Endokrin SistemEndokrin Sistem

Endokrin SistemEndokrin Sistem İnsan vücudunun hormonal düzenlemsi endokrin sistem İnsan vücudunun hormonal düzenlemsi endokrin sistem

tarafından sağlanır.tarafından sağlanır. Ekzokrin bezler; salgılarını kanallar vasıtası ile vücut Ekzokrin bezler; salgılarını kanallar vasıtası ile vücut

boşluklarına salgılarlar;boşluklarına salgılarlar; Tükrük bezleriTükrük bezleri Ter bezleriTer bezleri Yağ bezleriYağ bezleri Sindirim kanalı bezleri vb.Sindirim kanalı bezleri vb.

Endokrin bezler; Salgılarını dokular arası sıvıya verirler. Endokrin bezler; Salgılarını dokular arası sıvıya verirler. Salgılar buradan kana karışır.Salgılar buradan kana karışır. PankreasPankreas testislertestisler OverlerOverler Karaciğer vb.Karaciğer vb.

Endokrin SistemEndokrin Sistem

Endokrin fonksiyona sahip iç salgı bezleri;Endokrin fonksiyona sahip iç salgı bezleri; HipotalamusHipotalamus HipofizHipofiz TiroidTiroid ParatiroidParatiroid Adrenal (sürrenal) bezlerAdrenal (sürrenal) bezler PankreasPankreas EpifizEpifiz TimusTimus

Endokrin SistemEndokrin Sistem Endokrin sistemin görevleri;Endokrin sistemin görevleri;

Büyüme ve gelişmenin sürdürülmesiBüyüme ve gelişmenin sürdürülmesi Metabolizma aktivitelerinin düzenlenmesi ve enerji dengesinin Metabolizma aktivitelerinin düzenlenmesi ve enerji dengesinin

sağlanmasısağlanması Üreme fonksiyonlarını ve süreçleri (Yumurta ve sperm üretimi, Üreme fonksiyonlarını ve süreçleri (Yumurta ve sperm üretimi,

döllenme, doğum...) döllenme, doğum...) VVücut ısısının korunmasıücut ısısının korunması Vücuttaki kimyasal kompozisyonun ve ekstrasellüler sıvı Vücuttaki kimyasal kompozisyonun ve ekstrasellüler sıvı

hacminin düzenlenmesihacminin düzenlenmesi Duygu ve dürtüDuygu ve dürtü Doku onarımı Doku onarımı Bağışıklık sisteminin belirli aktiviteleriBağışıklık sisteminin belirli aktiviteleri İnfeksiyon, travma, stres, kanama, açlık gibi durumlarda İnfeksiyon, travma, stres, kanama, açlık gibi durumlarda

homeostazın korunmasıhomeostazın korunması Düz kas ve kalp kası liflerinin kasılması ve bezlerin salgılarının Düz kas ve kalp kası liflerinin kasılması ve bezlerin salgılarının

düzenlenmesidüzenlenmesi

HormonlarHormonlar

Hormonlar endokrin bezler tarafından sentezlenen, Hormonlar endokrin bezler tarafından sentezlenen, doğrudan doğruya kan yolu ile belirli hücre ve dokular doğrudan doğruya kan yolu ile belirli hücre ve dokular üzerinde etkilerini gösteren kimyasal maddelerdir.üzerinde etkilerini gösteren kimyasal maddelerdir.

Kandaki miktarları çok az olmasına rağmen biyolojik Kandaki miktarları çok az olmasına rağmen biyolojik etkileri oldukça yüksektir.etkileri oldukça yüksektir.

Hormonlar enzimleri aktive etmek suretiyle hücreler ve Hormonlar enzimleri aktive etmek suretiyle hücreler ve organlardaki metabolik faaliyetleri düzenlerler.organlardaki metabolik faaliyetleri düzenlerler.

Belirli bir hormon tarafından etkilenen hüvreye/organa Belirli bir hormon tarafından etkilenen hüvreye/organa hedef hücre/organ denir.hedef hücre/organ denir.

Hormonların hedef hücrelerini etkileyebilmeleri için Hormonların hedef hücrelerini etkileyebilmeleri için hedef hücre yüzeyinde reseptörlere bağlanması gerekir.hedef hücre yüzeyinde reseptörlere bağlanması gerekir.

