Etyka Dr Machura

7/26/2019 Etyka Dr Machura

1/25

Platon Hippiasz Mniejszy

- Sokrates pyta Hippiasza kogo ceni wyej Achillesa (rzetelny) czy Odyseusza (obrotny - faszywy)

- Sokrates pyta o podstaw decyzji.

- Wedug Hippiasza (sofisty), Odyseusz kamie z rozmysem, a Achilles niewiadomie, z powodu

zbiegw okolicznoci

- Sokrates uwaa, e Achilles nie jest mniej obrotny od Odyseusza, bo mwi wielokrotnie o powrocie

do domu, ale tego nie zrobi.

- Hippiasz jest najlepszy (najzdolniejszy) w rachunkach i potrafi powiedzie w tych kwestiach prawd.

Za jako czowiek mdry potrafi lepiej kama, bo nie powie przypadkiem prawdy w kwestiach

rachunkowych. Zatem ten, kto jest najzdolniejszy do kamania, jest rwnie najzdolniejszy do

mwienia prawdy.

- Analogia do funkcji:

Oko jest dobre wtedy, kiedy dziaa zgodnie ze swoj funkcj i pozwala nam widzie.

- Celem drugiego wywodu Sokratesa jest rozstrzygnicie, czy lepszy jest ten, co umylnie czy ten, co

niewiadomie czyni zo.

- Sokrates uwaa, e skoro zdolniejszy czowiek jest lepszy, to wynika std, e czowiek dobry bdzie

popenia zo umylnie. Twierdzi, e ci, ktrzy czyni zo rozmylnie s lepsi od tych, ktrzy czyni zo

nieumylnie. Mwi rwnie, e czasami wydaje mu si wprost przeciwnie, dlatego sam ju siebie nie

rozumie. Skoro czowiek wie, e czyni le, to znaczy, e wie jak czyni dobro, ale umylnie wybiera zo.

- Jaki powinien by czowiek?

- INTELEKTUALIZM ETYCZNYpostpowanie czowieka zaley od jego wiedzy na temat dobra i za.

Czowiek wiedzcy, co dobre nie moe czyni le. Jeli jednak czyni le, to znaczy, e jeszcze nie ma

dostatecznej wiedzy na temat dobra.

- Podstawowym warunkiem postpowania moralnego jest intelektualne poznanie dobra. Zo

moralne wynika z niewiedzy.

- DAIMONION ostrzegawczy gos wewntrzny, ktry odradza zych rzeczy.

- Sokrates wyznacza pocztek etyki.

- Metaetyka okrela jaka jest logiczna podstawa twierdze etycznych.

- Podstaw etyki jest samodzielna refleksja.

- W etyce zaniechanie jest dziaaniem.

- Etyka pyta na czym opiera si dany zesp regu (moralno)? Co w sytuacji, kiedy zesp regu

przestaje dziaa? Np.Staruszka si wywrcia, my jej pomagamy. Skd wiemy, e to jest suszne?


2/25

Jaka jest definicja ycia lub wiadomoci?

- Etyka wojskowa zajmuje si takimi zagadnieniami jak zdalne sterowanie dronami i zabijanie ludzi na

odlego. Np.

Snajper: Licz ludzi, ktrych uratowaem, a nie tych, ktrych zabiem.

- PARADOKS WAGONIKA

Wagonik wyrwa si spod kontroli i pdzi w d. Jeli nic go nie zatrzyma, zginie pi osb. Jeste na

kadce nad torami i moesz zatrzyma go tylko zrzucajc co cikiego. Tak si skada, e obok jest

bardzo gruby czowiek jedynym sposobem na zatrzymanie wagonika jest zepchnicie go z kadki na

tory. Tylko zabijajc go mona uratowa pi osb. Czy powiniene to zrobi?

- Jzyk jest dobrem wsplnym.

- Sofici mwili, e wszystkie prawa s umowne. Zastanawiali si jak y.

- Kobieca intuicjauwarunkowana ewolucj.

Epikur List do Menoikeusa, [w:] Diogenes Laertios, ywoty i

pogldy synnych filozofw

EPIKUREIZMkierunek filozoficzny zapocztkowany w staroytnoci przez Epikura, w ok. 306 r. p.n.e.

Epikurejczycy uwaali, e podstawowym zagadnieniem filozoficznym jest szczcie, ktre upatrywali

w przyjemnoci. Postawa yciowa polegajca nadeniu do niczym nieskrpowanego korzystania z

ycia. Wedug Epikura przyjemnoci jest brak odczuwania blu.

przyjemno stanowi pierwsze i przyrodzone dobro oraz punkt wyjcia wszelkiego wyboru

i unikania

kada przyjemno jest dobra, ale nie kada godna wyboru

wszelki bl jest zem, ale nie kadego blu naley unika

kady przypadek naley zbada pod ktem poytecznoci

umiarkowanie uwaane za najwiksze dobro- najlepiej korzystaj obfitoci dobra ci, ktrzy jej

najmniej podaj

przyjemne ycie stanowi trzewy rozum, dociekajcy przyczyn wszelkiego wyboru i unikania,

odrzucajcy czcze domysy

mdro- pocztek wszelkiego dobra i dobro najwyszenie mona y przyjemnie jeli nie yje si mdrze, piknie i sprawiedliwie


3/25

nie mona y mdrze, piknie i sprawiedliwie jeli nie yje si przyjemnie

lepiej by nieszczliwym z rozumem ni szczliwym bez rozumu

Bg nie jest straszny; mierci si nie odczuwa; to, co dobrejest atwe do zdobycia; to, co przykre

jest atwe do zniesienia

nie zaniedbywa filozofii, dla nikogo nie jest za pno ani za wczenie, by zacz dba o zdrowie

duszy; filozofowanie jest jak szczcie

bezustannie zabiega o szczcie, kto ma szczcie ten ma wszystko

bstwo jest istot niezniszczaln i szczliw, nie wolno mu przypisywa cech sprzeciwiajcych si

temu

bezbony nie jest ten, kto odrzuca bogw czczonych przez tum, lecz ten kto podziela mniemanie

tumu o bogach; tum opiera si na faszywych domysach

mier jest niczym (wszelkie dobro i zo wi si z odczuwaniem, a mier jest pozbawieniem

uczu); przez to doceniamy miertelny ywot i nie mylimy o niemiertelnoci; mier wcale nas nie

dotyczy

przyszo nie jest cakowicie zalena od nas ani nie jest zupenie niezalena

s pragnienia urojone i naturalne tylko naturalne i konieczne konieczne do szczcia, dla

spokoju ciaa, dla samego siebie

cnoty tworz z przyjemnym yciem naturaln jedno

konieczno wyklucza wszelk odpowiedzialno

nasza wola nie zaley od adnego autorytety zewntrznego

1. Dusza jest niemiertelna, zbudowana z lepszych atomw i przenika ciao, nie da si okreli jej

miejsca w ciele,

- spokj duszy jest utosamiany ze zdrowiem, a zdrowie z filozofi,

- to, co nas napdza to potrzeby, a niekoniecznie pragnienia,

- ciao ma nas nie ogranicza w dziaaniach,

- zdrowa dusza to taka, ktra dziaa i robi co, co ma sens,

- Epikur nadaje warto moraln samemu yciu,

2. List do Menoikeusa:

-przyjemno jest pocztkiem i celem ycia szczliwego. Ona to bowiem () stanowi pierwsze i

przyrodzone dobro oraz punkt wyjcia wszelkiego wyboru i unikania",

- przyjemno jest wartoci, dobrem czowieka i celem w kadym dziaaniu,

- przyjemno nigdy nie moe by czym zym,

- kady bl jest atwy do zniesienia: co jest gwatowne, trwa krtko, co natomiast trwa w ciele dugo,


4/25

przynosi bl umiarkowany,

- nie powinnimy ba si bogw i mierci, bo bogw albo nie ma, albo nie ingeruj w nasze ycie, a

kiedy ja jestem nie ma mierci, gdy za mier przychodzi, nie ma ju mnie,

- przyjemno, ktr Epikur ma na myli zawiera w sobie dwa wane elementy, z jednej strony jest to

brak cierpienia fizycznego, a z drugiej brak niepokojw duszy,

- istniej przyjemnoci naturalne i konieczne, jak zaspokojenie godu, wypoczynek; nastpnie:

naturalne i niekonieczne, jak np. dbanie o pikny ubir wygld; i na kocu mamy przyjemnoci:

nienaturalne i niekonieczne, czyli takie jak pragnienie bogactwa, zaszczytw itp.,

