Endüstriyel Metrolojinin Fizik mühendisliği ve Eğitiminden ... · Endüstriyel Metrolojinin...
Transcript of Endüstriyel Metrolojinin Fizik mühendisliği ve Eğitiminden ... · Endüstriyel Metrolojinin...
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
1 “ Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez. ”
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI
Endüstriyel Metrolojinin Fizik mühendisliği
ve Eğitiminden Beklentileri
Aynur DAVUT
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
2
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
ANKARA Kalibrasyon
Müdürlüğü
GEBZE Kalibrasyon
Müdürlüğü
BURSA Kalibrasyon
Müdürlüğü
KALİBRASYON GRUP
BAŞKANLIĞI
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
3
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Metroloji
Bilimsel
Metroloji
Kanuni (Legal)
Metroloji
Endüstriyel
Metroloji
Metroloji
Ölçme ile ilgili bilim sahasıdır.
Bilimsel , Endüstriyel ve Kanuni (Legal) Metroloji olarak üç
dalda uygulanmaktadır.
BİLİM SANAYİ VE TEKNOLOJİ
BAKANLIĞI
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ
ULUSAL METROLOJİ ENSTİTÜSÜ
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
4
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Bilimsel Metroloji
Uluslar arası geçerliliği olan Primer Standardların ülke
düzeyinde oluşturulması ile ilgili faaliyetleri kapsamaktadır.
Ülkemizde bu konuda TUBİTAK bünyesinde hizmet veren
Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME) görevlendirilmiştir.
1
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
5
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Endüstriyel
Metroloji
Bilimsel metrolojinin faaliyetleri sonucu elde edilen primer
standardlara izlenebilirliği sağlanmış sekonder standardlarla
Endüstride kullanılan izleme ve ölçme cihazlarının
kalibrasyonlarının yapıldığı hizmet alanını kapsar. TSE, 132
sayılı kuruluş kanunu ile bu alanda da görevlendirilmiştir.
2
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
6
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Kanuni (Legal)
Metroloji
Ticarete esas teşkil eden ölçü ve kontrol aletlerinin
kalibrasyonları ile ilgilenir. Bu kategoriye giren cihazlar
mecburi olarak kalibre ettirilmek zorundadır. Ülkemizde
T.C. BİLİM SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI bu
konuda görevlendirilmiştir.
3
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
7
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
ISO 9000 Kalite Yönetim sistemi Standartları
Başlangıçta müşteri açısından kaliteyi güvence altına almak ve
hatalı üretim süreçlerinin getireceği risklerden kaçınmak amacıyla
oluşturulmuş yönetim sistemidir. Metroloji de bu sistemin parçasıdır.
Ölçüm cihazlarının kontrolü aşağıdaki gözlemlere dayanır:
Eğer ölçemezsen sahip olduğun kalitenin ne olduğunu
bilemezsin
Uygun ekipmanın yoksa ölçemezsin
Eğer kontrolün altında tutamazsan ekipmanına güvenemezsin
Bu da metrolojinin hedefidir.
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
8
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Yeni revizyonlarda ise müşteri odaklılık ve süreç yaklaşımı
standarda hakim olmuştur. Buna göre Kalibrasyon da bir
süreçtir. Sürecin girdisi kalibre edilecek cihazlar çıktısı ise
Kalibrasyon sertifikasıdır.
• Sürecin ana unsuru ise cihazın kalibrasyonudur .
• Yani ölçme işlemidir.
ISO 9000 Kalite Yönetim sistemi Standartları
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
9
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
• Temel büyüklükler ,yedi temel birimi oluşturan fiziksel
parametrelerdir yani uzunluk, sıcaklık, kütle ,zaman,elektrik,vb.,
gibi.
ÖLÇME Ölçme ise fiziksel bir büyüklüğün değerini
tayin etmek için yapılan işlemlerdir.
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
10
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Bir firmadaki Metroloji faaliyetinin kapsamını bilmek güçtür.
Metroloji çoğunlukla ,Laboratuvar faaliyetleri veya ölçüm
ekipmanlarının yönetimi ile sınırlandırılmış olarak anlaşılır.
Gerçekte çok geniş uygulamaları vardır. Metroloji ölçüm bilimdir ve
kullanıcı bakımından ölçüm sonuçlarının güvenilir ve anlamlı
olmasını sağlayan bir faaliyettir. Riskleri kontrol ederken , ürünün
istenilen kriterlere uygunluğunu sağlamada gerekli bir araçtır.
Firmaların metroloji faaliyetlerini yönetmek kalibrasyon tekniklerini
bilmek veya ölçüm cihazlarını yönetmekten daha öte yetkinlik
gerektirir.
