EU, mediji i BiH

7/27/2019 EU, mediji i BiH

1/51

Biljana BogdaniMladen Mirosavljevi


2/51


3/51

IzdavaFriedrich Ebert Stifung Sarajevo

Lektorka

Zinaida LakiNaslovna stranaAleksandar Anii

Priprema za tampuFriedrich Ebert Stifung

tampa

Amosgra d.o.o Sarajevo

Tira300


4/51

Mladen MirosavljeviEvropska unija, mediji i BiH

Biljana BogdaniEvropska unija u tampanim

medijima u BiH

Sarajevo, 2010.


5/51

4

Sadraj

Mladen MirosavljeviEVROPSKA UNIJA, MEDIJI I BiH

Evropska unija, mediji i BiH ......................................................6

Medijska pismenost.....................................................................7

tampani mediji .........................................................................10

Izvori ...........................................................................................12

Preporuka o medijskoj pismenosti .........................................12

Zabrinutost Evropskog parlamenta zbog

naina izvjetavanja o EU .........................................................13EU, mediji i BiH .........................................................................14

Zakljuak ....................................................................................16

Izvori ...........................................................................................19

Biljana Bogdani

EVROPSKA UNIJA U TAMPANIM MEDIJIMA U BiH1. Uvod ........................................................................................22

2. Metoda istraivanja ...............................................................23

3. Rezultati istraivanja .............................................................24

3.1. Kvantitativna analiza a) ..................................................24

3.2. Kvantitativna analiza b) .................................................30

4. Kvalitativna analiza ...............................................................335. Zakljuak ................................................................................46

6. Literatura ................................................................................49


6/51

MLADEN MIROSAVLJEVI

EVROPSKA UNIJA, MEDIJI I BiH


7/51

6

Mladen Mirosavljevi

Evropska unija, mediji i BiH

Znaajne promjene u oblasti medija u bivim komunistikimdravama Istone Evrope u proteklih petnaest godina, postavile

su potpuno nove izazove novinarima i cjelokupnoj novinarskojproesiji. S jedne strane, sruene su stroge, sirove orme dravnecenzure i monopola nad tampanom i emitovanom rijei, doksu, s druge strane, lukavi oblici pritisaka i uticaja politikih i eko-nomskih elita spreavali stvaranje istinski nezavisnih medija.

Nije izostao ni napredak u zakonodavnoj oblasti: ukidanjezakona o medijima koji su ograniavali sadraj objavljenih in-

ormacija, usvajanje zakona o slobodi tampe i pravu na pristupinormacijama, razvoj novih pravnih okvira za rad privatnih ra-diodiuznih medija te transormacija dravnih radio i televizij-skih stanica u javne servise. Ipak, mnoge drave su se muile sapojedinostima koje su spreavale primjenu tih zakona, upravozato to je u tim rjeenjima zadrana elja da vlade bilo koje po-litike orijentacije, sprovode neku vrstu kontrole nad medijima.

Jednako ozbiljan razlog bile su i tekoe da se iz samih medijaiskorijene neki, duboko usaeni, interesi koji nisu u skladu saslobodom medija.

U decembru 2007. godine, Evropska komisija je usvojila Di-rektivu o audiovizuelnimmedijima i uslugama (Direktiva AVMS),koja e vaiti za sve audiovizuelne medijske usluge (usluge kojeproizvode pokretne slike, sa ili bez zvuka). Ovo ukljuuje tra-

dicionalno televizijsko emitovanje (koje se naziva linearni au-diovizuelni medijski servis), kao i uslugu na zahtjev (naziv ne-linearni). Za obje usluge postoji osnovni skup pravila. Razlikaizmeu linearnih i usluga na zahtjev je osnova za regulatornipristup. U Direktivi se navode dva nivoa sistema pravila: skuposnovnih drutvenih vrijednosti koje vae za sve audiovizuelnemedijske usluge, dok su neto laka pravila za usluge na zahtjevgdje korisnici imaju aktivni pristup i sami odluuju o sadraju i


8/51

7


vremenu koritenja. Sve audiovizuelne medijske usluge morajuda potuju osnovni skup zahtjeva koji se odnosi na identiika-ciju provajdera, zatitu maloljetnika, zatitu od podsticanja namrnju i komercijalne komunikacije. Meutim, veliki broj do-datnih, vie speciinih i stroih pravila u oblasti oglaavanja izatite maloljetnika, predvieni su za sluaj televizijskih prenosa,zbog njihovog uticaja na drutvo.

Postoje posebna pravila za linearne i posebna pravila za ne-linearne servise. Osim pravnih pitanja, teme kao to su oglaa-

vanje, sponzorstvo, plasman proizvoda, teleshop(TV prodaja),itd., takoer su uzete u obzir, a naroito zatita maloljetnika i

voenje rauna o javnom interesu kod prenosa kratkih novin-skih izvjetaja.

Medijska pismenost

Pored odredbi koje promoviu medijsku pismenost u digi-

talnom okruenju, EK je u Direktivi AVMS izdala Preporuku2009/625/EKod 20.8.2009. za medijsku pismenost u digitalnomokruenju, za konkurentniju i sadrajniju audiovizuelnu dje-latnost za inkluzivno drutvo. Preporuka ima za cilj poveanjemedijske pismenosti u digitalnom okruenju kako bi se postiglakonkurentnija ekonomija, zasnovana na znanju, i doprinos toobrazovanijem inormacionom drutvu.

Prema ovom dokumentu, Preporuci, drave lanice EU pozi-vaju se i ohrabruju da:

razvijaju i primjenjuju koregulatorne inicijative koje vode kausvajanju kodeksa ponaanja od strane evropskih medija;

promoviu i inansiraju istraivanja, studije i projekte kojipokrivaju razliite aspekte i dimenzije medijskog obrazova-nja u digitalnom okruenju;


9/51

8

Mladen Mirosavljevi

organizuju debate na konerencijama i javnim dogaajimakoje se odnose na ukljuivanje medija u obrazovanje, kaodio kljunih kompetencija za doivotno obrazovanje;

sprovode nacionalne kampanje za jaanje drutvene svijestio kulturnom naslijeu, kao i svijest o rizicima koji se javljajupri obradi linih podataka putem inormacionih i komuni-kacionih mrea.

Medijska djelatnost je ak pozvana i da predloi alate zapodizanje medijske pismenosti, kao to su:

inormacioni alati koji se odnose na digitalne sadraje i pre-traivae;

kampanje za podizanje svijesti o tehnikama koje se koriste usvrhu komercijalne komunikacije (plasman proizvoda i on-line oglaavanje);

inormacioni paketi za mlade za obradu linih podataka;

inormacioni seminari o kreativnoj ekonomiji i autorskim

pravima.U vezi sa standardima Savjeta Evrope bitno je i sljedee:

U Deklaraciji o slobodi izraavanja i informisanja od29.4.1982. godine, Savjet je potvrdio da su medijski pluralizami raznovrsnost sadraja medija od sutinskog znaaja u demo-kratskom drutvu i predstavljaju sutinu temeljnih prava na

slobodu izraavanja i inormisanja, kao to je garantovano la-nom 10. u Evropskoj konvenciji za zatitu ljudskih prava i osnov-nih sloboda.

U svojoj Preporuci o medijskom pluralizmu i raznolikosti me-dijskogsadraja (2007.), Savjet ministara EU poziva drave la-nice da podstaknu razvoj razliitih vrsta medija, ukljuujui op-tinske, lokalne, manjinske ili medije graanskog drutva, koji

mogu da doprinesu razvoju pluralizma i raznovrsnosti.


10/51

9


U Deklaraciji o zatiti uloge medija u demokratiji u kontek-stu medijskekoncentracije, Savjet ministara EU istie da politike,deinisane da podstaknu razvoj nekomercijalnih medija, moguda promoviu raznolikost autonomnih kanala za irenje inor-macija i izraavanje miljenja, posebno kroz drutvene grupe ri-

jetko usmjerene na mainstream medije.

Evropska povelja o regionalnim ili manjinskimjezicima nagla-ava obavezu stranaka da obezbijede, olakaju ili podstaknu or-miranje medija na regionalnim ili manjinskim jezicima.

Nedavno je Savjet ministara EU usvojio Deklaraciju o ulozi

medija civilnog drutva u promovisanju drutvene kohezije i me-ukulturnog dijaloga (ebruar 2009.). Ovaj dokument priznajemedije zajednice (mediji osnovani od strane geograske ili inte-resne zajednice) kao posebnu vrstu medija, odvojenih od javnogservisa i privatnih komercijalnih medija i preporuuje odgovara-

juu lepezu pitanja.

Deklaracija Savjeta ministara EUo slobodi komunikacija na

internetu obrauje principe ograniene odgovornosti prualacausluga za sadraje na internetu, u zavisnosti od njihovih unkcijau lancu vrijednosti.

Preporuka Savjeta ministara EU dravama lanicama o mje-rama za promovisanje potovanja slobode izraavanja i inor-macija u vezi sa internet ilterima, napominje da dobrovoljno iodgovorno koritenje internet iltera, proizvoda, sistema i mjera

za blokiranje ili iltriranje internet sadraja, moe da obezbijedipovjerenje i bezbjednost na internetu za korisnike, naroito dje-cu i mlade. Preporuka, takoer, istie da koritenje takvih ilteramoe uticati na pravo na slobodu izraavanja i inormisanja, za-tiena lanom 10 Evropske konvencije o ljudskim pravima.

