Empresa Chiki Oktober 2008

20

description

Empresa Chiki di Oktober 2008

Transcript of Empresa Chiki Oktober 2008

Page 1: Empresa Chiki Oktober 2008
Page 2: Empresa Chiki Oktober 2008

E tema di Empresa Chikí di e luna aki, esta kon pa hasi pa kobra, ta un asuntu ku tur hende por relatá n’e. Tantu un trahadó ku a hasi sierto trabou, komo un simpel empresario di un negoshi chikitu ku ta spera di haña e rekompensa hustu pa un enkargo kumplí. Papiando ku dùrwarder, funshonario di ofisinanan di kobransa i tambe ku abogado, bo ta ripará ku tin hopi kaso ku e pago no ta sosodé mes normal i lógiko manera hopi di nos ta kere. Posiblemente p’esei tambe hopi ofisina di abogado tin un sekshon separá pero tòg ligá ku ta enkargá kasi eksklusivamente na kobra plaka ku nan klientenan tin afó. Kobransa riba su mes a bira un negoshi!

Ta masha fásil pa bestèl tur sorto di produkto pa bo mes òf bo negoshi. Tambe ta masha normal pa pidi un profeshonal yuda abo òf bo empresa ku un ke otro tarea mas spesialisá. Pero mes fásil i normal lo mester ta ku un dia bo mester rekompensá e (ofisina di e) profe-shonal pa e trabou ku el a hasi pa bo òf e negoshi ku a entregá bo e merkansia konforme bo spesifikashonnan. Den ámbos kaso por konstatá ku e otro empresa a invertí sea sèn, ora, konosementu, ekipo, esfuerso i/òf plaka pa kumpli ku bo petishon i suavemente bisá no ta keda masha nèchi pa despues e otro partido hasi manera no ta nesesario pa paga pa e servisio i produkto brindá. De paso, esei ta konta tambe pa tur esnan ku no ta paga nan kontribushon anual na Kámara di Komèrsio.

Sigur ora un negoshi ta hóben, e empresario ta poko mas kouteloso pa definí tarifa pa su servisio òf preis pa su merkansia. E no sa tampoko te kon leu e por bai pa pidi un sierto suma adelantá pa e loke e ta reglando. Ademas, ora e kuenta final ta afó, e no sa kuantu preshon e por pone pa e risibí pago. Loke si e ta mira ta ku tanten ku e no tin entrada, e no por kumpli ku su mes obligashonnan finansiero: salario di su personal, hür, awa i koriente, transporte, nesesidat di negoshi, prima sosial i fiskal, etc. Ku otro palabra, si e pago no drenta, e ta den problema. Pa difísil ku e por ta, pa negoshi chikitu ta rekomendabel pa e purba ku un kapital propio pa wanta e promé slanan te ora e kue un ritmo di kobransa ku ta sigurá un desaroyo mas balansá di faktura i entrada real.

Den diferente artíkulo ku mes tantu profeshonal interesante na palabra nos ta trata hopi aspekto di e problema ku gerensia di empresa chikitu por enfrentá, pero alabes loke e mes por hasi pa sea prevení problema finansiero òf alo ménos redusí na un mínimo e riesgonan ku e por kore. Loke ta bini dilanti ta asuntu manera selektá bo klientenan – pa no dal bo dede den persona òf instansianan ku tin un reputashon dudoso. Cha Tiger tin tur kaminda i den tur gremio – warda bo kurpa na nan!Hasi bon palabrashon ku kliente tokante kon i ki dia ta paga – pa evitá ku ta sigui hala e dia mas leu i abo mes mester wak kon pa tene kabes riba awa. Perkurá pa traha bo faktura riba un base rápido, regular i kompleto, pasobra mas haltu e suma ta ku bo tin riba kaya, mas riesgo bo negoshi ta kore di hañ’é den pèrtá. Sin ofendé bo kliente, mester por yega na bon palabrashon – al fin al kabo, e mes sa ta kiko pasobra e mes por hañ’é den e mesun situashon si e no wak su asuntunan bon. Si bo kliente, apesar di bon palabrashonnan (te na e anunsio di e kondishonnan di pago depositá na sekretariado di Korte di Hustisia) ainda no ta kumpli ku e deber di paga bo negoshi, bo mester puntra bo mes si ta bal la pena sigui ku un kliente asina. No vasilá pa menshoná ku den kaso ekstremo bo mester hasi un apelas-hon riba un ofisina di kobransa i/òf abogado, pasobra fin di luna bo empresa tambe tin su gastunan fiho pa atendé. Sino bo tambe ta kai atras pa loke ta bo pagonan loke ta debilitá bo posishon i alo largo ta hasi daño grandi na un ret muchu mas grandi.

Den sierto sentido por konkluí ku ainda ta relativamente fásil pa kumpli ku petishon di un kliente, sea ku entrega di algu òf pa duna sierto servisio, pero e doló ta bai sinta despues ora ke kobra loke ta hustu pa e loke a brinda na merkansia òf servisio. Kòrda tur ora: kobra t’e kos!

22

Hasi e trabou i entregá ta nada – kobra t’e kos!

Empresa Chikíta un publikashon di

Kámara di Komèrsio i Industria di Kòrsou

Su meta ta pa informá i

eduká empresario chikí

pa e por sigui kontribuí

na desaroyo

ekonómiko di Kòrsou.

Redakshon:

Un tim di Kámara di Komèrsio

huntu ku diferente kolaborador

Aviso:

Spotlite ProductionsFarley Lourens

Telefon: 461-0907

Telefon: 510-8284/560-8284

E-mail:

[email protected]

Kompaginashon i imprenta:

Drukkerij Amigoe

Kordinashon:

Intermediate N.V.Telefon: 737-1070

Tur derecho reservá ©

Page 3: Empresa Chiki Oktober 2008

Dùrwarder Marlon Bazur

“No laga e plaka riba kaya akumulá”E empresario no mester ta muchu deskuidá ku e hen-denan ku ta debe. Mester kumpli ku e palabrashonnan. Por ehèmpel, si e empresa-rio palabrá ku e ta bai kobra un hende tal fecha, e mester mantené su mes na e fecha stipulá. Si e hende sa ku e empre-sario ta kumpli al pie de la letra na su palabrashonnan di kobransa, e hende na su turno ta bira mas atento.Mas aleu segun señor Bazur nan ta splika e empresario ku ora e kliente no kumpli, traha palabrashonnan di nobo. Ta wak si e kliente e ora ei si ta kumpli ku su palabrashon-nan. Tambe e empresario na dado momentu tin di mustra komprenshon, pero no ku e

problema di e kliente ta bira problema di e empresario. Ta importante pa keda ku un bon relashon ku e kliente.Ora traha e palabrashon-nan nobo, mantené estrikta-mente na nan tambe. Kòrda pone palabrashonnan riba papel i manda esaki pa e kliente pa e sa di e pal-abrashonnan nobo ku a hasí. Asina e empresario ta mustra su determinashon pa kobra e sumanan atrasá.Si den kaso e kliente ainda no kumpli, e empresario mester tuma pasonan mas lihé posibel. Debe riba kaya, ta bira difísil pa kobra ora e suma bira mas grandi. Tuma e pasonan mas lihé posibel pa por kobra e sumanan ei. Esaki ta nifiká ku e empresa-rio ta manda un último rekor-datorio i einan ta informá e kliente ku si e no kumpli ku su pago, e mester tuma e pasonan apropiá, por ehèm-pel pone e asuntu den man di un Incasso Kantoor.

KobransaOra dal e pasonan ei, esta di manda bisa e kliente ku ta bai pone e kaso den man di un Incasso Bureau, tin biaha e kliente ta bai paga mesora

pa evitá ku e kaso ta bai asina leu. Esaki ta pasobra e hende ta wak determi-nashon di e empresario kual e debe. Sòru pa semper e trabou ku a hasi pa e kliente ta bon hasí pa no tin disputa despues riba e punto ei i pa esei no ta motibu dikon e kliente no ta paga.

Suma grandiMarlon Bazur a splika ku mas grandi e sumanan di kobra ta, mas difísil pa kobra esaki. P’esei no ta sano pa un empresa laga debenan akumulá hopi. Ta bon pa kuminsá kobra e sumanan riba kaya na tempu.Pa loke ta sumanan grandi i chikí, Marlon Bazur a bisa ku suma grandi i chikí ta varia. Pero mas bien mester bisa ku no tin suma grandi i suma chikí. Kada empre-sa tin sierto kapital ku e ta traha kuné. Un empresa ku ta bende blòki por ta traha ku suma grandi, pero un empresa ku ta entregá stul pa evento por ta traha ku sumanan mas chikí. Al fin al kabo, tur e sumanan pa nan ta konta hopi, ounke e por mustra di ta chikí.Na Kòrsou e problema no ta ku e hende no ta hasi bon negoshi. E problema ta bini ora ku loke e empresa tin di haña e no ta kobra esaki manera mester. Un debedó ta spera ku ta lubidá e debenan chikí, pero esaki no mester ta e kaso, paso-bra kada suma ta konta. No ta sano pa tin sumanan

di plaka – ni chikí ni grandi – riba kaya.

E trabouE trabou di un Incasso Bureau ta konta. E debedó tin di paga sierto suma di entre otro e kobransa mes i di e paso pa akudí na korte. Un ofisina di kobransa tambe ta duna servisio i pa tur servisio mester paga. E empresario ku aserká e ofi-sina di kobransa tin di paga ora e bai pa un sita pa trese su situashon dilanti. Tin hopi gastu ku por kobra bèk for

di esun ku tin di paga e empresario, pero tambe tin gastu ku ta e kliente di e ofisina di kobransa mes tin di invertí pa kobra su plaka riba kaya.Ora e kaso yega e ofisina di kobransa ta purba aser-ká e kliente promé pa mira su disponibilidat di yega na un areglo di pago rápido. Dado kaso e kliente ta keda para ariba ku e no ke paga, ta bai korte ku e kaso aki. E kliente/empresario tin di kuminsá paga e gastunan di sekretariado di korte. Ta

dependé kon grandi e suma pa kobra ta, pa determiná e suma aki. E por kore di 50 florin te 7500 florin, segun Marlon Bazur.

E ofisina di kobransa tambe ta averiguá e situashon di esun ku debe promé ku bai korte. Ta wak ku si bai korte e tin pertenensianan ku por pone beslag riba dje òf si ta un persona di edat hóben ku perspektiva di trabou su dilanti, ta duna chèns pa e haña un trabou i pa asina e kliente tòg ta logra haña su plaka. Pero tambe ofi-sinanan di kobransa sa di e ‘triki’ ku hende por usa pa no pone nada riba nan nòmber i einan tambe tin métodonan pa apliká.

Marlon BazurDeurwaarders & Incasso Kantoor M.I. Bazur NV

Telefon: 465-0000/465-1111Grebbelinieweg 84A

33

Marlon Bazur ta direktor i propietario di Deurwaarders & Incasso Kantoor M.I. Bazur NV. Un di su trabounan importante ta tambe kobransa ku e tin di hasi pa empresarionan ora nan su

debedónan kuminsá neglishá nan obligashonnan finansiero. Señor Bazur a splika ku un di e promé puntonan masha importante pa un empresario tene kuenta kuné, ta kon e ta traha su palabrashonnan finansiero, esta na hendenan ku nan ta duna servisio.

Marlon Bazur: E problema ta yega ora mester kobra pa trabou hasí.

Page 4: Empresa Chiki Oktober 2008

Liberty Consulting Interna-tional B.V. ta un empresa ku ta brinda servisio riba tereno di atministrashon den e sen-tido mas amplio di palabra. E empresa no únikamente ta hasi atministrashon pa kompanianan pero tambe ta duna asistensia pa sètùp sistemanan di atministra-shon i ta ofresé konseho profeshonal na empresa-rionan, no solamente riba tereno di atministrashon, pero alabes relashoná ku otro aspekto di maneho di negoshi. Liberty Consulting banda di esaki por asistí empresarionan den traha-mentu di un plan di negoshi (‘business plan’).

Atministrashon di debedó

Señor Brute a informá ku durante ehekushon di su trabou el a nota ku mayo-ria biaha empresanan no tin un hende den servisio ku e enkargo spesífiko pa hasi kobransa. “E tarea ei mi ta nota na hopi empresa ta enkargá na un òf mas hende den e departamentu di atministrashon pa hasi banda di nan otro tareanan diario. Hopi lihé esaki por bira e parti ku nan ta dediká ménos tempu n’e komo ku e tin su difikultatnan. E parti di kobransa di faktura ta haña ménos atenshon kaminda e ta e aspekto mas impor-tante den kualke empre-sa. Naturalmente mayo-ria empresa chikí no por tuma un hende den servisio enkargá spesífikamente ku kobransa, pero no mester pèrdè su importansia nunka for di bista. Alabes ora ku e doño mes mester hasié e ta kita for di tempu ku e por a hinka den otro partinan di maneho di su empresa i e por afektá e relashon entre e i su kliente(nan) si e no tin e táktika i konosementu pa hasié di un forma efikas.”

Señor Brute ta boga pa e parti di kobransa ta den man di un hende ku un prepara-shon dirigí riba e materia aki. “Mester ta un hende ku kurashi pero alabes ku hopi táktika i konosementu kon hasié. Abo komo empresa-rio na bo turno mester duna e persona aki guia i sierto

responsabilidat pa eventual-mente por drenta areglonan di pago ku debedónan. No enkargá un òf mas di bo tra-hadónan pa hasi kobransa komo un tarea èkstra banda di nan tareanan diario. E tarea ei mester ta man di un hende ku ta hasi esei so i tin e táktika i konosementu nesesario pa hasié bon.”

