OSMANLI ARATIRMALARI XXI

Neif Heyeti - Editorial Board Halil NALCIK - Nejat GYN

Heath W. LOWRY - smail ERNSAL Klaus IffiEISER - A. Atilla ENTRK

THE JOURNAL OF OTTOMAN STUDIES ;

XXI

stanbul - 200 1

Sahibi: ENDERUN KlTADEvi adna smail ~AN Yaz Ileri Sorumlusu : Nejat GOYON

Basldg Yer :Kitap Matbasellk ( 212) 5014636 ' Cilt: Fatib MOcellit (212) 5012823-6128671

Adres :ENDERUN KlTA..BEV, Byk Reitpaa Cad. Yfimni I Merkezi No: 46 Beyazt- stanbul (212) 5286318 Fax: (212) 5286317

TALKZADE MEHMED SUBH'NN HAYATI HAKKINDA NOTLAR

Erhan AFYONCU

ehnameci Lokrnan'dan sonra ehnamecilik sahasnda en fazla eser veren Talikizade Mehmed Subhl'dir. Talikizade, alt eser kaleme almtr. Bunlar

ehname-i Hmayun (Yank seferi)l, Eri Seferi ehnamesi2, ehname3, Firasetname, Grcistan Seferi Tarihesi ve Tebriziye'dir4. Eserleri hakknda almalar yaplmasna ramen hayatna dair bilgiler ariv kaynaklarndan aratrlnad iin fazla aydnlatlamamtr. Onunla ilgili bilgilere genellikle eserlerinden veya baz tarih ve tezkire kitaplarndan ulalmtr.

Eserlerinde kendi~ini "Mehemmed b. Mehemmed ei-Fenan e-ehlr bi-Talikizade" eklinde zikreden TalikizadeS, Osmanl mparatorluu'nda nemli hizmeti.e.rde bulunan nl Fenari ailesine mensuptur6. Onun hakkndaki ilk bilgimiz, Mart 1562'de Manisa sancakbeyliine gnderilen ehzade Murad'a (III. Murad) intisab ederek, 12 yl orada .katip olarak altdr7 . 1574'te

Christine Woodhead, Ta'liki-zade's ehname_-i Hmayun, A history of the Ottompn campaign into Hungary 1593-94, Berlin 1983.

2 Vahid abuk, Ta/tki-zade Melmed Subli Efendi'nin Eri Seferi ehnamesi, stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Doktora Tezi, stanbul 1986.

3 Vahid abuk, Ayn tez, s. 30-36; Saadet anl, ehndmeci Tlilfkl-ztide'ye Gre Osmanl Padiahlarnn air{ikleri-Taliki-zde ehnamesi (V. Hassa)'nn Edisyon Kritii, stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Doktora Tezi, stanbul 1986.

4 Vahid abuk, Ayn tez, s. 26-30 5 Vahid abuk, Ayn tez, s. 2. 6 Necib Asm, "Osmanl Tarihnvisleri ve Mverrihleri , Tarih-i Osmani Encmeni

Mecmuas (=TOEM), In (stanbul 1329), s. 423; Vahid abuk, Ayn eser, s. 2. 7 Necib Asm, Ayn makale, s. 433; Vahid abuk, Ayn eser, s. 2; Christine Woodhead,

"From Seribe to Litterateur: the career of a Sixteenth Century Ottoman Kati b", Bul/etin of the British Societyfor Middle Eastern Studies, IX/1 (London 1982), s. 56, 58.

OSMANLI ARATIRMALARI, XXI (2001).

286

Osmanl tahtma geen III. Murad ile birlikte Manisa'dan stanbul'a gelen Talilzade Mehmed, burada divan- hmayOn katibi olarak grevlendirilmitir-S. Divan katiplii srasnda vilayet tahriri gibi hizmetlerde de bulunmutur. st dzey bir mansb almak istemise de bunda baarl olamayan Talil:zade, 1583'te Ferhad Paa'nn serdarlnda yaplan Revan seferine katlrrutr9. Bu seferin

ardndan zdemirolu Osman Paa ile birlikte 1585'deki Tebriz seferine de itirak etmi ve burada serdarm katiplik hizmetinde bulunmutur . .Seferdeki hizmetleri karl 5.000 akelik tirnar ~d ifade edilmektedirlO. Fakat bu miktar bir divan katibi iin az gzkmektedir. Zira XVI. yzyln sonlarmda

divan- hrnayOn katiplii yapan kiiler, genellikle yksek rakaml zeametler tasarruf etmekteydi. Bir divan katibinin bu kadar az miktarda bir tirnar tasarruf

etdii ynndeki bilgide bir yanllk olduu aktr. Bu rakam onun seferdeki hizmetleri mukabelesinde ald terakki olmaldr. Nitekim bu tarihten 6 yl sonra,

aada teferruatl olarak bahsedeceimiz zere 55.000 akelik bir zeamet tasarruf etmekteydi.