HormonlarHormonlar

Bir hedef hücrede belirli bir hormon için 2000-Bir hedef hücrede belirli bir hormon için 2000-10000 adet reseptör vardır.10000 adet reseptör vardır.

Reseptörler hormon spesifiktir.Reseptörler hormon spesifiktir. Farklı hedef hücreler aynı hormona farklı cevaplar Farklı hedef hücreler aynı hormona farklı cevaplar

verebilir.verebilir. Genelde iki tip hormon vardır;Genelde iki tip hormon vardır;

Otokrin hormonlarOtokrin hormonlar; üretici hücre üzerine etkilidirler; üretici hücre üzerine etkilidirler Parakrin hormonlarParakrin hormonlar; başka hücreler üzerine etkilidirler; başka hücreler üzerine etkilidirler

Feedback MekanizmasıFeedback Mekanizması

Hormonların salgı mekanizması Hormonların salgı mekanizması feedback feedback ile ile düzenlenir.düzenlenir.

Feedback salgılanan son ürünün gerisin geriye Feedback salgılanan son ürünün gerisin geriye ilk salgı organını etkilemesidir.ilk salgı organını etkilemesidir.

Pozitif feedbackPozitif feedback son ürünün ilk salgı organını son ürünün ilk salgı organını etkileyerek kendisinin salgısını artırmasıdır.etkileyerek kendisinin salgısını artırmasıdır.

Negatif feedbackNegatif feedback son ürünün ilk salgı organını son ürünün ilk salgı organını etkileyerek kendisinin salgısını azaltmasıdır.etkileyerek kendisinin salgısını azaltmasıdır.

Feedback MekanizmasıFeedback Mekanizması

Down-Up RegülasyonDown-Up Regülasyon

Down-regülasyonDown-regülasyon; hormon ortamda fazla ; hormon ortamda fazla miktarda bulunduğunda hedef hücre reseptörlerin miktarda bulunduğunda hedef hücre reseptörlerin sayısı azalır, böylece hormona yanıt azalmış olur.sayısı azalır, böylece hormona yanıt azalmış olur.

Up-regülasyonUp-regülasyon; hormon ortamda az ya da yetersiz ; hormon ortamda az ya da yetersiz bulunduğunda hedef hücredeki reseptörlerin bulunduğunda hedef hücredeki reseptörlerin sayısı artar, hormona yanıt artmış olur. sayısı artar, hormona yanıt artmış olur.

HipotalamusHipotalamus

Beyin tabanında bulunmaktadır.Beyin tabanında bulunmaktadır.Otonom sinir sistemi ile endokrin sistem Otonom sinir sistemi ile endokrin sistem

arasında bağlantı sağlar.arasında bağlantı sağlar.Görevleri;Görevleri;

Otonom sinir sisteminin kontrolüOtonom sinir sisteminin kontrolü Hipofiz bezinin çalışmasının kontrolüHipofiz bezinin çalışmasının kontrolü

• RHRH (releasing hormonlar = salgılatıcı hormonlar) (releasing hormonlar = salgılatıcı hormonlar)• İHİH (inhibiting hormonlar = salgı durdurucu hormonlar) (inhibiting hormonlar = salgı durdurucu hormonlar)

HipotalamusHipotalamus

Hipotalamus aşağıdaki hormonları salgılayarak hipofizin Hipotalamus aşağıdaki hormonları salgılayarak hipofizin salgı yapmasını uyarır;salgı yapmasını uyarır; Lüteinizan hormon-RH (LH-RH)Lüteinizan hormon-RH (LH-RH) Folikül stimülan hormon-RH (FSH-RH)Folikül stimülan hormon-RH (FSH-RH) Melanotropin-RHMelanotropin-RH Kortikotropin-RH (CRH)Kortikotropin-RH (CRH) Tirotrop hormon-RHTirotrop hormon-RH Prolaktin-IH (PRL-IH)Prolaktin-IH (PRL-IH) Somatotrop hormon-RHSomatotrop hormon-RH Somatotrop hormon-IHSomatotrop hormon-IH

HipofizHipofiz

Beyin tabanında Beyin tabanında sella tursicasella tursica adı verilen adı verilen kemik yapının içinde yer alır.kemik yapının içinde yer alır.