Ku ken ta hasi negoshi i duna

krédito?Promé ku kuminsá hasi negoshi ku un potensial kli-ente, mester buska infor-mashon di e hende ei òf su empresa. Buska mas tantu informashon posibel di ‘background’ di e kom-pania i e hendenan ku ta maneh’é. E informashon aki bo por kuminsá buska den bo ret di kontakto mes òf na Kámara di Komèrsio. Serka e instansia aki por pidi pa wak kuenta anual di e empresa en kestion i serka otro koleganan (di kua bo sa ku nan sa hasi negoshi ku e empresa) bo ta buska

informashon di entre otro kon e empresa ta kumpli ku su obligashonnan.”

Balor di bon atministrashon

Mas aleu señor Brute a bisa ku atministrashon di un empresa mester ta na òrdu. “Un software di atministra-shon ku hopi empresa chikí ta usa ta Quickboooks. Ku esaki e.o. bo por atministrá tur dato i transakshon di negoshi ku bo a hasi ku bo klientenan. Mi ta konsehá pa mantené un ‘policy’ ku ta aplikabel pa tur kliente sin hasi eksepshon. No duna un kliente un krédito di un siman, e otro dos, esun un luna, etc. pasobra hende ta papia i esei ta daña e relashon ku bo klientenan. Tambe mi ke konsehá pa no laga pa ta e kliente bisa bo ki dia e por paga. Abo ta disidí riba bo kondishon-nan. Un kos masha impor-tante ta pa depositá bo kondishonnan di entrega (Algemene leveringsvoor-waarden) na ‘Griffie’ (se-

kretariado di korte). Perkurá pa laga e kliente sa kiko ta abo su kondishonnan ade-lantá. Si e bai di akuerdo lagu’é firma pa esaki. Si e kliente neglishá pa paga bo por bai hasi un kaso kontra dje, pero si bo no a poné na altura adelantá kiko bo kondishonnan ta i lagu’é firma si e bai di akuerdo ku nan, bo no tin masha pia pa para ariba”.

Faktura i kobransa Ora bo traha bo fakturanan p.e. den Quickbooks, bo ta mira ken a pasa dia di pago basá riba loke abo ta hinka den e sistema kuantu dia di krédito bo ta duna. Ounke kuantu dia bo ta duna saka bo fakturanan mesora. Djis algun dia despues di a duna bo servisio òf hasi entrega di produkto, bo ta tuma kon-takto ku bo kliente pa wak si e ta satisfecho ku tur kos. Si esaki ta e kaso i p.e. ta 30 dia di krédito bo ta duna, despues di 20 dia ku bo a entrega bo faktura bo ta bolbe drenta den kontakto ku e persona ku kua bo a hasi negoshi pa e sa ku den 10 dia bo ta ferwagt pago. Ami no ta kere den e ‘policy’ di duna deskuento si un persona òf empresa paga tempran. Hasiendo esei, e persona por disidí di kita e deskuento for di tempran for di e faktura, pasobra e sa ku bo tin e espasio kalkulá den e preis ku bo dun’é. Despues di 30 dia si e persona no a paga drenta den kontakto kuné atrobe. No menshoná ku esaki ta e promé rekordatorio (aan-maning), pasobra e ta bai sinta warda riba e di 2.”

Pone akuerdo riba papel

Señor Brute a mustra riba e echo ku mester kòrda semper ku ora bo papia ku un hende, ta abo kuné.

“Pues, mi ta rekomendá pa pone den korespondensia por eskrito òf e-mail loke boso a akordá i perkurá pa haña un konfirmashon ku e otro partido ta di akuer-do. Si bo manda un karta òf e-mail purba haña un konfirmashon ku el a yega den man di e persona òf instansia korekto. Otro rekomendashon ta pa no usa frasenan standarisá den bo rekordatorionan pa pago. Usa idioma amikal, pero semper ‘zakelijk’. Laga bo kliente nota ku bo ta tuma e parti di kobransa na serio. Semper ta bon pa bo kuminsá lihé ku bo rekorda-torio. No laga kos akumulá, ni hopi tempu pasa bai sin tuma akshon pa bo risibí bo pagonan.”

Tuma kobransa na serio

Señor Brute alabes a duna komo konseho ku, si no tin respòns riba e promé rekordatorio, pa despues di 10 dia manda e di dos. “Bo ta bèl e hende pa sigurá ku el a risibí e rekordato-rio ei i inform’é ku si riba esaki tampoko bo no risibí respòns, bo ta bai ehekutá e kobransa di otro forma i ku lo tin gastu adisho-nal. Hinka un klóusula di ‘boeterente’ adelantá den bo kondishonnan general. Esei ta enserá ku si e persona no paga den e tèrmino di tempu akordá, bo ta kobr’é ‘boeterente’. Esaki usual-mente ta 7% ku e debedó tin ku paga mesora. Hopi biaha na Kòrsou nan sa bisa di no ke usa servisio di ‘incasso bureau’, pasobra e ta daña e relashon ku e kliente. Pa ami un persona ku no ta dispuesto pa paga pa e servisio i produktonan ku mi a dun’é, segun loke nos a akordá, no ta un kli-ente. Pues, no por papia di dañamentu di relashon. Si mester inkorporá un ofisina di kobransa, no duda pa hasi esei ya e debedó sa ku abo si ta serio ku bo forma di hasi negoshi.”

Liberty Consulting International BV

Telefon: 747-1722 / 517-1722

44

Gilbert Brute di Liberty Consulting:

Bon atministrashon di debedó i kobransata di sumo importansia pa tur empresa

Bon atministrashon di debedónan i kobransa ta di sumo importansia pa tur empresa. Mihó informashon kon pa hiba un bon atministrashon di kliente ku tin krédito serka un empresa

i kon pa hiba un sistema di kobransa efikas no ta un luho. Direktor general Gilbert Brute di Liberty Consulting International B.V. ke kompartí algu di su konosementu i eksperensia den ramo di atministrashon ku enfoke spesífiko riba e aspekto di kobransa.

Gilbert Brute: Duna tur kliente un periodo igual di krédito.

Page 5: Empresa Chiki Oktober 2008

Benjamin Roosje a splika ku promé ku un kreditor eifó ke hasi un trabou pa gobièrnu, e tin di bai e servisio konserní. Tin dife-rente servisio i kada unu ta hasi nan trabou. Tin trabou ta kore ku oferta i otro ku destaho públiko. E servisio ta wak ku e persona òf kompania ta kumpli ku loke gobièrnu ke. E momentu ei e kompania ta entregá su faktura. Tin faktura tin di bai kompania ku bestèl bòn i esei ta tuma su tempu.No ta manera sektor privá kaminda bo ta entregá algu i nan ta pagu’é. Den kaso di gobièrnu tin di tene kue-nta ku reglanan di kontabi-lidat, maneho finansiero, i hopi mas. Ora pasa tur e proseso ei i haña e firman-an konserniente di kontròl, e hefe di servisio ta firma i e kuenta ta bai ‘Finan-ciën’ i ta pone esaki den e sistema di FSC.

Na ‘Financiën’Ora e yega ‘Financiën’ tin biaha e proseso òf e fak-tura no ta korekto òf algu a bai robes i ta manda e faktura ei e servisio bèk pa drech’é. Tur pago mes-ter keda responsabilisá ku un presupuesto. Gobièrnu ta hinká den un sistema no kompliká, ounke eifó ta kere ku e ta, pero gobièrnu tin di duna kuenta i rason na komunidat. Tin di tene kuenta ku ora e sèn den gobièrnu no ta yega, mes-ter bai fia afó.Pa loke ta pagonan, e últi-mo paso ta na ‘Financiën’, segun señor Roosje. Pa paga mester tin sèn. Tur luna gobièrnu su gastunan ta haltu. Tin e salarionan, hür i hopi mas ku ta suma den kareda di 40 mion pa luna. Banda di esaki tin di paga interes di fiansanan ku a hasi.

Solamente 30 diaGobièrnu no ta paga lat. E tempu mas kòrtiku pa paga ta 30 dia. Pa un hende ku sa ku e ta haña su sèn sigur, 30 dia no ta kos di reklamá. Gobièrnu por tarda pa paga ora no tin likides. Pero di otro banda si e hende i negoshinan no ta paga nan impuesto i obligashonnan, gobièrnu

na su turno no por kumpli ku su obligashonnan finan-siero.

Benjamin Roosje a splika mas aleu ku no ta tur kos mester di bestèl bòn. Tin sierto desishon ku Gobièr-nu a tuma ku ta e konseho ku ta bai di un servisio pa paga un trabou i einan no mester di un bestèl bòn. Tur gastu mester ta re-gistrá korektamente ku su ‘begrotingspost’.Mas òf ménos 5 aña pasá, ora entradanan di gobièrnu tabatin su momentunan un poko wantá, tabata tarda un poko. Pero dos aña pasá, ora gobièrnu a haña riba 100 mion di BRK, nan a bini bei ku basta debe.Mas aleu tambe tin kon-traktnan trahá ku tin di tene kuenta kuné i tambe tin biaha ta sosodé kosnan

imprevisto ku tin di kumpli kuné.

Financieel Systeem Curaçao

Monique Noor ta traha ku e sistema di registrá pa-gonan ku mester hasi. E sistema aki yama Finan-cieel Systeem Curaçao (FSC) ku ta e sistema ku gobièrnu ta usa pa registrá tur su fakturanan ku e tin di paga. Por ehèmpel, un servisio ta bai ku un bestèl bòn na un libreria. A base di e bòn aki e ta tuma loke e tin mester. E bestèl bòn i faktura ta bai pa e servisio i e ta bai pa ‘Financiën’. Despues di kontrolá ku tur kos ta bon, e pago ta pasa via Giro.Pagonan riba 1500 mester di un apoderashon i bou di e suma ei mester di un bestèl bon.

E proseso di un bestèl bòn ta kana muchu mas lihé ku un apoderashon. Riba 1500 florin tin di bai diputa-do pa firma, siendo ku bou di e suma ei ta e hefe di servisio mes por firma pa e hende òf instansia haña paga.

Monique Noor a splika ku tambe tin kosnan chikí, manera kòfi ku suku, ku e servisio mester i esaki tin biaha e trahadó/ámtenar mes ta kumpra i haña su sèn bèk. Kada servisio ta haña un suma di 250 florin pa kos chikí i ora e sèn aki kaba nan ta pidi pa mas.

Aktualmente, segun Ben-jamin Roosje, nan ta logra paga nan obligashonnan den un tèrmino di 30 dia. Por ehèmpel, pronto ta bai trata presupuesto i ade-

mas tin e prosedimentu-nan andando ku Hulanda. E situashon di awor ta asina ku si mira loke mes-ter paga na fiansanan, e debenan ta grandi. Ta wak kon ta balansá e kosnan mas tantu posibel pa por tene tur hende kontentu.Benjamin Roosje a bisa ku

kuminsamentu di aña tur hende ta paga impuesto manera number di outo. Ora aña ta bai kaba, e kosnan ta baha i p’esei ta den fin di aña gobièrnu sa tin mas tantu fiansa.Kompará ku den pasado, awor aki e pagonan di parti di gobièrnu ta kanando muchu mihó. Ántes taba-tin un temporada ku asta botikanan tabata wantá pa basta luna. Pero awe por bisa ku e situashon a mehorá.Hopi hende no ta kompron-dé e proseso pa pagonan tuma lugá i ta nan komo trahadónan den e sektor públiko tin e tenshon pa dominá e situashon.

Afdeling FinanciënTeritorio Insular di Kòrsou

Monique NoorBenjamin Roosje

55

Gobièrnu no ta tarda pa paga,pero tin un proseso pa kana

Gobièrnu en general tin e nòmber di ta mal pagadó. Sinembargo, ta gobièrnu ta tarda pa kumpli ku su obligashonnan finansiero òf ta nos komo empresario no sa e prosedimentu

ku kada resibu tin di kana pa asina finalmente por keda kanselá ku pago? E funshonarionan Benjamin Roosje i Monique Noor di ‘Afdeling Financiën’ a splika e prosedimentu ku kada faktura ta kana.

Monique Noor i Benjamin Roosje: E tempu mas kòrtiku ku gobièrnu ta paga faktura ta 30 dia.

Page 6: Empresa Chiki Oktober 2008

Ofisina pa Propiedat Intelektual ta informá

E uso di un i-Envelope

I-Envelope ta e servisio ku Ofisina pa Propiedat Intelektual ta ofresé na un i tur ku ke tin un medio pa proba e fecha di kreashon di nan idea. Laga nos konsiderá e uso di un i-Envelope den e siguiente kaso.

Señora Ana a bin riba e bon idea pa traha ponch’i krema di fresa pa bende. Entusiasmá, señora Ana a konta su idea na señora Cala ken lo a bira su pareha di negoshi. Pero, promé ku señora Ana por a haña un chèns pa kuminsá ku su negoshi, señora Cala ku tabata sa tur detaye di e reseta, a bai i a kuminsá traha i bende e ponch’i krema di fresa. Lamentablemente señora Ana no por a demostrá ku ta é ta esun ku a bini ku e idea promé, tampoko ku e reseta tabata originalmente di dje.

E kaso aki por tabata ménos lamentabel pa señora Ana si el a hinka su idea den un i-Envelope promé ku el a konta e idea na señora Cala. Ku un i-Envelope bo por demostrá den kaso di konflikto ken ta esun ku a bini ku un idea promé. Basá riba esaki lo bo por proba tambe ku, manera den e kaso aki, ku ta señora Cala a hòrta no solamente e idea sino tambe e reseta di señora Ana.