- najbardziej niebezpieczne s przyjemnoci trzeciej grupy, bo nie tylko nie usuwaj blu ciaa, ale

wprowadzaj wiele niepokoju w dusz czowieka,

-Epikur wielokrotnie wspomina o trzech podstawowych zagroeniach dla pokoju

ducha:

1) upyw czasu, ktry zabiera przyjemnoci sprawiajc, e si kocz;

2) zagroenie cierpieniem, ktre moe nadje;

3) zasadzka mierci,

- przyjemno -jeli jej dowiadczam -jest cakowitym zaspokojeniem, nie mona wic ju pragn

niczego wicej i o niczym wicej myle w tym momencie,

- Epikur zachca do filozofowania zarwno modych i jak i starcw,

- sdy tumu nie opieraj si na wyobraeniach pojciowych, lecz na faszywych domysach,

3. Czwrmian leczniczy epikurejski:

1. Strach przed bogami (przed kar bo).

Bogw nie ma (lub) nie interesuj si naszym yciem (lub) s za sabi, aby w nasze ycie ingerowa

(stanowisko agnostyczne).

2. Strach przed cierpieniem (psychicznym lub fizycznym).

Kade cierpienie jest albo znone albo trwa krtko.

3. Strach przed mierci.

mierci nigdy nie zaznamy. Gdy yj, mierci nie zaznaj. Gdy jest mier, nie ma ju mnie - czyli

podmiotu, ktry moe jej doznawa, ktrego ona dotyczy.

4. Niewiara w moliwo osignicia staego szczcia.

Wyzbycie si trzech powyszych chorb otwiera moliwo bycia szczliwym.


5/25

Rozmylania, Marek Aureliusz

KEPHALAIAdogmaty

- Z absolutnie pierwszej zasady: nie ma innego dobra jak dobro moralne ani za innego ni moralne

zo, wynika z tego, e ani bl, ani przyjemno nie s zem, e jedynym wstydem jest zo moralne, e

krzywda, ktr si namwyrzdza, nie dotyczy nas, ale e ten, co wyrzdza krzywd, czyni zo

wycznie sobie samemu, e krzywda nie gdzie indziej si znajduje tylko w nim. Wynika std take, i

ja nie mog dozna absolutnie adnej szkody od innych.

- Z oglnych zasad: to, co zaley od nas, moe by zem lub dobrem. Nasz sd i nasze przyzwolenie

zale od nas. Zo i przykro, jakich doznajemy, istniej tylko w naszym wasnym osdzie, tj. w

sposobie, w jaki przedstawiamy sobie rzeczy.

Epikurejczycyatomy

Stoicynatura i opatrzno

Niewane, czy w spektaklu wiata uczestniczymy krtko, czy bardzo dugo, bo w kadej chwili i w

kadej rzeczy obecna jest cao bytu. Wszystkie rzeczy s zatem homoeideis, wszystkie zawieraj t

sam tre; powtarzaj si wic w nieskoczono.

Pastwo to grupa bytw podporzdkowana tym samym prawom. wiat to grupa bytw poddana tym

samym prawom, mianowicie prawom rozumu. A wic wiat to pastwo. Rozumowanie to byo

tradycyjnym rozumowaniem stoicyzmu.

TRZY REGUY YCIOWE:

dziaanie dziedzina rzeczywistoci postawa wewntrzna

(1) osd zdolno osdzania obiektywizm(2) pragnienie natura powszechna zgoda na Los

(3) pobudka do dziaania natura ludzka sprawiedliwo i altruizm

Praktykowanie wyobrani:

Marek Aureliusz myli te o wielkich ludziach przeszoci: Hipokratesie, Aleksandrze, Pompejuszu,

Cezarze, Augucie, Hadrianie, Heraklicie, Demokrycie, Sokratesie, Eudoksie, Hipparchu,

Archimedesie. Cesarz mwi: aden od dawna nie yje!.


6/25

U Marka Aureliusza praktyka filozofii stoickiej bdzie polegaa na powtarzaniu - w rozmowie z samym

sob - dogmatw i regu dziaania, po to, by je sobie przyswoi, by stay si one pryncypiami dyskursu

wewntrznego. Trzeba zatem nieustannie rozpala w sobie wyobraenia (phantasiai), czyli dyskursy,

ktre pozwol sformuowa dogmaty.

W Rozmylaniachchodzi o reaktualizacj, odtwarzanie, bezustanne inspirowanie stanu

wewntrznego, ktry w kadej chwili moe wygasn i znikn. Wci trzeba porzdkowa na nowo

dyskurs wewntrzny rozpraszajcy si, rozmywajcy w rutynie i jaowoci.

A wic, piszc Rozmylania, Marek Aureliusz uprawia stoickie wiczenia duchowe, czyli posuguje si

technik i procedur pisania po to, by wpyn na siebie samego, by przeksztaci swj dyskurs

wewntrzny poprzez rozwaanie dogmatw i yciowych regu stoicyzmu. Uprawia codzienne

wiczenie pisemne, wci je powtarza, podejmuje na nowo. Bo prawdziwy filozof to kto, kto ma

wiadomo, e nie osign jeszcze mdroci.

Rozmylania:

Nie widziano jeszcze, by kto by nieszczliwy z tego powodu, e nie troszczy si o to, co si dzieje w

duszy innego czowieka. Ci za musz by nieszczliwi, ktrzy nie ledz z rozwag drgnie duszy

wasnej.

C wic moe posuy za ostoj? Tylko jedno: filozofia. A ona zasadza si na utrzymywaniu naszego

demona bez zmazy i szkody, aby by silniejszym nad przyjemno i cierpienie, by nic nie czyni bez

rozwagi ani w sposb faszywy i obudny, by nie pragn od nikogo niczego. I by wszystkie zdarzenia i

losy przyjmowa jako pochodzce skd stamtd, skd sam przyszed. A przede wszystkim, by w

kadym pooeniu mierci oczekiwa z otuch, w przewiadczeniu, e to nic innego jak rozkad

pierwiastkw, z ktrych kade stworzeniesi skada.

Jak lekarze zawsze maj pod rk narzdzia i noe do niespodziewanych operacyj, tak i ty miej w

pogotowiu stae zasady, by mg wiadomie ocenia sprawy boskie i ludzkie, a najdrobniejsz nawet

rzecz spenia z pamici o wzajemnym rzeczy powizaniu.

Nigdzie bowiem nie schroni si czowiek spokojniej i atwiej jak do duszy wasnej, zwaszcza ten, kto

ma tak ustro wewntrzn, e si natychmiast zupeny znajdzie spokj, jeeli w ni si wpatrzy. A

nic innego nie nazywam spokojem jak wewntrzny ad. Jak najczciej wic dostarczaj sam sobie tej

ustroni i odwieaj sam siebie. A krtkie to niech bd i elementarne zasady, ktre ci wystarcz donatychmiastowego otwarcia tej ustroni i spowoduj, e opucisz j w usposobieniu gotowym do


7/25

cierpliwego znoszenia stosunkw, do ktrych wracasz.

Usu wyobraenie, a usunie si i poczucie krzywdy, usunie si i krzywda.

Nie pojmuj spraw tak, jak je pojmuje czowiek zy lub jak on chce, by ty sdzi, lecz uwaaj, jakim jest

co rzeczywicie.

A chociabymia y jeszcze trzy tysice lat albo dziesi tysicy razy duej, przecie pamitaj o tym,

e nikt innego nie traci ycia nad to, ktrym yje, a innym nie yje, jak tym, ktre traci. Najdusze

wic rwna si najkrtszemu. Teraniejszo jest bowiem rwna u wszystkich, a wic i to, co si traci,

jest rwne. Tak wic to, co si traci, przedstawia si jako pozbawione czasu co do dugoci. Nikt

bowiem nie moe straci tego, co ju przeszo lub co przyjdzie. Jake bowiem mona by

pozbawionym tego, czego si nie ma?