Intervjui meu strunjacima otkrivaju da velika veinalokalnih emitera bazira svoje prihode na teleonskim pozivima,

sponzorstvom muzikih elja, sponzorisanim programima i slino.


11/51

10

Mladen Mirosavljevi

Komercijalni lokalni emiteri obino imaju nekoliko lokalnihreklama i sponzorstava. Kroz neormalnu mreu lokalnih emiterarazmjenjuju se programi, a privatno osnovane radio i TV-stanicesu postepeno proirile pokrivenost na vie od jedne optine. Ali,ipak se proesionalizam generalno smatra veim potencijalom zapoboljanje.

tampani mediji

tampani dnevni listovi imaju zanemarljiv udio na tritu re-

klama, a tirai nastavljaju da opadaju. Vie, ili ne postoji nijedanelektronski ili tampani medij koji je i dalje u vlasnitvu drave ililokalne vlasti, ili je njihov broj potpuno minoran, a budunost pri-

vatizovanih lokalnih i elektronskih i tampanih medija u trinimuslovima je veoma sumorna. Regularno tampani mediji dobija-

ju prihod uglavnom od prodaje publikacija itaocima, a samo uogranienom procentu od reklama, a u najmanjem procentu odtiraa. Poslovni model za takve publikacije je teko odriv, poseb-no u vrijeme sadanje krize. Meutim, sa ukupnim tiraom, tritetampanih medija ipak postoji, ali je toliko malo da e biti tekoodrati proesionalne standarde bez modernizacije.

U tri izabrane drave lanice Evropske unije na koje smoobratili panju, lokalni tampani mediji, bilo nedjeljnici, mjese-nici ili dvomjesenici, ne dobijaju nikakavu javnu (inansijsku)podrku. U Austriji, Danskoj i Nemakoj gotovo uvijek su dis-tribuirani svakom graaninu i besplatni su, a inansiraju se krozprodaju lokalnih reklama, ukljuujui i reklame izikih lica.Kada optina treba da obavijesti lokalne graane o neemu, onaobino plaa za reklame, a trai prostor i u lokalnim nedjeljnici-ma, jer oni imaju veliki broj italaca.

Danska daje ekonomsku podrku dnevnim novinama krozNacionalni novinski savjet avorizujui lokalne i regionalne


12/51

11


dnevne novine, ali pomae i nacionalne dnevne listove sa niskimtiraom i speciinim sadrajem. Podrka se daje u tri oblika: podistribuiranom primjerku, kroz izuzee PDV-a i kroz podrku zaposebne projekte.

Austrija prua podrku regionalnim novinama sa vie od 10 000primeraka dnevno, a nedjeljnim novinama sa minimum 5 000primjeraka nedjeljno.

U Njemakoj vlada ne daje podrku novinama. Direktne sub-vencije, kao naprimjer u Francuskoj, Holandiji ili skandinavskimdravama nemaju politiku podrku. Tu su i budetska ograni-

enja koja trenutno ne dozvoljavaju dodatne trokove. Meutim,razmatraju se drugi modeli, kao to su ohrabrivanje vie leksibil-nosti u koncentraciji tampanih medija kao i lokalnoj saradnji.

Lokalnitampani

mediji

Broj lokalnih/regionalnih

novinaTira Vlasnitvo Pravni status

Danska

Postoji veliki

broj gratislokalnih iliregionalnihnovina kojenisu dnevne(besplatnenovine)

desetine njih.

Dnevnici udesetinama

hiljadaprimjerakapo naslovu,

ukupan tirau stotinama

hiljada.

Domae,esto lokalnovlasnitvo

nad lokalnimnovinama.

Privatnekompanije i

esto ondacijeza dnevnike.

Njemaka

Regionalni

i lokalnidnevnici, vieod 220.

Od nekoliko

hiljada do250 000 ponaslovu.

Uglavnomdomae

vlasnitvonad lokalnim

novinama.

Privatnekompanije.

Austrija

Regionalni ilokalni dnevnici do 10, vie od15 nedjeljnika.

Od 10 000 to130 000 po

naslovu.

Uglavnomdomae

vlasnitvonad lokalnim

novinama.

Privatnekompanije.


13/51

12

Mladen Mirosavljevi

Izvori

http://www.oeak.at/

http://www.ivw.de

http://www.nordicom.gu.se/http://www.bibliotekogmedier.dk/medieomraadet/statistik/

http://www.pressenshus.dk/

http://www.do.dk/asp/publikationer.asp

Preporuka o medijskoj pismenosti

Jedan od zadataka Direktive AVMS je da tokom vremenaobezbijedi razvoj inicijativa za medijsku pismenost kako bi seona bolje razvila meu korisnicima. Zakonska osnova za pokre-tanje takvih inicijativa bi mogla biti ukljuena u Zakon o javniminformacijama. Kampanje bi trebalo organizovati u skladu sa lo-kalnim potrebama, kao to su svijest potroaa o vanosti zatiteautorskih prava, kako i gdje zakonski nai odreene sadraje na

lagan i kupcu prijateljski nain, o razumijevanju speciinih ti-pova i eekata mehanizama komercijalne komunikacije (kao toje plasman proizvoda). Neophodno je ojaati istraivanje medijai medijske pedagogije u saradnji sa privatnim sektorom. Sarad-nja i razmjena iskustava na nivou EU su daljnji koraci podrkekoje treba uzeti u obzir. Preporuuje se da se preuzme inicijativaza obezbjeivanje bolje medijske pismenosti meu korisnicima.

Inicijative za medijsku pismenost treba rjeavati u Zakonu ojavnom informisanju.

Kampanje za svijest potroaa, zatitu autorskih prava,traenje inormacija, komercijalne i politike komunikacijetrebalo bi organizovati u skladu sa lokalnim potrebama.

Potrebno je podsticati istraivanje medija i medijske peda-gogije u saradnji sa lokalnim i evropskim uesnicima.


14/51

13


Zabrinutost Evropskog parlamentazbog naina izvjetavanja o EU

U izvjetaju o tome kako bi mediji trebali pokrivati teme izEvropske unije kako bi bile pristupanije javnosti, Evropski par-lament je, u jednakoj mjeri, kritikovao evropske institucije, naci-onalne vlade i medijske kue, prenose evropski mediji.

U izvjetaju, koje je pripremio danski liberalni zastupnikMorten Lokkegaard, navodi se da manjak inormacija o EU injenim institucijama nije problem, nego da inormacija imaprevie i to bez ikakvog prioriteta, ak i kada se objavljujuputem drutvenih mrea poput Facebook i Twitter.

esto nisu dovoljno jasne, privlane niti razumljive, u mno-gim sluajevima zbog upotrebe previe tehnikog rjenika koji

jako odbija ljude koji nisu upoznati s evropskim pitanjima, kaese u izvjetaju, a glavni internet portal EU, po miljenju evrop-skih zastupnika, trebao bi, takoer, pristupanijim rjenikomobjanjavati ulogu i unkciju evropskih institucija.

Evropski zastupnici su, takoer, izrazili zabrinutost to supredviena sredstva EU za kolovanje novinara za 2011. godinusmanjena, te su pozvali Evropsku komisiju da osnai komuni-kacijsku politiku i stavi je visoko na popis prioriteta u pregovo-rima o novom viegodinjem budetu koji poinje 2014. godine.Istovremeno, zastupnike zabrinjava i smanjenje broja dopisnikaiz Bruxellesa te pozivaju evropske institucije na veu otvorenostprema novinarima i njihovu laku akreditaciju.11 Reci.ba glasnik, sa vijestima o napredovanju Bosne i Hercegovine na putu ka

evropskim integracijama, dio je inormativne kampanje Evropska perspektivaBiH, koju je pokrenuo specijalni predstavnik Evropske unije u BiH. Ukolikoelite da se pretplatite na elektronsku verziju Glasnika, to moete uiniti na www.reci.ba. Reci.ba glasnik se distribuira svakog petka i svi mediji mogu besplatnokoristiti i objavljivati tekstove iz Glasnika. Pored elektronske verzije, postoji i ver-zija za tampanje u PDF ormatu. Obje verzije e biti postavljene na www.reci.ba.

Objavljeni lanci u Reci.ba glasniku ne mogu se tumaiti kao odraz slubenogstava ili politike EUSR-a u BiH.


15/51

14

Mladen Mirosavljevi

EU, mediji i BiH

Zato je sve ovo predhodno bilo bitno navesti? Da bismo obja-snili i predoili ono to je cilj nae studije, a to je zastupljenost

tema o Evropskoj uniji u bosanskohercegovakim medijima, od-nosno u tampanim medijima nad kojima je vren monitoring.Veoma je bitno znati kako je oblast medija regulisana u okviruEvropske unije, mada zbog kratkoe ove studije, a i njene teme,nismo ulazili dublje u tu problematiku, ali je nismo mogli ni zao-bii, da bismo objasnili kakva je medijska situacija u BiH, kada jerije o medijskom pristupu temama vezanim za Evropsku uniju.

