Etyczne aspekty tanatologiiOskar Korczak , Karo l Parde la & Ar tur Nowakowsk i

27 – 03 – 2013 r.

Uniwersytet Warmińsko – Mazurski w Olsztynie. Wydział Nauk Medycznych. Kierunek Lekarski

Wprowadzenie do etycznych aspektów tanatologii

Uporczywa terapia•Definicja , Kodeks Etyki Lekarskiej, KKK•Granice walki o życie, reanimacja, śmierć fizjologiczna, agonia

Eutanazja•Definicja, Prawo, Kodeks Etyki Lekarskiej•Typy eutanazji, opinie społeczeństwa

Testament życia•Definicja•Argumenty za & przeciw

plan prezentacji

uporczywa terapia

granice walki o życie

Czy istnieją granice walki o życie?

Czy istnieją sytuacje, w których dalsza walka o życie może być tylko niepotrzebnym zadawaniem cierpienia?

DefinicjaTadeusz Biesaga „Elementy etyki lekarskiej”

Uporczywa terapia to podejmowanie „pewnych zabiegów medycznych, które przestały być adekwatne do realnej sytuacji chorego, ponieważ nie są już współmierne do rezultatów, jakich można by oczekiwać, lub też są zbyt uciążliwe dla samego chorego i dla jego rodziny”

Art. 32 Kodeksu Etyki Lekarskiej

1. W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych.

2. Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do lekarza i jest związana z oceną szans leczniczych.

Art. 2278Katechizm Kościoła Katolickiego

Zaprzestanie zabiegów medycznych kosztownych, ryzykownych, nadzwyczajnych lub niewspółmiernych do spodziewanych rezultatów może być uprawnione. Jest to odmowa "uporczywej terapii". Nie zamierza się w ten sposób zadawać śmierci; przyjmuje się, że w tym przypadku nie można jej przeszkodzić. Decyzje powinny być podjęte przez pacjenta, jeśli ma do tego kompetencje i jest do tego zdolny; w przeciwnym razie - przez osoby uprawnione, zawsze z poszanowaniem rozumnej woli i słusznych interesów pacjenta.

środki zwyczajne vs nadzwyczajne

Środki zwyczajne to takie lekarstwa, sposoby leczenia i zabiegi, które dają rozsądną nadzieję poprawy i mogą być zdobyte oraz zastosowane bez specjalnych kosztów, nadmiernego bólu i innych niedogodności.

Środkami nadzwyczajnymi są takie leki, sposoby leczenia i zabiegi, których nie można zdobyć lub stosować bez specjalnych kosztów, nadmiernego bólu czy innych niedogodności, przy czym nie dają one rozsądnej nadziei na poprawę.Jeśli nadzieja na poprawę istnieje, stosowanie środków także nadzwyczajnych, jeśli są one dostępne staje się obowiązkiem lekarza! Natomiast kiedy stosowanie środków nadzwyczajnych nie może dać rezultatu, ograniczamy się do środków zwyczajnych, z których stosowania nie wolno nigdy zrezygnować.

Watykańska Karta Pracowników Służby ZdrowiaGdy zagraża śmierć, której w żaden sposób nie da się uniknąć przez zastosowanie dostępnych środków, wolno w sumieniu podjąć zamiar niekorzystania z leczenia które może przynieść tylko niepewne i bolesne przedłużanie życia, nie przerywając jednak zwykłej opieki jaka należy się choremu.

reanimacja

Podjęcie reanimacji jest obowiązkiem lekarza zawsze, kiedy zatrzymanie krążenia nastąpiło w sytuacji, w której chory był potencjalnie zdolny do życia.

Jeśli istnieje cień wątpliwości co do potencjalnej zdolności do życia, w każdym wypadku należy podejmować o nie walkę!

śmierć fizjologiczna

Przez pojęcie fizjologicznej śmierci rozumiemy stan chorego, w którym bez istnienia konkretnej choroby, która sama mogłaby być przyczyną śmierci, funkcja najważniejszych układów organizmu jest na tyle upośledzona, że nie są one już w stanie podtrzymać gasnącego życia.

