page 16: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/16.jpg)
Antzinateko kolonizatzaile eta konkistariak Euskal Herrira hurbildu eta hemengo albisteak zabaltzen hasi ziren.
![Page 17: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/17.jpg)
Mela (K.o. I. mend.)Akitaniarrak (Akitania)Baskoinak (Aragoa – Errioxa – Nafarroa –
Bidasoaldea)Barduliarrak (Gipuzkoa: Pasaia-Deba; Araba)Karistiarrak (Gipuzkoa-Bizkaia: Deba-Nerbioi,
ArabaAutrigoinak: (Bizkaia: Enkarterriak, Errioxa)
![Page 18: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/18.jpg)
Hizkuntzarekikoetan, orduantxe suertatu
zitzaion euskarari, historian desagertzeko izan duen arriskurik handiena.
Benetako erromatartze oso batek, elebitasuna sortzen zuen lehenengo, baina hizkuntza trukaketa ondoren.
![Page 19: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/19.jpg)
Bigarren ukipen-aldi honetan, euskarak hainbat hitz mailegatu zuen. Latinezko eliz hizkeratik datozkigun hitzik zaharrenak III-V. Mendeetakoak direla uste da: abendu, aingeru, aldare, denbora, domeka,
fede, gurutze, gura, meza, zeru
![Page 20: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/20.jpg)
Pê� � � � � Erdi Aroan, latinetik jaiotako hizkuntza
berriek inguratuta aurkitu zen euskara, eta inguratuta ez ezik horietako hiztun arrotz asko barruan zituela.
![Page 21: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/21.jpg)
Pê� � I s� Gotuerak (V.-VII. mend.) ez zuen ez
politikoki, ezta sozio-kulturalki ere indarra euskara arriskutan jartzeko.
![Page 22: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/22.jpg)
Pê� � I s� Arabierak (VIII-XI. mend.). Erriberan
arriskutsuagoa gertatu zen, Iruñeko erreinuan izan zuen bere hesia. Estatu eratu iraunkorrik utzi ez zutenez, ez zen finkatu.
![Page 23: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/23.jpg)
Pê� � � � � X.XV. mend. Hizkuntza erromanikoak
iparraldean, okzitanieraren kaskoina, ipar-ekialdetik aragoera eta nafar-erromanikoa
hego-mendebaldeetan, gaztelania
![Page 24: euskararen historia](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022013115/559847061a28ab43168b45fd/html5/thumbnails/24.jpg)
Pê� � s �� Erromanikoetako batzuk euskaldun
ezpainetan zebilen latinetik jaioak dira (hau fonologiari esker dakigu)