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
11
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Kamu veya Özel sektörde yer alan firmalar da kalite yönetim sistemlerinin
işletilmesi ve kontrolü ile ilgili normlar değerlendirildiğinde sadece TS EN
ISO 9000 değil, TS EN ISO 14001,TS EN ISO 18001gibi farklı
kapsamlardaki standartların uygulanmasında metroloji fonksiyonunun
büyüyen etkisi üzerinde düşünmek gerekir. Metroloji Firmalar bakımından
stratejiktir. Müşteri memnuniyetinin sağlanması veya performans
araştırmasının anlam kazanması ölçüm sonuçlarına etki eden faktörlerin
değerlendirilmesi ve ölçüm belirsizliğinin hesaplanmasıyla olur. Bu durum
firmada metroloji ve kalibrasyon faaliyetlerinden sorumlu personelin, bu
tür değerlendirme ve hesaplamaları yapabilmesini gerektirir. Metrolojinin
stratejik özelliği olması nedeniyle , Metrolojistler daha fazla yetkinliğe sahip
olmak için çaba göstermelidir.
! ENDÜSTRİYEL METROLOJİ
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
12
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
İzlenebilirlik Doğruluğu en kaba ölçme faaliyetinden, primer standarda
kadar kesintisiz olarak yapılan mukayeseli ölçme işlemleri
dizisidir.
VIM
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
13
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Referans : Işığın Dalga Boyu
Referans : 0 / K- Sınıfı PBM
Referans : 0/1/2- Sınıfı PBM
Referans : 0/1/2 Sınıf PBM
Referans : Kumpas
Atölyede Yapılan Ölçümler
Primer Standard Etalon
Referans Standard Sekonder Standard
Çalışma Standardı
Firmaların
Ölçüm Laboratuvarları
Sekonder Seviye
Ölçüm Laboratuvarları
Sekonder
Seviye
Ölçüm Lab.
Primer
Ölçülen : İşparçası
Ölçülen : Kumpas
Ölçülen : Kumpas
Ölçülen : 0 / 1 / 2-Sınıfı PBM
Ölçülen : K-Sınıfı Paralel Blok Mastar
! BOYUTSAL KALİBRASYONDA İZLENEBİLİRLİK ZİNCİRİ Örnek
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
14
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Ülkemizde Metroloji alanında çalışan mühendisler mühendislik
formasyonuna göre test ve kalibrasyon faaliyetlerinde yer almaktadır.
Ancak üniversite öğrenimleri süresince metroloji konusunda yeterli
düzeyde eğitim ve öğrenim gördükleri söylenemez.
Firmaların ihtiyacına göre özel eğitim kurumlarından alınan kısa süreli
eğitimlerle mesleki gelişme sağlanmaktadır. Belirli bir tecrübeden sonra
genellikle yöneticiliğe doğru yönelme olur.
Metroloji alanında faaliyet gösteren diğer çalışan grupları da teknikerler ve
teknisyenlerdir. Bu gruplarda öğrenim süreleri boyunca meslek alanları
hariç metroloji ve kalibrasyon konusunda bilgi sahibi değillerdir.
Metroloji Mesleği
!
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
15
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Metroloji alanında uzman eğitimcilerin, endüstri temsilcilerinin ve
devlet laboratuvarlarına ait temsilcilerinden oluşan 14 uzman grup
1976 yılında Amerika da “National Foundation Metrology”
tarafından bir araya getirilmesiyle yapılan çalışmada, Üniversite
düzeyinde oluşturulacak Metroloji eğitiminde ki alanların ve
akademik derslerin aşağıdaki gibi olabileceğini tespit etmişlerdir.
Metroloji Mesleği Eğitim Programları
!
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
16
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Alanlar :Mekanik, Elektrik/Elektronik,
Optik/Boyutsal, Elektro-optik,
Kimya/Çevre, Nükleer.
Akademik dersler: Analiz, Cebir, Geometri, Trigonometri,
İstatistik, Grafik çizimi ve kullanımı,
Fizik, Kimya, Kompozisyon, Okuma,
Dil Bilgisi, Teknik çizim.
Metroloji Mesleği Eğitim Programları
!
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
17
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Ölçüm prensipleri, Belirsizlik analizi ve hesaplamaları, Ölçüm
izlenebilirliği, Laboratuvar uygulamaları, Standardlar, Rapor &
Sertifika yazımları, Eğitim dökümanlarının yazımları,
Ulusal/Uluslararası Metroloji sistemi, Laboratuvar emniyeti, kimyasal
ve nükleer, Kalite kontrol: istatistiksel proses kontrol,
Laboratuvarlararası karşılaştırmalar ve ISO standardları
Temel Metroloji dersleri:
!
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
18
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Metroloji mühendisleri metroloji departmanından sorumludur. Misyonu
metroloji fonksiyonunun optimizasyonu için ihtiyaç duyulan bütün faaliyetleri
yürütmektir. Teknisyen ve operatörlerden oluşan ekibi yönetir. Üretim ve
metotların uygulanması için başlangıç aşamasında görüş bildirir. Küçük ve
orta ölçekli işletmelerde metrolojik faaliyetlerin yanı sıra çok daha farklı
görevlerde üstlenir. Ancak laboratuvar faaliyetlerini sürdüren işletmelerde ve
teknolojik merkezlerde pozisyonlarına uygun faaliyetler sürdürürler.