Postoji vie aktora koji utiu na sve loiju situaciju po pitanjuslobode medija u bh. drutvu i koji, u posljednje vrijeme, kul-miniraju najgorim oblicima napada na slobodu medija, a mani-estuju se prijetnjama i napadima na novinare. Stanje medijskihsloboda u naoj dravi bilo je na veoma zadovoljavajuem nivouunazad nekoliko godina, imajui u vidu podatak da smo, premarelevantnim meunarodnim izvjetajima koji prate stanje slobo-

de medija u svijetu (npr. Reporteri bez granica), po slobodi medi-ja bili rangirani na visoko 19. mjesto, dok se trenutno nalazimona 36. mjestu. Opta negativna politiko-ekonomska situacijakoja se relektuje na cjelokupno drutvo itekako je doprinijelastvaranju sve loije situacije po pitanju slobode medija.

Primjetno je da se sve manje potuje uloga koje mediji imajuu svakom drutvu i ignorie injenica da obavljanje javne unkci-

je podrazumijeva odgovornost prema javnosti i transparentnostu radu koja se ogleda i u omoguavanju pristupa medijima daneometano izvjetavaju o njihovom radu i obavljanju javne unk-cije koja im je povjerena. Takoer, osjeti se izvjesno nepovjere-nje u pravosudne mehanizame i nepotivanje institucija koje sunadlene za regulaciju medija i mijeanje u njihov rad. Jo jedan

vid ugroavanja medijskih sloboda u kojoj sami novinari imaju

veliku ulogu je samocenzura, odnosno kretanje linijom manjeg


16/51

15


otpora prilikom biranja tema i linosti o kojima e se izvjetava-ti, pri emu veliku ulogu igra nedostatak mehanizama zatite, teatmosera nesigurnosti i stalnih prijetnji. Dodatni aktor koji uti-e na stabilnost medija u ovom trenutku je i globalna ekonomskakriza koja produbljuje razlike izmeu medija u ostvarivanju po-zivitnog poslovanja. Mnogi mediji se nalaze u izuzetno tekoj ilabilnoj poziciji u pogledu njihovog opstanka na sceni.

Promjene u medijima u Bosni i Hercegovini, kao i u njenojprivredi, uticale su na promjenu radnog ambijenta i uslova radanovinara, kao i ulogu novinara u drutvu. Iako novinari vie nisusluge drave, oni slue interesima vlasnika medija u kojima rade.Pojavili su se novi preduzimai bez ikakvog interesovanja za no-

vinarstvo kao struku ili jednu od poluga demokratije, to nijedoprinijelo razvoju medija u slubi graana, naroito u uslovimaprezasienog trita na kome se izdavai tampe takmie sa rela-tivno malim brojem italaca i malim tiraima, dok su elektronskimediji najuticajniji pa smo njima i posvetili najveu panju.

Pitanje kako i kome su mediji odgovorni je sloeno, pa smozato i nastojali da to bar donekle rasvijetlimo kada je rije oEvropskoj uniji i poredei sa BiH, pa zato u raznim zemljamanailazimo na razliita rjeenja, to je uslovljeno mnogim aktori-ma, kao to su istorijski razvoj slobode tampe, ekonomski usloviu medijskoj industriji te politiki i pravni okvir u kome medijirade. Kao to je bitno i pitanje (s obzirom da je u BiH oblast elek-tronskih medija regulisana sasvim drugaije od tampanih), da li

bi samoregulacioni postupak trebalo da obuhvati samo novinare,urednike i vlasnike medija ili i predstavnike javnosti (a to je uBiH regulisano kroz rad Savjeta za tampu) jer bi se na taj nainmoglo uticati i na prisutnost nekih tema u tampanim medijimapa i o Evropskoj uniji.

Zato smo sve ovo naveli? Zbog toga to je BiH sloena dravasa sloenim unutranjim odnosima koji se relektuju na poloaj


17/51

16

Mladen Mirosavljevi

medija i na sve ono ime se mediji u BiH bave. Zbog toga smo inaveli prethodni primjer i izvjetaj Evropskog parlamenta da se vidida ta tema nije samo slaba taka medija u BiH, nego i u Evropskojuniji. U Bosni i Hercegovini je to mnogo izraenije i zbog poloajaBosne i Hercegovine i zbog poloaja medija i novinara u njima.

S jedne strane, svakodnevno smo svjedoci da se jako mnogopria o Evropskoj uniji, kojoj tei i BiH, a s druge strane, ona

je jako malo prisutna u medijima pa graani o Evropskoj unijiu sutini znaju jako malo, a i to to znaju znaju samo u najglo-balnijim okvirima. Ne samo da je jako malo tema o Evropskojuniji nego se uglavnom radi o inormacijama koje u medije stiuposredstvom agencija ili kao posljedica politikih deavanja u in-stitucijama Evropske unije, a ako i ima drugih vrsta inormacijao EU, prije svega u elektronskim medijima, onda se radi o inor-macijama koje su dobivene besplatno ili posredstvom razmjene.

To potvruje i istraivanje javnog mnijenja u BiH koje jesprovela agencija za istraivanje javnog mnijenja Mareco Index

Bosnia, u kojem se nalazi i podatak da bi 77,6% ispitanika voljeloda dobije vie inormacija o EU i evropskim integracijama. Istotako, oko 88% ispitanika smatra da nisu dovoljno inormisani ilisu donekle inormisani o evropskim integracijama BiH.

Zakljuak

Tekua studija tampanih medija u BiH analizira bosanskoher-cegovaku medijsku scenu, saaspekta prisutnosti Evropske unijeu njima i lokalne potrebe u poreenju sa reenjima koja se mogunai, naprimjer, u Austriji, Danskoj i Njemakoj. Studija dodatnoukazuje na podruja na kojima bi bh. mediji, regulatorna tijela izakonodavci trebali da razmotre nove mjere kako bi bili u skladusa Preporukom Savjeta Evrope, Evropskim pravom i primjenomstandarda EU.


18/51

17


Nove slobode donijele su novinarima nesigurnost koliko inove mogunosti. Novinarska proesija osjetila je posljedice li-beralizacije i zbog sueljavanja sa novim oblicima pritisaka mo-nih elita do tada nepoznatih medijima, koji u modernim demo-kratijama imaju ulogu kontrolora. U tom sloenom kompleksuproblema, obrazovanje novinara i medijskog osoblja deinisano

je nizom aktora koji odreuju njegov proil, nivo i moguno-sti. Prije svega, zastarjelo univerzitetsko obrazovanje novinara teneprilagodljive visokokolske institucije nisu u mogunosti od-govoriti novim potrebama. Teka ekonomska situacija onemo-guava same medije i pojedince da investiraju u obrazovanje, jer

se puko preivljavanje namee kao apsolutni prioritet.S druge strane, nedostatak strunih kadrova onemoguava

razvoj obrazovanja i onda kada se steknu drugi potrebni uslo-vi. Svi navedeni aktori, ali i mnogi drugi koje nismo pomenuli,uinili su proces edukacije novinara u ovim tranzicijskim dru-tvima izuzetno tekim, prepunim dvojbi i preispitivanja, koji seraaju u stalnom izmjenjivanju uspjeha i neuspjeha. Usljed svega

toga, edukacija je jo godine i godine daleko od postizanja zado-voljavajueg kvaliteta i obima.

U takvoj situaciji nimalo ne udi da u BiH nema novinara,niti edukovanih, niti specijalizovanih, za praenje niti Evropskeunije niti njenih institucija, a da i ne govorimo o drugim aspek-tima ivota i rada u EU, to se naravno odraava direktno i nanjeno prisustvo u sadraju medija u BiH.

U dugoronoj perspektivi morat e se rjeavati dva problema:sloboda medija i kvalitet novinarstva. Broj slabih medijskih idistributerskih preduzea prevazilazi kapacitet bosanskoher-cegovakog medijskog trita. Njegova slaba ekonomija, dru-tveno-politiki kontekst u kojem mediji rade i druge okolnosti,rezultira u slabim platama novinara. Meutim, kvalitet izvjeta-

vanja je esto nizak, zahvaljujui i niskim obrazovnim standar-


19/51

18

Mladen Mirosavljevi

dima velike veine novinara i odlasku najiskusnijih novinara izproesije. Dodatno tome, medijske ispostave se esto koriste kaosredstva za promociju speciinih interesa.

Ambivalenost drutva u mnogim segmentima, prije svega po-litikom i ekonomskom, koja dolazi kao posljedica tranzicijskogprocesa, je jedan od kljunih indikatora promjena u drutvu, biloda su one pozitivne ili negativne. Politiari e uvijek i u svakomdrutvu pokuavati na bilo koje naine da utiu na medije i nji-hovu orijentaciju. Sve je vie politiara u naoj dravi na svim ni-

voima vlasti, koji se pokuavaju mijeati u posao novinara, jer sumoda nezadovoljni nainom na koji taj medij, bilo da je rije otampanom ili elektronskom, pie ili govori o njemu. Politiari neshvataju da samim obavljanjem svojih dunosti, kao javne lino-sti prihvataju da budu izloene javnom miljenju i neposrednomnadzoru javnosti, pa samim tim i potencijalnoj kritici u medijimazbog naina na koji su obavljali ili obavljaju dunost. Poznato jeda novinarstvo nema jednak uinak na obine ljude i linosti kojeobavljaju javne unkcije. Pluralistika demokratija i sloboda poli-

tike debate zahtijevaju da javnost bude inormisana o pitanjimaod javnog znaaja, to podrazumijeva pravo medija na pronoenjekritikih miljenja o javnim slubenicima, kao i pravo javnosti daih sazna. U sluajevima nedvosmislenog postojanja interesa jav-nosti, mediji imaju veliku ulogu u plasiranju inormacija. U ovomkontekstu, veliku odgovornost u obavljanju svog posla na proesi-onalan nain snose i sami mediji. Naime, esto su vlasnici, te sam

menadment medija, ti koji stvaraju okruenje u kojem se novina-ri ne osjeaju zatieno, nisu adekvatno plaeni za svoj rad i pre-puteni su samima sebi. Nerijetko su to i sami novinari koji oitimpreeriranjem jedne politike opcije sami kre osnovne postulateproesionalnog, nezavisnog i slobodnog novinarstva i kompromi-tuju svoju struku.