Tebriz seferinden sonra stanbul'a dnen Talilzade divan- hmayfu katibi olarak almaya devam etmitir. Eserlerinden iyi bir mansb elde edebilmek iin defalarca padiaha mracaat ettii anlalan ll, Talilzade bu amacna 1591 'de

ulaabilmitir. Talilzade Mehmed Subhi, divan- hmayOn katibi iken nazm ve nesirde kabiliyetli olduunu belirterek Trke Hmttyanname tarznda vakalar toplayarak kaleme almaya talip olmutur. Bu ii yapmak iin de yeni bir gelir kalemi istememi, Hamid sancandaki elli be bin akelik zeameti ile

yetineceini bildirmitir. naya kabiliyeti olmas sebebiyle istei kahul edilmi ve vekayi'nvis sfatyla Trke olarak hadiseleri yazmas iin grevlendirilmitir. Bu greve tayin tarihini tam olarak tespit edemedik. Ancak vekayi'nvis olarak grev yapt srece zearnet ve divan- hmayOn katipliine, bu vazifelerle ilgilenmiyor diye dokunulmamas iin Evail-i Zilkade 999 (21-3'0 Austos 1591) tarihinde Anadolu beylerbeyisine hkm yazlrrutrl2. Vekayi'nvis sfatyla grevlendirilmesinin bu tarihten nce olduu anlalmaktadr. Fakat

8 V. abuk, Ayn eser, s. 4; C. Woodhead, Ayn makale, s. 56,58-59. 9 V. abuk, Ayn eser, s. 6; C. Woodhead, Ayn makale, s. 63. 10 V. abuk, A)ln eser, s. 6-7; C. Woodhead, Ayn makale, s. 64 l l V. abuk, Ayn eser, s. 5-8. 12 Babakanlk Osmanl Arivi (=BOA), Timr Ruwme Defter/eri, (=TRD), nr. 129, s.

564-565.

287

tayin emrinin bu tarihten ne kadar nce olabilecei konusunda bir malumata rastlamadk. Bu vazifesi iin vekayi'nvis-i ehintlhf,vekayi'nvis-i divtln-hmityun gibi tabirlerin de kullamld grlrnektedir13.

Talikizade,.Trke vekayi' yazmas iin vekayi'nvis tayin edilmesinden bir mddet sonra, 8 Zilkade 999 (28 Austos 1591) tarihinde Trke mensur ehnarne yazmas iin ehnarneci olarak grevlendirilmitir14. Tayin kaydnda, daha nce sunduu baz eserlerinin beenildii ve bu yzden ehnarneci olarak

grevlendirildii zikredilmektedir15. Talildzade Mehmed Subhi'nin, bu bahsettiimiz grevlere tayini srasnda, Lokman'n ehnamecilii devam etmekteydi. Ancak Talikizade'nin balangta Lokman'a yardmc olarak tayin

edildii ynndeki ifadeler yanltr16. Lokman Farsa, Talikizade ise Trke ehnarne yazmakla grevlendirilmilercii. Talikizade Mehmed, Farsa ehnarne yazma grevini yrten Lokman'n aziedilmesi zerine l5 Muharrem 1004 (20

Eyl 1595) tarihinde tek ehnarneci olarak tayin edilmitir17. Bu tayin srasnda ona dergab- all mteferrikal da verilmitir. Tayin kaydnda III. Murad

zamannda sunduu ehnarnenin beenilmesi sebebiyle bu greve mstakilen getirildii belirtilmektedirl8.

13 BOA. TRD, nr. 129, s. 564-565; nr. 155, s. 35. Talikizade'nin bu vazifeye tayini ve vekayi'nvis tabirinin ortaya k ile ilgili geni bilgi iin bk. Erhan Afyoncu, "V eka-yi'nUvis Tabirine Dair", Trklk Aratrmalar, say: 10 (stanbul 2001), s. 7-19.

14 BOA. TRD, nr. 155, s. 35; Feridun Emecen, "Aii'nin 'Ayn: XVII. Yzyl Balarnda Osmanl Brokrasisinde Kati b Rumuzlar", Tarih Dergisi, say 35 (stanbul 1994), s. 140-141. .

15 " ... mukaddema ba'z hususlarda ina eyledii m'ellefatn sunup nazar- erifleri mte'allik oldukda karlha-i mOstakimesi 'omala nesr ile Trki ehnamegQyluk hidmetinde olmak buyuruldu". Bk. BOA. TRD, nr. 155, s. 35; F. Emecen, Ayn makale, s. 141.

16 C. Woodhead, Ayn makale, s. 66. 17 BOA. TRD, or. 177, s. 325-327. Bk. Ek ll. C. Woodhead, Talikizade'nin ehnamecilie

tayinini 1596 veya 1597 olarak gstermektedir (Bk. Ayn makale, s. 66). Halbuki Selaniki, Lokman'n ref olup onun ehnamecilie tayinini Evast- Muharrem 1004 (16-25 EylUl 1591) olarak gstermektedir. (Bk.Selaniki Mustafa Efendi, Tarih-i Seldniki, II, haz. Mehmet pirli, Ankara 1999, s. 515) Tespit ettiimiz bu tevcihat kayd ise Lokman'n ehnamecilikten aynimasn ve Talikizade'nin tek bana ehnamecilie tayin tarihini daha net olarak ortaya karmaktadr.

