Episkop ATANASIJE

8/11/2019 Episkop ATANASIJE

1/292

Episkop ATANASIJE /Jevti/

PATROLOGIJA Druga knjiga:

ISTONI OCI I PISCI

4. I 5. VEKA

OD NIKEJE DO HALKIDONA 325451.g.


2/292

BratstvoSv. Simeona Mirotoivog

1997.


3/292

P E!"E# SA# $AJA

Pre%govor &&&

!"A'A P 'A

PA"ESTINS(I PIS)I

Jevsevi*e (esari*ski &&&

Sv. (iri+o Jer,sa+imski &&&

Sv. Epi-ani*e (iparski &&&

Akaki*e (esari*ski &&&

!e+asi*e (esari*ski &&&

Tit Bostri*ski &&&

Jovan II Jer,sa+imski &&&

So-roni*e 'it+e*emski . . . . . . . . . . . . .

Sv. Isi0i*e Jer,sa+imski &&&

Sv. J,vena+i*e Jer,sa+imski &&&

!"A'A # !A

A"E(SAN# IJS(I 2)I I PIS)I

Sv. A+eksan%ar A+eksan%ri*ski &&&

Sv. Atanasi*e 'e+iki 3ivot4 %e+a4 5ogos+ov+*e &&&

Sv. Serapion Tm,itski &&&

#i%im S+epi &&&

Teo-i+o A+eksan%ri*ski &&&

Sinesi*e (irine*ski &&&

Nonos Panopo+*ski &&&


4/292

Sv. (iri+o A+eksan%ri*ski 3ivot4 %e+a4 5ogos+ov+*e &&&

!"A'A T E6A

(APA#2(IJS(I 2)I

1. Sv. 'asi+i*e 'e+iki 3ivot4 %e+a4 5ogos+ov+*e &&&

. Sv. !rigori*e Bogos+ov 3ivot4 %e+a4 5ogos+ov+*e &&&

8. Sv. !rigori*e Niski 3ivot4 %e+a4 5ogos+ov+*e &&&

. Sv. Am-i+o0i*e Ikoni*ski &&&

:. Sv. Petar Sevasti*ski &&&

;. Asteri*e Amasi*ski P.irmos (esari*ski P.


5/292

1. 'asi+i*e Ankirski &&&

. Marke+ Ankirski &&&

8. Sv. Asteri*e Amasi*ski &&&

. Sv. Nektari*e )arigra%ski &&&

:. Sv. Jovan +ato,st 3ivot4 %e+a4 5ogos+ov+*e &&&

;. Sv. Atik )arigra%ski &&&

7. Sv. Prok+o )arigra%ski &&&

?. Teo%ot Ankirski &&&

9. Jevsevi*e #ori+e*ski &&&

1@. Sv. >+avi*an )arigra%ski &&&

11. Sv. Anato+i*e )arigra%ski &&&

1 . Sokrat S0o+astik &&&

18. SoComen istoriDar &&&

!"A'A ESTA

SI IJS(I I JE MENS(I PIS)I ,vo% 9

A. Sirijski pis i

Sv. Jakov NiCi5i*ski &&&

Jakov A-raat &&&

Sv. Je-rem Siri*ski 3ivot4 %e+a4 5ogos+ov+*e &&&

'a+a* &&&

Prep. Marki*an P,stin*ak &&&

Isak Siri*ski &&&

av,+a E%eski &&&

Iva E%eski &&&

B. J!r"!#ski pis i

Sv. !rigori*e4 Prosvetite+* Jermeni*e &&&

Sv. Isak I4 'e+iki &&&


6/292

Sv. Mesro5 patri*ar0 &&&

Agatange+ &&&

ECnik (o+5 &&&

Jeise* episkop &&&!"A'A SE#MA

M2NA (2 AS(ETS(I PIS)I ,vo% &&&

A. $%#&'ki ()%r#i i

Paterik 2taDnik &&&

Istori*a mona0a , Egipt, &&&

Pa+a%i*ev F"avsaikG &&&

Teo%oritova FBogo+*,5iva istori*aG &&&

B. $%#&'ki pis i

Sv. Antoni*e 'e+iki &&&

Prepo%o5ni Amon &&&

Prepo%o5ni Amoni*e &&&

Sv. Pa0omi*e4 2rsisi*e i Teo%or &&&

en,%a Atri5ski &&&

Sv. Arseni*e P,stin*ak &&&

Sv. Makari*e A+eksan%ri*ski &&&

Sv. Makari*e Egipatski i Makari*evski spisi &&&

Evagri*e Ponti*ski &&&

Prepo%. Ni+ Ankirski &&&

Prepo%. Marko P,stin*ak &&&

Prepo%. Isi%or Pi+,siot &&&

Sv. #i*a%o04 episkop >otiDki &&&

!"A'A 2SMA

JE ETI(I PIS)I


7/292

Ari*e &&&

Man*i ari*anski pisHi &&&

AeHi*e i Evnomi*e &&&

Apo+inari*e "ao%iki*ski &&&

Nestori*e i nestori*anHi &&&

Evti0 )arigra%ski &&&

#ioskor A+eksan%ri*ski &&&

IC5or 5i5+iogra-i*e &&&


8/292


9/292

FSveti0 2taHa


10/292

P E#!2'2 P '2M I #ANJ

Crin parscou, Crist, toj moj pTnoij.Sv. Maksim Ispovednik

25*av+*,*,i ove 5e+e ke sa st,%entski0 pre%avan*a iC Patro+ogi*e Ca sa%a samo . svesk,svestan sam %a ,+aCim , iCvestan riCik4 a+i me na to goni osean*e preke potre5e Ca pop,n*avan*em osetne praCnine , na o* 5ogos+ovsko* +iterat,ri.

Pisati Patro+ogi*, Ca mene ni*e ni ma+o +aka stvar. To ni*e isto to i pisati Fistori*, stare 0ri ansk+iterat,reG4 kako s, ov, 5ogos+ovsk, str,k, naCva+i %o %anas mnogi patro+oCi. Jer Patro+ogi*a *eipak ne to vi e o% 0ri anske F+iterat,rne istori*eG i+i Fistori*e sre%n*evekovne -i+oso-i*eG. 2ntre5a %a *e4 svo*evrsni 3ivo to pis4 ikonopis sveti0 i svet+i0 "ikova 2taHa i Dite+*a )rkve4 Di*Fistori*aG i F+iterat,raG ni*e 5i+a pa pro +a4 nego *e i neo%e+*ivo poveCana sa istori*skim 5iem

)rkve i svag%a pris,tna , n*enom 3ivom pre%an*, vere4 , 5+ago%atnom isk,stv, mo+itvene is+ovesne Ca*e%niHe Fsa svima SvetimaG , istom 5ogoop ten*, i 5ogopoCnan*,. To nam *e por,ka po,ka i o% Aposto+a Pav+aE-. 84 1? 19 i o% Sv. Atanasi*a 'e+ikogO ovaploenju Logosa4 :7 .

Je%an o% na*vei0 savremeni0 patro+oga4 Di*a *e str,Dnost , Patro+ogi*i op tepriCnata , svet,4tako e govori i por,D,*eK F2Hi i Dite+*i )rkve Ca nas s, pre svega ,vek 3ivi sve%oHi kato+iDansk

sa5orne vere4 D,vari i nosioHi vase+*enskog pre%an*a. Pa ipak4 svetootaDka %e+a Ca nas nis, neprikosnovena riCniHa pre%an*a. Jer4 pre%an*e *e 3ivot4 i a,tentiDno se D,va samo , 3ivom o5no+*en*, i sapre3iv+*avan*, sa 2Hima. 2 tome nam ,pravo i sve%oDe 2Hi , svo*im %e+ima. 2ni nam pokaC,*, kako istine 0ri anske vere o3ivotvorava*, i preo5ra3ava*, +*,%ski %,04 kako se , 3ivomisk,stv, vere prepora a i o5nav+*a +*,%ska misao. 2ni raCotkriva*, i raCvi*a*, 0ri anske istinevere , He+osno i stvara+aDko 0ri ansko vi en*e sveta i 3ivota. tom smis+,4 svetootaDka %e+a s

Ca nas iCvor stvara+aDkog na%a0n,a4 primer 0ri anskog po%viga i m,%rosti. To *e ko+a0ri anske mis+i4 0ri anske -i+oso-i*e. Patro+ogi*a tre5a %a nas ,ve%e , ta* stvara+aDki svet4 ,veDni svet nestarivog isk,stva i ,moCren*a4 , svet ne,gasive i neCa+aCne Svet+ostiGG. Florovski.

#o po*ave *e%ne takve Patro+ogi*e neka 5i ove 5e+e ke pos+,3i+e samo kao privremeni prir,Dnikna na em *eCik,4 na ko*em4 na3a+ost4 ni %e+a Sveti0 2taHa nemamo preve%ena4 iako smo i04 knas+e%niHi n*i0ove %,0ovne k,+t,re4 , Sre%n*em vek, 5ogati ima+i.

Prir,Dnik *e Cami +*en %a iCa e , ; sveCaka 1 8. vek :. vek na Istok, : 1@. vek na Istok,11. vek na apa%, 11 1:. vek i 1; @. vek . Namen*en *e i pri+ago en , prvom re%, potre5amana i0 st,%enata teo+ogi*e4 a+i mo3%a mo3e 5iti o% koristi i %r,gima.

ovo* . svesHi o5,0vaeni s, Hrkveni 2Hi i pisHi na Istok, , perio%, iCme , Nike*skog i


11/292

%ost,pa 5ogato* novi*o* +iterat,ri. (rai pak spisak +iterat,re4 %at na kra*, ove sveske4 pre%stav+*samo na*,3i iC5or4 *e%ino *e o5i+ni*e Cast,p+*ena inaDe skromna +iterat,ra na na em *eCik,.

a0va+*,*em Bog, i Svetim 2Hima i svima %o5rim +*,%ima ko*i omog,i e po*av, ovog prvogCa0vata , Fpravos+avno 5ogatstvo 5ogos+ov+*aGrljodTxou ploutismTn ljeologaj 4 kakona%a0n,to naCva svetootaDko nas+e e svesti 0imnogra- )rkve , *e%no* o% Bo3ini0 sti0ira.

skr!nji post"

leta Gospodnjeg #$%&.Jeromona0 ATANASIJE Jevti

O

Sv. 'arsan,-i*eK na pitan*e o 2rigeniCm, Evagri*a4 i %a se neki 2Hi ne s+a3,4 ve+iK Nemojte mislitida" makar i Sveti '(ili)" da su mogli *aista' + ) shvatiti sve du(ine +o,ije. -er postol veli/0Delimi1no *namo" i delimi1no prorokujemo02 i opet/ 03ojemu se daje od Duha0 '#3or.#4"$2#3or.5"5). Ovo i ovako" i ne sve On 'daje) jednome 1oveku" nego jednome ovako" drugome onako.

sve dejstvuje -edan 'Duh). -er *najui postol +o,ije 'stvari) da su neshvatljive" povikao je govorei/0O du(ina (ogatstva i mudrosti i *nanja +o,ijeg6 kako su neispitljivi sudovi N-egovi" inesitra,ivi putevi N-egovi7 -er ko po*na um Gospodnji70 ' m.11488=8.


12/292


13/292

'A$NIJE S( A6ENI)E

)I 'Ekkl siastik! "stora Sokratova4 SoComenova4 Teo%oritova.

#'I B+a3eni Jeronim4 #e viris i++,stri5,s P" 84 ;88 7;@ .

Bi5+ ioteka Sveti >oti*e4#uriT$i$loj % $i$liolj!k P! t. 1@8 .

P! Migne4 Patro+ogiae H,rs,s Homp+et,s4 series !raeHa4 t. 1 1;1. Paris 1?:7 1?;;.

P" Migne4 Patro+ogiae H,rH,s Homp+et,s4 series "atina4 t. 1 1. Paris 1? 1?; .

P2 . !ra--in >. Na,4 Patro+ogia 2rienta+is4 Paris 19@8 etH.

!S) #ie grieH0isH0en H0rist+iH0en SH0ri-tste++er %er ersten Ja0r0,n%erte4 "eipCig Ber+in 1?97 etH.

S)0 So,rHes )0retiennes4 Paris 19 etH.

'EPES &i$liolj!k 3Ell!nnjn atrnjn ka( kkl siastik)n suggra*njn, '+lj nai - // 0x .

Mansi J. #. Mansi4 SaHror,m )onHi+ior,m nova et amp+issima Ho++eHtio4 Paris "eipCig 19@1 7.

A)2 E. SH0n*artC4 AHta )onHi+ior,m 2eH,meniHor,m4 Ber+in 191 etH.

!"A'A P 'A

PA"ESTINS(I 2)I I PIS)I

1. JE'SE'IJE (ESA IJS(I

Me , pisHima . veka Jevsevi*e (esari*ski 0rono+o ki Ca,Cima prvomesto. InaDe4 CnaDa*an *e vi e kao Hrkveni istoriDar nego+i kao 5ogos+ov. Neki ga , novi*e vremnaCiva*, FoHem Hrkvene istori*eG.


14/292

o en *e , (esari*i Pa+estinsko* Primorsko* oko ;:. go%ine4 g%e *e stekao i o%+iDnoo5raCovan*e4 0ri ansko i *e+insko. Svetom Pism, se ,Dio ko% m,%rog antio0i*skog preCvitera#orote*a4 a+i m, *e g+avni ,Dite+* 5io ,Deni kesari*ski m,Denik Pam-i+o4 a+eksan%ri*ski ak i,pravnik (esari*ske ko+e. Pam-i+o *e ,veo Jevsevi*a , a+eksan%ri*ski -i+o+o ki meto% 2rigenov ,op te , origenovsk, tra%iHi*,4 to e Jevsevi*, ostati kao nas+e e Ca Heo 3ivot. (a%a *e nasta+ogon*en*e 0ri ana Ca vreme #iok+eHi*ana i Catim Maksimina #a*e8@8 : i 8@7 114 to eJevsevi*e kao sve%ok kasni*e opisati4 Jevsevi*e Ca*e%no sa Pam-i+om 5,%e Catvoren , (esari*i4 s, Ca*e%no ra%i+i na pisan*, apo+ogi*eo 2rigen,. Sveti Pam-i+o *e postra%ao m,DeniDki 1;.-e5r,ara 81@. go%ine po% tim %at,mom se i s+avi n*egov sveti spomen 4 a Jevsevi*e *e opisaon*egov 3ivot i stra%an*e i ota%a ,Ceo na%imak FPam-i+oG. Ispre% %a+*eg gon*en*a po5egao *e, Tir4 a Catim , Egipat4 g%e *e ostao %o kra*a gon*en*a.

Jevsevi*e *e pre toga ve 5io r,kopo+o3en Ca preCvitera o% episkopa Agapi*a4 a Ca episkopa ,(esari*i 5iva iCa5ran neg%e pos+e Mi+anskog e%ikta 818. go%ine4 na*kasni*e %o 81:. I pre toga sPam-i+om4 a i sa%a kao episkop ra%io *e na o5ogaen*, D,vene (esari*ske 5i5+iotike4 ko*, *e os=novao *o 2rigen4 a , ko*o* *e i sam sk,p+*ao 5ogat, gra , Ca svo*a istori*ska i apo+ogetska %e+a

C 5i5+iotek, osnovao *e i skriptori*, g%e s, se prepisiva+e kn*ige4 pa *e va+*%a Cato Har(onstantin4 ko*i *e 8 8. go%ine postao samo%r3aH , He+o* imsko* %r3avi4 o% n*ega nar,Dio :@ko%eksQ prepisQ Sv. Pisma Ca )rkve , )arigra%, $ivot (onstantinov 4 8; 87 . Jevsevi*e *e iinaDe postao 5+iCak Har, (onstantin,4 takorei %vorski Dovek4 Harski orator i 5iogra-4 i to ko+ikoC5og svo*e ,Denosti to+iko i C5og svo*e %ip+omati*e.

ari*ansko* 5or5i pona ao se vi e %ip+omatski nego 5ogos+ovski. IC origenovske tra%iHi*enas+e%io *e vi e %ogmatske s+a5osti nego+i 5ogos+ovske vr+ine 2rigenove4 tako %a *e ,stvari po%r3avao Ari*a i , n*egovom ,Den*, ni*e vi%eo *eres. (a%a *e Ari*e 5io os, en , A+eksan%ri*i i%o ao na Istok4 Jevsevi*e ga *e primio , op ten*e i 5ranio n*egovo ,Den*e4 C5og Dega ga *eAntio0i*ski sa5or4 po% pre%se%ni tvom 2si*e (or%,5skog i Evstati*a Antio0i*skog pre% Nike*sSa5or4 kra*em 8 . i+i poDetkom 8 : os,%io. 2va os,%a na Nike*skom Sa5or, ni*e ,Cimana ,o5Cir4 pa *e Jevsevi*e iCg+e%a 5io ta* ko*i *e CvaniDno poC%ravio Hara (onstantina na Sa5or,. I *e +iDno 5io protiv iCraCa Fomo,siosG4 on *e na kra*,4 ,C ogromn, vein, episkopa4 po%pisao Nike*ski Simvo+ vere. a osnov, tog Simvo+a on *e pret0o%no pre%+o3io simvo+ (esari*ske Hrkvko*i s, Nike*ski 2Hi Catim %op,ni+i i %ogmatski o*aDa+i iCraCima F*e%nos, tniG4 FiC s, tine 2Fro en a ne stvorenG. Pretpostav+*a se tako e %a *e Jevsevi*e pre%+o3io ,sva*an*e a+eksan%ri*naDina praCnovan*a Pas0e4 kako *e i o%+,Dio Nike*ski 'ase+*enski Sa5or.