Kod promjene bilo kakve nove medijske strukture sa urei-

vakom nezavisnou za bosanskohercegovake medije, bie ne-


20/51

19


ophodno obezbijediti sistematsko obrazovanje i obuku novinarai medijskih rukovodilaca. Sa manje usitnjenim i inansijski boljeodrivim tritem, novinari e oekivati i bolje plate nego danas itako e sa integritetom doprinositi demokratskom procesu svojedrave. To e u perspektivi, a sa veom zainteresovanou svihstruktura u BiH, doprinijeti i mnogo veoj prisutnosti Evropskeunije u bosanskohercegovakim medijima a time i pribliavanjuUnije obinim graanima BiH.

Izvori

http://europa.eu/legislation_summaries/inormation_society/l24114_en.htm

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32007L0065:EN:NOT.

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32000L0031:EN:HTML

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32010L0013:EN:NOT.

http://www.or-gis.at/index.php?kategorie=ueberuns&thema=augabenhttp://www.apa.at/cms/site/standard.html?channel=CH0004

http://www.or-gis.at/index.php?kategorie=gebuehren&thema=tabelle_tv

www.ard.de,

www.im.org

http://web.ard.de

http://www.photius.com/countries/austria/government/austriagovernment_newspapers_and_perio~186.html,

www.dr.dk

www.im.org

http://kundendienst.or.at/service/publikationen/gb_2008.html

http://ec.europa.eu/inormation_society/policy/ecomm/doc/current/broadcasting/working_doc_must_carry.pd

http://ec.europa.eu/inormation_society/policy/ecomm/doc/current/broadcasting/working_doc_must_carry.pd


21/51

20

Mladen Mirosavljevi

http://ec.europa.eu/inormation_society/activities/sip/index_en.htm

http://www.euromedialiteracy.eu/index.php

http://ec.europa.eu/inormation_society/policy/ecomm/radio_spectrum/documents/legislation/index_en.htm#recom


22/51

BILJANA BOGDANI

EVROPSKA UNIJA U TAMPANIMMEDIJIMA U BiH


23/51

22

Biljana Bogdani

1. Uvod

Punopravno lanstvo u evropskim integracijama kao ilanstvo u Evropskoj uniji (EU) jedan je od prioritetnih ciljeva

vanjske politike Bosne i Hercegovine (BiH). Te ciljeve potvrdilisu Vijee ministara BiH svojom Odlukom o pokretanju inici-

jative za pristupanje BiH Evropskoj uniji kao i Parlamentarnaskuptina BiH Rezolucijom o evropskim integracijama i Paktustabilnosti za Jugoistonu Evropu. Po svojoj prirodi, ovi cilje-

vi, kao i odgovarajua dokumenta institucija BiH, zahtijevajudugorone i strateki projektovane aktivnosti na putovanju ka

EU. Bitnu ulogu u tome imaju razliiti drutveni subjekti, pa imediji u BiH, ukljuujui i one tampane.

Prema istraivanju javnog mnijenja BiH koje je sprovela agen-cija za istraivanje Mareco Index Bosnia, 77,6% ispitanika voljelobi da dobije vie inormacija o EU i evropskim integracijama. Istotako, oko 88% ispitanika smatra da nije dovoljno inormisano ili

je donekle inormisano o evropskim integracijama BiH(http://

dei.gov.ba/press/istr_jav/?id=1905). Ta uloga tampanih medijanije samo inormativna. Ona ima i svoju bitnu dimenziju u pro-ilisanju javnog mnijenja, izgradnji jednog novog i drugaijegsistema vrijednosti, u edukaciji bh. graana itd. Zato, doista imasmisla istraivati razliite relacije tampanih medija u odnosu naprezentaciju temeljnih vrijednosti ali i aktuelnih sadraja i proc-esa unutar EU, te perspektive BiH na tom planu.

Na tragu tog postavljen je i projekat naeg istraivanja sadeinisanim ciljevima, odgovarajuom metodologijom i instru-mentima.

I jedna napomena: u skladu sa prethodnim, smatramo danaem tekstu nije nuan teorijski uvod, odnosno teorijsko ute-meljenje samog projekta usmjerili smo se direktno na empiri-

jsko istraivanje zadatog problema.


24/51

23

Evropska unija u tampanim medijima u BiH

2. Metoda istraivanja

Predmet i cilj ovog istraivanja jesu da ustanovimo kolikotampani mediji u BiH piu o EU i koje teme dominiraju.

Istraivanje je trajalo pet mjeseci, od 1. ebruara do 1. jula2010. godine. Metodom sluajnog uzorka obraeno je 325primjeraka dnevnih novina i 38 primjeraka sedminih novina.Dnevne novine koje su analizirane su: Osloboenje, Nezavisnenovine, Glas Srpske, Dnevni list i Dnevni avaz, a sedminenovine su Slobodna Bosna i Novi Reporter.

Istraivanje je raeno na nivou kvantitativne i na nivou kvali-tativne analize.

Kvantitativnom analizom dolo se do broja objavljenih teksto-va u ovom periodu, kao i o njihovoj vrsti i izvoru. Kod vrste tek-stova, podjela je izvrena na vijest, komentar, intervju i analitikiprilog, a kod izvora tekstovi su razvrstani na agencijske, autorske,redakcijske, institucijske i tekstove bez izvora (potpisa).

Drugi nivo kvantitativne analize obraivao je povrinskuzastupljenost tekstova o EU, odnosno, koliko su oni povrinskizauzimali prostor u novinama u odnosu na druge tekstove. Ovametoda je raena direktnim mjerenjem centimetrom. Prilikomovog mjerenja iz tampe su izuzeti sljedei tekstovi (stranice): TVprogram, oglasi, sport, kultura, zabava, crna hronika i slino.

Kvalitativnom metodom dolo se do dominantnih tema o koji-

ma se pisalo u ovom periodu, kao i njihovom broju po medijima.Metoda je raena na osnovu obrasca za analizu sadraja koji sesastoji od sedam varijabli:

a) karakter i sadraj EU,

b) teorijski temelj i identitet EU,

c) aktuelni problemi EU,

d) vizije EU,


25/51

24

Biljana Bogdani

e) protivrjenosti unkcionisanja EU,

) perspektive BiH i

g) EU i zapadni Balkan.

Na drugom nivou ove metode posebno je obraena tema Per-spektive BiH. U ovu varijablu uvrteni su svi tekstovi u kojimase pominju Bosna i Hercegovina i Evropska unija. Ovu varijablupodijelili smo na pet osnovnih tema koje su dominirale: Vize i

vizna liberalizacija; Najave konerencija, posjete evropskih dele-gacija i predstavnika EU; Ustav, reorme, popis, politika previ-ranja; Ekonomija i ekonomska pitanja i Edukacija bh. stanov-

nitva o EU.

3. Rezultati istraivanja

3.1. Kvantitativna analiza a)

Tabela 1. Zastupljenost, izvor i vrsta tekstova o EU u novinama Glas Srpske

Glas Srpske

Vrsta Izvor

Vijest

Komentar

Intervju

Analitiki

prilog

Agencija

Autor

Redakcija

Institucija

Nema

izvora

Ukupno

ebruar 17 1 3 2 11 4 1 3 3 23

mart 33 6 2 2 16 3 5 3 16 42

april 13 1 1 0 6 2 4 2 1 13

maj 11 0 5 2 2 3 2 1 10 18juni 13 0 2 1 2 1 6 3 4 16

Ukupno 87 8 13 7 37 13 18 12 34 112

U ovom periodu Glas Srpske je imao ukupno 112 tekstova.U est primjeraka novina nije objavljen ni jedan tekst o EU.

Treba naglasiti da se podaci o zastupljenosti tekstova o EU,sami po sebi, moraju tumaiti u jednom relativnom smislu: naime,


26/51

25


sam kvantitet (broj objavljenih tekstova) ne mora imati uvijekjednoznanu konotaciju (da li je ovih tekstova dovoljno, nedo-voljno itd.), vaniji su pokazatelji o vrsti tekstova. S tim u vezi,istiemo da je najvie vijesti (87), a najmanje analitikih priloga (7)i komentara (8). Iz toga se moe zakljuiti da ovaj medij, to se tieobjavljivanja sadraja o EU, preerira inormativnu unkciju, doksu analitiko-komentatorski pristupi u drugom planu. Moemopretpostaviti da takva ureivaka politika ne daje adekvatnomjesto bitnim sadrajima u vezi sa EU, unkcionisanjem njenihinstitucija i otvorenim pitanjima na tom planu itd.

U prilog tome govore i podaci o izvorima objavljenih tekstova.Kako je prikazano, najvei broj tekstova su oni agencijski (37), agotovo je isti broj onih oznaenih sa bez izvora (34) ili tekstovaiji su izvor institucije (12). Na drugoj strani, gotovo simbolinosu zastupljeni autorski tekstovi (13).

