1

Facebook’un Halka Arzı ve Entelektüel Sermaye Kavramı

2008 krizini en iyi anlatan kelimenin ne olduğu bulunmaya çalışılsaydı bu kelime “balon”

olurdu. Ancak bu anahtar kelimeyi 2012’nin 18 Mayıs’ından itibaren günümüzün sosyal

medya devi Facebook ile birlikte tekrar fazlaca duymaya başladık. Bu sosyal dev bir halka arz

gerçekleştirdi ve hisse senetlerini 38 $’dan açtı. Ancak bazı sebeplerden şu an itibariyle 30$

civarına düşmüş durumda. Bu makalede bu sebeplerden, halka arz ve entelektüel sermaye

kavramından, entelektüel sermayenin Facebook gibi şirketlere nasıl etkisi olduğundan

bahsedeceğim

Halka arz kavramı kısaca; bir şirketin kaynak ihtiyacını karşılamak amacıyla başvurduğu

doğrudan finansman yöntemidir (Bilgiç, 2008: 6). Bu yöntem şirketin hisse senetlerinin

satışını içermektedir. Halka açılmak, her şirkete uygun olmayabilir. Sayısız risk ve kayıp söz

konusudur. Bunların nedeni kötü zamanlama, yetersiz planlama ve yetersiz hazırlanmadır

(Altın, 2010: 5). İşletmeler, finansal kaynak sağlamak, şirketin tanınırlığının artması, hisse

senetlerinin likidite kazanması, kurumsallaşma ve kurum prestijinin güçlenmesi, vergi

avantajları, şirket değerinin piyasa tarafından belirlenmesi amacıyla halka açılmaktadır

(Çavuşoğlu, 2008: 18).

Halka arz süreci yatırım bankasının seçilmesiyle başlar. Yatırım bankası ilk olarak şirketin

sermayesine karşılık gelen hisse senetleri için ilk arz fiyatını veya fiyat aralığını ve satılacak

hisse senedi sayısını belirlemede yardımcı olur (Altın, 2010: 10). Yatırım bankası gibi gerekli

aracı kuruluşlar halka arzın başarısını etkileyen faktörlerden biridir. Örneğin, Facebook’un

durumunda, Facebook’un çalıştığı yatırım bankası fiyatı yanlış belirlemiştir. Halka arzın

başarısını etkileyen en önemli şeylerden biri de fiyatlandırmadır. Öyle ki, ilk halka arzlarda

hisse senetlerinin fiyatının hesaplanması, ilk halka arzların tüm “aftermarket” performansını

etkiler (Çavuşoğlu, 2008: 47). Facebook’un halka arzının başarısızlık olarak görülmesinin

altında yatan sebeplerden en büyüğü fiyatlamada yaşanmıştır. Hisse senedi fiyatı da şirketin

değeri ile ilintilidir. Metin Mercan, Radikal’deki “Facebook Niye Üzdü” yazısında şirket

değeri ile ilgili şöyle söylemiştir: “… Finans teorisi, bir hisse senedinin fiyatının şirketin

gelecekteki ömrü boyunca ortaklarına sağlayacağı kazancın bugünkü değeri olarak görür.

Facebook’un 38 $ olan halka arz fiyatı itibariyle F/K oranı (Fiyat/Kazanç oranı) 88 olarak

hesaplanmaktaydı. Dünyanın en değerli markalarından biri haline gelen Apple’ın F/K oranı

2

18.3 olarak bulunuyor.” Yani bir diğer değişle Facebook’un defter değeri ile piyasa değeri

arasındaki fark büyüktür.

Bunun yanında, fiyat belirlerken göz önüne alınacak nitel yöntemler de bulunmaktadır. İlk

olarak halka açılmayı planlayan bir şirketin fiyatı belirlenirken ilk başvuracağı yöntem benzer

şirketlerin hisse senedi piyasasıdır (Daştan, 2008: 11). Facebook, halka arzı gerçekleştirirken

göz önüne alabileceği hisseler en yakın Google ve Linkedin olmalıydı. Google 2004 yılında

halka arz gerçekleştirdiğinde şirketin değeri 23 milyar $’dı ve arz miktarı 1,67 milyar $ oldu.

Şirketin şu anki değeri ise 199 milyar $. Linkedin, 2011 yılında halka arz gerçekleştirdiğinde

şirketin değeri 3 milyar $’dı ve halka arz miktarı 400 milyon $ oldu. Şirketin şu anki değeri

ise 7 milyar $. Facebook, şirketin değerini 104 milyar $ olarak ön gördü ve 16 milyar $’lık

hisse senedi piyasaya sürdü. Teknoloji şirketleri arasında ikinci en büyük arzı gerçekleştiren

Google’ın tam 10 katı, Linkedin’in ise 40 katı1.