#ip+omata Jevsevi*e osetio *e ve , Nike*i %a svo* potpis po% Nike*ski Simvo+ i n*egov iCraCFomo,siosG tre5a nekako %a o5*asni svo*im verniHima4 *er on svakako ni*e tako mis+io ni govorte *e Cato i ,p,tio pismo svo*o* Hrkvi , (esari*i ko*e , He+ini %onosi istoriDar Sokrat4 )I I4 ? 4 ,ko*em nasto*i %a se oprav%a i na svo* naDin o5*asni iCraC Fomo,siosG. NJegovo t,maDen*e svose man*evi e na s0vatan*e %a *e Sin Fpo svem, po%o5anG 1moioj 2H,4 tako %a s, , prav, onina,DniHi ko*i Jevsevi*a smatra*, CaDetnikom po+,ari*anske kompromisne parti*e tCv. F2mi*aHaGko*, e konaDno o-ormiti n*egov nas+e%nik Akaki*e (esari*ski i ko*o* e pripa%ati vei 5ro*episkopa na Istok,4 a o% Capa%ni04 na i Cem+*aHi rsaki*e iC Singi%,n,ma Beogra%a i 'a+enM,rse 2si*eka . 5og ovakvog %ip+omatskog stava Jevsevi*e *e %o5io naCiv Fdglnjssoj G4 t*.Dovek neiskren i prevrt+*iv Sokrat4 )I I4 8 . Ni ma+o pri*atan s,% o n*em, i n*egovom pona a, veri iCrek+i s, i n*egov savremenik Sv. Atanasi*e 'e+iki i4 kasni*e4 Sv. >oti*e )arigra%ski. spis, F2 Nike*skom Sa5or,G R 8 ve+i A+eksan%ri*ski po5ornik Pravos+av+*a4 kome *e Jevsevine ma+o +iDno napakostioK FI D,%no *e %a *e Jevsevi*e iC (esari*e Pa+estinske4 iako *e pret0o%o%riHao4 ipak pos+e po%pisao Simvo+ i pisao pos+aniH, svo*o* Hrkvi govorei %a *e ovo ver)rkve i pre%an*e 2taHa4 Dime *e svima *asno pokaCao %a s, rani*e gre i+i i %a s, se ,Ca+,% 5ori


15/292

protiv istineG. S,% Sv. >oti*a Ca+aCi ve i , oHen, Jevsevi*evog 5ogos+ov+*a Bi5+ioteka4 18 Km,3 *e mnogo,Den4 a+i *e , o tro,mnosti i , Dvrstini karaktera s+a5i*i4 *er nema taDnosti ,%ogmatima vere4 *er se i , ovim n*egovim %e+ima reD *e o apo+ogetskim spisima mo3e ,mnogome vi%eti kako 0,+i na Sina Bo3i*eg i naCiva !a %r,gim ,Crokom i ar0istratigom i Cast,paneke %r,ge iCmi +*otine ari*anske *eresiG.

Pos+e Nike*skog Sa5ora Jevsevi*e nastav+*a 5or5, protiv iCraCa Fomo,siosG4 ko*i Ca n*ega ima priCv,k save+i*aniCma4 a+i to ra%i prikriveno i4 sa %r,gim IstoDnim episkopima ko*i e segr,pisati oko Jevsevi*a Nikomi%i*skog 4 progoni po*e%ine istakn,te prista+iHe Nike*e. Tako *e ,Dstvovao , svrgn,, sa kate%reK Ask+ipi*a !aCskog 8 ;. g. 4 Evstati*a Antio0i*skog 88@ 4 SvetAtanasi*a 88: i Marke+a Ankirskog 88; . Protiv Sv. Evstati*a istakao *e i %ogmatske4 a+i i nek%r,ge raC+oge4 kao to *e to ,ra eno i protiv Sv. Atanasi*a na sa5or, , Tir,. Je%ino protiv Marke+aAnkirskog Jevsevi*e *e ist,pio iC stvarno %ogmatski0 raC+oga4 *er *e Marke+ , ime Nike*ske vere 5io oti ao , Disti save+i*aniCam. Jevsevi*e *e pris,stvovao i na sa5or, , Jer,sa+im, pri+ikomosveen*a novopo%ign,te 5aCi+ike na !ro5, !ospo%n*em 88: 4 a Catim *e 5io , )arigra%,4 g%e *o 8@=go%i n*iHi Hara (onstantina o%r3ao *,5i+arni govor. 2% kako s, , Antio0i*i o% 889. go%in poDe+i ,Desta+i sa5ori IstoDni0 episkopa4 Jevsevi*e *e na n*ima ,Destvovao4 a+i *e ve 8 @. go%,mro4 a nas+e%io ga *e n*egov ,Denik Akaki*e ko*i m, *e i 3ivot opisao4 a+i ta* opis ni*e saD,van

Jevsevi*, s+,3i na Dast to to *e4 po svrgn,, Evstati*evom4 o%5io %a pre e na mnogo CnaDa*ni*Antio0i*sk, kate%r,4 Ca to ga *e po0va+io i sam Har (onstantin. Neko+iko vekova kasni*e4me ,tim4 na n*egovo ime pa+a *e *e%na nova senka. Naime4 *e%an o% g+avni0 tekstova na ko*i se poCiva+i ikono5orHi , o%5ran, svo*e *eresi 5i+o *e Jevsevi*evo pismo HariHi (onstanti*i4 sestr(onstantina 'e+ikog4 , ko*em Jevsevi*e o%5aH,*e i mog,nost i potre5, ikone +orovskog %a *e Jevsevi*evo ikono5orstvo na +ini*i n*egovog op teg origeniCma i %a ,2rigenovo* 0risto+ogi*i tre5a tra3iti iCvor i ove i %r,gi0 Ca5+,%a Jevsevi*evi0.

Nes,mn*ivo %a *e Jevsevi*e (esari*ski 5io *e%an o% na*,Deni*i0 episkopa svoga %o5a. Bio *e ve 5i5+io-i+ i er,%ita4 %o5ar poCnava+aH Hrkvene i svetske istori*e i tako e +iterat,re4 kako 5i5+i*sHrkvene tako i -i+oso-ske4 pritom o%+iDan ritor i ne,moran pisaH. Ma+o *e Hrkveni0 pisaHa pos+2rigena ko*i s, napisa+i to+iko ko+iko on. Sva n*egova saD,vana %e+a ,P! 19 . tom. NovakritiDka iC%an*a , !)S i S)0 .

2v%e emo se osvrn,ti na n*egova egCegetska4 %ogmatska i apo+ogetska %e+a. #a spomenemona*pre 5i5+i*sko=egCegetske ra%ove. Jevsevi*e *e Ca*e%no sa Pam-i+om ra%io na *e%nom iC%kritiDkog teksta Sv. Pisma Starog i Novog aveta. ICvestan 5ro* r,kopisa Svetoga Pisma4 ko*i s,%o nas %o +i4 potiD, o% prepisa na ko*ima s, oni , (esari*i ra%i+i. naDa*ni s, Jevsevi*eviJevan e+ski kanoni i+i ta5+iHe 4 pri%o%ati ,C pismo (arpi*an,4 , ko*em on o5*a n*ava svo* naiCno en*a para+e+ni0 mesta , Jevan e+*ima4 , 1@ st,5aHa4 to pre%stav+*a ,savr en*e *evan ekonkor%anHe Amoni*a A+eksan%ri*skog iC 8. veka . PraktiDnost ovog sistema ,Dini+a *e %a o 5,%e ,skoro ,svo*en i Ca ',+gat, o% Jeronima i Ca siri*ske ko%ekse Sv. Pisma4 a , novi*e vreme

tampa se i ,C kritiDka iC%an*a grDkog Novog avetaNest+e i %r.. 2vo Jevsevi*evo %e+o preve%eno *e i na s+ovenski i starosrpski.


16/292

PoCnato 5i5+i*sko %e+o Jevsevi*evo *este i 2nomastikon4 Detvrti preosta+i %eo *e%nog ireg rako*i %o %anas ni*e saD,van4 a ko*i *e Jevsevi*e napisao na tra3en*e episkopa Pav+ina Tirskog881 . prva tri %e+a4 CnaDa*na Ca 5i5+i*sk, geogra-i*,4 5i+o *e %ato grDko t,maDen*e etno+o knaCiva , Bi5+i*i4 topogra-i*a stare J,%e*e i teritori*e 1 p+emena4 kao i p+an i opis Jer,sa+ima i


17/292

ve+ika apo+ogetska %e+a4 ko*a se Cov,K Jevan e+ska priprema i Jevan e+sko %okaCivan*e. 25as, *e%na He+ina i nasta+a s, pre Nike*skog Sa5ora iCme , 81: i 8 4 a ima*, 1: kn*iga prvo i kn*iga %r,go no o% ovog %r,gog saD,vano *e samo prvi0 1@ i o%+omak 1:. kn*ige .

Jevan e+ska priprema pokaC,*e Ca5+,%e paganskog po+iteiCma i na%mo *evre*ske vere4 ko*a *,stvari samo priprema Ca Jevan e+*e. (n*iga *e namen*ena o5raeniHima iC neCna5o tva ,i+ona(+imenta A+eksan%ri*skog4 tvr%i %a s, Mo*si*e i *evre*ski proroHi stari*i o% P+atona kogaJevsevi*e inaDe visoko Heni i %r,gi0 grDki0 -i+oso-a4 pa s, !rHi 5i+i ti ko*i s, svo*e na*5o+*e mi poCa*mi+i o% Jevre*a. kritiHi grDke i%o+o+atri*e Jevsevi*e se s+,3i op irnim navo%ima iC sagrDki0 pisaHa ko*i s, ve kritikova+i gr,5o i%o+opok+onstvo. Na ta* naDin , Jevsevi*evimapo+ogetskim %e+ima saD,vani s, 5ro*ni o%+omHi iC iCvesni0 %e+a k+asiDni0 pisaHa i -i+oso-as, kasni*e iCg,5+*ena.

#r,go %e+o Jevan e+sko %okaCivan*e pre%stav+*a o%govor Jevre*ima C5og pre5aHivan*a0ri anima %a se 5eC %r3an*a *,%e*skog akona 3e+e %a prika3, nas+e%niHima Bo3i*i0 o5ean%atim iCa5ranom naro%,. Jevsevi*e ov%e pokaC,*e %a Stari avet ima ,niverCa+ni*e CnaDen*e4


18/292

(onastanti*i o o5a ova pisma ve *e 5i+o reDi 4 tree >+aki+, Antio0i*skom na poDetk, F)rkventeo+ogi*eG i Detvrto pismo (arpi*an, sa FJevan e+skim kanonimaG , %o%atk, . Neko+iko-ragmenata iC pisama A+eksan%r, A+eksan%ri*skom i episkop, Ev-ranti*,4 ,p,eni0 ovima ,Ca tit, Ari*a i n*egovog ,Den*a4 saD,vano *e ko% Sv. Atanasi*a i , aktima 'II 'ase+*enskogSa5ora.

Ako *e Jevsevi*e (esari*ski 5io s+a5 5ogos+ov4 to svakako ne ,man*,*e n*egov skoro ne,pore%iviCnaDa* kao 0ri anskog istoriDara FoHa Hrkvene istori*eG4 kako ga naCiva*, neki na,DniHi ,novi*e vreme. Jevsevi*e *e 5io ne,morni ra%nik4 istra3ivaD i pisaH istori*ski0 %e+a svetske i0ri anske istori*e. NJegovi spisi ,op te4 a pose5no istori*ski4 prave s, riCniHe vei0 i man*i0iCvo%a iC %e+a 0ri anski0 i *e+inski0 pisaHa. Bio *e ne,morni DitaD i sak,p+*aD materi*a+a po 5ogatim 5i5+iotekama (esari*e i Jer,sa+ima4 g%e *e iC,Davao star, istori*, i +iterat,r,4 geogra-i*, i-i+oso-i*,4 pa+eogra-i*, i istoriogra-i*,. a svo*a istori*ska %e+a koristio *e i 5i5+i*ske i van5i5+i*iCvore4 a o% svo*i0 pret0o%nika 0ri anski0 istoriDara naroDito


19/292

ov%e pismeno4 pa , Cato i poDeti ne o%nek+e %r,g%e nego o% samog poDetka %omostro*aSpasite+*a i !ospo%a na eg Is,sa PomaCanika t*.


20/292

treeg Jevsevi*evog spisa Stra%an*e svetog Pam-i+a i osta+i0 sa n*ime saD,van *e %o %anas samo *e%an ma+i o%+omak.

Ako s, ovi martiro+oCi samo %op,na Jevsevi*eve Istori*e4 n*egovo %e+o $ivot (onstantinov pre%stav+*a pro%,3etak iste Ca perio% o% 8 . %o 887. go%ine4 t*. %o smrti Hara (onstantina. # *e ,stvari vi e panegiriDko nego+i istori*sko4 a+i po to vi e iCnosi (onstantinove Cas+,ge Ca )rkv, n*em, ima %osta materi*a+a o 3ivot, i C5ivan*ima , )rkvi , %o5a (onstantina4 oso5ito , veCi saI 'ase+*enskim Sa5orom4 i ,op te o proHvat, )rkve , s+o5o%i %ato* *o* o% ravnoaposto+nog Hara#e+o *e nasta+o ,skoro po smrti (onstantinovo*4 oko 88?/9. g%ine4 i napisano *e , kn*ige. n*em,4 ,C osta+o4 na+aCi se i 1; Harski0 nare%a5a i pisama (onstantinovi04 Di*, a,tentiDnostsavremena na,Dna kritika ,g+avnom pri0vata4 a+i se svi na,DniHi ne s+a3, oko %r,gi0 pro5+emaveCani0 Ca nastanak i kompoCiHi*, ovog Jevsevi*evog spisa , Dast (onstantinov,.

Pre no to se ,kratko osvrnemo na sam sa%r3a* ovog %e+a4 tre5a %a ka3emo %a pos+e . kn*ige$ivota s+e%i4 i , r,kopisima i , tampanim iC%an*ima4 *e%an tekst ko*i Jevsevi*e naCiva G!ovorHara (onstantina C5or, sveti0!4 t*. *e%na Hareva 5ese%a sa5or, episkop . Ta* tekst se ,r,kopisima poneka% naCiva petom kn*igom G$ivota (onstantinovog! i tre5a %a *e origina+no%e+o samog Hara (onstantina4 a pre%stav+*a *e%n, n*egov, apo+ogi*,


21/292

mnogov+a a4 o5*e%inio *e sve naro%e na Istok, i apa%, po% *e%n, v+ast Gmonar0i*,!4 po%G*e%no sveHe+o te+o! G%r3av, im+*ana! i G imsk, ek,men,!4 paX omana kako se to govori+ona +atinskom. Sa%a4 po% n*egovom *e%instvenom v+a , i 5ogo%anim miromK

vi e se na% naro%ima i gra anima oDinstvova+o nego+i n,3no , v+a%a+o $ivot 84 1 4 takoiCg+e%a+o %a se *avio Gneki m+a%i i novostvoreni naDin 3iv+*en*a! , ro%, +*,%skom Dini+onekome %a Cami +*a s+ik, )arstva


22/292

#a *e Sveti (iri+o 5io kanonski episkop Jer,sa+imski i po5ornik pravos+avne vere vi%i se iCn*egovi0 %a+*i0 5or5i i stra%an*a Ca Pravos+av+*e4 C5og Dega e ga istoriDari Teo%orit i kasniTeo-an naCvati GCa titnikom aposto+skog ,Den*a!. Naime4 kao episkop Jer,sa+imske )rkve (iri+o *e pe%eseti0 go%ina . veka poDeo spor sa Akaki*em (esari*skim oko mitropo+itski0 prava4nasto*ei %a Jer,sa+imsk, )rkv, osamosta+i o% (esari*e i vrati *o* stari po+o3a* to *e ve Nike*ski sa5or svo*im 7. pravi+om otvorio kao tem, . Me ,tim4 iCa kanonskog spora sa Akaki*emkri+a se i %ogmatska raC+ika , veri4 *er *e Sv. (iri+o4 i 5eC -orma+nog pri0vatan*a Nike*skogSimvo+a4 5io potp,no pravos+avan , veri , Svet, Tro*iH,4 to se i vi%i *asno iC n*egovi0 (ati0eCa4g%e on t,maDi Simvo+ Jer,sa+imske )rkve4 vr+o 5+iCak Nike*skom. (ao vo a kompromisne parti*e G2mi*aHa! ,g+avnom po+,ari*anaHa4 no sa areni+om po sastav, i po ten%enHi*ama 4 k *e po%r3avao i -orsirao Har (onstanHi*e4 Akaki*e ,spe %a svrtne Sv. (iri+a 8:7/?. go%ine4 i on ta%o%+aCi na*pre , Antio0i*, a on%a , Tars4 ko% Si+,ana Tarsi*skog. Ta%a se C5+i3io saG2mi,si*anHima!4 5ogos+ovski i Hrkveno sna3nom gr,pom pravos+avni0 episkopa na Istok,4 ko*ime ,tim iC %r,gi0 raC+oga ni*, *o pri0vata+i Nike*ski iCraC Gomo,sios!. C n*i0 Si+,anTarsi*ski4 'asi+i*e Ankirski4 E+evsi*e (iCiDki i %r. on pris,stv,*e na sa5or, , Se+ekvi*i 8:9.go%ine4 g%e *e nas,prot Akaki*, vraen na Jer,sa+imsk, kate%r,. No kako *e Akaki*e 8;@. go%ine,C (onstanHi*ev, po%r k,4 postao sa svo*om parti*om po5e%nik na% osta+im parti*ama4 to (iri+o 5,%e ponovo proteran sa kate%re4 %a 5i se ve 8; . go%ine4 Ca vreme smi +*ene J,+i*anoveto+eranHi*e4 ponovo vratio , Jer,sa+im4 g%e *e4 iCme , osta+oga4 5io sve%ok ne,spe+e o5nove *,%e*skog 0rama ko*, *e J,+i*an 5io nare%io %a 5i napakostio 0ri anima.