Tabela 2. Zastupljenost, izvor i vrsta tekstova o EU u novinama Dnevni avaz

Dnevniavaz

Vrsta Izvor

Vijest

Komentar

Intervju

Analitiki

prilog

Agencija

Autor

Redakcija

Institucija

Nema

izvora

Ukupno

ebruar 18 5 2 - 2 8 3 3 9 25

mart 26 5 1 - 2 7 2 1 20 32

april 18 1 - - 2 5 3 1 9 20

maj 19 4 2 1 4 4 3 1 14 26juni 15 6 2 - 3 5 3 1 11 23

Ukupno 96 21 7 1 13 29 14 7 63 126

Kako vidimo, gotovo je identina situacija i kod lista Dnevniavaz. Ovaj list nema posebnu rubriku o EU, tako da smo tekstoveo EU veinom pronali u rubrikama: Biznis, Brzo-kratko, Temei slino. Dnevni avaz je, u ovom periodu, ukupno imao 126

tekstova, pri emu najvie vijesti (96). Najmanje su zastupljeni


27/51

26

Biljana Bogdani

komentari (7) i analitiki prilozi (1). to se tie izvora, ovdjetakoer dominiraju tekstovi bez izvora (63), a zastupljeni su iredakcijski (14) kao i agencijski tekstovi (13).

Tabela 3.Zastupljenost, izvor i vrsta tekstova o EU u novinama Dnevni list

Dnevni list

Vrsta Izvor

Vijest

Komentar

Intervju

Analitiki

prilog

Agencija

Autor

Redakcija

Institucija

Nema

izvora

Ukupno

ebruar 19 - 1 5 7 3 4 4 7 25

mart 21 4 - 9 10 10 - - 14 34april 19 4 2 4 2 9 2 - 16 29

maj 24 7 - 1 4 3 1 - 24 32

juni 15 9 1 4 2 11 - - 16 29

Ukupno 95 24 4 23 25 36 7 4 77 149

Neto je drugaija situacija sa Dnevni listom. Ove novine im-ale su povremeno rubriku BiH i EU u kojoj su bila 23 analitika

priloga. Bilo je ukupno 149 tekstova, od ega ipak najvie vijesti(95). to se tie izvora, situacija je takoer neto povoljnija negou drugim medijima 36 autorskih priloga, mada je i ovdje velikibroj odnosno gotovo polovina tekstova bez izvora.

Tabela 4. Zastupljenost, izvor i vrsta tekstova o EU u novinama Osloboenje

Osloboenje

Vrsta Izvor

Vijest

Komentar

Intervju

Analitiki

prilog

Agencija

Autor

Redakcija

Institucija

Nema

izvora

Ukupno

ebruar 29 9 1 3 - 11 2 - 29 42

mart 47 10 2 4 - 14 3 - 46 63april 20 8 2 3 - 10 1 - 22 33maj 46 8 - - 3 5 - - 46 54

juni 31 7 - - 1 7 - 4 26 38Ukupno 173 42 5 10 4 47 6 4 169 230


28/51

27


Novine Osloboenje imaju posebnu svakodnevnu rubrikuBiH i EU. U analiziranom periodu, ove novine imaju, u odnosuna druge, najvie objavljenih tekstova o EU (230). Relativno jedobra zastupljenost komentara i analitikih priloga (ukupno 52),tako da se s ovim sadrajima nadopunjuju tekstovi koji imajukarakter vijesti.

Meutim, kada je rije o izvorima, prevelik je broj tekstovaoznaenih sa nema izvora (169), posebno u odnosu na autor-ske tekstove (47).

U ovom sluaju je, takoer, interesantno da su simbolino

zastupljeni redakcijski tekstovi. To moe imati razliita znaenjai moe se, naravno, razliito tumaiti. Moglo bi se na osnovuovog pokazatelja pretpostaviti da sadraji u vezi sa EU jo uvi-

jek nisu u dovoljnoj mjeri postali sastavnim dijelom kontinu-irane ureivake politike.

Tabela 5. Zastupljenost, izvor i vrsta tekstova o EU u Nezavisnim novinama

Nezavisnenovine

Vrsta Izvor

Vijest

Komentar

Intervju

Analitiki

prilog

Agencija

Autor

Redakcija

Institucija

Nema

izvora

Ukupno

ebruar 38 13 3 8 23 16 3 - 20 62

mart 42 10 2 6 26 16 1 - 17 60

april 25 5 - 5 8 14 2 - 11 35

maj 23 3 1 - 16 9 1 - 1 27juni 24 2 - 3 8 7 3 - 11 29

Ukupno 152 33 6 22 81 62 10 - 60 213

U istraivanom periodu Nezavisne novine su povremenoobjavljivale dodatak o EU u kojem su uglavnom bili analitikiprilozi (22) i komentari (33). Meutim, kao i ostale dnevnenovine, i ove su imale najvie vijesti (152). Naravno, ovdje treba

ponoviti da zbog ipak znaajnog broja analitikih i komentator-


29/51

28

Biljana Bogdani

skih tekstova ova ormalna dominacija vijesti nema negativnunego komplementarnu konotaciju sa drugim vrstama priloga.

to se tie izvora, situacija je gotovo identina kao i u sluaju

Osloboenja, s tim to ovdje nailazimo na interesantan podat-ak da Nezavisne novine nemaju niti jedan tekst iji su izvorinstitucije.

Tabela 6. Zastupljenost, izvor i vrsta tekstova o EU u asopisu Novi Reporter

NoviReporter

Vrsta Izvor

Vi

jest

Kom

entar

Intervju

Analitiki

prilog

Age

ncija

Au

tor

Redakcija

Institucija

Ne

ma

izv

ora

Ukupno

ebruar 2 2 2 2 - 4 - - 4 8

mart 6 4 - 2 - 4 - 1 7 12

april 4 1 2 - - 2 - - 5 7

maj 3 2 - 1 - 2 - 2 3 7

juni 4 1 - - - - - - 5 5

Ukupno 19 10 4 5 - 12 - 3 24 39

Tabela 7.Zastupljenost, izvor i vrsta tekstova o EU u asopisu Slobodna Bosna

SlobodnaBosna

Vrsta Izvor

Vijest

Komentar

Intervju

Analitiki

prilog

Agencija

Autor

Redakcija

Institucija

Nemaizvora

Ukupno

ebruar 12 2 2 - - 8 1 - 7 16mart 5 - 2 - - 4 - - 3 7

april 17 - - - - 3 - - 14 17

maj 13 1 - - - 4 - - 10 14

juni 10 4 - 1 - 4 - - 11 15

Ukupno 57 7 4 1 - 23 1 - 45 69

Dva sedmina asopisa koja su analizirana u ovom periodu su

Novi Reporter i Slobodna Bosna.


30/51

29


Slobodna Bosna je imala skoro duplo vie tekstova (69) o EUod Novog Reportera (39), to vjerovatno moe biti i indikatorrazliitih ureivakih politika ovih dvaju medija. Interesantno jeda su i u jednom i u drugom asopisu na prvom mjestu vijesti.To je, u neku ruku, iznenaujue jer se radi o medijima sasvimdrugaijeg proila od dnevne tampe, dok su komentari i analitikiprilozi zastupljeni simbolino. Ovo tim vie to je u analiziranomperiodu Slobodna Bosna imala i redovnu rubriku o EU.

Takoer je zanimljivo da gotovo i nema redakcijskih tekstova,a kod oba medija dominiraju tekstovi nema izvora (Novi Re-porter 24, a Slobodna Bosna 45).

Ove pokazatelje bi trebalo posmatrati i u korelaciji sa podacimaiz kvalitativne analize, koji mogu ukazati i na dio razloga ovakvihneobinosti ili inverzije kada je rije o vrstama i izvorima tekstovau ovim medijima.

Tabela 8.Ukupna zastupljenost po medijima

NOVINE

Vrsta Izvor

Vijest

Komentar

Intervju

Analitiki

prilog

Agencija

Autor

Redakcija

Institucija

Nemaizvora

Ukupno

Osloboenje 173 42 5 10 4 47 6 4 169 230Nezavisne

novine 152 33 6 22 81 62 10 - 60 213

Dnevni list 95 24 4 23 25 36 7 4 77 149Dnevni avaz 96 21 7 1 13 29 14 7 63 126

Glas Srpske 87 8 13 7 37 13 18 12 34 112Slobodna

Bosna 57 7 4 1 - 23 1 - 45 69

NoviReporter 19 10 4 5 - 12 - 3 24 39

UKUPNO 679 145 43 69 160 222 56 27 472 938

U 325 primjeraka dnevnih novina i 38 primjeraka sedminihnovina ukupno je objavljeno 938 tekstova o EU.


31/51

30

Biljana Bogdani

U narednom dijelu ovog istraivanja dat emo komentar okvantitativnom odnosu zastupljenosti tekstova o EU prema uku-pnom prostoru svih tekstova u analiziranim medijima.

3.2. Kvantitativna analiza b)

U tabelama 1-8 vidjeli smo brojno koliko je bilo tekstova oEU. U narednim tabelama i graikonima vidjeemo koliki su biliti tekstovi, tj. koliko su zauzimali prostora u odnosu na drugetekstove.

