Srpske narodne pjesmeSkupio ih i na svijet izdao Vuk Stef. Karadi.Knjiga druga, u kojoj su pjesme junake najstarije.u Beu, u tampariji jermenskoga manastira 1845.Internet izdanjeIZVRNI PRODUCENT I POKROVITELJ

Tehnologije, izdavatvo i agencija Beograd, 11. oktobar 2000 PRODUCENT I ODGOVORNI UREDNIKZoran StefanoviLIKOVNO OBLIKOVANJEMarinko LugonjaVEBMASTERING I TEHNIKO UREIVANJEMilan StojiDIGITALIZACIJA TEKSTUALNOG I LIKOVNOG MATERIJALANenad Petrovi tampano izdanjeSrpske narodne pjesme II (Sabrana dela Vuka Karadia, knjiga 5)Prosveta, Beograd, 1988.Priredila Radmila PeiSadraj1. Sveci blago dijele.2. Opet to, ali drukije. (iz Crne gore).3. akon Stefan i dva anela.4. Ognjena Marija u paklu. (iz Crne gore)5. Bog nikom duan ne ostaje6. Kumovanje Gria Manojla. (iz Crne gore).7. Zarunica Laza Radanovia.8. Jovan i divski starjeina. (iz Crne gore).9. Braa i sestra.10. Milan-beg i Dragutin-beg.11. Mujo i Alija. (iz Crne gore).12. Zmija mladoenja.13. Opet to, ali drukije. (iz Crne gore).14. Nahod Simeun.15. Opet Nahod Simeun.16. Predrag i Nenad.17. Car Duklijan i Krstitelj Jovan. (iz Crne Gore).18. asni krsti.19. Car Kostantin i ae samoue20. Kako se krsno ime slui.21. Ko krsno ime slavi, onom i pomae.22. Sveti Nikola.23. Sveti Savo.24. Opet sveti Savo.25. enidba kralja Vukaina26. Zidanje Skadra.27. Duan hoe sestru da uzme.28. Udaja sestre Duanove.29. enidba Duanova.30. Nahod Momir.31. Ban Milutin i Duka Hercegovac.32. enidba kneza Lazara.33. Smrt Duanova. (komadi od pjesme).34. Uro i Mrnjavevii.35. Zidanje Ravanice.36. Opet zidanje Ravanice.37. Milo u Latinima.38. Marko Kraljevi i vila.39. Marko Kraljevi i Ljutica Bogdan.40. Sestra Leke kapetana41. Djevojka nadmudrila Marka.42. Marko Kraljevi. i Vua deneral.43. Carica Milica i zmaj od Jastrepca.44. Banovi Strahinja.45. Car Lazar i carica Milica. (o boju Kosovskom).46. Propast carstva Srpskoga.47. Musi Stefan.48. Smrt majke Jugovia. (iz Hrvatske).49. Carica Milica i Vladeta vojvoda.50. Komadi od razlinijeh Kosovskijeh pjesama.51. Kosovka djevojka.52. Jurii Janko.53. Obretenije glave kneza Lazara.54. Marko Kraljevi i soko.55. Opet to, malo drukije.56. enidba Marka Kraljevia.57. Marko Kraljevi poznaje oinu sablju.58. Opet to, malo drukije.59. Marko Kraljevi i Filip Madarin.60. Marko Kraljevi i beg Kostadin.61. Marko Kraljevi i Alil-aga.62. Marko Kraljevi i Mina od Kostura.63. Marko Kraljevi i 12 Arapa.64. Marko Kraljevi i ki kralja Arapskoga.65. Marko Kraljevi u Azakoj tamnici. (komad od pjesme).66. Marko Kraljevi i Arapin.67. Marko Kraljevi i Musa kesedija.68. Marko Kraljevi i emo Branin.69. Marko Kraljevi ukida svadbarinu.70. Lov Markov s Turcima.71. Marko pije uz ramazan vino.72. Turci u Marka na slavi.73. Oranje Marka Kraljevia.74. Smrt Marka Kraljevia.75. Radul-beg i Bugarski kralj iman.76. Ljutica Bogdan i vojvoda Dragija.77. Opet to, ali drukije.78. Bolani Dojin.79. enidba ura.80. ureva Jerina.81. Smrt vojvode Kaice.82. enidba Todora od Stalaa.83. Oblak Radosav.84. Smrt vojvode Prijezde.85. Sekula se u zmiju pretvorio.86. Opet to, ali drukije. (komadi od pjesme).87. enidba Popovia Stojana.88. enidba Vlaia Radula.89. enidba Maksima Crnojevia.90. enidba ura arnojevia.91. Smrt Jova Despotovia92. enidba Zmaj-Despota Vuka.93. Pora od Avale i Zmajognjeni Vuk.94. enidba Todora Jakia.95. Ropstvo i enidba Jakia epana (iz Bjelopavlia)96. enidba Jakia Mitra. (iz Sinja).97. Jakiima dvori poharani.98. Dijoba Jakia.99. Opet dijoba Jakia. (iz Crne gore)100. Jakii kuaju ljube101. enidba Jova Budimlije.

Najstarije pjesme junake1. Sveci blago dijele.Mili Boe! uda velikoga!Ili grmi, il' se zemlja trese!Il' udara more u bregove?Niti grmi, nit' se zemlja trese,Nit' udara more u bregove,Ve dijele blago svetitelji:Sveti Petar i sveti Nikola,Sveti Jovan i sveti Ilija,I sa njima sveti Pantelija;Njim' dolazi Blaena Marija,Roni suze niz bijelo lice.Nju mi pita Gromovnik Ilija:"Sestro naa, Blaena Marija!"Kakva ti je golema nevolja,"Te ti roni suze od obraza?"Al' govori Blaena Marija:"A moj brate, Gromovnik Ilija!"Kako ne u suze proljevati,"Kad ja idem iz zemlje Inije,"Iz Inije iz zemlje proklete?"U Iniji teko bezakonje:"Ne potuje mlai starijega,"Ne sluaju eca roditelja;"Roditelji porod pogazili,"Crn im bio obraz na divanu"Pred samijem Bogom istinijem!"Kum svog kuma na sudove era,"I dovede laljive svjedoke"I bez vjere i bez iste due,"I oglobi kuma vjenanoga,"Vjenanoga ili krtenoga;"A brat brata na mejdan zaziva;"ever snasi o sramoti radi,"A brat sestru sestrom ne doziva."Njoj govori Gromovnik Ilija:"Sejo naa, Blaena Marija!"Utri suze od bijela lica,"Dok mi ove blago pod'jelimo,"Oti' emo Bogu na divane,"Moliemo Boga istinoga,"Nek nam dade kljue od nebesa,"Da zatvorim' sedmera nebesa,"Da udarim' peat na oblake,"Da ne padne dada iz oblaka,"Plaha dada, niti rosa tiha,"Niti nou sjajna mjeseina,"Da ne padne za tri godinice;"Da ne rodi vino ni enica,"Ni za crkvu asna leturija."Kad to ula Blaena Marija,Utr suze od bijela lica.Kada sveci blago pod'jelie:Petar uze vince i enicu,I kljueve od nebeskog carstva;A Ilija munje i gromove;Pantelija velike vruine;Sveti Jovan kumstvo i bratimstvo.I krstove od asnoga dreva;A Nikola vode i brodove;Pa odoe Bogu na divane,Molie se tri bijela danaI tri tavne noi bez prestanka,Molie se, i umolie se:Bog im dade od nebesa kljue,Zatvorie sedmera nebesa,Udarie peat na oblake,Te ne pade dada iz oblaka,Plaha dada, niti rosa tiha,Nit' obasja sjajna mjeseina:I ne rodi vino ni enica,Ni za crkvu asna leturija.Puno vreme za tri godinice:Crna zemlja ispuca od sue,U nju ivi propadoe ljudi;A Bog pusti teku bolezanju,Bolezanju stranu srdobolju,Te pomori i staro i mlado,I rastavi i milo i drago.Cio ostalo, to se pokajalo,Gospodina Boga vjerovalo.I ostae Boji blagosovi,Da ne padne leda ni snijegaDo jedan put u godini dana;Kako onda, tako i danaske.Boe mili, na svem tebe vala!to je bilo, vie da ne bude!2. Opet to, ali drukije.(iz Crne gore).Zbor zborie Boi apostoliBoga moli Ognjana Marija:Zbor zborie na nebeska vrata,Otud doe Gromovnik Ilija,A pita ga Ognjana Marija:"e si bio, moj brate Ilija?" -"Kazau ti, Ognjana Marija:"Ja sam bio u zemlju prokletu,"eno jeste Boe nezakonstvo:"e ne mole Boga, da pomogne,"I ne slua porod roditelja,"A ne slua mlai starijega;"e kum kuma ne dri za kuma,"ever snasi o sramoti radi;"e brat brata po sudovim' era"I mui ga mukah pred Turcima;"Ne svetkuju sveca nikakvoga,"Niti egu u crkvu svijee,"Niti slue Bou leturiju."Ono ree, na noge ustade,I Gospodske dare dijelie,to je njima Gospod poklonio:Sveti Petar i apostol PavleEv' uzee punje i enicu [1],Svet' Ilija groma nebeskoga.A Marija munju i strijelu,Sveti Toma peat od oblakah,Araneo jesenje brijeme,A Nikola na vodu brodove,Sveti Spase itnjega cvijeta,Sveti Savo leda i snijega,Sveti Jovan sabor anelima,A orije proljetnje cvijee.Kad aneli[2] dare dijelie,Oni sv'jetu muke udarie:Ilija ih gromovima gaa,A Marija munjom i strijelom,Ne mogli ih Bogu obrnuti.Araneo navali brijeme,Nikola im zatisnu brodove,Sveti Petar i apostol PavleUzee im punje i enicuI od zemlje svakoji beriet;Pa ih Boe sunce izgorelo,Gorelo ih tri godine danah,Dok uzavre mozak u junaka,Dokle pue kami u lugove,A osanu gora kroz planine;Dokle crna zemlja ispucala,Pue crna zemlja po tri lakta,Te se lome konji i junaci;Sveti Savo putio snijega,Tri godine snijeg ne opade,Dok u svijet nita ne ostade,I ovari ovce izgubie,Iz svijeta ele pobjegoe,Sa svijem se svijet dotamani,Do u Sr'jemu, u to mjesto upno;E se kupe Srijemski glavariNa sakupu pred bijelom crkvom,Tu dooe mlogi svetenici,Posjedae, e je Mjesto kome;Otud doe samoue ae,Pa im ae rije progovara:,Svi se, brao, na noge dignite,"I pruite mene desne ruke,"Vjeru dajte, da me ne varate!"Svi jedanak od zemlje skoili,I svi aku desnu ruku dadu;Tada ae njima progovara:"Ho'te, Bogu da se obrnemo!"Da sluimo Bou leturiju,"Da molimo Boga po zakonu."Svi se bjehu k Bogu obrnuli,Po tri puta ljube zemlju crnu;I poslua porod roditelja,I poslua mlai starijega,I brat brata ne vodi na sudu,Ni ga mui mukah pred Turinom,I svetkuju sveca svakojega,I svi mole Boga milosnogaBez prestanka i dnevi i noiPo pravilu, ka' je Bogu milo;I Bog im je uslia' molitve,Smilova se Bog na sirotinju,Te se opet svijet naslijedi.1) U Crnoj se gori punje zove ono vino, s kojijem se ustaje u slavu; a enica se ovdje spominje radi koljiva, poskura i krsnoga kolaa.2) U vie pjesama sluao sam, da se sveci zovu aneli3. akon Stefan i dva anela.Rano rani akone StevaneU nedelju pree jarka sunca,Pree sunca i pre leturgije,On ne ide u bijelu crkvu,Ve on ide u to polje ravno,Te on seje belicu penicu,Al' eto ti dva putnika stara,boju su mu pomo nazivali:"Boja pomo, akone Stevane!"A on njima lepe odgovara:"D'o Bog dobro, dva putnika stara!"Al' besede dva putnika stara:"Boga tebi, akone Stevane!"Koja tebi velika nevolja,"Te si tako rano uranio"U nedelju pree jarkog sunca,"Pree sunca i pre leturgije,"Pa ti seje belicu penicu?"Ili si se junak pomamio;"Ili si se danas poturio,"asnog krsta pod noge zgazio,"asnog krsta i krasnog zakona,"I svoju si veru izgubio;"Te si tako rano uranio"U nedelju pree jarkog sunca,"Pree sunca i pre leturgije,"Pa ti seje belicu penicu?"Al' besedi akone Stevane:,O Boga vam dva putnika stara!"Kad pitate, da vam pravo kaem:"Ta nisam se junak pomamio,"Niti sam se danas poturio,"Nit' sam svoju veru izgubio,"Nit' sam krsta pod noge zgazio,"asnog krsta i krasnog zakona;"Ve je meni velika nevolja;"Zat' ja ranim u mojemu dvoru"Devet nemo, drugo devet slepo,,To ja ranim s mojom vernom ljubom;"I Bog e mi greha oprostiti."Al' besede dva putnika stara:,Ajdemote akonovom dvoru,Da vidimo akonovu ljubu,to nam radi ljuba akonova."Odetae akonovom dvoru,Al' je ljuba rano uranilaU nedelju pree jarkog sunca,Pree sunca i pre leturgije,Ona ini belicu penicu;Boju su joj pomo nazivali:"Boja pomo, akonova ljubo!"Ona njima lepe odgovara:"D'o Bog dobro, dva stara putnika!"Al' besede dva putnika stara:"Boga tebi akonova ljubo!"Koja tebi velika nevolja,"Te si tako rano uranila,,Uranila u svetu nedelju"Pree sunca i pre leturgije,"Te ti ini belicu penicu?,Ili si se mlada pomamila?"Ili si se danas poturila,I svoju si veru izgubila,"asnog krsta pod noge zgazila,,asnog krsta i krasnog zakona;"Te si tako rano uranila"U nedelju pree jarkog sunca,"Pree sunca i pre leturgije,"Te ti ini belicu penicu?"Al' besedi akonova ljuba:"O Boga vam, dva putnika stara!"Kad pitate, pravo da vam kaem:"Ta nisam se mlada pomamila,"Niti sam se danas poturila,"Nit' sam svoju veru izgubila,"Nit' sam krsta pod noge zgazila,"asnog krsta i krasnog zakona;"Ve je meni velika nevolja;"Zat' ja ranim u mojemu dvoru"Devet nemo, drugo devet slepo;"To ja ranim s mojim gospodarom;"I Bog e mi greha oprostiti."Al' besede dva putnika stara:"O Boga ti, akonova ljubo!"Daj ti nama tvoje muko edo,"Muko edo iz kolevke zlatne,"Da zakoljem' tvoje muko edo,"I od eda krvi da ugrabim',"Da pokropim' tvoje bele dvore:"to je nemo, progovorie ti,"to je slepo, sve e progledati."Ali misli akonova ljuba,Ona misli misli svakojake,Dok je mlada na jedno smislila,Pa im dade edo iz kolevke,I zaklae edo prenejako,I od eda krvi ugrabie,Pokropie po belome dvoru:to je nemo, progovorilo je,to je slepo, sve je progledalo.Digoe se dva stara putnikaI odoe s Bogom putovati,Osvre se akonova ljuba,Pa pogleda na zlatnu kolevku,Al' joj edo sedi u kolevki,Pa se igra jabukom od zlata,Pa besedi akonova ljuba:"Mili Boe, na svem tebi fala!"Gdi dooe dva putnika stara,"Zaklae mi edo u kolevki,"I od eda krvi ugrabie,"Pokropie moje bele dvore,"to je nemo, progovorilo je,"to je slepo, sve je progledalo,"Evo edo sedi u kolevki"I sigra se jabukom od zlata!"Progovara edo iz kolevke:"Slatka majko, moja slatka rano!"Ono nisu dva putnika stara,"Ve su ono dva Boja anela."4. Ognjena Marija u paklu.