No ta posibel pa un hende haña derechi di propiedat intelektual riba un idea. E lokual ku un i-Envelope ta brinda ta un medio pa por proba ken a bini ku un idea promé. E i-Envelope ta dunabu e siguransa di por tin un espasio pa ehekutá bo idea promé. Ku un idea sigurá den un i-Envelope bo por tin sigur ku, manera den kaso di señora Ana, lo bo por a stòp señora Cala di ehekutá bo idea.

E i-Envelope no ta duna niun klase di derechi di propiedat intelektual na un idea. Una bes ku un idea haña forma e por keda protehá pa un di e áreanan di derechi di propiedat intelektual.

Editá pa: Ofisina pa Propiedat Intelektual di Antia Hulandes

Berg Carmelweg 10ª Telefon: 465-7800

Email: [email protected]: www.bureau-intellectual-property.an

� pa registrá bo marka � pa protehá bo patènt� pa proba ku ta Bó kreashon

66

Dùrwarder Shudeska Ersilia:

“Si bo no por karga responsabilidatpa loke ta debe, no habri negoshi”

“Mi a kuminsá traha na yüli 1992 komo bode pa

mi tata ku tabatin e ofisina ‘Deurwaarders- en Incas-sokantoor R.C Ersilia N.V.’ Despues di traha durante un luna komo bode riba kaya, mi a drenta servisio permanente i a kuminsá hasi atministrashon. Pero mi a move den ofisina i tuma tur sorto di respon-sabilidat, manera traha komo tipista, telefonista i tambe kobra tur faktura”, asina Shudeska Ersilia a

splika. Pero esei no tabata sufisiente p’e i el a buska pa e bai dilanti i e bira un profeshonal den e trabou aki. “Na mei 1996 mi a bira ‘toegevoegd aspirant deur-waarder’ i mi a kuminsá traha mas riba kaya. Esei ta nifiká ku mi mes tabata hiba dokumentunan ofi-sial di debe pa klientenan. Mi a traha 10 aña pa mi tata. Ora mi tata a baha ku penshun, esei tabata e

oportunidat pa mi bai riba mi mes. Dia 1 di novèmber 2002 mi a habri mi propio ofisina ku ta hiba e nòmber Deurwaarders- en Incas-sokantoor S.C.M. Ersilia N.V., ku ta eksistí pa 6 aña kaba. Mi tin dos dùrwarder aspirante, un kolaborador di kobransa i un kolabora-dor atministrativo den ser-visio”, segun e mes a bisa.Pa Shudeska Ersilia e parti di kuminsá riba su

mes ta importante, paso-bra e ta un empresario i den komunidat meskos ku el a spesialisá pa kobra hende, e tambe mester asumí responsabilidat pa loke ta su debenan. Segun e dùrwarder, e ta mira ku den último añanan tin hopi empresa ku a bira irespon-sabel pa loke ta pago di nan debenan. “Pa loke ta trata pago iresponsabel di empresa chikí i media-no, en bèrdat el a subi den e último 10 añanan. Nos ofisina mes ta hañan-do algun kaso kaminda ku nos tin ku kobra doñonan di empresa chikí i gran-di. Pero no ta algu ku ta bai den dos stap. Promé ku nos tuma un kaso pa kobra, nos ta informá nos kliente ku si e debedó tin posibilidat di kobransa. Por

Shudeska Ersilia ta hóben na edat, pero el a kana banda di su tata i den transkurso di añanan el a akumulá eksperensha pa bira un dùrwarder. Segun Shudeska Ersilia, manera e mes ta preferá pa

yam’é, e trabou aki ta eksihí hopi disiplina. Trabou di un dùrwarder ta nifiká ku bo mester sa tur e aspektonan di lei ku tin di aber ku kobransa. Pero segun e profeshonal, tin un punto sumamente importante pa tur empresario tene kuenta kuné: “Debe ta algu ku bo mester pensa bon di antemano kon bo ta hinka bo kurpa ‘den. Anto si bo no por asumí responsabilidat pa paga debe bèk, no kuminsá mes ku negoshi”, asina el a bisa.

Shudeska Ersilia: ”Mi tambe ta empresario. P’esei mi ke pa empresarionan sa bon kon atendé ku debe. Den

último 10 aña hopi empresa a kai atras, pasobra nan no ta kumpli ku nan debenan”

página 19 >>>>

Page 7: Empresa Chiki Oktober 2008

77

Señor Carrega a informá ku kualke empresa, sin importá si e ta chikí òf grandi, semper mester protehé su mes adelan-tá pa si surgi situashon-nan manera di surseance òf bankrut di un òf mas di su klientenan, esaki tin ménos efekto posibel riba su negoshi. “E empresario mester purba prevení daño ku e akuerdonan ku e ta sera ku su klientenan. Mas kla e akuerdonan ta, mas fuerte e ta hasi su posishon ora di kobra. No ta asina, manera hopi ta pensa, ku negoshinan grandi ta haña sèn promé i loke sobra ta bai parti entre e chikínan. E realidat ta si ku hopi empresario chikí a kustum-brá di traha akuerdonan oral sin formalisá e loke ku nan a palabrá ku nan klien-tenan pasobra semper kos-nan a bai bon. Ora surgi situashonnan den kua kos no ta kana bon, manera den kaso di surseance òf bankrut, i bo no tin e loke a akordá niun kaminda for-malisá, bo mes por kom-prondé ku bo posishon ta hopi suak pa eksigí pago. Detayenan di e akuerdo por ta simplemente riba un A-4, pero nan mester ta kla i firmá pa ámbos par-tido. Tampoko t’asina ku ta nesesario pa laga un abo-gado traha e akuerdonan pa nan ta legal.”

Derechi preferensialSi t’asina ku lei ta duna sierto tipo di kreditor ku tin privilegio riba otronan. “Un di e kreditornan ku pa lei tin preferensia ta un ‘hypotheekhouder’. Pues, si por e ehèmpel e kom-pania òf persona ku wes a deklará fayit a duna un propiedat n’e komo garan-tia pa el a risibí un fiansa òf hipotek, na momentu ku tin un situashon den kua wes a deklará ku e persona òf kompania en kestion fayit, e hypotheekhouder tin derechi pa bende e propie-dat i kita for di loke e benta a produsí e suma ku e mester risibí ainda for di a akuerdo di hipotek. E di dos ku tin e posishon di ta separatista ta e asina yamá ‘pandrechthouder’. E ta kai den e mesun katego-ria ku un hypotheekhouder. Pues, si e persona òf kom-

pania en kestion a duna un ‘pandrecht’ na un otro riba un pago ku e mester risibí, e pago ei ta bai pa e persona na kua a otorgá a derecho aki. Pandrecht en prinsipio tampoko no ta afektá den situashon di surseance òf bankrut.”

Rekurí na kos práktiko

Señor Carrega a konsehá pa den kaso di empresa chikí i mediano rekurí na kos práktiko ku no ta hipo-tek ni pandrecht, pero si na kos ku den kaso di surse-ance òf bankrut ta minimal-isá e daño ku e por kousa na nan negoshi: “Sòru pa e akuerdonan ta bon doku-mentá i pone e konvenio-nan riba papel.”

Surseance i bewindvoerder

Den kaso di surseance wes ta nombra un ‘bewind-voerder’ (ku hopi biaha ta un abogado). E bewind-voerder huntu ku gerensia di e empresa e ora ei pa e temporada ku wes stipulá ta hiba maneho di e empre-

sa. Ta otorgá e kompania un sorto di protekshon pa un temporada definí duran-te kua niun hende no por kobra e debedó ni e no por kobra – ni paga niun hende – tampoko sin outorisashon di e bewindvoerder. “Usual- mente e debedó mes ta esun ku ta pidi surseance di pago komo ku e tin hopi hende ku e mester paga, pero ku na e momentu ei e no por kumpli ku nan komo ku e ta pendiente di pagonan ku e mester risibí. E surseance semper ta na fabor di e debedó. Wes ta dun’é un chèns pa kita e kreditornan un ratu for di su lomba pa e por ordená su asuntunan.”

‘Faillisement’Den kaso ku e kliente bai fayit si ta un situashon ku un mínimo di dos kredi-tor mester pidi. Bo tin un kobradó prinsipal (hoofd-vorderaar) i alabes mester tin por lo ménos un di dos (steunvorderaar) ku ta sos-tené e petishon.Un empresa mes tambe por pidi pa deklar’é bank-

rut, pero ta su akshonis-tanan mester hasi esei i no gerensia di e kompania. E akuerdo pa hasi esei mester ta sostené pa e akshonistanan, ku ta e doñonan. Nan ta informá wes di ta den un posishon di no por paga mas i wes na su turno ta laga hasi un investigashon profundo si en bèrdat esei ta e kaso. Den kaso di bankrut wes ta nombra un ‘curator’, ku si ta úniko persona pa tuma desishon den e kompan-ia. Pa kasonan ku e haña nesesario e por konsultá ku wes, pero e desishon-nan mes ta den su man.

Perkurá pa bo dokumentonan ta na

òrduDen kaso ku abo komo empresario tin pago pa risibí di e kompania ku a deklará fayit, bo mes-ter presentá bo dokumen-tonan pa proba esei na e ‘curator’. Esaki ta inves-tigá ku e loke bo ta purba kobra ta korekto òf nò. Den kaso di bankrut tur kreditor ta pareu. Esaki atrobe ku

eksepshon di hypotheek-houder i pandrechthouder kendenan manera a splika kaba tin derechi prefer-ensial. E curator mester pèrkurá pa tur kreditor haña nan sèn (den kaso ku tin pa paga) na proporsho-nalidat (evenredigheid).

Pago inmediato òf krédito kòrtiku

Señor Carrega mas aleu a rekomendá pa den kaso ku bo tin un empresario chikí sea eksigí pa haña pago mesora na entrega òf pa hasi e periodo di krédito en todo kaso mas kòrtiku posibel. “Tambe lo mi bisa keda tene bo mes al tantu di desaroyonan den bo área di negoshi. Si bo ta tende ku un kliente di bo no ta bayendo i ta fayando pa kumpli ku su responsabilidatnan i si e tin krédito serka bo, kambia bo ‘policy’ mesora. Alabes lagu’é firma loke boso a akordá. Manera surgi kam-bionan den e loke boso a akordá, pone esei tambe riba papel i laga bo kliente firma ku e ta di akuerdo ku e kambionan. Un hende ku no ke firma òf ta pidi pa bo konfi’é, ta di mala fe. Si e no tin nada pa skonde òf si e no tin agènda skondí, e ta firma.”

Perkurá pa un bon atministrashon

Otro konseho ku mi por duna na empresario ta pa nan siña konosé nan klientenan. Keda tene bo mes na altura di desa- royonan rondó di bo kli-ente. Si bo tende algu buska informashon serka bo ret di kontakto. Tambe bo mester sigui notisia den media. Keda monitoriá komportashon di pago di e kliente. Alabes bo mes-ter sòru pa bo atministra-shon ta na òrdu; no laga debenan akumulá. Fakturá mas lihé posibel i mantené bo tèrmino di krédito firme-mente.

Asjes-Carrega AdvocatenPietermaai 29-A

Telefon: 462-3089Faks: 462-3091

E-mail: [email protected]

Den kaso di ‘surseance’ di pago òf bankrut di kliente

Protehá negoshi adelantá pa minimalisá daño

Hopi empresario ta kana rònt ku e pregunta kiko lo pasa ku pago na nan ora un kliente pidi i a haña ‘surseance’ di pago òf e a bai fayit mes. Señor Quincy Carrega di Ofisina di Abogado Asjes &

Carrega por duna mas informashon al respekto.

Abogado Quincy Carrega: Kòrda formalisá tur akuerdo, tambe di pago.

Page 8: Empresa Chiki Oktober 2008

NOBO! RBTT Travel Card

Ora bo biaha bo ke disfrutá sin límite. RBTT Travel Card, optenibel na Euro i Dòler, ta bo kompañero di biahe ideal. Na kua parti di mundu ku bo ta, na tur momento. Bo ta paga ku siguridat den pakus, pa hür outo òf na hotèl.

Depositá e montante deseá riba e karchi personal pre-pagá i eksperenshá e benefi sionan di RBTT Travel Card:• Rekargabel te ku 2000 US dòler òf Euro• 24/7 sèn kèsh na tur bankomátiko ku tin e logo di VISA• Uso lokal i internashonal• Rekargabel via RBTT Netbank• Risibí te ku 2000 Fun Miles

Pa mas informashon yama 763 8438 òf pasa serka nos!

Eksplorá mundu ku RBTT Travel Card!

3499_5_RBTT_Ad_7k260_XX.indd 3 7/12/07 10:18:18 AM

88

Curtis Eduarda di Windfiel Financial Services:

Un bon atministrashon ta e promé bon paso pa yuda prevení hopi problema

Por ehèmpel imaginábo esaki; bo tin un total di 500 florin ku bo a presu-puestá, pero e kliente no a paga bo na tempu. Abo komo empresario si tin di kumpli ku e obligashon aki ku ta mara na dia, esta e pago di OB (ku mester tuma lugá pa mas tardá dia 15 di e siguiente luna). Kisas ku bo tin presupu-está riba mil florin pa paga bo debenan normal di luna. Awor bo tin di kita 500 florin pa paga e OB ei. E empresario tin di refinan-siá su mes. Hopi empresa-rio ta buska ‘leveranciers krediet’. Esaki ke men ku e empresario ta kuminsá prolongá kosnan ku e tin di kumpli kuné, manera pro-paganda, pa e tin espasio pa kumpli ku sierto gastu ku e klientenan no a paga na tempu. E empresario ei na dado momentu ta hañ’é den un sirkulo visioso, segun señor Eduarda. Si e empresario keda hañ’é ku e tipo di situashonnan

ei, kaminda tur luna e tin di bai keda hinka mas plaka di su gastunan di luna pa paga OB ku e no a generá ainda, e ta bin hañ’é den un situashon finansiera-mente inkontrolabel.