18 " ... marUn-ileyh mukaddema !isan- Trkidenesr ile ehnameguyluk hidmetinde olup ehl-i kalem ve sahib-i ma'rifet nazm [u) nesirde mahir, ina ve imiada akran nadir olup mukaddema merhum Hdavendigar tabe serahu zamannda verd ehnme makbul- ulema olman hala !isan- Fariside ehnamegay olan Lokman ref' olunup ehname

yazlmak lazm olman mezbilr (?) m stakkilen ehnamegQyluk hidmeti li san- Trkide

288

Austos 1591'den nce Hamid, Ktahya ve Aydn sancaklarnda bulunan 55.658 akelik bir zeamet tasarruf ediyordu. Mal- mlrlnin toplanmasnda yapt hizmetleri Tire Kads'nm belirtnesi zerine Evahir-i Rebilevvel 999 (17-26 Ocak 1591)'da 1400 ake, daha sonra kendi mrncaat zerine de, Evrul-i aban 999 (25 Mays-3 Haziran 1591)'da 1200 ake terakk.i. almtr. Ald terakkileri Hamid sancanda bulunan mahl11 bir tim~rdan kan fazlalklarla beraber 59.858 ake olarak vekayi'nvis nvanyla berat ettirmek zere mraaat etmi, 18 Zilkade 999 (7 Eyll 1591)'da zeamet tezkiresi .verilmitirl9. Ancak bir mddet sonra zeametinin gelirlerinin bir ksmnn bakalarna ait olduu ortaya

knca heratnn eksiini kapatmak iin yeni tirnar gelirleri peine dmtr. Zeametinin gelirlerinden kaybettiklerinin yerjne baz yeni gelir kalemleri aldysa da, 59.858 akelik zeametini ancak 18.201 ake noksaruyla 41.657 ake olarak, Trkl ehnameciliini de heratma ilhak ettirerek 7 Rebilahir 1001 (12 Aralk 1592)'de yeniden tezkire alrutr20.

Taltklzade, zeametinin eksikliklerini seferlere gitmeyen eitli kiilerin mahlOl timarlarndan tamamlam ve mahlOllerdeki fazlalklar da alarak 27 Ramazan 1003 (5 Haziran 1595)'ten itibaren 62.149 akelik zeariet tasarruf etmeye balarrutr21. Y ank seferinde yapt hizmetler karlnda veziriazam Sinan Paa tarafndan Evail-i Rebilevvel 1003 (14-23 Aralk 1594)'te 7.000 akelik bir terakki verilmi, yine ayn seferde hizmetinin grldn belirten

. emigezek sancakbeyi Hasan beyin mracaatyla da 2.000 ake terakki daha tevcih edilmitir. 71.141 akelik zeametini 4.000 ake noksanyla 67.141 ake olarak, Lokman'm Farsa ebnamecilikten azli zerine mstakil ehnameciliini ve dergab- at mteferrikaln da ilave ettirerek 1004 ylnn balarnda berat

ettirmitir22. Taliklzade Mehmed, III. Mehmed'in ciOsu sebebiyle ald 7.000 ake terakkinin karln bulamadan tasarruf ettii zeametinden 5.000 akelik bir gelir kalemini kaybetmitir. Bunun zerine noksann tamamlamak iin

kemal-i fesahat ve belagatyla nazm edp mulak eylememek zre dergah- ali mtiteferrikal ile marun-ileyhe verilmek ricasna paye-i serir-i a'laya arz olundukda hatt- hUmayiin- sa'adet-makriin ile mtiteferrikalyla ehnameci ola deyt buyurolduuna sene erba'a ve elf Muharreminin on beinci gnnden mUmza sOret-i ru'us verilmelde .. . Bk. BOA. TRD, nr. 177, s. 326-327.

19 BOA. TRD, nr. 129, s. 564-565. 20 BOA. TRD, nr. 155, s. 35. 21 BOA. TRD, nr. 165, s. 281-282. Bk. Ek I. 22 BOA. TRD, or. 177, s. 325-327. Bk. Ek n.

/

289

mracaat etmi, Aydn ve Saruhan sancandaki mahlilllerden aldklan ile 70.54 ake olan zearnetini 7.627 ake noksanyla (toplam 78.4 ake) tasarruf etme.:. si iin 2 Cemaziyelevvel 004 (3 Ocak 1596)'te berat tezkiresi yazlmtr23. Zea-metinin gelirlerinden bir ksmn kaybetmesi zerine 78.4 akelik zeametinin tasarruf ettii ksm 57.04 akeye inmi, noksarun tamamlamak iin Ktahya

sancandaki mahlfil bir timar alarak, 18 aban 1004 (17 Nisan 596)'te gelirlerini 61.168 akeye ykseltmitir24.

Talikizade, 1003 ile 1006 yllar arasmda 59.000 akelik terakki almtr. Ancak builar tam olarak hangi tarihlerde ve hangi sebeplerle aldn tespit ede-medik. Bu kadar yksek terakki almas hazrlad ebnamelerin beenilmesiyle ilgili olmaldr. Receb 1006 (7 ubat 1598)'da 37.141 akelik zeametini 56.515 ake noksaruyla 81.626 ake olarak berat ettirrnitir. 007'de zearnetinin 3000 akesini Hseyin avu'a, 7.22 akesini de Hrrem isimli birisine feragat ettii grlme_aedir25.