İnfindubulumİnfindubulum denen bir kanal sistemi ile denen bir kanal sistemi ile hipotalamusa bağlıdır.hipotalamusa bağlıdır.

İki bölümü vardır;İki bölümü vardır; Adenohipofiz (ön lob)Adenohipofiz (ön lob) Nörohipofiz (arka lob)Nörohipofiz (arka lob)

Ön HipofizArka hipofiz

Hipotalamus

AdenohipofizAdenohipofiz

Gonadotropik hormonlar;Gonadotropik hormonlar; Folikül stimüle edici hormon (FSH);Folikül stimüle edici hormon (FSH);

• Kadınlarda foliküllerin gelişmesi, overlerden östrojen Kadınlarda foliküllerin gelişmesi, overlerden östrojen salgılanmasısalgılanması

• Erkeklerde testislerde sperm üretimini stimüle eder.Erkeklerde testislerde sperm üretimini stimüle eder. Lüteinizan hormon (LH);Lüteinizan hormon (LH);

• Ovulasyonu uyarırOvulasyonu uyarır• Corpus luteum oluşumunda görev yaparCorpus luteum oluşumunda görev yapar

Prolaktin (PRL);Prolaktin (PRL);• Meme bezlerinin gelişmesini ve süt salgılanmasını uyarırMeme bezlerinin gelişmesini ve süt salgılanmasını uyarır

AdenohipofizAdenohipofiz

Metabolik hormonlar;Metabolik hormonlar; Growth hormon (büyüme hormonu = GH);Growth hormon (büyüme hormonu = GH);

• Somatotrop hücrelerden salgılanırSomatotrop hücrelerden salgılanır• Büyümeyi ve metabolizmayı stimüle ederBüyümeyi ve metabolizmayı stimüle eder• Protein sentezini uyarırProtein sentezini uyarır

Adrenokortikotrop hormon (ACTH);Adrenokortikotrop hormon (ACTH);• Kortikotrop hücrelerden salgılanırKortikotrop hücrelerden salgılanır• Adrenal korteksten glukokortikoidlerin salgılanmasını sağlarAdrenal korteksten glukokortikoidlerin salgılanmasını sağlar

Melanosit stimüle eden hormon (MSH);Melanosit stimüle eden hormon (MSH);• Kortikotrop hücrelerden salgılanırKortikotrop hücrelerden salgılanır• Deri pigmentasyonundan sorumludurDeri pigmentasyonundan sorumludur

Tiroid stimüle edici hormon (TSH);Tiroid stimüle edici hormon (TSH);• Tirotrop hücrelerden salgılanırTirotrop hücrelerden salgılanır• Tiroid bezi salgılarını düzenlerTiroid bezi salgılarını düzenler

NörohipofizNörohipofiz

Oksitosin;Oksitosin; Hamileliğin sonunda uterus kaslarının kasılmasını artırarak Hamileliğin sonunda uterus kaslarının kasılmasını artırarak

bebeğin doğmasına yardım eder.bebeğin doğmasına yardım eder. Plesentanın çıkışını hızlandırır.Plesentanın çıkışını hızlandırır. Doğum sonrasında uterusun eski boyutlarına dönmesine Doğum sonrasında uterusun eski boyutlarına dönmesine

yardımcı olur.yardımcı olur. Antidiüretik hormon (AFH);Antidiüretik hormon (AFH);

İdrarla atılan su miktarını kontrol eder, böylece vücudun su İdrarla atılan su miktarını kontrol eder, böylece vücudun su dengesini ayarlardengesini ayarlar

İdrar çıkışını azaltırİdrar çıkışını azaltır Ayrıca arteriollerin kasılmasını artırarak kan basıncını artırırAyrıca arteriollerin kasılmasını artırarak kan basıncını artırır

Tiroid BeziTiroid Bezi

Larinksin hemen altında, tarkeanın her iki yanında yer Larinksin hemen altında, tarkeanın her iki yanında yer alan iki loblu bir salgı bezidir.alan iki loblu bir salgı bezidir.