Bon atministrashonPero segun Curtis Eduarda e empresario por dominá e situashon ei pa evitá ku e ta sali for di man. Tin dife-rente método.Na promé lugá sòru pa un bon atministrashon. Bo por tin un bon atministrashon dor di premirá debenan ku por bai presentá. Si bo sa ku e kliente ta paga su OB

aki dos siman, no pone pa abo komo empresario paga bo debenan aki dos siman, pero pone aki tres siman ya asina bo tin espasio pa por kobra e klientenan.Otro posibilidat, ounke no esun mihó, ta pa pidi e OB mesora serka e kliente i pone e sèn aki riba un kuen- ta apart pa por kumpli ora e momentu yega. Asina a empresario sa alo ménos ku e tin e sèn di OB pa kumpli kuné i no tin di sak’é for di su gastunan presupuestá di luna. Tin sierto empresa ku ora bo tuma kos na krédito, bo tin di paga e OB mesora i e

sèn di e produkto mes ta bin te fin di luna.Otro posibilidat ta pa skru-tiná bo klientenan. Ta un lástima, segun Curtis Edu-arda, ku aki na Kòrsou no tin un sistema di rating. Esaki ta un sistema ku ta eksistí na Merka kaminda bo por chèk kiko e hende su rating ta, kon por lo gene- ral su aktitut di pago ta. Si e rating ta abou pasobra e komersiante en kestion pa registrá komo mal pagadó, e no ta haña krédito na instansianan finansiero. P’esei e tipo di problema-nan aki no sa surgi fásil-mente na Merka.

Curtis Eduarda sa ku por ehèmpel bankonan lokal mes sa tin un sistema asina aki ta traha kuné, pero e datonan ei no ta dis-ponibel pa públiko òf otro

Sin sa un empresario por hañ’é den problema finansiero na momentu ku adelantá e tin di paga ‘omzetbelasting’ riba un kuenta pa un kliente ku no a paga su kuenta na tempu. Curtis

Eduarda, direktor di propietario di Windfiel Financial Services, a splika ku e situashon aki por ta devastador pa un empresario i p’esei tin vários punto ku e empresario tin di tene kuenta kuné òf tambe por apliká pa evitá e tipo di situashonnan ei presentá.

página 16 >>>>

Curtis Eduarda: Skrutiná tur kliente pa bo sa ku ken bo

ta piska.

Page 9: Empresa Chiki Oktober 2008

Tin kondishon bou di kua ta entregá i tin kondis-hon di pago. Kiko esaki ta enserá? Kiko por pasa si e kliente no paga? Ki interes ta apliká riba pago- nan retrasá?Kondishonnan di entrega i pago, e asina yamá ‘leve-rings- en betalingsvoor-waarden’ ta e loke ku e kompania mes ta stipulá. Por ehèmpel, un kompania por pone komo kondishon di pago ku faktura no mes-ter tuma lugá mas tardá ku 14 dia despues di e fecha di faktura. Pero mes impor-tante pa e empresario sti-pulá kiko e konsekuensia-nan ora no paga konforme e kondishonnan stipulá. Por ehèmpel, si paga lat, ta oumentá e suma di faktura ku gastunan di kobransa òf di terser parti (por ehèm-pel, di dùrwarder). Tambe por pone komo kondishon di entrega i pago ku si e término di pago vense, ta subi e suma di faktura ku un porsentahe stipulá di ‘vertragingsrente’. Lei ta bisa ku por mara un kon-trapartido na e asina yamá ‘leverings- en betalings-voorwaarden’ si e partido ta na altura di e kondishon-nan vigente. Pues, mester pone e posibel kliente na altura di e kondishonnan di entrega i pago promé ku yega na kualke konvenio kuné. Ora un kompania opta pa kondishonnan di entrega i pago igual pa kliente, ta di konsehá pa e empre-sario stipulá e asina yamá kondishonnan general ku ta aplikabel riba tur servi-sio di e empresarionan. E bentaha di e kondishon-nan general ta ku e por skapa e empresario hopi doló di kabes ora un kliente no ta paga faktura manera debe ser. E bentaha di e kondishonnan aki ta ku no mester duna un kliente un kopia di e kondishonnan kada biaha. Solamente e empresario mester pone e kliente na altura – e promé ku drenta den un konve-nio mutuo – ku ta eksistí kondishonnan general, ku nan ta na vigor i ku e klien-te por haña un kopia òf por wak nan si pidi p’e.

E empresario mes ta sti-pulá e kondishonnan ge-neral pa su kompania i pa su produkto i servisionan. Pues, no ta asina ku por usa kualke kondishon ge-neral di un otro kompania, pasobra kada kompania ta úniko i kada servisio ku ta brinda ta eksigí otro tipo di kondishon.

Kiko ta e papel di e abo-gado ora ku un kliente kai atras den su pago? E papel di e abogado ta pa aktua lihé i konforme lei. Si un kliente no paga riba e fecha stipulá, mester manda un asina yamá noti-fikashon di inkumplimentu (‘ingebrekestelling’). Esaki ta un karta mará na un kontenido ku ta stipulá den

lei. Despues ku a manda e notifikashon di inkumpli-mentu i e kliente ainda no ta kumpli, e abogado por konsehá kiko ta e paso-nan apropiá pa tuma des- pues. Mester keda manehá e inkumplimentu, pasobra no ta asina simplemente ku un karta bo ta kla. Lei ta stipulá tambe ku un debe por ekspirá.Si e empresario mester di e pago urgente òf e empre-sario tin e impreshon ku si tarda muchu e empresario ta dal den duru, un abo-gado por evaluá huntu ku e empresario si por hasi uso di strategianan mas fuerte den lei, manera pone beslag riba propie-dat di e kliente òf sèn di e kliente ku ta bou di un otro

persona òf instansia.

Kon e abogado por inter-mediá i yuda e kliente ku ta den nesesidat? Un abogado tin e deber pa evaluá si por regla un konflikto pafó di korte. Esei tin ora ta kumbiní e kliente empresario pa motibu ku un prosedimentu por ta kos-toso i mayoria biaha e no ta kaba di awe pa mayan; e por tuma algun luna. Un abogado ku ta spesialisá den media den konflikto, por purba na yega na un areglo ku ta benefisiá e empresario.

Komo abogado bo ta haña ku empresarionan ta pensa i kòrda riba abo-gado na tempu òf ora ku

kos pega so?Personalmente na promé lugá mi por konsehá tur empresario pa regla e kon-sekuensianan di mal pago adelantá stipulando e kon-sekuensianan di pagamen-tu lat den kondishonnan general spesífikamente pa bo tipo di kompania. Na di dos lugá e empresa-rio mester aktua mesora si e término di pago vense. Pues, si e fecha di ven-sementu ta awe, mester kuminsá hasi trámitenan pa manda e notifikashon di inkumplimentu e siman di vensementu. Talbes e por zona un poko konsiso (‘zakelijk’), pero e klien-te tambe a haña su bon servisio i e debenan di e empresario na servisio di impuesto ta sigui kore. No ta asina ku mesora mester manda abogado pa e klien-te. Pero si mi ta konsehá e empresario pa tuma kon-takto ku abogado pa e por kuminsá mónitòr e pago atrasá di e kliente. E abo-gado por tuma e medida-nan apropiá òf konsehá e empresario na tempu kon sigui e trayekto pa ehekutá e loke ku ta stipulá den e kondishonnan general ora kliente paga lat.

Empresario mester kòrda hinka tur gastu (di abogado) den nan presu-puesto adelantá òf no?Ta rekomendabel pa un empresario pone den e presupuesto un montante pa konseho hurídiko, paso-bra tur empresario mester di konseho hurídiko. Esei no ta solamente ora tin problema. Mihó ta pa bo tin e konseho hurídiko, sikiera kon pa evitá pro-blema. Hustamente un bon konseho hurídiko na tempu por skapa un empresario di hopi doló di kabes di mal pagadó, asina señora Bloem a bisa finalmente.

Abogado Melrose BloemMelrose Bloem

Law OfficesLandhuis Pos Kabai telefon: 737-2025

E-mail: [email protected]

99

Abogado Melrose Bloem:

E empresario mester ta na altura die konsekuenshanan si e keda sin paga

Debe tin su stipulashonnan legal mará n'e i e empresario chikí mester tene bon kuenta ku esaki. Kuminsá un negoshi ta nifiká ku ta hasi sierto debe i ku mester kumpli pa paga nan bèk.

Meskos ku e empresario ta hasi invershon, e mester kumpli ku su responsabilidatnan finansiero. Ora ku un empresa tin plaka riba kaya, mester wak kon ta kobra nan pa e negoshi sigui desaroyá. Abogado Melrose Bloem ta amplia tambe riba sèn ku e empresario por tin riba kaya i ki mester hasi pa kobra e sèn aki.

Melrose Bloem: Na promé lugá mi por konsehá tur empresario pa regla e konsekuensianan di mal pago adelantá stipulando e konsekuensianan

di pagamentu lat den kondishonnan general.

Page 10: Empresa Chiki Oktober 2008

1010

E sekreto di Barack Obama

Sinku faktor di éksito pa komuniká kambioFaktor number 1 pa

éksito:no palabra bashí, pero supstansia

Hopi komentarista a remarká kaba: Barack Obama ta trese kontenido. Dimes e tin su mes lema kòrtiku pa bataya: “yes we can”. Pero aparte di esei el a logra algu ku polítikonan Merikano no a logra mas for di añanan 70: kober-tura largu den boletinnan notisiero. Nan sa transmití su diskursonan mas impor-tante hasta integralmente. Miéntras ku hopi polítiko ta reakshoná ku palabranan superfisial riba e falta di interes ku nan ta kere di ta topa, Barack Obama a skohe pa mas profundidat den su palabranan. Su diskurso famoso tokante e relashon entre blanku i pretu na Merka ta un ehèmpel palpabel di esaki.

Den 40 minüt el a papia riba historia polítiko i sosial di Merka, eksperensianan personal, idea i filosofia. Pero e no a vasilá pa toka tambe loke na Merka nan sa bisa den ambiente sosial tokante rasa, pa seguida- mente elevá kompleta-mente for di e nivel ei. “Obama ta mustra ku hende tin hamber pa kon-tenido”, asina un komen-tarista Merikano di e korant

Hulandes NRC Handels-blad a konkluí.

Kiko nos por siña di esaki? Si bo tin un bon storia, debidamente hen-denan ta dispuesto pa sku-cha bo. Perkurá pa bo tin algu bon pa konta.

Faktor number 2 pa éksito:

un organisashon zetá

Gasta ménos energia posi-bel na esnan ku no ta di akuerdo ku bo i dirigí bo mes spesialmente riba esnan ku ta di akuerdo. Perkurá pa nan por hasi nan trabou bon i plama e mensahe.

Faktor number 3 di éksito:

presentá kambio no komo destino final, pero komo kaminda

di kanaBarack Obama sa i ta laga sa tambe ku no por krea paraiso na tera di un dia pa otro. E no ta presentá kam-bio komo punto final, pero komo un proseso. Esaki tambe ta resaltá for di su diskurso tokante pretu i blanku, hasta den e título: A more perfect union. E deklarashon di indepen-densia i e konstitushon di Merka, segun Obama, no tabata e punto final di

un desaroyo, pero husta-mente e punto di salida pa un proseso ku awor tin mas ku 200 aña ta sigui. Ta na kada generashon pa hasi e siguiente paso riba un kaminda ku no a kaba ainda.

Kiko nos por siña di esaki? Presentá un kam-bio, no komo solushon definitivo pa tur problema,

pero komo un trabou den ehekushon na kua tur hende na su mes manera por kontribuí su granito.

Faktor number 4 di éksito:

dirigí bo mes mas riba hende ku riba

medidaOra e lucha pa e nomi-nashon pa partido Demokrat tabata aden ainda, un

komentarista Merikano a remarká: “Obama ta komu-niká ku e ta stima hende i Hillary Clinton ta stima maneho”. Mientrastantu nos sa kua aserkamentu tabatin mas éksito. Nan ta mira Obama komo un kara pa un tipo nobo di liderato. Na lugá di imponé di ariba un pakete diki di medida pa e pais, Obama ke trese kambio den pensamentu. Ekspertonan Merikano riba tereno di maneho ta sos-pechá ku e tipo aki di lider-azgo den futuro lo e mihó modelo tambe pa sektor privá. Den hopi organ-isashon awendia e direktor ta guia e kompania ainda komo emperador. Pero e tipo di liderato aki ta apto ainda pa konopá e talento di mayan ku e konsumidó di mayan?

Si awendia tin un hende ku por interesá otro hende pa trese kambio, anto ta e kandidato presidensial di partido demokrátiko Barack Obama. Hasta ta asina ku kambio

ta e punto di lansa pa su kampaña polítiko. Esei ta remarkabel, pasobra por lo general si tin algu ku hende tin miedu di dje, ta ora anunsiá kambio. Hende ta kuminsá sinti nan mes insigur. E artíkulo aki ke kontestá e pregunta kiko e sekreto di Barack Obama ta anto? “Un bon lider ta un empresario di speransa”, e emperador Franses Napoleon a yega di bisa. Esei ta konta sigur pa Barack Obama. Pero tin mas di konta di e forma kon lihé su strea a subi. Ata e sinku faktornan prinsipal pa su éksito.

Barack Obama: Pensando den puntonan di interes komun pa haña sosten i superá tur barera.