(iz Crne gore)"Daj mi, Boe, od rajevah kljue,"Da od raja otvorimo vrata,"Da ja doem proz raj u pakao,"Da ja viu ostaralu majku,"Ne bih li joj duu izbavila!"Boga moli, i umolila ga,Od raja joj kljue poklonio,I njom posla Petra apostola,Te od raja otvorie vrata,I prooe proz raj u pakao;Al' tri druga po paklu etajuJednom drugu noga gorijae,A drugome ruka do ramena,A treemu glava gorijae.No Marija apostola pita:"to su, Petre, Bogu zgrijeili,"Te se mue mukah estokijeh?" -"Kazau ti, Ognjana Marija!"to ovome rusa gori glava,"Ovaj nije darovao kumu:"Kuma njemu svetoga Jovana,"A on njojzi pare ni dinara;"to ovome gori desna ruka,"Njom je klao ovce prehodnice;"to ovome treem noga gori,"Njom je bio i oca i majku."Njih minue, naprijed prooe,Ali sjede do dva stara starca,Njima gore i brade i glave.No Marija apostola pita:"Kauj, Petre, to su zgrijeili?"-"Kazau ti, moja mila seko!"Ovo bjehu od zemlje sudije,"Mirili su mrtve i ranjene[3]"I u kmestvo sijedali krivo,"I prokleto uzimali mito;,A nijesu jote doekali,"to injahu, kad oni mogahu,"Kamatnika, seko, i mitnika"Do dva tezi Boe prokletnika."Pa minue malo ponaprijed,Tu naoe jednu nevjesticu,e joj gore i noge i ruke,A propa' joj jezik proz vilice,A vise joj zmije o dojakah;Kad je vie Ognjana Marija,On' ijetko apostola pita:"to je, kuka, Bogu zgrijeila,"Te se mui mukah estokijeh?"-"Kazau ti, moja mila seko!"Grijenica j' krmarica bila,"U vino je vodu prisipala"I za vodu pare uzimala;"Imala je obreena mua,"Hodila je njega na drugoga;"Kad se mlada vjenavala njime,"Baila je na sebe maije,"Da njim nema od srca poroda,"A Bog joj je pisa' sedam sinah,"Eto joj ih, seko, o dojakah,"Sa njima e pred Gospodom poi."I pooe malo ponaprijed,A naoe babu ostaralu,To je majka Ognjane Marije,Njojzi gore i noge i ruke,I gori joj kosa navrh glave;A Marija stade pored majke,Pa upita ostaralu majku:"Kai, majko, to si zgrijeila?"Ne bih li ti duu izbavila."No Mariji majka govorila:"Ja nemam to, do kamena kazat':"Kad ja bijah na bijes[4] evojka,"Jedno jutro uskrsenje doe,"Moja majka do pred crkvu poe,"Men' ostavi da siguram ruak,"Kad mi majka ispred crkve doe,"Mene golu u haljine nae,"Udari me rukom i prstenom,"Ja njom ud'rih o duvar od kule,"Tade me je proklinjala majka""Zaludu se udavala, sinko!" ""Udavah se tri etiri puta,"I tu ja bih u Boga zloesta,"Ne odrah mua ni jednoga."Kad se, sinko, udadoh etvrtom,"Tu ja naoh dvoje pastoradi,"Jedno ludo od dvije godine,"Drugo, sinko, od pune etiri,"Uzee me eca Bogom majku:"Kad mi eca iz igre dooe,"Kod mene se oba zaplakae,"Plaui mi starij' govorae:""Skroj mi, majko, bijelu koulju.""Mjerih mu je o kamenu stancu[5]"."Mlai ree: ""Daj mi ljeba, majko"""Ja mu dadoh komat zemlje crne "Jo se baba jaditi hoae,No joj ne da Petre apostole.No je Petar za ruku dofati,I bai je meu avolima:"ekaj vrae, dri je avole!"To je bilo, a Boe pomozi!3) T.-j. raspre zbog pobijenijeh i ranjenijeh, kao to se u Crnoj gori i onuda po okolini inilo do sad.4) T.-j. odrasla i stala na snagu.5) Da ne raste vie, nego da ostane onako, kao kamen.5. Bog nikom duan ne ostajeDva su bora naporedo rasla,Meu njima tankovrha jela;To ne bila dva bora zelena,Ni me' njima tankovrha jela,Ve to bila dva brata roena:Jedno Pavle, a drugo Radule,Meu njima sestrica JelicaBraa seju vrlo milovala,Svaku su joj milost donosila,Najposlije noe okovane,Okovane srebrom, pozlaeneKad to vid'la mlada Pavlovica,Zavidila svojoj zaovici,Pa doziva ljubu Radulovu:"Jetrvice, po Bogu sestrice!"Ne zna kaka bilja od omraze?"Da omrazim brata i sestricu."Al' govori ljuba Radulova."oj Boga mi, moja jetrvice!"Ja ne znadem bilja od omraze,"A i da znam, ne bih ti kazala:"I mene su braa milovala,"I milost mi svaku donosila."Kad to zau mlada Pavlovica,Ona ode konjma na livadu,Te ubode vranca na livadi,Pa govori svome gospodaru:"Na zlo, Pavle, seju milovao,"Na gore joj milost donosio!"Ubola ti vranca na livadi."Pavle pita sestricu Jelicu:"Zato, sejo? da od Boga nae!"Sestrica se bratu kunijae:"Nisam, brate, ivota mi moga!"ivota mi i moga i tvoga!"To je bratac seji vjerovaoKad to vie mlada Pavlovica,Ona ode nou u gradinu,T zaklala sivoga sokola,Pa govori svome gospodaru:"Na zlo, Pavle, seju milovao,"Na gore joj milost donosio!"Zaklala ti sivoga sokola."Pavle pita sestricu Jelicu:"Zato, sejo? da od Boga nae!"Sestrica se bratu kunijae:"Nisam, brate, ivota mi moga!"ivota mi i moga i tvoga!"I to bratac seji vjerovao.Kad to vie mlada Pavlovica,Ona ode vee po veeri,Te ukrade noe zaovine,Njima zakla edo u kolevci.Kad u jutru jutro osvanulo,Ona tri svome gospodaruKukajui i lice grdei:"Na zlo, Pavle, seju milovao,"Na gore joj milost donosio!"Zaklala ti edo u kolevci;"Ako li se mene ne vjeruje,"Izvadi joj noe od pojasa."Skoi Pavle, kan' da se pomami,Pa on tri na gornje ardake,Al' jo sestra u dueku spava,Pod glavom joj zlaeni noevi;Pavle uze zlaene noeve,Pa ih vadi iz srebrnih kora,Ali noi u krvi ogrezli;Kad to vie Pavle gospodaru,Tre sestru za bijelu ruku:"Sejo moja, da te Bog ubije!"Bud mi zakla konja na livadi"I sokola u zelenoj bai,"Zat' mi zakla edo u kolevci?"Sestrica se bratu kunijae:"Nisam, brate, ivota mi moga!"ivota mi i moga i tvoga!"Ako li mi ne vjeruje kletvi,"Izvedi me u polje iroko,"Pa me svei konjma za repove,"Rastrgni me na etiri strane."Al' to bratac seji ne vjerova,Ve je uze za bijelu ruku,Izvede je u polje iroko,Priveza je konjma za repove,Pa ih odbi niz polje iroko.e je od nje kaplja krvi pala,One raste smilje i bosilje;e je ona sama sobom pala,One se je crkva sagradila.Malo vreme za tim postajalo,Razbolje se mlada Pavlovica,Bolovala devet godin' dana,Kroz kosti joj trava pronicala,U travi se ljute zmije legu,Oi piju, u travu se kriju.Ljuto tui mlada Pavlovica,Pa govori svome gospodaru:"Oj uje li, Pavle gospodaru!"Vodi mene zaovinoj crkvi,"Ne bi li me crkva oprostila."Kad to uo Pavle gospodaru,Povede je zaovinoj crkvi;Kad su bili blizu b'jele crkve,Al' iz crkve neto progovara:"Ne id' amo, mlada Pavlovice:"Crkva tebe oprostiti ne e."Kad to zau mlada Pavlovica,Ona moli svoga gospodara:"Oj Boga ti, Pavle gospodaru!"Ne vodi me dvoru bijelome,"Ve me svei konjma za repove,"Pa me odbi niz polje iroko,"Nek me ivu konji rastrgaju."To je Pavle ljubu posluao:Priveza je konjma za repove,Pa je odbi niz polje iroko.e je od nje kaplja krvi pala,One raste trnje i koprive;e je ona sama sobom pala,Jezero se one provalilo,Po jezeru vranac konjic pliva,A za njime zlaena kolevka,Na kolevci soko tica siva,U kolevci ono muko edo,Pod grlom mu ruka materina,A u ruci tetkini noevi.6. Kumovanje Gria Manojla.(iz Crne gore).Dvije su se kume podignule,Dvije kume, u jednoga kuma,U onoga Gria Manojla;Jedno jeste tanana Grkinja,A drugo je bijela Vlahinja.U Vlahinje edo muko bilo,U Grkinje nije, no evojka,I dooe kumu na dvorove,Te krstie dvoje ece ludo.A kad sjutra zora dolazila,No da ree tanana Grkinja:"Mio kume, Griu Manojle!"Promijeni ovu ecu ludu:"Daj ti mene edo Vlahinjino,"A Vlahinji da damo evojku,"I dajem ti Bou vjeru tvrdu,"Dva u ti ga izmjerit' sa zlatom."Prevari se, Bog da ga ubije!Pa razm'jeni dvoje ece ludo.Ondolen se kume podignule,Kad Vlahinja planinama bila,Neto joj se edo usciktalo;Majka mu se bjee prepanula,Pa poinu nasred druma puta,Te razvila ono edo ludo;Ali nije muko, no evojka!njom udari o kamenu stancu,Sta ju cika, kako zmije ljute,Pa otide natrag kukajui.Kada kumu na dvorove doe,Kumu svome rije govorila:"A za Boga, moj kume Manojle!"to prodade kuma za cekine?"Platio ga svetome Jovanu!"A on joj se krivo kunijae:"A nijesam, moja mila kumo,(A dijete dri na koljenu)"Ta ne ijo od ovoga meso!"Tada mlada na dvorove poeI beiku praznu ponijela.A Manojlo konja uzjahao,I Grkinji na dvorove poe,Te mu mlada edo naplatila.Pa ondolen otide Manojlo;Kad je bio drumu u planinu,Na put srete jedno jagnje crno,Pa upali estoku strijelu,Te pogodi ono jagnje crno,Pa g' ispee drumu u planinu,Ispee ga, pa objedovao,Jedno plee u zobnicu baa,Pa otide na svoje dvorove.Al' ga srete vjerenica ljuba,Ona bjee suzna i krvava,No ju pita Griu Manojlo:"to je tebe, moja vjerna ljubo?"Sve mu, to je, po istini kaza:"Iskoi mi iz ruku dijete,Provre se crnijem jagnjetom,"I utee mene uz planinu."Manojlo se tade sjetovae:"Ja sam, ljubo, jagnje doekao,"Ubio ga, pa ga ispekao,"I od njega, ljubo, objedova',"I plee sam mesa ostavio;"Vrzi ruku u zobnicu vrancu!"Ona bai u zobnicu ruku,Ono plee mesa dofatila,Al' je ono od eteta ruka!Tader mu je ljuba govorila:"A Manojle, trag ti poginuo!"Ti ne bio prodavati kuma."Bogu fala, jer j' ovako bilo!7. Zarunica Laza Radanovia.Kad se eni Radanovi Lazo,On isprosi lepotu devojku,I sakupi iljadu svatova,Ode pravo dvoru devojakom;Daleko i majka ugledala,Ugledala, pa je besedila:"Sad u stati na dvor na kapiju,"Da ja gledam kiene svatove."Kad su svati blizu dvora bili,Besedila devojaka majka:"Idu, erko, kieni svatovi,U ije e dvore ulaziti?"ija e i majka doekati?"ija l' braa konje privatiti?"ij' li baba vinom posluiti?"ija l' seja darom darivati?"Kad devojka rei razabrala,Besedila svojoj staroj majki;"Oj starice, mila majko moja!"To je, majko, Radanovi Lazo,"I to su mu kieni svatovi,"I pravo e naem belom dvoru;"Vee slai moje bele dare:"Ti e, majko, svate doekati,"Moja braa konje privatiti,"Moja seja darom darivati,"Mili babo vinom napojiti."Dok su svati u dvor ulazili,Zavadi se majka i devojka,Ne o grade, ni o vinograde,Ve o jednu tananu koulju;Majka oe da ostavi sinu,A devojka svome uvegiji;Tad' se majka na nju naljutila,Pa je stala dvoru na kapiju,Na studen se kamen naslonila,Na kamenu grozne suze lije,Nju mi pita Radanovi Lazo:"Oj Boga ti, mila majko moja!"Koja ti je golema nevolja,"Te ti nisi svate doekala,"Ve si stala dvoru na kapiju,"Na studen se kamen naslonila,"I na njega grozne suze roni?"Majka Lazi tijo odgovara:"Ao Lazo, zete nesueni!"Kako u ti ja vesela biti,"Kako l' svate jadna doekati,"Kad je tvoja umrla devojka,"Jue smo je mladu saranili?"Onda Lazo majki govorio:"Kazuj groblje, gdi je ukopana."Da ja vidim i mrtvu devojku."Kad je majka rei razabrala,Besedila Radanovi-Lazi:"Ja ti groblja ne smem kazivati,"Jer je kod nas udan adet post'o:"Kad umire pod prsten devojka,"Ne kopa se u to novo groblje,"Ve se baca u to sinje more."Kad to uo Radanovi Lazo,Besedio kienim svatovma:"Oj svatovi, moja brao draga!"ekajte me u belome dvoru,"Dok otidem na nove pazare,"Da ja kupim svile svakojake,"Da ja pletem mreu arovitu,"Da ja traim po moru devojku,"Il' ' u meni ivo srce pui."Kad je Lazo ovo besedio,Sluala ga tanana robinja,Pa je njemu tijo besedila:"Gospodaru, Radanovi-Lazo!"Nije tvoja umrla devojka,"Ve se ona s majkom zavadila,"Ni o grade, ni o vinograde;"Ve o jednu tananu koulju:"Majka oe da ostavi sinu,"A devojka tebi da ponese."Kad je Lazo rei razabrao,On besedi kumu i deveru:"Oj Boga vam, kume i devere!"Vi idite gore na ardake,"Dovedite lepotu devojku,"U njene joj dare ne dirajte,"Jer u mene dosta dara ima."Kad to uo kume i devere,Posluali Radanovi-Lazu:Otidoe