Ermeniler yenilgiye uğratıldı. 3 Aralık 1920’de Gümrü ... · si Ermeni işgallerine ortam...

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

Doğu Cephesi, Gümrü Antlaşması, Güney CephesiDers – 12

İsabetli Bilgi

Doğu cephesi, ilk kapanan cephe-

dir. Kazım Karabekir Paşa Osmanlı

Devleti’nden kalan 15. Kolordu birli-

ğini dağıtmayarak, Ermenileri yenil-

giye uğratmıştır.

İsabetli Bilgi

Güney cephesi, tamamen Kuvayı

Milliye birlikleri tarafından kazanıl-

mıştır.

İsabetli Bilgi

Batı cephesi, en son kapanan cep-

hedir.

Yunanlıların amacı: Batı Anado-

lu’yu alıp Ankara’yı ele geçirmek,

TBMM’yi ve Türk ordusunu dağıtıp

Sevr’i TBMM’ye zorla kabul ettire-

rek Anadolu’nun işgal edilmesini

sağlamaktır.

KURTULUŞ SAVAŞ VE CEPHELER

I. Dünya savaşı sonunda imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması ile Osmanlı

Devleti fiilen sona ermiştir.

İtilaf Devletleri ve azınlıklar topraklarımızı işgal etmeye başladılar.

Tam bağımsız bir devlete sahip olmak isteyen Türk halkı işgallere karşı

Milli Mücadeleyi başlattı.

CEPHELER

DOĞU CEPHESİ

GÜNEY CEPHESİ

BATI CEPHESİ

Ermeniler ile Mücadele edildi.

Kazım Karabekir komutasındaki Osmanlı’nın dağıtılmamış son ordusu olan

15. Kolurdu birlikleri ile mücadele edildi.

Ermeniler yenilgiye uğratıldı. 3 Aralık 1920’de Gümrü Antlaşması ile kapandı.

Fransızlar ve onların kışkırttığı Ermeniler ile mücadele edildi.

Kuvayı Milliye birlikleri mücadele edildi.

Sakarya Meydan Savaşı’ndan sonra 20 Ekim 1921 yılında imzalanan Ankara

Antlaşması ile kapandı.

İngilizlerin desteklediği Yunanlılar ile mücadele edildi.

Başlangıçta Kuvayımilliye birlikleri daha sonra TBMM’nin kurduğu düzenli

ordu ile savaş yapıldı.

11 Ekim 1922 yılında imzalanan Mudanya Ateşkes Antlaşması ile kapandı.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

112

Notlar



Dikkat

Gümrü Barış Antlaşması TBMM’nin

uluslararası alanda kazandığı ilk

askeri ve siyasi başarısıdır.

DOĞU CEPHESİ

Osmanlı Devleti ile 3 Mart 1918 tarihinde Brest-Litovsk

Antlaşması’nı imzalayan Sovyet Rusya bu antlaşma ile Bi-

rinci Dünya Savaşı’ndan çekildi. Sovyet Rusya’nın işgal

ettiği topraklardan çekilmesiyle bu toprakların bir kısmın-

da Ermenistan Devleti kuruldu.

Mondros Ateşkes Antlaşması’nın 24. maddesinde yer

alan “Doğu Anadolu’daki altı ilde bir karışıklık çıkarsa İti-

laf Devletleri bu toprakları da işgal edebilecektir.” madde-

si Ermeni işgallerine ortam hazırladı. Kazım Karabekir

İtilaf Devletleri’nin desteklediği Ermeni kuvvetleri Kars, Ardahan, Iğdır ve Sarıkamış’ı

işgal ederek bölgedeki Türk halkına karşı katliamlara başladılar. Bunun üzerine

TBMM, Ermenilere karşı harekete geçilmesi kararını verdi ve Kazım Karabekir Paşa’yı

Doğu Cephesi Komutanlığı’na atadı. (9 Haziran 1920) Böylece yeni Türk Devleti’nin ilk

askerî cephesi de açılmış oldu.

7 Temmuz 1920 tarihinde TBMM, Ermeni Hükûmeti’ne bir ültimatom verdi. Fakat Erme-

niler bunu kabul etmediler ve işgallere devam ettiler. Bunun üzerine Kazım Karabekir

Paşa komutasındaki Türk ordusu 30 Ekimde Kars’ı, 7 Kasımda da Batum’u ele geçir-

di. Zor durumda kalan Ermeniler ateşkes istediler. Yapılan görüşmeler sonucu TBMM

Hükûmeti ile Ermenistan arasında 3 Aralık 1920 tarihinde Gümrü Antlaşması imzalandı.

GÜMRÜ ANTLAŞMASI (3 ARALIK 1920)

Kars, Sarıkamış, Iğdır ve çevresi TBMM hükûmetine bırakılacak.

Türkiye – Ermenistan sınırı Aras Nehri – Çıldır Gölü hattına uzanacak.

Ermeni Hükûmeti Sevr Antlaşması’nı tanımayacak ve kendilerine verileceği söylenen

topraklar üzerindeki iddialarından vazgeçecek.

Ermenistan, TBMM Hükûmeti’ne karşı hiçbir şekilde düşmanca tavır ve davranış içe-

risinde bulunmayacaktır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

113

Notlar



İsabetli Bilgi

Ermeniler, TBMM’yi ve Misak-ı

Milli’yi tanıyan ilk devlettir. Bu ant-

laşma ile Ermeniler Sevr Antlaş-

masındaki haklarından vazgeçmiş

oldular.

Dikkat

Ermeniler Gümrü Barış Antlaşma-

sıyla Misakı Milliyi tanıyan ilk ya-

bancı devlet olmuştur.

İsabetli Bilgi

Güney cephesinin kapanmasında

Batı cephesinde düzenli ordu birlik-

lerinin Yunanlılara karşı gösterdiği

başarılar etkili olmuştur. Sakarya

Meydan Savaşı’ndaki başarıdan

sonra Fransızlar barış istemiştir.

Kısaca bir cephedeki askerî başarı-

lar diğer bir cepheyi de etkilemiştir.

Antlaşmanın Önemi

Antlaşma, TBMM Hükûmeti’nin uluslararası alanda imzalamış olduğu ilk askeri ve

siyasi başarıdır.

Bu antlaşma ile TBMM Hükûmeti’nin yurt içinde ve yurt dışında saygınlığı artmıştır.

Kars ve çevresinin Ermenilerden alınması ile Ermeniler Doğu Anadolu toprakları üze-

rindeki isteklerinden vazgeçmişler ve Sevr Antlaşması’nın geçersiz olduğunu kabul

etmişlerdir.

Antlaşmanın imzalanması ile Doğu Cephesi’ndeki savaş durumu sona ermiş ve bura-

daki askerî birliklerin bir kısmı Batı Cephesi’ne kaydırılmıştır.

GÜNEY CEPHESİ

Sebebi: Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İngilizler ve Fransızlar Anadolu’da işgallere

başladılar. İngilizler Musul’dan sonra Antep, Urfa ve Maraş‘ı işgal ettiler. İngilizler

daha sonra Fransa ile bir antlaşma yaparak Musul dışındaki işgal ettikleri yerleri

Fransızlara bıraktılar. Fransızlar Mısır ve Suriye’den getirdikleri Ermenileri Türklere

karşı kullandılar. Bunun üzerine Türk halkı Fransız ve Ermenilerle mücadele etmek

amacıyla Kuvayımilliye birliklerini kurdu.

Fransızlara karşı ilk direnişi Hatay - (Dörtyol) halkı gösterdi. İlk kurşun Kara Mehmet

tarafından atılmıştır.

Silahlı mücadeleler Kuvayımilliye birlikleri tarafından yapılmıştır.

Fransızlar 11 Şubat 1920’de Maraş’tan, 10 Şubat 1920’de Urfa’dan 25 Ekim 1921 ta-

rihinde ise Antep’ten çekilmişlerdir. Fransız ve Ermenilere karşı, Antep’te Şahin Bey,

Urfa’da Ali Saip Bey, Maraş’ta ise Sütçü İmam halka liderlik yapan vatanseverlerdir.

Sakarya Meydan Savaşı’ndan sonra Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması ile Gü-

ney Cephesi kapanmıştır.

Hatay hariç, Suriye sınırımız çizilmiştir. Milli mücadele döneminde Antep, Maraş ve

Urfa halkının gösterdiği mücadeleden dolayı TBMM tarafından bu şehirlere “Gazi,

Kahraman ve Şanlı” ünvanları verilmiştir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!


GÜNEY CEPHESİNDEKİ MİLLİ KAHRAMANLARIMIZ

Şahin Bey (Antep) Sütçü İmam (Maraş) Ali Saip (Urfa)

(1877-1920) Antep’te doğdu. Asıl adı

Mehmet Sait’tir. Trablusgarp, Bal-

kan ve I. dünya savaşlarına katıldı.

Mondros Ateşkes Antlaşmasından

sonra, Nizip Askerlik şubesine atandı.

Fransızlar Antep’i işgal edince, Kilis

Kuvayımilliye komutanı olarak işgal

kuvvetleriyle çarpıştı. Nizip-Antep yo-

lunu tuttu. Fransızların Antep’e des-

tek göndermesine engel oldu. Şahin

Bey’in 100 kişilik kuvvetiyle direnişi,

Fransızların dahi takdirini kazanmış-

tır. Fransızları Antep’e sokmamak

için kahramanca savaşırken 28 Mart

1920’de şehit olmuştur.

1878’de Maraşta doğdu. Geçimini süt

satarak sağladığı için “Sütçü İmam”

denmiştir. İşgalci Fransız kuvvetleri

içindeki Ermeni askerlerin Müslüman

kadınlara sarkıntılık etmesi üzerine,

bir Fransız askerini öldürerek düşma-

na ilk kurşunu atan isimdir. Böylece

Maraş’ta Bağımsızlık mücadelesini

başlatmıştır. Fransızlar, Maraş’tan

kovulduktan sonra gösterdiği kahra-

manlıklardan dolayı Belediye’de gö-

reve getirilmiştir. Abdülmecid Efendi,

Halife seçildiğinde kutlama atışı yapı-

lırken Maraş kalesinde bir topun ba-

rutunun erken ateş almasından dolayı

25 Kasım 1922 tarihinde vefat etmiştir.

1887’de Kerkük’te doğdu. Mondros

Ateşkesinden sonra işgaller başla-

yınca Güneydoğu Anadolu’da “Namık”

adıyla Kuvayımilliye’ye katıldı. Urfa

savunması direnişini örgütledi. Urfa

Kuvayımilliye Komutanı olarak bölge-

deki aşiret reislerini, Fransızlara kar-

şı topladı. TBMM’ye Urfa Milletvekili

olarak girdi. Konya İstiklal Mahkemesi

reisliğini yaptı. Soyadı Kanunundan

sonra “Ursavaş” soyadı verildi. 25 Ey-

lül 1939’da Ankara’da öldü.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Bil – Bul – Uygula

115İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

Doğu Cephesi, Gümrü Antlaşması, Güney Cephesi

Aşağıdaki Doğu ve Güney cephesi ile ilgili yaşanan olaylar, bilgiler ve antlaşmalar verilmiştir.

Bu bilgilerin hangi cepheye ait olduğunu ilgili kutucuklara işaretleyiniz.

Doğu Cephesi Güney Cephesi

1.Birinci Dünya Savaşı’ndan ayrılan Sovyet Rusya’nın işgal ettiği Osmanlı toprak-

larından çekildiği yerlerin bir kısmına Ermenilerin yerleşmesiyle açılan cephedir. l l

2.TBMM adına 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa’nın Gümrü Antlaşması’nı

imzalaması ile kapanan cephedir. l l

3.Mondros Ateşkes Antlaşması’nın 7. maddesine göre işgal edilen Urfa, Maraş ve

Antep’in önce İngilizlere ardından Fransızlara bırakılmasıyla açılan cephedir. l l

4.Fransızların Ermenileri de kullanarak Türk milletine karşı işgal hareketine giriş-

tikleri cephedir. l l

5.Şahin Bey, Ali Saip Bey ve Sütçü İmam gibi kahraman vatanseverlerin düşmana

karşı mücadele verdiği cephedir. l l

6.İmzalanan Gümrü Antlaşması ile TBMM Hükümeti’nin saygınlığının arttığı ve sa-

vaşın son bulduğu cephedir. l l

7.15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa komutasındaki Türk ordusunun 30

Ekim 1920 tarihinde Ermenileri ağır bir yenilgiye uğrattığı cephedir. l l

8.Fransızlarla 20 Ekim 1921 tarihinde Ankara Antlaşması’nın imzalanması ile kapa-

nan cephedir. l l

9.Gösterdikleri fedakarlıklardan dolayı TBMM tarafından Antep’e “Gazi”, Maraş’a

“Kahraman”, Urfa’ya ise “Şanlı” ünvanlarının verildiği şehirlerin bulunduğu cep-

hedir.l l

10.Sütçü İmam’ın Maraş’ta ilk kurşunu atmasına ve Türk halkının Milli Mücadele’yi

başlatmasına neden olan cephedir. l l

11.İmzalanan Gümrü Antlaşması ile buradaki askeri birliklerin Batı’ya kaydırıldığı

cephedir. l l

12.Mondros Ateşkes Antlaşması’nda yer alan 24. madde ile Doğu Anadolu toprakla-

rında Ermeni Devleti kurulmasının amaçlandığı ve Ermenilerin saldırısı ile açılan

cephedir.l l

13 .Maraş, Urfa ve Antep’te Fransızların Ermenilerle birlikte Türk milletine karşı zul-me başlamaları üzerine açılan cephedir. l l

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Doğu Cephesi, Gümrü Antlaşması, Güney Cephesi

Osmanlı Devleti’nin Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzalamasından sonra ortaya çıkan boşluktan yararlanan Ermeniler, Erzurum ilimiz dahil olmak üzere Doğu Anadolu’da bir saldırı hazırlığı içerisindeydiler (1920) Kâzım Karabekir Paşa o dönem-de bu bölgedeki 15. Kolordunun komutanıydı.

Kâzım Karabekir Paşa, Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra emrindeki ordunun askerlerini terhis etmemişti. Bu ordu, Milli Mücadelenin ilk yıllarında sahip olduğumuz düzenli ordulardan biriydi. Bu ordunun varlığına rağmen İngilizlerin des-teklediği Ermeniler bölgedeki sivil Türk halkına saldırmaya devam ettiler. İngilizlerin Ermenileri desteklemekteki amaçları, Doğu Anadolu ve Kafkasları nüfuz bölgelerine dâhil etmekti. Bu destekle Ermeniler, Van, Bitlis, Erzurum, Kars ve Nahcivan’a saldırdılar. Ermeni saldırılarının artması üzerine karşı taarruza geçen Kâzım Karabekir Paşa komutasındaki Türk kuvvetleri, Ermenileri mağlup etti. Sarıkamış, Kars ve Gümrü geri alındı. Türk birliklerinin başarılı harekâtı karşısında Ermeni Hükümeti barış istemek zorunda kaldı. Bunun üzerine 2/3 Aralık 1920 tarihinde Gümrü Barış Antlaşması imzalandı.

Verilen metne göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. Doğu Anadolu’daki 15. Kolordu komutanı kimdir?

..............................................................................................................................................................................................................

2. İngilizlerin Ermenileri desteklemesindeki amaç nedir?

..............................................................................................................................................................................................................

3. Doğu Cephesi’ndeki savaşlar sonunda Ermenilerden geri alınan yerler nerelerdir?

..............................................................................................................................................................................................................

4. Savaş sonunda hangi antlaşma imzalanmıştır?

..............................................................................................................................................................................................................

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.

1. Fransızlarla 20 Ekim 1921 tarihinde .................................................. Antlaşması’nın imzalanması ile Güney Cephesi kapanmıştır.

2. TBMM adına 15. Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir Paşa’nın Ermeniler ile Gümrü Antlaşması’nı imzalaması ile kapanan cephe .......................................... Cephesi’dir.

3. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın 7. maddesine göre işgal edilen Urfa, Maraş ve Antep’in önce İngilizlere ardın-dan Fransızlara bırakılmasıyla .......................................... Cephesi açılmıştır.