Talikizade Mehmed Subhi'nin lm tarihi tam olarak bilinmemektedir. Onun lm yl olarak 00826 ve 101327 tarihleri verilmektedir. Necib Asm, Talikizade'nin lmnn 1020'den nce olduunu, muhtemelen Rza'nn tezkire-sinde sehven 1018 yerine 1008 yln kaydetmi olabileceini belirtmektedir28. C. Woodhead, Rza tezkiresinde geen bilgiye katlarak, onun 1008 (1599)'de Avusturya.zerine yaplan seferde lm olabilecei kanaatindedir29.

Talikizade'nin en son berat tezkiresi ald tarih 1 Receb 1006 (7 ubat 1598)'dr. Bu tezkirenin zerine daha sonraki tarihlerde heratn yenilerliine dair bir erh dlmenitir30. Kendi isteiyle iki kiiye 1007'de zeametinden hisse feragat etmitir. Bu tarihten sonra zeametinin noksann tamamlamak veya

bakalarna zeametinden hisse feragat 'etmesi gibi hususlarda kaytlara

23 BOA. TRD, nr. 177, s. 424-426. Bk. Ek III 24 BOA. TRD, nr. 177, s. 527-528. Bk. Ek IV. 25 BOA. TRD, nr. 210, s. 442-444. Bk. Ek V. 26 Rza, Talikizade'nin 1008 seferinde ehid derek ldn yazmaktadr (Bk.Tezkire-i

Rza, stanbul 1316, stanbul, s. 89). 27 Fuad Kprl, Trk Edebiyat Tarihi, stanbul 19813, s. 393. 28 Necib Asm, Ayn maktle, s. 434. 29 C. Woodhead, Ayn maktle, s. 67; Ayn yazar, Ta'likt-zlide's ehname-i Hmiiyun, s. 8. 30 Tirnar ruzname defterlerinde bir kiinin tirnar veya zeametinde meydana gelen bir

. deiiklik, eski berat tezkiresinin zerine erh derek belirti !irdi.

290

rastlanlmanutr. lm sebebiyle zeanetinin 4.228 akelik ksmn 1018'de Feridun, 12 Receb 1025 (26 Temmuz -1616)'de de Mustafa isimli birileri almtr. Bu kiilere onun zeanetinin gelir kalemleri verilirken ehid olduu ynnde bir ifade bulunmamaktadr. Bu kaytlar onun lm tarihini aydnlatmamakta, sadece 1018 veya daha nceki bir tarihte olduunu gstermektedir. F. Emecen tarafndan daha nce yaplm bir aratrina~a zikredilen bir kayt Talikizade'nin lm tarihini biraz daha netletirmektedir. lm zerine krkl divan- hmayQn katiplik gedii Evabir-i Zilkade 1014 (29 Mart-8 Nisan 1606)'te Fi Mustafa'ya

verilmidir31. Bu kayt lm tarihinin 1606 ylndan sonra olamayacan akca gstermektedir. Hatta onun katiplik gedii ihtilaf sebebiyle bir ka defa el deitirme32 gibi bir durumla karlam~d ise, Talikizade'nin ld tarih Zilkade 1014 veya bundan bir-iki ay nce olabilir. nk bu tarihlerde artan katip says sebebiyle gedik bekleyenler, buralardaki boalmalan dikkatle takip etmekte ve arnnda mrncaat etmekteydiler.

EKLER

-1-Nabiye-i Kiiborlu der-liva-i Hamid.

Ze'amet benam- katib Mehmed an-katiban- divan- broaylin ve ehnamegtiy an-tahvili hod.

El-mecmO' ? : 62.149. . .

Hamid ve Teke sancaklarnda 41.657 ake ze'amete noksaruyla ber-vech-i tekmil 59.858 ak~lik zre mutasarrf olup divan- hmayun kitabeti ile

ehnameguy olan marn-ileyh katib Mehmed zide mecdhunun Teke sancanda olan 5.999 ake kl tirnan dahi myesser olmamala hayli noksaru

31 Feridun Emecen, "Ali'nin 'Ayn' : XVTI. Yzyl Balarnda Osmanl Brokrasisinde Kati b Rumuzlar", s. 139.

32 1012 (1604) ylnda krld katipleri gsteren bir defterde ise gediinin Halil Paa'ya tabi Ata'ya verildii belirtilmektedir. Ancak burada Talikizade'nin ldnden bahis yoktur.

Yukarda bahsettiimiz 1014 (1606) ylndaki kaytla ise onun gediinin nceden baka birisine verildii hususunda ak bir ifade bulunmamaktadr (F. Emecen, AJI!l makale, s. 142). .

Yaynladmz zeamet tezkirelerinin gelir kalemleri alnmam, sadece toplamlar verilmitir.