Po%r3avan o% Pravos+avni0 episkopa na Istok,4 kao to *e 5io Sv. Me+eti*e , Antio0i*i na Di*o*strani protiv Pav+ina 5io Sv. (iri+o4 to se tako e apa%nima ni*e %opa%a+o 4 ostao *e naJer,sa+imsko* kate%ri %o 8;7. go%ine4 ka%a *e o% Hara 'a+enta 5io opet proteran4 %a 5i se , vremTeo%osi*a 'e+ikog vratio na presto Sionske )rkve i na n*em, ostao %o svo*eg prestav+*en*a

[8?7 . Destvovao *e na II 'ase+*enskom sa5or, , )arigra%, 8?1. go%ine4 g%e *e priCnat Ca *e%noga o% st,5ova Pravos+av+*a. (ao Svetite+* s+avi se 1?. marta po% tim %at,mom i 3ivotopin*egov , 9itija Svetih4 srpski prevo% o. J,stina Popovia .

(ao pastir i ar0ipastir Sveti (iri+o se o%+ikovao mnogim vr+inama4 i pose5no pravos+avnommiro+*,5ivo , i Doveko+*,5+*em. IstoriDar SoComen )I 4 : sve%oDi %a ga *e Akaki*e(esari*ski opt,3ivao i Cato to *e pro%ao Hrkvene ,krase4 sas,%e i prekrivaDe4 to *e Caista i 5i+otaDno4 a+i *e raC+og toga 5io nasta+a g+a% , Jer,sa+im,4 pa *e ar0ipastir %o5i*enim novHem pre0ran*ivao sirote i g+a%ne , o%,vek siroma nom Jer,sa+im, i J,%e*i. NJegova pak miro+*,5ivostispo+*i+a se , smirivan*, 5ro*ni0 raC%ora , )rkvama na Istok,4 pa i , n*egovo* Jer,sa+imsko*)rkvi4 ko*, s, Ca vreme n*egovog pos+e%n*eg *e%anaestogo%i n*eg progonstva rastrCava+i rask *eresi4 a+i *e on to iskrenom i pravi+nom verom4 a+i i ve+ikom trpe+*ivo ,4 ,speo %a popravi i ,mir i pore%ak povrati. A stan*e ni*e 5i+o ni ma+o +ako4 o Dem, sve%oDi i Sv. !rigori*e Niski4%e+egiran o% )arigra%skog sa5ora , Ara5i*, i Pa+estin, ra%i sre ivan*a tamo n*i0 pri+ika Pismo

.

2% Svetog (iri+a Jer,sa+imskog osta+o nam *e i %o %anas saD,vano (ati0eCe4 o% ko*i0 prvaProkati0eCa pre%stav+*a ,vo%4 s+e%ei0 1? s, pre%kr ten*ska og+a en*a po,ke o verikati0,menima 4 a pos+e%n*i0 : s, Gmistagogi*a novoprosveenima!4 t*. ta*novo%stvo \ ,vo en*enovokr teni0 , sa%r3a* i smisao tri osnovne svete tra*neK kr ten*e4 miropomaCan*e i +it,rgi*,. Posve%oDanstv, Jeronima #'I4 11 (ati0eCe *e (iri+ napisao , m+a%osti4 a Capis na iCvesnom 5ro*, grDki0 r,kopisa iC V veka govori o tome %a *e tekst (ati0eCa nastao stenogra-skimCapisivan*em (iri+ovi0 ve+ikoposni0 5ese%a4 %r3ani0 , GMartiri,m,!4 t*. , Jer,sa+imskom 0ram,!ro5a i 'askrsen*a !ospo%n*eg po%ign,tom ne to pre toga o% Sv. (onstantina i Je+ene. a :mistago ki0 (ati0eCa iCvesni na,DniHi iCne+i s, mi +*en*e %a ne pripa%a*, Sv. (iri+,4 nego


23/292

n*egovom nas+e%nik, Jovan, Jer,sa+imskom. Ispravni*e *e me ,tim mi +*en*e ko*e sto*i Ca(iri+ovo a,torstvo i ovi0 (ati0eCa. Ne isk+*,D,*e se ipak mog,nost %a i0 *e kasni*e , kati0eCaHi*i,potre5+*avao i n*egov nas+e%nik Jovan4 pa Dak mo3%a i nanovo re%igovao. Mnogo5ro*ni s, starnovi prevo%i i iC%an*a (ati0eCa Sv. (iri+a4 sve %o na*novi*i0 kritiDki0 iC%an*apos+e%n*e iC 19;;4S)0. 1 ; i


24/292

5ogos+ov+*a na Istok,4 onog 5ogos+ov+*a ko*e *e i 5eC ,potre5e Nike*skog Simvo+a pravos+avnverova+o i 5ogos+ovstvova+o o Sv. Tro*iHi4 tako %a ni*e taDno tvr en*e skoro svi0 Capa%ni0istoriDara4 Casnivano na *e%nostranim g+e%an*ima iCvesni0 pisaHa i 5ogos+ova . i :. veka4 %aGsav Istok! 5io , . vek, ari*anski samo Cato to *e 5io reCervisan prema niki*skom iCraC,Gomo,sios! t,maDenom Desto o% neki0 GNike*aHa! , Disto save+i*anskom smis+, . Sveti (iri+o *e na*5o+*i %okaC %a ne,potre5+*avan*e Nike*skog Simvo+a samo po se5i *o ni*e oCnaDava+ari*anstvo ni po+,ari*anstvo. No i (iri+o *e o% A+eksan%ri*skog sa5ora Sv. Atanasi*a 8; . go%ine pri0vatio i Nike*ski Simvo+ i iCraC G*e%nos, tni!4 a+i s, (ati0eCe ta%a ve 5i+e napisane.

Sveti (iri+o ispove%a pravi+n, ANIJE (IPA S(I


25/292

Svetog Epi-ani*a ,5ra*amo ov%e , Pa+estinske pisHe C5og n*egovog pa+estinskog porek+a4 a i C5 5+iskosti i n*ega +iDno i (iparske )rkve sa Pa+estinom.

Po istoriDar, SoComen,)I4 ;4 8 Epi-ani*e se ro%io , Pa+estini4 , se+,:isanduk ' \ Beit=#*i5rin ko% E+e-teropo+*a 5+iC, !aCe 4 iCme , 81@. i 81:. go%ine. o%ite+*i s, m, 5i+i siroma ni Jeva+i posto*i i verCi*a %a s, 5i+i 5ogati 0ri ani. Ni*e poCnato g%e se ,Dio4 na*verovatni*e *e 5iosamo,k4 a+i m, se iC %e+a vi%i %a *e 5io %osta naDitan. Po Jeronim,4 papa Epi-ani*e+ 8rotiv ;u


26/292

/Jeronim4 me ,tim4 %a*e *e%n, iskriv+*en, s+ik, o Jovan, Jer,sa+imskom4 pi ,i i pre5aH,*,i m, = Pismo7 41@&&= %a 0oe %a Ca,Cme *e%n, aposto+sk, kate%r, neCavisn, . Tako e , vreme origenistiDkog spo89;.g. Jeronim pi e4 gr,5o i r,3no4 svo* spis@onta -oannem Aierosolimatanum4 p,n +iDni0 i ne,mesni0napa%a 4 to *e vi e %okaC Jeronimovog karaktera nego stvarni0 pogre aka Jovanovi0. Jeronim4 i sam ran po tova+aH 2rigena i na iroko korisnik n*egovi0 %e+a4 naroDito egCegetski04 ,p+a io se %a na apa%4 g%,3ivao ve+iki ,g+e%4 ne o%e mi +*en*e o n*em, kao nepravos+avnom4 sa neraC5oritom revno , sp,pio *e ,

5or5, protiv origeniCma4 te *e napao i Jovana i svog pri*ate+*a ,-ina4 staviv i se na stran, Sv. Epi-ani*a iTeo-i+a A+eksan%ri*skog. Jovan Jer,sa+imski ni*e 5io origenista4 a+i se , svo*e %o5a na ao , Hentr, 5ogos+ovski0 sporova oko origeniCma 898?.g. i pe+agi*aniCma 1: 17.g. . Sam *e pa3+*ivo iC,Davao2rigenova %e+a i Henio i04 pa ga *e Jeronim4 iako *e pret0o%no i sam 5io simpatiCer 2rigena4 C5og toganapao. Tome *e %oprineo svakako i Sv. Epi-ani*e (iparski inaDe ro%om iC se+a 'isan%,ka ko% E+e-ter,po+*kra* !aCe4 g%e *e rani*e osnovao manastir 4 svo*im %o+askom , Jer,sa+im i svo*im pona an*em , Jovanovepar0i*i. 2ko skrsa 898.g. Epi-ani*e *e , 0ram, 'askrsen*a , Jer,sa+im, sa amvona4 , pris,stv,Jovanovom4 napao nekoga 5eC spomin*an*a imena Ca origeniCma4 *er *e 2rigena smatrao g+avnim iCvosvi0 *eresi. Istoga %ana popo%ne , istom 0ram, Jovan *e govorio protiv antropomor-it&4 po%raC,meva*,i%a *e Epi-ani*e kao protivnik origenista samim tim i antropomor-it. Epi-ani*e pak , o%govor os,%iantropomor-iCam i Catra3i o% Jovana %a on os,%i origeniCam. Jovan *e to i ,Dinio4 istakav i %a ,2rigenovim %e+ima ima nepravos+avni0 ,Den*a4 a+i %a , n*egovim %e+ima ima i %osta teo+o ke mnogom,%rosti. Epi-ani*e *e Catim priCnao %a Jovan ni*e origenista ma%a m, *e potom4 89 .g.4 ipak ,p,tio na t,tem, *e%no Pismo saD,vano ko% Jeronima , +atinskom prevo%,4 8ismo ?# . Sam Jeronim sve%oDi %a seJovan4 , ta%a n*o* svo*o* 5ese%i , 0ram, 'askrsen*a , Jer,sa+im,4 pravi+no iCra3avao o veri i %a *e san*egovim iC+agan*em 5io sag+asan pris,tni Epi-ani*e. 2Dig+e%no %a Jovan ni*e iC raC5oritosti 0teo %aos, ,*e 2rigena4 a ne Cato to *e o%o5ravao n*egova Castran*en*a. ovome4 kao i , s+e%eem s,ko5, okoPe+agi*a i pe+agi*aniCma4 Jovan se pokaCao kao m,%ar i ,meren vo 4 ko*i iC5egava kra*nosti i nasto*i %s,protnosti poCitivno re e P..Beo


27/292

, G$iti*a Sveti0 Ca ma*!4 Beogra% 197 4 iako *e %osta staro4 ma+o *e verovatno %a potiDe o%n*egovi0 ,Denika Jovana i Po+ivi*a .

#e+a Svetog Epi-ani*a (iparskog ,g+avnom s, %ogmatsko=po+emiDka. Sva n*egova %e+a na+aCse , P! 1 8. tom4 a novo kritiDko iC%an*e prire%io *e i iC%ao (. oti*e Bi51 . To i ni*e D,%o ako se Cna Ca n*egov sasvim negativan stav prema grDko* -i+oso-i*i i ,op tk+asiDnom o5raCovan*,.

Prvo %e+o Sv. Epi-ani*a *este poCnati+!\ (otva4 ,kotv+*en 4 to ve po nas+ov,oCnaDava %a *e to %ogmatsko %e+o o pravo* veri )rkve , ko*o* *e 0ri anin sig,rno ,kotv+*en ,mor, ovoga 3ivota. Spis *e nastao 87 . go%ine na mo+5, iCvesni0 k+irika i +aika iC Pam-i+i*skeo5+asti , Ma+o* ACi*i naspram (ipra 4 ko*i s, ,s+e% %,0o5oraDke *eresi , n*i0ovom kra*, tra3i+o% Sv. Epi-ani*a %a im iC+o3i prav, ver, o Sveto* Tro*iHi i oso5ito o Svetome #,0,. NJi0ova %va pisma na+aCe se i %anas na poDetk, ovog %e+a. Ankirat i+i (otva *e skraeno iC+agan*e %ogmats,Den*a )rkve ,pereno protiv +a3ni0 ,Den*a *eretika4 naroDito ari*anaHa i %,0o5oraHa4 a+i i protivapo+inari*evaHa i %r,gi0. Na*op irni*e govori o Sveto* Tro*iHi4 pose5no o #,0, Svetome4 a+igovori i o ovap+oen*,


28/292

ko% stari0 Jevre*a4 napisana oko 89 . go%ine4 i pre%stav+*a *e%an op ti 5i5+i*ski ,vo% i+i nekenHik+ope%i*, Starog aveta. (n*iga ima 8 %e+aK prvi govori o kanon, i prevo%ima kn*iga Starog

aveta4 %r,gi %eo *e o merama4 i trei sa%r3i geogra-i*, Pa+estine. #e+o *e , He+ini saD,vano sam, starom siri*skom prevo%,4 a , grDkom origina+, ostao *e samo prvi i o%+omHi %r,gog %e+a.

Na*novi*e kritiDko iC%an*e I. M,H,+asa , Dasopis, GTeo+ogi*a!4 Atina 1971 . Sveti Epi-ani*e *napisao i spis G2 1 kamenova!4 , ko*em simvo+iDki i a+egori*ski t,maDi oni0 1 kamenova ko*e *e nosio na gr,%ima staroCavetni prvosve tenik. Spis *e posveen #io%or, Tirskom i+iTarsi*skom& i saD,van *e , He+ini samo , gr,Ci*skom prevo%,4 %ok *e , grDkom saD,vana *e%nkraa verCi*a. 25a ova ra%a ima*, ne ma+i CnaDa* Ca 5i5+iste i 5i5+i*ske ar0eo+oge. SaD,vani s,iCvesni -ragmenti , katenama n*egovi0 s0o+i*a na po*e%ine kn*ige Svetoga Pisma. ovomet,maDen*, Sv. Pisma Epi-ani*e ni*e 5io prista+iHa 5,kva+nog t,maDen*a4 ve *e te3io kasimvo+iCm, i %onek+e a+egoriCm,4 ma%a ni*e pripa%ao A+eksan%ri*sko* ko+i.

SaD,vao se tako e i iCvestan 5ro* Pisama Svetog Epi-ani*a4 ko*i0 me ,tim4 s,%ei po-ragmentima4 tre5a %a *e 5i+o %a+eko vi e. PoCnato *e Pismo Jevsevi*,4 Merke+,4 'i5i*an, i (arp pisano oko 87@. g. i saD,vano samo %e+imiDno4 , ko*em Svetite+* govori %a *e Ta*na 'eDera 5i+, Detvrtak nego , ,torak ,veDe. 2sta+o *e i *e%no pismo sve teniHima , Pisi%i*i ko*e tako e govoro Pas0i. atim pismo 0ri anima , Ara5i*i ko*e 5rani prisno%*evstvo Presvete Bogoro%iHe. +atinskom prevo%, ko% Jeronima4 Pisma :1 i 91 saD,vana s, pisma4 *e%no ,p,eno Jovan,Jer,sa+imskom4 a %r,go Jeronim,. Posto*i *o i : -ragmenata pisma Egipatskim k+iriHima ineko+iko -ragmenata o% %r,gi0 pisama.

itav niC sporni0 i+i %irektno nea,tentiDni0 %e+a pripis,*e se Svetom Epi-ani*,4 kao to s,K 9Bese%a na praCnike4 >iCio+og4 T,maDen*e na Pesm, na% pesmama i %r,ge kn*ige Starog aveta4etiopska "it,rgi*a4 spis 2 proroHima4 aposto+ima i n*i0ovim ,DeniHima4 registar o poretk, )rkava4 patri*ara0a i mitropo+ita4 i %r,gi.