W takiej sytuacji w mocy lekarza nie leży przedłużanie życia, chyba, że ma ku temu konkretne powody, jak na przykład możliwość doczekania przez chorego ostatniej wizyty kogoś bliskiego. W innym przypadkach jest to przedłużanie cierpień psychicznych umierania

agonia

Obowiązek leczenia nie rozciąga się na fazę umierania osoby. Agonii nie można sprowadzić do tej samej kategorii co choroba. Interwencje medyczne przedłużające agonię są działaniem nieetycznym, naruszającym dobro pacjenta, który ma prawdo do godnej śmierci. Sztuczne przedłużanie agonii mnoży niepotrzebne cierpienia, niszczy indywidualny, osobowy charakter odejścia

uporczywa terapia w praktyce

1. Chemioterapia, gdy okazuje się nieskuteczna a stan chorego pogarsza się, powodując znaczne cierpienie.

2. Nazbyt ryzykowne zabiegi operacyjne, endoskopowe, naczyniowe.

3. Reanimacja, stosowanie respiratora, tlenoterapia, kardiostymulacja.

w stanie śmierci klinicznej, u krańcowo wyniszczonego chorego w stanie terminalnym z powodu uogólnionej choroby nowotworowej lub innej jeżeli istnieje pewność, że działanie takie nie może mu pomóc.

1. Stosowanie antybiotyków lub innych leków przeciwbakteryjnych w przypadku powikłań infekcyjnych.

2. Leczenie niewydolności krążenia, niedomogi oddechowej.

3. Stosowanie środków przeciwbólowych, przeciwdepresyjnych, uspokajających oraz leczenie tzw. bólu totalnego poprzez uzupełnienie terapii odpowiednią psychoterapią.

4. Leczenie odleżyn oraz stosowanie innych form opieki paliatywnej.

zwykła terapia w praktyce

uporczywa terapia a eutanazja

Istnieje zasadnicza różnica między eutanazją a zaniechaniem uporczywej terapii. Celem zaniechania uporczywej terapii nie jest pozbawienie człowieka życia, a przeciwnie - zapewnienie choremu godnych warunków umierania, kiedy śmierć w bliskim czasie jest nieuchronna i nie można jej zapobiec. Jest okazaniem szacunku dla śmierci naturalnej i niezakłócaniem jej działaniami nieuzasadnionymi. tymczasem eutanazja jest negowaniem szacunku dla śmierci naturalnej i zastąpieniem jej śmiercią sztucznie wywołaną.”

eutanazja

definicja eutanazji

Termin eutanazja pochodzi z języka greckiego (eu – dobra, tanatos – śmierć) i oznacza dobre, w sensie bezbolesne, odebranie komuś życia. Według tej definicji celem jest łagodzenie cierpienia ale skutkiem wtórnym zaś jest śmierć chorego. Przyzwolenie na eutanazję może przerodzić się w masową eksterminację, co w historii miało już miejsce jako „Akcja-T4” podczas II wojny światowej.

eutanazja a Kodeks Etyki Lekarskiej

Życie ludzkie jest szczególnie święte dla lekarza i bezwarunkowo nietykalne, a eutanazja w każdej postaci jest niegodziwa. W każdej sytuacji obowiązuje go to co krótko, ale zdecydowanie i jednoznacznie orzeka kodeks w art. 31:

Lekarzowi nie wolno stosować eutanazji.

eutanazja a prawo

Eutanazja bywa niekiedy usankcjonowana prawem czyli uzyskuje legalizację przez prawo państwowe. Takie jej wyjecie spod rygorów sankcji karnych nie może być jednak rozumiane jako usprawiedliwienie moralne.

Definicja znajdująca się w polskim prawie karnym:

Eutanazja- zabicie człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego.