na gornje ardake,Dovedoe lepotu devojku,U dare joj ni dirnuli nisu.Kad su Boji zakon savrili,Devojka se sa rodom oprata:Ljubi oca, ljubi staru majku,Ljubi brau i milu sestricu,Pa je majki onda besedila:"Oprosti mi, mila majko moja!"to sam tebi, majko, sagreila."Ali majka kune bez prestanka:"Mila keri, i tebe ne bilo!"Ni doprla tamo, ni ovamo!"Ve ostala sredi gore arne."Kad devojka rei razabrala,Ud'rie joj suze od oiju.Digoe se kieni svatovi,Odvedoe lepotu devojku.Kad su bili sredi gore arne,Al' devojku zabolela glava,Besedila svom runom deveru:"Oj devere, moj zlaen prstene!"Ti mi zovni Radanovi-Lazu."Kad je dever rei razabrao,Bre ode Radanovi-Lazi,Pa je Lazi tijo besedio:"Ajde, Lazo, bre u natrage,"Devojka se naa razbolela,"Na kuma se glavom naslonila."Kad je Lazo rei razabrao,On otide lepoti devojki,Pa je pita Radanovi Lazo:"to je tebi, lepota devojko?"to je tebe zabolela glava?"Devojka je njemu besedila:"Gospodaru, Radanovi-Lazo!"De mi skupi kiene svatove."Skupi Lazo kiene svatove,Devojka im lepo zafalilaNa ljubavi i na prijateljstvu;Svakom dala po kitu bosiljka,Lazi dala tananu koulju,Za koju se s majkom zavadila,Pa je njemu tijo besedila:"Na koulju, Radanovi-Lazo!"Pod grlom joj puce jadikovo,"Jadikovo i emerikovo:"Kudgod odi, neka jadikuje;"A gdi stane, da emerikuje;"A mene je zabolela glava,"A od srca preboleti ne u."To izusti, pa duicu pusti.Tad' je Lazo svatom besedio:"Sad na noge, kieni svatovi!"S nadaci joj raku iskopajte,"A sabljama sanduk sateite,"Vie glave ruu usadite,"Oko groba klupe napravite,"Nie nogu bunar iskopajte:"Rad' mirisa nek se ruom kite,"Od umora na klupe sedaju,"A od ei ladne vode piju."esto Lazo na grob izlazio,Pa je pit'o svoju zarunicu:"Jel' ti, duo, zemlja doteala?"Devojka mu mrtva odgovara:"Nije meni zemlja doteala,"Ve je teka materina kletva."8. Jovan i divski starjeina.(iz Crne gore).Car hoae izgubiti ljubu,Car hoae, i nevolja mu je,E mu ljuba mlogo zakrivila,I za to je care pomrzio;Ma je sluge izgubit' ne dadu,No se mole caru estitome,Te gospou svoju izmolie:Car je svoje sluge posluao,Pokloni joj ivot za godinu.Ona sina imae Jovana,Pa etetu svome govorila:"O kamo te, moj Jovane sine!"Hoe li se odricat' od majke?"Dijete su suze propanule,Pa dijete majci govorilo:"uje li me, moja mila majko!"Ja u s tobom po sv'jetu bjeati."A njemu je majka govorila:"Hajd' uljezi caru u saraje,"Te izvedi gojena Labuda,"Da bjeimo, sinko, po svijetu."Skoi Jovan od zemlje na noge,Te je majku svoju posluao(A nema mu do petnaest ljetah),I Labuda svoga izvodio,Baie se njemu o ramena;No je Jovan majci govorio:"A za Boga, moja mila majko!"Kad m' odvoji od oca mojega,"Koji nema do mene jednoga,"Kud emo se, majko, dijevati?"A majka je sinu govorila:"Da bjeimo, sinko, po svijetu,"A od cara i moga i tvoga,"A daleko trideset konakah,"e ne care ni uti ne moe,"A nekmoli oima vieti."Oni bjee zemljom i svijetom,Dok dooe u divsku planinu,Tu naoe studenu peinu,Ali u nju sedamdeset divah,Meu njima divski starjeina.Kad Jovana divi ugledae,Krenue se, da mu uzmu glavu;estok li je ludani Jovane!Od bedrice sablju izvadio,Slobodno je njima udario,I pos'jee sedamdeset divah,A skri mu se divski starjeina.On je s majkom nojcu boravio;A kad sjutra dan i zora doe,No se Jovan strpljeti ne moga',Ve on u lov u planinu poeNa njegova gojena Labuda,Te on lovi srne i koute;Kad po podne sunce navalilo,On otide u peinu k majciI donese srnu i koutu,Da zarani odagnatu majku.No mu majka tader besjedila:"O Jovane, hajde pred peinu,"Te poini trudan i umoran."On poslua roditelja svoga.Hitro Jovan pred peinu poe,A majka mu diva ugledalaU peinu, divsku starjeinu,Pa joj divski starjeina vika:"Hajd' ovamo, Jovanova majko!"Hodi k mene, da aikujemo."A ona mu tader besjedila:"Hodi k mene, divski starjeina!"Hodi k mene, da mi lice ljubi."A on joj je tader govorio:"Ja ne smijem od Jovana tvoga,"Koji zgubi sedamdeset divah,"No kad doe Jovan u peinu,"A ti tvoje dijete upitaj,"Boji li se do Boga i koga,"Pa najprije igru zametnite,"Prokletoga u ruke prstena,"Oko njega te se kune krivo,"Dijete je ludo i nevjeto,"Ti e njega lasno nadigrati,"Pak mu svei ruke naopako,"A ja u ga onda pogubiti,"Pak em' onda mi aikovati."A kad Jovan u peinu doe,Veerae gospodsku veeru,Pa mu tader majka govorila:"O Jovane, moj jedini sine!"Ti izgubi sedamdeset divah,"A ti ide, sinko, planinama,"Boji li se do Boga i koga?"No joj Jovan rije govorio:"Ja se bojim Boga velikoga,"Ne bojim se nikakva junaka,"Doklen mi je gojeni Labude."Tad' Jovanu besjedila majka:"O Jovane, moj jedini sine!"Mi smo jadni, sinko, obojica,"Hod', da malu igru zametnemo."Jovan svoju posluao majku,Pa je njome igru zametnuo,Ponajprijed u ruke prstena;On mogae nadigrati majku,On mogae, nego ne hoae,No je njega majka nadigrala:"Ja sam tebe, dijete, dobila."Pa mu obje savezala rukeOd lakatah te do vrh nokatah;Ludi Jovan rastegnu rukama,Na sedmoro konop raskinuo.Kada sjutra dan i zora doe,Jovan poe u lov u planinu.Kad na drumu carevome doe,Iz svijeta srete iridijeI pred njima iridiju Rada,e eraju ezdeset tovarahSve na golo vina i enice;Jovan im se na put uinio,I pred njima kapicu skinuo:"Molim vi se, brao iz svijeta,"Prodajte mi ezdeset tovarah"Sve na golo vina i enice,"Da ja ranim odagnatu majku,"Da vi platim utijem dukatom."iridije robu mu prodale;No ga pita iridija Rade:"A tako ti, dijete Jovane!"e je tvoja ostarala majka?"Jovan majku u peinu kae;Pa s' ondolen njima podignuo,Kad daleko od peine bili,Ma peinu bjehu ugledali,I Jovana ugledala majka,Pa se ona vrnu u peinu,Pa je divu rije govorila:"Nu hod', dive, da mi promislimo,"Evo ide dijete Jovane,"Kako bismo njega izgubili,"Pa mi tader da aikujemo."A div joj je rije govorio:"Uini se bez nevolje bona; "A kad doe dijete Jovane,"On se hoe majci prepanuti,"Pa e majku za ponude pitat':""Bi li, majko, kakvijeh ponudah?" ""Ti e njemu ovako kazati:""Ja bih, sinko, sa bukve jabuku""Iz velike vode Kaladijnske;" ""U vodu je nesita adaha,"to prodire konje i junake,"I kod nje su dva ljuta arslana,"to iziju ivoga junaka;"Ne bi li ga prodrla adaha,"Il' izjeli dva ljuti arslana."Pa kad Jovan u peinu doe,Ali bonu nahodio majku;Sjede Jovan majci vie glave,alosne ga suze propanule:"Kuku mene, moja mila majko!"Bi li, majko, kakvijeh ponudah?"Ona mu je rije govorila."Ja bih, sinko, sa bukve jabuku"Iz velike vode Kaladijnske,"ini mi se, bi mi bolje bilo."Skoi Jovan od zemlje na noge,I Labuda svoga uzjahao,Pa otide noi bez mjeseca,Hitro Jovan k vodi dolazio,I u vodu ugoni Labuda,Te dofati sa bukve jabuku,A kad bio ukraj vode ladne,Opazi ga nesita adaha,Na Jovana uri uinjela,Na sablju je Jovan doekuje,I adahi glavu okinuo;Al' skoie dva silni arslana,I veliku vodu zamutie,A Jovanu skau na Labuda,Dijete je srca estokoga,Oba ih je iva ufatio,Labudu ih za rep savezao,Povede ih zelenom planinom,U peinu majci dolazio,I dade joj sa bukve jabuku.Kad to vie Jovanova majka,Jovanu je rije govorila:"O Jovane, da te, sinko, pitam:"Bud sam ide zelenom planinom,"Da t' ufate od gore hajduci,"Da ti spute obadvije ruke,"Bi l' ti i to zadralo ruke?"A Jovan joj tader govorio:"Ja bih svato, majko, raskinuo,"Do prokleto drndarsko tetivo."Kad to ula Jovanova majka,Ona skoi od zemlje na noge,I tetivo hitro nalazila,Pa je njemu ruke savezalaOd lakatah te do vrh nokatah,Od nokatah lije krvca crna,Pa je Jovan majci govorio:"A za Boga, ostarala majko!"Odrijei moje b'jele ruke,"Jer mi, majko, obje otpadoe."Ona trnu od zemlje na noge,Hitro diva iz peine vika.Brzo divski doe starjeina;Od Jovana muku napravie:Obadva mu oka izvadie,Baie ga ukraj od peine.Pa su one nojcu boravili.Kada sjutra dan i zora doe,No se kuka s divom dogovara:"uje li me, divski starjeina!"Ti dofati ludoga Jovana,"Slijepa ga na Labuda bai,"Povedi ga zelenom planinom,"Te ga bai u jamu studenu."Skoi dive, dofati Jovana,Kad ga dive bjee dofatio,Stade cika ludoga Jovana,Pa ih kumi Bogom velikijem:"Nemojte me u jamu baivat',No me ba'te na drum u planinu."No mu majka ni habera ne ma,Ve je ona divu govorila:"Bai, dive, vraga i avola."Povede ga zelenom planinom,Silnu jamu ukraj druma nae,Pa ga jami u dubljinu bai.Kud e diva nesrea taknuti!Ali je to Gospod naredio,Te mu sveza nad jamu Labuda,Pa otolen u peinu poe.Malo bilo, nita ne stanulo,Da je kome alost posluati:Stoji cika gojena Labuda,Labud bije jamu kopitima(Od kopitah cjepanice skau),Da dofati zubom gospodara;Ali stade tutanj uz planinu:Evo ide tridest iridijaI pred njima iridija Rade,Kad pogleda ukraj druma puta,Viti Labud vi' luda Jovana,No govori iridija Rade:"Nu viite, moja brao draga!"Eno Labud ludoga Jovana,"e mu pusti u planinu viti,"Bog zna, mu je Jovan poginuo;"Haj'te, brao, da vidimo one."Kad dooe na jamu studenu,Viti Labud, kopitama kae;Tadar skoi iridija Rade,I sastavi tridest konopaca,I zasuka po dva u jednoga,Te napravi petnaest komata,Pa se Rade preko pasa sveza,Spustie ga tridest iridija;Tu Jovana u ivotu nae,I izvadi ludoga Jovana,Pa mu b'jele odrijei ruke,Krenu da ga vodi po svijetu;Kumi Rada dijete Jovane:"Bogom brate, iridija Rade!"Ne vodite mene po svijetu,"No me ba'te na pusta Labuda,"Zajmite me vodi Kaladijnskoj,"E umrijeh od ei junake;"A poite dva tri u Kosovo,"A u moje Bogom posestrime,"Posestrime krmarice Jane,"Neka doe vodi Kaladijnskoj,"Da me zajmi u polje Kosovo,"Razumna je uma i pameti,"Guslara joj u svijetu nema,"Ne bi li me guet' nauila."To je Rade za Boga primio,Te ga bai na konja Labuda,A zajmi ga vodi Kaladijnskoj,Tu Jovana bjee ostavio,A sahiju posla u Kosovo.Kad je Janu haber dopanuo,Hitro dvije dozivala sluge,Te joj sluge konje dovedoe,Pa otide njima niz Kosovo.Sam na vodi Jovan Kaladijnskoj,Piti mome, kako zmija ljuta,No ga ula od planine vila,K Jovanu je brzo doleela,Kad pogleda ludoga Jovana,E su njemu oi izvaene,Umi njega vodom Kaladijnskom,Pa je vila Boga zamolila,I Jovanu oi satvorila.Kad se Jovan oih dofatio,I svojega uzjaha Labuda,Pa ga igra pokraj vode ladne,Poje Jovan iz grla bijela:"Mili Boe, na svemu ti fala,"Koji si mi bio na pomoi!"No ne fala mojoj staroj majci,"Koja svoje iskobi dijete!"Ali ide krmarica JanaNa silnoga hata debeloga,A kad vie ludoga Jovana,Prije su je suze propanule,Pa se potljen grohotljivo smije"Blago mene, mio pobratime!"Bog zna, su ti oi proboljele?"Ruke ire, u lica se ljube,Za velje ga jade upitala,to j' od majke edo doekalo,to uini! prokleta joj dua!Pa se ladna napojie vinaOndolen se oni razdvojie:Jana minu u polje Kosovo,Jovan poe da trai krvnike.A kad Jovan pred peinu doe,Al' mu sjedi pred peinu majka,Strana diva u perinu bite,Pa pogleda, ugleda Jovana,Pa je divu rije govorila:"Kuku, dive, evo Jovan ludi!"Pa skoie od zemlje na noge:Stan' da vidi Jovanove majke,Kako prama kuka u planinu!Div uljee u lednu peinu.Brzo Jovan majku ufatio,Pa joj sputi obadvije ruke,Frk je bai na silna Labuda,A divu je glavu okinuo,Pa se Jovan bai na Labuda,On otide zemljom i svijetom,Da on trai svoju postojbinu.Kad se bjee primaknuo blizu,Nogo caru mutuluci gredu:Koji prvi na mutuluk doe,Njima hate nesedlane daje;Koji drugi na mutuluk doe,Njima spenzu nebrojenu daje;Koji trei na mutuluk doe,Njima ohu nekrojenu dajeKad ispade Jovan na Labudu,eljna li ga sluge ugledale,A caru su rije govorili:"A evo ga, dragi gospodaru!"Skoi care iz svoje stolice,Te car svoje susrete dijete,alosno je sina prigrlio,Pa Jovanu rije govorio:"A Jovane, sve ti prosto, sinko!"to uini od oca