Kâzım Karabekir Paşa

Doğu Anadolu ve Kafkasları nüfuz bölgelerine dahil etmek.

Sarıkamış - Kars - Gümrü

Gümrü Barış Antlaşması

Ankara

Doğu

Güney

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 12 Doğu Cephesi, Gümrü Antlaşması, Güney Cephesi

1. Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra başlayan

Millî Mücadele’de güney, batı ve doğu cephelerinde var

olmak ve tam bağımsızlığımızı yeniden sağlamak için

savaşılmıştır.

Aşağıda verilen devletlerden hangisi ile bu cepheler-de mücadele edilmemiştir?

A) Yunanistan B) Fransa

C) Ermenistan D Rusya

2. İngilizlerin desteklediği Ermenilere karşı Kazım Kara-

bekir Paşa, Doğu Cephesi’nde savaşmış ve Ermenileri

mağlup etmiştir. Mağlup olan Ermeniler ise barış iste-

mek zorunda kalarak TBMM ile 3 Aralık 1920 tarihinde

Gümrü Barış Antlaşması’nı imzalamışlardır.

Yalnız bu bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Ermeniler TBMM’yi resmi olarak tanımışlardır.

B) Gümrü Barış Antlaşması TBMM’nin siyasi zaferidir.

C) Kazım Karabekir’in askeri başarısı Ermenileri barış

istemeye zorlamıştır.

D Düzenli ordunun olmayışı savaşın kazanılmasını

engellenmiştir.

3. Düzenli ordu kurulmadan önce gerek Güney Cephesi

gerekse Doğu Cephesi’ndeki mücadele kazanılmıştır.

Doğu Cephesi’nde mücadelenin kısa sürede kazanıl-masını kolaylaştıran faktör aşağıdakilerden hangisi-dir?

A) Ermenilerin yapmış oldukları mücadelenin yanlış ol-

duğunu anlamaları

B) Kuvayımilliye’nin bölgedeki direnişinin başarıya

ulaşması

C) İşgal güçlerinin isteklerinin yerine getirilmesi üzeri-

ne savaştan vazgeçmeleri

D)15.Kolordu Komutanı Kazım Karabekir’in orduyu

terhis etmemesi

4. TBMM’nin ilk uluslararası başarısıdır.

TBMM’nin saygınlığını ve otoritesini arttırmıştır.

Yukarıda özellikleri verilen antlaşma ve imzalandığı devlet hangi seçenekte doğru verilmiştir?

A) Ankara Antlaşması / Fransa

B) Kars Antlaşması / İngiltere

C Gümrü Antlaşması / Ermenistan

D) Paris Antlaşması / İtalya

5. Kazım Karabekir Paşa, Mondros Ateşkes Antlaşması

hükümlerine aykırı olarak emrindeki 15.Kolordu’yu da-

ğıtmamış, silah ve cephaneyi teslim etmemiş, güvenli

noktalarda saklamıştır.

Kazım Karabekir Paşa’nın bu tutumunun sebebi aşa-ğıdakilerden hangisi olamaz?

A Osmanlı Hükûmeti ile iyi geçinmek

B) İşgallere karşı hazırlıklı olmak

C) Vatan savunması adına tüm gücü seferber etmek

D) Bulunduğu bölgenin işgaline engel olmak

6. Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Anadolu’da

işgaller başlamıştır. İtilaf Devletleri kendi aralarında

yaptıkları antlaşmalar doğrultusunda Anadolu’yu pay-

laşmışlar ve işgallere başlamışlardır.

Bu durum karşısında Türk halkının tavrı için aşağıda-kilerden hangisi söylenemez?

A) Kuvayımilliye’yi kurarak direnişe geçmişlerdir.

B) Gösteri ve mitinglerle işgalleri protesto etmişlerdir.

C İtilaf Devletleri’nin isteklerini yerine getirerek işgal-

lere son vermeye çalışmışlardır.

D) Direniş cemiyetleri kurarak bölgelerini işgalden

kurtarmayı amaçlamışlardır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Doğu Cephesi, Gümrü Antlaşması, Güney CephesiTest – 12

7. TBMM’nin ilk siyasi başarısı ve Sevr Antlaşması’nın ge-

çersizliğinin ilk belgesi olan Gümrü Antlaşması Erme-

nistan ile imzalanmıştır.

Gümrü Antlaşması’nın sonuçları ile ilgili olarak aşa-ğıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Millî Mücadeleye olan güven artmıştır.

B) Ermeni sorunu hukuken sona ermiştir.

C) Doğu sınırının belirlenmesinde etkili olmuştur.

D Millî Mücadele kesin olarak başarıya ulaşmıştır.

8. TBMM hükûme-tinin ilk askerî

ve siyasibaşarısıdır.

Doğu Cephesikapanmıştır.

Ermenimeselesi sona

ermiştir.

Sevr Antlaşma-sı’nın geçersiz-liğini gösterenilk antlaşmadır.

?

Yukarıdaki diyagramda “?” ile gösterilen yere aşağı-dakilerden hangisi yazılmalıdır?

A) Kars Antlaşması

B Gümrü Antlaşması

C) Moskova Antlaşması

D) Mondros Ateşkes Antlaşması

9. 3 Aralıkta Ermenilerle Gümrü Antlaşması’nı imzaladık. Antlaşma şartı olarak, Ankara’nın istediği, iki bin tüfek, 3 batarya, 12 adetdağ topu ve kırk makineli tüfeği

Ermenilerden aldım. Doğu Cephe-si’nin ilk armağanı olarak Batı Cephesi’ne ulaştırmak üzere

yola çıkardım.

Kazım Karabekir Paşa’nın verdiği bilgiler değerlendi-rildiğinde aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Ermenilere karşı askerî başarı kazanılmıştır.

B) Antlaşma şartlarını TBMM belirlemiştir.

C) Batı Cephesi, askerî teçhizat desteği almıştır.

D Ermenistan, üstünlüğümüzü kabul etmemiştir.

10. 1. Urfa

2. Antep

3. Maraş

Verilen bu şehirler aşağıdaki devletlerden hangisiyle yapılan mücadeleden sonra kurtarılmıştır?

A) Ermenistan B) İtalya

C Fransa D) Rusya

11. 3 Aralık 1920 tarihinde Ermeniler ile imzalanan Güm-

rü Antlaşması’nda TBMM’den “Türkiye Devleti” olarak

bahsedilmiştir.

Antlaşmada yer alan bu durum aşağıdakilerden han-gisinin kanıtıdır?

A) Doğu Cephesi savaşlarının devam ettiğinin

B) Millî Mücadele’nin başarıyla sonuçlandığının

C) Düzenli ordunun kurulmasını hızlandırdığının

D Ermenilerin TBMM’nin varlığını resmen tanıdığının

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

119

Notlar


Ders – 13

Dikkat

Batı Cephesinde Yunanlıla-rın amacı; Ankara’ya ele geçi-

rip TBMM’yi dağıtmak ve Sevr’i

TBMM’ye zorla kabul ettirmektir.

Dikkat

I. İnönü Savaşı; TBMM’nin kur-

duğu düzenli Ordunun ilk askeri

başarısıdır.

İsabetli Bilgi

I. İnönü Savaşının Sonucunda;T eşkilatı esasiye Kanunu

A fganistan ile Dostluk Antlaşması

L ondra Konferansı

İ stiklal Marşı’nın kabulü

M oskova Antlaşması gibi gelişme-

ler yaşanmıştır.

Yukarıda T ve İ ile başlayan geliş-

meler ulusal (milli), diğerleri uluslar

arası gelişmelerdir.

BATI CEPHESİNDE MEYDANA GELENGELİŞMELER VE DÜZENLİ ORDUNUN KURULMASI

1829 yılında Osmanlı Devleti ile imzaladığı Edirne Antlaşması ile bağımsızlığını kaza-

nan Yunanistan, sınırlarını daha da genişletmek istiyordu.

Paris Barış Konferansı’nda alınan kararlar doğrultusunda Yunanlılar 15 Mayıs 1919

tarihinde İzmir’i işgale başladılar. Halk işgallere, Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri ve Ku-

vayımilliye birlikleri ile karşı koymaya çalıştı.

Sivas Kongresi’nde Ali Fuat Paşa Batı Cephesi Kuvayımilliye Genel Komutanlığı’na

atanmıştı.

1920 yılında İsmet İnönü ve Refet Bele’nin de Batı Cephesi’ne atanmaları ile birlikte

düzenli ordu kurma çalışmaları başlamıştır.

Gediz Muharebesinde Kuvayımilliye birliklerinin başarısız olması, üzerine Düzenli Or-

duya geçiş hızlanmıştır.

Düzenli Ordunun Kurulma Nedenleri3 Kuvayımilliye birliklerinin düşmanı yurttan atacak güçten yoksun olmaları,

3 Kuvayımilliye birliklerinin belli bir merkezden yönetilmemeleri ve her birliğin kendi lide-

rinin emrine göre hareket etmesi,

3 Bazı Kuvayı Milliye liderlerinin düzenli orduya katılmak istememeleri

3 Bazı Kuvayımilliye birliklerinin para ve malzeme ihtiyaçlarını halktan zorla temin etme-

ye kalkışmaları

BİRİNCİ İNÖNÜ SAVAŞI (6 - 10 OCAK 1921) TBMM’nin kurduğu Düzenli Ordu ile Yunan kuvvetleri savaşmıştır.

Savaşın Nedenleri Yunanlıların Çerkez Ethem Ayaklanması’ndan faydalanarak yeni kurulan düzenli ordu-

yu güçlenmeden yok etmek istemesi

TBMM’ye Sevr Antlaşması’nı zorla kabul ettirmek istemeleri,

Eskişehir’i ele geçirerek Anadolu demiryollarının kontrolünü sağlamak istemeleri,

Ankara’ya ulaşarak Millî Mücadele’yi sona erdirmek istemeleri,

Yunan ordusunun gücünü ispatlayarak, İtilaf Devletleri’nin yardımını sağlamak iste-

meleri etkili olmuştur.

Savaşın Sonuçları TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun Batı Cephesi’ndeki ilk askerî başarısıdır.

İngiltere ve Fransa’nın savaşı Yunanistan’ın kazanacağına olan inancı azalmıştır.

Bu zafer ile TBMM’nin otoritesi güçlenmiş, Türk halkının morali yükselmiştir.

Halkın TBMM’ye ve düzenli orduya olan güveni artmış, askere alımlar hızlanmıştır.

İsmet Bey’in rütbesi albaylıktan generalliğe yükseltilmiştir.

TBMM, bu zaferden sonra Londra Konferansı’na davet edilmiştir.

Bu zafer 1921 Anayasası’nın ilan edilmesine ve İstiklal Marşı’nın kabulüne ortam ha-

zırlamıştır.

Dış politikada itibarı artan TBMM, Afganistan ile Dostluk ve Yardımlaşma, Rusya ile

Moskova Antlaşması’nı imzalamıştır.

Düzenli Ordunun Kurulması, I. İnönüSavaşı, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Afganistan ile Dostluk Antlaşması, Londra Konferansı, İstiklal Marşı, Moskova Antlaşması

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

120

Notlar


Ders – 13

Dikkat

TBMM’nin İtilaf Devletleri ta-

rafından Londra Konferansına

çağırılması, İtilaf Devletleri’nin,

TBMM’nin siyasi varlığını resmen

kabul ettiklerini gösterir.

İsabetli Bilgi

İtilaf Devletleri’nin Londra Konfe-ransı’nı düzenlemedeki amaçları; Savaş meydanında yenilen Yunanlı-

lara zaman kazandırmak ve Sevr’in

bazı maddelerini hafifleterek

TBMM’ye kabul ettirip savaşı masa

başında kazanmaktı.

Londra Konferansı’nın yapılması: I. İnönü savaşındaki başarımızın si-

yasi bir sonucudur.

İsabetli Bilgi

TBMM, Afganistan’a subay ve öğ-

retmen göndermeyi kabul ederek

iki ülke arasında eğitim, kültür, as-

keri ve siyasi ilişkileri geliştirmeyi

amaçlamıştır. Misak-ı Milli’yi tanı-

yan ilk müslüman devlet Afganistan

olmuştur.

LONDRA KONFERANSI (21 ŞUBAT - 12 MART 1921)

İtilaf Devletleri, ilk başta sadece İstanbul Hükûmeti’ni Londra Konferansı’na davet

etmişlerdir.

Mustafa Kemal Paşa’nın karşı çıkması üzerine İtilaf Devletleri, İtalya aracılığıyla

TBMM Heyeti’ni konferansa davet etmek zorunda kaldılar. Amaçları iki hükümet ara-

sında ikilik çıkararak çıkarlarına uygun bir antlaşma imzalamaktı.

Konferansa İstanbul Hükümeti adına Tevfik Paşa, TBMM adına da Bekir Sami Bey

katılmıştır.

Mustafa Kemal Paşa konferanstan herhangi bir sonuç çıkmayacağını bildiği hâlde

Londra’ya bir heyet göndermiştir.

İlk söz hakkı İstanbul Hükümeti adına Tevfik Paşa’ya verilince Tevfik Paşa: “Ben sözü

Türk milletinin asıl temsilcisi olan TBMM’ye bırakıyorum” diyerek, İtilaf Devletleri’nin

ikilik çıkarma düşüncelerini bozmuştur.

TBMM Londra Konferansı’na Katılmakla;

Türk halkının haklı davasını ve Misakımilli’yi dünya kamuoyuna duyurmak,

İtilaf Devletleri’nin “Türkler barış istemiyor, savaşa devam etmek istiyorlar” şeklinde

sürdürdükleri propagandayı çürütmek,

Türk milletinin yasal ve tek temsilcisinin TBMM olduğunu tüm dünyaya duyurmak

amacındaydı

Londra Konferansı’nın Sonuçları

İtilaf Devletleri, TBMM’yi konferansa davet ederek TBMM’nin varlığını resmen tanı-

mışlardır.

Sevr Antlaşması’nın uygulanamaz olduğu ortaya konulmuştur.

İtilaf Devletleri’nin, Türklerin barış istemediklerine yönelik tezi çürütülmüştür.

Bağımsızlık dışındaki hiçbir düzenlemenin kabul edilmeyeceği belirtilmiştir.

Londra Konferansı’nın dağılması, Yunan saldırısının yeniden başlamasına neden ol-

muştur.

AFGANİSTAN İLE DOSTLUK VE YARDIMLAŞMA ANTLAŞMASI (1 MART 1921)

Millî Mücadele’nin devam ettiği yıllarda Afganistan, Türk milletinin haklı mücadelesine

destek verme kararı aldı. Afgan kralı Amanullah Han ile Mustafa Kemal Paşa arasında

mektuplaşmalar oluyordu. Birinci İnönü Zaferi’nin ardından Afganistan’la TBMM arasın-

da Moskova’da Türk – Afgan Dostluk Antlaşması imzalanmıştır. Bu Antlaşma ile Afga-

nistan, TBMM Hükûmeti’ni resmen tanımıştır. İki ülke arasında elçiler görevlendirilmiştir.

Antlaşmaya göre taraflardan birisi saldırıya uğrarsa, diğer taraf saldırıya uğrayana yar-

dım edecektir.


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

121

Notlar


Ders – 13

Dikkat

İstiklal Marşı: Türk Milletinin,

birlik beraberlik içinde mücadele

ederek Bağımsızlığa nasıl ulaştığı-

nı gösteren en önemli semboller-

den biridir.

İsabetli Bilgi

Moskova Antlaşması’nın imzalan-

masında ortak düşmana (İtilaf

Devletlerine) karşı birlikte hareket

etme düşüncesi etkili olmuştur. Ay-

rıca Sovyetler Birliği bu antlaşma

ile güney sınırlarını güvence altına

almak istemiştir.

İsabetli Bilgi

Moskova Antlaşması ile: Misak-ı

Milli’yi tanıyan ve Sevr’i reddeden,

ilk Avrupalı devlet Sovyet Rusya ol-

muştur.

Dikkat

Moskova Antlaşması ile Misakı

Milliden ilk taviz verilmiş, Batum,

Sovyet Rusya’ya bağlı Gürcistan’a

bırakılmıştır.