Page 11: Empresa Chiki Oktober 2008

1111

E sekreto di Barack Obama

Sinku faktor di éksito pa komuniká kambio

Kiko nos por siña di esaki? No pone tur aten-shon na e nivel di aktitut ora kambionan ta tuma lugá, pero na e nivel di pensamentu. Laga hende partisipá i karga respon-sabilidat.

Faktor number 5 di éksito:

no pensa òf – òf, pero tantu esaki

komo esayaDiskushonnan tokante kambio fásilmente ta resul-tá den kontradikshon simu-lá i polarisashon. Esun ku no ta ku nos, ta kontra nos. Esun ku ta boga pa dura-bilidat, lo ta kontra desar-oyo ekonómiko. Of nèt lo kontrali.Sinembargo, serka Obama nunka bo tin di skohe entre esun òf e otro, pero sem-per tantu esun i e otro. “Mi mester purba wak mundu manera George Bush ta mir’é, ni maske kuantu mi ta den desakuerdo kuné”. E filosofia di Obama en breve ta: tanten ku hende keda kologá den kombatí

e puntonan di bista di otro-nan, nan ta kore di un insi-dente pa otro i nada no ta kambia. Ta despues ku hende siña posishoná nan mes den e funshon di e otro i ku nan ta dispuesto pa investigá riba kua tere-no nan por ta di akuerdo ku otro, un kambio real por tuma lugá.

Kiko nos por siña di esaki? Imaginá bo mes den e posishon di esun ku bo no ta di akuerdo kuné. No pensa den puntonan di desakuerdo, pero den un interes komun ku ta superá tur kos. Si bo duna e bon ehèmpel, bo ta motivá otro-nan pa hasi meskos.

Barack Obama, e kandidato presidensial pa e partido Demokrat di Merka, ta gosa di un simpatia grandi na mundu, pero na su mes pais e i su rival republikano John McCain no ta masha leu ei for di otro pa loke por spera na voto total. Ni maske e popularidat di e aktual presidente republikano George W. Bush ta na un nivel abou sin presedente, Merikanonan no ta swing masha fásil pa e kandidato di e otro partido. Pa hopi otro hende den mundu oksidental i aki na Kòrsou indudablemente tambe, e aktitut di e votadó Merikano aki no ta parse masha lógiko, pero e ta un realidat pa tene debidamente kuenta kuné. Anke maneho di Gobièrnu di Merka tin su impakto riba parti grandi di mundu, inkluso serka nos, nos no tin niun influensia riba resultado di e elekshon-nan presidensial Merikano na kuminsamentu di novèm-ber awor atrobe.Tòg ta interesante pa para ketu na e echo ku hustamente e kandidato presidensial Barack Obama, ku pa sobrá di mundu ta e kandidato preferí, a profilá remarkabelmente bon komo komunikadó di kambio. A base di un artíkulo skirbí pa señora Johanna Kroon pa www.managerson-line.nl ku ta yama su mes e ‘revista di Internèt’ pa direk-tor i gerentenan, nos ta dediká atenshon na e fenómeno Barack Obama. Posiblemente empresarionan, pero nos polítikonan tambe por siña di e fenómeno aki.

Si awendia tin un hende ku por interesá otro hende pa trese kambio, anto ta e kandidato presidensial di partido demokrátiko Barack Obama. Hasta ta asina ku kambio

ta e punto di lansa pa su kampaña polítiko. Esei ta remarkabel, pasobra por lo general si tin algu ku hende tin miedu di dje, ta ora anunsiá kambio. Hende ta kuminsá sinti nan mes insigur. E artíkulo aki ke kontestá e pregunta kiko e sekreto di Barack Obama ta anto? “Un bon lider ta un empresario di speransa”, e emperador Franses Napoleon a yega di bisa. Esei ta konta sigur pa Barack Obama. Pero tin mas di konta di e forma kon lihé su strea a subi. Ata e sinku faktornan prinsipal pa su éksito.

Page 12: Empresa Chiki Oktober 2008

1. Kiko ta e kriterionan ku un empresario por

uza pa determiná si e un debe ta bal persiguishon legal?

E kriterio di mas importante ta pa evaluá si e debedó tin fondo i/ò propiedat. Den tér-mino legal nos ta yama esaki e ‘verhaalsmogelijkheden’. Pues, si akaso bo kuminsá un kaso den korte anto bo tin gana di sa ki posibilidat tin pa bo logra haña bo sèn bèk? E echo ku bo a gana e kaso no nesesariamente ta nifiká ku bo ta logra kobra e montante ku tin habrí. Den e kuadro aki mas pregunta ta hunga un papel impor-tante, manera: e persona ò negoshi tin algu ku bo por pone beslag riba dje? Si ta trata di un persona privá, por pone beslag riba su salario, kas òf outo? Si ta trata di un empresario generalmente lo ta pone beslag riba e kue-nta bankario di e empresa. Tambe por pone beslag bou di un otro kompania ku mester paga e kompania ku debe bo. Si por ehèmpel negoshi A debebo 5000 flo-rin i bo sa ku negoshi A ta hasi trabou pa negoshi B i ku negoshi B mester paga negoshi A un montante di 35 mil florin pa trabou. Den un kaso asina bo por laga pone beslag riba negoshi B pa e suma korespondiente. Esei ta nifiká ku negoshi B ta paga abo e montante di 5000 florin en bes paga e suma kompleto na negoshi A.

Sinembargo, tin ora por ta di importante pa, no opstan-te e echo ku e persona òf negoshi na e momentu di evaluashon no tin ‘verhaal’, tòg bo ta kuminsá un kaso den korte kontra dje. Esei por ta e kaso si, por ehèm-pel, bo sa ku den futuro ser-kano e persona òf negoshi ta bai kuminsá traha òf ta bai haña un tarea impor-tante òf un suma di plaka. Un otro kriterio ku ta di importansha ta e montante ku tin habrí. Esaki ta di rel-evansha pa e tipo di kaso ku bo ta skohe pa entamá den korte. Pasobra apesar ku bo gana e kaso na promé instansha abo mester prefi-nansiá e gastunan di korte i dùrwarder. Ora ku e kaso ta ganá e partido ku pèrdè tin ku paga e montantenan aki bèk, pero esei por tuma tempu pasobra e debedó òf

pèrdèdó por apelá e sen-tensia di wes den promé instansia.

2. E proseso legal. E faktor di mas importante ta pa e empresario ta bon dokumentá. Tur palabrashon mester keda dokumentá por eskrito. Lei ta rekonosé e akuerdo verbal, pero e ta mas difísil pa prueba. E empresario mester doku-mentá tur pa-labrashon por eskrito. Esei por ta den un karta ofishal, pero tambe pa medio di e-mail. Ora ku aserká e debedó pa pago, semper hasi anotashon den fail ki dia a yama, ku ken a papia na telefon i kiko a keda pa-labrá. Eksperensia ta demostrá ku ora e debedó yega korte e no ta kòrda nada mas i lei ta sali for di e punto di bista ku esun ku ta alegá un punto mester proba esaki tambe. E empresario kobradó mester proba tur su ponensianan den korte ku bon dokumentashon.E proseso ta kuminsá ora manda e debedó un faktu-ra. Riba e faktura lo mester pone un término den kua e faktura mester kanselá (= paga) esaki. Unabes ku e periodo ei pasa, riba su mes por kuminsá un kaso. Pa e debedó mester ta kla ku e no ta kumpliendo ku e

faktura ku tin habrí. En ge-neral ta duna e debedó un (òf tin biaha mas) plaso pa paga e faktura. Formulá un karta básiko pa e debedó den kua bo ta mustra riba e faktura atrasá anto dun’e un último plaso pa e kumpli. E asina yamá ‘ingebrekestel-ling i sommatie’. Banda di esei e empresario ta notifiká e debedó ku si e no kumpli dentro di e plaso adisho-nal, interes legal ta kuminsá kore for di momentu ku e plaso adishonal pasa. E interes legal ta un interes ku ta aplikabel na momentu ku bo notifiká e debedó. Mien-trastantu ku e debedó no haña e notifikashon, e no ta obligá na paga tampoko.

3. Menshoná e sorto di gastunan di e proseso básiko?

Banda di e montante di e faktura ku tin habrí por pidi korte pa ordená e debedó pa paga bèk e gastunan di korte, e interes legal, e gas-tunan di abogado i tambe e gastunan di kobransa pafó di korte o sea èkstra hudisial (“buiten gerechtelijke incas-sokosten”).

E gastunan di korte den promé instansia ta depen-dé di e suma ku tin habrí - nan ta:

NAfl. 0.00 - 10.000: 15% di e sumo prinsipal ku un mínimo di NAfl. 50,= i un máksimo di NAfl. 450,=.

NAfl. 10.000 - 25.000: NAfl. 750,=.

NAfl. 25.000 òf mas: 1% di e suma prinsipal ku un mínimo di NAfl. 750,= i un máksimo di NAfl. 7500,=.

Si e kaso bai apelashon e gastunan di korte ta bira dòbel di loke nan tabata den promé instansha. Por skohe pa un wisio sumario, un prosedimentu a fondo, un prosedimentu a fondo ku urgensia (spoedeisende bodemzaak) òf un petishon pa un órden hudisial di pago. Kada sorto di prosedimentu i òf nivel di e prosedimentu ta bin ku kosto adishonal.Manera menshoná, e gas-tunan di dùrwarder tambe mester keda pagá. E gas-tunan aki ta di importan-sha mirando ku e kontra partido mester keda noti-fiká me-diante un sitashon ofishal pa pon’é na altura ku e mester presentá den korte. E gastunan di dùr-warder tambe ta varia, pero por lo general mester pensa na un montante di 250 florin pa kada sitashon. Tambe

mester tene na kuenta ku mester pone e kantidat di stampia (ofisial) nesesario ora ku entregá e demanda.

4. Kiko ta ‘verjaring’? Kon un empresa por evitá esaki? Kiko ta e

término? ‘Verjaring’ ta e tèrmino legal ku ta uza na momentu ku segun lei demasiado tempu a pasa entre e momentu ku e debe a bira reklamabel i e momentu di kobransa. Pues, na momentu ku segun lei e demanda a kaduká. Na e momentu aki e término legal ta 5 aña. Pues, si den e tér-mino di 5 aña e empresario no notifiká e debedó ku e tin un montante habrí, esaki por tin konsekuensha pa e kaso den korte i e pregunta si wes ta honra e demanda di e empresario. Nos ta ilus-trá ku un ehèmpel.Si riba dia 1 di aprel 2000 e empresario a saka un fak-tura pa kobra e debedó, lei ta stipulá ku pa mas tardá 31 di mart 2005 e mester a notifiká e debedó atrobe ku e tin un faktura habrí. Si no notifiká e debedó den e periodo aki i e debedó den e periodo di 5 aña no hasi un pago riba e fak-tura, e debedó pa lei no ta obligá na paga e montante habrí mas. Ta pa e motibu aki ta asina importante pa e empresario ta bon doku-mentá. Si despues di e fak-tura yama e debedó, por ehèmpel riba dia 5 di mei 2002, e término di 5 aña ta kuminsá kana atrobe for di e momentu ei. Pues, kontan-do 5 aña for di 5 di mei 2002 i no mas for di 1 di aprel 2000 (siendo e dia ku e fak-tura a keda mandá e promé biaha pa e debedó). Ape-sar ku por yama e debedó, ta rekomendabel tambe pa manda karta por eskrito ya asina ta evitá ku e debedó dilanti di wes por alegá ku nunka e no a risibí niun yamada. Mester remarká ku e debedó mester hiba un defensa basá riba verja-ring. Pues. un defensa den kua e ta alegá ku e debe a kaduká. Si e debedó, ora ku e yega korte, no bisa ku e demanda di e empresario a kaduká korte, lo honra e demanda di e empresario apesar di e echo ku legal-mente mirá e empresario a sinta ketu durante muchu tempu. Di otro banda, korte

1212página 13 >>>>

Abogado Saran Inderson:

“Eksperensia ta mustra ku ora e debedóyega korte, e no ta kòrda nada mas”

Hopi empresario ta man na kabes ora nan realisá ku un debedó no ke kumpli ku su debe. Lamentablemente esei lo no yuda rekuperá bo sèn. Tin diferente manera pa atendé ku debe. Kada

empresario tin ku informá su mes bon riba e opshonnan i despues evaluá kua opshon ta mas apropiá pa su empresa. Abogado Saran Inderson a duna splikashon i tep di e opshonnan hurídiko.

Abogado Saran Inderson: Tanten ku e debedó no haña notifikashon pa paga, e no ta obligá na nada.

Page 13: Empresa Chiki Oktober 2008

lo rechasá e demanda na momentu ku e debedó hiba un defensa basá riba ver-jaring i si berdaderamente resultá ku e empresario a sinta ketu durante un perio-do di mas ku 5 aña.

5. Tin kondishon legal ku un faktura mester kontené pa protehá e

empresario? E faktura mester ta kompren-sibel. Informashon manera unda mester paga te ki dia por paga mester ta poné di un forma komprensibel riba e faktura. Si ta apliká interes riba e faktura habrí ta rekomendabel pa pone esei (abou) riba e faktura. Tambe ta rekomendabel pa pone e plaso di tempu ku e debedó tin pa paga for di momentu ku saka e faktura. E empresario tambe tin un tarea den esaki. Pues, si e debedó yama ku pregunta tokante e faktura semper mester atendé kuné i duna e splikashon ku e ta pidi. Si esaki no sosodé, e debedó lo por bisa, por ehèmpel, ku ta pa motibu ku e faktura no tabata komprensibel, e no a paga. Esei por tin kon-sekuensia pa e demanda, pero tambe pa e gastunan hasí pa por a kuminsá e demanda.