Tiroid foliküllerinden oluşur.Tiroid foliküllerinden oluşur. Oluşturduğu salgıları depolama kabileyitine sahiptir.Oluşturduğu salgıları depolama kabileyitine sahiptir. Üç farklı hormon salgılar;Üç farklı hormon salgılar;

Tiroksin (TTiroksin (T44))

Triiyodotironin (TTriiyodotironin (T33))

KalsitoninKalsitonin

Tiroid BeziTiroid Bezi

Tiroid hormonlarını sentezi için iyot gereklidir.Tiroid hormonlarını sentezi için iyot gereklidir.

Tiroid BeziTiroid Bezi

TT33 ve T ve T44

Büyüme ve gelişmeBüyüme ve gelişme

ReflekslerRefleksler Oksijen kullanımı ve bazal Oksijen kullanımı ve bazal metabolizma hızımetabolizma hızı Hücresel metabolizmaHücresel metabolizma

Vücudun enerji kullanımıVücudun enerji kullanımı

Isı oluşumuIsı oluşumu Alınan gıdaların kullanımıAlınan gıdaların kullanımı

KalsitoninKalsitonin

Kandaki kalsiyum ve Kandaki kalsiyum ve fosfat seviyesini azaltırfosfat seviyesini azaltır Kalsitonin salgısı hipofiz Kalsitonin salgısı hipofiz kontrolünde değildirkontrolünde değildir Salgısı kan kalsiyum Salgısı kan kalsiyum seviyesine bağlıdırseviyesine bağlıdır

Paratiroid BezlerParatiroid Bezler

Tiroid bezinin gerisinde fibröz kapsül içinde yer alırlar.Tiroid bezinin gerisinde fibröz kapsül içinde yer alırlar. Dört adet paratiroid bezi vardır.Dört adet paratiroid bezi vardır. Paratiroid bezler Paratiroid bezler parathormonparathormon salgılarlar. salgılarlar. Parathormon;Parathormon;

Kan ve kemiklerdeki kalsiyum ve fosfat metabolizmasını Kan ve kemiklerdeki kalsiyum ve fosfat metabolizmasını düzenlerdüzenler

Kemiklerden kalsiyumun serbestleşmesini ve kandaki Kemiklerden kalsiyumun serbestleşmesini ve kandaki kalsiyum miktarını artırırkalsiyum miktarını artırır

Böbreğin kalsiyumu ve magnezyumu geri emmesini, fosfat Böbreğin kalsiyumu ve magnezyumu geri emmesini, fosfat iyonlarını ise idrar ile atmasını sağlariyonlarını ise idrar ile atmasını sağlar

D vitaminini aktive ederD vitaminini aktive eder

PARATİROİD HORMONLARIPARATİROİD HORMONLARI

Adrenal BezlerAdrenal Bezler

Her iki böbreğin üst kısmına yerleşmişlerdir.Her iki böbreğin üst kısmına yerleşmişlerdir.Adrenal bezlerin 2 bölümü vardır;Adrenal bezlerin 2 bölümü vardır;

Adrenal medullaAdrenal medulla Adrenal KorteksAdrenal Korteks

Adrenal KorteksAdrenal Korteks

Mineralokortikoidler;Mineralokortikoidler; Vücudun sodyum-potasyum ve su dengesini Vücudun sodyum-potasyum ve su dengesini

düzenlerler.düzenlerler. En önemli mineralokortikoid En önemli mineralokortikoid aldosteronaldosterondur.dur. Aldosteron;Aldosteron;

• Böbrek tübüllerinden sodyum geri emilimini artırırBöbrek tübüllerinden sodyum geri emilimini artırır• Klor ve bikarbonat geri emilimini artırırKlor ve bikarbonat geri emilimini artırır• Su tutulmasını artırırSu tutulmasını artırır• Potasyum ve hidrojen iyonlarının atılımını artırırPotasyum ve hidrojen iyonlarının atılımını artırır

Adrenal KorteksAdrenal Korteks

Glukokortikoidler;Glukokortikoidler; KortizolKortizol KortikosteronKortikosteron KortizonKortizon

Karaciğerde yağ ve proteinden karbonhidrat Karaciğerde yağ ve proteinden karbonhidrat yapımını artırırlar.yapımını artırırlar.

