Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
description
Transcript of Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
1/20
ErretorikaPertsuasioaren artea
jatorria
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
2/20
Erretorika
Antze edo trebetasuna
jendaurreko hitzaldi baten
bidez iritzi baten alde
egiteko konbentzitzeko
moduan, eta orokorki
hizkuntzaz baliatuz
limurtzeko, hitzez nahiz
idatziz
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
3/20
Erretorikarenjatorria
Antzinako Grezia [] rhetorik (tchne)
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
4/20
K. a. 485 urtean Gelon eta Hiern tiranoek Siracusako hiritarrei bere lurren jabetza kendu eta
ejerzito pertsonalaren kideen artean banatu zituzten.
Hieron en Aldarea (Siracusa 1932)
http://ascsa.net/id/thompson/image/1865?q=syracuse&t=&v=icons&sort=&s=28http://ascsa.net/id/thompson/image/1865?q=syracuse&t=&v=icons&sort=&s=28http://ascsa.net/id/thompson/image/1865?q=syracuse&t=&v=icons&sort=&s=28 -
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
5/20
Siracusako anfiteatroa (1932)
465. urteko erreboltan Sirakusadarrek tiranoak bota eta Demokrazia ezarri zuten. Orduan
kaltetuek beraien lurrak berreskuratzeko tiranoen kontrako hainbat auzietan parte hartu zuten.
Epaiketa hauetan argi geratu zen elokuentziak nora arteko boterea zuen: bakarrik herri
epaimahaiaren aurrean ongi hitz egiten zekienak berreskuratzen baitzituen lapurtutako lurrak.
http://ascsa.net/id/thompson/image/1864?q=syracuse&t=&v=icons&sort=&s=23http://ascsa.net/id/thompson/image/1864?q=syracuse&t=&v=icons&sort=&s=23http://ascsa.net/id/thompson/image/1864?q=syracuse&t=&v=icons&sort=&s=23 -
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
6/20
Egoera horretan, Sirakusako Koraxek, hizlari trebea, bere herrialdeko negozioetanautoritate handia lortu zuen. Bere herritarren salaketetan laguntzeko froga dokumentalak ematea
ezinezkoa zenez diskurtsoak probabilitate eta sinesgarritasun argumentuetan oinarritu behar
zirela pentsatu zuen; hots, Probabilitate argudioan:
Arkonteak -magistratuak-
Egiaren antza duena egia bera baino baliagarriagoa da egia hori sinesgaitza baldin bada
https://es.wikipedia.org/wiki/Magistrados_de_la_Antigua_Grecia#/media/File:Parthenon_frieze_east_IV_fragment_b.JPGhttps://es.wikipedia.org/wiki/Magistrados_de_la_Antigua_Grecia#/media/File:Parthenon_frieze_east_IV_fragment_b.JPGhttps://es.wikipedia.org/wiki/Magistrados_de_la_Antigua_Grecia#/media/File:Parthenon_frieze_east_IV_fragment_b.JPG -
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
7/20
Sirakusako Korax,Probabilitate argudioa edoeiks teknikaren dotrinagatik ezagutua izan zen, baina bere
ekarpen nagusia hurrengo teoria erretorikoen abiapuntua
izango den diskurtso judizialaren zatiketa izan zen:
Proemio
Epaimahaiaren ongura eta atentzioa lortzeko sarrera
Narrazioa
Gertaerak zehaztasunez eta modu argian azaldu
rgudiaketa
Frogak aurkeztu (Egiaztapena eta gezurtapena)
Digresioa
Gertaera argitu eta maila orokorrean jarri
Peroratio edo epilogoa
Auziaren laburpena eginez epaimahaiaren emozioa
sortarazi
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
8/20
Koraxen eta bere ikaslea Tisiasen
idazlanak ez dira kontserbatu baina
Platon, Aristoteles, Zizeron eta
Kintilianok erretorikaren teoriari eginzituzten ekarpenak aipatzen dituzte.