291

olman mOma-ileyh katib Mehmed der-i devlete gelp Ktahya sancanda eyhl nahiyesinde Bekirl (?) nam karyeden 5.000. ake Yaruk seferine me'mOr olup varmayan Dede tahviiinden isna ve elf Zilka'desinin yirmi ikinci gnnden ve Aydn sancanda Kestel niliyesinde Kl nam karye ve gayriden 2.200 ake hisse tirnar mteveffa Mehmed avu tahviiinden selase ve elf Muharreminin yirmi beinci gnnden ve yine Ktahya sancanda Geds niliyesinde Glck nam karye ve gayriden 1.000 ake hisse dahi mteveffa Ali tahvllinden mezbOra Cemaziyelevvelinin yirmi drdnc gnnden kendye tevcth olunup serdar- sabk tarafndan evamir-i erife verildn bildirp tecdid

olunmasn rica etmein ol-evfunir-i erife mOcebince amel edp zikr olunan tirnar hisseleri tevfui.h-i merkumeden tevcth edesin dey Anadolu beylerbeyisine selase ve elf Ramazannn evastyla bkm-i erif veril p ve yine li va-i mezbOrda Lazkiye nahiyesinde .... nam karye ve gayriden 19.000 ake tmara mutasarrf olan Honazl Hseyin avu Baba ve Yank seferine me'mOr iken varmayup

timar mahlOl oldukda serdar- mOma-ileyh tarafndan selase [ve] elf Muharreminin on ikinci gnnden kendye tevcih olunup eline emr-i erif

verilrnein tecdid olunmasn rica etmein ol-emr-i erif mOcebince tarih-i mezbOrdan tevcth edesin dey selase ve elf aharnnn evabirinde bkm-i erf veril p ve yine li va-i mezbOrda bsili nahiyesinde bsili nam karye ve gayriden 10.000 ake timara her-vech-i itirak mutasarrf olan mer ve Abdi ve veys ve Arslan Yank seferine me'mOr iken gelmeyp tirnarlar mahlOl olman serdar-

marn-ileyh selase ve elf Muharreminin on ikinci gnnde kendne emr-i erif verildin bildirup tecdid olunmasn rica etmeii ol~emr-i erif mOcebince tevcih edesin dey mirimirfu- mfima-ileyh~ selase ve elf Rama.funn evastyla

mvemi bkm-i erif verildikten sonra 1.200 ake ziyadesiyle tezkiresi Bab- sa'adetten ihrac olunmak ferman olunman cuzname-i hmayOna mraca'at olundukda merkum Mehmed'in Bozdoan nahiyesinde bulunup ve Dede'nin tirnan mstakil kl bulunup ve Hseyin avu tirnannn hissesi 15.292 ake bulunup ve mer ile Abdi'nin tirnarlar bulu~ayup ve veys ile Arslan'n tirnarlan 4.999 ake bulunup lakin anlarn timarlarnn 2.000 akesi kl bulunup arz olundukda elinden giden klca bedel verilmek huyurulup ve Hseyin

avu'un timar dahi hakk olman berat ola dey huyurulup ve 800 ake ziyadesi dahi arz olundukda verilmek huyurulman ber-mOceb-i evamir-i erife zikr olunan 5.000 ake kl tirnar veh-i merOh zre Dede bin Halil tahviiinden ve mezkOr 1.000 ake hissemteveffa Ali tahviiinden ve zikr olunan 15.292 ake hisse tirnar veeh-i merOh zre Hseyin avu tahviiinden ve sa oullar

292

merkuman veys ile Arslan tJmarlarnn 2.999 ake hisse veeh-i merfih zre Aydn sancanda hisse-i mezbtlra veeh-i merfih zre mteveffa Mehmed tahviiinden zikr olunan tirnarlar marlin-ileyh kfttib Mehrned'in elinde alanyla birikdirilp cmle ze'ameti 62.149 akelik olup noksan ve ferman olunan ziyadeleri bedelinden kabil-i ifraz olmayan 92 ake ziyadesiyle der-i devletden tevcih olunup berat- alian itin tezkire ve~ldi. Fi 27 Rarnazan'l-mbarek sene selase ve elf.

STTE: Mhrlenmidir. Emr-i erifte klc ilhak edp tecdld-i berat eylemidir. Fi sene erba'a ve elf.

Derga.I- mu'alla mteferrikal dahi ilhak eylemidir. Fi sene el-merkum. Ziyade 800 buyurulmudur. (BOA, TRD, nr. 165, s. 21-282- Vesika 111-2)

-n-Na.Iiye-i Kiiborlu der-liva-i Harnid.

Ze'amet benam- katib Mehmed an-katiban- divan- hmayiln ve ehnamegtly an-tahvli-i hod.

Cem''l-mecmil': 67.141

Ber-vech-i tekmll: 71.141

Hamid ve Aydn ve Ktahya sancaklarnda 32.141 ake ze'amete mutasarrf olup divan- hmayin katibierinden olup a.Inamegiy olan marunileyh katib Mehmed g,elp bu def'a fethi rnyesser olan Yank kal'as muharebelerinde ve kitabet umirunda klll hidrnetde bulunman serdar- ili-mikdar Veziria'zam Sinan Paa hazretleri tarafndan selase ve elf Rebilev-velinin evam tarihiyle 7.000 ake .ve bir def'a sabka emigezek sanca beyi Hasan mhrl defter gndertip Yank kal'as fethinde hidmetde bulunmudur dey bildirrnein sene-l mezbOre Rebilevvelinin evabiri tarihiyle marun-ileyh

tarafndan 2.000 ake terakkiler verilen iki kt'a alkam- erifeyi md edp hala sene-i mezbilre Zilhiccesinin eva.Iiri tarihiyle tecdid olunup ba'dehu mezktlr geltip Ktahya sancanda eyhl na.Iiyesinde Kavak narn- dier ~arabahiler

* Sehven "tarihler" eklinde yazlmur.