İSTİKLAL MARŞI’NIN KABULU (12 MART 1921)

Mehmet Akif Ersoy’un yazdığı İstitlal Marşı Birinci İnönü

Savaşı’ndan sonra TBMM’de yapılan oylama ile millî marş

olarak kabul edilmiştir.

Yarışma ile seçilen marşın yazarı Mehmet Âkif Ersoy, bestekârı

ise Osman Zeki Üngör’dür.

Yeni Türk devletinin bağımsızlık sembollerinden birisidir.

Mehmet Akif Ersoy

MOSKOVA ANTLAŞMASI (16 MART 1921)

Sovyet Rusya ile TBMM arasında imzalanan Moskova Antlaşması’nın önemli madde-leri şunlardır:

İki taraftan birinin tanımadığı uluslararası bir antlaşmayı diğer taraf da tanımayacaktır.

Önemi: İki devlet uluslararası alanda birlikte hareket etme kararı almışlardır.

Önemi: Sovyet Rusya Sevr’i tanımadığını kabul etmiştir.

Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya’sı döneminden kalma antlaşmalar geçersiz sayıla-

caktır.

Önemi: Her iki ülkede de rejim değişiklikleri ile yeni devletler kurulmuştur.

Sovyet Rusya Misakımillî’yi tanıyacaktır.

Önemi: Sovyet Rusya Misakımillî’yi tanıyan ilk Avrupa Devleti olmuştur. Doğu sınırımız

büyük ölçüde çizilmiştir.

Sovyet Rusya kapitülasyonların kaldırıldığını kabul edecektir.

Önemi: Kapitülasyonların kaldırılmasını kabul eden ilk Avrupa devleti Sovyet Rusya ol-

muştur.

Sovyet Rusya Batum’un Gürcistan’a bırakılması şartıyla Ermenistan ve Gürcistan ile

yapılan sınır antlaşmalarını tanıyacaktır.

Önemi: Batum’un Gürcistan’a bırakılması, Misakımillî’den verilen ilk tavizdir.

Moskova Antlaşması’nın Önemi

Sovyet Rusya bu antlaşma ile TBMM’yi ve Misakımillî’yi resmen tanımış oldu.

Sovyet Rusya, Sevr Antlaşması’nın geçersizliğini kabul etmiştir.

Bu antlaşma ile doğu sınırımız büyük ölçüde kesinleşmiş ve buradaki askerî birliklerin

önemli bir kısmı diğer cephelere kaydırılmıştır.


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

122

Notlar


Ders – 13

Dikkat

Türkiye Devleti’nin ilk Anayasası,

1921 Anayasası’dır. (Teşkilatı Esa-

si)

İsabetli Bilgi

Egemenlik kayıtsız ve şartsız Mille-

tindir. Maddesiyle 1921 Anayasasın-

da milli irade ve egemenliğin millete

ait olduğu vurgulanmıştır.

TEŞKİLAT-I ESASİYE KANUNU (İLK ANAYASA) (0 OCAK 1921)

TBMM açıldıktan sonra o günün ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik bazı yasalar çıkarıldı.

Bu sırada Yunan ilerleyişi devam ettiği ve TBMM’ye karşı isyanlar çıktığı için yeni bir ana-

yasa hazırlanamadı I. İnönü Savaşı’nın kazanılması, meclisin halk üzerindeki otoritesini

artırdı. Bu zafer yeni anayasanın hazırlanıp uygulanmasına ortam hazırladı. 20 Ocak 1921

tarihinde “Teşkilat-ı Esasiye Kanunu” adıyla yeni Türk Devleti’nin ilk anayasası TBMM’de

kabul edildi.

1921 Anayasası’nın Önemli Maddeleri

Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Yönetim biçimi halkın kendi kendini yönetmesi

esasına dayanır.

Önemi: Bu madde ile saltanatın yerine millet egemenliğine dayalı yönetimin alacağı belir-

tilmiştir.

Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisi tarafından yönetilir ve hükûmet “TBMM Hükûmeti”

adını alır.

Önemi: Meclis Hükûmeti sistemi ilk Anayasa’da yerini almıştır.

Yasama ve yürütme yetkileri milletin gerçek temsilcisi olan Büyük Millet Meclisi’ne

aittir.

Önemi: Çabuk kararlar alabilmek ve bu kararları uygulayabilmek için “güçler birliği” ilke-

si ilk Anayasa’da yer almıştır. Ancak bu durum demokrasiye aykırıdır.

Büyük Millet Meclisi, iller halkınca seçilen üyelerden oluşur.

Büyük Millet Meclisi seçimleri iki yılda bir yapılır. Seçilen üyelerin üyelik süresi iki yıldır.

Milletvekilleri yeniden seçilebilirler.

1921 Anayasası’nın Genel Özellikleri

1924 yılına kadar yürürlükte kalmıştır.

Olağanüstü şartlarda hazırlandığı için ayrıntılı ve geniş bir anayasa değildir.

Savaşlar esnasında hazırlandığı için kişi hak ve özgürlükleri geniş yer bulmamıştır.

1921 Anayasası, Yeni Türk Devleti’nin kurulduğunun ilk hukuki belgesidir.


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Aşağıdaki sütünlarda Batı Cephesi’nde yaşayan I. İnönü Savaşı ve bu savaşın sonuçları ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir.

Bu bilgilerin yandaki gelişmelerden hangisine ait olduğunu ilgili sütunlara işaretleyiniz.

Olay – Savaş – Gelişme – Sonuç1. İnönü Savaşı

LondraKonferansı

Moskova Antlaşması

Afganistan Dostluk

Antlaşması

1.TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun Batı Cephesi’nde kazan-dığı ilk askeri başarıdır. n n n n

2. İtilaf Devletlerinin TBMM’yi resmen tanıdıkları gelişmedir. n n n n

3.Sovyet Rusya’nın TBMM’yi ve Misakımilliyi resmen tanıdığı gelişmedir. n n n n

4. Doğu sınırlarımızın büyük ölçüde kesinleştiği gelişmedir. n n n n

5.Türk halkının haklı davasını ve Misakımilli’yi dünya kamuoyu-na duyurmak amacıyla TBMM’nin katıldığı toplantıdır. n n n n

6.Misakımilli’den ilk taviz olan Batum’un Gürcistan’a bırakılma-sına neden olan gelişmedir. n n n n

7. TBMM’nin Müslüman bir devlet ile yaptığı ilk antlaşmadır. n n n n

8.Sovyet Rusya bu antlaşmayla kapitülasyonların kaldırıldığını kabul etmiştir. n n n n

9.1921 Anayasası’nın ilan edilmesine ve İstiklal Marşı’nın kabu-lüne ortam hazırlayan zaferdir. n n n n

10.Bu zaferden sonra Türkiye Londra Konferansı’na davet edil-miştir. n n n n

11.Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya arasında yapılan antlaşma-lar geçersiz sayılmıştır. n n n n

12.Afganistan ile Dostluk Antlaşması’nın imzalanmasına ortam hazırlayan zaferdir. n n n n


3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Aşağıdaki cümlelerin doğru olanların yanına “D” yanlış olanların yanına “Y” yazınız.

D / Y

1. Batı Cephesinde savaşlar, Yunanlıların İzmir’i işgal etmesiyle başlamıştır.

2. Batı Cephesinde Yunanlılara karşı TBMM’nin kurduğu düzenli ordu savaşmıştır.

3. Afganistan TBMM’yi tanıyan ilk müslüman devlet olmuştur.

4. Londra konferansında TBMM’yi Mustafa Kemal temsil etmiştir.

5.I. İnönü savaşından sonra imzalanan Moskova Antlaşması’yla TBMM’yi tanıyan ilk Avrupa Devleti Sovyet

Rusya olmuştur.

6. İtilaf devletleri TBMM’yi Londra Konferansına davet etmekle TBMM’yi resmen tanımıştır.

7. I. İnönü Savaşı’ndan sonra İsmet İnönü Albaylıktan Generalliğe yükselmiştir.

8. Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması I. İnönü savaşından sonra gerçekleşmiştir.

9. TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun ilk askeri başarısı Doğu cephesinde Ermenilere karşı kazanılmıştır.

10. I. İnönü savaşının kazanılmasıyla Türk halkının TBMM’ye ve kurduğu düzenli orduya güveni artmıştır.

11. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk anayasası olan Teşkilatı Esasi I. İnönü savaşından sonra hazırlanmıştır.

12.Batı cephesinde Ermenilerin amacı Anadolu’nun tamamını ele geçirip Bizans imparatorluğunun tekrar

kurmaktı.

13. İtilaf Devletleri Yunanlıların toparlanması için zaman kazanmak için Londra Konferansını düzenlemişlerdir.

14. Moskova Antlaşması’nı imzalayan Sovyet Rusya Mısak-ı Milliyi tanımış ve Sevr Antlaşmasını reddetmiştir.


D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

Y

Y

Y

YİSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 13 / I

1. 1. İstiklal Marşı kabul edildi.

2. TBMM Londra Konferansı’na davet edildi.

3. Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması yapıldı.

Türk milletinin Kurtuluş Savaşı sürecinde elde ettiği

askerî başarılarının ulusal ve uluslararası etkileri ol-

muştur.

Yukarıda verilen 1. İnönü Savaşı’nın sonuçlarından hangileri ulusal düzeydedir?

A Yalnız 1 B) Yalnız 3

C) 1 ve 2 D) 2 ve 3

2. Batı Cephesi’nde Yunan işgaline ve onların en büyük

destekçileri olan İngilizlere karşı mücadele verilmiştir.

Bu cepheye Kuvayımilliye Genel Komutanı olarak Tem-

sil Heyeti tarafından Ali Fuat Paşa atanmıştır.

Bu bilgilere göre;

1. İngilizlerle silahlı mücadele yapılmıştır.

2. Düzenli ordu bu cephede savaşmamıştır.

3. Temsil Kurulu hükûmet gibi çalışmıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılamaz?

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 1 ve 2 D) 2 ve 3

3. TBMM Hükûmeti’nin, Londra Konferansı’na çağrılma-sı aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?

A) İstanbul Hükûmeti’nin başarısının

B) İtilaf Devletleri’nin yenilgiyi kabul etmediklerinin

C) İtalya’nın İtilaf Devletleri’nden ayrıldığının

D İtilaf Devletleri’nin TBMM Hükûmeti’ni tanıdıklarının

4. ?

↓

Türk ulusunun haklı davasını anlatmak

↓

“Türkler barışa yanaşmıyor.” şeklindeki propa-

gandayı çürütmek.

↓

Türk ulusunun temsilcisinin TBMM olduğunu

kanıtlamak

Yukarıdaki diyagrama verilebilecek en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ankara Antlaşması

B) Mudanya Ateşkes Antlaşması

C) Amasya Görüşmeleri’nin nedenleri

D TBMM’nin Londra Konferansı’na katılma sebepleri

5.

LondraKonferansı’nın

toplanması

MoskovaAntlaşması’nınimzalanması

?

Afganistan ileDostluk

Antlaşması’nınimzalanması

Diyagramda “?” işareti ile gösterilen yere aşağıdaki-lerden hangisi getirilirse doğru olur?

A 1. İnönü Savaşı’nın sonuçları

B) 2. İnönü Savaşı’nın sonuçları

C) Sakarya Savaşı’nın sonuçları

D) Kütahya – Eskişehir Savaşı’nın sonuçları


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 13 / I

6. I. İnönü Savaşı’nın ardından TBMM, Sovyet Rusya

ile Moskova Antlaşması’nı imzalamasının ardından

Batum’u Gürcistan’a bırakmıştır.

Bu durumun Moskova Antlaşması’nın aşağıdaki mad-delerinden hangisine ters olduğu söylenebilir?

A Sovyetler Birliği Misakımilli’yi tanıyacaktır.

B) İki taraftan birinin tanımadığı uluslararası bir ant-

laşmayı diğeri de tanımayacaktır.

C) Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusyası arasında imzalan-

mış olan antlaşmalar geçersiz sayılacaktır.

D) İki devlet arasında ekonomik ve diğer alanlarda yar-

dımlaşmaya yönelik antlaşmalar yapılacaktır.

7. İstiklâl Marşı ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden han-gisi yanlıştır?

A) Şiir yarışması ile seçilmiştir.

B) Yazarı Mehmet Âkif Ersoy’dur.

C) Bestekârı Osman Zeki Üngör’dür.

D Kurtuluş Savaşı’ndan sonra kabul edilmiştir.

8. İstiklal Marşı kabul edildi.

1921 Anayasası ilan edildi.

Rusya ile Moskova Antlaşması imzalandı.

Afganistan ile Dostluk ve Yardımlaşma Antlaşması

imzalandı.

Yukarıda verilen gelişmeler hangi savaşın sonucunda gerçekleşmiştir?

A) 2. İnönü Savaşı

B 1. İnönü Savaşı

C) Başkomutanlık Meydan Savaşı

D) Sakarya Meydan Muharebesi

9. 1. İnönü Savaşı’nın

sonuçlarından hangisi yeni bir devletin temellerinin atılmakta olduğunun

göstergesidir?

Sosyal Bilgiler Öğretmeni Yeliz Hanım’ın sorduğu soruya hangi öğrenci doğru cevap vermiştir?

A) B)

C D)

Düzenli orduya olan güvenin

artması

TBMM’nin Londra Konferansı’na

katılması

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun ilan

edilmesi

Rusya ile Moskova Antlaşması’nınimzalanması

10. TBMM düzenli orduyu kurmak ve ihtiyaçlarını karşıla-

mak için;

1. Asker kaçakları için Firariler Kanunu’nu çıkarmış,

2. Duyun-i Umumiye’nin gelirlerine el konulmuş,

3. İstiklal Mahkemeleri kurulmuş,

4. Rusya’dan askerî ve ekonomik yardım alınmıştır.

Buna göre, alınan tedbirlerden hangileri merkezî otoriteyi sağlamaya yöneliktir?

A) 1 ve 2 B 1 ve 3

C) 2 ve 4 D) 3 ve 4


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 13 / II

1. 1. TBMM’nin Londra Konferansı’na çağrılması

2. İstiklâl Marşı’nın kabul edilmesi

3. 1921 Anayasası’nın kabulü

4. Moskova Antlaşması’nın imzalanması

Yukarıda verilen İnönü Savaşlarının sonuçlarından hangilerinin doğrudan dış siyasetle ilgili olduğu söy-lenebilir?

A 1 ve 4 B) 1 ve 3

C) 2 ve 4 D) 2 ve 3

2. 2. İnönü Zaferi’nden sonra beliren uygun ortamdan

yararlanmak isteyen bazı komutanlar, Batı Cephesi’nin

güneyindeki Yunan kuvvetlerini yok etmek için Aslıhan-

lar ve Dumlupınar’a doğru harekete geçmişler; ancak

Yunan kuvvetlerini mevzilerinden söküp atmakta başa-

rılı olamamışlardır.

TBMM ordularının bu durumu öncelikle aşağıdakiler-den hangisiyle açıklanabilir?

A) Saldırının geç başlatılmış olmasıyla

B Türk ordusunun henüz taarruz gücüne ulaşmamış

olmasıyla

C) Yunanlıların İngilizlerden askeri destek almasıyla

D) Ordunun İnönü Savaşları’nda büyük kayıplar ver-

mesiyle

3. 2. İnönü Savaşı’nın kazanılması üzerine ortaya çıkan aşağıdaki gelişmelerden hangisi, TBMM’nin güç ka-zandığına kanıt olarak gösterilemez?

A) Fransa’nın Ankara’ya bir temsilci göndererek

TBMM ile görüşmeler yapması

B) İtalya’nın işgal ettiği topraklardan çekilmeye başla-

ması

C) İngiltere’nin Malta’da tutuklu bulunan Türk esirler-

den bir bölümünü serbest bırakması

D Yunanlıların Kütahya – Eskişehir yönünde yeniden

saldırıya geçmesi

4. 1. ve 2. İnönü Savaşları’nı Türk ordu-sunun kazanması üzerine Fransa veİtalya; İngiliz ve Yunanlıları destekle-menin çıkarlarına uygun olmadığını

anladılar. İtalyanlar Antalya bölgesin-den çekilirken Fransızlar da Ankara

Hükûmeti ile iyi ilişkiler kurmayollarını aradılar.