P. HADOT, TWIERDZA WEWNTRZNA

Praktyka i teoria:

Rozmylania maj tylko jeden temat: filozofi

dla staroytnych stoikw i Marka Aureliusza filozofia to sposb ycia

Rozmylania staraj si opisa idealny sposb ycia i nakreli wzorzec idealnego prawego

czowieka

czowiek pospolity zadowala si myleniem jakimkolwiek, zdaje si na los szczcia,

podporzdkowuje si losowi

czowiek prawy sam decyduje o swoim yciu, postpuje sprawiedliwie dla dobra innych,

pogodnie przyjmuje zdarzenia niezalene od niego, myli zgodnie ze sprawiedliwoci i prawd

w praktycznych zasadach przejawia si postawa globalna, wizja wiata, podstawowy wybr

wewntrzny, wyraajcy si w dyskursie, w formuach uniwersalnych Marek Aureliusz nazywa to

dogmatami

dogmat zasada powszechna, uzasadniajca i dajca oparcie postpowaniu praktycznemu i

formuowana w tezach

Rozmylania formuuj dogmaty wyraajce niepodzieln tendencj wewntrzn, ktrej

przejawem bd 3 reguy dziaania

jedna z yciowych regu Marka Aureliusza polega na pogodnym przyzwoleniu na zdarzenia losoweniezalene od nas


8/25

to nie tylko nie jest nieszczcie, lecz szczciem jest znosi to odwanie postawa ta zostaa

wyprowadzona z postpowania stoickiego (jedynie dobro moralne, cnota jest dobrem, wystpek jest

zem

Marek Aureliusz szczcie polega na czynieniu tego, czego pragnie natura czowieka; moe to

osign posiadajc dogmaty, ktre s zasad pobudek i dziaa (s to dogmaty, ktre odnosz si do

odrnienia, co jest dobre, a co ze

dobro czyni czowieka sprawiedliwym, umiarkowanym, odwanym i wolnym

zo stwarza wady, przeciwiestwa cech dobrych

theorema = dogmat (w mierze sztuki; sztuki ycia, czyli filozofii)

dogmaty mog umrze, jeli nie podsyca si wewntrznych obrazw

Rozmylania maj struktur opart na powtarzanymcay czas formuowaniu 3 regu dziaania i

rnych dogmatw, na ktrych te reguy si opieraj

Dogmaty i ich formuowanie:

w Rozmylaniach mowa jest o wielkiej liczbie dowodw, e wiat jest jak pastwo

Marek Aureliusz poprzestaje na sformuowaniu tezy np. natur dobra jest dobro moralne

(kalon), a natur za- zo moralne (aischron)

formua ta pozwala wskrzesi w duszy wewntrzn skonno do czynienia dobra

aby naleycie przygotowa si do uycia 3 regu dziaania Marek Aureliusz zestawia cig nagwkw

bdcych wyliczeniem podstawowych punktw

dziki temu wzmaga si ich skuteczno oddziaywania na psychik

pierwsza zasada nie ma innego dobra, jak dobro moralne, ani innego za ni zo moralne (ani bl,

ani przyjemno nie s zem; jedynym wstydem jest zo moralne; krzywda, ktr si nam wyrzdza

nie dotyczy nas; ten kto wyrzdza krzywd, czyni zo sobie samemu i krzywda znajduj si tylko w

nim; ja nie mog dozna adnej krzywdy od innych

oglne zasady to, co zaley od nas moe by zem lub dobrem; nasz sd i nasze przyzwolenie

zale od nas; zo i przykro jakich doznajemy istniej tylko w naszym wasnym osdzie ( w sposobie

w jaki przedstawiamy sobie rzeczy)

intelekt jest niezaleny od ciaa, a rzeczy nie przychodz do nas po to, by nam zakcaspokj

jeli wszystko stanowi kwesti osdu, to kady bd jest faszywym osdem (pochodzi z niewiedzy)

Marek Aureliusz nawizuje do nauczania, jakie odebra,w ktrymby epikureizm (atomy) i stoicyzm

(natura i opatrzno); suszno przyznaje stoicyzmowi

z dogmatu jednoci i racjonalnoci wiata da si wycign liczne konsekwencje


9/25

wszystko pochodzi z natury powszechnej, wszystko dzieje si zgodnie z jej wol, take niegodziwo

ludzka (jest koniecznym nastpstwem daru wolnoci)

wszystko zdarza si zgodnie z przeznaczeniem, wszystko ulega nieustannej metamorfozie, ale te

nieustannie si powtarza

powszechny Rozum z niego pochodzi wsplny rozum ludzki, przyczyna ich pokrewiestwa (nie

bdca pokrewiestwem krwi i nasienia); nadaje form i energi gitkiej materii, dlatego w kadej

rzeczy trzeba rozrnia to, co przyczynowe (rozum) i to materialne

wizja bezkresu natury powszechnej, nieskoczonoci przestrzeni i czasu cae ycie wydaje si

krtkotrwae, chwila jest mikroskopijnie krtka

ziemia jest punkcikiem; pomiertna chwaa jestczym prnym ( poniewa mona j uzyska

tylko dziki ludziom, ktrzy si spieraj midzy sob i sami ze sob)

dyscyplina myli opiera si na dogmatach zwizanych z wolnoci osdu

dyscyplina dziaania dostpna dla tych, ktrzy przyjmuj istnienie wsplnoty bytw rozumnych

dyscyplina przyzwolenia (na to, co si zdarza) ma za podstaw dogmat opatrznoci i dogmat

racjonalnoci wszechwiata

motyw wiecznego powrotu wszystkich rzeczy w powszechnej naturze i w ludzkiej historii

niewane czy yjemy dugo, czy krtko, bo w kadej chwili i kadej rzeczy jest obecna cao bytu;

wszystkie rzeczy zawieraj t sam tre (powtarzaj si w nieskoczono)

nie wystarczy usun si i tylko powraca do podstawowych dogmatw, by zmieni kierunek

swego dziaania

w sztuce ycia nie naley robi nic niezgodnego z dogmatami sztuki, trzeba czsto cofasi do ich

teoretycznych podstaw

wszystkie zasady opieraj si na znajomoci natury, bez tego dogmaty i formuy trac sens

wiat jest jak pastwo sformuowanie, ktre pocigno za sob okrelon postaw wobec ludzi i

zdarze: pastwo to grupa bytw, podporzdkowana tym samym prawom; wiat to grupa

bytw poddana tym samym prawom, mianowicie prawom rozumu

motyw wzajemnego przycigania dowiadczaj go byty rozumne w stosunku do siebie, ludzie s

stworzeni jedni dla drugich, nic nie moe stanowi przeszkody dla umysu i rozumu

Trzy reguy yciowe, czyli dyscypliny:

praktyczne postpowanie zostaje podporzdkowane 3 reguom yciowym okrelaj one

stosunek jednostki do koniecznego biegu natury, dziaalnoci duszy osdowi, pragnieniu, pobudce,

oraz 3 dziedzinom rzeczywistoci indywidualnej zdolnoci osdzania, powszechnej naturze,naturze ludzkiej


10/25

wiczenia wyobrani

tradycja wspominania wielkich zmarych (wyobrania ich oywia)

za pomoc wicze wyobrani Marek Aureliusz stara si zyska ywy obraz dogmatumetamorfozy

powszechnej

samo ycie te jest swego rodzaju mierci, jeli nie rozjania go cnota, praktykowanie regu

yciowych i znajomo dogmatw dajcych wiedzo rzeczach boskich i ludzkich

Pisanie jako wiczenie duchowe:

Rozmylania to wariacje na nieliczne tematy

rozrnia element przyczynowy to rozpoznawa w sobie samym zasad kierujc caym bytem,

zasad myli i osdu czynic nas niezalenym od ciaa, zasad wolnoci wytyczajc sfer tego, co

zaley od nas i sfer tego, co od nas nie zaley

filozoficzne ycie stoickie polega na opanowaniu dyskursu wewntrznego

wszystko w yciu jednostki zaley od sposobu, w jaki przedstawia sobie rzeczy

cel sw Epikteta to modyfikacja wewntrznego dyskursu jego suchaczy

zapisane strony s martwe

Rozmyla nie napisano w celu ich ponownego przeczytania

chodzi o reaktualizacj, odtwarzanie, bezustanne inspirowanie stanu wewntrznego, ktry w kadej

chwili moe wygasn i znikn

piszc Rozmylania Marek Aureliusz uprawia stoickie wiczenia duchowe, czyli posuguje si

technik i procedur pisania po to, by wpyn na samego siebie, by przeksztaci swj dyskurs

wewntrzny poprzez rozwaanie dogmatw i yciowych regu stoicyzmu

prawdziwy filozof to kto, kto ma wiadomo, e nie osign jeszcze mdroci

ARYSTOTELES, ETYKA NIKOMACHEJSKA

KSIGA I

- Dobro jest okrelone jako cel wszelkiego denia. Cele s czynnociami i odrbnymi wytworami.