293

(Karayahiler?) nam karye ve gayriden 5.000 ake ttmara mutasarnf olan Satlnu fevt olup tirnar mahlfildr dey noksaru-n kendye verilmek rica etmein mahltll ise tevclh edesin dey Anadolu beylerbeyisine sene selase ve elf Saferinin yedinci gnnden marun-ileyh tarafndan verilen bkm-i erf irad edp hala tecdid olunmasn rica etmein ol tahvil emri mucebince timar- mezbfuun tarih-i merkurodan tevcih edesin dey mirimiran- marun-ileyhe sene-i mezbure Zilka'desinin evabiri tarihiyle bkm-i erif-i abar verildikden sonra tezkiresi Bab- sa'adetden ibrac olunmak ferman olunup ve timar- mezbfir tezkireli timardr kl illiak lazm gelr dey arz olundukda bundan akdem Sadna'zam serdar Sinan Paa hazretlerinin ferman- erifleriyle sefer-i hmayunda vcuda gelen hidmeti mukabelesinde kl ilhak buyurulmala mukaddema huyurulduu zre ilhak olunmak huyurulman zikr olunan 5.000 ake kl tirnar irad eyled evamir-i erife mucebince Satlm tahviiinden elinde olan ze'ametine ilhak olunup cmle ze'ameti 37.141 akelik olup ve

marun-ileyh mukaddema lisan- Trklde nesr ile ehnamegfiyluk hidmetinde olup ehl-i kalem ve satib-i ma'rifet nazm [u] nesirde mahir, ina ve imiada

alaan nadir olup mukaddema merhUm Hdavendigar tabe serahu zamanmda verd ehname makbul- ulema olman hala lisan- Farisi'de ehnameguy olan Lokman ref' olun up ebname yazlmak lazm olman mezbfir m stakkilen

ebnamegfiyluk hidmeti Jisan- Trk"de kemal-i fesahat ve belagatyla nazm edp mulak eylememek ire dergab- ali mteferrikah ile marn-ileyhe verilmek ricasna paye-i serir-i a'laya arz olundukda hatt- hmayQn- sa'adet-makrfin ile mteferrikalyla ehnameci ola dey huyurulduuna sene erba'a ve elf Muharreminin on beinci gnnden mQmzii suret-i ru'us verilmekle. hata

beratna ilhak olunmak [ferman] huyurulman derga.b- mu'alla mteferrikal ile ebnameci olmak zre terakkileri bedelinden 4.000 ake noksaruyla her-vech-i tekmil 71.141 akelik zre marun-ileyhe katib Mehmed['e] tevcih olunup der-i devletten tecdld-i herat- alian in tezkire verildi."Fi (27) Muharrem'l-haram sene erba'a ve elf.

STIE: Mhrlenmidir. Nu'man. Drt kt'a bkm-i erif verilmidir. Hisse ilhakyla tecdid-i berat eyledi. Fi sene hamse ve elf. (BOA, TRD, or. 177, s. 325-327- Vesika 2/1-2)

294

-m-Nahiye-i Kiiborlu der-liva-i Hamid.

Ze'amet benam- Mehmed an-katiban- divan- hmayl1n ve mteferrika- dergab- ali ve ehnamegy.

Cem'an: 70.514. Ber-vech-i teknil: 78.141. Hamid ve Aydn ve Ktahya sancaklarnda 62.141 ake ze'amete 9.000

ake noksaruyla ber-vech-i tekni:l 71.141 akelik zre mutasarrf olup bi'l~fi'l dergab- ali mteferrikal ile divan- hmayun katibierinden ehnameguy olan martin-ileyh katib Mehmed der-i devlete gel p mutasarrf olduu ze'ametinin noksaru olup ve clfis- hmayl1n terakkisine elinde 7.000 ake terakkiye hkm olup myesser olmaduuil bildirup ve Aydn sancanda Bozdoan nabiyesinde Salih (?) nam karyeden mutasarrf olduu 2.200 ake timarda mtereki olup 6.000 ake timara mutasarrf olan Receb fevt olmudur dey kendye verilmek rica etmein noksaru var ise tevclh edesin dey Anadolu beylerbeyisine sene erba'a ve elf Rebilabiresinin yirmi dokuzuncu gnyle mverrah bkm-i erif verildikden sonra bala tezkiresi Bab- sa'adetden ihrac.olunmak ferman olunup ve Saruhan sancanda Grds nabiyesinde A vclar nam karye ve gayriden 2.305 ake hisse tirnar mutasarrf Mehmed tahviiinden sene erba'a ve elf Zilhiccesinin on altnc gn dergab- mu'alla avularndan Mehmed avu'a veril p hkmn berat etmeden abar tirnar almala mahlOldr dey noksan-n tevclh edesin dey Anadolu beylerbeyisine sene erba'a ve elf Rebilahiresinin evabiriyle bkm-i erif verildikden sonra tezkiresi Bab- sa'adetden ihrac olunmak ferman olunman ber-muceb-i emr-i ali zikr olunan 6.000 ake tirnar veeh-i merOh .[zre] mteveffa Receb tahviiinden elinde olan 62.149 ake ze'ametiyle birikdirilip cmle ze'ameti 68.149 akelik olup ferman olunan noksaru bedelinden 7.627 ake noksanyla her-vech-i tekmil 78.141 akelik zre

marun-ileyh katib Mehmed'e tevcih olunup der-i devletten berat- a.Iian in tezkire verildi. Fi 2 Cemaziyelevvel sene erba'a ve elf.