W płaszczyźnie oceny etycznej eutanazja pozostaje zawsze, nawet dopuszczona przez państwo, działaniem niedopuszczalnym.

liberalizacja prawa polskiego

„Art. 150. 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia”

typy eutanazji

• CZYNNA ( śmierć jest spowodowana określonym działaniem )

• BIERNA (nieuzasadnione medycznie zaprzestanie leczenia w celu przyśpieszenia zgonu, motywowane współczuciem dla cierpiącego )

• DOBROWOLNA ( świadoma prośba o spowodowanie śmierci, do eutanazji dobrowolnej można zaliczyć również samobójstwa )

• NIEDOBROWOLNA ( gdy chory nie jest w stanie wyrazić takiej prośby, np. jest w śpiączce )

definicja eutanazji wg Deklaracji Doktryny Wiary

Eutanazja- Działanie lub wstrzymywanie się do działania, powodujące śmierć z samej swej natury lub dokonaniu w intencji spowodowania śmierci w celu wyeliminowania wszelkiego bólu.

Dystanazja- utrzymywanie przy życiu człowieka wyłącznie dzięki zastosowaniu ciągłemu środków nadzwyczajnych. Zaprzestanie podjętej dystanazji, powodujące śmierć pacjenta, określane jest nazwą ortotanazji

zwolennicy dystanazji;

Przy dzisiejszym postępie medycyny utrzymywanie życia za pomocą środków nadzwyczajnych może pozwolić doczekać chwili, kiedy będzie możliwa rezygnacja z nich bez zagrożenia życia pacjenta

Pomimo licznych możliwości utrzymywania życia w jego szczątkowej formie żaden system ubezpieczeniowy na świecie nie jest w stanie ich znieść ze względu na potrzebne na to ogromne nakłady finansowe

zwolennicy ortotanazji;

opinia społeczeństwa• Badania opinii publicznej wskazują, że w wielu

krajach dopuszczalność eutanazji ma coraz więcej zwolenników.

• W stanach zjednoczonych akceptowało ją 57% respondentów,

• w Kanadzie 76%,

• w wielkiej Brytanii 80%,

• w Australii 81%.

argumenty przeciwników eutanazji

- dzisiejsza wiedza medyczna pozwala na coraz lepsze łagodzenie fizycznego bólu- większość próśb o eutanazję wynika z cierpienia psychicznego- eutanazja niesie ze sobą możliwość nadużyć, legalnych zabójstw

argumenty zwolenników eutanazji

- istnieje zgoda na zabijanie w obronie własnej, w obronie ojczyzny, wiary czy nawet wyroku sądowego- odbywa się ona z litości i za zgodą chorego- nadużywanie prawa za pomocą eutanazji jest wyłącznie winą niedoskonałości aparatu ścigania i wymiaru sprawiedliwości

• Medycyna ze swej natury powołana jest do obrony życia. Chęć złożenia na barki lekarzy prawa do eutanazji jest sprzeczna z istotą medycyny,

• Zasada obowiązująca w opiece terminalnej nieopóźniania ale i nieprzyśpieszania momentu naturalnej śmierci jest zgodna z prawami biologicznymi i powołaniem lekarza,

• Każdy rodzaj omijania prawa biologicznego jest moralnie niedopuszczalny,

• Szczególnie lekarz powinien zdawać sobie sprawę jaki absurdem jest odebranie życia człowiekowi w imię uniknięcia jego rzekomej degradacji i przywrócenia mu zachwianej godności, nawet w przypadku cierpiących pacjentów!

Przykład eutanazji Terri Schiavo

„Mamy bowiem do czynienia z faktem zagłodzenia chorej przez instytucję medyczną w majestacie i pod nakazem prawa. Na oczach całego świata przez wiele dni umierała powoli chora, której nie wolno było podawać pożywienia. Umarła z odwodnienia i braku pokarmu. Rodzice i rodzeństwo patrzyli na śmierć głodową bliskiej im osoby, śmierć zasądzoną bez winy, śmierć na życzenie męża, który po kilku latach choroby swej żony związał się z inną kobietą i założył rodzinę. To on zadecydował o jej śmierci. Terri nie zostawiła żadnego dokumentu, w którym domagałaby się eutanazji. Wprost przeciwnie, kiedy była zdrowa, jej rodzice, rodzeństwo, znajomi nigdy nie słyszeli, by sprzeciwiała się sztucznemu podtrzymywaniu jej przy życiu. Pewne jest, że jako gorliwa katoliczka nigdy nie opowiedziałaby się za a eutanazją. I oto wbrew temu skazano ją na śmierć głodową.”