svojega?Ja sam reka', nikad doi ne e "Pa mu silni emluk udarie;No se caru dijete poali,to je njemu uinjela majka;Pa skoie, te je ufatie,Obukli joj tananu koulju,Namazae prahom i katranom,Pa zadie su etiri strane;Ali vika Jovanova majka:"Ne daj majku, dijete Jovane!"Izgorje ti majku oganj ivi."No joj Jovan rije govorio:"A neka te, prokleta ti dua!"Sva izgorje o njegovoj dui.9. Braa i sestra.Rani majka devet mili sinaI desetu ercu mljezinicu;Ranila ih dok ih odranila,Dokle bili sini na enidbu,A evojka bila na udaju,Nju mi prose mlogi prosiociJedno bane, drugo denerale,Tree prosi iz sela komijaMajka daje u selo komiji,Braa daju s preko mora[6] banu,Jo su braa sestri besjedila:"Ja ti poi, naa mila sejo,"Ja ti poi s preko mora banu,"Mi emo te esto pohoditi:"U godini svakoga mjeseca,"U mjesecu svake neeljice."To je sestra brau posluala,Ona poe s preko mora banu.Al' da vidi uda velikoga!Ja Bog pua od sebe moriju,Te pomori devet milih brata,Sama osta samorana majka.Tako stade tri godine dana.Ljuto piti sestrica Jelica:"Mili Boe, uda velikoga!"to sam vrlo brai zgrijeila,"Te me braa pohoditi ne e?"Nju mi kore mloge jetrvice:"Kuko jedna, naa jetrvice!"Ti si vrlo brai omrznula,"Te te braa pohoditi ne e."Ljuto piti sestrica Jelica,Ljuto piti jutrom i veerom.Al' se milu Bogu raalilo,Pa on posla dva svoja anela:"Id'te dolje, dva moja anela,"Do bijela groba Jovanova,"Jovanova, brata najmlaega,"Vaijem ga duhom zadanite,"Od groba mu konja nainite,"Od zemljice mijes'te kolae,"Od pokrova reite darove;"Spremite ga sestri u pohode."Hitro idu dva Boja anelaDo bijela groba Jovanova,Od groba mu konja nainie,Njinijem ga duhom zadanue,Od zemljice mijese kolae,Od pokrova rezae darove;Spremie ga sestri u pohode.Hitro ide nejaak Jovane;Kad je bio dvoru na pomolu,Daleko ga seja ugledala,Malo blie pred njeg' ietala,Od alosti vrlo zaplakala,Ruke ire, u lice se ljube;Pa je seja bratu besjedila:"Jeste l' mi se, brate, zatjecali,"Kad ste mene mladu udavali,"Da ete me esto pohoditi:"U godini svakoga mjeseca,"U mjesecu svake neeljice?"Evo danas tri godine dana"Nijeste me jote pohodili!"Jo je njemu seja besjedila:"to si tako, brate, potavnjeo"Ba kan' da si pod zemljicom bio?"Besjedi joj nejaak Jovane:"uti, sejo, ako Boga znade!"Mene jeste golema nevolja:"Dok sam osam brata oenio,"I dvorio osam milih snaha;"A kako se braa ienie,"Devet b'jelih kua nainismo;"Za to sam ti pocrnjeo, sejo."I on bio tri bijela dana.Oprema se sestrica Jelica,I oprema gospodske darove,Da daruje brau i snaice:Brai ree svilene koulje,A snahama burme i prstenje.Al' je Jovo vrlo ustavljae:"Ti ne idi, moja mila sejo,"Dok jo brae u pohode doe."Al' Jelica ostanuti ne e;Ona spremi gospodske darove;Otale se Jovo podigaoI sa njime sestrica Jelica.A kad blizu dvora dolazie,Kod dvora je prebijela crkva.Pa besjedi nejaak Jovane:"Ti poekaj, moja mila sejo,"Dok ja odem za bijelu crkvu:"Kad smo srednjeg brata oenili,"Ja sam zlatan prsten izgubio,"Da potraim, moja mila sejo."Ode u grob nejaak Jovane,A ostade sestrica Jelicaekajui nejaka Jovana.ekala ga, pa ga potraila,Al' kod crkve mlogo novo groblje:Tu se odmah jadu osjetila,e j' umr'o nejaak Jovane.Hitro ide dvoru bijelome;Kad je blizu dvora dolazila,Al' u dvoru kuka kukavica;To ne bila sinja kukavica,Vee njina ostarila majka.A Jelica na vrata dolazi,Ona vie iz grla bijela:"Jadna majko, otvori mi vrata."Stara majka iz dvora besjedi:"Id' odatle, od Boga morijo,"Devet si mi sina umorila,"I men' hoe ostarilu majku?"A Jelica bila besjedila:"Jadna majko, otvori mi vrata,"Ovo nije od Boga morija,"Ve Jelica tvoja mila erca."Pa joj majka otvorila vrata,Zakukae, kano kukavice,Rukama se b'jelim zagrlie,Obje mrtve na zemlju padoe.6) "s preko mora" mjesto: iz preko mora.10. Milan-beg i Dragutin-beg.Dva se brata vrlo milovala:Beg Milane i beg Dragutine.Koliko se braa milovala,Pod njima se dobri konji ljube.Beg Milan-beg bratu govorio:"A moj brate, bee Dragutine!"Hodi, brate, da se ienimo."Beg Dragutin bratu govorio:"Lasno bi se, brate, ienili;"Al' kad tue seje sastavimo,"Tue e nas seje zavaditi,"Baka e nam dvore pograditi,"Izmeu njih trnje posaditi,"I kroz trnje vodu navratiti,"Neka trnje u visinu raste,"Da se nikad sastat' ne moremo."Beg Milan-beg brate ne sluae,Ve isprosi lijepu evojkuI iskupi kiene svatove,Te dovede lijepu evojku,Nainio enluk i veselje.Kad je bilo noi po jaciji,Mladijence u erdek svedoe;Kada bee u odaju ue,A evojka stoji pod duvakom,On za sobom zatvorio vrata,Die curi puli duvak s lica,Sinu lice, kano arko sunce,Beg zagrli lijepu evojku,Hotijae, da je i poljubi;Al' mu veli lijepa evojka:"Gospodaru, bego Milan-bego!"Ne dam tebi lica obljubiti,"Dok ne vidim tvoga brata glave,"e se mrtva po avliji valja."Ondar joj je bego govorio:"Ne budali, lijepa evojko!"Volim brata od oinjeg vida;"Ko bi mog'o bratu kidisati?"Veli njemu lijepa evojka:"Ako ti je ao kidisati,"Ti e sjutra rano uraniti,"Pa ti hajde u lov u planinu,"I povedi brata Dragutina,"Ponesite sive sokolove,"Povedite hrte i zagare,"Pa kreite tice jarebice,"Napuajte sive sokolove,"Nek fataju tice jarebice;"A kreite srne i koute,"Napuajte hrte i zagare,"Neka taru srne i koute;"Pa najpolje, bego Milan-bego,"Ti zametni hajku u planini,"Pa ti kreni zvijera arslana,"Svoga brata metni na busiju,"Otkuda e arslan udariti,"Pa e njega arslan pogubiti."To je bego odmah kail bio,On joj ree, da e uiniti;Tada mu je lice doputila.Kad u jutru zora zab'jelila,Poranio bee Milan-bee,Ide bratu u drugu odaju,Da on budi brata Dragutina;Al' mu bratac prije uranio,Na demir se pender naslonio,Pa premilja misli svakojake.Njemu Milan Boju pomo daje,Dragutin mu ljeve prifatio;Milan mu je onda govorio:"A moj brate, bee Dragutine!"Jesam, brate, lova poelio,"Da idemo u lov u planinu."Dragutin je bratu govorio:"Moj roeni brate, Milan-bee!"Ja sam noas zao san usnio:"e nam munja od zapada sinu,"A grom pue iz vedroga neba,"Pa u nae udario dvore,"Ja umrijeh, ti prebolje, brate."Milan-beg je bratu govorio:"A moj brate, bee Dragutine!"San je klapa, a Bog je istina;"Nikad sanku vjerovati nije;"Da idemo u lov u planinu."Dragutin je brata posluao:"Hajde, brate, zovi nae sluge,"Da povedu hrte i zagare,"Da ponesu sive sokolove,"Dok ja idem snahi u odaju."Pa od zemlje na noge skoio,Te on ide snahi u odaju.Kad unie snahi u odaju,Ali snaha kod pendera sjedi,Njoj Dragutin dobro jutro vie,Spram njeg' snaha na noge skoila,Dragutinu Boga prifatila,Bijelu mu poljubila rukuPodmae mu zlaenu stolicu,eerli mu kavu iznijelaI pred kavu eenu rakiju.Njojzi veli bee Dragutine:"Snaho moja, Milan-begovice!"Jesi l' mi se juer umorila"A jaui konja velikoga?"Jesi li mi noas poinula"U ardaku na meku dueku"Mom Milanu na desnici ruci?"Na to njemu snaha odgovara:"A evere, moj zlaen prstene!"Jesam ti se jue umorila,"Ali sam ti noas poinula"U ardaku na meku dueku"Tvom Milanu na desnici ruci."Al' da vidi bega Dragutina!On se mai rukom u depove,Pa izvadi devet prstenovaSve od ista saliveni zlataI u njima dragi kamenovi,I uza njih stotinu dukata,Te dariva svoju snahu dragu.Snaha mu je poljubila ruku,Izvadila od zlata maramu,Ts dariva bega Dragutina.I odoe u lov u planinu;Oni diu tice jarebice,Napuaju sive sokolove,Te fataju tice jarebice;Oni kreu srne i koute,Napuaju hrte i zagare,Te fataju srne i koute.Pa najpolje hajku zametnue,A Milan-beg pometa busije,Dragutina metnu na busiju,Otkuda e arslan udariti.Zavikae po gori hajkai,I krenue zvijera arslana,Na bega je arslan udario;Kad sagleda zvijere arslane,Kad sagleda bega Dragutina, Na bega je juri uinio.Beg se brani drvljem i kamenjem,I najpotlje zlaenom maramom,to je njega snaha darivala;Ufati ga zvijere arslane,Al' zavika bee Dragutine:"e si, brate, bee Milan-bee?"Pogubi me zvijere arslane!"Kad to uo bee Milan-bee,Tada mu je ao brata bilo,Pa potee bratu po avazu;Kad dopade bratu u busiju,Al' na bratu ruse glave nejma.ao bilo begu Milan-begu,Bre jae konja velikoga,Pa on ode dvoru bijelome;Pa on ode na gornje ardake,Pa uzima svoju vjernu ljubu,Te je baca s gornjega ardakaOn je baca na mermer-avliju,Mrtva tuna na avliju pade.On nakupi bisage dukata,Pa posjede konja velikoga,On ostavi dvore i timare,Pa otide glavom po svijetu.11. Mujo i Alija[7].(iz Crne gore).Dva su brata divno ivovali:Jedno Mujo, a drugo Alija;Koliko su divno ivovali,Ispod sebe konje mijenjaliI sa sebe svijetlo orue;Pa se digli na jezero mutno,U jezero utvu ugledae,Oba su ju pozlaena krila.Mujo puti sivoga sokola,A Alija pitomu uricu,Ulovie utvu u jezero.Mujo ree: "Soko je ufati."A Alija: "Nije, no urica"To je Muju a' na sv'jetu bilo,Pa sjedoe pod jelu zelenu,I pod jelu piju vino ladno,U vino ih sanak prevario.To gledale tri bijele vile,Najstarija vila besjedila:"udne onjen dva dobra junaka!"Koja bi ih vila zavadila,"Dati u ju stotinu cekinah."No najmlaa poleela vila,Poleela na bijela krila,Ona pade Muju vie glave,Pa mi tople suze prolijeva,Dok Mujovo progorelo lice;Skoi Mujo, ka' da se pomami,Kad pogleda, ugleda evojku,Pa aliju brata dozivae:"Ustan', Ale, doma da idemo!"Skoi Ture od zemlje na noge,Pa je Muju bratu govorio:"A ne, Mujo, ra te ubila!"Tebe dvije, a mene ni jedna!"[8]To je Muju a' na sv'jetu bilo,Od pojasa povadi handara,I Aliju na srce ud'rio.Pade Ale na zelenu travu,A Mujo se oga dofatio,Za se bai lijepu evojku,I okrenu dvoru niz planine.Stade cika Alijna vrania,Ale ranjen brata dozivae:"O ti Mujo, brate i krvnie!"Povrni se, Mujo, na tragove,"Uzmi moga maloga vrania,"Da ne viti pusti proz planinu;"A bie ti po druini fala,"Ka' si svoje oi izvadio!"Tad' se Mujo natrag povratio,Te on uze Alijina vranca,Na njeg' bai lijepu evojku,I uminu Mujo planinama.Kad je bio nasred druma puta.Srete vrana bez desnoga krila,Pa je tici rije govorio:"A tako ti, crna tice vrane!"Kako ti je bez desnoga krila?"No mu tica piskom odgovara:"Mene jeste bez krila mojega,"Kako bratu, koji brata nema,"Ka' i tebe bez Alije, Mujo!"Onda Ture sobom besjedilo:"Zlo ti, Mujo, dananje junatvo!"Da bud li me tice prekorie,"Da kako te braa i druina!"No mu tade vila govorila:"Povrni se, Mujo, na tragove!"Nekada sam vidarica bila,"Ja bih tvoga brata izvidala."Povrnu se Mujo na tragove,A kad tamo do jezera doe,Za sobom se Ture obrnulo,Vie vranca, a nema evojke!Brzo Mujo pripade Aliji,Ali mu je dua ispanula.Kad to vie Mujo Ture mlado,Od pojasa handar povadio,Njime svoje srce prekosio.7) Jamano je ova pjesma u narodu naemu starija od Turaka u naijem zemljama, nego su ova imena poslije uzeta, i ja ih nijesam htjeo mijenjati.8) Valja da je Mujo bio oenjen, ili se Aliji prividjelo, da kod Muja stoje dvije djevojke?12. Zmija mladoenja.Stan'te, brao, da vi udo kaem:Oeni se kralje od BudimaEto danas devet godin' dana,Nita kralje od poroda nema.Podie se kralje Milutine,Prav' otide u lov u planinu,Da on lovi lova po planini.Tako njemu Bog i srea dade,Nit' ulovi srne ni koute;Vrlo kralju eca odolela,Pa se die na vodu studenu,Te se napi vode studenice,Zakloni se za jelu zelenu;Malo vreme za tim postajalo,Eto otud do tri gorske vile,Napie se vode studenice,Pa kod vode stae besediti;No besedi vila najstarija:"ujete l' me, do dve mile erke!"Znate l', erke, jeste l' zapazile,"Kad s' oeni kralje od Budima?"Eto danas devet godin' dana,"Kako je se jadan oenio,"I ne ima od srca poroda."Jo ovako vila besedila:"Zna li koja kakoga lijeka,"Ne bi l' ljuba trudna zahodila?"Obe mlae nita ne govore,Salt govori vila