S'ITE: Mhrlenmidir. kt'a abkam- erfe verilmidir. Ferman ile kl ilbak ile tecdid-i berat etmidir. Fi sene erba'a ve' elf. (BOA, TRD, nr. 177, s. 424-426- Vesika 3/1-2)

295

IV-Nahi.ye-i Kiiborlu der-liva-i Hamid.

Ze'amet benam- katib Mehmed an-katiban- divan- hmayiin ve mteferrika-i dergab- ali ve ehnamegly an-tahvil-i hod.

El-mecmii': 61.168 Ber-vech-i tekmil: 78.141 Hamid ve Aydn ve Samhan ve Ktahya sancaklarnda 70.014 ake

ze'amete noksaruyla ber-vech-i tekmil 78.141 akelik zre mutasarrf olup divan- hmayln kitabeti ile dergab- mu'alla mteferrikalarmdan olup bi'l-fi'l ehnamegly olan marti-ileyh katib Mehrned'in Ktahya sancanda olan timanndan 15.292 ake hissesi abar tasarrufunda olmala ol-mik~ar noksaru olup ve Ktahya sancanda Honaz nahi.yesinde 7.000 ake tirnar mteveff& Ali bin aban tahviiinden mahlilldr cley noksaru in rica etmein mahlOJ ise ve mstakil kl deil ise noksaru-n tevcib edesin dey Anadolu beylerbeyisine sene erba'a ve elf Recebi'nin on yedinci gn tarihiyle bkm-i erif verildikden sonra tezkiresi Bab- sa'adetden ibrac olunmak ferman olunup. ve iki kl birikrnek lazm geltir dey arz olundukda emekdar olup ehname-i hrayfin hidmetinde olman ilhak oluna dey huyurulman ber-mOceb-i emr-i a[li] zikr olunan 5.946 ake tirnar veeh-i merfih zre mteveffa Ali tahviiinden elinde kalan ile birkdirilb cmle ze'ameti 61.168 akelik olup bedelinden 16.973 [ake] noksaruyla ber-vech-i tekmi178.141 akelik zre ~l ilhakyla marunileyh katib Mehmed'e tev.cih olunup der-i: devletten herat- alian in tezkire verildi. Tahr1ren fi 18 ehr-i abani'l-mu'~ sene erba'~ ve elf.

SITE: Mhrlenmidir. Nu'man. ' ' Hillan-i erif verilmiti~. (BOA, TRD, nr. 177, s. 527-528- Vesika4)

-V-Nahi.ye-i Kiiborlu der-liva-i Hamid.

Ze'amet benam- katib Mehmed an-katiban- divan- hmayQn. El-mecmfi': 81.626. Ber-vech-i tekmil: 137.141

296

Hamid ve Aydn ve Saruhan ve Ktahya ve Mentee ve Tekeve Karesi sancaklarnda 128.879 ake ze'arnete 8.362 ake noksaruyla her-vecb-i tekmil 137.141 akeye mutasarrf olup divan- hmayun katibierinden ahnamehan Ta'likizade mfuiin-ileyh katib Mehmed zide mecdhu sdde-i sa'adete geltip elviye-i mezbfirda mutasarrf olduu ze'ametinin hayli noksan olduun ve Ktahya sancanda Lazkiye naiyesinde bsili nam karye ve gayriden 10.300 ake timar(a) mutasarrf olan Abdi ve mer Yank seferine me:mor iken

gelmemele timar sene selase ve elf Muharreminin on ikinci gnnden serdar tarafndan noksaru-n tevcih olunup berat myesser olmadan tahvil bkmi zayi ' olduun bildirp kaydndan verilmek babnda inayet rica etmein mfima-ileyhin ol-mikdar noksaru var ise ve mezkOrlar sefer-i mezbOra me'mOr iken

varmamala tirnarlar tarih-i mezbftrdan serdar tarafndan marn-ileyhin noksaru-n tevcib olunup tahvil emri zayi' olmala berat myesser olmam ise

kl ilbak azm gelmez ise mezbftrlarn timarn tarih-i mezbOrdan tevcih edp tezkiresin veresin dey vezaretle Anadolu beylerbeyisi olan Mebmed Paa bazretlerine sene sitte ve elf Saferinin evabiri taribiyle mverrab bkm-i erif veriltip ve ba'dehu sdde-i sa'adete gelp Ktahya sancanda Kayenice nahiyesinde Baladan nam karyeden 3.428 akelik tirnan olan Mehmed fevt olup timar mablOI ise ve kl ilhak azm gelmez ise noksaru-n tevcih edp tezkiresin veresin dey vezaretle Anadolu beylerbeyisi olan Mebmed Paa bazretlerine senebamseve elf ahannn on dokuzuncu gn tarihiyle mverrah bkm-i erif-i abar verildikden sonra tezkiresi Bab- sa'adetden ibrac olunmak ferman olunman ber-mOceb-i emr-i ali zikr olunan timarn 548 akelik hissesi* Yank seferine gelmeyen mer ve 548 ake hisse dahi sefer-i mezbilra me'mur iken gelmeyen Abdi ve 4.428 ake hisse tirnar dahi mteveffa Mehmed tahvillerinden birikdirilp 5.524 akelik olup marun-ileyhin ze'arnetinin