Dobrem najwyszym wedug Arystotelesa jest polityka czyli nauka o pastwie. To polityka mwi,

ktre nauki naley uprawia. Dobro ogu jest wiksze od dobra jednostki. Polityka zajmuj si


11/25

pojciem pikna i sprawiedliwoci. Modzieniec nie moe bysuchaczem wykadw na temat nauki

o pastwie, gdy miedzy innymi ulega namitnociom, nie ma dowiadczenia w kwestiach ycia

praktycznego.

POLITYKA --------------------> SZCZCIE (przedmiot polityki)

Dobro dla ludzi wyksztaconych jak i niewyksztaconych oznacza to samodenie do szczcia.

Wyrni mona trzy sposoby ycia:

a) w rozkoszy (oddanego przyjemnoci) charakterystyczne dla ludzi niewyksztaconych

b) powicone / dziaalnoci spoecznej ludzie o wyszej kulturze widzcy szczcie w zaszczytach

c) teoretycznej kontemplacji

Dobro jest godne podania. Wszystko, co istnieje zgadza si z prawd.

Dobra s:

-zewntrzne

-cielesne

-duchowezaliczamy dziaania i czynnoci duszy. doznawanie przyjemnoci

Cechami szczcia s:

-dzielno etyczna

-rozsdek

-mdro

-dobrobyt zewntrzny

- cechy poczone z przyjemnoci

Szczcie jest najwikszym dobrem , najpikniejsze moralnie i najwiksz rozkosz. Czyny

moralnie pikne nie mona wykonywa bez rodkw zewntrznych. Dzielno o ktrej situ mwi

nie dotyczy ciaa lecz duszy. Szczcie rwnie jestdziaaniem duszy.


12/25

Cz wegetatywna nie ma nic z rozumem wsplnego. Dzielno zatem jest wsplna. Dzielno

mona podzieli na wiele rodzajw m.in. dianoetyczna , etyczna (cnoty , mdro teoretyczna). Do

dianoetycznych naley zdolno rozumienia i rozsdek natomiast do etycznych szczodro i

umiarkowanie.

KSIGA II:

Dzielno etyczna (moralna) jest skutkiem przyzwyczajenia.

Dzielno dianoetyczna (intelektualna) jest skutkiem dowiadczenia, potrzebuje czasu na

wyksztacenie si. Zatem adna z cnt nie jest nam wrodzona. Nic wrodzonego nie da si bowiem

zmieni dziki przyzwyczajeniu (kamienia, z natury w d spadajcego, nie da siprzyzwyczai do

wznoszenia si w gr, chociaby go kto usiowa przyzwyczai, rzucajc go w grniezliczon ilo

razy) Z natury jestemy zdolni do nabywania cnt. Cnoty zdobywa si przez wykonywanie czynw

etycznie dodatnich. Stajemy si sprawiedliwi postpujc sprawiedliwie

.Pastwo: prawodawca poprzez przyzwyczajenie wyrabia cnoty w obywatelach.

Cnoty zanikaj skutkiem tych samych przyczyn i pod wpywem tych samych czynnikw, ktrym

zawdziczaj swe powstanie; a podobnie dzieje si te z wszelksztuk: przez granie bowiem na

cytrze staj si cytrzystami zarwno dobrzy jak i li cytrzyci. Czyny wic s sprawiedliwe i

umiarkowane, jeli s takie, jakich by dokonywa czowiek sprawiedliwy lub umiarkowany;

czowiekiem natomiast sprawiedliwym i umiarkowanym jest ten, kto nie tylko czynw takich

dokonuje, lecz dokonuje ich nadto w ten sposb, w jaki ich dokonuj ludzie sprawiedliwi i

umiarkowani. Ludzie jednak na og nie postpuj w ten sposb, lecz, uciekajc si do rozwaa

sownych, sdz, e uprawiaj filozofi i e dziki temu osign wysoki poziom etyczny; zachowuj si

przy tym podobnie jak chorzy, ktrzy uwanie suchaj, co mwi lekarz, nie speniaj jednak adneg z

jego zalece.

Namitnoci: wszystko, czemu towarzyszy przyjemno lub przykro (rado, gniew,

mio)Zdolnoci: wszystko, dziki czemu moemy odczuwa namitnoci. Trwae dyspozycje: to,dziki czemu odnosimy si do namitnoci w sposb waciwy lub niewaciwy np. do gniewu


13/25

odnosimy si le, gdy eksponujemy go w sposb gwatowny, dobrze za, gdy czynimy to z umiarem.

Wszystkiego naley uywa w normach (ani nadmiar, ani brak). Cnoty nale do trwaych dyspozycji.

Dziki nim czowiek staje si dobry i dobrze postpuje. Cnota jest rdem doskonaoci np. oko jest

dobre wtedy, kiedy funkcjonuje zgodnie ze swoim przeznaczeniem. Cnota jest rdem midzy

niedostatkiem a nadmiarem. Dzielno etyczna jest trwa dyspozycj do pewnego rodzaju

postanowie. Cnota jest zotym rodkiem. To, co dobre jest pikne, chwalebne. Gdy ciko jest

znale rodek, naley wybra przynajmniej najmniejsze zo. O sprawach jednostkowych rozstrzyga

wyczucie.

Podsumowujc to:

- S dwa rodzaje dzielnoci zalety dianoetyczne i etyczne (cnoty),

- Rozwj zalet dianoetycznych jest owocem nauki, wic wymaga czasu i dowiadczenia,

- Zalety etyczne s nabywane przez dowiadczenie,

- adna z cnt nie jest wrodzona z natury, nic nie daje si zmieni dziki przyzwyczajeniu (np.

kamienia nie da si przyzwyczai do wznoszenia si w gr)

- Jeli co jest w nas wrodzone, to najpierw uzyskujemy zdolnoci, a potem wykonujemy czynnoci z

nimi zwizane, np. posiadalimy zdolnoci widzenia czy syszenia, a potem zaczlimy odbiera dziki

tym zmysom,

- Cnoty nabywamy natomiast dziki uprzedniemu wykonywaniu czynw etycznie dodatnich, np.

stajemy si sprawiedliwi postpujc sprawiedliwie,

- W yciu pastwa przyzwyczajenie jest tym, za pomoc czego prawodawcy wyrabiaj cnoty w

obywatelach

- Kada cnota zanika wskutek tych samych przyczyn, przez ktre powstaje : np. zalenie od tego, czy

przyzwyczaimy si by tchrzami lub ludmi odwanymi w obliczu niebezpieczestwa, stajemy si

odwani lub strachliwi; wic dziki takim samym czynnociom powstaj trwae dyspozycje,

- Od niedostatku i nadmiaru zanika umiarkowanie i mstwo, utrzymuj si natomiast dziki

umiarowi (kto, kto wszystkiego si boi i na nic si nie naraa staje si tchrzem -> kto, kto niczego

si nie boi i wszystkiemu miao stawia czoo, doprowadza do zuchwalstwa)

- Cnoty zawdziczaj swoje powstawanie, wzrost i zanik tym samym czynnikom, ale rwnie wrd

tych przyczyn znajduj si odnone czynnoci -> dziki wstrzymywaniu si od rozkoszy zmysowych

stajemy si umiarkowani, a bdc ludmi umiarkowanymi moemy si najatwiej wstrzyma od tych

rozkoszy,

- Za oznak trwaych dyspozycji do czego naley uwaa uczucie przykroci lub przyjemnoci -> jeeli

wyrzekamy si rozkoszy i to nas uszczliwia, jestemy umiarkowani; jeli jest to dla nas ciarem,

jestemy rozwili,


14/25

- Rzeczy, ktrych si unika, oraz ktre si wybiera, s trojakie -> to, co moralnie pikne, poyteczne i

przyjemne, oraz moralnie szpetne, szkodliwe i przykre. Czowiek cnotliwy to ten, ktry do

wszystkiego ustosunkowuje si waciwie, a nie w tym bdzi. Tyczy si to zwaszcza przyjemnoci.