najstarija:"Da zna kralje, kako ja to znadem,"Da sakupi Budimske devojke,"Da donese mlogo suho zlato,"Da saplete onu sitnu mreu,"Sitnu mreu od suhoga zlata,"Da je baci u tiho Dunavo,"Da uvati ribu zlatnokrilu,"Da joj uzme ono desno krilo,"Opet ribu u vodu da pusti,"Krilo da da gospoi kraljici,"Nek izede ono desno krilo,"Jednak e mu trudna zahoditi."A to kralju i slua i gleda,On se die u grada Budima,Pa sakupi Budimske devojke,I donese mlogo suho zlato,Te saplete onu sitnu mreu,Sitnu mreu od suhoga zlata,Mee mreu u tiho Dunavo;Tako njemu Bog i srea dade,Te uvati ribu zlatnokrilu,Pa joj uze ono desno krilo,Opet ribu u vodu pustio,Krilo nosi gospoi kraljici,Te joj daje ono desno krilo;Kak' izede ono desno krilo,Jednak mu je trudna zahodila.Nosi breme za godinu dana,Doe vreme, breme da se ima,Nemade se jedno muko edo,No s' imade jedna zmija ljuta;Kako pade zmija na zemljicu,Jednak zmija u duvar odmile.Tad' otra kraljica gospoa,Pa ovako kralju besedila:"Kamen, kralje, da se obraduje,"Obraduje od srca porodu!"Nemade se jedno muko edo,"No s' imade jedna zmija ljuta;"Kako pade zmija na zemljicu,"Jednak zmija u duvar odmile."Tade kralje 'vako besedio:"Vala Bogu na njegovu daru!"Tako stade za sedam godina,No besedi zmija iz duvara:"O moj babo, od Budima kralje!"to ti eka, te ne eni mene?"Mrda kralje tamo i ovamo,Jo ovako kralje besedio:"Moja zmijo, moj hudni porode!"Ko e dati za zmiju devojku?"No ovako zmija besedila:"O moj babo, od Budima kralje!"Ti osedlaj konja Lastavicu,"Pa ti idi ka Prizrenu gradu"Od Prizrena caru estitome,"Car e dati za mene devojku."Kad to zau od Budima kralje,On osedla konja Lastavicu,Pa se mee junak na drugoga,Pravo ode ka Prizrenu gradu;Kada doe caru pod dvorove,Sam ga care s kule ugledao,Pa on sljeze niz kulu visoku,Te ga srete u svojoj avliji,Ruke ire, u lice se ljube,Za junako pitaju se zdravlje,Pa ga uze za desnicu ruku,Odvede ga na visoku kulu,Slug' uzoe konja Lastavicu,Odvedoe u novoga ara.Pie vino tri bijela dana,Dok se rujna ponapie vina,Doke vince uljeze u lice,A rakija stade govoriti;Uzmui se kralje od Budima,Poznade ga dare od Prizrena,Pa je njemu bio besedio:"A Boga ti, kralje od Budima!"to je tebe, kaka je nevolja?"Te si mi se tako uzmuio?"Stade kralje njemu besediti:"uje mene, care od Prizrena!"Zna li, care, jesi l' zapazio"Kad sam ti se jadan oenio?"Za punijeh do devet godina"Ja nemadoh od srca poroda;"Kad s' napuni devet godin' dana,"Nemade se jedno muko edo,"No s' imade jedna zmija ljuta;"Kako pade zmija na zemljicu,"Jednak zmija u duvar odmile."Et' od tade sedam godin' dana,"No besedi zmija iz duvara:""O moj babo, kralje od Budima!""to ti eka, te ne eni mene?" ""Ja sam 'vako zmiji besedio:""Moja zmijo, moj hudni porode!""Ko e dati za zmiju devojku?" ""No je mene zmija besedila:""O moj babo, od Budima kralje!""Ti osedlaj konja Lastavicu,""Pa ti idi u Prizrena bela""Ka onome caru estitome,""Car e dati za mene devojku."""I ja sam se jadan potrudio"I ka tebe care dohodio."No ovako care besedio:"uje mene, kralje od Budima!"Ti mi idi u Budima grada,"Te ti pitaj zmiju u duvaru."Moe li se zmija podvatiti,"Da dovede kiene svatove"Od Budima do Prizrena bela,"Da ih nigde sunce ne ogreje"Jo nikakva rosa ne okvasi;"Ako s' moe zmija pouzdati,"Ja u dati za zmiju devojku."Kad to zau od Budima kralje,Izvedoe konja Lastavicu,On se mee konju na ramena,Ode pravo preko polja ravna,Kano zvezda preko vedra neba.Kad je bio do blizu Budima,Jo je kralje ovako mislio:"Avaj mene! do Boga jednoga!"Gde u nai zmiju u duvaru,"Da joj kaem od cara pozdravlje?"Taman doe na Budimska vrata,Prije njega zmija progovara:"O moj babo, od Budima kralje!"Dade l' care za mene devojku?"No ovako kralje besedio:"Zmijo moja, moj hudni porode!"Ako s' moe, zmijo, pouzdati,"Da odvede kitu i svatove"Od Budima do Prizrena grada,"Da ih nigde sunce ne ogreje"Niti kakva rosa pa orosi,"Dade care za tebe devojku;"Ako l' ne mo' odvesti svatova,"Ne da care za tebe devojku."No ovako zmija progovara:"Kupi svate, hajde za devojku;"Ja u odvest' kiene svatove,"Da ih nigde sunce ne ogreje"Ni kaka ih rosa pa zarosi."Sakupie silu i svatove,Sakupie hiljadu svatova,Svi svatovi u kraljeva dvora,Izvedoe konja Lastavicu,Sam se konjic po avlije eta;Tu viknue ti laki aui:"Hazur da ste, kieni svatovi!"Hazur da si, mladi mladoenja!"Kad to zau zmija iz duvara,Tad' se smile zmija niz duvara,Pa se primi konju uz koleno,Pa se zavi sedlu na jabuku;Okrenue niz Budima grada,Zadede se jedan modar oblakOd Budima do Prizrena grada,Ba ih nigde sunce ne ogrejaNit' ih kakva rosa zarosila.Kad otoe u Prizrena grada,Uljegoe u dvore careve,Svi svatovi konje provaaju,Salt ne eta zmija Lastavicu,Sama joj se po avlije eta.udno ih je care doekao,I udno ih darom darivao:Svakom svatu od svile koulju,Mladoenje konja i sokola,Jo odvie Prizrenku devojku.Bre viknue ti laki aui:"Hazur da ste, kieni svatovi!"Hazur da si, kume i starojko!"Hazur da si, Prizrenka devojko!"Vreme doe, polazit' hoemo."Svi svatovi konje pojahae,Jo uzjanu Prizrenka devojka,Kad to vide zmija iz duvara,Tad' se smile zmija niz duvara,Potprimi se konju uz koleno,Pa se zavi sedlu na jabuku;Okrenue niz Prizrena grada,Po vie njih jedan modar oblak.Svi svatovi konje razigrae,Stade igrat' zmija Lastavicu,Koliko je njega raljutila,U Prizrenu istrla kaldrmuI Prizrena redom pokvarila,Ba se kurvi pograditi ne eZa punijeh dvanaest godina,to je caru kvara uinjeno.Pa otoe zdravo i veselo,Otidoe u Budima grada,Svadbu 'grae za nedelju dana,Igrae je, pa je proigrae,Svaki ode ka svojemu dvoru,Zmija osta u svome duvaru,Kralj ostade na svome divanu;Doe vreme, da s' svedu mladenci,Da se svede mome i devojka,Izvedoe lijepu devojku,Izvedoe na kulu visoku,Turie je podu najviemu.Kad je bilo noi u ponoi,Stade graja kule na visinu,Tad se krade kraljica gospoa,Ona s' krade od poda do poda,Dok izljeze podu najviemu,Na oda. tvorila vrata,ta da vidi? uda golemoga!Na jastuku od zmije koulja,U dueku dobar junak spava,Zagrlio Prizrenku devojku!!Svaka ma rada je porodu,Te ukrade od zmije koulju,Pa je turi na tu vatru ivu,Pa potra kralju gospodaru:"Blago tebe a i mene kralje!"Ja se digoh na visoku kulu,"Na odaji ja otvorih vrata,"Na jastuku od zmije koulja,"U dueku dobar junak spava,"Zagrlio Prizrenku devojku;"Ja ukradoh od zmije koulju,"Pa ju turih na tu vatru ivu.""to je, ljubo, izela te zmija!"Potrae kule na visinu,ta da vide? uda golemoga!Mrtav junak u dueku lei,Zagrlila g' Prizrenka devojka,I ovako ona besedila:"Jaoj mene, do Boga jednoga!"to ostadoh mlada udovica!"O svekrvo, da te Bog ubije!"A mene si malo uinila,"A sebe si gore dopravila."Osta majka bez sina svojega,Od nas pesma, a od Boga zdravlje!Nas lagali, mi polagujemo.[9]U narodu naemu ima i pripovijetka, kako je ena rodila zmiju, pa kad su je ovako oenili i mlada vidjela, da u vee iz zmijine koulje izlazi prekrasan momak te s njome spava, a u jutru se opet zavlai u zmijinu koulju, ona se dogovori sa svekrvom, pa mu koulju spale na vatri. Kad se momak probudi, on otide od ene u svijet, kazavi joj, da se s djetetom, s kojijem bila trudna, ne e rastati, dokle ga ne nae i on ruku na nju ne metne, a prije da ga ne e nai, dok ne podere gvozdene opanke i ne satre gvozden tap traei. Po tom ona, traei ga svuda, doe k suncu, no ono joj kae, da ga danju nigdje vidjelo nije, i poalje je k mjesecu, da pita njega, nije li ga on gdje nou vidjeo. Na pohodu odande pokloni joj suneva majka zlatnu preslicu sa zlatnom kudjeljom i s vretenom. Kad doe k mjesecu, i on joj odgovori, da ga nigdje vidjeo nije "Nego", veli, "idi k vjetru, te njega zapitaj, nije li ga gdje vidjeo, jer se on zavlai svuda." Kad odande poe, pokloni joj mjeseeva mati zlatnu kvoku s piliima. Kad doe k vjetru i zapita ga, on joj kae, da ga je u toj i u toj zemlji vidjeo, gdje se oenio 9) Gdjekoji pjevai esto dodaju na svretku pjesme:"Onaj lae, koji meni kae,"Onaj lae, a ja polagujem."S tijem pjeva pokazuje, da ni on sam ne dri sve za samu istinu, to se pjeva i caruje. Kad ga onamo nae i opanci joj se poderu i tap prebije, ona s onijem darovima od suneve i mjeseeve majke potkupi njegovu enu, te joj dopusti, tri noi s njime da prenoi. Prvu i drugu no kraljica svoga mua neim opoji, te je i ne vidi i ne uje njezine rijei: "Kralju, metni ruku na mene, da bih se rastala s tvojijem djetetom;" a treu doznavi on to od sluge svoga, metne u vee pod bradu suner, te u njega saspe ono pie, koje mu kraljica donese, i tako ostane pri sebi i metnuvi na nju ruku, ona se rastane s djetetom i rodi mu sina zlatne kose i zlatnijeh ruku; po tom on ostavi onu zemlju i kraljicu, a s prvom se enom i s djetetom vrati u svoje preanje kraljevstvo.13. Opet to, ali drukije.(iz Crne gore).Proetae do dva kalueraPo prini pokraj mora slana,etaju se, razgovaraju se:"Fala Bogu, fala jedinome!"U jadnoga Mihaila bana"Kako nema mukoga eteta,"Do imaju devet evojakah!"Da li znade gospoa banica,"Da ponese mreu od bisera,"Da je zapne moru na izvoru,"Da ufati ribu od es krilah,"Da izije ribi desno krilo,"Imala bi zlatoruka sina."Ono njena zaula jetrva,A jetrva Kojadinovica,Sve joj, to je i kako je, kaza.Ponesoe mreu od bisera,Zapee je moru na izvoru,Ufatie ribu od es krilah.Vii kuke Kojadinovice!On' izjede ribi desno krilo,A banici dala je lijevo;Obje dvije trudne ostanule.Nogo vii Kojadinovicu!Ona ima zlatoruka sina,A banica zmiju kraosicu,Zmija joj se u krioce valja.Kad to vie Mihaile bane,On doziva slugu Radosava:"A nu hodi, moja vjerna slugo!"Uzmi ovu zmiju kraosicu,"Te je bai moru u puinu."Skoi sluga, zmiju dofatila,I bai ju moru u puinu.A kad sluga doma dohodila,Al' je zmija prva ugrabila,I dola je u krioce majci.Kad je nojca o veeri bila,Zatvorie zmiju u odaju,I njom hojde Verua evojka,Najprva ker Mihaila bana,Koliko se brata ueljela,Od zmije se odvojit' ne hoe.A kad nojca po veeri bila,Bai zmija krila i okrilje,I oturi od sebe koulju.Kad to vie Verua evojka,Ona jasno od radosti visnu,Iz odaje izljeze evojka,Svojoj staroj govorila majci:"Ha, nu hodi, moja mila majko!"Da ti vidi udo neglejano:"Nije ovo zmija kraosica,"No je ovo ognjaniti zmaju,"Na njega su do tri obiljea:"Vua apa i orluja panda,"Iz zubah mu ivi oganj skae;"Divan li je, jad ga zadesio!"I mene je noas govorio,"Da e sutra leet' pod oblake,"Za godinu doma doi ne e."Ono ree, suzama prosula,A majka je veseliti poe:"Ne boj mi se, moja keri mila!"Njega hoe ustaviti majka."Pa uljee u odaju brzo,Ukrade mu krila i okrilje,I ukrade od zmije koulju,Sve u ivi oganj zapretala,Na oganj je sina izgorela.