Öğretmenin verdiği bu bilgilerden hareketle aşağıda-ki sonuçlardan hangisi çıkarılabilir?

A) İtalya ve Fransa’nın barış antlaşması imzaladığı

B) Yunanlıların ve İngilizlerin barış istediği

C İtilaf Devletleri arasında görüş ayrılığının olduğu

D) TBMM’nin İtilaf Devletleri ile ilişkilerini geliştirdiği

5. “Siz orada yalnız düşmanı değil milletin makûs (kötü)

talihini de yendiniz. İstila altındaki talihsiz toprakları-

mızla birlikte bütün vatan, bugün en ücra köşelerine

kadar zaferinizi kutluyor. Düşmanın istila hırsı, azmi-

nizin ve vatanseverliğinizin yalçın kayalarına başını

çarparak paramparça oldu.”

Yukarıda Mustafa Kemal’in 2. İnönü Zaferi sonrası İs-

met Paşa’ya yazdığı telgraf verilmiştir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) 2. İnönü zaferi Türk milletinin dönüm noktasıdır.

B) Milletin TBMM’ye ve düzenli orduya olan güveni

artmıştır.

C Kurtuluş Savaşı bu zaferle birlikte sona ermiştir.

D) İngilizlerin desteklediği Yunanlılar yenilgiye uğratıl-

mıştır.


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 13 / II

6. 1. TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun Batı Cephesi’nde

kazandığı ilk askeri başarısıdır.

2. Halkın orduya ve TBMM’ye olan güveni artmıştır.

3. Kazanılan bu zaferlerden sonra İtalyanlar

Anadolu’yu boşaltma kararı almışlardır.

4. TBMM bu zaferden sonra Londra Konferansı’na da-

vet edilmiştir.

Yukarıda verilen bilgilerden kaç tanesinin Birinci İnönü Savaşı’nın sonuçları ile doğrudan ilgisi olduğu söylenebilir?

A) 1 B) 2 C 3 D) 4

7. Mustafa Kemal Paşa Londra Konferansı’ndan herhangi

bir sonuç çıkmayacağını bilmesine rağmen Londra’ya

bir heyet göndermiştir.

Bu hareketi ile Mustafa Kemal Paşa’nın;

1. Türk milletinin haklı davasını dünya kamuoyuna du-

yurmak.

2. “Türkler barış istemiyor!” propagandasını çürüt-

mek.

3. Türk milletinin tek ve yasal temsilcisinin TBMM oldu-

ğunu ispatlamak.

gibi düşüncelerden hangilerini amaçladığı söylenebi-lir?

A) Yalnız 1 B) 1 ve 2

C) 2 ve 3 D 1, 2 ve 3

8. 1. Düzenli ordunun Batı Cephesi’nde kazandığı ilk as-

keri zaferdir.

2. Sovyet Rusya’nın TBMM ve Misakımilli’yi resmen ta-

nımasını sağlayan antlaşmadır.

Yukarıda verilen bilgiler aşağıdakilerden hangisi ile ilgili olduğu söylenebilir?

1 2

A) 1. İnönü Savaşı Londra Konferansı

B) Doğu Cephesi Moskova Antlaşması

C) Güney Cephesi Londra Konferansı

D 1. İnönü Savaşı Moskova Antlaşması

9. İtilaf Devletleri’nin“Türkler barış iste-miyor” tezi çürütül-

müş oldu.

İtilaf Devletleri TBMM’yi konferansa davetederek resmen tanı-

mış oldular.

Londra Konferan-sı’nda Misakimillî’den

ilk taviz verilmişoldu.

DeryaMehmet

Ayça

Yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin söylediği bilgi-ler Londra Konferansı ile ilgili değildir?

A) Yalnız Derya B Derya ile Mehmet

C) Yalnız Ayça D) Mehmet ile Ayça

10. Yunanlılara karşı ilk başarımız olan Birinci İnönü Savaşı’nın ülke içinde meydana getirdiği önemli ge-lişmeler arasında aşağıdakilerden hangisi gösterile-mez?

A) İstiklal Marşı’nın kabulü sağlanmıştır.

B) 1921 Anayasası’nın kabulünü hızlandırmıştır.

C) Türk halkının moralini yükseltmiştir.

D Millî mücadelenin başarıyla sona ermesini sağlamıştır.


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

129

Notlar


Ders – 14

İsabetli Bilgi

II. inönü zaferinden sonra, Türk mil-

letinin haklılığını ve başarısını gören

İtalya, işgal ettiği Antalya ve Konya

çevresinden çekilmeye başladı.

Dikkat

Kütahya-Eskişehir Savaşları; Kurtuluş Savaşı’nda Batı cep-

hesinde kaybettiğimiz tek sa-

vaştır.

İtalya, Türk ordusunun savaşı

kaybettiğini görünce başlatmış

olduğu çekilme sürecini dur-

durmuştur.

İKİNCİ İNÖNÜ SAVAŞI (23 MART - 1 NİSAN 1921)

Yunanlılar, İtilaf Devletleri’nin güvenini yeniden kazanmak ve TBMM’ye Sevr

Antlaşması’nı kabul ettirmek amacıyla, Londra Konferansı’ndan kısa süre sonra

tekrar saldırıya geçtiler. Bu saldırının amacı Türk ordusunun toparlanmasına fırsat

vermeden Eskişehir ve Afyon’u alarak Eskişehir üzerinden Ankara’ya ulaşmak ve

TBMM’yi dağıtmaktı.

Türk ordusu İsmet Paşa’nın idaresinde Yunanlılara karşı kahramanca mücadeleler

sergiledi. Yunanlıların 23 Mart’taki saldırısı düzenli ordunun gayretleri ile İnönü mev-

kiinde ikinci kez durduruldu.

İkinci İnönü Savaşı’nın Sonuçları

Bu zaferle Türk halkının TBMM’ye olan güveni artmıştır.

Bu zafer İngilizlerin Yunanlılara olan güvenini azaltmıştır.

İtalya bu zaferden sonra Anadolu’dan birliklerini çekmeye başlamıştır. (5 Temmuz

1921)

Refet Paşa görevden alınarak, güney batıdaki düzenli birlikler de Batı Cephesi komu-

tanı İsmet Paşa’nın emrine verilmiştir.

Mustafa Kemal Paşa zaferden sonra İsmet Paşa’ya çektiği telgrafta “Siz orada yalnız

düşmanı değil, milletin makûs (kötü) talihini de yendiniz.” ifadesini kullanmıştır.

KÜTAHYA - ESKİŞEHİR SAVAŞLARI (10 - 24 TEMMUZ 1921)

Yunanlıların İkinci İnönü Savaşı’ndan da mağlup çıkmaları, İngiltere dışındaki diğer İtilaf

devletlerin Yunanistan’a olan güvenlerinin azalmasına neden oldu. Ancak İngilizler Yu-

nanlıların hâlâ başarılı olacaklarına inanıyorlardı. Yunanlılar tekrar taarruza geçti.

Yunanlıların amaçları;

Türk ordusunu güçlenmeden yok etmek,

Ankara’yı ele geçirip, TBMM’yi dağıtmak,

Türk halkına Sevr Antlaşması’nı zorla kabul ettirmek,

İkinci İnönü Savaşı’nın intikamını almak

Savaşın Sonuçları;

Türk ordusu yenildi ve Sakarya Nehri’nin doğusuna çekildi.

Afyon, Kütahya ve Eskişehir Yunanlılara geçti.

TBMM’nin Ankara’dan Kayseri’ye taşınması gündeme geldi. Ancak kabul edilmedi.

Türk ordusunun Taarruz gücüne ulaşmada eksiklerinin olduğu anlaşıldı.

II. İnönü Savaşı, Kütayha - Eskişehir Savaşları, Başkomutanlık Yetkisi, Tekalif-i Milliye Emirleri, Maarif Kongresi

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

130

Notlar


Ders – 14

Dikkat

“Cehaletle savaş düşmanla sa-

vaşmaktan daha az önemli değil-

dir.” diyen Mustafa Kemal, Maarif

kongresine de katılarak eğitime

verdiği önemi göstermiştir.

İsabetli Bilgi

Başkomutanlık yasasıyla meclisin

bütün yetkileri üç aylığına Musta-

fa Kemal’e verildi. Amaç kararların

daha hızlı alınıp uygulanabilmesini

sağlamaktı.

Kütahya Eskişehir Savaşları Sonrası Yaşanan Gelişmeler

Maarif (Eğitim) Kongresi yapıldı.

Başkomutanlık Kanunu çıkarıldı.

Tekalif-i Milliye Emirleri yayınlandı.

SAVAŞA RAĞMEN EĞİTİM KONGRESİ (15 - 21 TEMMUZ 1921)

Maarif (Eğitim) Kongresi Ankara’da daha önceden planlanmıştı. Kütahya - Eskişehir Mu-

hareberelerindeki yenilgiden sonra ertelenmesi gündeme geldi. Ancak Mustafa Kemal

bunu kabul etmeyip bizzat kongreye katıldı. Bu durum Mustafa Kemal’in eğitime verdiği

önemi gösterir.

Maarif (Eğitim) Kongresi 15 Temmuz 1921 tarihinde Ankara’da bulunan Darul Muallimin

(Erkek Öğretmen Okulu) konferans salonunda, 180 yönetici ve öğretmenin katılımı ile

Maarif Vekili (Eğitim Bakanı) Hamdullah Suphi’nin başkanlığında toplanmıştır.

Maarif (Eğitim) Kongresinde Görüşülen Konular;

Bakanlık halk mekteplerinin dört yıl olan öğrenim süresinin beş yıla çıkarılmasını uy-

gun görmüştür.

Halkın ihtiyacı olan lisan, din ve hesap gibi derslerin okutulmasının yeterli olacağı

belirtilmiştir.

Meslek derslerinin ilkokullarda tamamının öğretilmesinin mümkün olmadığı, ancak

sanat ve kabiliyetlerin esas olduğu, kızların ev hanımı olabilmeleri için gerekli pratik

bilgilerin müfredata konulması gerektiği belirtilmiştir.

BAŞKOMUTANLIK KANUNU (5 AĞUSTOS 1921)

Kütahya – Eskişehir Savaşları’ndan sonra Türk ordusu, Sakarya Nehri’nin doğusuna ka-

dar çekilmek zorunda kaldı. Mustafa Kemal Paşa ise Kütahya – Eskişehir Savaşları’nın

kaybedilmesinin, Millî Mücadele’nin kaybedildiği anlamına gelmediğini düşünüyordu. O’na

göre düşmanın yenilebilmesi için hızlı kararların alınması ve uygulanması gerekliydi. Bu-

nun için başkomutanlık görevinin ve TBMM’nin yetkilerinin belli bir süre için kendisine ve-

rilmesini istedi. TBMM’de yapılan görüşmeler sonucu Mustafa Kemal Paşa’ya üç aylığına

başkomutanlık yetkisini veren kanun kabul edildi.

Başkomutanlık Kanunu ile;

Mustafa Kemal Paşa TBMM’ye ait olan yasama, yürütme ve yargı yetkilerini kendinde

toplamış oldu.

Erzurum Kongresi öncesi askerlik görevinden istifa eden Mustafa Kemal, millet ira-

desi ile yeniden askerlik mesleğine dönmüş oldu.


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

131

Notlar


Ders – 14

İsabetli Bilgi

Tekalif-i Milliye Emirleri; Ordunun

ihtiyaçlarını karşılamak ve Sakarya

Meydan Savaşı’nı kazanarak düş-

manı yurttan atmak amacıyla çıka-

rılmıştır.

Dikkat

Tekalif-i Milliye Emirleri; Türk mil-

letinin Milli Mücadele’de gösterdiği

en önemli, yardımlaşma ve daya-

nışma örneğidir. Türk halkı ordusu

için verdiği yardımların hiçbirini

geri almamıştır.

TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ (8 AĞUSTOS 1921)

TBMM tarafından başkomutan ilan edilen Mustafa Kemal Paşa ilk olarak Türk ordusu-

nun ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla “Tekalif-i Milliye Emirleri”ni (Ulusal Vergi Emirlerini)

yayımladı.

Türk halkına önemli yükümlülükler getiren Tekalif-i Milliye Emirleri ile ordunun gücü artı-

rılmaya çalışılmıştır.

Tekalif-i Milliye Emirleri’nin bazı maddeleri şunlardır:

1. Her şehirde bir Tekalif-i Milliye komisyonu kurulacak.

2. Yurtta her ev birer kat çamaşır, birer çift çorap ve çarık hazırlayıp komisyonlara tes-

lim edecek.

3. Halk elinde bulunan silah ve cephaneyi üç gün içinde teslim edecek.

4. Halkın elinde bulunan yiyecek ve giyecek ile ulaşım araçlarının bir kısmına (%40’ına)

bedeli daha sonra ödenmek üzere el konulacak.

5. Nalbant, marangoz, demirci, dökümcü ve terzi gibi ustalar ordunun emrinde çalışa-

cak.

Bu emirlerden anlaşıldığı üzere Türk ordusu yokluk içinde büyük bir mücadele vermiştir.

Bu emirlerin uygulanabilmesi amacıyla İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur.

Tekalifi Milliye’nin Uygulanışını gösteren tablo


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Kazanım: Kurtuluş Savaşı’nın yaşandığı ortamda Atatürk’ün Maarif Kongresi yaparak türkiye’nin milli ve çağdaş eğitime verdiği önemi kavrar. Türk milletinin milli birlik, beraberlik ve dayanışmanın ifadesi olarak Tekalif-i Milliye uygulamalarını inceler. Başkomutanlık Tekalif-i Milliye Maarif Hamdullah Suphi BeyDarul Muallim Mustafa Kemal Nutuk İstiklal MahkemeleriKütahya-Eskişehir Kayseri Silah ve Cephane yürütmeYukarıda verilen kavramları aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru şekilde yazınız.

1. Kütahya-Eskişehir Savaşları’nda alınan yenilgi üzerine TBMM’nin ....................................’ye taşınması gündeme gelmiştir.

2.TBMM’de yapılan oylama ile 5 Ağustos 1921 tarihinde Mustafa Kemal Paşa’ya üç aylığına .......................................................

yetkisi verilmiştir.

3.TBMM’den başkomutanlık yetkisini alan Mustafa Kemal Paşa yasama ve ............................................... yetkisini tek başına

kullanmaya başlamıştır.

4. Mustafa Kemal Paşa Türk ordusunun ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla .................................................... Emirleri’ni yayınladı.

5. ........................................ Kongresi 15-21 Temmuz tarihlerinde Ankara’da eğitim konularını görüşmek için toplanmıştır.

6............................................................................................ Savaşları’nın devam ettiği günlerde yapılan Maarif Kongresi’ne Ankara

ve çevre illerden 180 öğretmen ve yönetici katılmıştır.

7. Ankara’da toplanan Maarif Kongresi’nin açılış konuşmasını .................................................... Paşa yapmıştır.

8.Maarif Kongresi Ankara’da bulunan “...................................................................”in (erkek öğretmen okulu) konferans salonunda

yapılmıştır.

9. Maarif Kongresi’nin başkanlığını dönemin Maarif Vekili (eğitim bakanı) olan .................................................... yapmıştır.

10.Tekalif-i Milliye Emirleri’nin uygulanması ile ilgili sorunları gidermek amacıyla Anadolu’nun değişik şehirlerinde ..................

...................................................... kuruldu.

11. Tekalif-i Milliye Emirleri’ne göre halk elinde bulunan ....................................’yi üç gün içinde ilgili komisyonlara teslim edecektir.

12. Mustafa Kemal Paşa Tekalif-i Milliye Emirleri’ni ve amacını .................................... adlı eserinde açıklamıştır.


Kayseri

Başkomutanlık

Yürütme

Tekalif-i Milliye

Maarif

Kütahya - Eskişehir

Mustafa Kemal

Darul Muallim

Hamdullah Suphi Bey

Mahkemeleri

silah ve cephane

Nutuk

İstiklalİSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER




D / Y

1.Kütahya-Eskişehir savaşlarından sonra Afyon, Kütahya ve Eskişehir çevreleri Yunanlıların işgaline uğra-

mıştır.