- Pragnienie przyjemnoci jest w nas zakorzenione od dziecistwa, dlatego trudno si tego wyzby.

- [Heraklit] trudniej jest walczy z dz rozkoszy ni z gniewem; tego co trudniejsze dotyczy sztuka i

dzielno, bo to co dobre ma wiksz warto w odniesieniu do tego co trudne.

- Czyny s sprawiedliwe i umiarkowane, jeli s takie, jakich by dokonywa czowiek sprawiedliwy lub

umiarkowany; czowiekiem sprawiedliwym i umiarkowanym jest ten, kto nie tylko tak czyni, ale czyni

w tak w sposb, w jaki ludzie czyni sprawiedliwi i umiarkowani.

- Poniewa w yciu psychicznym zjawiska s trojakie (namitnoci, zdolnoci, trwae dyspozycje),

dzielno etyczna musi nalee do jednego z tych trzech rodzajw

- [Arystoteles] namitnoci: podanie, gniew, strach, odwaga itd., czyli wszystko czemu towarzyszy

przyjemno lub przykro Zdolnoci: to, dziki czemu moemy doznawa ww. namitnoci

Dyspozycje: to, dziki czemu odnosimy si w sposb waciwy lub niewaciwy do namitnoci. Do

namitnoci nie nale ani zalety ani wady etyczne, Nie nale te do zdolnoci (bo zdolnoci

posiadamy z natury, a cnoty nie) -> nale zatem do trwaych dyspozycji.

- Wszelka dzielno jest rdem doskonaoci zarwno przedmiotu, ktrego jest zalet, jak i

waciwej mu funkcji.

- Istotn cechdzielnoci etycznej jest doznawa wszystkich namitnoci we waciwym czasie, z

waciwych przyczyn, wobec waciwych osb, we waciwym celu i we waciwy sposb. (to jest

najlepsza, rodkowa droga).

- -> dzielno etyczna jest wic pewnego rodzaju umiarem, skoro zmierza do rodka jako do swego

celu

- S 3 rodzaje dyspozycji -> dwie wady: nadmiar, niedostatek; jedna zaleta: zachowanie waciwej

miary

- Podsumowujc we wszystkim dobrze jest zachowywa rodek, naley niekiedy te od tego

odbiega (wobu kierunkach ww.) poniewa w ten sposb najatwiej trafimy w rodek i w to, co

dobre.

- O sprawach jednostkowych moe decydowa tylko wyczucie.

KSIGA III

- Czyny niezalene to te, ktre dokonuje si pod przymusem lub niewiadomie (przyczyny s pozadziaajcym).


15/25

- Czyny zalene od woli: przyczyna ich tkwi w dziaajcym. Niezalene wywouj al i skruch. Czyn,

ktry nie wywouje alu, to czyn niechccy.

- Postanowieniejest zalene od woli.

- Postanowienie chwalimy za jego trafno. Jest ono cech czowieka opanowanego.

- Postanowieniu sprzeciwia si podanie(zwizane z tym co przyjemne i przykre).

- Postanowienie nie jest rodzajem yczenia. Nie postanawia si rzeczy niemoliwych. Postanowienie

nie moe by ani yczeniem, ani przekonaniem.

- Nie wszystko, co zalene od woli jest postanowieniem. Jest wynikiem namysu. To wybr.

Namylamy si nad tym, co ley w naszej mocy i co jest wykonalne (postanowienie na og odnosi si

do tego co ley w naszej mocy). Namylamy si nad rodkami wiodcymi do celu.

- Cel nie moe by przedmiotem namysu. Przedmiot namysu jest ten sam, co postanowienia, tylko

e przedmiot namysu jest ju okrelony.

- Przedmiotem yczeniajest cel, np. dobro lub to, co si nim wydaje.

- Trwaa dyspozycja rodzi pogld na to, co moralnie pikne i przyjemne. Kto etycznie wysoko stojcy

we wszystkim dostrzega to, co istotnie pikne i przyjemne.

- Ludzie na og ulegaj zudzeniom zpowodu przyjemnoci. Wybieraj to, co przyjemne, wystrzegaj

si tego, co przykre jako za.

- Czowiekjest przyczyn i sprawc swych czynw. Czynimy to, co w naszej mocy. Jestemy zaleni od

pewnych praw nadrzdnych. Musimy si im podporzdkowa. Kadyjest sprawc swego charakteru.,

ktry ksztatowany jest przez jednostk dziaaniami.

- Cnoty s czym pomidzy skrajnociami, trwaymi dyspozycjami, lea w naszej mocy, s zalene od

naszej woli.

- Mstworodek miedzy bojaliwoci a odwag.

- Boimy si rzeczy strasznych, za. S rzeczy, ktrych naley si ba i ktrych nie naley si ba. Kto

okazuje si mnym wobec rzeczy strasznych. Tylko w najwikszym stopniu czowiek mny bdzie

si ba rzeczy strasznych. Ale na nie przekraczajce jego si bdzie si naraa ze wzgldu na to, co

moralnie pikne, bo to jest celem dzielnoci etycznej.

- Kada rzecz okrela jej cel.

- Mstwo jest rodkiem i zachowuje si w kadej sytuacji jak naley.

- Zuchwalec ma zapa dopty, dopki nie jest niebezpiecznie. Mny najpierw zachowa spokj, a

pniej bierze si do dziaania.

- Rne znaczenia mstwa:wynika z odwagi np. onierza zawodowego, pod wpywem gniewu, wynik

dziaania ludzi dobrej myli, oraz mstwo pynce z niewiadomoci. Mstwo jest rdem piknoci,

dlatego musi by przedmiotem pochwa.

- Mstwo i umiarkowanie s cnotami nierozumnej czci duszy.


16/25

- Przeciwiestwem jest rozwizo. Jest rodkiem w odniesieniu do przyjemnoci i przykroci, ale tej

cielesnej. S dze wsplne wszystkim istotom, np. dza jedzenia. Rozwizo wymaga nagany.

Rozwizo jest bardziej zalena od woli ni tchrzostwo.

KSIGA IV

- Poczucie wasnej wartoci, czyli uzasadniona duma dotyczy rzeczy wielkich.

- Przeciwiestwem dumy jest zarozumialstwo (nadmiar) niedostatek jest przesad skromnoci.

- Susznie dumny jest ten, kto uwaajc siebie za godnego rzeczy wielkich, istotnie na nie zasuguje.

Susznie dumnym moe by jedynie ten, kto osiga etyczn doskonao.

- Osignicia wybitnej jednostki upowaniaj j nie tylko do susznej dumy, lecz take do czci oraz

poczucia wyszoci, ktre pozostaj w cisym zwizku z dum.

- Charakterystyczn cech czowieka susznie dumnego jest, e o nic lub prawie o nic nie prosi,

pieszy za to chtnie z pomoc. Kto susznie dumny jest wielkoduszny. Kto susznie ywi dum jest

etycznie najdzielniejszy, gdy kto wicej posiada cnt jest bardziej godny czci. Czowiek godny czci

wie, e lepiej nie narazi si na niebezpieczestwo. Stawia im czoo gdy chodzi o rzeczy wane i

czynic to nie szczdzi ycia w pokonywaniu ich, bo nie za wszelk cen warto y. Skonny jest do

wiadczenia dobrodziejstw, ale wstydzi si, gdy sam ich doznaje. Za dobrodziejstwa odpaca si z

nawizk. Spieszy z pomoc, o nic nie prosi, nie ubiega si zaszczyty, nie pamita o krzywdach, nie

jest plotkarzem, nie jest skonny do skarg lub prb.