Tabela 9.Prostorni prikaz tekstova o EU u novinama Osloboenje

Novine/Mjesec

ebruar, 12primjeraka

mart, 14primjeraka

april, 13primjeraka

maj, 13primjeraka

juni, 13primjeraka

Osloboenje 5% 6,12% 4,50 % 4,52% 3,55%

Grafikon 1.Zastupljenost tekstova o EU u odnosu na ostale tekstove Osloboenje

Tabela 10. Prostorni prikaz tekstova o EU u Nezavisnim novinama

Novine/Mjesec ebruar, 12primjeraka mart, 14primjeraka april, 13primjeraka maj, 13primjeraka juni, 13primjeraka

Nezavisnenovine

5,85 % 4,60 % 3 % 1,63% 3,37%

Tekstovi o EU5%

Ostali tekstovi95%


32/51

31


Grafikon 2.Zastupljenost tekstova o EU u odnosu na ostale tekstove Nezavisne novine

Tabela 11. Prostorni prikaz tekstova o EU u novinama Dnevni list

Novine/Mjesec


mart, 14primjeraka

april, 13primjeraka

maj, 13primjeraka

juni, 13primjeraka

Dnevni list 3,51% 5,17% 3% 1,44% 3,41%

Grafikon 3.Zastupljenost tekstova o EU u odnosu na ostale tekstove Dnevni list

Tabela 12. Prostorni prikaz tekstova o EU u novinama Dnevni avaz

Novine/Mjesec


mart, 14primjeraka

april, 13primjeraka

maj, 13primjeraka

juni, 13primjeraka

Dnevni avaz 2,41% 1,72% 1,10% 2,05% 1,94%

Grafikon 4.Zastupljenost tekstova o EU u odnosu na ostale tekstove Dnevni avaz

Tekstovi o EU3%

Ostali tekstovi97%

Tekstovi o EU3%

Ostali tekstovi97%

Tekstovi o EU2%

Ostali tekstovi98%


33/51

32

Biljana Bogdani

Tabela 13. Prostorni prikaz tekstova o EU u novinama Glas Srpske

Novine/Mjesec


mart, 14primjeraka

april, 13primjeraka

maj, 13primjeraka

juni, 13primjeraka

Glas Srpske 3,32% 3,52% 1,20% 2,30% 1,80%

Grafikon 5.Zastupljenosttekstova o EU u odnosu na ostale tekstove Glas Srpske

Tabela 14. Prostorni prikaz tekstova o EU u asopisu Novi Reporter

Novine/Mjesec

ebruar, 4primjerka

mart, 5primjeraka

april, 4primjerka

maj, 4primjerka

juni, 4primjerka

Novi Reporter 12% 8,5% 5,6% 7% 1%

Grafikon 6. Zastupljenost tekstova o EU u odnosu na ostale tekstove Novi Reporter

Tabela15.Prostorni prikaz tekstova o EU u asopisu Slobodna Bosna

Novine/Mjesec

ebruar, 4primjerka

mart, 5primjeraka

april, 4primjerka

maj, 4primjerka

juni, 4primjerka

SlobodnaBosna

4,8% 3,6% 1,5% 1,9% 3,7%

Grafikon 7.Zastupljenost tekstova o EU u odnosu na ostale tekstove SlobodnaBosna

Tekstovi o EU2%

Ostali tekstovi98%

Tekstovi o EU9%

Ostali tekstovi91%

Tekstovi o EU3%

Ostali tekstovi97%


34/51

33


Prethodni pokazatelji upozoravaju da se prostorna zastupljenostsadraja o EU u odnosu na ukupan prostor svih tekstova kreeizmeu 2% (Dnevni avaz i Glas Srpske) i 5% (Osloboenje).Istina, kod asopisa Novi Reporter procenat je 9%, ali radi se otome da je ovaj asopis i inae objavio najmanje tekstova o EU, apublikuje sa na relativno malom broju strana, tako da pomenutiprocenat nije validno uporediv sa drugim tampanim medijima.

Dakle, kako vidimo, i prethodni podaci bi se mogli tumaitikao upozoravajui. Jer, za jedno drutvo koje bi trebalo biti okre-nuto procesima evropskih integracija i zbivanjima u EU i emubi odgovarajui doprinos trebali davati i mediji u ovom sluajutampa nije primjerena ovako skromna zastupljenost sadraja/tekstova o EU. Po svemu sudei, ureivake politike tampanihmedija bi valjalo kritiki vrednovati. To, naravno, izlazi van ok-

vira naeg razmatranja, ali moda bi karikirano reeno ovdjeprezentirane podatke trebalo uporediti, naprimjer, sa prostoromkoji u naim listovima i asopisima zauzimaju crne hronike,politiki und, skandali na estradi itd. Moda bi tada i nai

istraivaki nalazi dobili jo veu speciinu teinu.

4. Kvalitativna analiza

Kvalitativna analiza sadraja tekstova o EU vrena je u ok-viru sedam osnovnih temata: EU i zapadni Balkan; karakter isadraj EU; teorijski temelji i identitet EU; aktuelni problemiunutar EU; vizije EU; protivrjenosti unkcionisanja EU, pers-pektive BiH. Posebno je analiziran odnos BiH i EU kroz sadrajeu vezi sa vizama i viznom liberalizacijom, najave konerencija,posjete evropskih delegacija i predstavnika EU, temati o Usta-

vu, reormama, popisu stanovnitva i politikim previranjima,zatim o ekonomiji i ekonomskim pitanjima, te o edukaciji bh.stanovnitva o EU.


35/51

34

Biljana Bogdani

Polazite ovako proilirane kvalitativne analize je tematska ori-jentacija (usmjerenost) tekstova u ovdje analiziranim tampanimmedijima u odnosu na ukupan broj tekstova o EU.

U narednom dijelu teksta bie prezentovani osnovni nalaziistraivanja, kako po svakom mediju pojedinano tako i to setie karakteristika predmeta istraivanja u cjelini.

Tabela 16.Tematika tekstova o EU novinama Osloboenje

OSLOBOENJE

EU i zapadni Balkan 19,80%

Karakter i sadraj EU 0,44%Teorijski temelji i identitet EU 4,85%

Aktuelni problemi unutar EU 35,70%

Vizije EU 4,85%

Protivrjenosti unkcionisanja EU 0%

Perspektive BiH 34,36%

U ovom sluaju karakteristino je da dominiraju tekstovi o

aktuelnim problemima unutar EU (35,70%) i o perspektivamaBiH (34%). Tome treba dodati i podatak da tekstovi o odnosuEU i zapadnog Balkana ine 19,80%. Simbolina je zastupljenosttekstova o karakteru i sadraju EU (0,44%), dok tekstovi uoptenisu tretirali temu o protivrjenostima unkcionisanja EU.

U svakom sluaju, ovakva tematska distribucija bi mogla bitivana, jer kako vidimo stavlja u prvi plan koliko aktuelne

probleme unutar EU toliko i perspektive BiH. Ovi tekstovi su do-brim dijelom kritiki intonirani, to ve samo po sebi predstavljanemalu vrijednost. Takoe je vano i to to se iako skromno susreu i tekstovi o vizijama EU (4,85%).

S druge strane, mora se rei da indikativno odsustvo tekstovao protivrjenostima unkcionisanja EU moe ukazivati na viepretpostavki. Mogue je, naime, da se ovdje radi o ureivakoj

politici koja enomen protivrjenosti smatra isuvie kom-


36/51


37/51

36

Biljana Bogdani

Najave konerencija, posjete evropskih delegacija i pred-stavnika EU: Eksperti EU danas u BiH

Ustav, reorme, popis, politika previranja: Brine nas nacionali-

stika retorika, Bez popisa, BiH jo dalje od EUEkonomija i ekonomska pitanja: Razvojni fondovi i evropske

integracije, Vrua linija s evropskim bankama

Edukacija bh. stanovnitva: Zdrav proizvod, ist okoli

Tabela 17.Tematika tekstova o EU u Nezavisnim novinama

NEZAVISNE NOVINEEU i zapadni Balkan 9,10%

Karakter i sadraj EU 13,40%

Teorijski temelji i identitet EU 4,30%


Vizije EU 4,30%



I u ovom sluaju distribucija tekstova po tematima je takvada su u prvom planu sadraji koji se odnose na perspektive BiH(39,20%) i na aktuelne probleme unutar EU (29,70%). Zanim-ljivo je da relativno zadovoljavajui broj tekstova tretira karakteri sadraj EU (13,10%). Dakle, ovdje je mogue dati gotovo istov-

jetan komentar kao i kod Osloboenja, uz jedan mali dodatak:pokazatelj po kojem se svega 9,10% tekstova odnosi na problema-tiku EU i zapadnog Balkana mogao bi ukazivati i na injenicu dase ovom znaajnom pitanju ee pristupa sa dravno-lokalnognego sa regionalnog aspekta.


38/51

37


Grafikon 9.Tematika i postotak tekstova o BiH i EU u Nezavisnim novinama

Ovdje je interesantno naglasiti da analizirani tekstovi poka-zuju manje pragmatian karakter od onih u drugim medijima.Naime (izuzev teme o viznoj liberalizaciji), tekstovi su orijen-tisani vie na probleme ustava, reormi, popisa stanovnitva ipolitika previranja (23%), pa i na edukaciju (19,50%). Po naemmiljenju, ovo mogu biti indikatori jednog ireg dakle ne samodnevnopolitikog pristupa, kompleksnim odnosima BiH i EU.I naravno, iz takvog horizonta se, sasvim sigurno, otvara pros-tor intenzivnijeg produktivnog uticaja ovog medija na drutvenookruenje i procese vezane za predmet naeg istraivanja.