2.Başkomutanlık yasası ile Mustafa Kemal TBMM’ye ait yasama, yürütme ve yargı yetkilerini üç aylığına

kendinde toplamıştır.

3. Mustafa Kemal’in başkomutan olarak yayınladığı emir Teşkilat-ı Esasiye Emirleri’dir.

4. Kütahya-Eskişehir Savaşları devam ederken Ankara’da Maarif Kongresi toplanmıştır.

5. Kütahya Eskişehir Savaşı Türk Kurtuluş Savaşında kaybettiğimiz tek savaştır.

6.Kütahya-Eskişehir Savaşları sırasında Türk ordusunun kayıp vermeye başlaması üzerine ordumuz Musta-

fa Kemal’in emriyle Sakarya nehrinin doğusuna çekilmiştir.

7.II. İnönü Savaşından sonra Anadolu’da işgal ettiği yerlerden çekilmeye başlayan İtalya, Kütahya, Eskişehir

savaşlarındaki yenilgiden sonra çekilmeyi durdurmuştur.

8. Tekalif-i Milliye emirleri Kütahya-Eskişehir Savaşlarından sonra yayınlanmıştır.

9. Kütahya-Eskişehir Savaşlarındaki yenilgi Türk ordusunun taarruz gücüne ulaşmadığını göstermektedir.

10.II. İnönü Savaşının kazanılmasından sonra Türk halkının TBMM’ye ve kurduğu düzenli orduya güveni art-

mıştır.

11.Mustafa Kemal II. İnönü Savaşı’ndan sonra İsmet Paşa’ya “Siz orada yalnız düşmanı değil Türk halkının

makus (kötü) talihini de yendiniz” diyerek telgraf çekmiştir.

12. Fransa, II. İnönü Savaşı galibiyetinden sonra Anadolu’daki işgal ettiği yerlerden çekilmeye başlamıştır.


D

D

D

D

Y

D

D

D

D

D

D

Y

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 14

1. Başkomutan Mustafa Kemal’in 7 – 8 Ağustos 1921’de

yayınladığı Tekalif-i Milliye Emirleri’nin bazı maddeleri

şunlardır:

Halkın elindeki yiyecek maddelerinin yüzde kırkına

el konulacak,

Sahibi bulanamayan yiyecek ve giyeceklerin tama-

mına el konulacak,

Taşıt araçlarının yüzde yirmisine el konulacaktır.

Bu maddelere bakıldığında Tekalif-i Milliye Emirleri ile ilgili;

1. Ordunun ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir.

2. İstanbul Hükûmeti tarafından yayınlanmıştır.

3. Ulusal kaynakların kullanılması amaçlanmıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) 1 ve 2 B) 2 ve 3

C) Yalnız 3 D 1 ve 3

2. Eskişehir – Kütahya Savaşları’nın devam ettiği sırada Mustafa Kemal’in Maarif (Eğitim) Kongresi’ni topla-masının amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Öğretmenlerden kötü giden savaş için destek almak

B Eğitimin bir milletin geleceği için ne kadar önemli ol-

duğunu vurgulamak

C) Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için yapılacaklar

ile ilgili görüş alışverişinde bulunmak

D) Öğretmenlerin savaşa yönelik maddi desteğini sağ-

lamak

3. 1. Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılması

2. İstiklal Mahkemeleri’nin kurulması

3. Kütahya – Eskişehir Savaşı’nın kaybedilmesi

4. Tekalif-i Milliye Emirleri’nin çıkarılması

Yukarıda verilenlerden hangisi Türk ordusunun ihti-yaçlarının devlet eliyle karşılanamadığının bir gös-tergesidir?

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

4. Aşağıdaki diyagramda Tekalif-i Milliye Emirleri’nin bazı

maddeleri verilmiştir.

Halk elindeki silahları orduya verecek

↓

Taşıt ve binek hayvanlarının %20’sine el

konulacak

↓

Her aile bir asker giydirecek şekilde kıyafet

verecek

↓

?

Diyagramda “?” ile gösterilen yere Tekalif-i Milliye ile ilgili yargılardan hangisi yazılmalıdır?

A) Halktan daha çok vergi alınmıştır.

B Ordunun eksiklikleri karşılanmaya çalışılmıştır.

C) Halkın elindeki malların tamamına el konulmuştur.

D) Osmanlı Devleti’ni ekonomik olarak güçlendirmiştir.


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 14

5. Kütahya – Eskişehir savaşlarının kaybedilmesinden

sonra 5 Ağustos 1921 tarihinde TBMM’de Başkomutan-

lık Yasası çıkarıldı. Bu yasaya göre; Mustafa Kemal’e

meclisin savaşı sevk ve idare ile ilgili tüm yetkileri de

verilerek üç aylık süre için başkomutan seçildi.

Bu bilgilere göre;

1. Demokratik bir uygulamadır.

2. Mustafa Kemal kanun çıkarma ve uygulama hakkı

elde etmiştir.

3. Kararların uygulanmasında sorun yaşanmamıştır.

4. Merkezî otorite güçlenmiştir.


A) 1 ve 4 B 1 ve 3

C) 2 ve 3 D) 2 ve 4

6. Kütahya – Eskişehir Savaşları’nda Türk ordusu yenile-

rek, Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmiştir. Bu geliş-

meler üzerine Mustafa Kemal Paşa’ya “Başkomutanlık”

yetkisi verilmiştir.

Buna göre, Mustafa Kemal Paşa’ya Başkomutanlık yetkisinin verilmesinin asıl nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ülkeyi yönetecek birine ihtiyaç duyulması

B) İstanbul Hükümeti’nin görevini yapmaması

C Düşmanı yurttan atabileceğine inanılması

D) Yasaların TBMM tarafından daha hızlı çıkarılmasının

sağlanmak istenmesi

7. Mustafa Kemal Paşa İkinci İnönü Savaşı’nın kazanılma-

sından sonra İsmet Paşa’ya çektiği telgrafta “Siz orada

yalnız düşmanı değil, milletin makus (tersine dönmüş)

talihini de yendiniz!” ifadelerini kullanmıştır.

Buna göre İkinci İnönü Savaşı ile ilgili;

1. Önemli bir başarı kazanılmıştır.

2. Düşman Anadolu’dan atılmıştır.

3. Türk halkı ve ordusunun morali yükselmiştir.

4. Türk halkının Kurtuluş Savaşı’nın kazanılacağına

dair inancı artmıştır.


A) Yalnız 1 B Yalnız 2

C) 1 ve 2 D) 3 ve 4

8. Kütahya – Eskişehir Savaşları sonrasında meydana ge-

len siyasi gelişmelerden bazıları şunlardır:

• İnönü Savaşları sonrası Anadolu’yu boşaltma kararı

alan İtalya çekilme işlemlerini yavaşlattı.

• İkinci İnönü Savaşı sonrası TBMM ile anlaşma yol-

larını arayan Fransa, Ankara’ya gönderdiği elçisini

geri çağırdı.

Buna göre İtalya ve Fransa’nın tavır değişikliklerine neden olan asıl olayın aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir?

A) Yunanlıların yeniden taaruza geçmeleri

B) Türk ordusunun ihtiyaçlarını karşılayamaması

C) Türk halkının TBMM’ye olan güveninin azalması

D Türk ordusunun Kütahya - Eskişehir savaşlarını kay-

betmesi


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 14

9. İtilaf DevletlerininYunanistan’a olangüveni sarsılmıştır.

Fransızlar TBMM ileanlaşma yolları ara-maya başlamışlardır.

TBMM’nin ve Türkhalkının moraliyükselmiştir.

Sorulan soruya doğru cevaplar veren bu öğrencilere öğretmen aşağıdaki sorulardan hangisini yöneltmiş-tir?

A) Londra Konferansı’nın TBMM açısından sonuçları

nelerdir?

B İkinci İnönü Savaşı’nın sonuçları nelerdir?

C) Moskova Antlaşması niçin imzalanmıştır?

D) Türk ordusunun Birinci İnönü Savaşı’nı kazanması-

nın siyasi sonuçları nelerdir?

10. Kütahya – Eskişehir Savaşlarında alınan yenilgiden

sonra TBMM’de bir konuşma yapan Mustafa Kemal

Paşa, meclisin yetkilerinin tamamının bir süreliğine ken-

disine devredilmesini istemiştir.

Mustafa Kemal Paşa’nın TBMM’den böyle bir talepte bulunmasında;

1. Hızlı kararlar alarak düşmana karşı çabuk hareket

etmek

2. Türk ordusunun yeniden toplanarak taarruz gücüne

ulaşmasını sağlamak

3. İstanbul Hükümeti ile padişahın desteğini alarak

Türk ordusunun ihtiyaçlarını karşılamak

4. Başkomutan olarak ordunun başında bulunmak

düşüncelerinden hangisinin etkili olduğu söylene-mez?

A) 1 B) 2 C 3 D) 4

11.

Hayır, hayır ertelemeyin.Cahillikle ilkellikle savaş,

düşmanla savaştan daha azönemli değildir. Toplantıya

katılacağım ve konuşacağım.

Yukarıda Mustafa Kemal Paşa’nın Maarif Kongresi’ni

savaştan dolayı ertelemek isteyen Maarif Vekili Ham-

dullah Suphi Bey’e ilettiği cevap verilmiştir.

Bu bilgilere bakılarak Mustafa Kemal Paşa için aşağı-dakilerden hangisi söylenemez?

A) Kongrenin yapılmasından yanadır.

B) Eğitimi önemseyen bir liderdir.

C) Eğitimle ilgili çalışmaları yakından takip etmektedir.

D Kurtuluş Savaşı’nın ardından eğitim çalışmalarına

hız vermiştir.

12. 1. Hızlı kararlar alınmasını sağlamak

2. Düşmanın ilerleyişini engellemek

3. Türk ordusunu taarruz gücüne ulaştırmak

4. Osmanlı Devleti’nin desteğini sağlamak

Yukarıdakilerden hangileri Mustafa Kemal Paşa’nın TBMM tarafından “Başkomutan” seçilmesinin asıl amaçlarından birisi değildir?


C) 1 ve 3 D) 2 ve 4


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

137

Notlar


Ders – 15

Dikkat

Mustafa Kemal; Sakarya Meydan Muharebesinde

“Hattı Müdafaa yoktur, sathı mü-

dafaa vardır. O satıh bütün vatan-

dır. Vatanın her karış toprağı va-

tandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk

edilemez.” emrini vermiştir.

İsabetli Bilgi

Sakarya Meydan MuharebesiTürk Ordusu’nun İkinci Viyana Ku-

şatmasından bu yana devam eden

geri çekilmesini bitiren, Türk ordu-

sunun son savunma savaşıdır.

Dikkat

Tekalif-i Milliye Emirlerinden kısa

bir süre sonra (15 gün) Sakarya

Savaşı başladığı için Tekalif-i Mil-

liye Emirleri’nin Sakarya Savaşı’na

çok büyük bir katkısı olmamıştır.

İsabetli Bilgi

Sakarya Meydan Savaşı’ndan son-ra uluslararası alandaki gelişme-ler;

Kars Antlaşması ⇒ Azerbay-

can, Gürcistan ve Ermenistan

ile imzalandı, Doğu sınırı kesinlik

kazandı.

SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (23 AĞUSTOS - 13 EYLÜL 1921)

Kütahya – Eskişehir Savaşları’nda mağlup olan Türk ordusu Mustafa Kemal Paşa’nın

emriyle 25 Temmuz 1921 tarihinde Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmişti. Türk ordu-

sunun toparlanmasını istemeyen Yunanlılar 14 Ağustos 1921 tarihinden itibaren yeni-

den ilerlemeye başladılar. Yunan kuvvetleri 23 Ağustos’tan itibaren Türk kuvvetleri ile

çarpışmaya başladılar.

Mustafa Kemal Paşa’nın bizzat idare ettiği bu savaşta Türk ordusu 11 Eylül’de taar-

ruza geçti. 13 Eylül 1921 tarihinde Yunan ordusunu Sakarya Nehri’nin batısına attı.

Böylece Sakarya Meydan Muharebesi Türk ordusunun zaferi ile sonuçlandı.

Sakarya Meydan Muharebesi’nin Sonuçları

Bu zaferle Türklerin 1683’teki İkinci Viyana Kuşatması’ndan beri devam eden geri

çekilmeleri son bulmuştur.

Sakarya Meydan Muharebesi Türk ordusunun son savunma savaşı olmuştur.

Yunan ordusunun taarruz gücü bu savaşla kırılmış, Türk ordusu taarruz üstünlüğünü

ele geçirmiştir.

TBMM tarafından Mustafa Kemal Paşa’ya 19 Eylül 1921 tarihinde “mareşallik” rütbesi

ve “gazilik” ünvanı verilmiştir.

TBMM’nin uluslararası alandaki saygınlığı artmıştır. Bu zafer sonrasında Sovyet

Rusya’ya bağlı Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması, Fransa ile de Ankara Ant-

laşması imzalanmıştır.

KARS ANTLAŞMASI (13 EKİM 1921)

16 Mart 1921 tarihinde Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması’nın imzalanmasından

sonra bu kez Sovyet Rusya’ya bağlı Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan ile Kars

Antlaşması imzalandı. (13 Ekim 1921)

Moskova Antlaşması’nın tekrarı niteliğinde olan bu antlaşma ile Doğu sınırımız kesin-

lik kazanmış oldu.

Sakarya Meydan Muharebesi, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması, Başkomutanlık Meydan Muharebesi, Mudanya Ateşkes Antlaşması

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

138

Notlar


Ders – 15

İsabetli Bilgi

Ankara Antlaşması ⇒ Fransa

ile imzalandı. Suriye sınırı Hatay

hariç çizildi. Hatay Misak-ı Milli-

den verilmiş ikinci tavizdir.

İtalyanlar, Anadolu’da işgal et-

tikleri yerlerden tamamen çekil-

diler.

Ankara Antlaşması neticesinde

TBMM’yi tanıyan ilk İtilaf Devleti

Fransa’dır.

İsabetli Bilgi

Sakarya Meydan Savaşı’ndan son-

ra ordumuz hemen taarruza geç-

memiştir. Çünkü ordumuzun taar-

ruz için yeterli donanım ve eğitimi

yoktu. Bu yüzden ordumuza bir yıla

yakın taarruz eğitimi verildi ve ihti-

yaçları giderilmeye çalışıldı. Amaç

düşmana son darbeyi vurup ülke-

mizden tamamen atmaktı.

ANKARA ANTLAŞMASI (20 EKİM 1921)

Sakarya Meydan Muharebesi dış politikada TBMM adına önemli sonuçlar ortaya çı-

kardı. Bu zafere kadar TBMM ile antlaşma yapmaya yanaşmayan Fransızlar, zafer-

den bir hafta sonra bir heyetle Ankara’ya geldiler. Yapılan görüşmeler sonucunda

antlaşma 20 Ekim 1921 tarihinde imzalandı.

Ankara Antlaşması’nın Maddeleri

Taraflar arasındaki savaş durumu sona erecek.

Önemi: Güney Cephesi kapanmış, buradaki birlikler Batı Cephesi’ne kaydırılmıştır.

Antlaşmanın imzalanmasını takip eden iki ay içerisinde Fransız kuvvetleri tespit edi-

len sınırın güneyine, Türk kuvvetleri ise kuzeyine çekilecektir.

Hatay ve İskenderun’da özel bir yönetim kurulacak ve burada yaşayan Türk halkına

geniş haklar tanınacak. Hatay’da resmi dil Türkçe olarak kalacak.

Önemi: Hatay dışında kalan Suriye sınırı çizildi. Hatay, Misakımilli’den verilen ikinci taviz

olmuştur.

Alıştırma

Aşağıdaki tablodan hareketle TBMM Hükûmeti’nin durumu ve İtilaf Devletleri’ne karşı alacağı tavır konusundaki çıkarımlarınızı boş yere yazınız.