Kortizol karaciğerde glukozun glikojen şeklinde Kortizol karaciğerde glukozun glikojen şeklinde depolanmasını artırır, glukozun vücut hücreleri depolanmasını artırır, glukozun vücut hücreleri tarafından kullanımını azaltır.tarafından kullanımını azaltır.

Kan şeker seviyesini artırır.Kan şeker seviyesini artırır. Kortizol allerjik ve inflamatuar reaksiyonların Kortizol allerjik ve inflamatuar reaksiyonların

şiddetini azaltır.şiddetini azaltır.

Adrenal KorteksAdrenal Korteks

Glukokortikoidler;Glukokortikoidler; Metabolizmayı ve metabolik strese karşı direnci düzenlerMetabolizmayı ve metabolik strese karşı direnci düzenler Protein yıkımını artırırlarProtein yıkımını artırırlar Lipolizi uyarırlarLipolizi uyarırlar Kan basıncını artırırlarKan basıncını artırırlar İnflamasyonu baskılarlarİnflamasyonu baskılarlar Histamin salınımını azaltırlarHistamin salınımını azaltırlar Yara iyileşmesini yavaşlatırlarYara iyileşmesini yavaşlatırlar Bağışıklık yanıtını baskılarlarBağışıklık yanıtını baskılarlar

Adrenal KorteksAdrenal Korteks

Gonadokortikoidler;Gonadokortikoidler; Seks hormonları başlıca gonadlarda daha az Seks hormonları başlıca gonadlarda daha az

olarakta adrenal kortekste yapılır.olarakta adrenal kortekste yapılır. Östrojen, progesteronÖstrojen, progesteron TestosteronTestosteron

Adrenal MedullaAdrenal Medulla

Adrenal medulla sempatik sinir sistemi ile ilişkidedir.Adrenal medulla sempatik sinir sistemi ile ilişkidedir. Sempatik uyarı oluştuğunda adrenal medulla, Sempatik uyarı oluştuğunda adrenal medulla, adrenalinadrenalin

ve ve noradrenalin noradrenalin salgılar.salgılar. Noradrenalin;Noradrenalin;

Kan damarları daralırKan damarları daralır Kalp atım hızı ve kan basıncı artarKalp atım hızı ve kan basıncı artar Solunum hızı artarSolunum hızı artar Kan şekeri yükselirKan şekeri yükselir Gastrointestinal kanal inhibe olurGastrointestinal kanal inhibe olur

Adrenal MedullaAdrenal Medulla

Adrenalin;Adrenalin; Kalp üzerine etkileri noradrenalinden daha güçlüdürKalp üzerine etkileri noradrenalinden daha güçlüdür Adrenalin kan damarlarını hafifçe daraltırAdrenalin kan damarlarını hafifçe daraltır Adrenalin vücut metabolizmasını normalin % 100 Adrenalin vücut metabolizmasını normalin % 100

üstüne çıkarabilirüstüne çıkarabilir

PankreasPankreas

Midenin alt kısmında duodenumun yaptığı kıvrımın içinde Midenin alt kısmında duodenumun yaptığı kıvrımın içinde yer alır.yer alır.

İki ayrı fonksiyonu vardır;İki ayrı fonksiyonu vardır; Ekzokrin fonksiyon; sindirimde görev yapan enzimleri salgılarEkzokrin fonksiyon; sindirimde görev yapan enzimleri salgılar Endokrin fonksiyon; kandaki şeker düzeyini kontrol eden Endokrin fonksiyon; kandaki şeker düzeyini kontrol eden

hormonları salgılarhormonları salgılar

Pankresta bulunan langerhans adacık hücreleri birbirine zıt Pankresta bulunan langerhans adacık hücreleri birbirine zıt etki yapan iki adet hormon salgılar.etki yapan iki adet hormon salgılar.

Pancreas

PankreasPankreas İnsülinİnsülin;;

Langerhans adacıklarındaki Langerhans adacıklarındaki -hücreleri tarafından -hücreleri tarafından salgılanır.salgılanır.

Karaciğerde glikojen sentezini artırır ve kan şeker Karaciğerde glikojen sentezini artırır ve kan şeker seviyesini düşürür.seviyesini düşürür.