KSIG VIII

Przyja jest cnot, czym najkonieczniejszym. Bez przyjaci nikt nie mgby pragny. Przyja jest najwiksz form sprawiedliwoci ludzkiej; jest moralnie pikna. Im wiksza przyja tym bardziej naraona jest na niebezpieczestwo. Przyjaciele s

jedyn ucieczk w trudach. Modziecom pomaga w unikaniu bdw, starszych otaczaopiek, ludzi w kwiecie wieku pobudza do wikszych czynw. By by przyjacielem trzeba: ywi wzajemn yczliwo; dobrze sobie yczy; zdawasobie z tego spraw. Istniej trzy rodzaje przyjani:a)

I. z powodw korzyci czsto powodem zerwania przyjani, bo nie wynika zmioci. Przyja ze wzgldu na korzyci jest godna natury kupieckiej. Szczliwipotrzebuj przyjaci przyjemnych, nie poytecznych. W przyjani opartej na korzyciczsto zachodz skargi i zarzuty.II. z przyjemnoci czsto powodem zerwania przyjani.III. z dzielnoci etycznej najlepszy rodzaj przyjani, bo wtedy przyjaciele dobrzesobie ycz. Ich przyja trwa dopki obaj s dzielni, s sobie poyteczni. Jednak


17/25

rzadko si to zdarza. Taka przyja wymaga czasu i przyzwyczajenia. Prawdziwymiprzyjacimi s ludzieetycznie dzielni. Jeli oparli j na swych charakterach, to bdzieduga trwaa, jeli nie bdzie gasa. Jeli powodem przyjani bdzie np. uroda totaka przyja zganie. Ludzie cnotliwi bd przyjacimi ze wzgldu na osobprzyjaciela.

Przyja jest trwa dyspozycj, nie ma wzgldu na miejsce, odlego, czas. Przyja midzykolegami rni si od przyjani w koleestwie. Ludzie nie mog wci ze sob przebywa, jelinie maj tych samych upodoba. Nie mona by przyjacielem dlawielu ludzi. Przyja modziecza polega na szukaniu przyjemnoci, cieszeniu si sob. Piastujcy wysokie stanowisko maj przyjaci rnego rodzaju. Wysze formy przyjani polegaj na rwnoci. W przyjani istnieje jednak nierwno tj.wyszo jednej strony. Przyja i sprawiedliwo dotycz tych samych przedmiotw i zachodzmidzy tymi samymi osobami, bo w kadej wsplnocie jest jaka forma sprawiedliwoci iprzyjani. Przyja polega na wsplnocie moje jest twoje. Celem wsplnoty pastwowej jest korzy

do koca ycia. Najlepsze krlestwo (przeciwiestwo tyrani). Przeciwstawiestwo arystokracji oligarchia. Od timokracji droga prowadzi do demokracji. Wyrnia si trzy rodzaje ustrojwpastwowych:

I. krlestwoII. arystokracja - mio midzy mem a on jest taka jak w ustrojuarystokratycznym. Midzy maonkami zachodzi mio naturalna.III. timokracja = politeja. Do formy timokratycznej podobna jest mio braci do siebie

. W ustroju despotycznym nie ma przyjani i sprawiedliwoci. W demokracji przyja i sprawiedliwo s w cisym kontakcie. Przyja opiera si na wsplnocie. Stosunki czce krewnych maj wiele form, ale wynikajz uczu rodzicielskich. Zpodobiestwa charakterw rodzi si koleestwo. Rodzice bardziejkochaj dzieci ni one ich. Rodzestwo czy rodzin. Mio do rodzicw jest wysz mioci.Jeli przyja ma charakter zobowizania moralnego, to oferuje si co przyjacielowi bezwarunkw. W przyjaniach opartych na przewodzie jednej ze stron mona odwdziczy si czci.Przyja da tego, co ley w czyje mocy, a nie tego, co proporcjonalne.

John Stuart Mill- Utylitaryzm (Rozdzia II Co to jest utylitaryzm?)

UTYLITARYZM - nauka, ktra przyjmuje jako podstaw moralnoci uyteczno, czyli zasad

najwikszego szczcia, gosi, e czyny s dobre, jeeli przyczyniaj si do szczcia, ze, jeeli

przyczyniaj si do czego przeciwnego.

- Przez przyjemno rozumie si przyjemno i brak cierpienia; przez nieszczcie cierpienie i brak

przyjemnoci.

- Czym jest przyjemno i przykro:


18/25

przyjemno i brak cierpienia s jedynymi rzeczami podanymi jako cele i e wszystko, co podane,

jest podane bd dlatego, e samo jest przyjemne, bd dlatego, e stanowi rodek zapewnienia

przyjemnoci i zapobiegania cierpieniu.

- Dziaania s suszne tylko wtedy, gdy dostarczaj wicej efektw korzystnych ni szkodliwych.

- Pewne rodzaje przyjemnoci s bardziej podane i bardziej wartociowe ni inne, jest to w peni w

zgodzie z zasad uytecznoci. Jeeli w ocenie wszystkich innych rzeczy bierze si pod uwag zarwno

ilo, jak i jako, to byoby niedorzecznoci sdzi, e przy ocenie przyjemnoci tylko ilo wchodzi

- Cel ostateczny- istnienie jak najbardziej wolne od cierpie i jak najbardziej bogate w przyjemnoci,

zarwno pod wzgldem jakociowym, jak i ilociowym.

- Moralno- zesp takich regu i przepisw ludzkiego postpowania, ktrych przestrzeganie

zapewnioby w najwikszym stopniu istnienie wolne od cierpie i bogate w przyjemnoci.

- Szczcie, ktre stanowi utylitarystyczne kryterium waciwego postpowania, nie jest szczciem

osobistym dziaajcego, lecz szczciem wszystkich.

- Czowiek ma by jak bezstronny, yczliwy widz:

Lepiej by niezadowolonym czowiekiem ni zadowolon wini; lepiej by niezadowolonym

Sokratesem ni zadowolonym gupcem. A jeeli gupiec i winia s innego zdania, to dlatego, e

umiej patrze na spraw wycznie ze swego punktu widzenia. Drugiej stronie oba punkty widzenia

s znane

- Najbardziej obiektywn opini, co do jakociowej rnicy w przyjemnociach, moe wyrazi kto,

kto zna oba rodzaje przyjemnoci, potrafi wyrni przyjemnoci nisze i wysze.

- Mill wierzy w moliwo bycia szczliwym.

- czowiek zawsze wybierze to co przyjemne, kto zazna wyszej przyjemnoci, nie chce juwraca

-jakociowe zdefiniowanie przyjemnoci, co jest wysze, co jest nisze (rozrnia przyjemnoci

wysze i nisze)

- Mill nie ma jasno sformuowanej koncepcjinatury ludzkiej

- maksymalizacja oglnej puli szczcia (niezalenie od jednostkowego szczcia)

- spoeczestwo dziaa na zasadzie gry o sumie niezerowej (przykad z krow i bykiem)

- najwysza cnota moe by stopniowana (im bardziej jestemy wyksztaceni, im wiksz

samowiadomo posiadamy, tym lepiej widzimy co, jak mona naprawi

-nacisk kadziony na efektywno, mona si powici, ale liczy si efekt

- dobro wsplne (finalnie wszystko przydaje si rwnie nam, bezporednio lub porednio)

- KONCEPCJA WOLNOCI wolno pojta jako autonomia jednostki jedynym celem

usprawiedliwiajcym ograniczenie przez ludzko, indywidualnie czy zbiorowo, swobody dziaania

jakiekolwiek czowieka jest samoobrona


19/25

-indywidualizm - ideaem dla Mill jest jednostka osilnym charakterzezdolna dysponowa si i

energi pozwalajc na samodzielne zaprojektowanie wasnego ycia a take do pewnego stopnia

samego siebie

- a co z okolicznociami zewntrznymi? Mill powiada: Cho okolicznoci ksztatuj nasz charakter, to

jednak wasne nasze yczenia mog przyczyni si wielce do uksztatowania tych wanie

okolicznoci

to, kim jestemy, zaley w duej mierze od okolicznoci, wychowania, rodowiska gdy czowiek

staje si zdolny do autorefleksji nad wasnym yciem, jest ju znacznej mierze uksztatowany, ma jaki

charakter. To jednak nie zdejmuje z niego odpowiedzialnoci za to, jaki jest.