Ne ma+i pro5+em Ca patro+o k, na,k, pre%stav+*a pitan*e a,tentiDnosti i+i -a+si-ikata iCvesni0 % pripisivani0 Svetom Epi-ani*, , vreme ikono5orstva. Naime4 , aktima ikono5oraDki0 sa5ora 7: .i ?1:. go%ine navo eni s, kao spisi Svetog Epi-ani*a (iparskogK *e%na rasprava protiv ikona4 *e%no pismo Har, Teo%osi*,4 *e%an o%+omak iC %ogmatske pos+aniHe4 Epi-ani*ev testament iepiCo%a iCneta , n*egovom pism, Jovan, Jer,sa+imskom ko% Jeronima4 Pismo :1 . svim tim%e+ima4 ko*a na ova* i+i ona* naDin govore protiv ,potre5e sveti0 ikona , Hrkvama4 ikono5orHi sna+aCi+i potvr%, Ca svo*e o%5aHivan*e sveti0 ikona koristei Ca to a,toritet Svetog Epi-ani*a. 2vonavo en*e po*e%ini0 navo%no Epi-ani*evi0 %e+a 5i+o *e postepeno4 tako %a na 'II 'ase+*enskomSa5or, 7?7. go%ine 2Hi Sa5ora s, ima+i pre% so5om iCg+e%a samo tCv. Epi-ani*evo pismo Har,Teo%osi*,. ProDitav i ga4 2Hi s, *e%nog+asno iC*avi+i %a to ni*e %e+o ve+ikog Epi-ani*aK GSpo%5aH,*emo4 a svetog 2Ha Epi-ani*a priCna*emo kao ,Dite+*a (ato+iDanske )rkve! Mansi 18

9; . pri+og svoga stava 2Hi s, nave+i i s+,Da* Pisma Ive E%eskog os, enog na ' 'ase+*enskomSa5or,. Pre 'II 'ase+*enskog Sa5ora Sv. Jovan #amaskin imao *e pre% so5om tCv. TestamentEpi-ani*ev4 a pos+e 'II Sa5ora osta+im pomen,tim %e+ima4 ko*a se pripis,*, Sv. Epi-ani*,4 5avi sei Sv. Teo%or St,%it i naroDito Sveti Niki-or Ispove%nik4 patri*ar0 )arigra%ski4 ko*i ?1:. go%ine pi e pose5ni po+emiDki spis GAntiritikos! protiv Jevsevi*a (esari*skog i Gprotiv Epi-ani%a!.Patri*ar0 Niki-or4 naime4 smatra %a s, ti ikono5oraDki spisi %e+o nekog Epi-ani%a kako *e i sta*, *e%nom o% ta%a n*i0 r,kopisa 4 a ne i nikako %e+o Svetog Epi-ani*a. IC%an*e Niki-orovogAntiritikosa I i II prire%io *e , pro +om vek, kar%ina+ Pitra4 SpiHi+egi,m So+esmense4 novo-ototipsko iC%an*e , !raH, 19; . 2p irn, st,%i*, o Ditavom pro5+em, napisao *e !. 2strogorski *o 19 9. na nemaDkom4 a posto*i i srpski prevo%K GSt,%i*e iC istori*e 5or5e oko ikona , 'iCantIIIK Pse,%oEpi-ani*evi spisi protiv k,+ta ikona kao spona iCme , ikonok+astiDki0 sa5ora iC 7: . i?1:!4 , GSa5rana %e+a! kn*. '4 ;71174 Beogra% 197@ .


29/292

Nema s,mn*e4 %a pos+e teme+*ni*eg pro,Davan*a ovi0 nave%eni0 spisa4 ,stvari samo preosta+i0-ragmenata ko*i s, mo3%a kao takvi t*. parHi*a+no i is-a5rikovani4 mo3e se sa sig,rno , tvr%it%a oni nis, %e+o Epi-ani*a (iparskog4 nego %e+o nekog ikono5oraDkog -a+si-ikatora iC ?. veka.2strogorski to isto tvr%i i Ca epiCo%, na kra*, Epi-ani*evog pisma Jovan, Jer,sa+imskom

Jeronim4 Pismo :14 taDka ? i 9 4 t*. %a *e ona kasni*e interpo+irana o% strane nekog ikono5orH?. vek,. eD *e4 kao to *e poCnato4 o navo%nom Epi-ani*evom Hepan*, Cavese4 Gsa +ikom


30/292

2Ha4 a+i e poneg%e rei i %a is0o%i GiC iste s, tine 2Ha i Sina! (otva 74 ? i %a Go% 2Ha i Si,Cima!4 t*. %a se *av+*a , svet, i raC%a*e 5o3ansk, 5+ago%at o% 25a%vo*iHe4 *er *e G#,0 2Ha!G#,0


31/292

B+a3eni Jeronim #'I4 9? ve+i %a *e Akaki*e napisao 17 kn*iga na Ek+eCi*asta i ; kn*iga ;a*nih pitanja + + i Jo mnoge %r,ge raC+iDite %r,g rasprave . Je%an-ragmenat T,maDen*e 1(or.1:4:1 ti0 ;a*nih pitanja0 saD,van *e na +atinskom ko% Jeronima 8ismo ##$" =2 v. i ##$"$g%e Jeronim ka3e %a se Akaki*e koristio 2rigenom4 kao i iCvesni -ragmenti naPos+aniH, im+*anima , katenama i -ragmenti iC po+emiDkog spisa 8rotiv Markela ko%Epi-ani*a4 Jeres 7 4 ;1@ . Ni*e saD,vana o% n*ega napisana 5iogra-i*a Jevsevi*a (esari*skog4 asporna *e 8ohvalna (eseda Sv. Merkuriju4 ko*a se n*em, pripis,*e saD,vana *e samo nakoptskom.

. !E"ASIJE (ESA IJS(I

o en *e , Pa+estini oko 88@/:. go%ine o% sestre Sv. (iri+a Jer,sa+imskoga4 ,C Di*, *e pomo i postao episkop , (esari*i Pa+estinsko* pos+e smrti Akaki*a4 oko 8;7. go%ine. Bio *e ,5e eni prista+iHa Nike*skog Sa5ora i Simvo+a i kao takav ,5rCo *e proteran o% po+,ari*anHa 'a+enta4 a nn*egovo mesto nasi+no *e ,ve%en i 0irotonisan EvCoi*e. Po% Harem Teo%osi*em4 879. go%ine4

!e+asi*e se vraa na svo*, kate%r, sa ko*e *e EvCoi*e morao %a o%e. !e+asi*e ,Destv,*e 8?1.go%ine na II 'ase+*enskom Sa5or, , )arigra%,4 a Catim i 89 . g. opet , )arigra%, na *e%nom pomesnom sa5or,4 ko*i *e re avao spor %vo*iHe episkopa , Ara5i*i. Pos+e ovoga nemamo %a+*i0o5ave ten*a o !e+asi*,4 tako %a *e verovatno ,skoro i ,mro.

a !e+asi*a ve+i Teo%orit )I4 :4 ? %a *e 5io m,3 GreD*, i 3ivotom ,kra en!4 a Jeronim #'I418@ %o%a*e Ca n*ega %a *e napisao i iCvrsne 5ese%e. Sveti >oti*e Bi5+. ?? i ?9 ni*e *asan kaCivan*, o !e+asi*evom nastav+*an*, pisan*a Jevsevi*eve istori*e. Sig,rno *e %a *e !e+asi*e pisa pro%,3etak Jevsevi*eve )rkvene istori*e4 ko*i e iCg+e%a Catim pos+,3iti kao 5aCa Ca ,-inove % pos+e%n*e kn*ige istori*e. Spomin*e se i !e+asi*ev spis Protiv Anome*aHa4 a saD,vani s, -ragmeniC n*egove Bese%e na Bogo*av+*en*e4 iC IC+agan*a t,maDen*a Simvo+a vere i *o neki0 %e

-ragmenti 9 , >. #iekamp4 Ana+eHta PatristiHa . 2vog !e+asi*a ne tre5a me ati sa ne to

kasni*im !e+asi*e4 (iCiDkim4 tako e istoriDarem.C !e+asi*a mo3emo ov%e spomen,ti i E' 2IJA4 episkopa (esari*e Pa+estinske4 a+i po+,ari*anHa4

nasi+no nametn,tog o% Hara 'a+enta po iCgnan*, !a+asi*evom. a EvCoi*a se ve+i %a *e4 saAkaki*em (esari*skim4 o5nav+*ao (esari*sk, 5i5+iotek,4 C5og Dega se , patro+o ko* na,Hi ispomin*e. Jeronim #'I4 118 ve+i Ca n*ega %a *e napisao i Gmnoge i raCnovrsne spise!4 a+i ni to% toga ni*e saD,vano.

:. TIT B2ST IJS(I

Episkop , Bostri , Ara5i*i4 3iveo , . vek,4 ,mro pre 87?. go%ine. Napisao *e %e+o , kn*igeProtiv Mani0e*aHa4 , ko*em navo%i a,tentiDne o%+omke iC mani0e*ski0 iCvora. Na grDkom s,saD,vane samo prve kn*ige i %eo tree P! 1?4 1@;91 ; 4 a He+o %e+o saD,vano *e , siri*skoarapskom prevo%,. Po5i*an*e mani0e*stva , prve kn*ige vi e *e -i+oso-sko4 a kasni*e iCnosi iteo+o k, kritik,. SaD,vani s, , katenama i o%+omHi n*egovi0 2mi+i*a na Jevan e+*e ",kino io%+omHi na siri*skom iC Bese%e na Bogo*av+*en*e. Bese%a na )veti4 ko*a m, se pripis,*e4 smase nea,tentiDnom. Jeronim #'I4 1@ ve+i Ca n*ega %a *e pisao i %r,ge spise4 a+i oni nama nis, poCnati.


32/292

;. J2'AN II JE SA"IMS(I

Bio *e na*pre mona0 na gori (armi+,4 g%e se po%viCavao po mona kim pravi+ima Sv. 'asi+i*a4 aCatim *e kao preCviter s+,3io , Jer,sa+imsko* )rkvi4 , Di*o* *e ko+i pret0o%no stekao so+i%no oi teo+o ko o5raCovan*e4 , vreme Sv. (iri+a Jer,sa+imskog4 koga *e i nas+e%io na episkopsko*kate%ri , Jer,sa+im, 8?;. go%ine ima*,i *e%va 8@ go%ina Jeronim4 8ismo %>"5C%4 g%e Jeronimka3e %a *e Jovan Cnao i +atinski . a Jovana se ve+i %a *e prvi ,veo mona ka pravi+a Svetog'asi+i*a i , Jer,sa+im, i Pa+estini i %a se starao o mona tv, , Sveto* em+*i. (ao ar0i*ere*aTeo%orit ga karakteri e kao m,3a %osto0va+noga +! +!)I4 :4 8: .Bio *e pri*ate+*Sv. Jovana +ato,sta4 pa m, *e kao takvome +ato,st pisao iC svoga progonstva , (,k,C,P!: 4;: 4 , ko*em pism, 0va+i n*egove vr+ine. a n*egovo vreme r,kopo+o3en *e Ca sve tenika Sv.Por-iri*e !aCski 89 .g. i postav+*en Ca stavro-i+aka pri Sv. !ro5, !ospo%n*em4 ,C ta%a n*egskevo-i+aka Prai+i*a 0oroepiskopa poton*eg patri*ar0a 4 a o% 89:.g. 0irotonisan *e Ca Episkopa!aCskog o% Mitropo+ita (esari*skog Jovana i Jer,sa+imskog Jovana4 i aposto+ski *e ,spe noiskoren*ivao neCna5o tvo4 ko*e *e , oko+ini !aCe *o ,vek 5i+o , veini. IC )arigra%a *e m, *e ,tome pripomogao i Sv. Jovan +ato,st4 a i HariHa Ev%oksi*a4 ,5e%iv i Hara Arka%i*a %a iC%anare%5, o Catvaran*, i%o+i t& , !aCi Teo%orit4@I ?">$).

Jovan *e 5io m,%ar i taktiDan pastir i 5ogos+ov4 ko*i se starao Ca svo*, pastv, i Jer,sa+imsk,)rkv,4 nastav+*a*,i , tom pog+e%, %e+atnost pret0o%nka mi sv. (iri+a. Jeronim4 me ,tim4 %a*e *e%n, iskriv+*en, s+ik, o Jovan,4 pi ,i i pre5aH,*,i m, mnogo to ta4 kao i to to Jovan kaomona04 0va+i se %a %r3i aposto+sk, kate%r,L monachus apostolicam cathedram tenere se iactans C 8ismo %>"## i*4$= 5g. . Tako e , vreme origenistiDkog spora 89;.g. Jeronim pi e4 gr,5o i r,3no , 8ismu %>. Teo-i+, A+eksan%ris*kom i naroDito svome pam-+et,@onta -ohannem Aierosolimatanum4 p,no+iDni0 i ne,mesni0 napa%a 4 to *e vi e %okaC Jeronimovog karaktera nego stvarni0 pogre akaJovanovi0.

Jeronim4 i sam rani*e po tova+aH 2rigena i na iroko korisnik n*egovi0 %e+a4 naroDito egCegetsk,p+a io se %a na apa%4 g%e *e ,3ivao ve+iki ,g+e%4 ne o%e mi +*en*e o n*em, kaonepravos+avnom4 sa neraC5oritom revno , sp,pio *e , 5or5, protiv origeniCma4 te *e napao iJovana i svog pri*ate+*a ,-ina4 staviv i se na stran, Sv. Epi-ani*a i Teo-i+a A+eksan%ri*skog.

Jovan Jer,sa+imski ni*e 5io origenista4 a+i se , svo*e %o5a na ao , Hentr, 5ogos+ovski0 sporovaoko origeniCma 898?.g. i pe+agi*aniCma 1: 17.g. . Sam *e pa3+*ivo iC,Davao 2rigenova %Henio i04 pa ga *e Jeronim4 iako *e pret0o%no i sam 5io simpatiCer 2rigena4 C5og toga napao.Tome *e %oprineo svakako i Sv. Epi-ani*e (iparskiinaDe ro%om iC se+a 'isan%,ka ko% E+e-ter,po+*akra* !aCe4 g%e *e rani*e osnovao manastir4 ko*i *e inaDe i rani*e4 , svome nkirotos=, pisao protiv2rigena4 svo*im %o+askom , Jer,sa+im i svo*im pona an*em , Jovanovo* epar0i*i4 o Dem,na3a+ost imamao samo Jeronimove po%atke i 8ismo Epi-ani*evo Jovan, Jer,sa+mskom4 a+i samo

, Jeronimovom +atinskom prevo%, 8ismo ?#. iC 89

. 2ko skrsa 898.g. Epi-ani*e *e , 0ram,'askrsen*a , Jer,sa+im, sa amvona4 , pris,stv, Jovanovom4 napao nekoga 5eC spomin*an*aimena Ca origeniCma4 *er *e 2rigena smatrao g+avnim iCvorom svi0 *eresi. Istoga %ana popo%nistom 0ram, Jovan *e govorio protiv antropomor-it&4 po%raC,meva*,i %a *e Epi-ani*e kao protivnik origenista samim tim i antropomor-it. Epi-ani*e pak , o%govor os,%i antropomor-iCam iCatra3i o% Jovana %a on os,%i origeniCam. Jovan *e to i ,Dinio4 istakav i %a , 2rigenovim %e+imima nepravos+avni0 ,Den*a4 a+i %a , n*egovim %e+ima ima i %osta teo+o ke mnogo m,%rosti.Epi-ani*e *e Catim priCnao %a Jovan ni*e origenista ma%a m, *e potom4 89 .g.4 ipak ,p,tio na t,tem, pomen,to Pismo saD,vano samo ko% Jeronima , +atinskom prevo%,4 8ismo ?#", ko*em ima


33/292

%osta karakteristiDnog materi*a+a i Ca Jaovana4 a+i *o vi e Ca Epi-ani*a. Sam Jeronim sve%oDi %a seJovan4 , ta%a n*o* svo*o* 5ese%i , 0ram, 'askrsen*a , Jer,sa+im,4 pravi+no iCra3avao o veri i %a *e sa n*egovim iC+agan*em 5io sag+asan pris,tni Epi-ani*e. 2Dig+e%no %a Jovan ni*e iC raC5orit0teo %a os, ,*e 2rigena4 a ne Cato to *e o%o5ravao n*egova Castran*en*a. ovome4 kao i ,s+e%eem s,ko5, oko Pe+agi*a i pe+agi*aniCma4 Jovan se pokaCao kao m,%ar i ,meren vo 4 ko*iC5egava kra*nosti i nasto*i %a se s,protnosti poCitivno re e P.. Beo"$). me ao se i ,pravnikPa+estine Ar0e+a*4 ko*i *e posre%ovao , tom s,ko5,4 a+i ni on ni*e ,speo. +eto 89;.g. Jovan a+*svo*, pologiju, im4 a i Epi-ani*e pi e papi SiriHi*,'E#$.nov.4$$)4 a iC ima Pama0i*e pi eJeronim, '8ismo = Aeliodoru o smrti Nepocijana) %a *e po5i*e4 i ta%a Jeronim pi e pam-+et 8rotiv -ovan -erusalimskog 4ko*i ipak ni*e *avno irio. (ra*em 89;.g. Teo-i+o pi eOkru,no pismo Ca pomiren*e4 iJeronim o%govora 8ismom %>. kra*em 89;. i+i poDetkom 897g. tom 8ismu %>. Jeronim4 o5,Cetso5om i svo*im to5o3e smirenim mona tvom4 na iroko se 5rani pre% Teo-i+om to *e Teo-i+o 5io stao nastran, Jovana Jer,sa+imskog4 koga Jeronim sa%a 5eCo5raCno opa%a Teo-i+,4 Dita*,i m, +ekHi*, Dak i Cato

to se Jovan kao mona04 0va+i se %a ima aposto+sk, kate%r,L /monachus apostolicam cathedram tenere seiactans C %>"## 4 Dime Jeronim4 ko*i inaDe to+iko 0va+i imsk, aposto+sk, kate%r,4 pokaCa,*e nes0vat+*ivi preCir ne samo premo svom episkop,4 nego i prema Ma*Hi svi0 )rkava Jer,sa+imsko*4 Ca Di*i se presti34 pos+e pret0o%nika m, Sv. (iri+a4 i Jovana sa%a 5orio.