İtalyaII. İnönü Zaferi’nin kazanılması ile 5 Temmuz 1921’de boşaltmaya başladığı Anadolu topraklarını Sakarya Meydan Muharebesi’nden sonra tamamen terk etti.

Fransa

Sakarya Meydan Muharebesi sonucunda Fransa, TBMM Hükûmeti ile Ankara Antlaşması’nı imzalayarak İtilaf Devletleri’nden ayrıldı. Bu antlaşmayla Fransa, TBMM Hükûmeti’ni ve Misakımilli’yi tanı-yan ilk İtilaf Devleti oldu. Fransa, yeni bir saldırı düzenlemek iste-yen Yunanlılara da Türklerle barış yapmalarını önerdi.

Yunanistan

Sakarya’daki ağır yenilgi ve kayıpların açıklanması Yunan kamuo-yunda Anadolu’da boşuna savaşıldığını düşünenlerin sayısını ar-tırdı. Yine de Büyük Yunanistan hayallerini gerçekleştirmek için ele geçirilen fırsatı değerlendirmek istiyorlardı. Ellerinde kalan toprakları korumak amacıyla büyük savunma hattı oluşturdular.

İngiltere

Yunanlıların Türk ordusu karşısında başarılı olamayacağını anla-yarak olası bir Türk taarruzunu önlemek için barış teklifi ile mev-cut durumu korumaya çalıştı. Malta’da bulunan Türk esirleri ile Anadolu’da tutuklu bulunan İngiliz esirlerinin değişimi sağlandı. Anadolu’da bir Ermeni Devleti’nin kurulmasını öngören ve bağım-sızlığa aykırı şartlar içeren, Sevr Antlaşması’nın biraz hafifletil-

miş şeklini ateşkes önerisi olarak TBMM Hükûmeti’ne sundu.

TBMM

Hükûmeti


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

139

Notlar


Ders – 15

Dikkat

Mustafa Kemal; “Ordular, ilk hedefimiz Akdeniz’dir.

İleri!” emrini Başkomutanlık Mey-

dan Savaşı’nda vermiştir.

Dikkat

Büyük Taarruz ile Milli mücadele-

rinin askeri safhası sona ererek,

diplomatik safhası başlamıştır.

BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK MEYDAN MUHAREBESİ (26 AĞUSTOS - 18 EYLÜL 1922)

Sebepleri ve Yapılan Hazırlıklar Sakarya Meydan Muharebesi’nde yenilgiye uğrayan Yunan kuvvetleri Eskişehir, Afyon

ve Kütahya’nın doğusuna çekildiler. Daha önce ele geçirdikleri yerleri elde tutmak

amacıyla savunma tedbirlerini arttırdılar.

Türk ordusu, Yunan ordusuna kesin darbeyi vurabilmek ve taarruz gücüne ulaşabil-

mek için zamana ihtiyaç duymaktaydı. Bu amaçla düşmanı Anadolu’dan tamamen

çıkarmak için çalışmalara başladı.

Mustafa Kemal Paşa’ya üç aylık süreyle verilen başkomutanlık yetkisi 20 Temmuz

1922 tarihinde süresiz olarak uzatıldı. Devletin bütün kaynakları ordunun emrine ve-

rildi. Ordu taarruz eğitimi almaya başladı.

Savaşın Gelişimi 26 Ağustos 1922 sabahı Kocatepe’de topçu ateşi ile büyük taarruz başladı.

27 Ağustos’tan itibaren Türk kuvvetleri üstünlüğü ele geçirdiler. Düşman kuvvetleri

geri çekilmeye başladılar. 30 Ağustos’ta Yunan ordusu Dumlupınar’da kuşatıldı. O

günkü muharebeyi doğrudan Başkomutan Mustafa Kemal Paşa yönetti. Düşmanın

asıl birlikleri burada yok edildi. Bu savaş tarihimize “Başkomutanlık Meydan Muhare-

besi” olarak geçti. 31 Ağustos’ta Eskişehir ve çevresindeki Yunan kuvvetleri de yenil-

giye uğratıldı.

2 Eylül’de Uşak yakınlarında Yunan ordusu Başkomutanı General Triskopis ile çok

sayıda Yunan askeri esir edildi. Türk ordusu 6 Eylül’de Balıkesir’e, 9 Eylül’de de İzmir’e

girdi. 18 Eylül 1922 tarihinde ise Batı Anadolu Yunan askerinden tamamen temizlenmiş

oldu.

Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nin Sonuçları

Kurtuluş Savaşı başarıya ulaştı. Batı Anadolu toprakları Yunan işgalinden kurtarıldı.

Bu zaferle Kurtuluş Savaşı’nın askerî safhası sona erdi. Diplomatik ilişkiler dönemi

başladı.

İtilaf Devletleri TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundular.


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

140

Notlar


Ders – 15

Dikkat

Mudanya Ateşkes Antlaşması ile

İstanbul, Boğazlar ve Doğu Trakya

savaş yapılmadan kurtarılmıştır.

İsabetli Bilgi

Mudanya Ateşkes Antlaşması’na

İstanbul ve Boğazların yönetiminin

TBMM Hükümetine verilmesi ile Os-

manlı Devleti Hukuken sona ermiştir.

SAVAŞA SON VEREN BELGE: MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI (11 EKİM 1922) Yunanlıların Batı Anadolu’da işgal ettiği topraklardan çıkarılmasından sonra sıra, Bo-

ğazlar, İstanbul ve Doğu Trakya’nın düşman işgalinden kurtarılmasına gelmiştir.

Türk ordularının Çanakkale ve İstanbul yönüne harekete geçmesi üzerine Fransız ve

İtalyanların yalnız bıraktığı İngiltere telaşa kapıldı. Savaşa hazırlıklı olmayan İngilizler

ateşkes görüşmelerine başlama teklifinde bulundular.

3 Ekim 1922 tarihinde ateşkes görüşmeleri için Türkiye, İngiltere, Fransa ve İtalya

temsilcileri Bursa’nın Mudanya ilçesinde bir araya geldiler. TBMM görüşmelere İsmet

Paşa’nın başkanlığında bir heyet gönderdi. Görüşmelerde Yunanistan’ı ise İngiltere

temsil etti.

Antlaşmanın Önemli Maddeleri1. Türklerle Yunan kuvvetleri arasındaki savaş durumu sona erecek.

Önemi: Batı Cephesinde yaşanan savaşlar ile Kurtuluş Savaşı’nın silahlı mücadele saf-

hası sona ermiştir.

2. Yunan kuvvetleri 15 gün içerisinde Meriç Nehri’ne kadar olan toprakları boşaltacak.

Önemi: Doğu Trakya toprakları herhangi bir savaş durumu yaşanmadan kurtarılmıştır.

3. Doğu Trakya, TBMM’nin jandarma kuvvetlerine teslim edilecek ancak bu kuvvetlerin

sayısı 8000’i geçmeyecektir.

Önemi: Doğu Trakya’nın güvenliği TBMM kuvvetleri tarafından sağlanmıştır.

4. Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasından hemen sonra İstanbul ve Boğazların yöne-

timi TBMM Hükûmeti’ne bırakılacaktır. İtilaf Devletleri barış antlaşması imzalanınca-

ya kadar İstanbul ve Boğazlarda bir miktar asker bulundurabilecektir.

Önemi: İstanbul, Boğazlar ve çevresinin TBMM Hükûmeti’ne bırakılması ile Osmanlı Dev-

leti hukuken sona ermiştir.

Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın Önemi1. Bu antlaşma Türk Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sonuçlandığını gösteren ilk diplomatik

ve siyasi belgedir.

2. Bu antlaşma ile İtilaf Devletleri Sevr Antlaşması’nın gerçekleşmeyeceğini resmen ka-

bul etmişlerdir.

3. İtilaf Devletleri’nin Anadolu’yu paylaşma planları sonuçsuz kalmıştır.

4. Fransa’nın ardından İngiltere ve İtalya da bu antlaşma ile Yeni Türk Devleti’nin varlı-

ğını resmen tanımıştır.

5. Doğu Trakya, Boğazlar ve İstanbul savaş yapılmadan kurtarılmıştır.


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Aşağıda verilen bilgilerin Sakarya Meydan Muharebesi, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması ve Büyük Taarruz’dan hangi si ile ilgili olduğunu yanda bulunan boşluklara yazınız.

1.Bu savaşın kazanılması ile Türk Ordusu’nun II. Viyana Kuşatması’ndan beri devam

eden geri çekilmeleri sona ermiştir..................................................

2.Bu antlaşma ile Yeni Türk Devleti’ni ve Misakımilli’yi tanıyan ilk İtilaf Devleti Fransa

olmuştur..................................................

3.Bu savaştan sonra Mustafa Kemal Paşa’ya TBMM tarafından “gazilik” ünvanı ile “ma-

reşallik” rütbesi verilmiştir..................................................

4.Sakarya Meydan Muharebesi’nden sonra, Sovyet Rusya’ya bağlı Kafkas cumhuriyet-

leri ile imzalanan antlaşmasıdır..................................................

5.Daha önce Mustafa Kemal Paşa’ya verilen “Başkomutanlık” yetkisi bu savaştan önce

süresiz olarak uzatılmıştır..................................................

6.Alınan yenilgiden sonra Yunan ordusu, yeni bir taarruzdan vazgeçerek, işgal ettiği

toprakları korumak amacıyla savunmaya geçmiştir..................................................

7. Batı Anadolu toprakları tamamen Yunan işgalinden kurtarılmıştır.

.................................................

8. Türk ordusunun yapmış olduğu son savunma savaşı olmuştur.

.................................................

9.Bu antlaşma ile Güney Cephesi kapanmış, buradaki askeri birliklerin büyük bir kısmı

Batı Cephesi’ne kaydırılmıştır..................................................

10.Moskova Antlaşması’nın tekrarı niteliğindeki bu antlaşma ile doğu sınırımız kesinlik

kazanmıştır..................................................

11.Bu savaştan sonra İtilaf Devletleri TBMM’ye ateşkes teklifinde bulunmuş ve Mudanya

Ateşkes Antlaşması yapılmıştır..................................................

12. Hatay, milli sınırlarımız dışında kalmış böylece Misakımilli’den ikinci taviz verilmiştir.

.................................................


Sakarya Meydan Muharebesi





Büyük Taarruz

Büyük Taarruz

Ankara Antlaşması

Ankara Antlaşması

Ankara Antlaşması

Kars Antlaşması

Kars AntlaşmasıİSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER




D / Y

1.Mudanya Ateşkes Antlaşması, Yunanların Batı Anadolu’dan çıkarılması üzerine İtilaf Devletlerinin talebiyle

imzalanmıştır.

2.Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması için toplanan konferansta TBMM’yi Mustafa Kemal Paşa

temsil etmiştir.

3. Mudanya Ateşkes Antlaşması, İtilaf Devletlerinin boşaltmak zorunda kaldıkları İstanbul’da imzalanmıştır.

4. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nda Yunanlıları İngiltere temsil etmiştir.

5.Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Batı Cephesi’nde yaşanan savaşlar ile Kurtuluş Savaşı’nın silahlı müca-

dele dönemi sona ermiştir.

6. Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Doğu Trakya, İstanbul ve Boğazlar çevresi savaş yapılmadan alınmıştır.

7.Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın maddelerinde İtilaf Devletleri yeni Türk Devleti’ne istediklerini kabul et-

tirmişlerdir.

8.Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Fransa’nın ardından İngiltere ve İtalya da Yeni Türk devleti’nin varlığını

resmen tanımışlardır.

9.İtilaf Devletleri Mudanya Ateşkes Antlaşması ile İstanbul ve çevresinin yönetimini TBMM’ye bırakmakta

Osmanlı Devleti’ni yok saymışlardır.

10. Kafkas Cumhuriyetleri ve yapılan Kars Antlaşması’yla doğu sınırımız kesin olarak çizilmiştir.

11. Sakarya Meydan Savaşı’ndan sonra Mustafa Kemal’e Gazilik ünvanı ve Mareşallik rütbesi verilmiştir.

12. Fransa ile imzalayan Ankara Antlaşmasıyla Suriye sınırımız kesin olarak çizilmiştir.

13. Sakarya Meydan Savaşıyla Kurtuluş savaşı sonra ermiştir.

14. Mustafa Kemal “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir ileri” emrini Büyük Taarruz Savaşı’nda vermiştir.


D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

Y

Y

Y

Y

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 15 / I

1. Kurtuluş Savaşı’nın devam ettiği yıllarda son savunma

savaşımız olan Sakarya Meydan Muharebesi kazanıl-

masına rağmen hemen taarruza geçilmemiştir.

Bu durumun nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?

A) Mustafa Kemal’in orduyu bekletmesi

B) Düşman kuvvetlerinin gücünden çekinilmesi

C) Düşmanın kendi isteği ile işgal ettiği yerlerden çe-

kilmesinin beklenmesi

D Tam hazırlık yapılarak zafere ulaşılmak istenmesi

2. Türk ordusunun Sakarya Meydan Muharebesi’nde Yu-

nanlıları ağır bir yenilgiye uğratması, Fransa’nın TBMM

Hükûmeti ile Ankara Antlaşması’nı imzalamasına or-

tam hazırlamıştır.

Aşağıdakilerden hangisi Ankara Antlaşması’nın so-nuçları arasında yer almaz?

A) Fransa TBMM’yi resmen tanımıştır.

B Millî Mücadele’nin askerî safhası sona ermiştir.

C) İtilaf Devletleri arasındaki birlik parçalanmıştır.

D) Güney Cephesi’ndeki savaş durumu son bulmuştur.

3. Kurtuluş Savaşı’nı yürüten TBMM Hükûmeti, kurulduğu

günlerde uluslararası alanda önemli bir ilgi görmez-

ken, askeri alanda kazandığı başarılardan sonra dik-

kat çekmeye başlamış, siyasi ve hukuki varlığını İtilaf

Devletleri’ne kabul ettirmiştir.

Aşağıdakilerden hangisi, bu görüşe uygun gelişmeler arasında gösterilemez?

A) 1. İnönü Savaşı’ndan sonra TBMM’ nin Londra

Konferansı’na çağrılması

B Eskişehir – Kütahya Muharebeleri’nden sonra

TBMM yetkilerinin Mustafa Kemal’e devredilmesi

C) 2. İnönü Savaşı’ndan, sonra Fransa’nın TBMM ile

görüşme isteğinde bulunması

D) Sakarya Meydan Muharebesi’nden sonra Fransa

ile Ankara Antlaşması’nın imzalanması

4. Sakarya Meydan Muharebesi’nin kazanılmasıyla

Yunan ordusunun saldırı gücü kırıldı.

Türk ordusu Sakarya Meydan Muharebesi’nden

sonra genel bir saldırıya geçmek için bir yıl kadar

bekledi.

Aşağıdakilerden hangisi bu iki durum arasındaki çe-lişkiyi açıklamaktadır?

A) Meclis içinde görüş ayrılıklarının olması

B) Dış destek sağlamak için girişimlerde bulunulması

C) Geçen süre içinde barış önerilerinin değerlendiril-

mesi

D Ordunun saldırı hazırlıklarını tamamlayabilmesi

için zamana ihtiyaç duyulması

5.

Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün

vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla

sulanmadıkça düşmana terk olunamaz.

Mustafa Kemal Sakarya Meydan Muharebesi’nde söy-lediği bu sözlere göre;

1. Sakarya Meydan Muharebesi, Kurtuluş Savaşı’nın

en son savaşıdır.

2. Ülkenin tamamı savunulacaktır.

3. Sakarya Meydan Muharebesi düşmanı yurttan at-

mayı hedefleyen bir taarruz savaşıdır.

4. Düşmanla kesinlikle antlaşma yapılmayacaktır.

yargılarından hangilerinin doğruluğu savunulabilir?


C) 1 ve 3 D) 2 ve 4


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 15 / I

6. Türk ordusu ayağına

postal, vücuduna kabanbulamadığı gibi karnını

doyuracak gıda maddelerinede sahip değildi.

Sosyal Bilgiler Öğretmeni yukarıdaki bilgiyi verdik-

ten sonra; “Bu duruma son vermek için Sakarya

Savaşı’ndan önce ne yapılmıştır?” diye sormuştur.