6. Un empresario por kobra interes riba un debe bieu, ku e mes

a logra kobra?Kuantu interes e por kobra?

E interes ku e por kobra ta e interes ku e a kumbiní ku e debedó mediante su kondishonnan general òf ku ta aparesé klaramente riba su faktura. Tambe por kobra interes legal, mane-ra indiká anteriormente. E interes legal ta keda stipulá ofisialmente. E porsentahe ta keda publiká den korant, pero tambe por hasi uso di e wèbsait di banko sen-tral kaminda por haña tur e porsentahenan durante aña. E porsentahe aki sem-per ta konta pa un periodo di mei aña. Pues, semper mester chèk e porsentahe dos bes pa aña. Pa e aña 2008 e porsentahe tabata 7.00% di 1 yanüari 2008 te i ku 30 di yüni 2008 i ak-tualmente e ta 4.50% di 1 yüli 2008 te i ku 31 di desèmber 2008. Pa loke ta e interes ku e empresario kobra riba e fak-tura habrí, e asina yamá ‘finance charge’, e máksimo ku por kobra ta 18% pa aña

pues, 1.5% pa luna.

7. Kiko ta e diferensha entre e prosesonan di kobransa di un abogado i un

dùrwarder?Bou di kua sirkunstansia un abogado ta kumbiní

bo mas?Den práktika tantu e dùr-warder komo e abogado lo trata e proseso di kobransa igual. E diferensia ta ku por lo general – espesialmente si ta trata di un demanda kompliká ò grandi – e ofisina di abogado lo ta mihó ekipá pa por hiba defensa riba e puntonan hurídiko kom-pliká. Pero riba su mes e proseso ku ta kana ta igual. Tur dos ofisina tin personal profeshonal pa por atendé ku un demanda. Pues, e ofi-sina di abogado lo aserká e problema di un manera mas hurídiko, siendo ku e dùr-warder lo mira e problema mas for di un punto di bista di kobransa. Na momentu ku e demanda ta hopi kom-pliká, étika profeshonal lo pone e ofisina di dùrwarder notifiká e empresario i nan lo dun’é e konseho pa e akudí na un ofisina di abogado.

8. Ki ora un kompania mester konkluí ku no por

kobra un debe mas (mester konkluí ta

‘schrijf af’)?Na momentu ku a trata di tur forma durante vários aña pa logra kobra e sèn sin ku e esfuersonan a duna resul-tado. Riba su mes, si ta un negoshi ta e debedó, e por yega mas fásil na ‘schrijf af’ ku si ta trata di un persona privá. E kompania por keda eksistí relativamente mas fásil ku un persona privá. E negoshi ta bati bankarota òf simplemente no ta ehersé aktividatnan empresarial mas a konsekuensia ku no tin entrada mas. E persona privá na su turno lo mester bai en buska di fondo pa e por sobreviví. Esei ta nifiká ku riba su mes semper lo tin un posibilidat pa kobra e sèn i/òf pone beslag. Si akaso e persona fayesé, lo por pone su herederonan responsa-bel pa e debe. Si e persona ta kasá denter di biennan, por demandá e kasá di e debedó tambe. Pues, si ta trata di un persona privá por alegá ku tin un tiki mas posibilidat pa yega na pago di e debe.

Na momentu ku e empresa-rio kuminsá ku un demanda i e debedó hiba un defensa basá riba verjaring i wes bai di akuerdo ku e defensa ei tambe, por konkluí ku no por kobra e debe mas mirando ku e debedó no tin e obli-gashon legal mas pa kan-selá e debe habrí.

Tepnan pa tene kuenta kuné:• Sòru semper pa e faktura ta kla sin mas. Mira e kondishonnan menshoná anterior- mente.• Ta bon pa e empresario invertí den kondishonnan general ku por keda registrá pa un montante mínimo na korte di promé instansia. Na momentu

ku registrá e kondishon- nan general, e empresa- rio ta haña un number i e por referí na e number aki riba e faktura. Pues, bisa ku e kondishonnan ta registrá bou di e number aki na korte di promé instansia. • Banda di esei ta bon pa bo duna e kliente un kopia di e kondishonnan general i/òf laga e kliente firma ku el a risibí un kopia di e kondishonnan general i/ òf ku e kliente ta na altura di e kondishonnan general.• Kaminda ku por trata na traha semper ku un vorskòt. Ora ku unabes e trabou ta hasí, por lo general e debedó

no tin e estímulo òf purá mas pa paga. Sinembargo, na momen- tu ku e aserka bo pa un servisio ku e tin mester di bo, e lo kumpli mas fásil ku bo eksigensia- nan.• Si ta trata di un debedó ku ta otro empresario kaminda ku por laga e direktor firma ku e personalmente tambe ta responsabel pa e debe. Di e manera ei, ora ku e negoshi no kumpli i e negoshi no tin fondo, por demanda e direktor tambe personalmente.

Abogado Saran IndersonAdvocatenpraktijk Knoppel,

Knoppel & PartnersTelefon: 461-9222

1313

Accept only the best in performance.

Email Internet GPS Music Video WiFi

Get the all new Blackberry Bold® 9000 smartphone, at Digicel.Faster, Sleeker, Bolder.

For more information call Digicel Curacao 736-1056,Digicel Bonaire 717-4400 or 155 free from your mobile.

The Bigger‚ Better Network.www.digicelgroup.com

Abogado Saran Inderson:

“Eksperensia ta mustra ku ora e debedóyega korte, e no ta kòrda nada mas”

Page 14: Empresa Chiki Oktober 2008

1414

Kobransa di e sumanan aki tambe ta importante

Kámara di Komèrsio ta boga pa kumpli ku obligashon legal pa paga e kontribushon anual

Mantenshon di e Registro i e servisionan ku ta derivá for di esaki – esta duna infor-mashon, outomatisashon pa por duna servisio mas efisiente, archivo di tur e kompanianan registrá – ta kosta sèn. E aktividatnan aki ta keda finansiá for di e fondonan ku e registro di empresa, e kontribushon anual i servisionan relatá ta generá. Pa medio di e reg-istro, empresario i otro inte-resadonan por haña infor-mashon di otro empresari-onan ku nan ta hasi negoshi kuné, i nan mester por konta ku e informashon ta aktual-isá i konfiabel. Otro tarea, manera e lei riba Kámara di Komèrsio ta stip-ulá, ta duna informashon na sektor empresarial pa medio di konsulta, seshonnan di informashon, publikashon-nan i guia profeshonal. Tambe, Kámara di Komèrsio tin e tarea pa yuda stimulá e desaroyo ekonómiko di Kòr-sou. Kámara di Komèrsio ta duna konseho na Gobièrnu tokante oportunidatnan di negoshi, pèrmit pa estable-sé empresa i ta traha kon-tinuamente na mehorashon di nos klima di invershon.

E montante di kontribushon

E montante di e kontribu-shon anual ta basá riba e kapital ku a invertí den e negoshi na momentu di registro. Kada tantu tempu mester informá si e mon-tante di invershon a kambia i a base di e informashon aki por adaptá e kontribushon anual.

E tarifanan aki ta vigente konforme e Lei di Kámara di

Komèrsio di aña 1945:

PagoKámara di Komèrsio ta manda un faktura na kumin-samentu di kada aña pa kobra e kontribushon i den transkurso di aña ta manda un ‘aanmaning’. Hopi empre-sa no ta warda e faktura, pero asina aña habri nan ta kanselá nan kontribushon, pasobra nan ta na altura ku ta un obligashon ku nan tin. Ta importante pa empresa-nan tuma nota ku si nan kambia direkshon, nan tin e obligashon di notifiká esaki na Registro Komersial. Esaki ta sosodé pa medio di e formulario ‘Model R’. E formulario ta optenibel via e website di Kámara di Komèr-sio i Industria di Kòrsou. Tur empresario tin e obligashon pa notifiká tur kambio ku tin konsekuensha hurídiko pa nan negoshi. Riba e website aki tin otro formularionan pa atendé tur e kambionan hurídiko aki tambe. Tur forma di pago komun ta vigente pa Kámara di Komèrsio tambe. Por pasa personalmente pa paga ku chèk, kèsh, òf ku tarheta di krédito òf debedó. Tambe por transferí e montante riba kuenta di Kámara di Komèr-sio via ‘internet banking’.

Kiko ta pasa si un empre-sario no kumpli ku su obli-gashon?Si un empresario no kumpli ku e obligashon di paga su kontribushon anual, Kámara di Komèrsio no por keda brinda e servisionan usual pa fasilitá hasimentu di negoshi na Kòrsou. Kon-sekuentemente e empresa-rio ku mester di e ‘uittreksel’ pa e por atendé ku banko, pa e por hasi ‘inklaring’ na duana, pa e atendé ku servi-sio di impuesto, SVB, òf pa e por proba ku e ta registrá na esun ku e mester komprobá esei, no por haña servisio na Kámara di Komèrsio sin kita loke tin habrí promé.

Si un empresario disidí di stòp ku su aktividatnan, tambe e mester notifiká esei na Kámara di Komèrsio. E mester pasa personalmente pa yena un formulario. Sim-plemente sera porta i bisa ku el a stòp no ta sufisi-ente. Kòrda ku bo tin un responsabilidat legal ku mester kumpli kuné. Banda di Kámara di Komèrsio tin otro instanshanan tambe ku mester di e informashon aki. Si no pasa pa atendé e klousura di e empresa na Kámara di Komèrsio, informashon no korekto di e empresa ta keda den e

Registro. Tin hende ta sera nan empresa físikamente, pero e ta keda den regis-tro komo aktivo hopi aña te dia ku nan haña nan obligá pa enfrentá impuesto i otro instanshanan i nan ta yega na Kámara di Komèrsio pa un prueba ku nan no ta akti-vo mas. Kámara di Komèr-sio no por duna e prueba ku e empresa no tabata aktivo mas si e empresario mes no a notifiká esaki debida-mente. Konsekuensianan di esaki ta:- E fecha ku a pasa notifiká ku e negoshi no tin aktividat mas ta keda pone riba e ‘uit treksel’.

- Mester paga kontribushon di tur e añanan ku e negoshi a keda inskribí den e registro Komersial.- Mester bai proba via di otro método na servisio di impuesto i e otro instanshanan ku nan a stòp ku e aktividatnan mas promé.

Tene kuenta ku bo tin un obligashon pa kumpli ku e deber di informá tokan-te bo aktividatnan komo empresario. Mesun kos ku ta obligashon pa regis-trá un negoshi, meskos tin e obligashon pa indiká ku e negoshi no tin aktividat mas. Tambe tin e obligashon pa paga un kontribushon pa asina Kámara di Komèrsio por keda hasi e aktividatnan ku e ta hasi i ehekutá e tarea- nan manera stipulá den lei. Kumpli ku bo obligashon, paga bo kontribushon pa nos tur por sigui haña e ser-visio ku mester.

Artíkulo 13 di e Lei di Kámara di Komèrsio, ku ta vigente for di 1945, ta stipulá ku tur kompania (mester) ta registrá den Registro Komersial di Kòrsou manehá pa Kámara di Komèrsio i Industria

di Kòrsou i ku nan ta obligá pa lei pa paga un kontribushon anual. Ku e entrada aki nan por finansiá e aktividatnan di Kámara di Komèrsio di Kòrsou, manera registro di empresa, stimulá desaroyo ekonómiko, i duna informashon tokante hasi negoshi i ekonomia. Pues, ta invertí e kontribushon anual bèk den e sektor empresarial.

Kapital invertí Tarifa pa registrá Kontribushon anual

Entre Nafl. 0 - 25.000 60 60 25.001 - 50.000 75 75 50.001 - 100.000 125 100 100.001 - 200.000 150 125 200.001 - 500.000 250 175 500.000 - 1.000.000 500 2001.000.001 - 2.000.000 1000 4002.000.001 - 3.000.000 1000 5003.000.001 - 4.000.000 1000 6004.000.001 - 5.000.000 1000 7505.000.001 - Mas 1000 850

Edifisio Kámara di Komèrsio na Pietermaai.

Page 15: Empresa Chiki Oktober 2008

Tas ku produktonan di kosmétika, inisiativa di studiantenan mini-empresario di Ban Bria

Facilitair Leidinggevende pa JA Curaçao

Produktonan di SUGAR GAMES, mini-empresa di Regina Pacis vsbo

1515

Plania sèn pa hasi negoshi

Tur Plan di Negoshi ta kontené un deskrip-shon di negoshi, un plan di merkadeo i un plan finansiero. Den e edishon aki Junior Achievement Curaçao ta enfoká riba e Plan Finansiero di bo plan di negoshi, o sea bo ‘Business Plan’.

Plan FinansieroE ta simpel: bo mester invertí i hasi gastu di negoshi promé ku bo haña entrada. Mas importante ta ku hopi bia bo tin ku fia sèn di otronan manera banko òf finansiadó pa bo start bo negoshi. P’esei bo mester por konven-sé nan ku bo plan ta balapena pa invertí aden. Tur esaki bo ta hinka den bo plan finansiero, loke ta un argumentashon kalkulá di bo plan di merkadeo.

Kiko bo por hinka aden?