Tek o skrs, 897.g. %o +o *e %o iCmiren*a Jovana i Jeronima i ,-ina4 , 0ram, 'askrsen*a4 i %ovasostav+*an*a *e%instva mona tva , He+o* Pa+estini. Pret0o%no *e ,C Jovana 5io %ota%a n*iJeronimov pri*ate+* ,-in Akvi+e*ski4 ko*i *e o% 87?. go%ine 5io nastan*en , Jer,sa+im,4 , *e%nomanastir, osnovanom o% 5ogate im+*anke Me+ani*e4 ko*a *e tako e 3ive+a ta%a , 5+iCini Sveto!ra%a. ,-in *e 5io prista+iHa 2rigenapreve e ,skoro4 iCme , osta+og4 2rigenov spisO na1elima kaoi Pam-i+ov, pologiju Origena4 i n*egov rani*i pri*ate+* Jeronim smatrao ga *e Ca origenist,.Tako *e svo*om pomir+*ivo , Jovan *e ,speo %a o skrs, 897. g. pomiri Jeronima i

,-ina4 ma%a samo Ca kratko4 *er s, se pos+e toga oni opet Cava%i+i. 2vo *e raC+og vi%a i prema o5ave ten*ima ko*a %a*, ova na a %va sva%+*iva Cem+*aka 5,%emo o5aCrkritiDni*i .

IC Jer,sa+ima *e papi Anastasi*, pisao episkop Jovan @1.g.4 ko*em, *e o%govorio papa i +iDno g po0va+io4 a+i *e ,-ina os,%io Ca prevHo% 2rigenovi0 %e+a P" 14; ?=;8. I Avg,stin Iponski pisao *e Jeronim, Capan*em takvom sva om iCme , to+iko ve+iki0 rani*i0 pri*ate+*a'8ismo 547).Jeronim *e ta%a na Istok, pisao protiv origenista i poDeo *e %opisivan*e sa Teo-i+omA+eksan%ri*skim p.=4"%>"%="%% i preveo na +atinski Teo-i+ovoSinodalno 8ismo iC @@.g.


34/292

,p,eno Episkopima Pa+estine i (ipra p.$> i opet Teo-i+ovo Pas0a+no Pismo @1. Egipatskimepiskopima p.$= i tree Pismo Ca go%in, @ p.# . Pa+estinski mitropo+it Ev+ogi*e iC(esari*e i Jovan Jer,sa+imski i %r. episkopi4 sa praCnika 25nove


35/292

Ca*e%no sa oHima ovog sa5ora os,%i+i teCe ko*e ve 5i+a os,%i+a i potpisa+a A-riDka )rkva. NoJeronim ni*e ,Ceo ova* sa5or Ca oC5i+*no i naCvao ga *e miCernim 4 %ok ga Avg,stin ni*e potHen*ivao ko*i *e ova* sa5or opisao , svome %e+, De gestis 8elagii "=?&). PoDetkom pak 1?.g. isti papa osim *e os,%i pe+agi*anHe i ,p,ti pismosvim episkopima na potpis4 to veina i potpi e4 osim n*i0 1?4 te s, tako 5i+i konaDno pri0vaeni potvr eni rani*i Cak3,Dki a-riDki0 sa5ora o pe+agi*anstv,.

a vreme Jovanovog episkopovan*a , Jer,sa+im,4 1:. go%ine4 , (a-armaga+i prona ene s, mo ti

Sv. Prvom,Denika i Ar0i akona Ste-ana , Jer,sa+im,4 i po+o3ene na Sion, , Hrkv, Sv. Aposto+a:asilija Selevkijskog" +eseda o sv.Ste


36/292

7. S2> 2NIJE 'it+e*emski

2va* So-roni*e *e 3iveo , 'it+e*em, pos+e%n*i0 %eHeni*a . veka4 i poCnanik *e 5io SvetogaJeronima4 Di*em imen, s, neki prepisivaDi , r,kopisima %opisiva+i i ime So-roni*e . Jeronim on*em,4 neposre%no ispre% se5e ,#e viris i++,stri5,s4 18 4 %a*e4 s+e%ei opisK So-roni*e4 Dovekna*vi eg o5raCovan*a4 *o kao %ete sastavio *e 8ohvalu :itlejemu" a sa%a ne%avno s*a*n, kn*ig,Oru!enju Serapisa t*. neCna5o3aDkog 0rama Serapisovog , A+eksan%ri*i 891.g.. Preveo *e tako e +epimgrDkim *eCikom mo*a %e+aK vstohiji o devi1anstvu4 i 9ivot monaha Ilariona4 kao i 8saltir i 8roroke4 to smo preve+i sa *evre*skog na +atinski . So-roni*e *e4 %ak+e4 *e%an o% prvi0 pisaH *e prevo%io sa +atinskog na grDki. to se pak tiDe So-roni*evog pok, a*a prevo%a Sv. Pisma nagrDki sa Jeronimovog +atinskog preve%enog sa *evre*skog4 posto*i mi +*en*e %a *e to 5i+aJeronimova mega+omanska i%e*a %a grDk, Sept,agint, Cameni svo*im prevo%om.So-roni*ev pak prevo% Jeronimovog 9itija Sv. Ilarionana grDki saD,van *e i o5*av+*en 19 8.g. , AmeriHi4 a pripis,*e m, sei ono grDko I+ari*evo 9itije ko*e *e o5*avio Papa%op,+os (eramevs4 , AJS :4 Sp5. 1?9? . EraCmo

oter%amski pripisao *e So-roni*, i prevo% JeronimovogO *namenitim mu,evima4 a+i to *e kasni*i prevo% mo3%a pape a0ari*e4 ro%om !rka4 iC 7. veka. Sveti >oti*e Bi5+. : navo%i *e%nog So-roni*ako*i *e napisao Apo+ogi*, , o%5ran, Sv. 'asi+i*a protiv Evnomi*a i 0va+i n*egov *eCik i +ogiDke%okaCe4 a+i niti on ka3e niti mi mo3emo tvr%iti %a *e reD o ovome So-roni*,.

?. Sveti ISI


37/292

2Dig+e%no *e iC (iri+ovog teksta %a *e Sv. Isi0i*e 5io CnaDa*na +iDnost , Jer,sa+imsko* )rkvi sv%o5a4 t*. prve po+ovine :. veka i %a *e 5io poCnat i priCnat kao G,Dite+* i 5ogos+ov! )rkve tit,+ko*e se nis, %ava+e tako Desto Ca 3ivota na Cem+*i . NJegov CnaDa* kao propove%nika eDi Bon*egova ,Dite+*ska i 5ogos+ovska m,%rost vi%no s, pris,tne i , n*egovim %e+ima ko*a s, %o nas%o +a. Sveti Isi0i*e *e 5io iCvrstan 5ese%nik i o%+iDan t,maD Svetog Pisma. 5ogos+ov+*, *e 5revnosni 5oraH Ca Pravos+av+*e4 5orei se oso5ito protiv mani0e*ske4 ari*anske i apo+inari*evsk *eresi. vreme po*ave novi0 *eresi4 nestori*aniCma i mono-iCitiCma4 on *e svakako 5io 5+i3iA+eksan%ri*i nego Antio0i*i4 to se vi%i i iC n*egovog t,maDen*a Sv. Pisma4 g%e on koristia+egori*ski meto%4 a napa%a 5,kva+i meto% Teo%ora Mops,esti*skog. Mo3%a Cato Ca n*ega possve%oDen*e4 i to sa %ve s,protne strane4 %a *e 5io pri*ate+* ar0iman%rita Evti0a4 CaDetnikamono-iCitske *eresi4 a to opet CnaDi %a *e 5io i protiv


38/292

Sveti Isi0i*e *e ostao poCnat kao s*a*an 5ese%nik4 no o% n*ega nam *e osta+o %o %anas ne to v petnaestak Bese%a4 o% ko*i0 neke *o nis, ni iC%ate. nes,mn*ivo n*egove Bese%e spa%a*,s+e%eeK na Bo3i4 %ve o Bogoro%iHi4 na Sreten*e4 %ve o vaskrsen*, "aCarevom4 %ve na Pas0Svetom Jakov,4 Sv. Ste-an,4 Sv. An%re*,4 Sv. Petr, i Pav+,4 kao i Po0va+e Sv. Antoni*, i Sv.Prokopi*, neke o% n*i0 , P! 984 1 ?1 ?@ i S)04 _ 1?7 . Sporno *e Isi0i*evo a,torstvoM,Deni tva Sv. "ongina (apetana4 %ok GBese%a o Sv. Tomi!4 pripisivana n*em,4 pripa%aSvetome Prok+,. Isi0i*eve PraCniDne Bese%e iC%ao *e ne%avno M. A,5inea,4 , Brise+, 197? . Itako i mona ko=asketski spis G2 treCven*, i %o5ro%ete+*i! @@ g+ava ne pripa%a na em SvIsi0i*,4 nego Isi0i*, sina*skom iC ;7 veka . 2va* spis *e preve%en i na s+ovenski i , ao *e , grDi s+ovensko G#o5roto+*,5+*e! . Na em pak Svetom Isi0i*, pripa%a*, %r,ge %ve seri*e #,0ovni0iCreka4 ko*e s,4 po Sv. >oti*, Bi5+. 19? 4 ,nete , neki o% G2teDnika!4 pa s, kao takve preve%enei na staros+ovenski iC%ao i0 '. Sem*onov4 , Petrogra%, 1?9 . . 2ve ICreke s, inaDe tampane po%imenom Sv. Ni+a Sina*skog P! 794 1 @; .

Na kra*,4 Sv. Isi0i*e Jer,sa+imski napisao *e i *e%n, )rkven, istori*,4 , kn*ige4 a+i *e o% n*eosta+a samo *e%na g+ava4 , ko*o* on o tro kritik,*e Teo%ora Mops,esti*skog4 n*egov egCegetskimeto% i n*egov,


39/292

s+avni i ,g+e%ni presto Svetog Jakova!4 kako *e Ca n*ega rekao episkop 'asi+i*e Se+evki*ski P!?:4 ;9 . J,vena+i*e se s+avi kao svetite+* . *,+a.

Sveti J,vena+i*e *e ,veo , Jer,sa+imsko* )rkvi o%vo*eno o% 5ogo*av+*en*a praCnovan*e Bo3ia4to *e , %r,gim )rkvama ve 5i+o ,ve%eno. n*egovo vreme , Jer,sa+imsko* )rkvi propove%ao

*e Sv. Isi0i*e PreCviter4 Di*e propove%i sa%r3e 5ogat materi*a+ o +it,rgi*skom 3ivot, Sionske )rk, vreme Sv. J,vena+i*a. 2% samog pak J,vena+i*a ni*e nam osta+o mnogo spisa4 svega %va pisma i *e%na 5ese%a. To s,K Pismo )e+estin, imskom AS2 I4 14 7 i Pismo preCviterima iar0iman%ritima Pa+estine AS2 II4 : 4 i Bese%a o%r3ana , E-es,4 a saD,vana samo , etiopskom prevo%, iC%ana 1?;;. , *e%no* GEtiopsko* 0restomati*i! , "a*pHig, .

!"A'A P 'A

A"E(SAN# IJS(I 2)I I PIS)I

1. S'ETI A"E(SAN#A A"E(SAN# IJS(I

Sveti A+eksan%ar *e 818. go%ine nas+e%io A0i+i*a na kate%ri Svetoga Marka , A+eksan%ri*i. (aepiskop pokaCao *e ve+ik, %,0ovn, i Hrkven, aktivnost4 ,C istovremeno ve+iko 5ogo+*,5+*e iDoveko+*,5+*e kako Ca n*ega ve+i !e+asi*e (iCiDki4 )I4 4 1 . ICme , osta+oga4 Cna se %a *en*egovo vreme po%ign,t ve+iki 0ram Svetog Teone , A+eksan%ri*i4 , ko*em i oko ko*eg e seo%igrati mnogi CnaDa*ni %oga a*i4 oso5ito , vreme Sv. Atanasi*a4 nas+e%nika A+eksan%rovog.A+eksan%ar se 5orio sa Me+iti*evim rasko+om i sa Ari*evom *eres*,. 5og svo*e miro+*,5ivosti o *e Ari*a4 kao svog sve tenika4 postepeno savetovao na o%st,pan*e o% Ca5+,%nog ,Den*a4 a+i poo tri*eg reagovan*a iCvesni0 a+eksan%ri*ski0 preCvitera4 me , ko*ima se istiHao preCviter (o+,t4ko*i *e pretio i rasko+om4 A+eksan%ar *e ta%a saCvao sa5or svoga k+ira4 81?. i+i 8 1. go%ine

pro5+em 0rono+ogi*e poDetka ari*anske kriCe , na,Hi ni*e konaDno re en 4 na ko*em *e Ari*eos, en i isk+*,Den iC A+eksan%ri*ske )rkve. Sa 2si*om (or%,5skim4 ,C po%r k, i akonaAtanasi*a4 Sveti A+eksan%ar *e 5io *e%an o% g+avni0 nosi+aHa Nike*skog 'ase+*enskog Sa5ora go%ine. Aktivno *e ,Destvovao , svim %isk,si*ama i %irektno se Ca,Ceo Ca ,sva*an*e iCraCa

moo`sio' \ *e%nos, tni i n*egovog ,no en*a , Simvo+ vere. A+eksan%rovim Ca+agan*em pomir+*ivo *e na Nike*skom Sa5or, re en i Me+iti*ev rasko+ , A+eksan%ri*sko* )rkvi4 t*. 5eCra Din*avan*a Me+iti*a i n*egovi0 episkopa4 to *e kasni*e Sv. Atanasi*e 3a+io4 *er s, se me+iti* pokaCa+i +,kavi i preko n*i0 s, ari*anHi kasni*e pakosti+i i Atanasi*, i A+eksan%ri*sko* )rkvi. SveA+eksan%ar *e %oprineo i %ono en*, na Nike*skom Sa5or, o%+,ke o Ca*e%niDkom praCnovan*Pas0e o% strane svi0 )rkava. Pos+e Nike*skog Sa5ora po3iveo *e *o 8 go%ine i prestavio se8 ?.go%ine. S+avi se kao svetite+* 9. ma*a.

2% spisa Sv. A+eksan%ra saD,vane s, %ve va3ne Pos+aniHe. Prva *e 2kr,3na Pos+aniHa4 pisana ok819. i+i 8 1. go%ine saD,vana ko% Sv. Atanasi*a4 2 Nike*skom Sa5or, 8:4 1 14 i ko% Sokrata4 14 ; 4 a %r,ga *e Pos+aniHa A+eksan%r, So+,nskom saD,vana ko% Teo%orita4 )I4 14 ,p,enaverovatno 8 . go%ine Teo%orit ve+i GA+eksan%r, )arigra%skom!4 a+i *e taDni*eK A+eksan%rSo+,nskom . 25e ove Pos+aniHe ,p,ene s, protiv Ari*a i oni0 ko*i ga po%ra3ava*, , n*egovo*


40/292

*eresi. ovim Pos+aniHama 3ivo *e pris,tno pravos+avno osean*e i saCnan*e )rkve kao G*e%nogsa5ornog te+a!4 i , n*ima se ape+,*e ,pravo na t, kato+iDansk, sa5orn, ver, i samosvest )rkve protiv Ari*eve G*eresi! grDki iCraC a resi' i CnaDi pre svegaK iC%va*an*e4 po%vo*enost4separatiCam . ovim Pos+aniHama vi%no *e pris,tno i 5ogos+ov+*e Sv. A+eksan%ra o "ogos, SinBo3i*em4 ko*e4 iako proiCi+aCi iC origenovske tra%iHi*e4 nema oni0 s+a5osti ko*e s, neke origeo%ve+e , ari*aniCam. Sveti A+eksan%ar *e nas+e%nik i nastav+*aD poCitivni0 Cas+,ga 2rigenovi 5ogos+ov+*e o Sveto* Tro*iHi i Cato se tako energiDno s,protstavio Ari*, i n*egovom kori en*, o2rigena samo +o i0 ten%enHi*a i i%e*a. A+eksan%ar *asno istiDe Bo3i*, veDn, nepromen+*ivostCato *e 2taH veDno 2taH i veDno ima SinaK GNeop0o%no *e %a 2taH svag%a beU \ veDno 5,%2taH4 a *este svag%a 2taH ako *e pris,tan i Sin4 kome *e on 2taH... Sinovstvo Sina *e po priro%i iC2Devog Bo3anstva i neiCreHivim preim,stvom se raC+ik,*e o% oni0 ko*i s, kroC NJega,svo*en*em posta+i sinovi Bo3i*i!. Pos+aniHi A+eksan%r, So+,nskom iC ko*e *e i ova* nave%o%+omak4 W 7 4 Sv. A+eksan%ar %a*e *e%an pro ireni Simvo+ vere W 1 ko*i na*5o+*e i+ pravi+n, ver, 5ro*ni0 %onike*ski0 5ogos+ova na Istok,4 5eC o5Cira na n*i0ov, poneka%ne%oreDen, 5ogos+ovsk, termino+ogi*, ko*a se pre% ari*anskom opasno , pokaCiva+ane%ovo+*nom.