Bu soruya aşağıdaki öğrencilerden hangisi doğru ce-vap vermiştir?

A) B

C) D)

Takrir-i Sükûn Kanunu

çıkarılmıştır.

Tekalif-i Milliye Emirleri

yayınlanmıştır.

Aşar Vergisi kaldırılmıştır.

Teşvik-i Sanayi Kanunu

çıkarılmıştır.

7. Sakarya Meydan Muharebesi’nden sonra meydana ge-

len bazı gelişmeler aşağıda verilmiştir.

13 Ekim 1921’de Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Ant-

laşması imzalandı.

↓

20 Ekim 1921’de Fransa ile Ankara Antlaşması im-

zalandı.

↓

Türk ordusu düşmanı tamamen yurttan atmak için

taarruz hazırlıklarına başladı.

↓

?

Diyagramda “?” ile gösterilen yere aşağıdakilerden hangisi getirilemez?

A Batı sınırı kesin olarak belirlenmiştir.

B) Doğu sınırı son şeklini almıştır.

C) Güney Cephesi’ndeki savaş durumu sona ermiştir.

D) Güney Cephesi’ndeki birlikler Batı Cephesi’ne kaydı-

rılmıştır.

8. ?

↓

Sovyet Rusya’ya bağlı Gürcistan, Azerbaycan ve

Ermenistan ile imzalanmıştır.

↓

Türkiye’nin doğu sınırı kesin şeklini almıştır.

Diyagramda maddeleri verilen antlaşma aşağıdaki-lerden hangisidir?

A) Gümrü Antlaşması B Kars Antlaşması

C) Moskova Antlaşması D) Sevr Antlaşması


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 15 / II

1. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nda yer alan;

1. İstanbul ve Boğazlar TBMM yönetimine bırakıla-

caktır.

2. Yunanlılar Doğu Trakya’yı boşaltacaktır.

3. Barış antlaşması imzalanıncaya kadar İtilaf

Devletleri’nin orduları İstanbul’da kalacaktır.

maddelerinden hangileri, “Osmanlı Devleti’nin

Türkiye’nin geleceği ile ilgili karar verme hakkını” kay-bettiğini kanıtlar?


C) Yalnız 3 D) 1 ve 2

2. İtilaf Devletleri’nin Mudanya Ateşkesi’ni imzalama-ları ve Türk devletini tanımalarında aşağıdakilerden hangisinin bir etkisi olmamıştır?

A) Türk halkının gösterdiği direniş

B) Sömürgeci isteklerinin gerçekleşmeyeceğini anla-

maları

C İstanbul Hükûmeti’yle TBMM Hükûmeti’nin uzlaş-

ması

D) Kamuoyundan gördükleri desteği yitirmeye başla-

maları

3. Aşağıdakilerden hangisi TBMM Hükûmeti’nin imzala-dığı bir antlaşma değildir?

A) Kars Antlaşması

B) Moskova Antlaşması

C Sevr Antlaşması

D) Mudanya Ateşkes Antlaşması

4. Büyük Taarruz’un sonucunda Afyon, Eskişehir, Kütah-

ya, Uşak, Manisa, İzmir, Aydın, Bursa ve Balıkesir düş-

man işgalinden kurtarıldı. Ermeni, İtalyan ve Fransızlar-

dan sonra Yunanlılar da Anadolu’dan çıkarıldı. Böylece

Kurtuluş Savaşı’nın silahlı mücadele kısmı başarıyla

tamamlanmış oldu.

Bu bilgilerden hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Anadolu’nun Türk yurdu olduğu ispatlanmıştır.

B) Batı Anadolu Yunan işgalinden kurtarılmıştır.

C Misakımillî sınırları kesin olarak çizilmiştir.

D) Yunanistan tarihî emellerine ulaşamamıştır.

5. Mudanya Ateşkes Antlaşması ile;

1. İtilaf Devletleri Sevr Antlaşması’nın gerçekleşme-

yeceğini resmen kabul ettiler.

2. İtilaf Devletleri’nin Anadolu’yu paylaşma planları

sonuçsuz kaldı.

3. TBMM Hükûmeti, Doğu Trakya, İstanbul ve Boğaz-

lar çevresini savaşmadan geri aldı.

4. Türk ve Yunan orduları arasındaki çatışmalar sona

erdi.

Yukarıda verilen maddelerden hangisi “Osmanlı

Devleti’nin hukuken sona erdiğinin” göstergesidir?

A) 1 B) 2 C 3 D) 4

6. Millî Mücadele’de Türk ordusunun kazandığı askerî ba-

şarılardan sonra bazı antlaşmalar yapılmıştır.

Buna göre, aşağıda verilen antlaşma - devlet eşleş-tirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Gümrü Antlaşması – Ermenistan

B) Moskova Antlaşması – Sovyet Rusya

C) Ankara Antlaşması – Fransa

D Kars Antlaşması – İngiltere


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 15 / II

7. Doğu Trakya savaş

yapılmadankurtarılmıştır.

Türk - Yunan savaşısona ermiştir.

İstanbul ve Boğazlarsavaşılmadankurtarılmıştır.

Öğrencilerin aşağıdaki olaylardan hangisinin sonuç-ları üzerinde konuştuğu söylenebilir?

A) Lozan Barış Antlaşması

B Mudanya Ateşkes Antlaşması

C) Ankara Antlaşması

D) Moskova Antlaşması

8. Aşağıdaki şehirlerimizden hangisinin Başkomutanlık Meydan Muharebesi sonucunda düşman işgalinden kurtarıldığı söylenemez?

A) Eskişehir B) Afyonkarahisar

C) Kütahya D İstanbul

9. 1. Mustafa Kemal’in ilk kez başkomutan olması

2. Büyük Taarruz’un yapılması

3. Mudanya Ateşkes Antlaşması

Yukarıdaki gelişmelerin oluş (kronolojik) sırası aşağı-dakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A 1 - 2 - 3 B) 1 - 3 - 2

C) 3 - 2 - 1 D) 2 - 1 - 3

10. Sakarya Meydan Muharebesi’nden sonra;

Fransızlar ile Ankara Antlaşması imzalandı.

Fransızlar işgal ettikleri yerleri boşaltacaklardı.

Bu bilgilere göre;

1. Askerî başarı diplomatik başarıyı getirmiştir.

2. İtilaf Devletleri arasında görüş ayrılığı olmuştur.

3. TBMM İtilaf Devletleri tarafından resmen tanınmış-

tır.

yargılarından hangilerine kesinlikle ulaşılamaz?


C) 1 ve 2 D) 2 ve 3

11. Başkomutan Mustafa Kemal Paşa 1 Eylül 1922 sabahı

Türk ordusuna: “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir. İle-

ri!” emrini vermiştir. Yunan kuvvetlerini takip eden Türk

ordusu 6 Eylül’de Balıkesir’e, 9 Eylül’de de İzmir’e gir-

miştir. 18 Eylül 1922 tarihinde ise artık Batı Anadolu’da

Yunan askeri kalmamıştır.

Verilen bilgilerden hareketle aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Batı Anadolu işgalden kurtarılmıştır.

B) Yunan orduları yenilgiye uğratılmıştır.

C İttifak Devletleri arasındaki birlik dağıtılmıştır.

D) Türk şehirleri Yunan işgalinden kurtarılmıştır.

12. Aşağıdakilerden hangisi Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın sonuçları ile ilgili değildir?

A) Doğu Trakya savaş yapılmadan alınmıştır.

B) Osmanlı Devleti hukuken sona ermiştir.

C Türkiye Cumhuriyeti resmen kurulmuştur.

D) İtilaf Devletleri’nin Anadolu’yu paylaşma planları

sonuçsuz kalmıştır.


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

147

Notlar


Ders – 16

Dikkat

Lozan Barış Görüşmelerine Mu-

danya Ateşkesi Antlaşması’ndaki

başarılarından dolayı, TBMM adı-

na İsmet Paşa katılmıştır.

İsabetli Bilgi

İtilaf Devletleri Lozan Barış Kon-

feransına ikilik çıkarmak amacıy-

la İstanbul Hükümetini de davet

etmişlerdir. Bu durum üzerine

TBMM 1 Kasım 1922’de Saltanat’ı

kaldırmıştır. Böylece Lozan Barış

Konferansı’na tek başına katılmış-

tır.

İsabetli Bilgi

Lozan’da tam olarak çözelemeyen veya egemenlik haklarımıza aykırı olarak çözülen sorunlar; Boğazlar

Hatay

Musul

Nüfus Mübadelesi

Ege Adaları’dır.

LOZAN ANTLAŞMASI (24 TEMMUZ 1923)

Mudanya Ateşkes Antlaşması’ndan sonra kalıcı bir barış antlaşması imzalamak ve

kesin sonuca ulaşmak, TBMM Hükûmeti’nin başlıca amacı idi.

TBMM Hükûmeti görüşmelerin yapılacağı ve antlaşmanın imzalanacağı şehrin İzmir

olmasını istedi. Ancak devletlerarası geleneklere göre konferansın ve antlaşmanın

tarafsız bir yerde yapılması gerekiyordu. Bu nedenle İtilaf Devletleri toplantının ta-

rafsız bir ülkede yapılmasını istediler. Karşılıklı görüşmeler sonucunda konferansın

İsviçre’nin Lozan şehrinde yapılması kararı alındı.

Konferansa TBMM Hükûmeti, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Roman-

ya, Yugoslavya, Boğazlar ile ilgili olarak Sovyet Rusya ve Bulgaristan, ayrıca bazı

konularda Belçika ve Portekiz de katılmıştır. ABD gözlemci üye olarak katılmıştır.

TBMM Hükûmeti konferans başlamadan önce iki konuda kesinlikle taviz verilmeye-

ceği kararını aldı. Bunlar; topraklarımızda kurulması düşünülen bir “Ermeni Devleti

kesinlikle kabul edilemez.” ve “Kapitülasyonlar kesinlikle kaldırılacaktır.” kararlarıdır.

1. Lozan görüşmeleri 20 Kasım 1922’de İsviçre’nin Lozan şehrinde başladı. Ancak an-

laşma sağlanamadığı için konferans yarıda kesildi. Bunun üzerine Türk ordusu tekrar

savaş hazırlıklarına başladı.

Türk devletinin savaşmakta kararlı olduğunu gören İtilaf Devletleri tekrar görüşme

kararı aldılar.

2. Lozan görüşmeleri 23 Nisan 1923’te başladı ve günümüz de geçerli olan Lozan

Antlaşması 24 Temmuz 1923’te imzalandı.

Lozan Antlaşması’nda Alınan Kararlar

Sınırlar:

Doğu sınırı: Moskova ve Kars Antlaşmaları ile belirlenen sınırlar esas alındı.

Yunanistan sınırı: Doğu Trakya, TBMM Hükûmeti’nde kalmak üzere Meriç Nehri sınır

olarak belirlendi.

Irak sınırı: Bu sınırın belirlenmesi Musul sorunundan dolayı Türkiye ile İngiltere

arasında 9 ay içinde çözümlenmek üzere antlaşmanın sonrasına

ertelendi.

Suriye sınırı: Sakarya Meydan Muharebesi’nden sonra Fransa ile imzalanan An-

kara Antlaşması’nda belirlenen sınırlar esas alındı. (Hatay hariç)

Adalar: On İki Ada italya’ya, Ege Adaları Yunanistan’a, Gökçeada ve Bozca-

ada ise Türkiye’ye bırakıldı.

Lozan Antlaşması, Millî Mücadele Döneminde Sanat ve Edebiyat

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

148

Notlar


Ders – 16 Lozan Antlaşması, Millî Mücadele Döneminde Sanat ve Edebiyat

Dikkat

Lozan’da Boğazların Uluslararası

bir komisyona bırakılması bağım-

sızlığımızı zedeleyici bir durumdur.

Kapitülasyonlar:

Hiç bir taviz verilmeden bütün sonuçları ile birlikte kaldırılmıştır.

Önemi: Böylece ekonomik kalkınmayı engelleyen her türlü etken ortadan kaldırılmıştır.

Dış Borçlar:

Osmanlı Devleti’nden kalan borçların bir kısmı Osmanlı toprakları üzerinde kurulan

devletler arasında paylaşılacak, kalan kısmını ise TBMM Hükûmeti taksitler hâlinde

Fransız Frangı olarak ilgili devletlere ödeyecekti.

Önemi: Ekonomik bağımsızlığın gerçekleştirilmesi yolunda önemli bir adım daha atılmıştır.

Boğazlar:

Boğazların idaresi, başkanlığını Türkiye’nin yaptığı uluslararası bir komisyon tarafın-

dan gerçekleştirilecekti.

Boğazların her iki yakasında askeri birlikler bulundurulmayacaktı.

Boğazlardan ticaret gemileri barış zamanı serbestçe geçebilecekti.

Boğazlar savaş tehlikesi karşısında veya Türkiye’nin savaşa girmesi durumunda si-

lahlandırılabilecekti.

Önemi: Türkiye bu madde ile Boğazlar üzerinde kesin bir egemenlik, hakkına sahip ola-

mamış, Boğazlar ve çevresinin güvenliğini tam olarak sağlayamamıştır. Boğaz-

lar Komisyonu’nun kurulması, Türkiye’nin egemenlik haklarını sınırlandırmıştır.

İsmet İnönü Lozan Barış Antlaşması’nı imzalıyor

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

149

Notlar


Ders – 16 Lozan Antlaşması, Millî Mücadele Döneminde Sanat ve Edebiyat

Dikkat

Lozan Barış Antlaşmasında

Mısak-ı Milli sınırları büyük oranda

gerçekleştirilmiştir.

İsabetli Bilgi

Lozan Barış Antlaşması ile;Yeni Türk Devletinin varlığı ve ba-

ğımsızlığı, tüm dünya devletleri ta-

rafından tanınmıştır.

Dikkat

Boğazlar, Hatay, Yabancı Okullar

ve Musul Meselesi konferanstan

sonra tekrar gündeme gelmiştir.

Musul Sorunu dışındaki tüm me-

seleler Türkiye’nin istediği şekilde

çözüme kavuşturulmuştur.

Savaş Tazminatı:Yunanistan savaş tazminatı olarak Meriç Nehri’nin batısında bulunan Karaağaç’ı

Türkiye’ye verecekti.

Patrikhane:Patrikhanenin dış devletler ile irtibata geçmemek ve siyasi faaliyette bulunmamak kaydı

ile İstanbul’da varlığını devam ettirmesine izin verilmiştir.

Azınlıklar:Türkiye’de yaşayan bütün azınlıklar Türk vatandaşı sayılacak ve herhangi bir ayrıcalıkları

bulunmayacaktı. Ayrıca Batı Trakya’daki Türkler ile İstanbul’daki Rumlar dışında kalan

Yunanistan’daki Türkler ve Türkiye’deki Rumlar arasında nüfus mübadelesi (değişimi) ya-

pılacaktı.

Önemi: Azınlıkların Türk vatandaşı olarak kabul edilmeleri ile yabancı devletlerin ülkemi-

zin içişlerine müdahale etme durumu engellenmiştir.

Ermeni Sorunu:Doğu Anadolu topraklarının Türk Devleti’ne ait olduğu belirtilmiştir. Doğu Anadolu

Bölgesi’nde bir Ermeni Devleti kurulmasına izin verilmemiştir.

Yabancı Okullar:Yabancı okulların faaliyetlerini Türk kanunlarına uygun olarak devam ettirmelerine karar

verilmiştir.

Önemi: Böylece yabancı okulların siyasi, dinî v.b konularda zararlı faaliyetlerde bulun-

maları engellenmiştir.

Lozan Barış Antlaşması’nın Önemi: Lozan Barış Antlaşması ile yeni Türk Devleti’nin uluslararası alanda bağımsızlığı ve

diğer devletlerle eşit olduğu ilkesi kabul edilmiştir.

Yeni Türk Devleti’nin sınırları, Irak sınırı hariç olmak üzere belirlenmiştir.

Osmanlı Devleti’nden kalma azınlıklar, dış borçlar ve kapitülasyonlar gibi önemli so-

runlar çözümlenmiştir.