• Presupuesto di invershon – ‘investerings-begroting’: ta kalkulo di invershon: esaki ta tur gastu ku bo tin ku hasi pa por start bo negoshi.• Plan pa finansiamentu – ‘financieringsplan’: den e plan aki bo ta definí kon bo tin pensá pa

paga e invershonnan ku bo mester hasi pa bo por kuminsá ku bo negoshi. Kuantu sèn òf mer-kansia di bo mes bo ta usa? Kuantu sèn bo ke fia di banko òf di famia?• Presupuesto operashonal – ‘exploitatiebe-groting’: duna e negoshi e promé añanan sufisiente espasio pa laga e negoshi kana i pa por biba di dje. Kiko ta e volúmen di benta, e balor di kompra di e benta, e ganashi brutu, e gastunan di negoshi i finalmente e ganashi neto pa aña?• Presupuesto di likidashon – ‘liquiditeitsbe-groting’: ku esaki bo por deskribí e entrada i salida di sèn di e promé añanan. Asina bo sa na ki momentu lo bo tin hopi sèn den kaha i ki ora lo bo kai pèrtá.• Kalkulashon di márgen di ganashi nèto òf brutu; posibel márgennan di ganashi pa rebendedó i desishon di preis di benta.

E parti aki di bo planifikashon i definishon di bo strategia di negoshi ta eksihí presishon. Si e parti aki ta bon hasí, lo bo por ta hopi eksi-toso. Tene kuenta ku realidat. Konosé bo mes, e situashon di e merkado i kustumbernan den hasimentu di negoshi. Empresarionan ku tin nan plan finansiero bon reglá, tin mas chèns pa sobrebibí i pa ta eksitoso.

Mini-empresarionan di Regina Pacis vsbo ku nan dosente finansiero, yùf Ortega, dia di pre-sentashon di nan Plan di Negoshi na Kámara di Komèrsio pa Junior Achievement Curaçao.

Mini-Empresarionan di Regina Pacis vsbo, mini-empresa Pret Pakket i Sugar Games

BB Travel Buggies. Otro mini-empresa eksitoso pa JA Curaçao

Page 16: Empresa Chiki Oktober 2008

komersiante por chèk su klientenan.Pa e empresario ku tin di enkargá su produktonan pa bende, señor Eduarda ta rekomendá pa no pidi kantidatnan grandi, paso-bra mester paga e produk-tonan ei ounke nan ta keda den stòk i no ta pa bende mesora. Mihó ta pa regla e ‘leveranciers krediet’ bon.Ora ta papia di dunamentu di krédito, señor Eduarda a bisa ku ta bon pa e empre-sario wak ta den kua ramo e ta kai. Tin sierto ramo ku kasi no por skapa di e tipo di problemanan aki.

No hopi konosíTin un sistema tambe ku na Kòrsou no ta asina konosí ainda i esei ta ‘bende’ bo grupo di debedó. Esaki ta trese si kuné ku bo ta pèrdè komishon, pero alo ménos e ta trese plaka den kaha. E sistema aki ta unu kaminda e empresario ta transferí su debedónan i

e hende òf instansia ku ta tuma nan ta enkargá pa bai kobra esaki.Señor Eduarda a bisa ku tin basta empresa na Kòr-sou ku ta haña nan den problema debí ku nan tin di paga e OB di e klien-tenan ku no a paga nan. Ounke ta asina tambe ku na servisio di impuesto nan ta bastante fleksibel ku e pagonan aki i e empresario solamente mester sòru pa den fin di aña su kuenta-nan ta klòp i su OB mester ta pagá.

Evitá muchu debeOra bo kuminsá bo negoshi, evitá di pone demasia-do kos di paga pa luna. Kuminsá komo empresario hasi mas tantu posibel bo mes i miéntras e empresa ta krese bo por delegá tra-bou i responsabilidat. Niun negoshi a bai fayit, paso-bra nan tabatin pèrdida, pero pasobra nan no taba-tin sèn pa kumpli ku nan debenan.

Kresementu Kresementu di empresa-

nan tambe por kondusí na bankarota, pasobra mes-ter di mas sèn, mester hasi invershonnan grandi i e gastunan operashonal tambe ta bira mas tantu, manera pa OB. Esaki por hinka e empresa kresiente den problema finansiero.Windfiel Financial Services tin 3 aña di eksistensia di kua dos 2 kompletamente operashonal. E ta spesia-lisá den impuesto, pero tambe den e programa di kòmpiuter Quickbooks pa atministrashon. Nan klientenan ta rònt Antia i Aruba, di esun di mas chikí te esun mas grandi. Nan ta spesialisá den yuda empresarionan pa evitá ku nan situashon atministra-tivo por brua. Ku e sistema ku e ta ofresé e empresario ta posibel pa e monitoriá su situashon i pa e hañ’é ku sorpresa na final.

Windfiel Financial Services

Curtis EduardaTelefon: 888-4455

Lokal1.Ta hür

Ta hür un kantor mueblá den un ofisina ku entrada propio. Ta inkluí awa, lus i bali pa 800 florin pa luna.

2.Ta bendeTa bende kompania lokal di konstrukshon bon renom-brá ku hopi kliente. E kom-pania di konstrukshon ta enserá real estate, ekipo i mashinnan, vehíkulo i

goodwill.

3.Ta bendeTa bende negoshi di paña, sapatu, perfume i kosmé-

tika ku pèrmit.

4.Ta hürEntrante 1 òktober ta hür un lokalidat di mas o ménos 189m2 ku espa-sio pa stashoná outo. Ta un lokalidat sentral ku un parada di bùs su dilanti. E ta keda 2 minüt for di pòmp di gasolin na Julia-nadorp. Por us’é komo ofi-

sina (pa dòkter), bibienda òf restorant.

Internashonal1.Ta buska kontakto

Empresa na Colombia, manehá pa yu di Kòrsou, ta ofresé diferente servisio. E por asistí bo pa buska kontakto pa hasi negoshi, pa un produkto ku bo ta buska, sea por mayor òf detal, pa fakansi òf guia pa

dòkter.Tel.: 00574-371-0988 /

560-0144(Kòrsou)E-mail: curamed_

[email protected]

2.Ta buska importadorEmpresa den eksterior ta buska importadó pa su produktonan. E variashon ta konsistí di diferente bebi-da pa konsumo kayente òf friu, e.o iced tea, sugar free drinks, kòfi, lechi etc. Tambe ta ofresé buyon, sason, zeta i kuminda pa

beibi.Tel.: +90-212-886-3200

Faks: +90-212-886-2955E-mail: export@soyyigit.

com.trWebsite: www.soyyigit.

com.trSektor: Komestibel

Pais: Turkia

3.Ta bendeTa bende vários kònteiner ku por keda uza pa dife-

rente destinashon. Tel.: 713-426-8459

Faks: 713-869-6526E-mail: JuanCarlos.Angulo@talinternational.

comPais: Houston

4.Ta buska importadóKompania chines ‘Hoda faucet and shower’ distri-bidó di ekipo sanitario ta

buska importadó.Tel.: +86-769-82286199

Faks: +86-769-85345319E-mail: sam@hoda-fau-

cet.comWebsite: http://www.hoda-

faucet.comSektor: sanitario

Pais: China

5.Ta buska kontaktoMultitextile ta ofresé tur sorto di tela, hilu pa kose,

sèrbètè, unifòrm i mas.Tel.: 92-300-8424758

E-mail: [email protected]

Website: www.multitextile.com

Sektor: textileriaPais: Pakistan i USA

6.Ta buska importadóGinga Boxing, un empre-sa di Pakistan ta buska importadó pa ekiponan pa deporte, unifòrm, i tur asesorio spesial pa bòksdó

i e deporte di karate.Tel.: 0092-300-6152050Faks: 0092-524-263810

E-mail: [email protected]

Website: www.gingabox-ing.com

Sektor: deportePais: Pakistan

7.Ta buska kontaktoGreen & Green ta ofresé

berdura fresku i tambe nan tin un kultivo di flor calla

lily.E-mail:

[email protected]

Sektor: komestibelPais: Colombia

Si abo tin un oportunidat di negoshi ku bo ke pone den e rúbrika aki òf pa mas informashon tokante un di esnan menshoná, tuma kontakto ku Sentro di Informashon Komersial di Kámara di Komèrsio na telefon 461-3918, faks: 461-5652 òf e-mail nos na businessinfo@curacao-

chamber.an

1616

www.asjes-carrega.comWebsite di bufete di abogado Ajes-Carrega. Por

download diferente publikashon.

www.credit.orgWebsite ku ta duna konseho finansiero

www.curacao-encyclopedia.comEnsiklopedia ku nifikashon di palabra hopi uzá na

Kòrsou

www.googobits.comInformashon riba finansa, rekreashon i teknologia.

www.lawdepot.comE website aki tin un kantidat di ehèmpelnan pa dife-

rente tipo di kontrato

www.projectpayrolling.comProject Payrolling por asistí bo den atministrashon di

salario pa personal

www.skyline.comWebsite ku informashon i tep pa bolsa

www.speedytransport.anSi bo ta muda òf ke transportá algu, tuma kontakto ku

Speedy Transport

www.westontwerp.comSi bo ta buskando diseñadó pa bo logo, business

card, brochure, foyeto, etc., bishitá e website aki.

www.wild-cooking.comPa selebrá okashonnan spesial, bishitá e website aki

pa mas informashon.

Oportunidatnan di negoshi

Website ku informashon baliosoUn bon atministrashon ta e promé bon paso pa yuda prevení hopi problema

<<<< página 8

Page 17: Empresa Chiki Oktober 2008

ÒktoberHealthy Caribbean A wellness revolution con-

ferenceBarbados,

16-19 òktoberWebsite: www.healthyca-

ribbean.orgE-mail: healtycaribbean@

hsfbarbados.org

IFAI Expo 2008-It’s the Event for Technical Tex-

tilesCharlotte, Merka,

21-23 òktoberLugá: Charlotte

Convention CenterWebsite: www.ifaiexpo.

com

Miami International Wine Fair

Florida, Merka, 25-27 òktober

Lugá: Miami Beach Convention Centre

Website: www.miamiwine-fair.com

The 15th annual FCCA Cruise Conference &

Trade ShowTrinidad & Tobago,

27-31 òktoberLugá: Trinidad & TobagoWebsite: www.f-cca.com

NovèmberFeria International De La

HabanaHavana, Cuba, 3-8 novèmber

Lugá: ExpocubaWebsite: www.cpalco.com

AAPEX 2008Las Vegas, Merka,

4-6 novèmberLugá: Sands Expo Center,

NevadaWebsite: www.AAPEX-

Show.com

Island of the week Fash-ion Show

Bahamas, 5-8 novèmberLugá: British Colonial

HiltonWebsite: www.islandfash-

ionweek.com

6th ICC Annual Confer-ence: The ICC perspec-

tiveFlorida, Merka, 9-11 novèmber

Lugá: The Ritz-Carlton South Beach

Website: www.iccevents.org

Caribbean Home and Garden ExpoSt. Maarten,

14-16 novèmberLugá: Sonesta Maho Beach Resort Conference

CenterE-mail:

[email protected]

TOC AmericasCalifornia, Merka, 18-20 novèmber

Lugá: Long Beach Convention Center

Website: www.tocevents-americas.com

Vakbeurs Internationaal

OndernemenHardenberg, Hulanda,

18-20 novèmberLugá: Evenementenhal

HardenbergWebsite: www.evenement-

enhalhardenberg.nl

Christmas ShowcaseKòrsou, 27-30 novèmberLugá: World Trade CenterWebsite: www.destination-

curacao.com

Desèmber 32nd Miami Conference on the Caribbean & Cen-

tral AmericaFlorida, Merka, 1-3 desèmber

Lugá: InterContinental Hotel

Website: www.c-caa.org

Vinitech Wine & Spirits Trade Exhibition

Bordeaux, Fransia, 2-4 desèmber

Lugá: Parc des Exposi-tions de Bordeaux-Lac

Website: www.bordeaux-expo.com

Expoartesanias 2008Bogotá, Colombia,

4-17 desèmberLugá: Corferias – Centro

de ConvencionesWebsite: www.expoartesa-

nias.com

Network Latin America Bringing Airports and

Airlines togetherAruba, 7-9 desèmber

Lugá: The Radisson Aruba

ResortWebsite: www.networklati-

namerica.com

Dream HomeChicago, IL Merka,

12-22 desèmber Lugá: The Merchandise

MartWebsite: www.mmart.com

IIHT Expo – Hardware & Tools Expo

India, 19-21 desèmberLugá: Chennai Trade

CenterWebsite: www.iihtexpo.

com

2009Yanüari

Villa Decor Fair 2009Istanbul, Turkia,

7-11 yanüariLugá: Istanbul Expo

CenterWebsite: www.demosfuar.

com.tr

International CES (Con-sumer Electronics)Las Vegas, Merka, 8-11 yanüari 2009

Website: www.CESweb.org

The International Build-ers’ Show

Las Vegas, Merka, 20-23 yanüari 2009

Lugá: Las Vegas Conven-tion Center

Website: www.builderss-how.com

FebrüariLas Vegas, Merka

3-6 febrüariLugá: Las Vegas Conven-

tion CenterWebsite: http://www.worl-

dofconcrete.com/

AprelCTIA Wireless Show

2009Las Vegas, Merka,

1-3 aprel 2009Lugá: Las Vegas

Convention CenterWebsite: www.ctiashow.

com

Intermodal South America

São Paolo, Brazil, 14-16 aprel 2009

Lugá: Transamerica Expo Center

Website: www.intermodal.com.br

MeiCaribbean Taxi Confer-

ence & ExpoKòrsou, 14-17 mei 2009

Tel.: 511-7297Persona di kontakto:

Gilberto Vernon

The National Restaurant Association

Restaurant, Hotel-Motel Show

Chicago, IL Merka, 16-19 mei 2009

Lugá: Chicago’s McCor-mick PlaceWebsite:

www.restaurantshow.org/show

Eventonan internashonal

Publikashonnan noboE biblioteka di Sentro di Informashon Komersial di Kámara di Komèrsio

di Kòrsou ta kontené mas di 5000 dokumento. E biblioteka ta ofresé un variashon amplio di rekurso pa hasi investigashon. E biblioteka ta kontené un

kolekshon grandi di dokumento relashoná ku komèrsio ku ta dirigí riba merkado mundial.