A+eksan%ar A+eksan%ri*ski *e svakako napisao i niC %r,gi0 praCniDni0 pos+aniHa i pisama4 a+inis, %o +e %o nas Epi-ani*e4 Panarion ;94 4 pomin*e 5ro* Gokose%am%eset! . Sveti Atanasi*saD,vao i tekst A+eksan%rove 2s,%e Ari*a 2 Nike*skom Sa5or, 8 4 1 4 a saD,vana *e ,siri*skom prevo%, i n*egova Bese%a o %, i i te+, i stra%an*, !ospo%a4 pisana , ritmiDkom sti+,

pop,t GBese%e na Pas0,! Me+itona Sar%iDkog . Posto*e i gr,Ci*ski i koptski prevo% ove Bese%a saD,vani s, i *o neki -ragmenti iC %e+a Sv. A+eksan%ra na grDkom i , prevo%ima siri*skom ikoptskom4 kao i %r,gi -ragmenti ko*i m, se pripis,*,4 a+i Ca ko*e se s,mn*a %a pripa%a*, n*em,.

#e+a Sv. A+eksan%ra4 osim na ve nave%enim mestima4 mog, se nai i ko% Sv. Epi-ani*a4Panarion ;?7@4 a sak,p+*ena s, , P! 1?4 : 8;@? i 'EPES 1?4 ;1 7; .

2. SVETI ATANASIJE VELIKI

Atanasi*e 'e+iki *e ro en , grDko* 0ri ansko* poro%iHi , A+eksan%ri*i4 9:. go%ine. 'aspitan *e 0ri anskim i 5ogos+ovskim tra%iHi*ama A+eksan%ri*ske ko+e4 ko*a se %o ta%a pros+avi+a sv,Denim 5ogos+ovima i ispove%ni tvom svo*i0 episkopa. Atanasi*e se o5raCovao prvenstveno naSvetom Pism, i 3ivom Hrkveno=5ogos+ovskom pre%an*,. No ni n*egovo op te i -i+oso-skoo5raCovan*e ni*e 5i+o ma+o4 kao to se to vi%i iC n*egovi0 %e+a4 oso5ito oni0 apo+ogetski0. aAtanasi*evo 0ri ansko vaspitan*e ne ma+i CnaDa* *e imao i n*egov 5oravak4 , m+a im go%inam

me , egipatskim monasima4 naroDito ko% Sv. Antoni*a 'e+ikog4 Di*i *e %irektni ,Denik 5io. 2tome nam govori i sam Sv. Atanasi*e , $ivot, Antoni*evom. 2vo %r,3en*e sa monasima ima+o *e ikasni*e ve+iki CnaDa* , stra%a+niDkom 3ivot, i Hrkvenom ra%, ovog ve+ikog A+eksan%ri*skogIspove%nika. Sam po vokaHi*i mona04 Atanasi*e se4 i , +iDnom 3ivot, i 3ivot, )rkve , . vek,4Desto os+an*a na mona0e4 a on e 5iti i prvi ko*i e mona tvo preneti sa Istoka na 0ri anski

apa%. spomen na n*egov 5oravak i 3ivot sa monasima4 a i iC +*,5avi prema n*em, +iDno4,mir,i ve+iki Ava Antoni*e ostavio *e Atanasi*, episkop, *e%n, o% svo*e %ve skromne mona kemanti*e.


41/292

Po povratk, iC mona ke sre%ine iC p,stin*a Egipta4 Atanasi*e *e , A+eksan%ri*sko* )rkvi ,vr en re% k+irika o% strane Sv. A+eksan%ra 8188 ? g. 4 o Dem, *e , ne to kasni*em G$iti*,! Sv.Atanasi*a ispriDana ona poCnata epiCo%a o Atanasi*evom kr tavan*, %eHe vi%eti , G$iti*aSveti0! o. J,stina Popovia4 po% 1?. *an,arom . Atanasi*e e postati akon i sekretar4 i %esnar,ka A+eksan%ra A+eksan%ri*skog , n*egovo* 5or5i protiv Ari*a4 kako pre Nike*skog Sa5ora 8 :.go%ine4 tako i na samom Sa5or, i pos+e n*ega. 2va Atanasi*eva ,+oga , 5or5i protiv ari*aniCma 5ie svakako Capa3ena i %o5ro Capamena o% prista+iHa Ari*evi0 me , episkopima4 tako %a ,tome i tre5a tra3iti *e%an o% g+avni0 raC+oga n*i0ove ogorDene i %,gogo%i n*e 5or5e protiv ov!iganta Pravos+av+*a. Jer Ca ari*anske episkope po5e%a na% Atanasi*em CnaDi+a *e %a+eko vi po5e%e na% *e%nom +iDno , i+i na% *e%nim episkopom4 to *e Ca n*i0 5i+a po5e%a na% vero Nike*ski0 2taHa4 po5e%a na% Ditavom )rkvom ko*a *e os,%i+a Ari*a i ari*aniCam. to* 5or5i protiv, Atanasi*a anga3ovana s, Ca to sva %oCvo+*iva i ne%oCvo+*iva sre%stva k+evete4 intrige4 po%metan*a mora+ne4 kanonske i po+itiDke priro%e4 neCakonita s, en*a4 mnogi sa5ori4 Harski%ekreti4 po%5,n*ivan*e naro%a i om+a%ine4 ,potre5a vo*ske4 progoni4 iCo+aHi*a it%. it%.

Sveti Atanasi*e *e iCa5ran Ca episkopa A+eksan%ri*skog 8 ?. go%ine i to na sa5or, o% oko 1@@episkopa. Iako *e Atanasi*e imao *e%va 8 go%ine4 A+eksan%ar *e na n*ega ,kaCao kao na svoganas+e%nika4 a to *e po%r3a+a i ogromna veina episkopa A+eksan%ri*ske ar0iepiskopi*e4 ko*a sevreme proteCa+a na vei %eo %o ta%a 0risti*aniCovane A-rike. 'e pri samom Atanasi*evom iC5orari*anHi s, pok, a+i sa nametan*em svoga protivkan%i%ata4 ima*,i pritom Ca svo*e sara%nike i+*,%e iC Me+iti*evog rasko+a4 ko*i s, se 5i+i ponovo o%Hepi+i o% *e%instva sa kanonskomA+eksan%rovom )rkvom. NaroDito *e ari*anHima pos+,3io +a3ni me+iti*anski preCviter Is0ir4 kos, ari*anHi4 o5eav i m, episkopstvo4 manip,+isa+i kao s+epim or, em , intrigiran*, protivSvetite+*a. Ne ,+aCei ov%e , sve te %eta+*e4 %ovo+*no *e rei %a *e , raC%o5+*, o% 881. %o 8go%ine 5i+o neko+iko pok, a*a name tenog s, en*a Svetom Atanasi*,. !+avni raC+og4 me ,tim4 5i+o *e Atanasi*evo energiDno o%5i*an*e %a Ari*a4 vase+*enski os, enog na Nike*skom Sa5or, Co%riHan*a Bo3anstva Sina Bo3i*eg4 ponovo primi , Hrkveno op ten*e. Na*Ca%4 neprave%ni s,%sa5or, , Tir, 88:. go%ine i k+evete pre% Harem (onstantinom ,Dine %a Har po a+*e Atanasi*a , progonstvo , %a+eki Trevir nemaDki Trir . (onstantin pritom ipak ne %oCvo+i %a Atanasi*evakate%ra 5,%e pop,n*ena. 2vim post,pkom *e Har (onstantin mis+io %a 5ar Ca neko vreme smiri%,0ove na Istok,4 sam +iDno inaDe po t,*,i i Henei Svetog Atanasi*a. ato *e pre% svo*, smrt4887. go%ine nare%io sinovima %a se Atanasi*e i osta+i prognani episkopi vrate mirno na svo*ekate%re. Tako *e (onstantinov post,pak vi%eo i prot,maDio i sam Sv. Atanasi*e.

'rativ i se iC svoga prvog progonstva iC !a+i*e 8. novem5ra 887. go%ine 4 Atanasi*e *e o%ma0saCvao sa5or o% oko 1@@ episkopa Egipatski04 i sa5or ga *e potp,no oprav%ao4 a sa sa5ora *e,p,eno op irno pismo Gsvima episkopima (ato+iDanske )rkve!4 a tako e i sinovima(onstantinovim. Me ,tim4 gr,pa IstoDni0 episkopa4 ko*ima se Ca vo , nametn,o sposo5ni a+i i prevrt+*ivi Jevsevi*e Nikomi%i*ski4 rani*e otvoreni ari*anaH a sa%a prikriveni po+,ari*anaH4 nanovom sa5or, , Antio0i*i marta 889. g. ponovi rani*, neprave%n, os,%, Atanasi*a4 svrgne gaopet i na n*egovo mesto iCa5ere i ,p,ti , A+eksan%ri*, !rigori*a (apa%oki*Ha. Sa vo*nim snagama!rigori*e 5,%e nasi+no ,sto+iDen , A+eksan%ri*i4 oko Pas0e 889. go%ine4 a Atanasi*e se tom pri+ikom *e%va spasao 5ekstvom 5ro%om *e%noga o% svo*i0 pri*ate+*a . (akva s, sve nasi+*a skrnav+*en*a svetin*a 5i+a tom pri+ikom ,Din*ena na% Hrkvama4 verniHima4 monasima i%evstveniHama , A+eksan%ri*i na*5o+*e nam govori Atanasi*eva 2kr,3na Pos+aniHa4 n*ime tom pri+ikom ,p,ena Gsvima sas+,3ite+*ima \ episkopima , svima mestima!4 t*. svim episkopima po svet,. Atanasi*e se tom pri+ikom sk+onio , im ko% imskog episkopa J,+i*a.

Svo*e %r,go progonstvo4 o% 889. %o 8 ;. proveo *e A+eksan%ri*ski Svetite+* na*pre , im,4 aCatim pot,Ha*,i se o% #,nava i a*ne %o !a+i*e i pani*e. Bio *e , im,4 Mi+an,4 Sar%iHi \


42/292

So-i*i 4 Naisos, \ Ni , 4 Akvi+e*i4 !a+i*i i , pani*i ko% svog pri*ate+*a starog 2si*e (or%,5skDestvovao *e na sa5orima , im, 8 @/1. i Sar%iHi 8 8. go%ine4 g%e *e oprav%an4 a+i samo o%apa%ni0 episkopa4 %ok IstoDni episkopi4 osim ma+o5ro*ni0 iC,Cetaka4 nis, ga priCnava+i. Iako

+,kavi intriganti oko Jevsevi*a Nikomi%i*skog i (esari*skog 4 a Catim oko Akaki*a nas+e%nikaJevsevi*evog , (esari*i 4 stvarno progan*a+i Atanasi*a C5og privr3enosti Nike*sko* veri4 Atanasi*ni*e ni*e%nom CvaniDno s, eno C5og vere4 nego C5og n*egovi0 navo%ni0 Gkanonski0 i %r,gi0kriviHa!4 , ta s, ta%a mnogi ne,p,eni episkopi na Istok, 5i+i Caista i poverova+i. 2vo *e raC+ogC5og ko*ega ne smemo , svima protivniHima Sv. Atanasi*a na Istok, vi%eti o%ma0 neke prikrivene i+i *avne *eretike4 ari*anHe i+i po+,ari*anHe. Jer me , protivniHima Atanasi*evim 5i+osasvim pravos+avni0 episkopa4 to e ,osta+om i sam Atanasi*e ne to kasni*e priCnati ive+iko%, no im oprostiti to +iDno nepri*ate+*stvo4 Dim s, ispo+*i+i pravi+n, ver,. Progon*en*,Atanasi=*evom o% IstoDni0 episkopa %ava+o *e %onek+e povo%a i poveCivan*e sa n*egovoms,%5inom s,%5ine samo nomina+nog GNike*Ha! Marke+a Ankirskog4 a inaDe *eretika4 *er *e CaMarke+a v+a%a+o na Istok, osnovano mi +*en*e %a *e Cast,pao Save+i*ev, *eres4 Gs,protn, Ari*a+i ne man*e 5ogo0,+n,!4 kako *e to *e%nom pri+ikom rekao Sveti 'asi+i*e 'e+iki. Na sa5or,

apa%ni0 episkopa , Sar%iHi ,C Atanasi*a *e oprav%an i Marke+4 a+i *e Svetom Atanasi*, ve ta% 5i+o *asno %a Marke+ ni*e ispravan , veri4 te se o% n*ega ta%a poDeo o%va*ati. 2 Atanasi*evom preki%, op ten*a sa Marke+om sve%oDi Sv. I+ari*e Piktavi*ski .

Atanasi*eva re0a5i+itaHi*a , Sar%iHi ni*e 5i+a priCnata na Istok,. Tek pos+e %,3i0 poga an*a isto *e v+a%ar (onstanHi*e4 po% pritiskom svoga 5rata (onstansa sa apa%a4 pristao na*Ca% %a Sv.Atanasi*a vrati , A+eksan%ri*, verovatno i Cato to *e ,C,rpator A+eksan%ri*ske kate%re !rigori*ve 5io ,mro . Svetite+* se preko pa+estine trim,-a+no vratio , svo* gra% i svo* naro% 1. okto5ra8 ;. go%ine. #oDekao ga *e Ditav Egipat4 5o+*e nego+i i samoga Hara4 kako to ve+i Sv. !rigori*eBogos+ov , svom GPo0va+nom s+ov, Atanasi*,!. mir, me ,tim ni*e %,go 5io4 *er *e ,s+e%i+o itree progonstvo. Naime4 pos+e 8:@. go%ine (onstanHi*e posta*e v+a%ar i Istoka i apa%a i na nisa5ora4 o%r3ani0 po% n*egovim pokrovite+*stvom , Sirmi,m, 8:1 , Ar+, 8:8 , Mi+an, 8:: 4Atanasi*e opet 5,%e os, en i os,%, sa%a potpi , i veina apa%ni0 episkopa. Po% pritiskom *e po%pisao Atanasi*ev, os,%,4 a i os,%, Nike*skog Simvo+a vere4 i rimski episkop "i5eri*e samostari 2si*a (or%,5ski ni*e iC%ao Atanasi*a. (onstanHi*e ta%a nare%i vo*skovo i Siri*an, %a ,A+eksan%ri*i sa vo*skom Capose%ne sa5orni 0ram Svetog Teone i Atanasi*a ,0vati 3iva. No,iCme , ?. i 9. -e5r,ara 8:;. go%ine oko :.@@@ vo*nika opko+e 0ram Sv. Teone i pro%r, , n*ega4 noAtanasi*e ,spe %a se4 prikriven o% naro%a4 nekako iCv,De 3iv iC Hrkve i no, se ta*no ,%a+*i meEgipatske mona0e , p,stin*,. A+eksan%ri*sk, )rkv, ta%a 5,%e postav+*en ari*anski episkop!eorgi*e iC (apa%oki*e4 *e%an ma+verCant o% %etin*stva4 koga !rigori*e Bogos+ov prikaC,*ena*Hrn*im 5o*ama Bese%a 14 1: 1 . Tre5a spomen,ti4 ra%i pamen*a istori*e4 5ar neka nasi+ pre%,Ceta o% v+asti , A+eksan%ri*i protiv, Atanasi*a i pravos+avni04 kao to s,K kon-iskovan*e sHrkava4 pretra3ivan*e %omova4 vrtova i Dak gro5ova ne 5i +i se na ao Atanasi*e4 ta* G%r3avninepri*ate+*! Catim nasi+*e na% k+iriHima i verniHima4 na% monasima i %evstveniHama samo C privr3enosti Atanasi*, -ormiran*e om+a%inski0 gr,pa Ca tragan*e Ca G5eg,nHem! Ca5rana pravos+avni0 5ogos+,3en*a Dak i na gro5+*ima sprovo en*e isti0 ti0 Gmera! i po %r,gimgra%ovima Egipta i "i5i*e4 it%. it%.