Primjeri, naslovi iz novina:

Vize i vizna liberalizacija: Na korak do bezviznog reima, Vizeostaju i poslije jula, Problem s vizama je bolan

Najave konerencija, posjete evropskih delegacija i predstavni-

ka EU: Jo se ne zna ko dolazi na samit, U pripremi deklaracija,Koferencija EU-zapadni Balkan

Ustav, reorme, popis, politika previranja: Nuan popisstanovnitva, Ubrzane reforme jedini put ka EU

Ekonomija i ekonomska pitanja: Nepovoljan ambijent za grin-fild investicije, BiH bi mogla izgubiti oko 19 miliona evra

27%19,50%

23%

11%

19,50%

Vize i vizna liberalizacija

Najave konerencija, podelegacija i

posjete evropskih predstavnika EU

Ustav, reorme, popispolitika previranja

Ekonomija i ekonomska pitanja

Edukacija bh.stanovnitva o EU


39/51

38

Biljana Bogdani

Edukacija bh. stanovnitva: etiri koraka kandidature dolanstva, Plagijati ne mogu u Evropu

Tabela18. Tematika tekstova o EU u novinama Dnevni list

DNEVNI LIST



Teorijski temelji i identitet EU 2 %


Vizije EU 0%

Protivrjenosti unkcionisanja EU 1,30%

Perspektive BiH 42.40%

Kada je rije o perspektivama BiH i aktuelnim problemimaunutar EU, tekstovi posveeni ovim temama ine zajedno 73,50%od ukupnog broja tekstova. O takvim i slinim pokazateljima vesu dati nuni komentari. Ali, ini nam se da ovdje treba ukazati naprisustvo tekstova iako skromno i o protivrjenostima unk-cionisanja EU (1,30%), a s druge strane ipak i odsustvo tekstova o

vizijama EU (0%).Grafikon 10. Tematika i postotak tekstova o BiH i EU u novinama Dnevni list

I u ovom mediju je izraena ista ona tendencija preeriranjapragmatinih tema (skoro 60% tekstova se odnosi na viznu lib-eralizaciju i najave konerencija, posjete evropskih delegacija ipredstavnika EU). Ipak, petina tekstova (21%) obrauje pitanja


Najave konerencija, podelegacija iposjete evropskih predstavnika EU




34,40%

7,80%

11%

21,90%

25%


40/51

39


ustava, reormi, popisa stanovnitva i politika previranja. Todonekle ublaava dominaciju eminentno pragmatinih sadraja.No, ovdje treba rei da je premalo tekstova usmjereno na pitanjaedukacije (7,80%), kao i ekonomije (11%).


Vize i vizna liberalizacija: Nema novih uvjeta za viznu libera-lizaciju, Ne zna se datum liberalizacije viznog reima za nau dravu

Najave konerencija, posjete evropskih delegacija i predstavni-ka EU: Meunarodna konferencija o BiH u travnju u Sarajevu

Ustav, reorme, popis, politika previranja: Ustavne promjeneButmir 3

Ekonomija i ekonomska pitanja: Dodijeljene potrebne oznakeza izvoz

Edukacija bh. stanovnitva: Europski volonterski servis, Servisgdje uite za ivot

Tabela19.Tematika tekstova o EU u novinama Glas SrpskeGLAS SRPSKE



Teorijski temelji i identitet EU 0,90 %


Vizije EU 0,90%

Protivrjenosti unkcionisanja EU 1,70 %Perspektive BiH 50%

Glas Srpske takoer je optereen pomenutim pragmatinimpristupom. Ono to bi trebalo da nadilazi pragmatizam zastu-pljeno je tek reeno jezikom hemiara u tragovima. To senaroito odnosi na nedostatak tekstova o karakteru i sadrajuEU (1,70%), protivrjenostima unkcionisanja EU (1,70%), kao i

o vizijama EU (0,90%).


41/51

40

Biljana Bogdani

Ovaj medij u polovini objavljenih tekstova tretira temat o per-spektivama BiH. To je vie nego kod drugih analiziranih dnevnihnovina. Ovaj podatak se moe razliito tumaiti. Prvenstveno,pretpostavljamo da je ovaj uklon prema pomenutoj temi rezul-tat ureivake politike koja se primjenjuje po principu piemnajvie o onome to me ulja. Ali isto tako mogue je da ovajuklon znai, praktino i istovremeno, otklon od svih onih pitanjai problema koji se tiu EU iznutra. Ako ova pretpostavka stoji,onda je to bitan hendikep Glasa Srpske u ostvarivanju ukupnesopstvene unkcije u obavjetavanju javnosti o EU i procesimaunutar ove kompleksne zajednice.

Grafikon 11. Tematika i postotak tekstova o BiH i EU u novinama Glas Srpske

Kada je rije o odnosima BiH i EU, opet su dominantni tekstovipragmatinog karaktera (zajedno Vize i vizna liberalizacija, teNajave konerencija, posjete evropskih delegacija i predstavnika

EU ine 65% ukupnog broja tekstova o EU). A nasuprot tome,ekonomskih tema gotovo da i nema (3,40%), dok su i edukativneteme simbolino zastupljene (4,53%).

Izgleda da se ovdje ne radi samo o pragmatizmu, ve i o jed-nom ormalnom (i ormalistikom) pristupu u okviru ureivakepolitike. Naravno, takva ureivaka politika je hermetina sa svimposljedicama koje proizvodi medijska (a to e rei i politika)

45%

3,40%

30%

4,53%

20%







42/51

41


zatvorenost. Na to ukazuje i sadraj tekstova koji su optereenidnevnopolitikim stavovima, pa ak i jednim svojevrsnim vidomdogmatizma.

Primjeri, naslovi iz novina:Vize i vizna liberalizacija: Ukidanje viza prioritet zemlje

Najave konerencija, posjete evropskih delegacija i predstavni-ka EU: Samit jo jedna proputena prilika, Pomo Francuske naevropskom putu BiH

Ustav, reorme, popis, politika previranja: Nema ukidanja viza

zbog straha EU od veza BiH sa teroristima, Bez popisa stanovnitvanema pribliavanja EU

Ekonomija i ekonomska pitanja: Ulja iz Modrie eljeznicomdo EU

Tabela 20.Tematika tekstova o EU u novinama Dnevni avaz

DNEVNI AVAZ

EU i zapadni Balkan 18%Karakter i sadraj EU 0%

Teorijski temelji i identitet EU 4%


Vizije EU 1,50%



I Dnevni avaz preerira pragmatinu orijentaciju, tako danajvei dio ve izreenih konstatacija vai i za ovaj medij. Jedinirelativan kvalitet u ovom sluaju je ipak donekle prisutan temato teorijskim temeljima i identitetu, kao i o vizijama EU (zajedno5,50%). Karakteristino je da uopte nema tekstova o karakteru isadraju, kao i o protivrjenostima unkcionisanja EU. Ne trebani naglaavati da ovi pokazatelji upravo ilustruju onu, vie putapominjanu, optu tendenciju odnosa tampanih medija u BiH


43/51

42

Biljana Bogdani

prema raznolikim i svakako kompleksnim sadrajima vezanimza aktualitet ali i budunost integrisane Evrope.

Grafikon 12.Tematika i postotak tekstova o BiH i EU u novinama Dnevni avaz

Na ovom mjestu valja ukazati na injenicu da u Dnevnomavazu susreemo, takoer, prevagu tekstova o tzv. praktinimpitanjima: opet su u prvom planu vizna liberalizacija (39,50%),kao i najave konerencija, posjete evropskih delegacija i pred-stavnika EU (27%). Ekonomija i ekonomska pitanja su koliko-

toliko korektno zastupljeni (12%), dok tekstovi edukativnogkaraktera ine tek 3,36%.


Vize i vizna liberalizacija: Nema novih uvjeta za bezvizni reimBiH, Graani BiH od jeseni e putovati bez viza, Ukidanje viza zaBiH sigurno ove godine

Najave konerencija, posjete evropskih delegacija i pred-stavnika EU: Evropska diplomatska elita stie u Sarajevo, SamitEU u Sarajevu nije novi Dejton, Eksperti EU u Tuilatvu

Ustav, reorme, popis, politika previranja: Hitno donijetiodluke o popisu stanovnitva, Graani moraju vriti pritisak napolitiare, Samit je liio na pozorite

39,50%

3,36%12%

20%

27%







44/51

43


Ekonomija i ekonomska pitanja: Najvie domae robe odlaziu Njemaku, Posljednja prepreka za laki izvoz bh. firmi, EU dajefinansijsku podrku BiH

Tabela 21. Tematika tekstova o EU u asopisu Slobodna Bosna

SLOBODNA BOSNA





Vizije EU 3%

Protivrjenosti unkcionisanja EU 0%Perspektive BiH 17,90%

Grafikon 13. Tematika i postotak tekstova o BiH i EU u asopisu Slobodna Bosna


Vize i vizna liberalizacija: Preporuka Evropske komisije o uki-danju viza za BiH

Ustav, reorme, popis, politika previranja: Ustav BiH mora seuskladiti s Evropskom konvencijom o ljudskim pravima






50%

2,55%8%

40%

1,50%


45/51

44

Biljana Bogdani

Tabela 22. Tematika tekstova o EU u asopisu Novi Reporter

NOVI REPORTER


Karakter i sadraj EU 0%



Vizije EU 10,50%



Grafikon 14. Tematika i postotak tekstova o BiH i EU u asopisu Novi Reporter


Vize i vizna liberalizacija: engene bijeli, NGO te ne eli

Ekonomija i ekonomska pitanja: Neravnopravni i na domaemi na tuem terenu

I kod jednog i kod drugog sedminog asopisa karakteristinoje da se, generalno posmatrano, ne preslikava distribucijatematskih sadraja iz dnevne tampe. Izuzev temata o viznojliberalizaciji koji je standardno prisutan, u ovim asopisimasusreemo dosta interesantnu distribuciju drugih sadraja, i touz bitne meusobne razlike.