[10]Napomena10) Svretak ove pjesme vidi se da je vrlo skraen.14. Nahod Simeun.Uranio starac kaluereNa Dunavo na vodu studenu,Da zavati vode na Dunavu,Da s' umije i Bogu se moli;Namjera je starca nanijela,Nae starac sanduk od olova,Isturila voda pod obalu,Mlidijae u njemu je blago,Odnese ga u svog namastira;Kad otvori sanduk od olova,Al' u njemu blaga ne bijae,Ve u njemu jedno muko edo,edo muko od sedam danaka;Iz sanduka edo izvadio,Pokrsti[11] ga u svom namastiru,Lijepo mu ime naenuo,Naenuo: Nahod Simeune.Ne e davat' edo na dojilje,Ve ga rani u svom namastiru,Rani njega medom i eerom.Kad je bila edu godinica,Kolik' drugo od tri godinice;Kad je bilo od tri godinice,Kolik' drugo od sedam godina;A kad bilo od sedam godina,Kolik' drugo od dvanaest ljeta;Kad je bilo od dvanaest ljeta,Kolik' drugo od dvadest godina.udno Simo knjigu izuio,Ne boji se aka nijednoga,Ni svojega starca igumana.Jedno jutro u svetu neeljuIzili su aci namastirski,Te s' igraju igre svakojake:Skau skoka, meu se kamena,Preskae im Nahod Simeune,Preskae im, kamenom odmee;Mani bjehu aci namastirski,Pa govore Nahod-Simeunu:"Simeune, jedan nahodnie!"Ti ne ima roda ni plemena,"Ti se ne zna od roda kakva si,"Tebe j' na'o starac igumane"U sanduku vodi pod obalom."Muno bjee Nahod-Simeunu,Ode Simo u svoju eliju,Pa uzima asno jevanelje,ati Simo, a suze prosipa.Dolazi mu otac igumane,Pa on pita Nahod:Simeuna:to je tebe, Simeune sine?"Te ti roni suze od oiju?"ta je malo u mom namastiru?"Veli njemu Nahod Simeune:"Gospodine, oe igumane!"Kore mene aci namastirski,"Da se ne znam od roda kakva sam,"Da si na'o mene pod obalom:"Ve uje me, oe igumane"Ako znade Boga istinoga,"Daj ti mene tvojega ogata,"Da ja idem u svijet bijeli,"Da ja traim, od kakva sam roda:"Al' sam kakva roda horjatskoga;"Da l' od kakva roda gospodskoga;"Ja l' u skoit' u tiho Dunavo."ao bjee starcu igumanu,Pazi Sima, kako svoga sina;Poreza mu sv'jetlo odijelo,Dade njemu hiljadu dukataI ogata svoga iz podruma.Ode Simo u svijet bijeli,Hoda Simo devet godinica,Trai Simo roda i plemena,Al' kako e njega nahoditi,Kad nikoga pitat' ne umije?Kada nasta godina deseta,Na um pade Nahod-Simeunu,Da on ide svome namastiru;On povrati svojega ogata.Jedno jutro bjee uranioIspod grada bijela Budima;Odrast'o je Nahod Simeune,A ljepi je od svake evojke,Dobro svoga odgajio oga,Poigrava poljem Budimskijem,A zapjeva grlom bijelijem;Gleda njega Budimska kraljica,Kada zgleda Nahod-Simeuna,Ona vie tananu robinju:"ivo idi, tanana robinjo,"Pod junakom uvati ogata,"Kai njemu: "Kraljica te zove,"Neto tebe ima govoriti."Ode ivo tanana robinja,Pod Simom je konja uvatila,Simeunu tiho govorila:"O junae! zove te kraljica,"Neto tebe ima govoriti."Tad' Simeun povrati ogataU avliju pod bijelu kulu,Dade oga tananoj robinji,A on ode uz bijelu kulu.Kad izie gospoi kraljici,Kapu skida, do zemlje se svijaI kraljici Boju pomo daje,Kraljica mu Boju pomo prima,Sjede njega za sovru gotovu,Donesoe vino i rakijuI lijepu svaku akoniju.Sjedi Simo, pije rujno vino,Al' ne moe gospoa kraljica,Ve sve gleda Nahod-Simeuna.Kad je noca bila omrknula,Tad' kraljica ree Simeunu:"Skidaj ruho, neznana katano!"Valja tebe noiti s kraljicom"I obljubit' Budimsku kraljicu."Simeuna vino prevarilo,Ruho skide, lee sa kraljicom,Te kraljici obljubio lice.Kad u jutru jutro osvanulo,Simeuna popustilo vino,Te on vie, to je uinio,Simeunu vrlo muno bilo,Skoi Simo na noge lagane,Opremi se, pa ode oginu,Ustavlja ga gospoa kraljicaNa eerli kavu i rakiju,Simeun se ne e ustaviti,Ve on svoga usjede ogata,Ode Simo niz polje Budimsko.Dockan Simu na um pripanulo,Ostalo mu asno jevaneljeKod kraljice na bijeloj kuli;Vrati Simo pomamna ogata,U avliji konja ustavio,A on ide na bijelu kulu,Ali sjedi gospoa kraljica,Sjedi mlada kuli na penderu,Ona ati asno jevanelje,Roni suze niz bijelo lice;Ree Simo gospoi kraljici:"Daj, kraljice, asno jevanelje."Odgovori gospoa kraljica:"Simeune, dugo jadan bio!"U z'o as ga roda potraio!"A u gori do'o u Budima"I noio s gospoom kraljicom"I kraljici obljubio lice!"Ti si svoju obljubio majku!"[12]Kad to zau Nahod Simeune,Proli suze od bijela lica,Pa uzima asno jevaneljeI kraljicu poljubi u ruku,Ode Simo do svoga ogata,Usjede ga, ode namastiru.Kad je bio sprema namastira,Ugleda ga otac igumane,Pozna svoga oga iz podrumaI na njemu Nahod-Simeuna,Malo blie pred njeg' izlazio,Simeune spade od ogata,Pokloni se do zemljice crne,Ljubi oca u skut i u ruku.Govori mu otac igumane:"e si mene, Nahod-Simeune?"e si mene toliko vrijeme?"Veli njemu Nahod-Simeune:"Ne pitaj me, oe igumane!"U z'o as sam roda potraio,"A u gori do'o do Budima."Sve se njemu ispovie Simo.Kad to uo otac igumane,Uze Sima za bijelu ruku,Pa otvori tavnicu prokletu,eno lei voda do koljena,I po vodi guje i jakrepi,Simeuna baci u tavnicu,Pa zatvora tavnicu prokletu,Kljue baci u tiho Dunavo,Pa je starac tiho govorio:"Kad izili kljui iz Dunava,"Simeun se grija oprostio!"Tako stade za devet godina.Kada nasta godina deseta,A ribari ribe povataeI u ribi kljueve naoe,Dokazae starcu igumanu;Igumanu na um pade Simo,Pa on uze kljue od tavnice,Te otvori prokletu tavnicu,U tavnici vode ne imade,Niti gmiu guje i jakrepi;U tavnici sunce ogrijalo,Simo sjedi za stolom zlatnijem,U rukama dri jevanelje.11) U govoru bi se kazalo: krsti ga; a pokrstiti govori se za onoga, koji je kakve druge vjere, n. p. Turina ili ifutina.12) Valja da je u jevaneliju, sprijed ili na kraju, bilo zapisano, ije je ono, ko je on, i ega radi ide po svijetu.15. Opet Nahod Simeun.Rani care u Janju devojkuOd malena do desnog kolena,Ne rani je, da je drugom daje,Ve je rani, da je za se uzme;Care oe, a devojka ne e;Nju mi prose lale i veziri,Lale prose, al' je care ne da,Ve on uze pod silu devojku.Po tom malo vreme postajalo,Malo vreme, tri godine dana,Med njima se muko edo nae,Al' ga majka negovat' ne moe,Ve mu savi knjige i koulje,Pa ga zali u olovo teko,Pa ga baci u to more sinje:"Nosi, more, sa zemlje nepravdu;"Ranitelj je kako i roditelj."Podie se patrijaru Savo,Podie se itar lov loviti;Lov lovio letnji dan do podne,I od lova pita ne ulovi,Kad se dvoru bee povratio,Bog mu dade i srea donese.Te on nae sanduk od olova,Isturila voda pod obalu,U sanduku edo muka glava,Nit' se smeje, nit' ruicu daje,Ni krteno, ni zlamenovano;Uze Savo edo muku glavu,Odnese ga Vilendari crkvi,Pa krstie edo muku glavu,Lepo su mu ime nadenuli,Lepo ime: Naod Simeune.Kad je dete do konja doraslo,Dobra konja i svetla oruja,Lepo dete knjigu izuilo;Al' besedi patrijaru Savo:"edo moje, Naod-Simeune!"Ja sam tebe, edo, odranio,"Ranio sam al' rodio nisam,"Na'o sam te moru pod obalom;"Uzmi, sine, knjige i koulje,"Pak ti idi od grada do grada,"Te ti trai roditelja svoga."Uze Sima knjige i koulje,Pa on ode od grada do grada,A kad doe ba u Janja grada,U Janju se care prestavio,Prestavio, i saranili ga,Osta sama carica gospoa,Osta sama u bijelu dvoru,Nju mi prose lale i veziri,Lale prose, a carica ne e,Ve besedi carica gospoa:"Odber'te se ezdeset delija,"Na lepotu da nema lepega,"Na visinu da nema viega;"Ja u stati na bela bedema,"Baciu se zlaenom jabukom,"Ko ugrabi zlaenu jabuku,"Onoga u verna ljuba biti."Odbrae se ezdeset delija,Na lepotu da lepega nema,Na visinu da viega nema,I stadoe gradu pod bedema,A carica gradu na bedema,Pa se baci zlaenom jabukom;Tu se desi Naod-Simeune,Te ugrabi zlaenu jabuku,Pa se vena s caricom gospoom.Po tom malo vreme postojalo,Malo vreme tri nedelje dana,Podie se Naod-Simeune,Podie se itar lov loviti,Osta sama carica gospoa,Osta sama u bijelu dvoru;Kad carica postelju pretresla,Ona nae knjige i koulje:"Mili Boe! na svemu ti fala!"Da vrlo sam Bogu sagreila!"Kad je bilo sunce na zaodu,Ide Sima iz lova itroga,Pred njeg' eta gospoa carica,Roni suze niz gospodsko lice:"edo moje, Naod-Simeune!"Da vrlo si Bogu sagreio!"Jer si svoju obljubio majku"U neznanju, moje edo drago!"Kad to zau Naod-Simeune,Proli suze niz gospodsko lice,Pravo ode Vilendari crkvi,Pade Savi preko svilna krila,Stade grozne suze prolivati:"A moj babo, patrijaru Savo!"Da ti kaem do dve do tri rei:"Ja sam Bogu vrlo sagreio,"Jer sam svoju obljubio majku"U neznanju, roditelju Savo!"Moe li mi za to duovati?"Al' besedi patrijaru Savo:"edo moje, Naod-Simeune!"Ne mogu ti za to duovati;"Nije ala svoja stara majka!"Ovako ti mogu duovati:"Da sazidam kulu od kamena,"Da te bacim u kamenu kulu,"Pak da kljue u more zabacim;"Kada kljui iz mora izau,"Onda e se greka oprostiti."Pa sazida patrijaru Savo,On sazida kulu od kamena,Baci Simu u kamenu kulu,A kljueve u to more sinje.Proe vreme trideset godina,Digoe se po moru alasi,I po moru ribu povatae,Uvatie ribu zlatopernu,Poklonie patrijaru Savi,Kad je Sava ribu rasporio,U ribi je kljueve naao,Za to Sava i zaboravio.Poem vide, po tom i poznade:"Jaoj meni do Boga vinjega!"Ja sam Simu i zaboravio,"Ovo s' kljui od mojega Sime."Pa otvori na tavnici vrata,Al' se onde Sima prestavio,Prestavio, i posvetio se;Glas dadoe na etiri strane,Skupie se mlogi svetenici,Te atie tri dni i tri noi,I drae velika denijaI atie velike molitve:Mole sveca, kud e svetac poi;Oe svetac Vilendari crkvi;Onde nam je svetac poivaoA u krasnoj Vilendari crkvi.Blago onom bratu rianinu!Koj' celiva i prilog pridaje,Prilog daje, i oima gledi.16. Predrag i Nenad.Rani majka dva nejaka sina,U zlo doba u gladne godine,Na preslicu i desnicu ruku.Lepa im je imena nadela:Jednom Predrag, a drugom Nenade.Predrag majci do konja doraste,A do konja, i do bojna koplja,Pak odbee svoju staru majkuI pribee gori u ajduke.Osta majka ranei Nenada,Nenad braca ni zaznao nije.I Nenad je majci dorastaoA do konja i do bojna koplja,Pak odbee svoju staru majku,I pribee gori u ajduke,Ajdukova tri godine dana.On je junak mudar i razuman,I srean je svuda na mejdanu;Uini ga druba stareinom,Stareova tri godine dana.Al' se mlaan zaelio majke,Drubini je brai besedio:"Oj drubino, moja brao draga!"Ja sam vam se zaelio majke,"Ajte, brao, da delimo blago,"Da idemo svaki svojoj majci."Drubina ga rado posluala.Kako koji izasipa blago,Taj se njemu i zaklinje teko:Koji bracem, a koji sestricom;A kad Nenad svoj' izasu blago,Drubini je brai besedio:"Oj drubino, moja brao draga!"Brata nemam, a sestrice nemam,"Ve: tako mi Boga jedinoga!"Desnica mi ne usala ruka "Dobru konju griva ne opala!"I britka mi sablja ne rala![13]"Ni u mene vie nema blaga."Kad su tako podelili blago,Nenad sede na dobra konjica,Pak se die svojoj staroj majciLepo ga je doekala majka,Pred njeg' nosi slatku akoniju.Kad su bili seli za veeru,Nenad majci tijo besedio:"Oj starice, moja mila majko!"Da mi nije od ljudi sramote,"Da mi nije od Boga greote,"Ne bi rek'o, da si moja majka:"Zat' mi nisi braca porodila,"Jali braca, jali milu seju?"Kad sam bio s drutvom na deobi,"Svaki mi se zaklinjae teko:"koji bracem, a koji sestricom,"A ja, majko, sobom i orujem,"I dobrijem konjem ispod sebe."Stara mu se nasmejala majka:"Ne budali, mlaani Nenade!"Ja sam tebi braca porodila,"Predragoga tvog brata roenog,"I jue sam za njeg' razabrala!"Da s' naodi i da ajdukuje"U zelenoj gori Garevici,"Pred etom je junak arambaa."Besedi joj mlaani Nenade:"Oj starice, moja mila majko!"Pokroj na me sve novo odelo,"Sve zeleno od oe zelene,"A okratko s goricom Jednako,"Da je idem braca da potraim,"Da me iva moja elja mine."Besedi mu stara mila majka:"Ne budali, mlaani Nenade!"Jer e ludo izgubiti glavu."Ali Nenad majke ne sluae,Ve on ini, to je njemu drago:On pokroji na sebe odelo,Sve zeleno od oe zelene,A okratko s goricom jednako,Pak usede na dobra konjica,I die se braca da potrai,Da ga iva elja mimoie.Nigdi svoga on ne puta glasa,Niti pljunu, ni na konja viknu;A kad doe gori Garevici,Klie Nenad, kako soko sivi:"Garevice, zelena gorice!"Ne rani li u sebi junaka,"Predragoga mog brata roena?"Ne rani li u sebi junaka,"koji bi me s bracem sastavio?"Predrag sedi pod jelom zelenom,Predrag sedi, pije rujno vino;Kad saslu'o Nenadova glasa,Drubini je brai besedio:"Oj drubino, moja brao draga!"Ispadnite na drum za busiju,"Doekajte neznana deliju,"Nit' ga bijte, niti ga globite,"Ve ga iva meni dovedite:"Otkudgod je, on Je roda moga."Ustalo je trideset momaka,Na tri mesta sve po deset stalo.Kad na prvi deset naiao,Nitko ne sme pred njeg' da izie,Da izie, da konja privati,Ve