Svo*e tree iCgnanstvo proveo *e Sv. Atanasi*e me , monasima , p,stin*i4 a+i *e 5,%no s+e%io Casvim %oga a*ima , )rkvi i na Istok, i na apa%,. 'reme n*egovog treeg iCgnanstva 5i+o *evreme kr,pni0 Hrkveni0 C5ivan*a na Istok,4 vreme o5nove ra%ika+nog ari*anstva , +iH, AeHi*a iEvnomi*a4 a+i i vreme ok,p+*an*a C%ravi0 5ogos+ovski0 snaga na Istok, i postepenog povratka Nike*skom ispove%an*, Svete tro*iHe. Atanasi*e *e i sam p,tovao po Istok,4 a i monasi s, gao5ave tava+i o %oga a*ima i o sa5orima4 ko*i0 *e , to vreme 5i+o vr+o mnogo. Posto*i verovatno%a *e i sam Atanasi*e iC prikra*ka pratio ra% sa5ora , Se+evki*i 8:9. go%ine4 pos+e Dega *e pisaosvo*, poCnat, Istori*, sa5ora , Arimin, i Se+evki*i4 spis prep,n %ok,menata4 pisama4 sa5orski0


43/292

o%+,ka i simvo+ na ovo %e+o se ,g+e%ao i Sv. I+ari*e Piktavi*ski pi ,i svo*e %e+o #e s+*no% ovom spis, Atanasi*e prepoCna*e4 svakako C5og sa%a 5o+*eg poCnavan*a stvarnog stan*a na

Istok,4 %a nis, svi episkopi na Istok, ari*anski nastro*eni4 nego %a me , G2mi,si*anHima!4 naDe+, ko*i0 *e sta*ao 'asi+i*e Ankirski4 ima Gna e 5rae , veri!4 ko*i samo %r,gim reDimaispove%a*, ist, ver, kao to *e i Nike*ska 2 Sa5orima4 1 . 2va irina Sv. Atanasi*a ispo+*ie se,skoro i na sa5or, , A+eksan%ri*i 8; . go%ine4 sa5or, ko*i e on o%r3ati po povratk, iC treegiCgnanstva.

IC treeg iCgnanstva vratio se Svetite+* po smrti Hara (onstanHi*a ,mro 8. VI 8;1. g. 4 1.-e5r,ara 8; . go%ine4 %oDekan i ovoga p,ta *o tri*,m-a+ni*e o% svoga naro%a i k+ira ,A+eksan%ri*i. Novo%o av i Har J,+i*an 2tpa%nik 8;18;8 g. 4 +,kavo priprema*,i o5nov,mnogo5o tva4 5io *e %oCvo+io Gversk, to+eranHi*,! samo Ca krae vreme4 pa *e to iskoristio SvAtanasi*e i , pro+ee 8; . go%ine o%r3ao svo* poCnati GSa5or ispove%nika! , A+eksan%ri*i4 sa o

@ episkopa4 , pris,stv, i IstoDni0 episkopa pre%stavnika Apo+inari*evi04 Pav+inovi0 i naroDitoMe+eti*a Antio0i*skog . Tom pri+ikom ve+iki G2taH Pravos+av+*a! postigao *e ono to *e4 poreDima !rigori*a Bogos+ova Bese%a 14 818; 4 Gvee o% svi0 %r,gi0 %e+a i po%viga n*i0ovi0iCmiren*e pravos+avni0 episkop 4 5ogos+ova4 )rkava i vernika po svo* vase+*eni4 po to *e pri0vatio kao %oCvo+*iv, ,potre5, %ota%a raC+iDite na Istok, i apa%, 5ogos+ovske termino+ogi*2 tome govori Atanasi*ev Tomos Antio0i*Hima4 %e+o nes,mn*ivo n*egovo4 a+i ,p,eno o% straneDitavog A+eksan%ri*skog sa5ora raC%e+*enima pravos+avnim , Antio0i*i. 5og ove Atanasi*eve pomir+*ivosti4 naravno 5eC ikakve kompromisnosti , samo* istini4 o%nosno , pravo* veri )rkve4Sveti !rigori*e Bogos+ov naCvae Sv. Atanasi*a Gna*sveti*im okom vase+*ene! ko*e g+e%a i vi%%a+ekose3ni*e o% osta+i0 i tako e Gpomirite+*em i o5*e%inite+*em! Gkra*e,gaonim kamenom

naCiv samo Ca


44/292

:. g. 4 *er *e na energiDno tra3en*e naro%a 'a+ent 5io prin, en %a %oCvo+i povratak Svetite+*asvo*o* pastvi. 2% ta%a pa %o kra*a svog Cemnog mnogonapaenog 3ivota A+eksan%ri*ski Svetite *e ostao na mir, , svo*o* )rkvi4 m,%ro ,prav+*a*,i n*ome i 5orei se i %a+*e Ca Pravos+av+*e. 2k8;9. go%ine o%r3ao *e *o *e%an sa5or , A+eksan%ri*i4 na ko*em *e ponovo potvr%io Nike*sk, i sa sa5ora *e ,p,tio Pos+aniH, A-riDkim episkopima. poko*io se mirno , !ospo%, . ma*a 878go%ine4 pa se toga %ana i s+avi n*egov sveti spomen. PraCnik 1?. *an,ara4 po% ko*im se na+aCn*egovo $iti*e , G$iti*ama sveti0!4 ,stanov+*en *e kasni*e4 Ca*e%no sa Sv. (iri+om. Smatra se % *e Sv. Atanasi*e pre% svo*, smrt r,kopo+o3io Ca svoga nas+e%nika episkopa A+eksan%ri*skog Pe

Te ko 5i 5i+o %ati *e%n, sa3et, a potp,n, karakteristik, +iDnosti Svetog Atanasi*a 'e+ikog. 'e isam naCiv 'e+iki4 ko*i m, *e vr+o rano %at o% %r,gi0 2taHa i pri0vaen o% Ditave )rkve4 govorisam po se5i veoma mnogo4 kao to mnogo govore i naCivi G2taH Pravos+av+*a!4 GTrinaestiAposto+! i %r,ga po0va+na imena %avana ovom ve+ikan,


45/292

Sva Atanasi*eva %e+a4 egCegetska4 %ogmatska4 po+emiDka4 apo+ogetska4 istori*ska4 mora+noasketska4 pisana s, prosto4 *asno i *e%nostavno. ato ga i 0va+i Sveti >oti*eK GPo sti+, *e *asan4 i sv,g%e , svo*im %e+ima4 i vr+o *e *e%nostavan i prost4 a+i i o tar i %,5ok i sna3an , svo*imarg,mentima. pog+e%, +ogiDki0 meto%a on se ne 0vata samo Ca go+e reDi4 kao to to ra%e %ei+i skoro*evii sa %etin*astim am5iHi*ama4 nego on %,5okomisaono Ym*i+osc*n*' i sa ve+iko

irinom rasprav+*a o samim i%e*ama4 i to os+o5o enim spo+*a n*e -orme4 i ,potre5+*ava sna3nsve%oDanstva i %okaCe iC Svetoga Pisma %a ispo+*i sig,rnost i nepoko+e5ivost. Je%nostavnoreDeno4 %o%a*e >oti*e Ca Atanasi*ev, kn*ig, Protiv Ari*anaHa4 %ovo+*na *e ova kn*iga protivDitavog ari*anskog ta5ora. Ako 5i neko rekao %a s, !rigori*e Bogos+ov i 5o3anstveni 'asi+i*e iCove kn*ige4 kao iC nekog iCvora4 Hrpe+i vo%e Ca pre%ivne i 5istre potoke svo*i0 reDi4 ko*e s, CiC+iva+i na *eresi4 mis+im %a tim ,po= re en*em ne 5i ni ma+o pogre io! Bi5+ioteka4 1 @ .

2% Atanasi*evi0 %e+a na*pre tre5a spomen,ti %va Apo+ogetska spisaK eD protiv Je+in i eD ooDoveDen*, "ogosa i NJegovom , te+, *av+*an*a nama P! :4 9;197 . 25a ova %e+a saDin*ava,stvari *e%n, He+in, Cato Jeronim i ve+i4 #'I4 ?7K GA%vers,m gentes %,o +i5ri! . prvom spis,Protiv Je+in %okaC,*e se na*pre +a3 i ni tavnost i%o+opok+onstva , samom poDetk,4 W ;4Atanasi*e %a*e iCvanre%no proniH+*ivo ,Den*e o porek+, C+a i po5i*a se mito+o ko mnogo5oon%a i -i+oso-ski panteiCam4 a istiDe se istinitost i +ogiDnost monoteiCma. 2%ma0 se iC ovog spivi%i %a Atanasi*e ni*e protivnik -i+oso-i*e4 *er i sam ima iCvesni0 *e+inistiDki04 neop+atonski0motiva4 *er s+o5o%no koristi P+atona4 >i+ona i 2rigena4 a+i se ne Ca,stav+*a na n*ima. I%e kaistiHan*, 5i5+i*skog s0vatan*a transHen%entnosti Boga4 govori o +iDnome Bog, i o mog,nosti pravog 5ogopoCnan*a kroC "ogosa Bo3i*eg4 Di*a *e s+ika i og+e%a+o %, a Dovekova. 2va* spiss+iDan 0ri anskim apo+ogi*ama iC . veka4 kao to s, Tati*anova i+i Teo-i+a Antio0i*skog.

#r,gi apo+ogetski spis 2 ovap+oen*,4 pro%,3,*e pret0o%ni i raCotkriva istin, i smisaoovap+oen*a "ogosa4 mimo ko*ega nema %r,goga +eka Ca iC5av+*en*e i spasen*e Doveka o% gretr,+e3i i smrti4 i Ca n*egovo vaspostav+*an*e , prvo5itno stan*e po +ik, Bo3i*em4 Ca %ostiCan*e p,nog 5ogopoCnan*a. Sveti Atanasi*e ov%e istiDe i 5rani 0ri ansk, ver, , ve+ik, ta*n,Bogovap+oen*a4 po5i*a*,i Gnever*e J,%e* i po%smevan*e Je+in ! naspram ove 5ogootkriventa*ne ko*o* se mi 0ri ani k+an*amo. Spis 2 ovap+oen*, kao %a ,kratko iCnosi Ditav, %,0ovn,istori*, DoveDanstvaK stvaran*e i ra*sko stan*e4 Catim pa%4 i on%a spasen*e Doveka4 pri Dem, *nag+a ena Hentra+na ,+oga "ogosa Bo3i*eg4 , (o*em se isp,n*,*, sva proro tva Svetoga Pisma.2v%e Atanasi*e oDig+e%no s+e%,*e Sv. Irine*, "ionskom i ve , ovom prvom %e+, iCnosi Hentra+misao svoga i ,op te svetootaDkog 5ogos+ov+*aK G"ogos se oDoveDio4 %a 5ismo se mi o5o3i+i! : . Neko+iko vekova kasni*e AnCe+mo (enter5eri*ski napisae svo*e poCnato %e+o G),r #e,s0omo&!4 po ,g+e%, na ovo Atanasi*evo %e+o4 a+i e to 5iti 5eC %,5ine i irine Atanasi*eve0risto+o ke sotirio+ogi*e i svo%ie ta*n, ovap+oen*a na ,ske *,ri%iDke kategori*e.

#e+o 2 ovap+oen*, posto*i i , *e%no* krao* verCi*i4 tako e iC . veka4 Ca ko*, se4 pos+ena*novi*i0 pro,Davan*a4 ver,*e %a potiDe o% samog Atanasi*a4 ko*i *e ovo svo*e apo+ogetsko %skratio i pri+ago%io po+emiDkim Hi+*evima protiv ari*anske i apo+inari*eve *eresi. InaDe4 na*D pre%postav+*a %a s, o5a ova apo+ogetska traktata napisana , samom poDetk, Atanasi*evespisate+*ske %e+atnosti4 pre poDetka ari*anske 5or5e4 %ak+e iCme , 81?. i 8 1. go%ine4 te Catoari*anstv, , ovim spisima i nema pomena. novi*e pak vreme preov+a%ava mi +*en*e %a s, ova%va %e+a napisana oko 88:/74 Ca vreme prvog iCgnanstva4 i %a Atanasi*e kao i , svo*im Pas0a+n pos+aniHama ovoga perio%a4 namerno pre,tk,*e ari*anstvo. Tako Cak+*,D,*e )0. (annengisser ,na*novi*em kritiDkom iC%an*,4 S)04 _ 1994 1978 .

S+e%e, gr,p, Dine Atanasi*eva #ogmatska %e+a. 'e+iko %ogmatsko %e+o Atanasi*a 'e+ikog *es,n*egova Tri s+ova protiv ari*anaHa. To *e na*vee i na*CnaDa*ni*e %ogmatsko %e+o 2Ha Pravos


46/292

#a ni ta %r,go ni*e napisao4 samo ovo %e+o 5i+o 5i %ovo+*no %a ga ,5ro*i , na*vee 2He i 5ogos+ove Pravos+avne (ato+iDanske )rkve


47/292

%a *e ova* spis ipak %e+o Sv. Atanasi*a i %a *e pomen,ti iCraC kasni*a interpo+aHi*a4 i+i pak %Dak i mog, ko% Atanasi*a4 oso5ito pos+e A+eksan%ri*skog sa5ora 8; . g. ka%a *e Atanasi*eo%o5rio ,potre5, iraCa Gipostas! , CnaDen*, G+iHe! Tomos Antio0i*Hima4 :; . C to se *onavo%i i sve%oDen*e !rigori*a Bogos+ova S+ovo 14 8: %a Atanasi*e ni*e g+e%ao na reDi4 vs, tin, vere. Isto tako se Cna %a i Teo%orit G#i*a+og!4 4 8 i papa !e+asi*e G2 %ve priro%e!Hitira*, ova* spis kao Atanasi*ev. Ne tako %avno4 me ,tim4 M. TetC , eitsH0ri-t - r(irH0engesH0iH0te4 7:4 19; 4 17 7@ iCneo *e teC, %a ovo %e+o pripa%a Marke+, Ankirskomga kao takvo ve neki patro=+oCi i tretira*,. Mi TetC=ov, rasprav, nismo Dita+i4 a+i smatramo %ane samo pomen,ti iCraC , W 1@ *o pro5+ematiDni*i Ca Marke+a nego Ca Atanasi*a4 nego i %a posto*e in%iHi*e4 napr. , W 14 o sasvim kasni*em nastank, ovog %e+a. 2sta*e %a se pitan*ea,torstva *o pro,Dava .

%a+*e %ogmatske i %ogmatsko=po+emiDke spise Atanasi*eve ,5ra*amo tako e i spis 2 Nike*skSa5or, p,n nas+ov *eK G#a *e Sa5or , Nike*i4 vi%ei +,kavost oni0 oko Jevsevi*a4 iC+o3io pravii po5o3no to *e protiv ari*anske *eresi o%re%io! +atinski skraen naCivK #e %eHretis NiHaenaes+*no%is . #e+o *e napisano , vi%, pos+aniHe4 nasta+e oko 8:@/1. go%ine4 i ima Ca%atak %a o% Nike*ski Sim5o+ vere i pose5no ne5i5+i*ske iCraCe , n*em,4 Yk tf' o sUaC i moo`sioC4 ko*e s,ari*anHi ti0 go%ina oso5ito napa%a+i. Atanasi*e %okaC,*e %a ti iCraCi ne CnaDe ne to %r,go neono to i Sv. Pismo i Hrkveno pre%an*e4 poDev o% rani*i0 5ogos+ova4 2rigena4 %vo*iHe #ionisi%r,gi0. 2n pi eK GB+agoDestivo ispove%ati ver, svi priCna*, kao sveto %e+o4 makar se pritom,potre5+*ava+e i poma+o D,%ne reDi XeniCo`sai' +2Cesi 4 sve %ok ona* ko*i govori ima po5o3s0vatan*e i %ok kroC te reDi 3e+i 5+agoDestivo oCnaDiti ono to *e Camis+io! 1?4 . Spis 2 Nike*skom Sa5or, CnaDa*an *e i C5og toga to nam ,kraktko prenosi tok %isk,si*a na I'ase+*enskom Sa5or, i konaDno sam tekst Nike*skog Simvo+a4 kao i %r,ge CnaDa*ne tekstove iCvremena tog Sa5ora. 2vo *e spis , ko*em Sv. Atanasi*e energiDno i %os+e%no 5rani i oprav%ava Nike*ski iCraC *e%nos, tni Ca o%nos Sina i 2Ha4 to *e i inaDe *e%na o% g+avni0 tema n*egov 5ogos+ov+*a. Tekst , P! :4 1: 7;. Novo kritiDko iC%an*e


48/292

Gprava vera (ato+iDanske )rkve!. ovo %e+o Sv. Atanasi*e ,nosi a,tentiDni tekst Nike*skogSimvo+a i n*ega istiDe kao G5o3ansk, i aposto+sk, ver,! protiv svi0 *eretiDki0 Gpitano+ogi*a i+ogoma0i*a!. I pore% sveg raC,mevan*a Ca mog,nosti %r,gaDi*eg iCra3avan*e pravi+ne vere ,Sina Bo3i*eg i , Svet, Tro*iH,4 Atanasi*e , ovim kriCnim go%inama veka 8:?8;8 ipak sve vi e poCiva IstoDne episkope %a se vrate Nike*skom Simvo+, kao veri 2taHa svo*i04 ispove eno* iCapeDaeno* sa5ornim g+asom , Nike*i. Ta 5or5a Ca konaDn, po5e%, i sveop te pri0vatan*e Nike*skog Simvo+a i Nike*ske vere , *e%nos, tn, Tro*iH, tako e *e *e%na o% g+avni0 5ogos+ovski0 Cas+,ga Atanasi*a 'e+ikog.