ba'zlar mstahakkna hkm olunmala elinden gidp hala elinde ~an 81.626 ake ze'amete zamm olunup 56.515 ake noksaruyla her-vecb-i tekmil 137.141 akelik zre marn-ileyh Mehmed Efendi'ye tevcib olunup der-i devletten be-

rat- alian in tezkire verildi. Tahtiren fi gurre-i Recebi'l-mrecceb sene 1006. STTE : ki kt'a bkm-i erif verilmidir. YANDA: ibu 3.555 akelik tirnannn [Karesi'de] 3.000 akeliin Hseyin avu'a feragat eyledi. Fi sene seb'a ve elf.

Sehven fazladan mer" yazlmtr.

297

ibu 1.721 akelik timann [Ktahya'da] Hrrem'e feragat eyledi. F1 sene seb'a ve elf.

Fevt olman ibu kalemden 4.428 ake [Ktahya'da] Feridun ... verilrnidir. Sene 1018. eyhi.

Fevt olman hissesi [35.659 ake Hamid'de] mteferrika Hasan'a verilrnidir.

Yirmi bin ake klc mahlfildr dey k~tib Mustafa'ya verilmidir. 12 B sene 1025. Mahmud.

Hissesi verilmiken cmlesine mutasarrf olup** cmle dahi mahlOl olman verilrnidir.

(BOA, TRD, or. 210, s. 442-444- Vesika 5/1-2)

** Sehven iki def'a "olup yazlmtr.

298

TRD. nr. 165, s. 281 :,~ nr 1/1 (BOA., Ves~A4

299

300

Vesika nr: 2/1 (BOA., TRD, nr. 177, s. 325

301

Vesika nr: 2/2 (BOA., TRD, nr. 177, s. 326-327

302

303

Ve5ika nr: 3/1 (BOA., TRD, nr. 177, s. 426

.n mn~A ~t voru v ' LLl .n Ua.>A .J s-L s ~!:

./{1-~f~~.oif} i~~~-f~:!-.. . ~~~~~~~~~~~~Z~1A

. ~ ~~~ . . .. . "( . "1 ;? .~. , .-::-. , : ~- :: . ~4~~ . - \, 1) . ~ . . ~-';1 l ')". . "',...., . l'll1 o.o , t'!rttt~,

:rJ\~ l~C\-:~ rt ~r"it'iJ ... r: !:-:if~~ .If\. .~!'.fr ~.,~~~!+."! ~~-~ r1 '"'-"-f'?~ i)f~!"~rq~Jrtl!) ~f1l"'"- ~tt '1 'r-rjr'r; crjt~:l i- ~;:.-:~rt]'l"rr.n (tr'f

rH~ _ifr,' ~ 0 1 ~~ ... ~tf.~~~~'1!jt( r~i.tt;f'J.f].~~-='J(t1t!f/,tfl-!J-?Wj, *'7't ~_Tf."' ~W,ff{Ut.J";ir~'fl!' -~i--!~~ rfr6!'l""-("r6~u~~ mt rf'!!l':",.,':'-~U. :J~~ ll-:l~t '!1'/ !~ g~ --:.rry r(~r~rhr:r;

.JF:S~ ~,if,.::. (n. . . - . ~~tt)IJ~ :

. ._~.~ \... .. t. .. C'( r :~: X ,;"' . . .: :: .. -o ' : . . .

., 1 . .;.., . ~~ . ~';;\'11, ~~ .~?t't.jl_...~

Hlr-;--- . : : . . . ~ ... \ . , \ J' '' " ... ,., -~ \, :. '1~ " ~' LY\ ~ ,urlr : ~. a, !!'"'...Z. ... : ~;f$-!l :~ ~ ~

rm ~... ~-;r,:. . ')\ 't:?JU~ min~ L!''tJ""" f'f'l'f',~ l .~ - ~,~ ro~ \t'\~ ,..,m 1 r,....ru; . ...,.T"t~(~

'l !to\ D D . -; .:. . 6 .)

A'- ~'"~"'~7'~"~ . J::, WU.l ~ . ,.;>~ . : . . ., . . ...

. }.\\-:. . . : ;J ; "tn1 . .. ;_ ..

.- :....----:-- ~ ~ ~ ~"'-~:r."a;,,.;,:~m,.,.,~~ - ',.f_ 1,1/.--~xr.',.l .. ,,,::. _.,...,.~J "'

c:!t... '; ~.::=-. .;....-,~~ . ~-A .

. . n . . . .. :n ~ bbb1' I;JD~!~ ~f'r>>-!- ~ ~

vo~

'Jesika

. ...C'4fl,c:; T:\,_. -~~Jv.;t.

tr~

305

nr. o. s. 442

306