Aipamenetan bakarrikjudizioetako
erretorikajorratzen zutela adierazten
dute, eta logografoakizan zirela
(beste batzuentzat zenbait diskurtsoakidazten dutenak)
Nahiz eta bere idazlanak galdu diren,
onartua dago, Koraxek Arte (Tchne)
liburua idatzi zuela. Bertan, probablea
sinesgarria egiten zuen eiksargudioaazaltzen zuen eta auzietan
gertaera eta frogak emateko formula
praktikoak ematen zituen ere.
http://www.cervantesvirtual.com/bib/portal/retorica/include/p_autorese4da.html?pagina=siracusa.jsp&origen=grecia
http://www.cervantesvirtual.com/bib/portal/retorica/include/p_autorese4da.html?pagina=siracusa.jsp&origen=greciahttp://www.cervantesvirtual.com/bib/portal/retorica/include/p_autorese4da.html?pagina=siracusa.jsp&origen=greciahttp://www.cervantesvirtual.com/bib/portal/retorica/include/p_autorese4da.html?pagina=siracusa.jsp&origen=greciahttp://www.cervantesvirtual.com/bib/portal/retorica/include/p_autorese4da.html?pagina=siracusa.jsp&origen=grecia -
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
9/20
Atenaseko demokraziaeta Periklesen gobernuak pertsuasioaren artea
(erretorika) bultzatu zuten. Sostak ziren arte honen maisu eta klase gorenei irakasten zieten,
beren zerbitzuengatik kobratuz.
Sostakbeste kulturekin eta atzerritarrekin harremanak izan zituzten. Horrek lege absoluturikez zegoela pentsatzera eraman zituen, eta lege guztiak erlatiboakzirela uste zuten.
Gizakien eta hirien arazoak jorratu zituzten; ongia, justizia, edertasuna, eta bestelako baloreak
konbentzionalakzirela baieztatuz, hau da, akordio batez adostuak.
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
10/20
Sofistak, grekerazko (sopha) hitzetik (euskaraz, jakinduria), jatorrian hiritarren iritzizjakintsuak ziren. K. a. IV. mendean, sofista izena erretorika irakasten zuten pertsonei eman
zitzaien.Sofisten irakaskuntzaren xedea politikoa zen, hots, asanblada demokratikoetan parte
hartu ahal izateko garrantzi handikoa zen jendaurrean ondo hitz egiten jakitea, diskurtsoerakargarriak egiten jakitea, eta hori zen sofisten irakaskuntza
Gorgias(K.a. 485- K.a.380) Leontinosen jaio zen (Sizilia), Koraxekin erretorika ikasi, eta berebizitza luzean egindako bidaietan irakatsi zuen. 427an Atenasera iritsi zen
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
11/20
Kontatzen dute Gorgiasek egunero edozein gairi buruzko tesia defendatzen zuela bertaratutako
solaskideak konbentzitu arte.
Orduan, kontrako tesiaren aldeko argudiaketari ekiten zion elkarrizketan parte hartzen zutenak
makurtu arte. Eta horrela, behin eta berriro argudio eta kontra argudioen bidez bere arteerretorikoa erakutsiz.
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
12/20
Geroago Sosta terminoak jakintsua
esanahia galdu eta, konnotazio negatiboak
hartu zituen.
Jakina denez, Sokrates eta Platon
erlatibismoaren kontraazaldu ziren
eta sosten artea arbuiatu zuten.
Erretorika hutsa arrazonamendu faltsuakerabiliz justizia zein injustizia
defendatzeko erabil zitekeenez, sosta
terminoa inongo etikarik gabe eta irabazi
materialak lortzearren bere jakinduriaz
baliatzen zirenei aplikatu zitzaien.
Erretorikaren ordez, dialektika
proposatu zuten: solasaldi eta
eztabaidetan galdera eta erantzunen bidez
egia aurkitzeko ikerketa prozesua.
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
13/20
Platonentzat erlatibismoa errealitatearen itxurari buruzko iritzia
besterik ez da; egia ostera, unibertsala eta bakarra dela esatenzuen Sokrates maisuari jarraituz.
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
14/20
Aristoteles(K. a. 384 -K. a. 322)Grezia klasikoko losofo, logiko eta
zientzialaria izan zen, mendebaldeko
pentsamoldean garrantzitsuenetarikoa.
