etika dhe konflikti i interesit në administratën publike
Transcript of etika dhe konflikti i interesit në administratën publike
ETIKA DHE KONFLIKTI I
INTERESAVE, PARANDALIMI
DHE ZGJIDHJA
KUPTIMI I ETIKES Etimologjia: - Ethos/ethikos:
traditë, doke dhe shprehi
Enciklopedia Britanike:
degë e filozofisë që merret me vlerat themelore të marrëdhënieve ndërnjerëzore, që e studion cilësinë dhe bazën e veprave apo sjelljeve të cilat nga këndi i moralit janë të mira apo të këqija, të qëlluara apo të shëmtuara
Fjalori ‘Merriam Webster's Collegiate’:
disiplinë që ka të bëjë me të mirën dhe me të keqen dhe me detyrimet morale, si një tërësi e parimeve dhe vlerave morale, si sistem të vlerave morale, si parime të sjelljes që e qeverisin një individ ose grup, si filozofi drejtuese (guiding philosophy)
Fjalori i Gjuhes Shqipe:
- teresia e normave te sjelljes, morali i nje shoqerie, i nje klase te caktuar,
- shkenca qe studion moralin, karakterin klasor e historik te tij, normat e sjelljes se shoqerise, detyrat e tyre kundrejt njeri-tjetrir, shoqerise, shtetit, atdheut, etj…
SQARIME MBI FUSHËN E ZBATIMIT TË
LEGJISLACIONIT
Ligji i posacëm mbi etikën për të gjithë personat e punësuar në
administratën publike (Nr. 9131): Sjellje sipas
rregullave/standarteve të kerkuara
Kodi i Procedurave Administrative
Ligj bazë që ofron disa rregulla me karakter etik për të
gjitha organet e administratës publike dhe të gjithë
punonjësit e saj, përfshirë këtu edhe titullarët e organit
administrativ
Kushtetuta; disa standarde bazë: Nëpunësit publikë - N. 107 :
zbatojnë ligjin
janë në shërbim të popullit.
caktohen me konkurs (si rregull)
Ligji 152/2013 Për nëpunësin civil
LIGJI 152/2013 KREU VII TË DREJTAT DHE DETYRIMET NË
SHËRBIMIN CIVIL
N. 42 – 47 të ligjit
N. 57 - Përgjegjësia për masat disiplinore
Nëpunësi civil është përgjegjës për shkeljen me faj të detyrimeve të
nëpunësit civil sipas ligjit. Shkeljet në shërbimin civil ndahen në:
a) shkelje shumë të rënda;
b) shkelje të rënda;
c) shkelje të lehta.
........................ . Janë shkelje të lehta:
a) mungesa e pajustifikuar në punë deri në 3 ditë pune;
b) shkelja e rregullave të etikës;
c) sjellja e parregullt, gjatë kohës së punës, me eprorët, kolegët, vartësit dhe
me publikun;
ç) kryerja, brenda ose jashtë orarit zyrtar, të veprimeve që cenojnë figurën e
nëpunësit civil, institucionin apo shërbimin civil në tërësi.
LIGJI I ETIKËS – PARIME TË
PËRGJITHSHME
të kryeje detyrat sipas ligjit
të mos jetë i ndikuar politikisht
të jetë i ndershëm, i paanshëm, efikas, e të mos shfrytëzojë asnjëherë pozitën për interesin e tij privat: jo në konflikt interesi
të jetë i sjellshëm në kryerjen e detyrës
të mos veprojë arbitrarisht në dëm të një personi/organizate dhe të tregojë respekt për të drejtat/interesat personale të të tretëve
të sillet në mënyrë që besimi i publikut në ndershmërinë, paanshmërinë dhe efektivitetin e shërbimit publik të ruhet e të rritet
të ofrojë informacionin sipas legjislacionit në fuqi pa cënuar konfidencialitetin e informacionit
VEPRIMTARI TE JASHTME TE NEPUNESIT TE
ADMINISTRATES PUBLIKE
Nuk lejohet kur:
pengon kryerjen e detyrës se tij zyrtare
kërkon një angazhim, mendor a fizik te tij qe e bën te
vështirë kryerjen e detyrës
është vazhdim i kësaj detyre
cënon, ne çfarëdo mënyrë, imazhin e nëpunësit te
administratës publike.
Në çdo rast
- Njoftohet eprori
- Njoftohet njësia e personelit
Veprimtari të lejuara
- Veprimtaria sindikale
- Perfaqësim i punëmarrësve
- Mësimdhënia (sipas kritereve të përcaktuara nga
KM)
PARANDALIMI I KONFLIKTIT TE
INTERESAVE
Thelbi i konceptit te konfliktit te interesave.
Pasojat e tij mbi besimin e publikut.