Halka arz fiyatının belirlenmesinde etkili olan ikinci etken halka arz edilecek varlığın

büyüklüğüdür. Varlık büyüklüğü daha fazla olan şirketlerin gelecekte var olup olmayacağına

ilişkin belirsizlik az olacağından büyük firmalar için düşük fiyatlandırma eğiliminin daha az

olması beklenmektedir (Daştan, 2008: 11). Facebook da diğer teknoloji şirketlerine göre

piyasa değerini büyük gördüğü için fiyatı da aslında yüksek belirlemiştir. Ancak balık baştan

koktuğundan dolayı bu etken Facebook açısından yanlıştır. Zaten Facebook’un aktiflerine

baktığımızda 6 milyar $ gibi küçük bir rakam görmekteyiz

Toplam halka arz oranı da fiyatı etkilemektedir. Düşük oranda halka arz yatırımcılar

tarafından şirketin büyük pay sahiplerinin ortaklıktan çıkmak istemeyecek kadar memnun

oldukları şeklinde değerlendirilebileceği gibi büyük pay sahiplerinin ortaklığın yönetimini ve

kazancını paylaşmak istemedikleri şeklinde algılanabilir (Daştan, 2008: 12). Facebook için

bunun benzeri bir algı yoktur. Ancak, Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg yatırımcılara

güven vermediği için bu halka arzın onun hareketlerini ve kararlarını daha fazla kontrol altına

alacağı ile ilgili sesler yükselmektedir.

Halka arz edilecek şirketin yaşı ise fiyatlandırmada bir diğer etkendir (Daştan, 2008: 11).

Facebook çok genç bir şirkettir ve daha önce de belirttiğim gibi teknoloji şirketlerinin çoğu

1 http://www.teknolojioku.com/haber/internet/halka-arz-edilen-en-buyuk-teknoloji-firmalari.html

3

halka arzda başarısız olmuşlardır. Bu iki durum yatırımcıda güvensizlik yaratmıştır. Hatta,

teknoloji şirketleri arasında 2010 yılında en büyük halka arzı gerçekleştiren Genuity (1,91

milyar $) 3 yıl sonra iflas korumaya başvurmuştur.

Bir diğer etki ise şüphesiz piyasa getirisidir. Fiyat belirlenmesi ve halka arz günü arasında

geçen sürede piyasada oluşabilecek bir değişiklik halka arz fiyatının gerçekçi belirlenmemiş

gibi görünmesine sebep olacaktır (Daştan, 2008: 13). Facebook’ta tam da olan budur. Yüksek

belirlenen fiyat ve sonrasındaki aşırı düşüş güveni tamamen sarsmıştır ve hatta yatırımcılar

Facebook’a davalar açmaya başlamışlardır.

Şimdiye kadar, Facebook’un halka arzı konusunda ortaya koyduğum şeylerin temelinde

yatırımcıların, Facebook’un 104 milyar $ etmeyeceğini düşünmesi yatmaktadır. Örneğin

Apple’ın aktif büyüklüğü 150 milyar $ ve şirketin değeri bugün itibariyle 533 milyar $

civarında. Ancak Facebook’un aktif büyüklüğü 6 milyar $. Aslında yatırımcılar Facebook’un

104 milyar $ etmeyeceğini düşünmemişlerdir. Şu an 104 milyar $ etmeyeceğini

düşünmektedirler. Çünkü Finansal piyasalar bugünün değerine bakmaktadırlar. Problem de bu

anlaşmazlıktan ortaya çıkmıştır. Aslında Facebook ve benzeri şirketlerin asıl gücünü

entelektüel sermayeleri oluşturmaktadır. 1991 yılında, dünyada ilk kez entelektüel sermaye

yöneticisi olarak atanan kişi olan Leif Edvinsson’a göre entelektüel sermaye; “işletmelerde

pazarda üstünlük sağlayan bilgi, tecrübe, organizasyonel teknoloji, müşteri ilişkileri ve

profesyonel becerilerdir” (Erkal, 2005: 52). Kısacası entelektüel sermaye işletmenin maddi

olmayan varlıklarını oluşturmaktadır. Tanımdan müşterileri ilişkilerini alıp Facebook

açısından düşündüğümüzde finansal sorunla birlikte bir başka sorun ortaya çıkmaktadır.

Facebook’un müşterileri aslında reklam verenlerdir. Facebook’un gelirinin çoğunu reklamlar

ve reklama bağlı gelirler oluşturmaktadır. Ancak reklamlar için Facebook’un sunduğu alt yapı

eleştirilmektedir. İlk olarak Facebook, Google gibi demografik hedeflemeler ve ilgi alanları

ile öne çıkan bir reklam yapısına sahip. Bu reklam yapısını, Google’ın Adsense yapısına rakip

olacak şekilde yayıncılara açarak reklamlardan ciddi gelir elde edebilirdi2. Mobil pazar da

Facebook’un zayıf olduğu noktalardan. Mobil internet pazarı diğer internet mecralarından çok

daha hızlı büyümektedir, hâlihazırda insanların %40’ı aktif olarak mobil Facebook

kullanmaktadır ve Facebook’un mobil reklam modeli bulunmamaktadır. Bu, Twitter CEO’su

Dick Costolo’nun “Twitter mobil cihazlar için var” sözünü akla getiriyor3. Bu yüzden şirketin

2 http://comtalks.com/2012/06/01/facebookun-halka-arzi-ve-yan-etkileri/ 3 http://www.webrazzi.com/2012/06/08/facebook-sohbet-uygulamalari-gelir/

4

mobil reklam gelirleri web platformunu geçebiliyor. Bunların yanında, Facebook’un IOS ve

Android işletim sistemleri için geliştirdiği mobil uygulamalar kullanıcılar tarafından çok kötü

bulunmaktadır. Twitter ise bu uygulamalardan yüksek puanlar elde etmektedir.