ga stae strelom strijeljati.Besedi im mlaani Nenade:"Ne streljajte, brao iz gorice,"Ne bila vas vaeg brata elja,"Kako mene i brata mojega!"to me tuan ovud poteralo!"Oni njega propustie s mirom.Kad na drugi deset naiao,I oni ga strelom strijeljae,I njima je Nenad besedio:"Ne streljajte, brao iz gorice,"Ne bila vas vaeg brata elja,"Kano mene i brata mojega!"to me tuan ovud poteralo!"I oni ga propustie s mirom.Kad na trei deset naiao,I oni ga strelom strijeljae,Rasrdi se mlaani Nenade,Pak udari na triest junaka:Prvi deset sabljom posekao,Drugi deset konjem pogazio,Trebi s' deset po gori razbee,Koje k gori, koje k vodi ladnojGlas dopade Predragom junaku:"Zle ga seo, Predrag arambaa!"Doe tebi neznana delija,"Isee ti po gori drubinu."Predrag skoi na noge lagane,Pak uzima luke i strijele,Pak izlazi na drum na busiju,Pak zaseda za jelu zelenu,Skida njega strelom sa konjicaNa zlo ga je mesto udario,Na zlo mesto, u srce junako.Vrisnu Nenad, kako soko sivi,Vritei se po konju povija:"J'o junae, iz gore zelene!"iva tebe, brate, Bog ubio!"Desnica ti usanula ruka,"Iz koje si strele ispustio!"I desno ti oko iskoilo,"S kojim si me, more, namotrio!"Jo te tvoga brata elja bila,"Kano mene i brata mojega!"to me tuan ovud poteralo,"Naopako a po moju glavu!"Kad je Predrag rei sasluao,Iza jele njega zapituje:"Tko si junak, i ijeg si roda?"Ranjen Nenad njemu odgovara:"to me, more, ti za roda pita?"Od mene se oeniti ne e;Ja sam junak mlaani Nenade,"Imam staru samoranu majku,"I jednoga brata roenoga,"Predragoga mog brata roena,"Pak se digo da njega potraim,"Da me iva moja elja mine,"Naopako a po moju glavu!"Kad je Predrag rei razabrao,Od stra ljuta strele ispustio,Pak pritra ranjenu junaku,Skida njega s konja na travicu:"Ta ti li si, moj brate Nenade!"Ja sam Predrag tvoj bratac roeni"Moe li mi rane preboleti?"Da poderem tanane koulje,"Da te vidam i da te zavijam."Ranjen Nenad njemu odgovara:"Ta ti li si, moj brate roeni!"Vala Bogu, kad sam te video,"Te me iva moja elja minu;"Ne mogu ti rane preboleti,"Ve ti prosta moja krvca bila!"To izusti, pa duicu pusti.Nad njim Predrag jade jadikuje:"J'o Nenade, moje jarko sunce!"Rano ti mi ti bee izilo,Pa mi tako rano ti zasede!"Moj bosilje iz zelene bae!"Rano ti mi bee procvatio,"Pa mi tako rano ti uvenu!"Pa potre noe od pojasa,Te udara sebe u srdace,Mrtav pade pokraj braca svoga.13) Za udo je, kako se u Crnoj gori ne kunu orujem, a pripovijedaju, da je u Arnauta, njihovijeh susjeda, najvea zakletva: "Tako me puka ne prevarila u najveoj nevolji!"17. Car Duklijan i Krstitelj Jovan.(iz Crne Gore).Vino piju do dva pobratimaNa prinu nakraj mora slana,Jedno jeste care Duklijane,A drugo je Krstitelj Jovane.Poto su se napojili vina,No da ree Krstitelj Jovane:"Hodi, pobro, da se posigramo,"Ti korunom, a ja u jabukom."Pa skoie, te se posigrae:Sveti Jovan otisnu jabuku,Ona pade moru u dubine,Tople su ga suze propanule,No mu care rije progovara:"A ne plai, dragi pobratime!"Ne moj mene ugrabit' korunu,"Ja u tebe izvadit' jabuku."Jovan mu se Bogom kunijae,A da mu je ugrabiti ne e.Tade care u more upliva,A polee Jovan na nebesa,Pred Gospodom te je izlazio,Pa je pred njim rije govorio:"Boe vjeni i presveti oe!"Hou li se tobom zaklet' krivo"Hou l' caru ugrabit' korunu?"Gospod njemu rije govorio:"O Jovane, moja vjerna slugo!"Zakuni se mnome triput krivo,"Teke ne moj mojijem imenom."Sveti Jovan slee na prinu.Tade care iz mora izide,I iznese u zube jabuku;Pa su opet igru zametnuli:Sveti Jovan otisnu jabuku,Opet pade moru u dubine,A Jovana suze propanule,No mu zbori care Duklijane:"A ne boj se, mio pobratime!"Ne moj mene ti ukrast' korunu,"Ja u tebe izvadit' jabuku."Jovan mu se Bogom kunijae,Kune mu se Bogom po tri puta,A da mu je ugrabiti ne e.Car korunu vre pod kapicu,Kod nje stavi tacu zloglasnicu,Pa u sinje more uronio.Sveti Jovan more zaledio,On zaledi dvanaes ledovah,Pa ugrabi od zlata korunu,I polee k nebu u visine,A zakrkta tica zloglasnica,U dno mora care opazio,Pa se zagna moru iz dubine,Tri je leda glavom prolomio,Pa se natrag opet povratio,I na glavu kami dofatio,Mali kami od hiljade okah,I prolomi dvanaes ledovah,Pa je svoja rasklopio krila,Za Jovanom u poeru poe,Dostie ga na nebeska vrata,Za desnu ga nogu ufatio,to dofati, ono i okide.Suzan Jovan pred Gospodom doe,Sjajno sunce[14] na nebo donese,I Bogu se Jovan poalio,Kako ga je care nagrdio.Gospod mu je tade govorio:"A ne boj se, moja vjerna slugo!"Svakome u tako uiniti."To je bilo, a Bogu za slavu.Napomena14) Do sad svuda bjee koruna (corona, kruna), a ondje sunce! Ja sam jo u djetinjstvu sluao, gdje se ovaj dogaaj i pripovijeda u narodu ovako:Kad su avoli otpali od Boga i utekli na zemlju, onda su i sunce odnijeli sa sobom, pa ga avolski car nabio na koplje i nosio na ramenu. Kad ve zemlja protui Bogu, da hoe sva da izgori od sunca, onda Bog polje svetog Aranela, da gleda kako da uzme sunce od avola Kad sie sveti Araneo na zemlju, on se udrui s avolskijem carem; ali se avolski car osjeti, ta on hoe, pa se dobro uzme u pamet. Hodajui tako po zemlji njih dvojica zajedno, dou na more i stanu da se kupaju; a avo udari koplje sa suncem u zemlju. Poto se malo prokupaju, onda ree sveti Araneo: "De da ronimo, da gledamo, koji moe dublje." A avo mu odgovori: "Hajde de " Onda sveti Araneo zaroni, i iznese u zubima pijeska morskoga. Sad :greba i avo da zaroni, ali se boji, da mu sveti Araneo ne odnese sunce U tome mu padne na um, te pljune, i od njegove pljuvanke postane svraka da mu uva sunce, dok on zaroni i iznese u zubima morskoga pijeska. Kako avo zaroni, sveti Araneo prekrsti rukom more, te na njemu postane led od devet arina debeo, pa onda spopadne sunce i pobjegne k Bogu, a svrake stane kreka. Kad avo uje svraji glas, onda ve vidi ta je, pa se bre bolje vrati natrag. Kad gore, ali se more zaledilo, ne moe na polje! Onda se bre bolje vrati opet pa dno mora, te uzme kamen i njim probije led, pa onda poteci za svetijem Aranelom! Onaj bjei, a ovaj za njim! Taman kad sveti Araneo korai jednom nogom k Bogu na nebo, avo ga stigne, te mu noktima iz tabana u druge noge iupa veliki komad mesa Kad sveti Araneo doe sa suncem onako ranjen pred Boga, onda zaplae: "to u, Boe, ovako grdan?" A Bog mu ree. "uti, ne boj se; ja u narediti, da svi ljudi imaju tako na tabanu kao malu dolinu." I tako Bog uredi, te u svijeh ljudi postane na tabanima u obadvije noge kao mala dolina. I tako ostane i do danas.18. asni krsti.Vino pije care KostadineU lijepu mestu CarigraduU svojemu dvoru gospodskome,njime piju Boji apostoli:Sveti Petar i apostol Pavle;Al' besedi care Kostadine:"O vrovni boji apostoli!"Gdi su sade nai asni krsti?""U koga su cara estitoga?"A besede Boji apostoli:"O veliki care Kostadine!"Nai s' krsti u zemlji Jevrejskoj,"U prokleta cara Jevrejina;"Dii, care, svu vojsku riansku,"Idi s vojskom na zemlju Jevrejsku,"Te poaraj svu zemlju Jevrejsku"Poaraj je i ognjem popali,"I uvati cara Jevrejina,"Te ga mui mukam' svakojakim;"Al' je tvrda vera u ivuta,"Na muka e care umrijeti,"asni krsta ne e prokazati;"Makni, care, estoke aue"Do bogata dvora carevoga,"Od carice edo ugrabite,"Ti naloi do dva ognja iva,"Metni edo me' dva ognja iva,"Neka piti, kano zmija ljuta,"A svaka je majka milostiva"I na svoje edo alostiva."Carica e krste prokazati."Kad je care razabrao rei,Knjige pie na etiri strane,Te pokupi svu vojsku riansku,Ode s vojskom na zemlju Jevrejsku,Svu Jevrejsku zemlju poarao,Poarao, ognjem popalio,Uvatio cara Jevrejskoga,Muio ga mukam' svakojakim:Prebio mu i noge i ruke,Povadio i oi i zube,Na teki ga muka umorio,Al' je tvrda vera u ivuta,Gdi na muka care poginuo,asni krsta ne te da prokae!Car namae estoke aueDo bogata dvora carevoga,Od carice edo ugrabie,Naloie do dva ognja iva,Metnu' edo me' dva ognja iva.Pisnu edo, kako zmija ljuta,A pristupa prokleta Jevrejka,A pristupa, a suze proliva,Ljubi cara u skut i u ruku,arnu zemlju, gdi papuom stoji."O veliki care Kostadine!"O estiti care Kostadine!"Od ognja mi edo odmaknite,"Ja u vae krste prokazati."Pa zausti prokleta Jevrejka,Zaustila krste da prokae,Pa i opet ne te prokazati!Planu care, kako vatra iva:"Blie k ognju edo primaknite!"Blie k ognju edo primakoe,Pisnu edo, kako zmija ljuta,Suze roni prokleta Jevrejka,Vrlo moli cara Kostadina:"O veliki care Kostadine!"O za Boga, care Kostadine!"Od ognja mi edo odmaknite"Ja u vae krste prokazati."Od ognja joj edo odmakoe,A govori prokleta Jevrejka:"Vidi care Oubar[15] planinu?"Dii vojsku, idi pod planinu,"Te raskopaj Oubar planinu,"Nai ete kamen stanoviti,"Vi razbijte kamen stanoviti,"Prosue se mlogi krsti zlatni."to Jevreji krste sakovali"Na priliku kako vai krsti,"Da se vai krsti ne poznadu."Die vojsku care Kostadine,Te otide gore pod planinu,Raskopae Oubar planinu,I naoe kamen stanoviti,I razbie kamen stanoviti,Prosue se mlogi krsti zlatni,to Jevreji krste sakovaliNa priliku kako nai krsti,Da se nai krsti ne poznadu,Odnose i caru Kostadinu,Uzima i care Kostadine,Pa i care o kamen udara,Prebiju se na dvoje na troje;Kad donee nae krste asne,Car zamanu da ud'ri o kamen,Pred njime se kamen rasprskaoKad to vide care Kostadine,Onda care na noge ustade,Te se asnom krstu poklonioI asnoga krsta celivao,I celiva sva vojska rianskaKad je care krste izbavio,Die vojsku, ode dvoru svomeDok je bio care Kostadine,asni krsti na zemlji sijali,Sjali krasnom narodu rianskom,Kad preminu care KostadineI estita carica Jelena,Onda asni krsti vaskrsoe,Vaskrsoe gore na nebesa,Te sijaju na onome svetu,Kako sunce na ovome svetu.15) Jedni pjevaju Obljuba mjesto Oubar.19. Car Kostantin i ae samoueSlavu slavi care KostantineU proljee estit danak urev,Tri je care sovre postavio:Jedna sovra od suvoga zlata,Druga sovra od srebra istoga,Trea sovra drva imirova.Koja sovra od suvoga zlata,Za njom sjedi dvanaest vladikaI etiri stare patrijare;Koja sovra od srebra istoga,Za njom sjedi trista kaluera;Koja sovra drva imirova,Za njom Sjedi trista ece aka,Meu njima ae samoue.Al' poeta care Kostantine,On se eta od sovre do sovre,Kad doeta sovri suva zlata,eno sjedi dvanaest vladikaI etiri stare patrijare,Smjerno im se care poklonioI ovako njima besjedio:"O za Boga! dvanaest vladika!"I etiri stare patrijare!"Ne bi ste l' mi mogli duvovati:"Ja sam teak grije uinio:"Jesam bio svoje roditelje"Kako bih se grija ostajao?"Veli njemu dvanaest vladikaI etiri stare patrijare,Ne govore Bogu po zakonu,Ve govore caru po hateru:"Kruno naa, care Kostantine!"Lako emo tebi duvovati:"Ti naini krune pozlaene"Sve od srebra i suvoga zlata"A iskiti dragijem kamenjem,"Te pokloni na dvan'est vladika"I etiri stare patrijare,"Tako e se grija ostajati."Opet eta care Kostantine,Dok doeta sovri srebra ista,eno sjedi trista kaluera,Smjerno im se care poklonioI ovako njima besjedio:"Oci sveti, trista kaluera!"Ne bi l' mogli meni duvovati:"Ja sam grije teak uinio:"Jesam bio svoje roditelje,"Kako bih se gruja ostajao?"Veli njemu trista kaluera,Ne govore Bogu po zakonu,Ve govore caru po hateru:"Kruno naa, care Kostantine!"Lako emo tebi duvovati;"Ti nam pii trista parusija"Ba na ovo trista kaluera,"Jo pogradi b'jele manastire,"e e ivljet' mlogi kalueri,"Za te molit' Boga bez prestanka,"Tako e se grija ostajati."Opet eta care Kostantine,Dok doeta sovri najposljednjoj,Najposljednjoj, drva imirova,eno sjedi trista ece aka,Meu njima ae samoue,I njima se care poklonio,I ovako