T. Biesaga SDB, Elementy Etyki Lekarskiej

Komentarz

• Śmierć godna, czy niegodna?

• Ruch proeutanatyczny jako metoda rozwiązywania problemów starości?

• Eutanazja jako wyraz „cywilizacji śmierci”?

Przykład Tony’ego Nicklinsona

„Dziś rano zmarł Tony Nicklinson, sparaliżowany Brytyjczyk, który przez lata walczył o prawo do eutanazji. Tydzień temu sąd w Londynie orzekł, że lekarze nie mogą - w majestacie prawa - zakończyć życia człowieka, który błagał o śmierć.”

Przykład Tony’ego Nicklinsona

„Koszmar Nicklinsona zaczął się w czasie podróży biznesowej do Aten w 2005 roku, kiedy doznał rozległego wylewu krwi do mózgu. Od tego czasu Brytyjczyk cierpiał na coś, co w języku medycznym nazywa się "syndromem zamknięcia". Był więc w pełni przytomny i świadomy tego, co się wokół niego dzieje, ale nie poruszał się z powodu paraliżu niemal wszystkich mięśni od głowy w dół. Odczuwał jednak ból, pragnienie, swędzenie i upokorzenie z tego powodu, że sam nie jest w stanie się umyć, jeść ani nawet podrapać.

Sparaliżowany porozumiewał się ze światem za pomocą specjalnego komputera z tablicą i czytnikiem, który reaguje na mrugnięcia okiem. W ten sposób "wymrugał" miesiąc temu coś w rodzaju apelu do sądu i społeczeństwa. "Nie można zaakceptować tego, że w XXI wieku w Wielkiej Brytanii odmawia mi się prawa do odebrania sobie życia tylko dlatego, że jestem fizycznie upośledzony" - napisał. Chory tłumaczył, że jego życie nie ma żadnego znaczenia, jest pozbawione godności i nie do zniesienia.”

Gazeta Wyborcza, 17.08.2012

Komentarz

• Prawo do samobójstwa to kuriozum, czy coś, o co można walczyć?

• Czy opieka paliatywna mogłaby rozwiązać ten problem?

• Co kieruje ludźmi, którzy decydują się na samobójstwo?

testament życia

Czym jest testament życia

• Testament życia to deklaracja człowieka na wypadek gdyby znalazł się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie zgody lub sprzeciwu na świadczenia zdrowotne

Problematyka testamentu życia

• Człowiek w każdym momencie leczenia decyduje o dalszym jego przebiegu zgodnie z zasadami uświadomionej zgody. Na tej samej zasadzie może zadeklarować odmowę leczenia w stanie w którym tej woli wyrazić samodzielnie nie może.

• Jednakże warto zaznaczyć, że taka zgoda nie musi być wcale uświadomiona. Znane są bowiem przypadki w których ludzie negatywnie nastawieni do egzystencji w zależności od aparatury podtrzymującej życie, gdy już się w takiej sytuacji znaleźli, zmieniali swoje nastawienie i podczas powrotu do świadomości wyrażali chęć życia.

• W związku z tym rodzi się pytanie: Czy taka deklaracja jest dopuszczalna w kategoriach etycznych?

Argumenty

Za• Człowiek ma prawo

decydować o swoim leczeniu, nawet, kiedy jego stan nie pozwala na wyrażenie woli.

• Człowiek ma prawo do skrócenia swoich cierpień – zaprzestania uporczywej terapii – może to wyrazić w testamencie.

Przeciw• Niezależnie od tego w

każdym momencie może zmienić zdanie, a w sprawie tak ważnej, jak życie nie można sobie pozwolić na niepewność.

• Problem jest głębszy – prawodawstwo takie, jak niedawno proponowane w Polsce byłoby bramą do biernej eutanazji.

bibliografia

Tadeusz Brzeziński „Etyka Lekarska”

Naczelna Izba Lekarska „Kodeks Etyki Lekarskiej”

K. Szewczyk „Bioetyka. Medycyna na granicach życia”

T. Biesaga „Elementy Etyki Lekarskiej”

S. Olejnik „Etyka Lekarska”