Argudiaketaren analisia eta Logikari
buruzko hainbat liburu idatzi zituen,
Erdi arotik aurrera Organon(tresna
edo metodoa) izenarekin ezagutuko
direnak.
Pertsuasioaren artea sistematizatu eta
hurrengo losofoentzako abiapuntua
izango zen Erretorika liburuaidatzi
zuen diskurtsoaren baliabideak
aztertuz.
Logikak beharrezkoak diren argudioen
analisia egiten du; erretorikak ostera,
pertsuasioa helburu izanik, posibleak
izan daitezkeen argudioena.
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
15/20
Esan dezakegu Aristotelesen asmoa,
arrazoiak gidatzen duen pertsuasioa
gauzatzea izan zela, hau da, ahal dena eta
litekeena frogatzeko lagungarria zen topikoeta argudioen erabilera arrazoitua sustatzea.
Horretarako, gizon-emakumeen portaerak
aztertzen ditu, horiei buruzko gogoetak eginez.
Ukaezina da Aristoteles arlo etikoan etapolitikoanmugitzen dela erabat eta bere
Erretorikaren azken helburua, giza elkarteak
zibilizatzekoinstrumentu bat denitzea
dela, hots, diskurtso eraginkor eta arrazoitua,
eragin soziala izango duena eta gizarteaskearen funtzionamendua
ahalbidetuko duena.
Guadalupe Lopetegi Senperena Aristotelesen ErretorikaErdi Aroan GOGOA, V-1: 121
Aristoteles, Etika liburua eskuan duena
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
16/20
Anaximenes Lampsakoari jarraituz, Aristotelesek
ere hiru arlotan sailkatu zituen diskurtsoak:
Deliberatiboa:
Hiritarrekasanbladanematen diren aholkuak
komenigarri edo kaltegarri diren epaitzen dutenak.
Etorkizunari buruzko hausnarketa, iritziak eta
aurreikuspenak biltzen ditu, gai politikoen
gainean.
Forentsea:
epaitegietannorbait akusatu edo akusazioei
aurre egiteko helburua dutenak. Iraganeko edozeri
buruz epailearen aurrean egin daitekeena, zerbait
salatzen edo zerbait defenditzen, edo epaileakberak egin dezakeena bestela
Epidiktikoa:
Hizlariak norbait laudatzen edo deitoratzen
ohoragarri edo lotsagarri agertzen duena
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
17/20Perikles Atenas defendatzen jausitakoen omenez egindako diskurtsoan
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
18/20
Aristoteles eta gero landu zuten, batez ere legeetarako erabiliz (Zizeronen Derrom t rrek
inventione, Kintilianoren De institutione oratoria). Hamabigarren mendera arte nagusitu zen
zizeroniar tradizioan, erretorikak hitz jario oparoa eskuratzeko teknikak eta epaiketetan argudiatze
eraginkorra lortzeko baliabideak irakasten ditu.
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
19/20
XII. mendean sortu berri diren
unibertsitateetan Arte liberalen
Fakultateandialektikarekin
batera irakatsiko da.Trivium eta Quadrivium ikasle
guztiek egin beharreko prestakuntza
maila osatzen zuten: azterketa
gainditzerakoan ikasleek batxilergo-
gradua lortzen zuten.
Trivium Gramatika,
Erretorika
DialektikaQuadrivium Aritmetika,
Geometria,
Astronomia
Musika
-
7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia
20/20
Gaur egun erretorikak indar berritua jaso izan du eta bere eragina oso arlo
desberdinetan ikus daiteke: Literaturan, Politikan, Zuzenbidean, edo Publizitatean.
Iturriak:aipatuak daudenak eta Wikipedia
by@amaiafilo
Ikusi gehiago: Aristotelesen Erretorika -diskurtso bat nola sortu-
https://eu.wikipedia.org/wiki/Oratoriahttps://irakasleikasle.wordpress.com/2015/09/07/erretorika-edo-pertsuazioaren-artea/https://irakasleikasle.wordpress.com/2015/09/07/erretorika-edo-pertsuazioaren-artea/https://eu.wikipedia.org/wiki/Oratoria