Jonathan Salem Baskin’in Adage’deki “There’s a Message to Marketers in Facebook’s IPO

Slide” (Facebook’un halka arzında pazarlamacılara mesaj var) yazısında Facebooktaki reklam

alt yapısını başka bir bakış açısıyla şöyle yorumlamaktadır 4: “Facebook’un ana fonksiyonu

etkileşimdir (engagement). İnsanları birbirine bağlar. 3 milyar $ gelir ve 1 milyar $ kar, bu

etkileşimden getiri elde edeceğine inanan markalardan gelmektedir. Aslında henüz nasıl

yapılması gerektiğini bilmiyorlar. İki hipotezi test ediyorlar: reklamları etrafa öylece koymak

ve insanların profillerinin serpiştirildiği marka sayfaları aracılığıyla reklamları yaymaya

çalışmak. Bunun işe yaradığıyla ilgili bir kanıt yok ve bazı deneyiciler (en son GM gibi)

şimdilik denemeyi bıraktılar… Sanırım geçen hafta borsadan gelen mesaj basitti: bize parayı

gösterin. Facebook etkileşimin kodlarını kırabilir ve marka pazarlamacılarının

denemelerinden para kazanmaya devam edebilir. Ama şimdilik yatırımcılar etkileşimin para

getirmediğini biliyorlar.”

Sonuç olarak baktığımızda, günümüzde internet şirketlerinin genç olduklarını görmekteyiz.

Bununla birlikte, bu tür şirketlerin tek kazanç yolları reklamdır. Ancak, yukarıda da

belirtildiği gibi işletmeler, reklamlarda ne kullanılması gerektiğini ya da nasıl yapılması

gerektiğini henüz tam bilmiyorlar. Bu da, bu tür şirketlerin kullanıcılarının çok fazla ama

gelirlerinin düşük olmasına neden oluyor. Bunu gören yatırımcılar ise bu tür şirketlerin, en

azından şimdilik, piyasa değerlerinin çok yüksek olduklarını düşünmüyorlar.

Bunlarla birlikte akla tek soru gelmektedir: İnternet şirketi Facebook, şirketin bu kadar değer

etmeyeceğini neredeyse herkesin halka arzdan önce söylediğini görmemiş olabilir mi?

4 http://adage.com/article/cmo-strategy/message-marketing-facebook-s-ipo-slide/234900/

5

Kaynaklar

Altın, H. (2010). İlk Halka Arzlar ve İlk Halka Arzlarda Fiyat İstikrarı Sağlayıcı İşlemlerin

Analizi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Bilgiç, F. (2008). Halka İlk Kez Arz Edilen Hisse Senetlerinin Fiyat Performansları ve

İMKB’de 2006-2007 Yıllarına İlişkin Ampirik Bir Çalışma. Sakarya: Sakarya

Üniversitesi.

Çavuşoğlu, S. (2008). Halka Arzların Sebepleri: Coca Cola İçecek A.Ş. Örnek Olay

İncelemesi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Daştan, D. (2008). Halka Arzlarda Fiyatlandırma: 2004- 2007 İMKB Örneği. Ankara: Ankara

Üniversitesi.

Er, B. (2010). Halka Arzlarda Kar Tahmini ve Hisse Senedi Performansı İlişkisi: İ.M.K.B.

Uygulaması. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.

Erkal, E. Z. (2005). Entelektüel Sermayenin Ölçülmesi, Raporlanması ve İMKB’ye Kayıtlı

Teknoloji Şirketlerine Yönelik Bir Araştırma. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

İnternet Kaynakları

http://www.cnnturk.com/2012/bilim.teknoloji/teknoloji/05/18/halka.arz.facebook.uyelerini.nasil.etkileyecek/661556.0/index.html http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalYazar&ArticleID=1089158&CategoryID=101 http://blog.milliyet.com.tr/facebook-un-buyuklugu-ve-bir-halka-arz-hikayesi--i-/Blog/?BlogNo=364174 http://blog.milliyet.com.tr/Facebook_un_buyuklugu_ve_bir_halka_arzin_hikayesi__II_/Blog/?BlogNo=364968 http://adage.com/article/cmo-strategy/message-marketing-facebook-s-ipo-slide/234900/ http://comtalks.com/2012/06/01/facebookun-halka-arzi-ve-yan-etkileri/ http://www.webrazzi.com/2012/05/24/facebook-hisse-dava-ipo/ http://www.webrazzi.com/2012/06/08/facebook-sohbet-uygulamalari-gelir/ http://www.teknolojioku.com/haber/internet/halka-arz-edilen-en-buyuk-teknoloji-firmalari.html