Resientemente nos a risibí e siguiente publikashonnan den nos biblioteka na Sentro di Informashon Komersial.

- Commercial News Sèptèmber/Òktober- Caribbean Newslink A quarterly newsletter of the ILO Subregional Office for the Caribbean- Coaching Het vakblad voor leidinggevenden boeien en binden van de medewerker: De parttimer- F&A Actueel Fiscaal en juridisch vaknieuws en advies voor de financieel-administratieve professional nr.11

- SMA tijdschrift over arbeid en sociale zekerheid nr. 9 - Newsletter Belize Chamber of Commerce & Industry ‘Bringing the pieces together’ - Click Webguide - Forum Opinieblad ondernemers, politiek en maatschappij ‘Prinsjesdag gaat over peanuts’ - Jaarverslag Global Compact Nederland.

E orario di apertura di e biblioteka ta di djaluna pa djabièrnè di 8 or di mainta pa 4 or di atardi.

1717

Page 18: Empresa Chiki Oktober 2008

1818

Blue Factor ta trese sierto alivio i solushon

‘Factoring’ un medio nobo pa risibípago lihé pa bo fakturanan

Blue FactorDespues di a hasi un estu-dio i investigashon al res-pekto nan a realisá ku e kontesta riba kon nan por a brinda un servisio dirigí riba e partikularidat aki ta ‘factoring’. Esaki no ta nada nobo ya ku ta un servisio ku eksistí pa masha hopi aña kaba na mundu. Pa medio di ‘factoring’ e kompania ku ta ofresé e produkto ta kumpra faktura(nan) ku un empresa no a kobra ainda, pero ku si tin posibilidat pa kobra. E grupo di empre-sario en kestion a opta pa lanta e kompania Blue Fac-tor. E kompania aki ta kum-pra faktura prinsipalmente serka kompanianan ku ta hasi negoshi ku Gobièr-nu (servisio-, fundashon-, kompania- i otro instan-shanan di Gobièrnu). Blue Factor alabes por kumpra faktura di empresanan ku ta hasi negoshi ku sierto kompania privá.

E prosesoE empresario ku ta deseá na bende un òf mas fak-tura di su empresa ku no a kobra ainda ta yena for-mularionan di aplikashon serka Blue Factor. Despu-es un hurista den servisio di Blue Factor ta hasi un investigashon pa sa sigur ku no tin disputa riba e faktura (p.e si tin beslag riba e empresario i/òf su kompania òf si a duna e faktura komo garantia na otro instansia, manera un banko, etc.).Ora e dos partidonan yega na un akuerdo pa benta

i kompra di faktura, Blue Factor ta paga e empresa ku kua nan a sera un akuer-do 85% di e suma total di e fakturanan ku nan a kum-pra serka e empresa. Ora ku Blue Factor logra kobra e kompania debedó, nan ta kita un porsentahe komo ‘premium’ pa nan mes for di e 15% ku a keda den reserva i ta paga e kompa-nia e restante di e suma. E ‘premium’ ta un por- sentahe stipulá ku ta varia, dependiendo di e tempu ku a tuma pa logra e pago. E empresario na su turno por dedusí e sumanan di ‘pre-

mium’ na belasting, anto su cash flow a haña un alivio.

Algun benefishi mas Factoring tin e.o. komo benefishi ku e ta :• Generá kèsh inmediato pa empresa(nan)• Pone ku empresanan por kumpli ku nan kompromisonan• Mehorá kredibilidat di empresanan• Mehorá posishon ante kompetidornan• Duna empresanan oportunidat pa krese i generá ganashi.

• Pone ku empresarionan ta yega na kèsh sin tin mester di drenta otro kompromisonan estilo di fiansa • Drecha empresanan su posishon pa negoshá (disponiendo di plaka kèsh por negoshá deskuento mas favorabel).

PrefinansiamentuOtro punto ta ku hopi biaha empresanan tin di fia sèn serka instansianan finan-siero pa por yega na e kapital di trabou (werkkapi-taal) pa nan por prefinansiá negoshinan pa kua nan tin di warda basta luna promé ku nan risibí pago. ‘Factor-ing’ ta ofresé e fasilidat di risibí pago hopi lihé pa faktura(nan). Konsekuent-emente ta minimalisá situa-shonnan pa kua empre-sarionan mester fia sèn

Algu mas ku un aña pasá un grupo di empresario lokal a uni forsa pa, a base di nan preparashon i eksperensha riba tereno finansiero/hurídiko, lanta un kompania ku ta brinda servisio na

empresanan pa nan por risibí pago pa servisio i produktonan ku nan a bende den un término kòrtiku di tempu. Manera bosero di e grupo aki a informá, nan a nota ku tabatin un e nesesidat grandi, tantu den merkado di empresanan chikí i mediano, komo serka empresa grandi, pa risibí pago riba un término mas kòrtiku ku ta e kaso normalmente.

página 19>>>>

Page 19: Empresa Chiki Oktober 2008

pa prefinansiá atkisishon di servisio i produktonan nesesario pa operashon di su negoshi.

Mehorá efisiensia i baha gastu

Otro punto ku e bosero di Blue Factor a trese dilanti ta ku ora bo ta ‘factor’ bo gastunan di operashon ta mas abou. Sigur si tene na kuenta ku hopi empresa no tin e rekurso pa tuma hende den servisio ku e tarea spesífiko pa kore tras di pago di faktura. “Si ta empresario mes mester hasié, e ta nifiká ku e ta na telefon algun ora pa dia pa yama su debedónan. Esaki por trese frikshon den nan relashon di negoshi i ta kita hopi tempu balioso ku e por a dediká na su core business”, e bosero a sigui bisa. “Blue Factor no ta un banko – ni tampoko un ‘incassobureau’. Nos ta kumpra faktura i nos ta paga 85% di e suma di e fakturanan den kestion di algun dia na e empresa ku kua nos a sera un akuer-do. E restante nos ta paga manera nos logra kobra e debedónan despues di a

kita un porsentahe chikí pa premium.” Blue Factor no únikamente ta brinda ‘factoring’ na Kòrsou, pero

resientemente nan a habri ofisina na Aruba i Sint Maarten tambe. Pa 2009 tin den plan pa alabes

hasi esaki ademas na otro islanan den Karibe mane-ra Trinidad, Barbados i Jamaica.

Blue Factor

Pareraweg 45Telefon: 434- 3686

“Si bo ni por karga responsabilidatpa loke ta debe, no habri negoshi”

ehèmpel, si e ta traha un kaminda fiho, si e tin outo òf kas riba su nòmber”, asina el a splika. Segun Shudeska Ersilia e proseso di kobransa tambe tin su responsabilidatnan. “Nos ta manda un ‘aanmaning’, si ta nesesario dos, pa e debedó. E por reakshoná i drenta un areglo di pago. Nos ta yama e debedó algun biaha pa e bin paga boluntariamente. Nos ta purba hasi’é konsiente ku si e bin paga boluntaria-mente, e ta skapa hopi

gastu. Si e no reakshoná òf no kumpli ku e areglo ku el a drenta ku nos ofi-sina, nos kliente ta paga un adelanto pa nos kuminsá un kaso den korte. E pro- seso ta sigui dimes e ora ei”, segun Shudeska Ersil-ia.

Segun señora Ersilia, ta importante pa e dùrwarder wak pa su kliente por kobra debe ku ménos gastu posi-bel. E empresario mester komuniká ku un dùrwarder pa e mira ki e posibilidat-nan ta i kon tin ku hasi kuminsá e proseso. Pa loke ta e diferensia entre e

dùrwardernan: tin dùrwar-der pa kaso penal i otro pa kaso sivil. E gerechtsdeur-waarder-nan ta kai bou di e kasonan sivil. Ke men, tin ku ta atendé kaso sivil i kaso bou di korte. Un otro tarea importante ku nan tin ta di wak kon leu e propiedat ku e debedó tin di manera ku e por kubri su gastunan. Debe semper ta kuminsá kaduká for di 5 aña te ku 30 aña. “Ora e debe kaduká, no por hasi nada mas. Pero esei ta dependé ki sorto di debe por paga. Tin un sistema kaminda mediante un karta por para e proseso di ‘ver-

jaring’ di e debe i ta hala atenshon di e debedó riba esaki tambe.Finalmente señora Ersilia a bisa ku ta mihó no habri negoshi awendia si bo no ta sigur ku bo tin un fundeshi finansiero sólido. E ta sigui splika ku bou di profesho-nalnan di su karera tambe tin kompetensia, pero sem-per nan ta sòru pa duna e mihó servisio na nan klien- tela. “Pa nos ta impor-tante pa trata kada kaso di un forma individual di manera ku no tin niun tipo di estorbo pa nos ofisina, ni pa e kliente. Importante ta pa keda duna e kliente

informashon di un manera responsabel pa e haña su sèn. Pero mester tene kuen- ta ku mester duna bon infor-mashon tambe na esun ku debe di manera ku bo ta saka mas tantu for di dje. E debedó tambe mester di informashon”, asina señora Ersilia a bisa finalmente.

Shudeska ErsiliaDeurwaarders- en Incas-sokantoor S.C. M. Ersilia

Telefon: 461-1545/ 461-1782

E-mail: [email protected]

<<<< página 6

<<<< página 18

Blue Factor ta trese sierto alivio i solushon

‘Factoring’ un medio nobo pa risibípago lihé pa bo fakturanan

1919

Page 20: Empresa Chiki Oktober 2008

2020

Delegá ta nifiká kompartí responsabilidatMas ku klaro ku un empre-sario asina, pero e emplea-do mes tambe ta konsiderá ‘delegá tarea’ komo algu negativo. Nan ta asosi’é ku e situashon kaminda ta pusha e tareanan ferfelu pa otronan òf ku abo komo empleado no ta niun tiki kontentu ku e tarea èkstra ku ta manda pa bo. Tòg tur e partidonan aki mester realisá ku esaki ta aspekto di koperashon i pa kom-partí responsabilidat.

Ta di rekomendá pa empre-sario di negoshi chikitu duna su empleadonan konfiansa pa loke ta nan outonomia i abilidatnan pa kumpli ku nan trabou. Ta importante pa traha tempu pa splika e kolaboradornan ku nan mes lo krese den nan fun-shon si nan ehekutá trabou di un forma responsabel. Gradualmente nan ta tuma tarea di e empresario, alivi-ando esaki di moda ku e por duna mas atenshon na otro partinan di maneho di e kompania. Hasta ta asina ku e empleadonan por sinti nan bon ora e empresario ta konfia nan ku trabou

ku en efekto e ta konsid-erá di dje, manera planifi-kashon i mantené kontak-tonan eksterno. E ta un de- mostrashon di kreensia den e kapasidat di e emplea-donan, loke ta motivá nan pa presta mas i mihó i pa nan mustra inisiativa.

Ata aki algu tep pa delegá tarea di forma efektivo:

1. Traha un lista di tarea ku por delegá i pone aserka tambe ke den e personalta esun mas apropiá pa tuma e tarea riba dje. Esaki por varia pa kada tarea.

2. Indiká na e empleado selektá kiko bo espektativa ta pa kon e karga e tarea i ki resultado bo ta spera di topa. Papia riba e

formanan kon por kontrolá si e desaroyo ta bai manera ta spera. Enfatisá ku parti di e responsabilidat awor ta serka e empleado mes.

3. Kuminsá duna empleado tarea chikitu i manera e mustra ku e por hèndel ta duna e persona tarea mas grandi. Realisá ku e situashon aki ta un kambio grandi pa e empleado.

4. Delegá tantu responsabilidat komo kompetensia. No tin sentido hasi un hende responsabel pa algu, miéntras ku e no tin e kompetensia pa disidí. No laga otronan mete e ora ei tampoko; manda nan pa e

empleado responsabel i kompetente.

5. Prepará pa e empleado, ku ta haña un tarea aserka, mas tantu detaye posibel pa e sa kiko tene kuenta kuné.

6. Mané bo delegá un tarea na otro hende den bo empresa, abo hala bèk i no sigui mete, pasobra bo ta brua e empleado. Bo mester keda alkansabel si pa kontestá pregunta ku e empleado por tin.

7. Inkorporá momentonan pa evaluá kon kosnan ta bayendo i ki dia bo ta spera pa e empleado reportá bèk.

8. Tuma e momentonan di evaluashon masha na serio, sino nan ta pèrdè tur balor. Ademas, asina bo por mustra ku e tarea bo a delegá tin su peso.

9. Bo tin tur rason di spera resultado di e tarea ku bo a delegá, pero bo no por spera perfekshon total. Esun nobo enkargá ku e tarea mester siña e trabou i sigur den kuminsamentu no por spera e mesun rapides ku abo a kustumbrá kuné.

10.Mustra bo apresio pa esun ku a aseptá un tarea ku abo ta delegá. Mustra bo apresio tambe ora e empleado logra kumpli kabalmente ku e enkargo nobo i si duna e empleado tambe un rekompensa pa esei, esei ta motivá e persona pa sigui hasi un bon trabou.

Hopi empresario tin problema pa delegá pa nan no pèrdè e bista total di nan negoshi. Esaki ta reda alabes ku nan no tin masha konfiansa den su mes hendenan pa klara e trabou. En efekto,

nan ta kere ku den e tempu ku ta tuma nan pa splika un tarea, nan mes a drei hasi’é kaba.