pravo C5og te p,ne vere , Svet, Tro*iH, CnaDa*no *e i s+e%ee %ogmatsko %e+o Atanasi*evoKetiri Pisma Serapion, o Svetom #,0, Gprotiv oni0 ko*i 0,+e i govore %a *e #,0 Svetistvoren*e! ktsma P! ;4 : 9;7;4 priprema se novo iC%an*e , S)0. . #e+o *e nasta+o oko 8:9=;@. go%ine4 %ok *e Svetite+* 5oravio , vreme treeg iCgnanstva me , monasima , Egipatsko* p,stin*i. p,eno *e Serapion,4 episkop, Tm,itskom4 *er *e on tra3io o% Atanasi*a o5*a n*en*eKkako g+e%ati na one Gko*i s, se o%vo*i+i o% ari*anaHa C5og n*i0ove 0,+e na Sina Bo3i*eg4 a+i protivno o #,0, Svetome4 i govore %a *e 2n ne samo stvoren*e4 nego i *e%an o% s+,35eni0%,0ova4 i samo se stepenom raC+ik,*e o% an e+ ! I4 1 . 2Dig+e%no *e %a se ra%i+o o po*avi *eretik %,0o5oraHa4 ko*i s, se , to vreme poDe+i iC%va*ati iC parti*e G2mi,si*anaHa! ko*a *e pri0vati+a *e%nakost Sina sa 2Hem i ko*i s, se , Egipt, naCiva+i GtropiHi! C5og GtropiDkog!4 tmeta-oriDnog t,maDen*a svi0 mesta , Sv. Pism, ko*a govore o Sv. #,0, . Atanasi*e smatraGpo%*e%nakom 0,+om na Svet, Tro*iH,! i ari*ansko poriHan*e Sina i %,0o5oraDko poriHan*e #,0

I4 1 4 Cato i pi e Serapion, ove Pos+aniHe ko*e s, prvo5itno 5i+e tri4 *er . i 8. oDig+e%nosaDin*ava*, *e%n, ne%e+*iv, He+in, 4 , ko*ima govori i o Sv. Tro*iHi4 i o Sin,4 i o Svetome #,0,.Tako4 , I govori na*pre o Sv. Tro*iHi4 Catim o Sin,4 i on%a naroDito o Sv. #,0,. II govori,g+avnom o Sin,4 , III ,g+avnom o #,0,4 i , I' opet o #,0, Svetom W 17 i o


49/292

Pos+aniHi A%e+-i*, o%5aH,*e se ari*anska k+eveta %a pravos+avni o5o3ava*, stvoren*e4 a%okaC,*e se %a Gne tvar o5o3avamo4 nego !ospo%a tvari ovap+oenoga Boga "ogosa4 Boga ,te+,... TvorHa o5,Denoga , tvarno te+o! W i ; . Pos+aniHi Maksim, Sv. Atanasi*e 0va+i n*ega

to o%5aH,*e ari*ansko s0vatan*e %a *e


50/292

Serapion, o smrti Ari*evo*. 2rigina+nom grDkom tekst, ne%osta*e sam poDetak ove GIstori*e!.InaDe n*en tekst4 kao i tekst svi0 ov%e po5ro*ani0 istori*ski0 %e+a Atanasi*evi0 na+aCi se , P!

179;4 Catim , kritiDkom iC%an*, 2pitC=a4 prenetom i , 'EPES4 t. 81 na*novi*e kritiDko iC%a%ve prve Apo+ogi*e , S)04 _ :;4 19:? g. .

ova istori*sko=po+emiDka %e+a Atanasi*eva spa%a svakako i n*egovo op irno Pismo o sa5orimArimin, i Se+ekvi*i P! ;4 ;?179 i 2pitC \ 'EPES 4 napisano pos+e ti0 sa5ora4 , *esen 8:9.go%ine. n*em, tako e ima mnogo CnaDa*ni0 %ok,menata iC ove epo0e4 a naroDito mnogosa5orski0 o%+,ka i simvo+ %oneti0 na mnogo5ro*nim sa5orima4 o% Tirskog 88:. i Antio0i*skog8 14 pa %o Ariminskog i Se+evki*skog 8:9. go%ine. Para+e+no sa ovim %e+om i nasta+o po ,g+e%na n*ega *este %e+o Sv. I+ari*a Piktavi*skog #e S+*no%is4 samo to *e Sv. I+ari*e ta* G apa%nAtanasi*e!4 *er *e i on , to vreme 5io prognan C5og vere na Istok poneg%e 5+a3i o% Atanasi*a ,svo*im s,%ovima i proHenama o IstoDnim episkopima i n*i0ovim mnogo5ro*nim sa5orima , ovom perio%,. Me ,tim4 istinska +*,%ska4 0ri anska i 5ogos+ovska irina Sv. Atanasi*a pokaC,*e se i ,ovom Pism,4 ,pravo tamo g%e on , G2mi,si*ansko*! parti*i 'asi+i*a Ankirskog4 ,C ko*eg *e 5io iSv. (iri+o Jer,sa+imski4 i mnogi %r,gi IstoDni episkopi4 prepoCna*e svo*, G5ra, , veri! i priCivai0 %a se vrate Gsvo*im Ca*e%niDkim 2Hima! , Nike*i W 1 i 8 .

Je%no o% 0rono+o ki pos+e%n*i0 Atanasi*evi0 %e+a4 posveeno tako e istori*i 5or5e Ca Nike*sSa5or i n*egov, ver,4 *este Pismo A-riDkim episkopima P! ;4 1@ 9 ? 4 ,p,eno sa sa5ora ,A+eksan%ri*i 8;9. go%ine4 o%r3anog Ca*e%no sa 9@ episkopa4 , Di*e ime Atanasi*e i pi e ovo P%a 5i *o *e%nom po%r3ao sve A-riDke episkope , Nike*skom ispove%an*, *e%nos, nosti SinaBo3i*eg sa 2Hem4 %o%a*,i sa%a nag+a eni*e %a Nike*ski Simvo+ ,k+*,D,*e i pripa%nost Svet#,0a GSveto* i Savr eno* Tro*iHi! W 11 . I , ovome spis, vi%i se tako e Atanasi*eva otvorenost prema G2mi,si*anHima!4 ko*ima prepor,D,*e %a pri0vate i sam iCraC G moo`sio'!4 ka% ve priCna*, %a Sin ni*e stvoren*e4 nego *e Gpriro%ni i istinski Sin Bo3i*i! W 9 . 'ei %eo ovogsa5ornog Pisma navo%i i Teo%orit )I 14? i 4 8 4 a posto*i i *o neiC%ani stari koptski prevo%

(ao i veina ve+iki0 2taHa )rkve4 i Sveti Atanasi*e *e pisao i Egzegetska dela, no ona s, %o nas%o +a ,g+avnom , o%+omHima. Na*pre %a spomenemo Pismo Marke+in, o t,maDen*, Psa+ama4krai a+i vr+o sa%r3a*an spis ko*i govori o sa%r3a*, Psa+ama4 n*i0ovom mesi*anskom CnaDa*, i,potre5i , mo+itvama i 5ogos+,3en*ima. Evo samo neko+iko reDi o +epoti i CnaDa*, Psa+amaK GS *e Sveto Pismo 5ogona%a0n,to i korisno Ca ,Den*e... Svaka kn*iga , n*em, s+,3i %a *av+*a svo*,%,3nost i s+,35,. A kn*iga Psa+ama *e kao ra*ski vrt ko*i s pesmom nosi , se5i ono to ima i peva*,i pokaC,*e svo*e 5ogatstvo... Svo 5o3ansko Pismo *e ,Dite+* vr+ine i prave vere4 a kn*igaPsa+ama ima ,C to *o i konkretn, s+ik, pona an*a svi0 %, a... Psa+mi se peva*, ne samo ra%i+epote g+asa i ,3ivan*a s+,0a4 nego pre svega ra%i koristi %, e4 %a 5i svim snagama i moima +*vo+e+i Boga i %a 5i se time sve snage %, e ,sk+a%i+e... Tako sve teniHi4 peva*,i poCiva*, %, enaro%a , spoko*stvo i mir4 i , *e%no%, nost sa ne5eskim 0orovima... Smatram %a *e , reDima ovekn*ige iCmeren i Ca0vaen sav +*,%ski 3ivot4 %, evna raspo+o3en*a i misaoni pokreti! W 4 1

78@ . 2va* spis o Psa+mima ,tiHao *e kasni*e na Sv. +ato,sta i 5ro*ne %r,ge t,maDe Psa+ama4 prevo en *e na 5ro*ne *eCike4 pa i na s+ovenski. Tekst , P! 74 11 ; .

ICg+e%a %a *e Sv. Atanasi*e op irni*e t,maDio kn*ig, Psa+ama4 *er to pokaC,*e n*egovo saD,vaT,maDen*e Psa+ama , 5ro*nim o%+omHima ko% Nikite Irak+i*skog4 iC 11. veka4 , n*egovim psa+amskim katenama . Neki o% ti0 o%+omaka mog, 5iti i sporni4 a+i *e veina a,tentiDna. TeksP! 74 ;@: : . 'e *e 5+a3eni Jeronim #'I4 ?7 sve%oDio o *e%nom Atanasi*evom spis, 2nas+ovima Psa+ama4 a+i %ana n*e saD,vano istoimeno %e+o ni*e Atanasi*evo4 nego Sv. Isi0i*aJer,sa+imskog. Posto*e *o i -ragmenti *e%nog Atanasi*evog T,maDen*a Psa+ama o% ko*eg posi -ragmenti na koptskom . IC svi0 ovi0 saD,vani0 o%+omaka vi%i se %a *e A+eksan%ri*ski Svetit


51/292

,potre5+*avao a+egori*ski i tipo+o ki meto%4 to ni*e s+,Da* , n*egovim %ogmatsko=po+emiDkspisima.

Sveti >oti*e Bi5+. 189 sve%oDi %a *e Atanasi*e t,maDio i Ek+eCi*asta i Pesm, na% pesmama4to t,maDen*e %anas iCg,5+*eno4 osim ne to -ragmenata na Pesm, , katenama. Tako e s, saD,vaniiCvesni o%+omHi t,maDen*a na kn*igeK Postan*a4 IC+aska4 Jova4 Isai*,4 na *evan e+ista Mate*",k,4 na Pav+ove i Sa5orne Pos+aniHe. Ni*e4 me ,tim4 sig,rno %a +i s, to o%+omHi iC %r,gi0Atanasi*evi0 %e+a. Posto*i tako e *e%no %ogmatsko t,maDen*e na Mt. 114 7K GSve *e meni pr2taH mo*!4 ko*e *e %,go osporavano kao Atanasi*evo4 a+i ko*em novi*a kritika priCna*ea,tentiDnost osim pos+e%n*eg W ; ko*i *e kasni*i %o%atak . S+iDno *e i sa t,maDen*em na "k.1@K GAko ko reDe reD na Sina!4 Ca ko*e se ispostavi+o %a *e %e+imiDno iC . Pos+aniHe Sera

Prvi tekst , P! :4 @? @4 a %r,gi , ;4 ; ?;7; . Spis pak po% imenom GSinopsis Sv. Pisma!4ko*i se pripis,*e Atanasi*,4 sig,rno ni*e n*egov.

Pose5no 5ogatstvo pre%stav+*a*, Atanasi*eva Mona ko asketska %e+a. Na prvom mest, ov%e%o+aCi $ivot Svetog Antoni*a4 veoma CnaDa*no %e+o o ro%onaDe+nik, mona kog 3ivota i poDmona tva , )rkvi. #e+o *e napisano samo go%in, %ana po prestav+*en*, 'e+ikog Ave4 oko 8:7.go%ine4 i ,p,eno *e monasima na n*i0ovo tra3en*e. Jer4 Sveti Atanasi*e *e +iDno poCnavaoAntoni*e 'e+ikog vi e p,ta sam ga vi%eo4 mnogo ta o% n*ega na,Dio4 3iveo sam sa n*im ne mavremena i po+ivao m, vo%e %a ,mi*e r,ke 4 ve+i pisaH , ,vo%, $iti*a. A Catim karakteristiDno%o%a*eK Antoni*ev 3ivot *e %ovo+*an naHrt monasima Ca po%vi3ni tvo 4 t*. to *ena*a,tentiDni*i primer i o5raCaH mona kog 3ivota i po%viga.

Atanasi*ev $ivot Sv. Antoni*a %e+o *e visokog %,0ovnog i +iterarnog kva+iteta i pre%stav+*a novvrst, , 0ri ansko* kn*i3evnosti4 poDetak poCnate 0agiogra-ske +iterat,re. 'isoko ga *e oHenio veSv. !rigori*e Bogos+ovK Atanasi*e *e opisao 3ivot 5o3anstvenog Antoni*e Cakono%avstvomona kog 3ivota , vi%, povesti S+ovo 14: . $iti*e *e ve 871. g. preveo na +atinski Evagri*eAntio0i*ski4 ko*i ve+i %a ga *e Atanasi*e namenio a% peregrinos -ratres4 to 5i mog+o %a CnaDi %a *e 5i+o namen*eno i Capa%nim monasima. $iti*e *e Caista i ima+o ve+iki ,tiHa* na poDetak i raCvo*mona tva na apa%, na Sv. Avg,stina Ispovesti ?4 ;4 1 =1: Sv. Bene%ikta N,rsi*skog pre togana Jeronima4 ko*i po% n*egovim ,tiHa*em pi e 9itije Sv. 8avla Bivejskog . Posto*e 5ro*ni stari prevo%iK sirski4 koptski4 *o *e%an +atinski4 arapski4 etiopski4 *ermenski4 gr,Ci*ski4 s+ovensk%r,gi. Tekst $iti*a , P! ;4 ?8:?7; 'EPES 884 11:7 i , vi e %r,gi0 iC%an*a .

#r,gi asketski spisi Atanasi*evi *es,K 2 %eviDanstv, i+i o po%vi3ni tv,4 namen*eno %evstveniHami sa%r3i po,ke i mo+itve4 a+i *e , na,Hi sporna n*egova a,tentiDnost4 ma%a Jeronim sve%oDi #'I4?7 %a *e Atanasi*e , vi e navrata pisao o %eviDanstv,. S+e%i Catim S+ovo o %eviDanstv,4 , *ermenskom prevo%, iC ;. veka i %e+imiDno na siri*skom4 pa GPismo %evstveniHama ko*e poseJer,sa+im i vraa*, se! na siri*skom 4 GPismo o +*,5avi i ,C%r3+*ivosti! na koptskom4 vr+os+iDno *e%no* Pa0omi*evo* koptsko* G(ati0eCi!4 pa se smatra %a *e on koristio Sv. Atanasi*a 4Catim *o %va spisa G2 %evstvenosti!4 tako e na koptskom4 a+i , o%+omHima4 i na*Ca% asketsspis G2 5o+esti i C%rav+*,! o% ko*eg s, osta+a -ragmenta4 o5*avio #iekamp , hAna+eHtaPatristiHa!4 im 198?4 str. :? ,peren iCg+e%a protiv masa+i*anske *eresi. (arakteristiDan *e iC tospisa s+e%ei o%+omakK Govek *e *e%an4 iC %, e i te+a4 o% Boga o% poDetka tako stvoren. n*i0ov priro%ni sastav po 5+ago%ati TvorDevo*4 tako %a %e+o svakoga o% n*i0 ima *e%an kra*Ca*e%niDki ima*, ist, po0va+, i+i pok,%,... (ao to *e sastav te+a %o5io o% TvorHa peto%govara*,i0 se5i D,+a4 tako i %,0ovna s, tina %, e kroC ti0 pet D,+a pro0o%i He+ok,pno tvorenCapovesti Bo3i*i0... No posto*i pos+e ovi0 i %r,go esto D,+o4 ko*im se Ne%o%ir+*ivog %o%ir,*ko*i %o%irivati mog,4 o Dem, *e govorio i So+omon PriDe 4 1 . A nai e i 5o3ansko D,+o

JeUan a sJ0sin ko*e Desto 5iva i , %,5okom ,mi+*en*, srHa!.


52/292

Mona ko=asketskog s, sa%r3a*a i iCvesna Pisma Sv. Atanasi*a4 o% ko*i0 s, neka %o5i+a i iriCnaDa* , %a+*em 3ivot, mona tva i )rkve ,op te. To s, PismaK ,-ini*an, episkop, g%e m, prepor,D,*e %a prima , )rkv, poka*ane *eretike i Am,n, mona0,4 ko*a s, o5a stek+a kanonskia,toritet , Pravos+avno* )rkvi i , +a , kanonske C5ornike4 pa i0 *e i Sv. Sava preveo , (rmDi*i .

atim Pismo monasima %a se D,va*, o% op ten*a sa *eretiHima ari*anHima 4 pisma avi 2rsisi pismo #rakonti*, mona0,4 ko*i *e o%5i*ao %a postane episkop. Sveti Ar0iepiskop m, pi e %a Gnetre5a s+,3iti vremen,4 nego !ospo%,4 a ako ti se ne svi a pore%ak i ,re en*e )rkve i smatra %aepiskopska s+,35a ni ta ne vr

Episkop ATANASIJE

Documents

Transcript of Episkop ATANASIJE