Rendesia e parandalimit dhe shmangies.
PERKUFIZIMI SIPAS LIGJIT
“Konflikt i interesit” është gjendja e konfliktit
ndërmjet detyrës publike dhe interesave privatë të një zyrtari,
në të cilën ai ka interesa privatë, të drejtpërdrejtë ose të tërthortë,
që ndikojnë, mund të ndikojnë ose duket sikur ndikojnë
në kryerjen në mënyrë të padrejtë të detyrave dhe përgjegjësive të tij publike.
ELEMENTET KYC TE KONCEPTIT
DETYRA PUBLIKE
INTERESI PRIVAT
MENYRA E KRYERJES SE DETYRES
E drejte
E padrejte
FAKTI, MUNDESIA, DUKJA
Percaktojne tre llojet e konfliktit
FUSHA E ZBATIMIT
VENDIMARRJA Roli thebesor ne nje vendimmarrje
Castet paraprake te vendimmarrjes
POZICIONI/FUNKSIONI
FUSHA E ZBATIMIT Zyrtare
Institucione publike
Te gjitha llojet e akteve dhe proceseve vendimarrese publike
Sa pak mbeten jashte!!!!!!!!!!!
Konflikti i vazhdueshem i interesit (ne te
ardhmen)
Rregulli baze: shmangia e
konfliktit te interesave te te
gjitha llojeve
Fusha e zbatimit te ligjit
-vendimmarrjet
-zyrtaret/personat e lidhur
-institucionet
Llojet e
interesave
private
Definicioni i Konfliktit te Interesave
- faktik, i dukshëm, i mundshëm
- rast per rast dhe i vazhdueshem
Konflikti rast per rast i
interesit
-faktik
- i dukshem
-i mundshem
Aksesi i
publikut ne
deklarime
Deklarimi periodik dhe/ose ne fillim te
funksionit
Vetedeklarim,
deklarim me kerkese
dhe regjistrim
Metodat alternative te trajtimit dhe
zgjidhjes
Ceshtje te vecanta
-kontrata
-te ardhura per shak te funksionit
-dhurata, premtime dhe trajtime preferenciale
Pavlefshmeria e
akteve per shkak te
konfliktit
Burimet e ligjshm e
te informacionit
Kufizimet e interesave private
Metodat e trajtimit dhe zgjidhjes
Zbatimi i kufizimeve
Shkeljet e ligjit dhe sanksionet
nd
KONFLIKTI RAST-PER-RAST
“konflikt rast për rast i interesit” është
gjendja me konflikt interesi,
në njërën nga tri llojet e mësipërme (faktik, i
mundshem, ne dukje),
që shfaqet rast për rast
dhe lidhet me një vendimmarrje të veçantë;
ELEMENTET KYC TE KONCEPTIT
Nje vendimmarrje konkrete
qe perfundon ose con ne nje akt
Nje zyrtar me kompetence thelbesore e
percaktuese ne kete vendimmarrje
Perfshire castet paraprake te kesaj
vendimmarrje
thelbesisht te rendesishme e percaktuese ne nxjerrjen e
nje akti
HAPAT METODOLOGJIKE
I. Cilat janë detyrat dhe kompetencat konkrete e
të detajuara të zyrtarit në fjalë?
II. A ka ai kompetencë thelbësore e përcaktuese
në vendimmarrjen për nxjerrjen e akteve
normative dhe/ose individuale konkrete?
III. Cila është sfera (hapësira, fusha) e ndikimit të
këtij akti?
IV. Sa i fortë është ndikimi i këtij akti në këtë
sferë?
..VAZHDIM…
V. Cilat janë interesat private të zyrtarit në fjalë?
VI. Çfarë mundësish ka që akti të ndikojë
interesat private të këtij zyrtari në favor të tij?
VII. Çfarë mundësish ka që interesat private të
zyrtarit të ndikojnë negativisht rolin e tij në
vendimmarrjen për këtë akt?
..VAZHDIM…
VIII. A ka një lidhje të fortë shkak-pasojë ndërmjet interesave dhe aktit, e tillë që vendimmarrja publike të mund të jetë, për këtë shkak dhe vetem për të, një vendimmarrje e padrejtë?