- Jakie jest kryterium hierarchii wybieranych celw? Mill wyrnia rne koncepcje szczcia

szczcie jest dobrem najwyszym i celem ludzkiego ycia. Najlepsz za koncepcj szczcia jest

szlachetna koncepcja szczciawasnegosymbolizowana przez smutnego Sokratesa

- Do adnej drogi szczcia nie wolno jednak nikogo przymusi nawet jeli wybierze on szczcie

najnisze, zwierzce trzeba uszanowa wolno jednostki

- Perfekcjonizmaktywno czowieka winna zmierza do samodoskonalenia - charakter czowieka

jest w znacznym stopniu plastycznycharakter determinuje nasze decyzje, ale to czowiek ksztatuje

wasny charakter.

- Istotny jest dla Milla wysiek autokreacji oraz wzicie odpowiedzialnoci za jego rezultat to

bowiem rodzi poczucie wolnoci, im bardziej czowiek jest zdolny do autokreacji

- metoda autokreacjimylenie, refleksja i dziaanie. Kade jednak dziaanie musi by poprzedzone

analiz celw i interesw, na podstawie ktrej moliwe bdzie dokonanie wyboru

- Aktywizm jednostki - dla Milla najwaniejsze jest samo podjcie dziaania dla uksztatowania

wasnej odpowiedzialnoci: pozostanie biernym jestform ucieczki, rezygnacji. Najwaniejszy jest

sam fakt bycia innym: co znaczy by kim osobnym, a nie tylko czonkiem mas przeszkod jest czsto

opinia publicznaMill nie cierpi opinii publicznej, gdy jego zdaniem ogranicza ona jednostki,

wywiera pewn presj moraln. Panowanie opinii publicznej to panowanie wielu, a zarazem

panowanie przecitnych obrona indywidualnoci jest wrcz obowizkiem jednostki wobec siebie,

ale i wobec spoecznoci nawet za cen wszelkiego nieposuszestwa wobec panujcych zwyczajw i

opinii.

R. Spaemann: Osoby. O rnicy midzy czym a kim.

- Osoba jako ta lub owa istota, to osoba:


20/25

Nie suy do identyfikacji czego jako czego, a mwi co o czym ju zidentyfikowanym. Bycie osob

nie dokada dodatkowej cechy, tylko zbir cech tym wanie jest [osob].

- OSOBApochodzi z teatru, chodzi o mask, rol. Maski to tosamo czowiek staje si

konkretem.

- W filozofii staroytnej czowiek zalicza si do animal rationale co dosownie znaczy rozumna istota

yjca. Kto mwi :ja ten istnieje.

- To kim jestemy nie jest tosame z tym czym jestemy.

- Byt naturalny pokazuje to, czym jest, przez to jak dziaa i w jaki sposb si uzewntrznia.

- Roliny i zwierzta te mog rozmin si z tym czym s chodzi o wntrze.

- Wewntrzna rnica w czowieku wzgldem jego samego w stosunku do jego wasnego

uposaenia jakociowego rnica ta nazywana jest refleksj.

- REFLEKSJAzwrot ku sobie, a ta rnica tylko skania do refleksji.

- Rnica ta, to rwnie wyjcie-z-siebie nie do koca chodzi o ja, a to, co mwi o sobie w

trzeciej osobie. Dystans mnie do mnie.

- Jzyk daje moliwo wyrazi si, rwnie mie refleksj i ogld na siebie z perspektywy otoczenia.

Dlaczego osoby nazywamy osobami?

Okrelenie klasa osb nie jest trafne, bo:

1. Mwic o jednostkach jako osobach nie mamy na myli tego, e nale do okrelonej klasy, lub e

s konkretnymi przykadami pojcia oglnego. Chodzi o to, e do tego czym s (klasa lub gatunek)

odnosz si inaczej ninormalne elementy danej klasy do swojej klasytj jestem jej elementem.

2. Stosujc pojcie osoby do jednostek przyznajemy im okrelony status nietykalnoci. Wraz z tym

przyjmujemy, e naley go przestrzega.

Osobastatus, ktry kademu przysuguje z natury, ale nie jest czym naturalnym [tak jak z mow:

czowiek z natury jest istot mwic, ale jzyk nie jest czym naturalnym].

Tylko ten, kto wie co robi, robi to co chce.

Autonomia oznacza panowanie rozumu.

Boecjusznatura:

1. Kada inteligentna rzeczywisto wszystko odpowiada na pytanie co to jest?

2. Tylko rzecz, substancja materialna i niematerialna.

3. Wszelkie ciaa niesztuczne.

4. Nie oznacza konkretnej rzeczy, a ogln form lub istot, ktra stanowi o gatunkowej rnicytego

rodzaju substancji w stosunku do wszystkich innych wanie t definicj Boecjusz stosuje dopojcia Osoba.


21/25

Osoba to kto, nie co. Nie jest to zwyka konkretyzacja istoty, ktra jest w stosunku do konkretyzacji

obojtna. Ludzie istniej, gdy odrniaj bycie od okrelonego sposobu bycia, czyli okrelonej natury.

Nie s natur natura jest czym co maj. To posiadanie jest ich bytem. w. Tomasz z Akwinu

pewien czowiek nie oznacza kadego czowieka, tylko jednego, lecz nieokrelonego. Osoby s

indywiduami, ktre istniej i panuj nad swymi dziaaniami.

O identyfikacji osb:

1. Na zasadzie to jest jabko i to jest czerwone. Czym jest to? Trzeba bra pod uwag nawet gesty

osoby, eby wiedzie [wskazuje na konkretny przedmiot]. Tosamo osoby. Perspektywa zewntrzna

jest istotna dla perspektywy wewntrznej i j modyfikuje

2. Identyfikacja tosamoci osobowej ze wiadomoci osobowej tosamoci nie uwzgldnia faktu, e

utosamiamy si ze sob w czasie nie bdc wiadomymi wszystkich naszych poprzednich stadiw.

Wasna istotna jednorazowo. Rwnie: chodzi te o to, e czowiek te definiuje si przez relacje ze

wszystkim dookoa co nie jest nim samym.

3. Kant; Osobakto jednostkowy i jedyny, kto nie moe by rozumiany jako uboczny skutek;

czymkolwiek jest, nie rozstrzyga kim jest.

Powszechna Deklaracja Praw Czowieka

- zostaa spisana 10 grudnia 1948r. na Zgromadzeniu Oglnym ONZ

Wstp:

- uznanie przyrodzonej godnoci oraz rwnych praw jest podstaw wolnoci, sprawiedliwoci i pokoju

wiata

-nieposzanowanie i nieprzestrzeganie praw czowieka doprowadzili do barbarzystwa, co wstrzsno

sumieniem ludzkoci. Najwaniejszy cel ludzkoci do denie do wiata, w ktrym bdzie rwno

sowa i przekona oraz wolno od strachu i ndzy

- prawa czowieka naley zagwarantowa przepisami prawa, by nikt nie musia ucieka si do buntu

przeciw tyranii

- trzeba rozwija przyjazne stosunki midzy pastwami

- Stany Zjednoczone przywrciy wiar w podstawowe prawa czowieka i rwnouprawnienie oraz

popary popraw warunkw ycia wikszej wolnoci


22/25

- pastwa czonkowskie podjy si wsppracy z ONZ, by zapewni powszechne poszanowanie i

przestrzeganie praw czowieka i jego wolnocijednakowe rozumienie praw czowieka ma ogromne

znaczenie dla ich penej realizacji

- wyej wymiennych powodw Zgromadzenie Oglne uroczycie ogosio Powszechna Deklaracje

Praw Czowieka

Artykuy:

1.wszyscy rodz si rwni i wolni i powinni postpowa wobec innych bratersko,

2. kady czowiek posiada wszystkie prawa i wolnoci zawarte w Deklaracji, bez wzgldu na ras,

religi, kultur itp., nawet jeli dane pastwo nie jest w peni niezalene,

3.kady ma prawo do ycia, wolnoci i bezpieczestwa swojej osoby

4.niewolnictwo i handel niewolnikami s zakazane w kadej swej postaci

5. nie wolno nikogo torturowa, kara lub traktowa w nieludzki sposb

6.kady ma prawo do uznawania wszdzie jego osobowoci prywatnej

7.wszyscy s rwni wobec prawa i maj prawo do jednakowej ochrony prawnej. Kady ma rwne

prawo do ochrony przed dyskryminacjzwizan z pogwaceniem tej Deklaracji

8.kady ma prawo do skutecznego odwoywania si do kompetentnych sdw krajowych przeciw

czynom, ktre s sprzeczne z prawami nadanymi przez konstytucj lub prawo

9. nikogo nie wolno samowolnie aresztowa, zatrzymalub wygna z kraju

10.przy wysuwaniu oskare o popenienie przestpstwa kady ma prawo do sprawiedliwego i

publicznego suchania przez niezaleny i bezstronny sd

11.

1. Kady oskarony o przestpstwo ma prawo do traktowania go jako niewinnego dopki sd nie

udowodni winy zgodnie z prawem podczas publicznego procesu, podczas ktrego zapewniono

oskaronemu wszystkie konieczne rodki obrony (domniemanie niewinnoci),

2. Nikt nie moe by skazany za dziaanie, ktre w chwili dokonania nie byo przestpstwem zgodnie z

prawem krajowym lub midzynarodowym (prawo nie dziaa wstecz)

12. nie wolno samowolnie ingerowa w czyje ycie prywatne, rodzinne ani w czyj korespondencj.

Kady ma prawo do ochrony prawnej przed tak ingerencj

13.

1. Kady ma prawo do swobodnego przemieszczania si i wyboru miejsca zamieszkania w granicachkadego pastwa.


23/25

2.Kady ma prawo do opuszczenia jakiegokolwiek kraju, w tym wasnego, i powrci do wasnego

kraju

14.

1. Kady ma prawo ubiega si o azyl i korzysta z niego w innym kraju w razie przeladowania

2. Nie mona si ubiega o to prawo w momencie popenienia przestpstwa pospolitego lub

czynu sprzecznego z celami i zasadami ONZ

15.

1. Kady ma prawo do posiadania obywatelstwa

2.Nie wolno nikogo samowolnie pozbawi obywatelstwa lub odmawia prawa do jego zmiany

16.

1. Mczyni i kobiety, bez wzgldu na jakiekolwiek rnice, maj prawo po osigniciu

penoletnoci do maestwa i zaoenia rodziny. Maj rwne prawa do zawierania maestwa,

podczas jego trwania i po jego ustaniu

2. Maestwo moe by zawarte jedynie za pen i swobodn zgod obu maonkw

3. Rodzina jest naturaln i podstawow komrk spoeczestwa i ma prawo do ochrony ze strony

spoeczestwa i pastwa

17.

1. Kady czowiek ma prawo do posiadania wasnoci

2. Nie wolni nikogo samowolnie pozbawi wasnoci

18. Kady ma prawo wolnoci myli, sumienia i wyznania; swoboda zmiany wyznania lub wiary oraz

swobod goszenia swojego wyznania/wiary, ich praktykowanie, uprawianie kultu i przestrzeganie

obyczajw.

19.Kady ma prawo wolnoci myli opinii i jej wyraania oraz rozpowszechniania informacji i

pogldw wszelkimi rodkami, bez wzgldu na granice

20.

1. Kady ma prawo spokojnego zgromadzania i stowarzyszania si

2. Nikogo nie mona zmusza do naleenia do jakiego stowarzyszenia

21.

1. Kady ma prawo do rzdzenia swym krajem w sposb bezporedni lub poredni wybierajc

przedstawicieli

2. Kady ma prawo do rwnego dostpu do suby publicznej w swym kraju

3.Wola ludu jest podstaw wadzy rzdu; przeprowadzanie okresowo rzetelnych wyborw

(powszechnych, rwnych, tajnych) lub na innej zasadzie zapewniajcej wolno wyborw


24/25

22.Kady jako czonek spoeczestwa ma prawo do ubezpiecze spoecznych, swychpraw

gospodarczych, spoecznych i kulturalnych, niezbdnych dla jego godnoci i swobodnego rozwoju

osobowoci

23.

1. Kady ma prawo do pracy, jej swobodnego wyboru, do odpowiednich i zadowalajcych

warunkw pracy i ochrony przed bezrobociem

2. Kady ma prawo do rwnej pacy z rwn prac

3. Kady pracujcy ma prawo do odpowiedniego i zadowalajcego wynagrodzenia, zapewniajcego

jemu i jego rodzinie godn egzystencj, w razie potrzeby uzupenianego rodkami pomocy spoecznej

4.Kady ma prawo do tworzenia zwizkw zawodowych, do przystpowania do nich i ochrony swych

interesw

24. Kady ma prawo do urlopu i wypoczynku, wczajc w to rozsdne ograniczenie godzin pracy i

okresowe patne urlopy

25.

1. Kady ma prawo do stopy yciowej zapewniajcej jemu i jego rodzinie zdrowie (wyywienie,

odzie, mieszkanie, opieka lekarska, konieczne wiadczenia socjalne), prawo do ubezpieczenia w

razie bezrobocia, choroby, niezdolnoci do pracy, wdowiestwa, staroci lub utraty rodkw do ycia

w inny niezaleny od czowieka sposb

2.Matka i dziecko maj prawo do specjalnej opieki i pomocy. Wszystkie dzieci

(maeskie/pozamaeskie) korzystaj z jednakowej ochrony spoecznej

26.

1. Kady ma prawo do nauki. Nauka jest bezpatna, przynajmniej na stopniupodstawowym. Nauka

podstawowa jest obowizkowa. Owiata jest powszechnie dostpna, a studia wysze s dostpne dla

wszystkich na zasadzie rwnoci w zalenoci od zalet osobistych

2. Celem nauczania jest peny rozwj osobowoci. Krzewi zrozumienie, tolerancj i przyja midzy

wszystkimi narodami, grupami rasowymi/religijnymi; popiera dziaalno ONZ zmierzajc do

utrzymania pokoju

3.Rodzice maj pierwszestwo w wyborze nauczania, ktre ma by dane ich dzieciom

27.

1. Kady ma prawo do swobodnego uczestnictwa w yciu kulturalnym spoeczestwa, do

korzystania ze sztuki, uczestnictwa w postpie nauki i korzystania z jego dobrodziejstw

2. Kady ma prawo do ochrony moralnych i materialnych korzyci wynikajcych z dziaalnoci

naukowej, literackiej lub artystycznej.


25/25

28. Kady ma prawo do takiego porzdku spoecznego i midzynarodowego, w ktrym prawa i

wolnoci zawarte w niniejszej Deklaracji byyby w peni realizowane.

29.

1. Kady ma obowizki wobec spoeczestwa, bez ktrego niemoliwy jest swobodny i peny

rozwj osobowoci.

2. W korzystaniu ze swych praw i wolnoci kady podlega takim tylko takim ograniczeniom, ktre

s ustalone przez prawo wycznie w celu zapewnienia odpowiedniego uznania i poszanowania praw

i wolnoci innych oraz w celu uczynienia dobrobytu demokratycznego spoeczestwa .

3. Z niniejszych praw i wolnoci nie wolno w adnym przypadku korzysta w sposb sprzeczny z

celami i zasadami ONZ.

30. adnego z postanowie niniejszej Deklaracji nie mona rozumie jako udzielajcego

jakiemukolwiek pastwu, grupie lub osobie jakiegokolwiek prawa do podejmowania dziaalnoci lub

wydawania aktw zmierzajcych do obalenia ktregokolwiek z praw i wolnoci zawartych w niniejszej

Deklaracji.

Etyka Dr Machura

Documents

Transcript of Etyka Dr Machura