bio besjedio;"eco moja, tri stotine aka!"Ne bi ste l' mi mogli duvovati:"Ja sam grije teak uinio:"Jesam bio svoje roditelje,"Kako bih se grija ostajao?"eca mue, nita ne govore,No besjedi samoue ae,Ne govori caru po hateru,Ve govori Bogu po zakonu:"Kruno naa, care Kostantine!"Lako emo tebi duvovati:"Ti naini luevu eliju,"Namai je lojem i katranom,"Zatvori se, care, u eliju,Zapali je sa etiri strane,"Neka gori s veer' do svijeta,"Ak' ostane, care, u eliji,"Onda si se grija ostajao."Kad to uo care Kostantine,To je njemu vrlo muno bilo,Pa on gradi luevu eliju,Namaza je lojem i katranom,U nju baca ae samoue,Zatvori ga care u eliju,Zapali je sa etiri strane,Ona gori s veer' do svijeta.Kad u jutru bijel dan osvanu,Rano rani care Kostantine,Da obie ae i eliju;Kad je care dolje dohodio,Od elije nita do pepela,Nasred njega samoue ae;U ruku mu knjige saltijeri,Te se moli Bogu po zakonu.Kad to vie care Kostantine,On se bjee vrlo zaudio,Kako osta ae samoue,Bre gradi luevu eliju,Namaza je lojem i katranom,Zatvori se care u eliju,Zapali je sa etiri strane,Ona gori s veer' do svijeta;Kad u jutru danak osvanuo,Poranilo samoue ae,Da obie cara i eliju;Kad je ae tamo dohodilo,Od elije nita do pepela,Ono trai cara po pepelu,Desnu mu je nahodilo ruku,Ruka mu se desna posvetila.to se caru ruka posvetila,Njom je mloga dobra uinio:Mloge gladne jeste naranio,A edne je care napojio,Gole, bose jeste preoeo,Nadgledao nita i uboga;Za to mu se posvetila ruka.20. Kako se krsno ime slui.Sveca slavi Srpski car Stepane,Sveca slavi, svetog Aranela,Svu gospodu na sveca sazvao,Sazvao je trista svetenikaI dvanaest veliki vladika,I etiri stara proigumna.Lepo i je care posadio:Sve koleno jedan do drugoga,A car Stepan ladno vino slui,Gospodarom redom au daje,Kako carski valja i trebujePosluiti krsno ime svoje.Al' besede gospoda rianska:"Car estiti, ogrejano sunce!"To je nama zazor i sramota,"Da ti nama ladno vino slui,"Nego sedi s nama za trpezu,"Slugam' podaj, neka vino slue."Prevari se srpski car Stepane,Te on sede s njima za trpezu,A jo nije ni slave napio,A zaista ni metanisao,Slugam' dade, da mu vino slue,Da mu sluge krsno ime slue,Ne poslui krsno ime svojeJedan danak, kako jedan asak.Dok car Stepan na nogu stajae,Stajae mu sveti Araneo,Stajae mu na desnom ramenu,Miluje ga krilom po obrazu;Kad car Stepan sede za trpezu,Rasrdi se sveti Araneo,Ud'ri cara krilom po obrazu,Pa otide iz careva dvora.To iz dvora niko ne video,Razma jedan kaluere stari,Pa on proli suze niz obraze;Gledali ga carevi dvorani,Pak su njemu tijo besedili:to je tebe, stari kaluere?"ta t' je malo u carevu dvoru?"Il' t' malo izest', il' popiti?"Ili si se, stari, prepanuo,"Car ti ne e milostinje dati?"Al' besedi stari kaluere:"Pro'te me se, carevi dvorani!"Ni mi j' malo izest' ni popiti,"Niti sam se starac prepanuo,"to m' car ne e milostinje data;"Nego vide, to video nisam:"Dok car Stepan na nogu stajae,"Stajae mu sveti Araneo,"Stajae mu na desnom ramenu,"Milue ga krilom po obrazu;"Kad car Stepan sede za trpezu,"Rasrdi se sveti Araneo,"Ud'ri cara krilom po obrazu,"Pa otide iz careva dvora."To dvorani caru dokazae,Onda care na noge ustade,I podie trista svetenika,I dvanaest veliki vladika,I etiri stara proigumna;Te uzee knjige carostavne,Te atie velike molitveI drae velika bdenijaZa tri dana i tri noi tavne;Mole s' Bogu i svet' Aranelu,Te se na to jedva smilovao,Smilovao sveti Aranele,Te je caru greke oprostio,to je care seo za trpezu,A jo nije ni slave napio,A zaista ni metanisao.21. Ko krsno ime slavi, onom i pomae.to protui rano u nedelju,U nedelju prije jarkog sunca,U sokolu gradu bijelomeU tamnici Petra Mrkonjia?Oglasuje, da je soko sivi,Po istini vojvoda Todore.Ako tui, za nevolju mu je:Sutra mu je krsno ime sveto,Krsno ime, sveti eorije,A nema ga ime proslaviti,Pak bratimi kapidiju mlada:"Bogom brate, kapidija mladi!"Otvori mi na tamnici vrata,"Da ja idem Petru Mrkonjiu,"Da se molim Peri gospodaru,"Da me pusti na Boga na jemca,"Da otidem na vau ariju,"Na ariju tamo me' trgovce,"Da poprosim i leba i vina,"Da naranim sunje po tamnici"Radi Boga i krsnog imena."Kapidija za Boga primio,Pa on pusti vojvodu Todora,Pusti njega Petru Mrkonjiu,Pusti g' Petar na Boga na jemca,Ode Todor tamo na ariju,Na ariju tamo me' trgovce;U Todora nigdi nita nema,Razma jedni noi pozlaeni,Srebrni su, pak su pozlaeni;On iznese noe me' trgovce,Trgovci mu cijenili noe:Ta jedan mu dva dukata daje,A drugi mu tri dukata daje,Trei smisli i Boga i duu,Te mu dade etiri dukata.Dukat uze leba bijeloga,Drugi dukat vina i rakije,Trei dukat svake akonijeI ubave one jasne svee,A etvrti dukat ostavio,Da daruje sunje po tamniciRadi Boga i krsnog imena.Pa je Todor uegao sveu,Pa otide dole u tamnicu,Te stavio sunjem veerati,Veeraju, piju vino ladno,Setie se lepe slave Boje,Usta Todor, u slavu napija:"O ubava lepa slavo Boja!"Sveti ore, krsno ime moje!"Oprosti me tamnice proklete!"Teke Todor u slavu napija,U to doba junak pred tamnicu!Pak doziva vojvodu Todora:"uje brate, vojvoda Todore!"Odi k mene, brate, pred tamnicu,"Da ti kaem do dve do tri reiA besedi vojvoda Todore:"Oprosti mi, neznana delijo,"Ja bi kail pred tamnicu doi,"Al' je pusta sino zatvorena."I kljuevi dvoru odneeni." -"Odi k mene, vojvoda Todore!"Na tamnici otvorena vrata,"Otvorena vrata devetora"I deseto brava Dubrovnika."Tad' izie vojvoda Todore,Pred tamnicom udan dobar junakNa vitezu konju zelenome,I na njemu isti zelen skerlet,Na glavi mu krasan samur:kalpak,Za kalpakom noja ptia krilo,Te sen ini konju i junaku,Da mu lice ne smagne od sunca;Pak Todoru junak progovara:"uje brate, vojvoda Todore!"Ti se dii noas iz tamnice,"Pak ne idi pokraj mora sinja,"Jer su este u Latina strae,"Pak se bojim, da te ne uvate,"Ve ti idi preko gore arne,"Dokle doe dvoru gospodskomeOsvrte se vojvoda Todore,Da junaku dade au vina,Al' nestade konja i junaka!Ode Todor dole u tamnicu,Te kazuje meu sunjevima.Kad videe trideset suanjaNa tamnici otvorena vrata,Ostavie i lebac i vino,Otidoe svak' na svoju stranuOde Todor preko gore arne.Kade doe dvoru gospodskome,Ali ljuba krsno ime slui,Sazvala je goste i zvanice,I kumove i sve prijatelje,Pa gospoa krsno ime slui,I gospoa u slavu napija:"Pomoz' Boe i sveti orije,"Krsno ime gospodara moga!"Oprosti ga tamnice proklete!"Donesi ga dvoru gospodskome!"U to doba Todor u dvorove,Od gospoe au privatio,Te napio u slavu Boiju,Posluio krsno ime svoje,A u svome dvoru bijelome,Poastio goste i zvaniceI kumove i sve prijatelje22. Sveti Nikola.Boe mili! uda velikoga!Gledah uda prije neviena.U Pavlovu svetom namastiruPostavljeni od zlata stolovi,Svi se sveci redom posadili;Navrh sofre Gromovnik Ilija,Nasred sofre Sava i Marija,Po dnu sofre Petka i Neelja;Slavu die svetitelj Nikola,I napija u slavu Ristovu;Al' se njemu malo zadrijema,U drijemu au ispustio,aa pade na stolove zlatne,Nit' se razbi, nit' se proli vinoKara njega Gromovnik Ilija:"O moj brate, svetitelj Nikola!"I do sad smo pili ladno vino,"Al' nijesmo, brate, drijemali,"Ni iz ruku aa isputali;"to se tebe tako zadrijema?"Al' govori svetitelj Nikola:"Ne karaj me, Gromovnik Ilija;"Malo trenuh, udan sanak usnih."Naveze se trista kaluera,"Naveze se u to sinje more,"Prilog nose Svetoj gori slavnoj:"uta voska i b'jela tamnjana:"Digoe se vjetri do oblaka,"Udarie po moru talasi,"Da s' potopi trista kaluera,"U glas viknu trista kaluera:""Pomoz' Boe i sveti Nikola!""e si goe, da si sada ove!"""A ja odoh, te ih potpomogoh;"Izveze se trista kaluera,"Izveze se zdravo i veselo,"Odnesoe prilog Svetoj gori:"uta voska i b'jela tamnjana."U tome se mene zadrijema,"Te ja au iz ruke ispustih."23. Sveti Savo.Zbor zborila gospoda rianskaKod bijele crkve Graanice:"Boe mili, uda velikoga!"Kud se ede car:Nemanje blago,"Sedam kula groa i dukata?"Tu se desi Nemanjiu Savo,Pa govori gospodi rianskoj:"Oj Boga vam, gospodo rianska!"Ne govor'te o mom roditelju,"Ne govor'te, ne grije'te due:"Nije babo raskovao blago"Na nadake ni na buzdovane,"Ni na sablje ni na bojna koplja,"Ni dobrijem konjma na ratove;"Ve je babo potroio blago"Na tri slavna Srpska namastira:"Jednu babo sagradio crkvu:"B'jel Vilindar nasred gore Svete,"Krasnu slavnu sebe zadubinu,"Vjenu kuu na onome sv'jetu,"Da se njemu poje leturija"Onog sv'jeta, kao i ovoga;"Drugu babo sagradio crkvu:"Studenicu na Vlahu Starome,"Krasnu slavnu majci zadubinu,"Svojoj majci carici Jeleni,"Vjenu kuu na onome sv'jetu,"Da s' i njojzi poje leturija"Onog sv'jeta, kao i ovoga;"Treu babo sagradio crkvu:"Miljeevku na Hercegovini,"Krasnu slavnu Savi zadubinu,"Vjenu kuu na onome sv'jetu,"Da s' i njemu poje leturija"Onog sv'jeta, kao i ovoga."U glas viknu gospoda rianska:"Prosto da si, Nemanjiu Savo!"Prosta dua tvojih roditelja!"Prosta dua. a estito t'jelo!"to nosili, svijetlo vam bilo!"to rodili, sve vam sveto bilo!"I to ree gospoda rianskaNa sastanku kod bijele crkve,togo rekli, kod Boga se steklo.24. Opet sveti Savo.Zbor zborila gospoda rianskaKod bijele crkve Graanice:"Mili Boe, uda golemoga!"Kud se ede car-Nemanje blago,"Sedam kula groa i dukata?"Valja da je raskovao blago"Na nadake i na buzdovane"I dobrijem konjma na ratove."Tu se desi Nemanjiu Savo,Pa govori gospodi rianskoj:"Ne ludujte, gospodo rianska!"Nije babo raskovao blago"Na nadake ni na buzdovane,"Ni dobrijem konjma na ratove,"Ve je babo pohario blago"Sve gradei mloge zadubine:"Dok je Svetu gore podigao"I Vilindar crkvu nainio,"Tu je dao dvije kule blaga;"Dok naini visoke Deane"U primorju kod vode Bistrice,"I dva stuba svetitelja ura,"Oba stuba vi' Novog Pazara,"Studenicu na Vlahu Starome,"Tu je dao jednu kulu blaga;"Dok naini crkvu kod Trebinja"Miljeevku na Hercegovini,"I Dovolju blizu gore Crne;"I Trojicu nadomak Taslide"Ukraj vode ukraj iotine;"Rau crkvu ukraj vode Drine,"I Paprau blizu Borogova,"I Vazuu kraj vode Krivaje,"Ozren crkvu nasred Bosne slavne,"I Gomelju na granici suvoj;"Motanicu u Krajini ljutoj,"Tu je dao jednu kulu blaga."Ostaloga to pretee blaga,"Ostalo je blago pohario"Zidajui po kalu kaldrme"I gradei po vodam' uprije,"Dijelei kljastu i slijepu,"Dok je dui mjesto uvatio,"Sedam kula blaga pohario:"Eto babo kud pohari blago!"Onda ree gospoda rianska:"Be aferim, Nemanjiu Savo!"Kad imaste sedam kula blaga,"Te znadoste upraviti blagom."to nosili, svijetlo vam bilo!"to rodili, sve vam sveto bilo!"I to ree gospoda rianskaNa sastanku kod bijele crkve,togo rekli, kod Boga se steklo25. enidba kralja VukainaKnjigu pie ura Vukaine,U bijelu Skadru na Bojani,Te je alje na HercegovinuBijelome gradu Pirlitoru,[15]Pirlitoru prema Durmitoru,Vidosavi ljubi Momilovoj;Tajno pie, a tajno joj alje,U knjizi joj ovako besjedi:"Vidosava, Momilova ljubo!"ta e u tom ledu i snijegu?"Kad pogleda s grada iznad sebe,"Nita nema lijepo vieti,"Ve bijelo brdo Durmitora"Okieno ledom i snijegom"Usred ljeta, kao usred zime;"Kad pogleda strmo ispod grada,"Mutna tee Tara valovita,"Ona valja drvlje i kamenje,"Na njoj nema broda ni uprije,"A oko lje borje i mramorje;"Ve ti otruj vojvodu Momila,"Il' ga otruj, ili mi ga izdaj,"Hodi k meni u primorje ravno"Bijelome Skadru na Bojanu,"Uzeu te za vjernu ljubovcu,"Pa e biti gospoa kraljica,"Presti svilu na zlatno vreteno,"Svilu presti, na svili sjediti,"A nositi Divu i kadivu"I jo ono sve eeno zlato;"A kakav je Skadar na Bojani!"Kad pogleda brdu iznad grada,"Sve porasle smokve i masline"I jo oni grozni vinogradi;"Kad po