IX. A do të kishte ai (individi nga publiku) besim në vendimmarrjen e zyrtarit në fjalë nëse do të kishte dijeni për interesat private dhe ndërthurjen e tyre me detyrën e këtij zyrtari
(Konflikti ne dukje)
C’DUHET TE BEJE ZYRTARI
Te vleresoje nese ka mundesi qe interesat e tij mund te behen faktor per renien qofte edhe ne konflikt ne dukje te interesit
Nese PO
Deklaron interesat
Vlereson se cila do te ishte zgjidhja parandaluese me e mire
Kerkon mendimin e eprorit
Merr vendim vete ose zbaton vendimin e eprorit
Kujdeset qe gjithacka te jete e dokumentuar sa me mire
Por ky detyrim nuk duhet te sherbeje si pretekst per t’iu shmangur kryerjes se detyres se tij zyrtare
C’DUHET TE BEJE EPRORI
Te shqyrtoje me objektivitet rastin e paraqitur nga nje zyrtar dhe te marre vendimin e duhur e ta dokumentoje ate.
…por edhe te jete sa me aktiv duke shfrytezuar burimet e mundeshme e te ligjshme…
…dhe kur krijon dyshim te arsyeshem t’i kerkoje zyrtarit informacion mbi interesat e tij, t’i verifikoje, analizoje ato dhe te marre vendimin e duhur.
Te dokumentoje rastin
C’DUHET TE BEJE INSTITUCIONI
Te parashikoje rregulla te brendeshme qe t’i paraprijne rasteve
Te ngarkoje struktura dhe/ose zyrtare me detyra specifike informuese, keshilluese apo inspektuese
Te informoje dhe trajnoje cdo zyrtar dhe epror mbi detyrimet, kufizimet, menyrat e parandalimit, ndeshkimet e mundeshme
Te drejtoje dhe kontrolloje institucionet ne varesi
Te bashkepunoje me strukturat e specializuara e ne vecanti me ILDKP
Te jete sa me transparent dhe te inkurajoje perfshirjen e paleve e te publikut ne parandalimin e konfliktit te interesave
NDALIMI I DHURATAVE
Koncepti i dhurates
Perfshin edhe favoret, trajtime preferenciale, premtimet
Ndalohet cdo dhurate, sado e vogel, kur con ne
konflik, qofte edhe ne dukje, te interesit
Si veprohet ne nje rast te tille?
KONFLIKTI I VAZHDUESHEM
….është gjendja, në të cilën konflikti i interesit (i
mundshem apo ne dukje) mund të shfaqet
në mënyrë të përsëritur
dhe/ose të shpeshtë
në të ardhmen
NDALIMET E KONTRATAVE
NDALIMI I NATYRES “ABSOLUTE” Aktivizohet vetem per shkak te funksionit pavaresisht
nese zyrtari KA apo JO rol ne vendimmarrjen konkrete per nje kontrate.
NDALIMI I NATYRES “RELATIVE” Aktivizohet vetem nese zyrtari ka rol ne lidhjen e nje
kontrate
5/28/2015 23
ZYRTARET QENDRORE
KUNDREJT ATYRE VENDORE
Niveli i larte drejtues
ne kuptimin “absolut” te nivelit.
Shih edhe emertimet specifike
Ndalimi Z. Qendrore
Asnje kontrate me asnje institucion publik
5/28/2015 24
LLOJET E INTERESAVE
KUR ZYRTARI, NE LIDHJEN E NJE KONTRATE SHFAQET SI PALE NE KONTRATE NE FORMAT E: Individ
Person fizik tregetar
Profesion i lire
Shoqeri ose organizate tjeter fitimpruese ne te cilen ai ka te drejta pronesore
JO VETEM INTERES I DREJTPERDREJTE POR EDHE I TERTHORTE
NDALIMI PER PERSONAT E LIDHUR
5/28/2015 25
KUJDES
NUK DUHET TE KUJDESENI VETEM
Per ndalimet e kontratave te zyrtareve te
institucionit tuaj
POR edhe per ndalimin e kontratave te zyrtareve te
institucioneve te tjera me institucionin tuaj
dhe institucionet ne varesine tuaj
5/28/2015 26
PERSONAT E LIDHUR
Bashkeshorti/ja, bashkejetuesi/ja,prinderit e zyrtarit, të bashkëshortit/es, bashkëjetuesit/es, femijet ne moshe madhore
Ndalimi njesoj si per vete zyrtarin
Kufizim ne lidhje me aktivitetin si person fizik tregëtar
PAVLEFSHMERIA DHE PASOJAT
Aktet e nxjerra ne konflikt interesi jane te
pavlefshme
Pse?
Pasi ato jane nxjerre ne kundershtim me ligjin
PAVLEFSHMERIA ABSOLUTE DHE
RELATIVE
Dy hapa thelbesore te procedures se cdo vendimmarrjeje per nje akt
Deklarimi i interesave dhe
Shmangia e efektshme e konfliktit para vendimmarrjes
Shkelja FLAGRANTE e ketyre hapave me pasoje nxjerrjen e nje akti ne konflikt interesi, con ne pavlefshmeri absolutete te aktit.
Shkelja por jo-flagrante, con ne pavlefshmeri relative
5/28/2015 29