50%

5%

0,50%

2,50%

45%


46/51

45


U Slobodnoj Bosni teme o aktuelnim problemima unutar EUi karakteru i sadraju EU ine zajedno 71,65% od ukupnog brojatekstova o EU. Na drugoj strani, u Novom Reporteru na temat oaktuelnim problemima unutar EU odnosi se 71,10% tekstova, alizato nema niti jednog teksta o karakteru i sadraju EU. Isto tako, uNovom Reporteru ne susreemo tekstove o teorijskim temeljimai identitetu EU, kao ni o protivrjenostima unkcionisanja EU, tese to moe okvaliikovati kao bitan hendikep ovog asopisa.

Inae, i kada je rije o poreenju ovih dvaju asopisa upogledu tematike o relacijama BiH i EU, Slobodna Bosna imaproilisanu ureivaku politiku, dok se za Novi Reporter to nebi moglo tvrditi.

Grafikon 15.Perspektive BiH. Postotak i tematika tekstova u svim medijima

Ovaj graikon pokazuje tzv. prosjeno stanje tematske orijen-tacije tekstova u tampanim medijima o odnosu BiH i EU. Kako je

vidljivo, dominiraju teme o viznoj liberalizaciji, kao i o najavamakonerencija, posjetama evropskih delegacija i predstavnika EU(ovo posljednje posebno u dnevnoj tampi). Na treem mjestusu napisi o ustavu, reormama i politikim previranjima, nakonega slijede ekonomske teme, te one edukativnog karaktera.

Najvie se pisalo o aktuelnim problemima u EU (Kriza uGrkoj, Bankrot prijeti paniji, Prijeti raspad eurozone, Pad eura,

9,00%

11%

34%

24%

22,30%







47/51

46

Biljana Bogdani

trajkovi u paniji, Grkoj opao trgovinski fond, Osnivanje EUkriznog fonda, Era tednje u Evropi i slino). Isto tako, kada su upitanju tekstovi Perspektive BiH, dakle lanci koji su direktno ve-zani za BiH, Vize i vizna liberalizacija (34%) bile su glavna tema-tika medija. Najmanje je bilo edukativnih tekstova (9%). Najvieedukativnih lanaka imale su Nezavisne novine (19,50%), nadrugom mjestu su novine Osloboenje (14,10%), a posljednji

je Novi Reporter sa 0,50% tekstova.

U medijima se nije moglo proitati o unkcionisanju socijal-nog i zdravstvenog sistema u Evropi, o penzionom osiguranju, oeikasnosti pravosua, brizi o starim osobama i slini tekstovi.

U tekstovima je bilo dosta skraenica kao i pojmova kojiitaocima nisu pojanjeni. Neki od njih su: Bijela knjiga, Zelenaknjiga, EFTA, IPA, Mapa puta, twinningi slino.

5. Zakljuak

Analiza Evropska unija u tampanim medijima u BiH obuh-vatila je pet dnevnih listova (Glas Srpske, Nezavisne novine,Osloboenje, Dnevni list i Dnevni avaz), kao i dva sedminaasopisa (Slobodna Bosna i Novi Reporter). U skladu sapredmetom i ciljem istraivanja, prikupljeni i obraeni podacisu pokazali sljedee zakljuke.

Generalno posmatrano, analizirani tampani mediji u BiH

ne tretiraju sadraje vezane za Evropsku uniju i odnos BiHprema EU kao unutranju stvar svojih ureivakih politika, vepreeriraju uglavnom one temate koji su tek inormativnog ilidnevnopolitikog karaktera. U drugom planu su krupna pitanjaegzistencije i unkcionisanja tako kompleksnog mehanizma kaoto je Evropska unija, vizije unutar same Unije, kao i konkret-ne perspektive BiH na tom planu. Analizirani mediji veinom

pokazuju inormativno-politiki pragmatizam, ormalizam u


48/51

47


tretmanu EU-sadraja a, u ureivakom pogledu, ti mediji ispol-javaju i jedan osobeni sopstveni hermetizam, dakle zatvorenostza sutinska pitanja utemeljenja, postojanja i budueg razvojaEvropske unije.

to se tie vrste tekstova, dominiraju vijesti: od ukupno 938analiziranih priloga, 679 su vijesti. Premalo je komentara (145)i analitikih priloga (69), kao i intervjua (43). Neto vie panjeovoj vrsti novinarskih tekstova posvetili su jedino Osloboenje,Nezavisne novine i djelimino Dnevni list. ak i u analiziranimasopisima nalazimo premalo komentara i analitikih tekstovato je, s obzirom na proil ovih izdanja, pomalo iznenaujue.

U skladu sa pomenutim tendencijama, sa stajalita izvorainormacija, u medijima dominiraju tekstovi bez izvora (472),dok je takoer veliki broj agencijskih tekstova (160). S drugestrane, objavljeno je svega 56 redakcijskih tekstova. Neto jebolja situacija sa autorskim tekstovima (222). I tu opet prednjaeOsloboenje, Nezavisne novine i Dnevni list.

U odnosu na ukupni prostor analiziranih medija, sadraji ve-zani za Evropsku uniju zauzimaju prosjeno manje od 3% pros-tora. Ovaj procenat je neto vei jedino kod Osloboenja (5%).U prethodnom dijelu teksta ovakve podatke smo ocijenili kaoupozoravajue.

U tematskom smislu, u prvom planu su tekstovi o sadrajui karakteru Evropske unije, kao i o problemima unutar same

Unije, te o perspektivama BiH u odnosu na EU. Tu se mogunai konzistentni tekstovi, kritiki intonirani i sa snanim po-rukama posebno kada je rije o Osloboenju, Nezavisnimnovinama i Slobodnoj Bosni. Na drugoj strani, karakteristina

je relativno skromna zastupljenost tekstova o relacijama EUi zapadnog Balkana, o temeljima i identitetu, vizijama, kao i oprotivrjenostima unkcionisanja EU. U komentarima kod sva-

kog analiziranog medija dali smo vie moguih razloga ovakvog


49/51

48

Biljana Bogdani

stanja. Ovdje emo, pojednostavljeno, ukazati samo na tri. Prvo,mogue je da ureivake politike pojedinih medija ne tretirajuodnos prema EU kao bitno pitanje regiona. Drugo, otklon odtekstova koji nemaju dnevnopolitiki karakter, odnosno koji bi setrebali baviti temeljima, identitetom, vizijama i protivrjenostimaEU, vjerovatno ima uzrok u predrasudi da je to moda pretekoza itaoce, a mogue je i da se radi o pukom ormaliziranju bit-ne unkcije tampanih medija na proiliranju ovdanjeg javnogmnijenja o EU. Tree, blok moguih uzroka bi se mogao situiratii u horizont ideologije i politike, ali to je tema koja see izvanokvira naeg razmatranja.

U naem istraivanju posebno je analizirano pitanje perspek-tiva BiH, dakle odnos BiH prema EU. Zastupljenost ovih tekstova

je po obimu znaajna. Ali, tematski, posebno u dnevnoj tampi,dominiraju tekstovi o viznoj liberalizaciji, te o najavama pos-

jeta evropskih delegacija i predstavnika EU. U drugom planu suekonomija i ekonomska pitanja, kao i tekstovi edukativnog karak-tera. Izuzetak ovome su Osloboenje i Nezavisne novine, kao i

Slobodna Bosna.Naravno, ve po samoj svojoj prirodi, pored prezentovanih

nalaza, ovo istraivanje otvara i odreena pitanja. Ponajprije, radise o potrebi bitnih promjena u ureivakoj politici tampanihmedija u BiH prema EU. Pored toga, sigurno je da ima potrebeza jaanjem kadrovske osnove u samim medijima i za veim ste-penom osposobljenosti za novinarski kompetentnim bavljenjem

tako kompleksnim sadrajima kakvi su ovi vezani za EU. Svemutome je, svakako, neophodna i daleko vea inansijska potporamedijima, a naroito onima koji u njima rade ili e raditi.


50/51

49


6. Literatura

Direkcija za evropske integracije, preuzeto 26. 8. 2010. sa http://dei.gov.ba

Velimir urguz Kazimir (2009). Strah i nada od Evrope. Preuzeto1. 4. 2010. sa http://euclip.nb.rs/kaza-scr.html.Glas Srpske, od 1. 2. 2010. do 30. 6. 2010.Dnevni list, od 1. 2. 2010. do 30. 6. 2010.Dnevni avaz,od 1. 2. 2010. do 30. 6. 2010.Osloboenje, od 1. 2. 2010. do 30. 6. 2010.Nezavisne novine,od 1. 2. 2010. do 30. 6. 2010.

Slobodna Bosna,od 4. 2. 2010. do 24. 6. 2010.Novi Reporter, od 3. 2. 2010. do 26. 6. 2010.


51/51

EU, mediji i BiH

Documents

Transcript of EU, mediji i BiH