Türk Millî Mücadelesi’nin Lozan Barış Antlaşması ile tam bağımsızlığa kavuşması,

sömürge altında yaşayan diğer milletlere örnek olmuştur.

Lozan Barış Antlaşması, Birinci Dünya Savaşı sonrasında imzalanan ve hâlen (günü-

müzde de) geçerliliğini sürdüren tek barış antlaşmasıdır.

Lozan Antlaşmasın heyeti I. TBMM göndermiş fakat Lozan’ı II. TBMM imzalanmıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

150

Notlar


Lozan Antlaşması, Millî Mücadele Döneminde Sanat ve EdebiyatDers – 16

SANAT VE EDEBİYAT ESERLERİMİZDE KURTULUŞ SAVAŞI

Kurtuluş Savaşı Türk milletinin dönüm noktalarından birisini oluşturmuştur. Bu savaş

Türk milleti için bir var olma mücadelesine dönüşmüştür. Bu var olma mücadelesi,

dönemin ressam ve yazarlarına da ilham kaynağı olmuştur.

Bu dönemde yaşayan ressam ve yazarlarımız ortaya koydukları eserlerinde Türk mil-

letinin bağımsızlık ve vatan sevgisi uğruna sergiledikleri büyük fedakârlıkları işlemiş-

lerdir.

Bu dönemi resimleri ile anlatan büyük ressamlarımız; Halil Dikmen, İbrahim Çallı’, Ali

Çelebi, Hikmet Onat, Arif Kaptan, Ruhi Arel ve Nejat Çelik’tir.

Türk milletinin vatanı kurtarma ve bağımsızlığı sağlama mücadelesi olan Kurtuluş

Savaşı’nı eserlerine konu edinen yazarlarımız da olmuştur. Kurtuluş Savaşı’nı ve ya-

şanan olayları anlatan bazı eserler şunlardır:

3 Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye, Türk’ün Ateşle İmtihanı (Halide Edip Adıvar)

3 Ankara, Yaban (Yakup Kadri Karaosmanoğlu)

3 Yorgun Savaşçı, Esir Şehrin insanları (Kemal Tahir)

3 Küçük Ağa (Tarık Buğra)

3 Nutuk (Mustafa Kemal Atatürk)

3 İstiklal Harbimiz (Kazım Karabekir)

3 Milli Mücadele Hatıraları (Ali Fuat Cebesoy)

3 Çankaya (Falih Rıfkı Atay)

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

151

Notlar


Lozan Antlaşması, Millî Mücadele Döneminde Sanat ve EdebiyatDers – 16

LOZ

AN

AN

TLA

ŞM

AS

I’N

A G

ÖRE

TÜ

RK S

INIR

LARI

(24

TEM

MU

Z 19

23)

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER




Kars Antlaşması Karaağaç Boğazlar Meselesi Irak

Patrikhane İsmet Paşa Sovyet Rusya Gökçeada

İsviçre Lozan Barış Antlaşması Hatay Kapitülasyonlar

Aşağıda verilen bilgilerin yukarıdaki kavramlardan hangisi ile ilgili olduğunu cümlelerin sonundaki kutucuğa yazınız.

1.Lozan Barış Antlaşması’nda da aynen kabul edilen doğu sınırımızın kesin olarak belirlendiği Antlaşma

............................................................

2.Başta İtilaf Devletleri olmak üzere tüm dünya devletlerinin Yeni türk Devleti’ni ve bağımsızlığını resmen tanıdığı antlaşma

............................................................

3. Lozan Barış Antlaşması’nın imzalandığı ülke............................................................

4. Lozan Konferansı’nda Türk heyetinin başkanlığını yapan kişi............................................................

5.Lozan Barış Antlaşması’na göre, hiçbir taviz verilmeden bütün sonuçları ile kaldırılan ekonomik faktör

............................................................

6.Lozan Barış Antlaşması’nda boğazlar ile ilgili görüşmelere katılan devlet-lerden biri

............................................................

7.Dış devletlerle irtibata geçmemek ve siyasi faaliyette bulunmamak kaydı ile İstanbul’da kalmasına izin verilen dini kurum

............................................................

8. Yunanistan’ın Türkiye Devleti’ne savaş tazminatı olarak verdiği toprak............................................................

9.Lozan Barış Antlaşması’nda Türkiye’nin kesin bir egemenlik hakkına sahip olmadığı ve egemenlik haklarını sınırlandıran sorun

............................................................

10.Lozan Barış Antlaşması’nda Misakımilli’ye aykırı olarak sınırlarımız dışarıda kalan güney şehrimiz

............................................................

11. Lozan Barış Antlaşması’nda çözüme kavuşturulamayan sınırımız............................................................

12. Lozan Barış Antlaşması’na göre bize bırakılan adalardan biri............................................................

Kars Antlaşması

Lozan Barış Antlaşması

İsviçre

İsmet Paşa

Kapitülasyonlar

Sovyet Rusya

Patrikhane

Karaağaç

Boğazlar Meselesi

Hatay

Irak

Gökçeada

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER




Aşağıdaki tabloda verilen bilgilerden doğru olanların karşısına D, yanlış olanların karşısına Y yazınız.

D / Y

1.İtilaf Devletleri başta olmak üzere tüm dünya devletleri, yeni Türk devletini ve bağımsızlığını Lozan Barış

Antlaşması’yla resmen tanımıştır.

2. Lozan’da Mîsak-ı Milli Sınırları büyük oranda kazanılmıştır.

3. Boğazlar meselesi Lozan Barış Antlaşması’ndan sonra tekrar gündeme gelmiştir.

4. Lozan Konferansı’na Mustafa Kemal başkanlığındaki Türk heyeti katılmıştır.

5. Lozan Konferansı’nda Kapitilasyonlar hiçbir taviz verilmeden kaldırılmıştır.

6. Lozan Barış Antlaşması’nda Yunanistan Türkiye’ye Savaş tazminatı olarak Karaağaç’ı vermiştir.

7. Lozan Barış Antlaşması Fransa’nın Paris şehrinde yapılmıştır.

8.Lozan Barış Antlaşması’nda boğazlar ile ilgili alınan kararlar Türkiye’nin egemenlik haklarını sınırlandırıcı

niteliktedir.

9.Kurtuluş Savaşı’nı anlatan “Ateşten Gömlek” ve “Vurun Kahbeye” adlı edebiyat eserleri Halide Edip Adıvar

tarafından yazılmıştır.

10. Lozan Barış Antlaşması günümüzde de geçerliliğini korumaktadır.

11.Kurtuluş Savaşındaki başarımız birçok ressam ve yazara ilham kaynağı olmuş ve Kurtuluş Savaşını anlatan

eserler yazmışlardır.

12. Lozan Barış Antlaşması’nın boğazlar ile ilgili maddelerine Sovyet Rusya ve Bulgaristan da katılmıştır.

D

D

D

D

D

D

D

Y

Y

D

D

D

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 16 Lozan Antlaşması, Millî Mücadele Döneminde Sanat ve Edebiyat

1. Lozan Barış Antlaşması’na göre;

Türkiye Boğazların her iki yakasında asker bulun-

durmayacak,

Boğazların güvenliğinin sağlanması Milletler

Cemiyeti’nin garantisi altında olacaktı.

Bu durum aşağıda verilen yargılardan hangisinin göstergesidir?

A) Türkiye’nin barışçıl bir politika izlediğinin

B) Kapitülasyonların tamamen kaldırıldığının

C) Milletler Cemiyeti’nin etkisinin azaltıldığının

D Türkiye’nin egemenlik haklarının kısıtlandığının

2. Aşağıdakilerden hangisinde Lozan Barış Antlaşması’nda TBMM’nin istediği gibi çözemediği meseleler bir arada verilmiştir?

A) Kapitülasyonlar – Boğazlar

B) Dış borçlar – Kapitülasyonlar

C Boğazlar – Irak Sınırı

D) Suriye sınırı – Kapitülasyonlar

3. Aşağıdakilerden hangisi Lozan Barış Antlaşması’nda çözüme kavuşturulamamış bir konudur?

A) Kapitülasyonlar B) Batı sınırı

C Irak sınırı D) Yabancı okullar

4. Lozan Barış Antlaşması’nın maddelerinden bazıları

Türkiye Devleti’nin egemenlik haklarını kısıtlamıştır.

Bu maddelerden;

1. Boğazların yönetiminin uluslararası bir komisyona

bırakılması,

2. Azınlıkların tüm ayrıcalıklarını kaybetmesi,

3. Dış borçların Osmanlı’dan ayrılan devletlerle pay-

laştırılarak taksitlendirilmesi

hangileri yukarıda verilen bilgiyi doğrulamaktadır?


C) 1 ve 2 D) 2 ve 3

5. Lozan Barış Antlaşması’na göre;

Başkanı Türk olan uluslararası Boğazlar Komisyonu

kurulacaktır.

Fener Rum Patrikhanesi yabancı devletlerle ilişki

kurmaması şartı ile Türkiye’de kalacaktır.

Yunanistan savaş tazminatı olarak Karaağaç’ı

Türkiye’ye bırakacaktır.

Yukarıda verilen bilgilere göre aşağıdakilerden hangi-si söylenemez?

A Her alanda başarılı bir antlaşma olmuştur.

B) Patrikhane Türkiye’de varlığını devam ettirmiştir.

C) Boğazlarla ilgili madde egemenliğimizi sınırlamak-

tadır.

D) Yunanistan savaşın yükümlülüğünü üstlenmek zo-

runda kalmıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



6. Lozan Barış Görüşmeleri zaman zaman tıkanmış hatta

isteklerinin kabul edilmemesi üzerine Türk heyeti gö-

rüşmelerden çekilmiştir. Görüşmelerin tekrar başlama-

sından sonra 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Barış

Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşma imzalanmasına

rağmen bazı sorunlar çözüme kavuşturulamamıştır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Lozan’da çözüle-meyen bir sorundur?

A) Patrikhane B) Yunanistan sınırı

C) Kapitülasyonlar D Irak sınırı

7. Aşağıdakilerden hangisinde Lozan Barış Antlaşması’nda TBMM’nin istediği şekilde çözüme kavuşan maddeler bir arada verilmiştir?

A) Kapitülasyonlar – Boğazlar

B Ermeni sorunu – Kapitülasyonlar

C) Boğazlar – Irak Sınırı

D) Suriye sınırı – Kapitülasyonlar

8. Lozan Barış Antlaşması ile Yeni Türk Devleti sadece si-

yasi alanda değil, ekonomik alanda da bağımsız hale

gelmiştir. Böylece siyasi ve ekonomik gelişmemizi en-

gelleyen tüm sınırlamalar kaldırılmıştır. Türk yurdu, Av-

rupa Devletlerinin açık pazarı olmaktan kurtulmuştur.

Bu bilgilere bakılarak Lozan Barış Antlaşması’nın hangi maddesinden böyle bir sonuç çıkarılabilir?

A Kapitülasyonların kaldırılmasından

B) Yabancı okulların Türk kanunlarına uymasından

C) Karaağaç’ın savaş tazminatı olarak alınmasından

D) Dış borçların Osmanlı’dan ayrılan devletlerle payla-

şılmasından

9. Lozan Barış Antlaşması’nda Boğazlar ile ilgili;

Boğazların yönetimi için uluslararası bir komisyon

kurulacak ve bu komisyonun başkanlığını Türkiye

yapacak.

Boğazların her iki yakasında asker bulundurulma-

yacaktı.

Lozan Barış Antlaşması’nın Boğazlar ile ilgili bu mad-delerine bakılarak aşağıdaki yargılardan hangisi söy-lenemez?

A) Güvenlik sorunları ortaya çıkmıştır.

B Millî egemenlik haklarımız korunmuştur.

C) Boğazlar savunmasız hâle getirilmiştir.

D) Komisyonun varlığı, Boğazlar ile ilgili egemenliğimizi

sınırlandırmıştır.

10. Millî Mücadele yıllarında yaşanansavaşlar ve Türk milletinin çektiği

sıkıntılar, öykü, şiir, tiyatro, sinema,resim, heykel ve müzik gibi alanlarda

birçok kez işlenmiştir.

Remzi Öğretmenin verdiği bu bilgi, Kurtuluş Savaşı ile ilgili hangi yargıyı destekler niteliktedir?

A) İç ve dış baskılara rağmen zaferle sonuçlandığını

B) Türk ulusunun azmi ve kararlılığıyla kazanıldığını

C) Mustafa Kemal’in fedakârlık ve cesaretiyle sürdü-

rüldüğünü

D Farklı sanat ve edebiyat dallarında esin kaynağı ol-

duğunu

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



11. Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun eseridir.

Bu eserde Kurtuluş Savaşı dönemi anlatılmıştır.

Olay, Porsuk Çayı civarında bir Türk köyünde geç-

miştir.

Yukarıda anlatılan eser aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kiralık Konak B Yaban

C) Memleket Hikayeleri D) Çalıkuşu

12. Kurtuluş Savaşı’mız dönemin şair, ressam, yazar ve

heykeltıraşlarına ilham kaynağı olmuştur.

Bu kişilerin, Kurtuluş Savaşı ile ilgili eserlerinde Türk milletinin;

I. Fedakarlık

II. Bağımsızlık

III. Mücadelecilik

anlayışlarından hangileri yer verdikleri söylenebilir?

A) Yalnız I B) I ve II

C) II ve III D I, II ve III

13. 1. İbrahim Çallı

2. Mehmet Âkif Ersoy

3. Yakup Kadri Karaosmanoğlu

4. Ahmet Cevdet Paşa

Verilenlerden hangisi Millî Mücadele ile ilgili herhangi bir eser ortaya koymamıştır?


C) 1 ve 2 D) 3 ve 4

14. “Yunanlılar Bursa’ya girdikten sonra Geyve yakınların-

daki Arnavutköylü rumlar azmışlar, çeteler ve bomba-

larla donanmış bir halde bizi tehdit ediyorlardı. Hendek

ve Arnavutköy’de hissedilen kargaşayı İhsan’ın kuvvet-

leri dindirmekle görevli idi. Fakat o sıralarda cephane

durumu iyi değildi. İhsan yemiyor, içmiyor humma içinde

çalışıyor ve konuşmuyordu.”

Halide Edip Adıvar, Ateşten Gömlek

Yalnızca bu alıntıya göre, aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A Yunan ordusunun ilerleyişi durdurulmuştur.

B) Kurtuluş Savaşı zor şartlarda geçmiştir.

C) İşgalci devletlere karşı mücadele verilmiştir.

D) Azınlıklar, yöre halkının direnişini engellemek için

çabalamışlardır.

15. “Ermeni Heyeti ile Gümrü Antlaşması’nı görüşmeye

başladık. 27 Kasımda Ermenilere Sevr Antlaşması’nda-

ki imzalarını geri aldırdık. Bu günü, bu uğursuz antlaş-

manın yırtıldığı gün olarak kutladık. Bu olayı Ankara’ya

müjdeledim. 3 Aralıkta Gümrü Antlaşması’nı imzaladık.

Antlaşma şartı olarak Ankara’nın istediği, iki bin tüfek,

üç batarya, on iki dağ topu ve kırk makineli tüfeği Erme-

nilerden aldım ve Batı Cephesi’ne ulaştırmak üzere yola

çıkardım.”

Kazım Karabekir (İstiklal Harbimiz)

Kazım Karabekir’in sözlerine bakılarak aşağıdakiler-den hangisine ulaşılamaz?

A) Ermenilerden alınan silah ve cephane, Batı

Cephesi’ne gönderilmiştir.

B) Ermenistan, TBMM Hükümeti’ni resmen tanımıştır.

C Bu cephedeki mücadeleler halkın oluşturduğu gö-

nüllü birliklerle yürütülmüştür.

D) Ermeniler, Anadolu toprakları üzerindeki iddiaların-

dan vazgeçmişlerdir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Ermeniler yenilgiye uğratıldı. 3 Aralık 1920’de Gümrü ... · si Ermeni işgallerine ortam...

Documents

Transcript of Ermeniler yenilgiye uğratıldı. 3 Aralık 1920’de Gümrü ... · si Ermeni işgallerine ortam...