Glikojenezi uyarırGlikojenezi uyarır Protein sentezini uyarırProtein sentezini uyarır Lipojenezi uyarırLipojenezi uyarır Glikojenolizi azaltırGlikojenolizi azaltır Glukoneogenezi azaltırGlukoneogenezi azaltır

Büyüme hormonu ve ACTH kan glukoz düzeyini Büyüme hormonu ve ACTH kan glukoz düzeyini artırır, bu da insülin salınımını uyarır.artırır, bu da insülin salınımını uyarır.

Parasempatik aktivite insülin salınımı artırır.Parasempatik aktivite insülin salınımı artırır. Somatostatin insülin salınımını inhibe eder.Somatostatin insülin salınımını inhibe eder.

PankreasPankreas

GlukagonGlukagon;; Langerhans adacıklarındaki Langerhans adacıklarındaki -hücrelerinden -hücrelerinden

salgılanır.salgılanır. Glikojenolizi hızlandırıp, glukoneojenezi artırarak Glikojenolizi hızlandırıp, glukoneojenezi artırarak

kan şeker seviyesini artırır.kan şeker seviyesini artırır. Glukagon salınımı kan glukoz seviyelerinin negatif Glukagon salınımı kan glukoz seviyelerinin negatif

feedbacki ile kontrol edilir.feedbacki ile kontrol edilir. Yüksek protein içerikli besinler ve sempatik aktivite Yüksek protein içerikli besinler ve sempatik aktivite

artışı, glukagon salgısını artırır.artışı, glukagon salgısını artırır.

OverlerOverler

Pelvis boşluğunun her iki yanında yer alırlar.Pelvis boşluğunun her iki yanında yer alırlar. ÖstrojenÖstrojen ve ve progesteronprogesteron salgılarlar. salgılarlar. Östrojen; Östrojen;

Üreme siklusunu düzenlerÜreme siklusunu düzenler Gebeliğin sürmesini sağlarGebeliğin sürmesini sağlar Süt bezlerini laktasyon için hazırlarSüt bezlerini laktasyon için hazırlar

Progesteron;Progesteron; Meme bezlerinin gelişimini sağlarMeme bezlerinin gelişimini sağlar Uterusu döllenmiş yumurtanın yerleşmesi için hazırlarUterusu döllenmiş yumurtanın yerleşmesi için hazırlar

OverlerOverler

Overlerde ayrıca Overlerde ayrıca inhibininhibin ve ve relaksinrelaksin hormonları hormonları da salınır.da salınır.

İnhibin;İnhibin; FSH ve LH salınımını inhibe ederFSH ve LH salınımını inhibe eder

Relaksin;Relaksin; Bebeğin doğumundan hemen önce overler ve Bebeğin doğumundan hemen önce overler ve

plasenta tarafından salınırplasenta tarafından salınır Rahim ağzının (cerviks) genişlemesini sağlar.Rahim ağzının (cerviks) genişlemesini sağlar.

TestislerTestisler

Testisler vücut dışında Testisler vücut dışında skrotum skrotum denen bir kesenin denen bir kesenin içinde yerleşmişlerdir.içinde yerleşmişlerdir.

TestosteronTestosteron üretirler. üretirler.Sperm üretiminden de sorumludurlarSperm üretiminden de sorumludurlarFSH salgısını inhibe eden FSH salgısını inhibe eden inhibininhibinde salgılanır.de salgılanır.

EpifizEpifiz

Beyinde 3. Ventrikülün üstünde yer alır.Beyinde 3. Ventrikülün üstünde yer alır.Bir sap ile orta beyne bağlanmıştır.Bir sap ile orta beyne bağlanmıştır.Melatonin Melatonin salgılar.salgılar.Uyku ritmini ve ergenlik öncesi hormonal Uyku ritmini ve ergenlik öncesi hormonal

faaliyetleri düzenler.faaliyetleri düzenler.Melatonin karanlıkta daha fazla salgılanır.Melatonin karanlıkta daha fazla salgılanır.

TimusTimus

Lenfositlerden oluşan iki loblu bir bezdir.Lenfositlerden oluşan iki loblu bir bezdir.Temel işlevi bağışıklık sistemi ile ilişkilidir.Temel işlevi bağışıklık sistemi ile ilişkilidir.T hücrelerinin çoğalmasını ve T hücrelerinin çoğalmasını ve

olgunlaşmasını sağlar.olgunlaşmasını sağlar.