Metroloji mühendisliği ülkemizde mevcut değildir ancak bu beklentileri
karşılama görevi Fizik Mühendislerinden ve Fizikçilerden beklenmektedir.
Metroloji Mühendisliği
!
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
19
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Neden Fizik Mühendisliği
!
Fizik Bilim dalı dersleri
Mühendislik formasyonu ve bununla ilgili dersler
Yarı iletken aygıtlar teknolojisi
İnce film
Alçak sıcaklıklar fiziği,
Spektral analiz,
Maddenin yapısı,
Enerji ,Nanoteknoloji ve uygulamalar vb. gibi
Seçmeli dersler
İleri Fizik laboratuvarı veya proje
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
20
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Ancak görülmektedir ki bu saydığım seçmeli derslerin bir çoğu
değişik nedenlerle verilememektedir. Eski dönemlerde verilen
zorunlu derslerde çeşitli nedenlerle kredisi düşürülmüş , bazı
derslerin ders dönemi süresi kısaltılmış ,hatta zorunlu olması
gereken bazı derslerde öğrencilerin zorlanması nedeniyle
seçmeli hale getirilmiştir. Dönem Dönem farklı seçmeli ders
uygulamaları olmaktadır. Örneğin Termodinamik, Akışkanlar,
Enerji vb. gibi
Yurt dışındaki programlar incelendiğinde en az bir yıl süreli
değişik modüllerden oluşan eğitim programları ile metrolojist
pozisyonunda yer alacak personellerin yetkinliği sağlanmaktadır.
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
21
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Örnek Metroloji Eğitim Programı Fransa !
Kurs süresi:1 yıl (7 ay okulda dersler,pratik çalışma ve uzman denetimi
altında pratik çalışma) 4 aydan daha fazla firmalarda eğitim,
Program Konuları:
Genel Metroloji
Sensörler ve sinyaller, yazılım mühendisliği
Data processing
İş güvenliği,yasalar
Kalite ve proje yönetimi
Farklı fiziksel büyüklüklerin metrolojisi özellikle;
Elektrik ve magnetizma
Boyutsal metroloji
.
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
22
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Farklı fiziksel büyüklüklerin metrolojisi özellikle;
Elektrik ve magnetizma
Boyutsal metroloji
Kütle,kuvvet,basınç
Hacim,akış
Zaman/frekans
Akustik
İyonize radyasyon
Fiziko Kimyasal testler
Örnek Metroloji Eğitim Programı !
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
23
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Örnek Endüstriyel Metroloji Eğitim Programı Fransa !
Genel endüstriyel Cihazlar ve ölçümler
Genel fizik, kimya, elektronik, veri işleme, yönetim, otomasyon
Ölçümler ve sensörler, Sıcaklık, basınç, akış, hız, viskozite, hacimsel
kütle, kuvvet, ağırlık, ivme, uzunluk, nem, optik, kolorimetre, polarimetre,
NDT,
Farklı sensörler kullanıldığında belirsizlik hesaplaması,
Kalite yönetimi, deney tasarımı, firma organizasyonları ve iş arama
teknikleri şeklindedir.
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
24
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Ülkemizde de Metroloji eğitiminin Mühendislik ve Fen Bölümleri
mezunları açısından artık kaçınılmaz bir durum olduğu
bilinmektedir.
Ülkenin kalkınmasına büyük katkıları olacak Metroloji eğitimi almış
Mühendislerin , Fizik Mühendisi ve Fizikçilerin yetiştirilmeleri,
ancak Metroloji ağırlıklı Lisans (veya Lisansüstü) programalarıyla
mümkündür.
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
25
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Metroloji eğitimi, yaşam standardlarımızın artırılmasında,
Uluslararası ticaretin genişletilmesinde, ve diğer bir çok alanda
ülke endüstrisine ve insanına önemli katkıları olacaktır.
Bu konuyu ciddiye alan ve uygulama bazında da gerçekleştiren
ülkeler hem endüstriyel hem de bilimsel olarak büyümeye eğilimli
olacaklardır.
Diğer bir değimle Metroloji hayatımızın artık vazgeçilmez bir
parçası olup, 21. yüzyılın ulaştığı teknoloji çağının daha da
ilerliyebilmesi, Metrolojideki gelişmelere bağlıdır.
ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”
26
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri
Yararlanılan Kaynaklar !
[1] G.M.S. De Silva Basic Metrology for ISO 9000 Certification,
2002
[2] J.Lyle Bagley, “Metrology Education in the New Millennium”,
[3] A.T.İnce, “Dünya Metroloji Günü Sunumu”,Mayıs 2013
[4] Bernard Larquıer, “Training for the Metrology Professions in
France”,2006
T S E
ae
ae
27
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ TİCARETTE EN ÖNDE
GÖRDÜĞÜMÜZ ESAS MUAYYEN
TİPLER ÜZERİNDE İŞLEME VE
RASYONEL ÇALIŞMADIR.
K . ATATÜRK
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜR EDERİZ
DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI