Emmanuel Levinas:

De filosofie van een

Joodse denker

Dr. Anya Topolski FWO Postdoctorale onderzoeker, KULeuven

Overzicht1. Zijn leven en zijn werk

2. De joodse elementen van Totaliteit en Oneindigheid

3. Waarom heeft Levinas ervoor gekozen om zijn werken apart te publiceren?

Leven

• 12 januari 1906 (of december 1905) – Geboren te Kaunas, Litouwen.

• 1923 - Studie filosofie aan de Universiteit van Straatsburg.

• 1928 - Ging naar de Universiteit van Freiburg in Duitsland voor studie van de fenomenologie bij Edmund Husserl. Daar ontmoette hij ook Martin Heidegger.

• 1930 - Naturaliseerde zich als Fransman

• 1939-1945 - In de Tweede Wereldoorlog was hij Frans militair. Hij was een talenkenner en sprak Litouws, Russisch, Duits en Frans, alsook Jiddisch, Hebreeuws en Grieks. Vrijwel zeker heeft hij hierdoor zijn Duits krijgsgevangenschap overleefd ondanks zijn Joodse afkomst.

• 1961 - Publiceerde Totaliteit en Oneindigheid

• 1963 - Publiceerde Het menselijk gelaat: essays

• 25 december 1995- Gestorven te Parijs.

Leven

Werk1929. Sur les « Idées » de M. E. Husserl 1932. Martin Heidegger et l'ontologie 1934. Quelques réflexions sur la philosophie de l'hitlérisme 1935. L'actualité de Maimonide 1935. L'inspiration religieuse de l'Alliance 1936. Fraterniser sans se convertir 1947. De l'Existence à l'Existent.

1988.Van het zijn naar het zijnde1961. Totalité et Infini: essai sur l'extériorité.

1966. Totaliteit en Oneindigheid 1963/1976. Difficult Freedom: Essays on Judaism

1969 t/m 1987. Moeilijke vrijheid of Het menselijk gelaat1968. Quatre lectures talmudiques

1990. Vier talmoed lessen

Werk1972. Humanisme de l'autre homme

1994. Humanisme van de andere mens1974. Autrement qu'être ou au-delà de l'essence.

1991. Anders dan zijn, of het wezen voorbij1977. Du Sacré au saint – cinq nouvelles lectures talmudiques 1980. Le Temps et l'Autre

1989. De tijd en de ander1982. L'Au-delà du verset: lectures et discours talmudiques

1989. Aan Gene Zijde van het Vers. Talmoedische Lezingen1988. A l'Heure des nations

1991. In de tijd van de volkeren1991. Entre Nous

1994. Tussen ons: essays over het denken-aan-de-ander

Totaliteit en Oneindigheid

De inspanning van dit boek is erop gericht een niet-allergische relatie met de andersheid te ontwaren in het spreken, daarin het Verlangen te ontdekken – waarin de krachtens zijn wezen moorddadige macht ten aanzien van het Andere, oog in oog staande met de Ander en ‘tegen elk gezond verstand in’, onmogelijkheid van moord wordt, achting voor de Ander ofwel rechtvaardigheid (TO 41).

• Relatie: Acher en achrayut• Spreken: Ethiek als eerste filosofie • Oog in oog: Panim• Onmogelijkheid van moord: Shoah • Rechtvaardigheid: Asymmetrie

De joodse elementen van Totaliteit en Oneindigheid

Relatie: Acher en achrayut• “Achrayut" wordt meestal vertaald als

"verantwoordelijkheid ". • "Achrayut" komt van het Hebreeuwse "Acher" dat

betekent "andere". • "Verantwoordelijkheid" is de mate waarin je moet

reageren op, beantwoorden aan of verantwoording geven over je beslissingen en acties.

• "Acher" verwijst naar de morele verplichting ten aanzien van de andere - niet alleen verantwoording geven voor je daden, maar ook het eigen maken van de behoeften en zorgen van de andere.

Spreken: Ethiek Als Eerste Filosofie • Spreken/luisteren tegenover zien/begrijpen• Het joods/islamitische verbod tegen

beelden• De ethische (of religieuze) relatie met de

Ander• Zijn kritiek van de ontologische traditie

• Heidegger en Dasein• Egologie of ikke, ikke, ikke en de rest kan

stikken

Panim: van aangezicht tot aangezicht

• Eerst gebruikt in 1952 'Ethiek en Geest’.• De Hebreeuwse term voor het gelaat, panim, is uniek

omdat het niet bestaat in het enkelvoud. • Het is ook een 'concept' dat niet kan worden

losgemaakt van God, waarvan panim nooit gezien kan worden, maar alleen gehoord.

• Panim is ook een herinnering van het belang van de externaliteit, want het kan nooit worden 'gezien' van binnenuit.

• De wortel van panim is panah wat betekent draaien in de richting van de ander en reageren op de oproep

Shoah:Onmogelijkheid van moord • Het 6de (niet 5de) Bijbelse gebod• Het totalitarisme en de Shoah

Het pluralisme manifesteert zich in de westerse filosofie slechts als een pluraliteit van subjecten die bestaan. … verschijnt het meervoud aan een subject dat telt als getal, als reeds ondergeschikt aan de synthese van het ‘ik denk’ (TO 301).

Rechtvaardigheid: Asymmetrie

• Tegenover waarheid en vrijheid• Levinas reageert tegen Buber

• Ich und Du (symmetrie)• De Ander is boven mij• Horizontale transcendentie• Ik ben verantwoordelijk voor alle Anderen

maar niemand is verantwoordelijk voor mij

Waarom heeft Levinas ervoor gekozen om zijn werken apart te publiceren?De relatie tot de andere mens (Autrui) is dus geen ontologie. Deze band … noemen wij religie

(Is ontologie fundamenteel?, 92)De bijzondere wegen die het joodse monotheïsme begaat. De bijzonderheid ervan doet geen afbreuk aan het universalisme, maar bevordert het (MG 37).

De morele ervaring vloeit niet voort uit die visie, maar is de voltrekking ervan; de ethiek is een optiek (TO 14).

De joodse elementen als sleutel voor

Totaliteit en Oneindigheid

Het jodendom leert ons een werkelijke transcendentie ... Op hetzelfde ogenblik dat ik bewust word, word ik mij bewust van mijn natuurlijke onrechtvaardigheid, van de schade die ik door mijn Ego-struktuur anderen toebreng … De ethiek is een optiek. (MG 41-2).

De joodse elementen als sleutel voor

Totaliteit en Oneindigheid