emer.gov.kzemer.gov.kz/kchs/2016/fevral/11/snip_12.docx · Web viewСНиП РК 2.03-10-2002*...

Государственные нормативы в области архитектуры,градостроительства и строительства

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ И ПРАВИЛА РК

ИНЖЕНЕРНАЯ ЗАЩИТА В ЗОНАХ ЗАТОПЛЕНИЯ И ПОДТОПЛЕНИЯ

СНиП РК 2.03-10-2002*

Комитет по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства индустрии и торговли Республики Казахстан

Астана 2006

ПРЕДИСЛОВИЕ

1. РАЗРАБОТАНЫ: Проектно-производственным бюро “Гражданжилпроект”.2. ПОДГОТОВЛЕНЫ: Проектной академией “KAZGOR” в связи с переработкой

государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства и переводом на государственный язык.

3. ПРЕДСТАВЛЕНЫ: Управлением технического нормирования и новых технологий в строительстве Комитета по делам строительства Министерства индустрии и торговли Республики Казахстан (МИиТ РК).

4. ПРИНЯТЫ И ВВЕДЕНЫ Приказом Комитета по делам строительства МИиТ РК от 17 января 2003 года

В ДЕЙСТВИЕ: № 11 с 1 марта 2003 года.5. Настоящие СНиП РК представляют собой аутентичный текст СНиП РК В.1.1-10-99

“Инженерная защита в зонах затопления и подтопления” на русском языке, введенные в действие на территории Республики Казахстан с 1.12.2002 года приказом Комитета по делам строительства Министерства индустрии и торговли РК от 15.10.2002 г. № 304 и перевод на государственный язык.

6. ВЗАМЕН: СНиП РК В.1.1-10-99.

Внесены изменения, утвержденные приказом Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства индустрии и торговли РК № 419 от 6.11.2006.

Пункты в которые внесены изменения, обозначаются *.

Настоящий государственный норматив не может быть полностью или частично воспроизведен, тиражирован и распространен в качестве официального издания без разрешения Уполномоченного государственного органа по делам архитектуры, градостроительства и строительства РК.

ISBN 9965-581-82-7

СОДЕРЖАНИЕ

1 Общие положения2 Классы сооружений инженерной защиты3 Требования к проектированию объектов и сооружений инженерной защитыЗащита территорий от затопления

СНиП РК 2.03-10-2002*

Искусственное повышение поверхности территорииРегулирование и отвод поверхностных вод с защищаемой территорииЗащита территорий от подтопленияИсходные данные для прогнозирования и защиты застраиваемых территорий от подтопленияПриродоохранные санитарно - гигиенические и противопаразитарные требованияРекреационные требования4 Дополнительные требования к материалам инженерных изысканий5 Защитные сооруженияДамбы обвалованияНагорные каналыНасосные станцииДренажные системы и дренажи6 Защитные сооружения на водохранилищах7 Расчеты обоснования надежности работы систем, объектов и сооруженийинженерной защиты8 Требования к проекту установки контрольно-измерительной аппаратуры(КИА) в сооружениях инженерной защитыПриложение А. Мероприятия по предупреждению подтопления застраиваемых территорий при проектировании, строительстве и эксплуатацииПриложение Б. Мероприятия по предупреждению действия факторов подтопленияна застраиваемых территорияхПриложение В. Состав предупредительных мероприятий по предупреждению подтопленияПриложение Г. Технико - экономическое обоснование инженерной защиты на водохранилищахПриложение Д. Классы защитных водоподпорных сооруженийПриложение Е. Состав материалов изысканий для различных стадий проектированияинженерной защиты сельскохозяйственных земельПриложение Ж. Термины и определенияПриложение 3. Перечень нормативно-технических документов, на которые дается ссылка

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ И ПРАВИЛАИНЖЕНЕРНАЯ ЗАЩИТА В ЗОНАХ ЗАТОПЛЕНИЯ И ПОДТОПЛЕНИЯ

ENGINEERING PROTECTION IN FLOODED AND UNDERGROUND WATERS AREAS

Дата введения — 01.03.2003 г.

Настоящие строительные нормы и правила распространяются на проектирование систем, объектов и сооружений инженерной защиты от затопления и подтопления территорий населенных пунктов, промышленных, транспортных, энергетических и коммунально - бытовых объектов, месторождений полезных ископаемых и горных выработок, сельскохозяйственных и лесных угодий, природных ландшафтов.

При проектировании систем, объектов и сооружений инженерной защиты надлежит соблюдать законодательные акты Республики Казахстан, а также требования нормативных документов, согласно прил. З, утвержденных или согласованных с Комитетом по делам строительства РК.

При отмене действующих нормативных документов, на которые дается ссылка в настоящих нормах, следует руководствоваться нормами, кото-рые введены взамен отмененных.

Термины и определения, применяемые в настоящем документе, приведены в приложении Ж.

1. 0БЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

1.1. При проектировании системы инженерной защиты территории от затопления и подтопления надлежит разрабатывать комплекс мероприятий, обеспечивающих предотвращение затопления и подтопления территорий и отдельных объектов в зависимости от требований строительства, функционального использования и особенности эксплуатации, охраны окружающей среды и/или устранения отрицательных воздействий затопления и подтопления.

Защита территории населенных пунктов, промышленных и коммунально-бытовых объектов должна обеспечивать:

- безопасное, бесперебойное и надежное функционирование и развитие городских, градостроительных, производственно-технических, коммуникационных, транспортных объектов, зон отдыха и других территориальных систем и отдельных объектов экономики;

- нормативные медико-санитарные условия жизни населения;- нормативные санитарно-гигиенические, социальные и рекреационные условия

защищаемых территорий.Защита от затопления и подтопления месторождения полезных ископаемых и горных

выработок должна обеспечивать:- охрану недр и природных ландшафтов;- безопасное ведение открытых и подземных разработок месторождений полезных

ископаемых, в том числе нерудных металлов;- исключение возможности техногенного затопления и подтопления территорий,

вызываемых разработкой месторождений полезных ископаемых.Защита сельскохозяйственных земель и природных ландшафтов должна:- способствовать интенсификации производства сельскохозяйственной, лесной и

рыбной продукции;- создавать оптимальные агротехнические условия;- регулировать гидрологический и гидрогеологический режимы на защищаемой

территории в зависимости от функционального использования земель;- способствовать комплексному и рациональному использованию и охране земельных,

водных, минерально-сырьевых и других природных ресурсов.При защите природных ландшафтов вблизи городов и населенных пунктов следует

предусматривать использование территории для создания санитарно-защитных зон, лесопарков, лечебно-оздоровительных объектов, зон отдыха, включающих все виды туризма, рекреации и спорта.

1.2. Основными природными условиями, способствующими возникновению процесса подтопления, являются:

- наличие плохо проницаемых грунтов (пылеватых песков, супесей, суглинков, трещиноватых глин, лессов и т.д.);

- близость расположения от поверхности водоупора или слабопроницаемых прослоек;- слабая естественная дренированность территории;- слабая естественная дренированность территории;- отсутствие условий оттока вод;- относительно высокое естественное положение грунтовых вод (до строительства).Наложение на природные условия действия техногенных факторов (нарушение

поверхностного и подземного стока, дренированности территории, возникновение новых, постоянно или временно действующих, дополнительных источников питания грунтовых вод, снижение интенсивности испарения и пр.) приводит к возникновению процесса подтопления.

1.3. Основными причинами подтопления в процессе эксплуатации застроенной территории являются дополнительная к атмосферным осадкам инфильтрация (W) утечек из

водонесущих подземных коммуникаций, водоемов и отсутствия ливневой канализации в городах.

Источники подтопления подразделяются на:- естественные (атмосферные осадки, талые и подземные воды, паровые воды в

грунтах зоны аэрации);- искусственные (котлованы и траншеи, являющиеся аккумуляторами поверхностных

вод, каналы, арыки, водопроводные и канализационные трубопроводы, теплосети, водоразборные пункты, водооборотные системы и сооружения, различные резервуары, накопители, гидрозолоотвалы, очистные сооружения, цехи с мокрым технологическим процессом, массивы орошения и т. п.);

- региональные и локальные.Факторы подтопления на:- активные (непосредственно вызывающие подтопление грунтов оснований или

заглубленных помещений);- пассивные (не вызывающие подтопления непосредственно, но способствующие

ему).1.4. В качестве основных средств инженерной защиты следует предусматривать

обвалование, искусственное повышение поверхности территории, русло-регулирующие сооружения и сооружения по регулированию и отводу поверхностного стока, дренажные системы и отдельные дренажи и другие защитные сооружения.

В качестве вспомогательных средств инженерной защиты надлежит использовать естественные свойства природных систем и их компонентов, усиливающие эффективность основных средств инженерной защиты. К последним следует относить повышение водоотводящей и дренирующей роли гидрографической сети путем расчистки русел и стариц, фитомелиорацию, агролесотехнические мероприятия и т. д.

В состав проекта инженерной защиты территории надлежит включать организационно-технические мероприятия, предусматривающие обеспечение пропуска весенних половодий и летних паводков.

Инженерная защита на застраиваемых территориях должна предусматривать обозначение единой комплексной территориальной системы или локальных приобъектных защитных сооружений, обеспечивающих эффективную защиту территорий от наводнений на реках, затопления и подтопления при создании водохранилищ и каналов; от повышения уровня грунтовых вод, вызываемого строительством и эксплуатацией зданий, сооружений и сетей.

Единые комплексные территориальные системы инженерной защиты следует проектировать независимо от ведомственной принадлежности защищаемых территорий и объектов.

1.5. Необходимость защиты территорий пойм рек от естественных затоплений определяется потребностью и степенью использования отдельных участков этих территорий под городскую или промышленную застройку или под сельскохозяйственные угодья, а также месторождения полезных ископаемых.

Расчетные параметры затоплений пойм рек следует определять на основе инженерно – гидрологических расчетов в зависимости от принимаемых классов защитных сооружений согласно разд. 2. При этом следует различать затопления:

- глубоководное (глубина свыше 5 м);- среднее (глубина от 2 м до 5 м);- мелководное (глубина покрытия поверхности суши водой до 2 м).1.6. Границы территорий техногенного затопления следует определять при разработке

проектов водохозяйственных объектов различного назначения и систем отвода отработанных и сточных вод от промышленных предприятий, сельскохозяйственных земель и горных выработок месторождений полезных ископаемых.

Отрицательное влияние затопления существующими или проектируемыми водохранилищами надлежит оценивать от режимов сработки водохранилища и продолжительности действия затопления на прибрежную территорию. При этом следует различать;

- постоянное затопление - ниже отметки уровня мертвого объема (УМО);- периодическое - между отметками нормального подпорного уровня (НПУ) и УМО;- временное (форсирование уровня водохранилища выше НПУ).1.7. При оценке отрицательных воздействий подтопления территории следует

учитывать глубину залегания грунтовых вод, продолжительность и интенсивность проявления процесса, гидрогеологические, инженерно-геологические и геокриологические, медико-санитарные, геоботанические, зоологические, почвенные, агрохозяйственные, мелиоративные, хозяйственно-экономические особенности района защищаемой территории.

При оценке ущерба от подтопления необходимо учитывать застройку территории, классы защищаемых сооружений и объектов, ценность сельскохозяйственных земель, месторождений полезных ископаемых и природных ландшафтов.

1.8. При разработке проектов инженерной защиты от подтопления надлежит учитывать следующие источники подтопления: распространение подпора подземных вод от водохранилищ, каналов, бассейнов ГЭС и других гидротехнических сооружений, подпора грунтовых вод за счет фильтрации с орошаемых земель на прилегающие территории, утечку воды из водонесуших коммуникаций и сооружений на защищаемых территориях, атмосферные осадки.

При этом необходимо учитывать возможность единовременного проявления отдельных источников подтопления или их сочетаний.

Зону подтопления на прибрежной территории проектируемого водохранилища или другого водного объекта следует определять прогнозом распространения подпора подземных вод при расчетном уровне воды в водном объекте на базе геологических и гидрогеологических изысканий, а на существующих водных объектах - на основе гидрогеологических исследований.

Зону распространения подпора грунтовых вод от орошаемых земель на сопряженные территории следует определять на основе водобалансовых и гидродинамических расчетов, результатов геологических изысканий.

При этом следует учитывать:- степень атмосферного увлажнения защищаемых территорий;- потери воды из водонесущих коммуникаций и емкостей.Прогнозные количественные характеристики подтопления для освоенных территорий

необходимо сопоставлять с фактическими данными гидрогеологических наблюдений. В случае превышения фактических данных над прогнозными надлежит выявлять дополнительные источники подтопления.

1.9. При инженерной защите городских и промышленных территорий следует учитывать отрицательное влияние подтопления на:

- санитарно-гигиеническое состояние территории;- надежность конструкций зданий и сооружений, в том числе возводимых на

подрабатываемых и ранее подработанных территориях;- надежность функционирования инженерных коммуникаций, сооружений и

оборудования вследствие проникания воды в подземные помещения;- коррозию подземных частей металлических конструкций, трубопроводных систем,

систем водоснабжения и теплофикации;- проявление суффозии и эрозии;- устойчивость и прочность подземных сооружений при изменении гидростатического

давления грунтовой воды;- условия хранения продовольственных и не продовольственных товаров в

подвальных и подземных складах.

1.10. При подтоплении сельскохозяйственных земель и природных ландшафтов следует учитывать влияние подтопления на:

- санитарно-гигиеническое состояние территории;- изменение солевого режима почв;- заболачивание территории;- природные системы в целом и на условия жизнедеятельности представителей флоры

и фауны.1.11. Инженерная защита территории от затопления и подтопления должна быть

направлена на предотвращение или уменьшение экономического, социального и экологического ущерба, который определяется снижением количества и качества продукции различных отраслей хозяйственного комплекса, ухудшением гигиенических и медико-санитарных условий жизни населения, затратами на восстановление, надежности объектов на затапливаемых и подтопленных территориях.

1.12. При проектировании инженерной защиты от затопления и подтопления следует определять целесообразность и возможность одновременного использования сооружений и систем инженерной защиты в целях улучшения водообеспечения и водоснабжения, бытовых условий жизни населения, эксплуатации промышленных и коммунальных объектов, а также в интересах энергетики, автодорожного, железнодорожного и водного транспорта, добычи полезных ископаемых, сельского, лесного, рыбного и охотничьего хозяйств, мелиорации, рекреакций и охраны природы, предусматривая в проектах возможность создания вариантов сооружений инженерной защиты многофункционального назначения.

1.13. Проект сооружений инженерной защиты должен обеспечивать:- надежность защитных сооружений;- безопасность их эксплуатации при наименьших эксплуатационных затратах;- возможность проведения систематических наблюдений за работой и состоянием

сооружений и оборудования;- оптимальные режимы эксплуатации водосборных сооружений;- максимальное использование местных строительных материалов и природных

ресурсов.Выбор варианта сооружений инженерной защиты должен производиться на

основании технико-экономического сопоставления показателей сравниваемых вариантов.1.14. Территории населенных пунктов и районы разработки месторождений полезных

ископаемых следует защищать от последствий, указанных в п. 1.9 настоящих норм, а также от оползней, термокарста и термоэрозии, а сельскохозяйственные угодия - от последствий, указанных в п. 1.10 настоящих норм, улучшая микроклиматические, агролесомелиоративные и другие условия.

При проектировании инженерной защиты территории следует соблюдать требования, законодательства Республики Казахстан по охране поверхностных вод от загрязнения сточными водами.

В случаях, когда проектируемые сооружения инженерной защиты территориально совпадают с существующими или создаваемыми водоохранными, природоохранными зонами, национальными парками, заповедниками, природные мероприятия проекта инженерной защиты территории должны быть согласованы с органами государственного контроля за охраной природной среды.

1.15. Эффективность проектируемых противопаводковых мероприятий следует определять сопоставлением технико-экономических показателей варианта комплексного использования водохранилища и защищаемых земель с вариантом использования земель до проведения противопаводковых мероприятий.

1.16. Противопаводковые плотины, дамбы обвалования населенных пунктов и промышленных объектов, месторождений полезных ископаемых и горных выработок надлежит проектировать в соответствии с требованиями разд. 3 настоящих норм и требованиям к речным гидротехническим сооружениям, а сельскохозяйственных земель - в

соответствии с требованиями предъявляемыми к мелиоративным системам и речным гидротехническим сооружениям, согласно СНиП 3.07.01-85, а сельско-хозяйственных земель – в соответствии с требованиями, предъявлемыми к мелиоративным системам и речным гидротехническим сооружениям согласно СНиП 2.04.03-85, СНиП 3.07.01-85.

При проектировании защитных противопаводковых систем на реках следует учитывать требования комплексного использования водных ресурсов водотоков.

Выбор расчетной обеспеченности пропуска паводков через водосбросные защитные сооружения обосновывается технико-экономическими расчетами с учетом классов защитных сооружений в соответствии с требованиями разд. 2 настоящих норм.

1.17. Сооружения, регулирующие поверхностный сток на защищаемых от затопления территориях, следует рассчитывать на расчетный расход поверхностных вод (согласно СНиП 2.04.03-85), поступающих на эти территории (дождевые и талые воды, временные и постоянные водотоки), принимаемый в соответствии с классом защитного сооружения.

Поверхностный сток со стороны водораздела следует отводить с защищаемой территории по нагорным каналам, а при необходимости предусматривать устройство водоемов, позволяющих аккумулировать часть поверхностного стока.

1.18. Комплексная территориальная система инженерной защиты от затопления и подтопления должна включать в себя несколько различных средств инженерной защиты в случаях:

- наличия на защищаемой территории промышленных или гражданских сооружений, защиту которых осуществить отдельными средствами инженерной защиты невозможно и малоэффективно;

- сложных морфометрических, топографических, гидрогеологических и других условий, исключающих применение того или иного отдельного объекта инженерной защиты.

1.19. Мероприятия по предупреждению подтопления застраиваемых территорий при проектировании, строительстве и эксплуатации следует выполнять согласно приложений А, Б, В настоящих норм.

1.20. При защите территорий от затопления и подтопления, вызванного строительством гидроэнергетических и водохозяйственных объектов, технико-экономическое обоснование инженерной защиты I и II классов следует выполнять на основе технико-экономических расчетов согласно приложению Г настоящих норм.

Обоснование сооружений инженерной защиты при проектировании водохозяйственных объектов республиканского, областного и местного значения, а также сооружений инженерной защиты III и IV классов следует выполнять на основе нормативных стоимостей освоения новых земель взамен изымаемых для несельскохозяйственных нужд.

2. КЛАССЫ СООРУЖЕНИЙ ИНЖЕНЕРНОЙ ЗАЩИТЫ

2.1. Классы сооружений инженерной защиты назначаются, как правило, не ниже классов защищаемых объектов в зависимости от хозяйственной и экономической зависимости,

При защите территории, на которой расположены объекты различных классов, класс сооружений инженерной защиты должен, как правило, соответствует классу большинства защищаемых объектов. При этом отдельные объекты с более высоким классом, чем класс, установленный для сооружений инженерной защиты территории, могут защищаться локально. Классы таких объектов и их локальной защиты должны соответствовать друг другу.

Если технико - экономическим обоснованием установлена целесообразность локальной защиты, то класс инженерной защиты территории следует повышать на единицу.

2.2*. Классы постоянных гидротехнических сооружений инженерной защиты водоподпорного типа следует назначать в соответствии с требованиями СНиП 2.06.01-86 и

СНиП 3.07.01, в зависимости от характеристики защищаемой территории по приложению Д настоящих норм.

2.3*. Классы защитных сооружений неводоподпорного типа (руслорегулирующие и стокорегулирующие, дренажные системы и т. д.) следует назначать в соответствии с требованиями СНиП 2.06.01-86.

Расчетные условия для проектирования принимаются, согласно СНиП 3.07.01-85, в соответствии с принятым классом.

2.4. Превышение гребня водоподпорных защитных сооружений над расчетным уровнем воды следует назначать в зависимости от класса защитных сооружений и с учетом требований СНиП 2.06.05-84*.

При этом следует учитывать возможность повышения уровня воды за счет стеснения водотока защитными сооружениями.

2.5. При защите территории от затопления повышением поверхности подсыпкой или намывом грунта отметку подсыпаемой территории со стороны водного объекта следует принимать так же, как для гребня дамб обвалования; отметку подсыпаемой территории при защите от подтопления следует определять с учетом требований к планировке и застройке городов, поселков и сельских населенных пунктов.

2.6*. При проектировании инженерной защиты на берегах водотоков и водоемов в качестве расчетного принимается максимальный уровень воды в них с вероятностью превышения в зависимости от класса сооружений инженерной защиты в соответствии с требованиями СНиП 2.06.01-86 и СНиП 3.07.01-85, для основного расчетного случая.

Примечания: 1. Вероятность превышения расчетного уровня воды для сооружений I класса,

защищающих сельскохозяйственные территории площадью свыше 100 тыс. га. принимается равной 0,5 %, для сооружений IV класса, защищающих территории оздоровительно ~ рекреационного и санитарно - защитного назначения, - 10 %.

2. Перелив воды через гребень сооружений инженерной защиты городских территорий при поверочных расчетных уровнях воды, в соответствии СНиП 3.07.01-85, не допускается. Для городских территорий и отдельно стоящих промышленных предприятий должен быть разработан план организационно - технических мероприятий на случай прохождения паводка с обеспеченностью, равной поверочному расчетному случаю.

2.7. Нормы осушения (глубины понижения грунтовых вод, считая от проектной отметки территории) при проектировании защиты от подтопления принимаются в зависимости от характера застройки защищаемой территории в соответствии с табл. 1.

Нормы осушения сельскохозяйственных земель определяются в соответствии с требованиями к мелиоративным системам.

Нормы осушения на сопряженных городских, сельскохозяйственных и других территориях, используемых различными землепользователями, определяются с учетом требований каждого землепользователя.

Таблица 1

Характер застройки Норма осушения, м1. Территории крупных промышленных зон и комплексов до 152. Территории городских промышленных зон, коммунально-

складских зон, центры крупнейших, крупных и больших городов5

3. Селитебные территории городов и сельских населенных пунктов 24. Территории спортивно - оздоровительных объектов и учреждений

обслуживания зон отдыха1

5. Территории зон рекреационного и защитного назначения (зеленые 1

насаждения общего пользования, парки, санитарно - защитные зоны)

2.8. Классы защитных сооружений от подтопления следует назначать в зависимости от норм осушения и расчетного понижения уровня грунтовых вод по табл. 2.

Таблица 2

Нормыосушения, м

Расчетное понижение уровня грунтовых вод, м, для классов сооруженийI II III IV

до 1552

св. 5--

до 5св. 3

-

-до 3

-

--

до 2

2.9. Максимальные расчетные уровни грунтовых вод на защищаемых территориях следует принимать по результатам прогноза в соответствии с п. 1.15 настоящих норм и расчетными расходами регулируемого стока дождевых вод, согласно СНиП 2.04.03-85.

3. ТРЕБОВАНИЯ К ПРОЕКТИРОВАНИЮ ОБЪЕКТОВ И СООРУЖЕНИЙ ИНЖЕНЕРНОЙ ЗАЩИТЫ

Защита территорий от затопления

3.1. Защиту территорий от затопления следует осуществлять:- обвалованием территорий со стороны реки, водохранилища или другого водного

объекта;- искусственным повышением рельефа территории до незатопляемых планировочных

отметок;- аккумуляцией, регулированием, отводом поверхностных сбросных и дренажных вод

с затопленных, временно затопляемых, орошаемых территорий и низинных нарушенных земель.

В состав средств инженерной защиты от затопления могут входить: дамбы обвалования, дренажи, дренажные и водосбросные сети, нагорные водосбросные каналы, быстротоки и перепады, трубопроводы и насосные станции.

В зависимости от природных и гидрогеологических условий защищаемой территории системы инженерной защиты могут включать несколько вышеуказанных сооружений либо отдельные сооружения.

3.2. Общую схему обвалования защищаемой территории на всем протяжении пониженных отметок ее естественной поверхности следует выбирать на основании технико-экономического сопоставления вариантов с учетом требований республиканских и ведомственных нормативных документов и стандартов, утвержденных или согласованных Комитетом по делам строительства.

3.3. При защите затапливаемых территорий надлежит применять два вида обвалования: общее и по участкам.

Общее обвалование территории целесообразно применять при отсутствии на защищаемой территории водотоков или когда сток их может быть переброшен в водохранилище либо в реку по отводному каналу, трубопроводу или насосной станцией.

Обвалование по участкам следует применять для защиты территорий, пересекаемых большими реками, перекачка которых экономически нецелесообразна, либо для защиты отдельных участков территории с различной плотностью застройки.

3.4. При выборе вариантов конструкций дамб обвалования надлежит учитывать:

- топографические, инженерно-геологические, гидрогеологические, гидрологические, климатические условия района строительства;

- экономичность конструкций защитных сооружений;- возможность пропуска воды в период половодья и летних паводков;- плотность застройки территории и размеры зон отчуждения, требующих выноса

строений из зон затопления;- целесообразность применения местных строительных материалов, строительных

машин и механизмов;- сроки возведения сооружений;- требования по охране окружающей природной среды;- безопасность и удобство эксплуатации;- целесообразность утилизации дренажных вод для улучшения водоснабжения.3.5. Превышение гребня дамб обвалования над расчетным уровнем воды водных

объектов необходимо определять в зависимости от класса защитных сооружений в соответствии с пп. 2.4. и 2.6 настоящих норм.

3.6. Проекты инженерной защиты по предотвращению затоплений, обусловленных созданием водохранилищ, магистральных каналов, систем осушения земельных массивов, необходимо увязывать с проектами строительства всего хозяйственного комплекса.

Искусственное повышение поверхности территории

3.7. Поверхность территории надлежит повышать:- для освоения под застройку затопленных, временно затапливаемых и подтопленных

территорий;- для использования земель под сельскохозяйственное производство;- для благоустройства прибрежной полосы водохранилищ и других водных объектов.3.8. Варианты искусственного повышения поверхности территории необходимо

выбирать на основе анализа следующих характеристик защищаемой территории: - почвенно-геологических, зонально-климатических и антропогенных;- функционально-планировочных, социальных, экологических и других,

предъявляемых к территориям под застройку.3.9. Проект вертикальной планировки территории с подсыпкой грунта следует

разрабатывать с учетом плотности застройки территории, степени выполнения ранее предусмотренных планировочных работ, классов защищаемых сооружений, изменений гидрогеологического режима рек и водоемов, расположенных на защищаемой территории с учетом прогнозируемого подъема уровня грунтовых вод.

3.10. За расчетный уровень воды при проектировании искусственного повышения поверхности территории от затопления следует принимать отметку уровня воды в реках, водоемов или водохранилищах в соответствии с требованиями п. 2.6 настоящих норм.

3.11. При защите территории от затопления подсыпкой отметку бровки берегового откоса территории следует определять в соответствии с требованиями п. 2.5 настоящих норм и принимать не менее чем на 0,5 м выше расчетного уровня воды в водном объекте с учетом расчетной высоты волны и ее наката. Отметки поверхности подсыпанной территории при защите от подтопления определяются величиной нормы осушения с учетом прогноза уровня грунтовых вод.

Проектирование берегового откоса отсыпанной территории следует осуществлять в соответствии с требованиями СНиП 2.06.05-84*.

3.12. Отвод поверхностного стока с защищенной территории следует осуществлять в водоемы, водотоки, овраги, в общегородские канализационные или ливневые системы с учетом требований пп. 3.13 - 3.15 настоящих норм и экологических требований.

3.13. При осуществлении искусственного повышения поверхности территории необходимо обеспечивать условия естественного дренирования подземных вод. По тальвегам, засыпаемых или замываемых оврагов и балок, следует прокладывать дренажи, а постоянные водотоки заключать в коллекторы с сопутствующими дренами.

3.14. Необходимость осушения искусственных подсыпок определяется гидрологическими условиями прилегающей территории и фильтрационными свойствами грунтов основания и подсыпки.

При засыпке временных водотоков, водоемов и мест разгрузки подземных вод необходимо предусматривать устройство в основании подсыпки фильтрующего слоя или пластового дренажа.

3.15. При выборе технологии работ по искусственному повышению поверхности территории путем отсыпки грунта или намыва необходимо предусматривать перемещение грунтовых масс с незатапливаемых участков коренного берега или поймы на затапливаемые. При дефиците грунтов надлежит использовать полезные выемки при углублении русел рек для целей судоходства, расчистки и благоустройства стариц, протоков и других водоемов, расположенных на защищаемой территории либо вблизи ее.

Регулирование и отвод поверхностных вод с защищаемой территории

3.16. Сооружения по регулированию и отводу поверхностных вод с городских территорий и промышленных площадок надлежит разрабатывать в соответствии с требованиями инженерной подготовки территорий для планировки и застройки городов, поселков и других населенных пунктов. Проектирование дюкеров, выпусков, ливнеотводов и ливнеспусков, отстойников, усреднителей, насосных станций и других сооружений следует производить в соответствии с требованиями к канализационным наружным сетям и сооружениям, СНиП 2.04.03-85.

На территориях промышленной и гражданской застройки надлежит предусматривать дождевую канализацию закрытого типа. Применение открытых водоотводящих устройств (канав, кюветов, лотков) допускается в районах 1 - 2 этажной застройки, на территориях парков и зон отдыха с устройством мостиков или труб на пересечениях с улицами, дорогами, проездами и тротуарами - в соответствии с требованиями норм проектирования автомобильных и железных дорог, СНиП РК 3.03-09-2003, СНиП 3.03.01-85.

3.17. Стокорегулиругощие и руслорегулирующие сооружения и мероприятия по предотвращению затопления и подтопления сельскохозяйственных территорий, примыкающих к незарегулированным средним и малым рекам, а также для защиты открытых и подземных горных выработок полезных ископаемых и отдельных объектов экономики такие, как переходы под автодорогами, подходы к судоходным сооружениям и т. д., следует применять в зависимости:

- от масштабов и времени затопления территории;- от естественных факторов - подтопления и водной эрозии;- от техногенных факторов, усиливающих затопление и подтопление земель

защищаемых объектов.3.18. При регулировании и отводе поверхностных вод с защищаемых

сельскохозяйственных земель следует выполнять требования настоящих норм и требования к мелиоративным системам.

Учет естественной водной эрозии почвенного покрова следует производить в зависимости от нормы осадков, испарения, уклонов поверхности, естественной дренированности и т. д.

При этом надлежит обеспечивать:

- во влажной зоне - защиту от наводнения и затопления ливневыми и снеговыми талыми водами путем отвода избыточных поверхностных вод, понижения уровня грунтовых вод при высоком их стоянии, осушения болот и избыточно увлажненных земель;

- в слабозасушливой и засушливой зонах - защиту от плоскостной и линнейной водной эрозии путем обработки пахотных земель поперек склонов, задерновки (засева трав) склонов, посадки древесно- кустарниковых насаждений в зонах оврагообразования и лесопосадок по границам севооборотных участков, создания водозадерживающих устройств, глубокого объемного рыхления.

3.19. Стокорегулирующие сооружения на защищаемой территории должны обеспечивать отвод поверхностного стока в гидрографическую сеть или в водоприемники.

Перехват и отвод поверхностных вод следует осуществлять применением ограждающих обвалований в сочетании с нагорными каналами.

Примечание. При защите территорий месторождений полезных ископаемых проект стокорегулирующих сооружений должен быть увязан с требованиями по защите горных выработок от подземных и поверхностных вод, СНиП 2.06.14.

3.20. Руслорегулирующие сооружения на водотоках, расположенных на защищаемых территориях должны быть рассчитаны на расход воды в половодье при расчетных уровнях воды, обеспечения незатопляемости территории, расчетной обводненности русла реки и исключения иссушения пойменных территорий. Кроме того, эти сооружения не должны нарушать условия забора воды в существующие каналы, изменять твердый сток потока, а также режим пропуска льда и щуги.

Защита территорий от подтопления

3.21. Состав защитных сооружений на подтопленных территориях следует назначать в зависимости от характера подтопления (постоянного, сезонного, эпизодического) и величины приносимого им ущерба. Защитные сооружения должны быть направлены на устранение основных причин подтопления в соответствии с требованиями пп. 1.2 - 1.10 настоящих норм и прил. А.

3.22. При выборе систем дренажных сооружений должны быть учтены форма и размер территории, требующей дренирования, характер движения грунтовых вод, геологическое строение, фильтрационные свойства и емкостные характеристики водоносных пластов, область распространения водоносных слоев с учетом условий питания и разгрузки подземных вод, определены количественные величины составляющих баланса грунтовых вод, составлен прогноз подъема уровня грунтовых вод и снижения его при осуществлении защитных мероприятий.

На основе водобалансовых, фильтрационных, гидродинамических и гидравлических расчетов, а также технико-экономического сравнения вариантов следует производить выбор окончательной системы дренирования территорий. При этом выбранные защитные мероприятия от подтопления не должны проводить на застроенных территориях или в прилегающей к ним зоне к последствиям, указанным в пп. 1.9, 1.10 настоящих норм.

3.23. При расчете дренажных систем необходимо соблюдать требования пп. 1.7-1.10 настоящих норм и определять рациональное их местоположение и заглубление, обеспечивающее нормативное понижение грунтовых вод от защищаемой территории в соответствии с требованиями разд, 2 настоящих норм.

На защищаемых от подтопления территориях в зависимости от топографических и геологических условий, характера и плотности застройки, условий движения подземных вод со стороны водораздела к естественному или искусственному стоку следует применять одно-, двух-, многолинейные, контурные и комбинированные дренажные системы, в соответствии с требованиями раздела 5.

3.24. Перехват инфильтрационных вод в виде утечек из водовмещающих надземных и подземных емкостей и сооружений (резервуаров, отстойников, шламохранилищ, накопителей стока системы внешних сетей водопровода, канализации и т. д.) надлежит обеспечивать с помощью контурных дренажей.

Предупреждение распространения инфильтрационных вод за пределы территорий, отведенных под водонесущие сооружения, надлежит достигать устройством не только дренажных систем, но и противофильтрационных экранов и завес, проектиреуемых в соответствии СНиП 2.02.01.

Примечания: 1. Защиту от подтопления подземных сооружений (подвалов, подземных переходов,

тоннелей и т. д.) надлежит обеспечивать защитными гидроизоляционными покрытиями или устройством фильтрующих призм, пристенных и пластовых дренажей.

2. Защиту зданий и сооружений с особыми требованиями к влажности воздуха в подземных и наземных помещениях (элеваторы, музеи, книгохранилища и т. д.) следует обеспечивать устройством вентиляционных дренажей, специальных изоляционных покрытий подземной части сооружений, а также проведения мероприятий фитомелиорации, обеспечивающих устранение последствий конденсации влаги в подвальных помещениях.

3.25. При реконструкции и усилении существующих систем защитных сооружений от подтопления необходимо учитывать эффект осушения, достигаемый существующими дренажными устройствами.

Исходные данные для прогнозирования и защиты застраиваемых территорий от подтопления

3.26. Проектирование защитных дренажей на территориях городов и промышленных площадок осуществляется с целью регулирования (поддержания) уровня грунтовых вод на требуемой глубине, исходя из возможных неблагоприятных техногенных последствий (в т.ч. агрессивного воздействия грунтовых вод и грунтов) при формировании процессов подтопления. При этом следует учитывать высоту капиллярного поднятия (эффективную), характерную для данных грунтов. Требования к необходимой норме осушения в зависимости от типа застройки должны быть оформлены Заказчиком в “Техническом задании” на изыскание. Для селитебной зоны (гражданская застройка города) норма осушения h0 2,0 м. В городах при выборе нормы осушения следует учитывать требования древесных и кустарниковых насаждений.

3.26.1. При выборе глубины заложения дренажа необходимо учитывать: - расположение участка по отношению к основным водоприемникам;- геологическое строение территорий и глубину залегания наиболее водопроницаемых

слоев;- физико-механические свойства грунтов на предполагаемой глубине залегания

дренажа;- глубину залегания грунтовых вод в предполагаемый период строительства.3.26.2. Глубина заложения горизонтального дренажа определяется как сумма двух

величин – глубины понижения поверхностных грунтовых вод и расчетного превышения уровня воды на междренье над горизонтом воды в дренаже. Величина напора на междренье характеризует интенсивность притока к дренажу и определяет степень использования свободной емкости грунта для аккумуляции избыточных запасов воды в период усиленной инфильтрации. Величина напора существенно влияет на величину междренного расстояния и ее расчетное значение может быть обоснованно лишь на основе технико-экономического сравнения вариантов. На практике величину напора принимают в пределах 0,5-1,0 м.

3.26.3. По расположению дренажа на защищаемой территории и относительно областей питания и стока грунтовых вод они могут быть следующего типа: систематические, цокольные, перехватывающие (береговые), пластовые.

3.26.4. Гидравлические расчеты дренажей состоят из определения величины притока воды в дренаж, положения уровня грунтовых вод и междренных расстояний.

Основным фактором определяющим междренное расстояние, является инфильтрационное питание грунтовых вод.

Величина инфильтрационного питания может определяться путем непосредственного измерения на местности, на основе уровней водного баланса рассматриваемой территории или приниматься по аналогу.

3.27. Для обоснования проектирования предупредительных мероприятий проводится оценка потенциальной подтопляемости территорий.

Для оценки потенциальной подтопляемости необходимо иметь следующие исходные данные: территории застроенные и незастроенные.

Природоохранные санитарно-гигиеническиеи противопаразитарные требования

3.28. В проекте инженерной защиты территории от затопления и подтопления следует предусматривать:

- предупреждение опасных размывов русла, берегов, а также участков сопряжения защитных соружений с неукрепленным берегом, вызываемых стеснением водотока защитными дамбами и береговыми укреплениями;

- сохранение вокруг оставляемых на защищаемой территории водоемов древесно-кустарниковой и луговой растительности, лесонасаждений;

- осуществление на защищаемой территории комплекса агротехнических, луго-, лесомелиоративных и гидротехнических мероприятий по борьбе с водной эрозией;

- озеленение защищаемой части территории населенных пунктов, промышленных объектов, мелиоративных участков и т. д.;

- предупреждение загрязнения почвы, водоемов, защищаемых сельскохозяйственных земель и территорий, используемых под рекреацию, возбудителями инфекционных заболеваний, отходами промышленного производства, нефтепродуктами и ядохимикатами;

- сохранение естественных условий миграции животных в границах защищаемой территории;

- сохранение или создание новых нерестилищ взамен утраченных в результате осушения пойменных озер, стариц и мелководий водохранилищ;

- предупреждение гибели и травмирования рыб на объектах инженерной защиты;- сохранение на защищаемой территории естественных условий обитания охраняемых

животных;- сохранение на защищаемой территории режима водно-болотных угодий,

используемых перелетными водоплавающими птицами во время миграции.3.29. Системы инженерной защиты следует проектировать с учетом особенностей

природоохранных, санитарно-гигиенических и противопаразитарных требований для каждой природной зоны, а также данных территориальных комплексных схем охраны природы.

3.30. При размещении сооружений инженерной защиты и строительной базы необходимо выбирать земли, не пригодные для сельского хозяйства, либо сельскохозяйственные угодья низкого качества. Для строительства сооружений на землях государственного лесного фонда следует выбирать не покрытые лесом площади или площади, занятые кустарниками или малоценными насаждениями.

Не допускается нарушение природных комплексов заповедников и природных систем, имеющих особую научную или культурную ценность, в том числе в пределах охранных зон вокруг заповедников.

3.31. При создании объектов инженерной защиты на сельскохозяйственных землях и застроенных территориях не должны нарушаться процессы биогеохимического круговорота, оказывающие положительное влияние на функционирование природных систем.

3.32. Санитарно-оздоровительные мероприятия необходимо проектировать с учетом перспектив развития населенных пунктов. Не следует допускать образования мелководных зон, а также зон временного затопления и сильного подтопления вблизи населенных пунктов.

Расстояние от водоемов до жилых и общественных зданий должно устанавливаться органами санитарно-эпидемиологической службы в каждом конкретном случае.

3.33. Все проекты инженерной защиты должны содержать оценку возможных последствий техногенных воздействий на окружающую природную среду, основывающуюся на прогнозах динамики природных процессов: геодинамических, гидрологических, гидрохимических, геотермических, биологических, возникающих в результате воздействия затопления и подтопления, а также прогнозов изменений паразитологической ситуации.

3.34. При устройстве защитных сооружений допускается применять в качестве строительных материалов грунты и отходы производства, не загрязняющие окружающую природную среду.

Выемка грунта ниже створа защитных сооружений для наращивания дамб не допускается.

Не допускается подрезка склонов, разработка карьеров местных материалов в водоохранной зоне водоемов и водотоков.

3.35. При наличии на защищаемых территориях хозяйственно-питьевых водоисточников следует составлять прогноз возможных изменений качества воды после строительства защитных сооружений для разработки водоохранных мероприятий.

3.36. В проектах строительства объектов инженерной защиты необходимо предусматривать централизованное водоснабжение и канализацию защищаемых населенных пунктов с учетом существующих гигиенических требований.

3.37. Вокруг источников хозяйственно-питьевого назначения, расположенных на защищаемой территории, надлежит создавать санитарные зоны охраны, отвечающие требованиям проектирования и эксплуатации зон санитарной охраны источников водоснабжения и водопроводов хозяйственно-питьевого назначения.

3.38. В местах пересечения сооружениями инженерной защиты (нагорными каналами, дамбами обвалования и т. д.) путей миграции животных надлежит:

- выносить сооружения за границу путей миграции;- выполнять откосы земляных сооружений с утрамбовкой и без крепления,

обеспечивающими беспрепятственное прохождение животных;- заменять участки каналов со скоростями течения, опасными для переправы

животных, на трубопроводы.3.39. Рекультивацию и благоустройство территорий, нарушенных при создании

объектов инженерной защиты, надлежит разрабатывать с учетом действующих требований ГОСТ 17.5.3.04 и ГОСТ 17.5.3.05.

Рекреационные требования

3.40. Использование защищаемых затапли-ваемых и подтопленных прибрежных территорий рек и водохранилищ для рекреации следует рассматривать наравне с другими видами природопользования и создания водохозяйственных комплексов на реках.

При осуществлении инженерной защиты территории от затопления и подтопления не допускается снижать рекреационный потенциал защищаемой территории и прилегающей акватории.

Водоемы, расположенные на защищаемой территории, используемые для рекреационных целей в сочетании с парковыми зелеными насаждениями, должны отвечать

требованиям республиканских стандартов и правилам охраны поверхностных вод от загрязнения сточными водами, ГОСТ 17.1.5.02.

3.41. Вдоль трасс магистральных каналов при ликвидации заболоченных и подтопленных территорий допускается создавать рекреационные водоемы вблизи населенных пунктов в соответствии с ГОСТ 17.1.5.02.

4. ДОПОЛНИТЕЛЬНЫЕ ТРЕБОВАНИЯ К МАТЕРИАЛАМ ИНЖЕНЕРНЫХ ИЗЫСКАНИЙ

4.1. В составе дополнительных требований к инженерным изысканиям надлежит учитывать условия, связанные с затоплением и подтоплением прибрежных территорий существующих и создаваемых водохранилищ, а также инженерно освоенных и осваиваемых территорий.

4.2. Материалы изысканий должны обеспечивать возможность:а) оценки существующих природных условий на защищаемой территории;б) прогноза изменения инженерно-геологических, гидрогеологических,

гидрологических условий на защищаемой территории с учетом техногенных факторов, в том числе:

- возможности развития и распространения опасных геологических процессов;- оценки подтопляемости территории;- оценки масштабов затопляемости территории;- выбора способов инженерной защиты территорий от подтопления и затопления;- расчета сооружений инженерной защиты;- оценки водного баланса территории, а также уровенного, химического и

температурного режимов поверхностных и подземных вод (на основе режимных наблюдений на створах, балансовых и опытных участках);

- оценки естественной и искусственной дренированности территорий;в) составления рекомендаций по функциональному зонированию территории.4.3. Материалы инженерных изысканий должны отражать опасность сопутствующих

затоплению и подтоплению геологических процессов: оползней, нарушения берегов, карста, просадки лессовых грунтов, суффозии и т. п.

Материалы инженерных изысканий необходимо дополнять результатами многолетних наблюдений за режимом подземных вод и экзогенных геологических процессов, а также гидрологическими и гидрогеологическими расчетами.

4.4. Масштабы графических документов для проектирования следует определять с учетом стадии проектирования по табл. 3.

Таблица 3

Стадия проектированияинженерной защиты

Масштаб графическихдокументов

1. Схема комплексной территориальной системы инженерной защиты

1:500 000-1:100 000(врезки 1:25 000, в сложных инженерно-

геологических условиях - 1:10 000 -1:1000)2. Проект комплексной территориальной системы инженерной защиты

1:100 000-1:25 000 (врезки 1:5000-1:2000)

3. Детальная схема инженерной защиты населенного пункта

1:25 000-1:5000(оборонные планы 1:100 000 - 1:25 000, врезки

1:1000)4. Проект инженерной защиты участказастройки, в том числе:

а) проектб) рабочая документация 1:5000-1:500

1:1000-1:500

Графические материалы по табл. 3 необходимо дополнять следующими данными:- оценкой современного состояния существующих сооружений, дорог, коммуникаций

с достоверными сведениями по обнаружению в них деформаций;- оценкой хозяйственного и экологического значения территории и перспективой ее

использования;- сведениями о существующих и выполняемых ранее мероприятиях и сооружениях

инженерной защиты, об их состоянии, необходимости и возможности их развития, реконструкции и т. д.

4.5. При составлении рабочей документации и одностадийных проектов инженерной защиты отдельных объектов (промышленных предприятий, жилищно-коммунальных сооружений, одиночных зданий и сооружений различного назначения и т. д.) необходимо учитывать требования к инженерным изысканиям в зависимости от последующего использования защищаемой территории: промышленного, городского и поселкового строительства, сельскохозяйственного освоения земель, сельскохозяйственного или линейного строительства и т. д.

4.6. Состав материалов изысканий при разработке проектов инженерной защиты сельскохозяйственных земель для различных стадий проектирования должен соответствовать требованиям приложения Е настоящих норм.

5. ЗАЩИТНЫЕ СООРУЖЕНИЯ

Дамбы обвалования

5.1. Для защиты территории от затопления применяются два типа дамб обвалования - незатопляемые и затопляемые,

Незатопляемые дамбы следует применять для постоянной защиты от затопления городских и промышленных территорий, прилегающих к водохранилищам, рекам и другим водным объектам.

Затопляемые дамбы допускается применять для временной защиты от затопления сельскохозяйственных земель в период выращивания на них сельскохозяйственных культур при поддержании в водохранилище НПУ, для формирования и стабилизации русел и берегов рек, регулирования и перераспределения водных потоков и поверхностного стока.

5.2. На меандрирующих (извилистых) реках в качестве средств инженерной защиты территории от затопления следует предусматривать руслорегулирующие сооружения:

- продольные дамбы, располагаемые по течению или под углом к нему и ограничивающие ширину водного потока реки;

- струенаправляющие дамбы - продольные, прямолинейные или криволинейные, обеспечивающие плавный подход потока к отверстиям моста, плотины, водоприемника и другим гидротехническим сооружениям;

- затопляемые запруды, перекрывающие русло от берега до берега, предназначенные для полного или частичного преграждения потока воды по рукавам и протокам;

- полузапруды - поперечные выправительные сооружения русла, обеспечивающие выправление течения и создание судоходных глубин;

- шпоры (короткие незатопляемые полузапруды), устанавливаемые под некоторым углом к течению, обеспечивающие защиту берегов от размыва;

- береговые и дамбовые крепления, обеспечивающие защиту берегов от размыва и разрушения течением и волнами;

- сквозные сооружения, возводимые для регулирования русла путем перераспределения расхода воды по ширине русла и создания у берегов замедленных (неразмывающих) скоростей течения.

5.3. При значительной протяженности дамб вдоль водотока или в зоне выклинивания водохранилища отметку гребня следует снижать в направлении течения соответственно продольному уклону свободной поверхности воды при расчетном уровне.

По конструктивным особенностям применяются грунтовые дамбы двух типов: обжатого и распластанного профиля.

5.4. Выбор типа ограждающих дамб следует производить с учетом природных условий; топографических, инженерно-геологических, гидрологических, климатических, сейсмичности района, а также наличия местных строительных материалов, оборудования, схем организации производства работ, сроков строительства и условий эксплуатации, перспективы развития района, природоохранных требований пп. 3.28 - 3.39 настоящих норм.

При выборе типа ограждающих дамб следует предусматривать использование местных строительных материалов и грунтов из выемок и отходов производства, если они пригодны для этих целей. Проектирование дамб обвалования следует произ-водить в соответствии с требованиями СНиП 2.06.05.

Дамбы из грунтовых материалов на нескальных основаниях следует предусматривать для глухих участков напорного фронта. Бетонные и железобетонные плотины на нескальных основаниях следует предусматривать лишь в качестве водосбросных сооружений.

При прохождении трассы дамбы по оползневому или потенциально оползневому участку следует разрабатывать противооползневые мероприятия, согласно действующим нормативным документам.

5.5. Трассу дамб следует выбирать с учетом требований пп. 3.2 и 3,3 настоящих норм в зависимости от топографических и инженерно-геологических условий строительства, значения данного участка территории для объектов экономики, с учетом минимального изменения гидрологического режима водотока и максимального использования обвалованной территории.

При временной боковой приточности целесообразно применять непрерывную трассировку дамб вдоль уреза воды водоема или водотока. При постоянной боковой приточности обвалование, как правило выполняется по участкам между притоками и включает в себя дамбы обвалования берегов основного водотока и его притоков.

При обваловании переливными дамбами все защитные сооружения должны допускать затопление в период половодья.

При трассировке дамб для защиты земель под сельскохозяйственные угодья необходимо учитывать мелиоративные мероприятия.

Трассировку дамб обвалования в городской черте следует предусматривать с учетом использования защищаемых территорий под застройку.

5.6. Превышение максимального уровня воды в водоеме или водотоке над расчетным уровнем следует принимать:

- для незатопляемых дамб - в зависимости с требованиями по проектированию гидротехнических сооружений;

- для переливных дамб - в соответствии с требованиями по проектированию сооружений мелиоративных систем.

5.7. При разработке проектов инженерной защиты следует предусматривать использование гребня дамб обвалования для прокладки автомобильных и железных дорог. В этом случае ширину дамбы по гребню и радиус кривизны следует принимать в соответствии с требованиями предъявляемым к автомобильным и железным дорогам.

Во всех других случаях ширину гребня дамбы следует назначать минимальной, исходя из условий производства работ и удобств эксплуатации.

5.8. Профиль дамбы (распластанный или обжатый) выбирается с учетом наличия местных строительных материалов, технологии производства работ, условий ветрового волнения на верховом откосе и выхода фильтрационного потока - на низовом.

Примечание. Предпочтительными являются дамбы распластанного профиля с биологическим креплением откосов.

5.9. Сопрягающие устройства грунтовых дамб с бетонными сооружениями должны обеспечивать:

- плавный подход воды к водопропускным сооружениям со стороны верхнего бьефа и плавное растекание потока в нижнем бьефе, предотвращающее размыв тела и основания дамб и дна водотока;

- предотвращение фильтрации по контакту с бетонными сооружениями в зоне примыкания.

- сопрягающие устройства дамб I-III классов должны быть обоснованы лабораторными гидравлическими исследованиями.

5.10. Расчеты напорных дамб из грунтовых материалов надлежит выполнять в соответствии с требованиями к плотинам из грунтовых материалов.

Нагорные каналы

5.11. Гидравлическим расчетом нагорных каналов следует определять параметры поперечного сечения, при которых расчетные скорости воды должны быть меньше допустимых размывающих и больше тех, при которых происходит заливание каналов,

Значения коэффициентов шероховатости для каналов необходимо принимать в соответствии с требованиями по проектированию сооружений мелиоративных систем.

При этом расчетные гидрологические характеристики следует определять согласно СНиП 2.01.14.

5.12. Заложение откосов нагорных каналов необходимо принимать на основании данных по устойчивости откосов существующих каналов, находящихся в аналогичных гидрогеологических и геологических условиях; при отсутствии аналогов заложения оттоков каналов с выемкой глубиной свыше 5 м следует принимать на основании геотехнических расчетов.

5.13. Форму поперечного сечения нагорных каналов для пропуска расчетного расхода воды следует принимать с учетом гидрологического режима и плотности застройки защищаемой территории.

Уклоны каналов без крепления дна и откосов должны обеспечивать пропуск минимальных расходов воды при скоростях не более 0,3-0,5 м/с. Наибольшие допустимые продольные уклоны каналов при отсутствии одежды следует принимать равными 0,0005-0,005.

Минимальная величина радиуса кривизны канала должна быть не менее двукратной ширины канала по урезу воды при расчетном ее расходе. Максимальные радиусы поворота для гидравлически нерассчитываемых каналов допускаются до 25 м и гидравлически рассчитываемых - от 2 до 10 b (где b - ширина канала по урезу воды, м).

Допускаемые неразмывающие скорости воды для каналов с расходом свыше 50 м3/с следует принимать на основании исследований и расчетов.

5.14. Нагорные каналы глубиной до 5 м и расходом воды до 50 м3/с, а также дюкеры и акведуки надлежит проектировать в соответствии с требованиями по проектированию сооружений мелиоративных систем.

Насосные станции

5.15. Проектирование насосных станций выполняется в соответствии с требованиями действующих нормативных документов.

5.16. Состав, компоновку и конструкцию сооружений насосной станции следует устанавливать в зависимости от величины объема перекачки воды и возможности создания аккумулирующей емкости.

Типы, класс и мощность насосных станций и их оборудования необходимо устанавливать с учетом:

- расчетного расхода, высоты подачи и колебания горизонтов воды;- вида источника энергии;- обеспечения оптимального коэффициента полезного действия насосов.Тип и число насосов устанавливаются расчетом в зависимости от типа насосной

станции с учетом величин расчетного расхода и напора воды и амплитуды колебаний горизонтов в нижнем и верхнем бьефах.

Необходимость применения резервного агре-гата должна обосновываться проектом в соответ-ствии с нормами проектирования осушительных насосных станций.

5.17. Водозаборные сооружения и насосные станции могут выполняться совмещенного или раздельного типа.

Водозаборные сооружения должны обеспечивать:- забор воды в соответствии с графиком водоподачи и учетом уровней воды в

водоисточнике;- нормальный режим эксплуатации и возможность ремонта оборудования;- защиту от попадания в них рыб.5.18. Водовыпускные сооружения насосных станций должны обеспечивать

спокойный выпуск воды в водные объекты и исключать возможность обратного тока воды.

Дренажные системы и дренажи

5.19. При проектировании систем для предотвращения или ликвидации подтопления территорий надлежит выполнять требования настоящих норм, а также требований по защите горных выработок от подземных и поверхностных вод и с учетом требований к плотинам из грунтовых материалов СНиП 2.06.14 и СНиП 2.04.03.

5.20. При проектировании дренажных систем предпочтение следует отдавать системам дренажа с отводом воды самотеком. Дренажные системы с принудительной откачкой воды требуют дополнительного обоснования.

В зависимости от гидрогеологических условий надлежит применять горизонтальные, вертикальные и комбинированные дренажи.

5.21. Дренажная система должна обеспечивать требуемый по условиям защиты уровненный режим грунтовых вод: на территориях населенных пунктов -в соответствии с требованиями настоящих норм, а на сельскохозяйственных землях - в соответствии с требованиями к мелиоративным системам.

5.22. Применение дренажной системы следует обосновывать изучением водного, а для аридной зоны - и солевого баланса грунтовых вод.

При одностадийном проектировании необходимо производить расчеты и анализ причин и последствий подтопления, указанных в п. 1.8 настоящих норм, При двухстадийном проектировании на основе данных геологических и гидрогеологических изысканий и результатов исследований, полученных на первой стадии с учетом характера застройки и перспективы освоения защищаемой территории, надлежит определять расположение дренажной сети в плане, глубину заложения и сопряжения отдельных дренажных линий между собой.

Гидрогеологическими расчетами для выбранных схем дренажей должны устанавливаться:

- оптимальное положение береговых, головных и других дрен по отношению к дамбе или к границам фундаментов из условия минимальных значений их дебитов;

- необходимая глубина заложения дрен и расстояния между ними, расход дренажных вод, в том числе подлежащих перекачке;

- положение депрессионной кривой на защищаемой территории.5.23. Выполнение горизонтального дренажа открытым траншейным и бестраншейным

способом определяется экономической целесообразностью. В случае устройства открытых горизонтальных дренажей при глубине до 4 м от поверхности земли следует учитывать глубину промерзания грунтов, а также возможность их зарастания.

5.24. Во всех случаях применения вертикального дренажа его водоприемную часть следует устраивать в грунтах с высокой водопроницаемостью.

5.25. Открытые дренажные каналы и траншеи следует устраивать в тех случаях, когда требуется осушение значительных по площадям территорий с одно-, двухэтажной застройкой небольшой плотности. Их применение также возможно и для защиты от подтопления наземных транспортных коммуникаций.

Расчет открытого (траншейного) горизонтального дренажа следует производить с учетом совмещения его с нагорным каналом или коллектором водоотводящей системы. Профиль траншейного дренажа в этом случае надлежит подбирать по расчетному расходу поверхностного стока воды при самотечном осушении территории.

Для крепления откосов открытых дренажных канав и траншей необходимо использовать бетонные или железобетонные плиты или каменную наброску. В укрепленных откосах надлежит предусматривать дренажные отверстия.

В закрытых дренажах в качестве фильтра и фильтровой обсыпки следует применять песчано-гравийную смесь, керамзит, шлак, полимерные и другие материалы.

Дренажные воды следует отводить по траншеям или каналам самотеком. Устройство водосборных резервуаров с насосными станциями перекачки целесообразно в тех случаях, когда рельеф защищаемой территории имеет более низкие отметки, чем уровень воды в ближайшем водном объекте, куда должен отводиться поверхностный сток с защищаемой территории.

5.26. В качестве дренажных труб следует использовать: керамические, асбестоцементные, бетонные, железобетонные или поливилхлоридные трубы, а также трубофильтры из пористого полимербетона.

Бетонные, железобетонные, асбестоцементные трубы, а также трубофильтры из пористого бетона следует применять только в неагрессивных по отношению к бетону грунтах и воде.

По условиям прочности допускается следующая максимальная глубина заложения труб с фильтровой обсыпкой и засыпкой траншей грунтам, м:

Керамических:дренажных диаметром 150- 200 мм …..3,5

“ “ 300 “ ....3,0канализационных “ 150 “ ....7,5

“ “ 200 “ ....6,0“ “ 250 “ ....5,5“ “ 300 “ ....5,0

бетонных “ 200 “ ....4,0“ “ 300 “ ....3,5

Предельную глубину заложения дренажей из трубофильтров надлежит определять по разрушающей нагрузке.

5.27. Число и размер водоприемных отверстий на поверхности асбестоцементных, бетонных и железобетонных труб надлежит определять в зависимости от водопропускной способности отверстий и расхода дренажа, определяемых расчетом.

Вокруг дренажных труб необходимо предусматривать фильтры в виде песчано-гравийных обсыпок или оберток из искусственных волокнистых материалов. Толщину и гранулометрический состав песка и гравия надлежит подбирать расчетом в соответствии с требованиями СНиП 2.06.14-85.

5.28. Выпуск дренажных вод в водный объект (реку, канал, озеро) следует располагать в плане под острым углом к направлению течения потока, а его устьевую часть снабжать бетонным оголовком или укреплять кладкой или наброской.

Сброс дренажных вод в ливневую канализацию допускается, если пропускная способность ливневой канализации определена с учетом дополнительных расходов воды, поступающей из дренажной системы. При этом подпор дренажной системы не допускается.

Дренажные смотровые колодцы надлежит устраивать не реже чем через 50 м на прямолинейных участках дренажа, а также в местах поворотов, пересечений и изменения уклонов дренажных труб. Смотровые колодцы допускается применять сборными из железобетонных колец с отстойником (глубиной не менее 0,5 м) и бетонированными днищами, ГОСТ 8020-90.

5.29. Дренажные галереи следует применять в тех случаях, когда требуемое понижение уровней грунтовых вод не может быть обеспечено с помощью горизонтальных трубчатых дрен.

Форму и площадь поперечного сечения дренажных галерей, а также степень перфорации ее стен следует устанавливать в зависимости от требуемой водоприемной способности дренажа.

Фильтры дренажной галереи необходимо выполнять в соответствии с требованиями п. 5.27 настоящих норм.

5.30. Водопонизительные скважины, оборудованные насосами, надлежит применять в тех случаях, когда понижение уровня грунтовых вод может быть достигнуто только откачкой воды.

Если дренажная водопонизительная скважина прорезает несколько насосных горизонтов, то при необходимости фильтры следует предусматривать в пределах каждого из них.

5.31. Самоизливающиеся скважины следует применять для снятия избыточного давления в напорных водоносных горизонтах.

Конструкция самоизливающихся скважин аналогична конструкции водо-понизительных скважин.

5.32. Водопоглощающие скважины и сквозные фильтры следует устраивать в тех случаях, когда подстилающие грунты высокой водопроницаемости с безнапорными грунтовыми водами располагаются ниже водоупора.

5.33. Комбинированные дренажи надлежит применять в случае двухслойного водоносного пласта при слабопроницаемом верхнем слое и избыточном напоре в нижнем или же с боковым притоком грунтовых вод. Горизонтальную дрену следует закладывать в верхнем, а самоизливающиеся скважины - в нижнем слое.

Горизонтальные и вертикальные дрены необходимо располагать в плане на расстоянии не менее 3 м друг от друга и соединять патрубками. В случае дренажных галерей устья скважин следует выводить в ниши, устраиваемые в галереях.

5.34. Лучевые дренажи следует применять для глубокого понижения уровня грунтовых вод в условиях плотной застройки подтапливаемой территории.

5.35. Системы вакуумного осушения необходимо применять в грунтах с низкими фильтрационными свойствами в случае дренирования объектов с повышенными требованиями к подземным и наземным помещениям.

6. ЗАЩИТНЫЕ СООРУЖЕНИЯ НА ВОДОХРАНИЛИЩАХ

6.1. При проектировании защитных сооружений следует предусматривать возведение их в две очереди.

В первую очередь в соответствии со значимостью защищаемых объектов в минимально необходимых размерах следует возводить сооружения, обеспечивающие безопасность объектов транспорта, промышленных и сельскохозяйственных предприятий и населенных пунктов от затопления, подтопления и волновых воздействий.

Во вторую очередь при необходимости следует возводить дамбы обвалования сельскохозяйственных и иных территорий и связанных с ними объектов в целях использования и благоустройства обвалованных территорий.

6.2. Состав защитных сооружений на водохранилищах должен назначаться с учетом их технико-экономической целесообразности и наилучшего комплексного решения, согласно прил. Г. Отметки гребня дамб обвалования и отметки верхней и нижней границ крепления берегов определяются с учетом нагона воды ветром, высоты волн и диапазона сработки водохранилища. Ширина гребня дамб должна назначаться минимальной, определяемой условиями производства работ.

Все защитные сооружения должны возводиться преимущественно из местных материалов: грунта, камня, дерева, минимального количества цемента и металла.

6.3. Крепление берегов следует предусматривать в том случае, если в результате их размыва волнением за период, устанавливаемый особым указанием, может создаться угроза устойчивости важных для объектов экономики, оказавшихся на побережье нового водохранилища.

7. РАСЧЕТЫ ОБОСНОВАНИЯ НАДЕЖНОСТИ РАБОТЫ СИСТЕМ, ОБЪЕКТОВ И СООРУЖЕНИЙ ИНЖЕНЕРНОЙ ЗАЩИТЫ

7.1. Проекты сооружений инженерной защиты населенных пунктов, промышленных площадок, сельскохозяйственных земель и вновь осваиваемых территорий под застройку и сельскохозяйственное производство, кроме расчетов, обосновывающих надежность сооружений, должны содержать расчеты:

- водного баланса защищаемой территории для современного состояния;- водного режима в условиях подпора вновь создаваемыми водохранилищами или

каналами, а также инженерной защиты, предотвращающей подпор грунтовых вод;- прогноза гидрогеологического режима с учетом влияния всех источников

подтопления;- трансформации почв и растительности под влиянием изменяющихся

гидрологических и гидрогеологических условий, вызываемых созданием водных объектов и сооружений инженерной защиты.

7.2. При проектировании инженерной защиты территории в зоне засоленных почв следует производить расчет солевого режима.

7.3. Для территорий сельскохозяйственного использования с объектами инженерной защиты I - III классов необходимо выполнять расчеты по повышению плодородия почв балансовыми и аналитическими методами и методами аналогового моделирования.

7.4. При размещении на защищаемых территориях осушительно-оросительных и оросительных комплексов надлежит производить расчет по использованию грунтовых вод для орошения.

8. ТРЕБОВАНИЯ К ПРОЕКТУ УСТАНОВКИ КОНТРОЛЬНО-ИЗМЕРИТЕЛЬНОЙ АППАРАТУРЫ (КИА) В СООРУЖЕНИЯХ ИНЖЕНЕРНОЙ ЗАЩИТЫ

8.1. Для систем инженерной защиты I и II классов в сложных гидрогеологических и климатических условиях кроме КИА для эксплуатационных наблюдений следует предусматривать КИА для специальных научно-исследовательских работ по изучению измерения параметров фильтрационного потока, изменения водносолевого режима почво - грунтов во времени в зависимости от орошения, осушения, действия ливневых потоков, подъема уровня грунтовых вод в зоне подтопления и др.

8.2. В проекте сооружений инженерной защиты следует предусматривать установку КИА для визуальных и инструментальных наблюдений за состоянием гидросооружений, смещением их элементов и оснований, за колебанием уровня грунтовых вод, параметрами фильтрационного потока, засолением почв.

Продолжительность наблюдений зависит от времени стабилизации гидрогеологических условий, осадок оснований гидросооружений и срока службы построенных сооружений.

На территориях, защищаемых от подтопления, необходимо предусматривать пьезометрическую сеть для наблюдений за состоянием грунтовых вод и эффективностью работы дренажных систем в целом и отдельных дренажей.

8.3. Единые комплексные территориальные системы инженерной защиты от затопления и подтопления должны предусматривать создания на основе инженерных изысканий и другой инфор-мации, получаемой из самых разнообразных источников (от бумажных носителей до современных электронных приборов, спутниковых систем и данных дистанционного зондирования) адекватной цифровой модели, рассаматриваемой территории (модели ГИС) и ведения электронного мониторинга.

Приложение А

МЕРОПРИЯТИЯ ПО ПРЕДУПРЕЖДЕНИЮ ПОДТОПЛЕНИЯ ЗАСТРАИВАЕМЫХ ТЕРРИТОРИЙ ПРИ ПРОЕКТИРОВАНИИ, СТРОИТЕЛЬСТВЕ И ЭКСПЛУАТАЦИИ

1. В зависимости от степени потенциальной подтопляемости застраиваемой территории, причин и факторов подтопления, действия которых возможны при данном типе застройки и природных условиях, должны применяться те или иные мероприятия против возможного развивающегося или уже развившегося процесса подтопления.

2. Мероприятия против подтопления разделяются на: - предупредительные, которые должны быть учтены в процессе проектирования

здания, сооружения или их комплексов на основе определения потенциальной подтопляемости территории и прогнозе подтопления, они имеют целью предохранить территорию и сооружения от подтопления;

- защитные, которые должны выполняться на застроенной территории в условиях уже развивающегося процесса подтопления, они имеют целью защиту зданий и сооружений дли отдельных участков территории от затопления.

3. Предупредительные мероприятия предусматривают предупреждение развития подтопления на территории и направлены против факторов, действие которых может иметь место при строительстве или эксплуатации зданий и сооружений и подземных водонесущих коммуникаций.

4. Защитные мероприятия или мероприятия по борьбе с подтоплением осуществляются, главным образом, на стадии эксплуатации здания или сооружения (на застроенной территории в целом) и направлены против факторов, действующих на территории города, микрорайона, поселка, предприятия и др.

5. Большая часть предупредительных мероприятий (за исключением дренажах устройств) не требует специальных капитальных затрат и представляет собой ряд организационно-технических мероприятий, тщательное выполнение которых может значительно снизить возможность подтопления застраиваемой территории и тем самым, вo

многих случаях, исключить необходимость применения в дальнейшем дорогостоящих специальных защитных мероприятий.

6. Предупредительные мероприятия направлены против тех факторов подтопления, которые могут действовать на застраиваемой территории.

Предупредительные мероприятия, как правило, предусматриваются на стадии проектирования и выполняются на стадии строительства, частично- на стадии эксплуатации.

7. Для выбора того или иного мероприятия, направленного на предупреждение проявления того или иного фактора подтопления, все мероприятия систематизированы и объединены в зависимости от тех факторов, против которых они направлены :

- рис. 1. Схема мароприятий; - приложение Б. Мероприятия по предупреждению действия факторов подтопления на

застраиваемых территориях; - приложение В. Состав предупредительных мероприятий по предупреждению

подтопления.8. Кроме приведенных выше мероприятий по предупреждению подтопления

необходимо:- на стадии строительства осуществлять авторский надзор;- при эксплуатации оперативно устранять утечки, своевременно выполнять ремонт

водонесущих коммуникаций;- на стадии разработки генерального плана - разрабатывать общую схему обеспечения

стока поверхностных вод и водоотвода инфильтрационной и дренированной воды, как часть инженерной защиты города.

Рис. 1. Схема мероприятий

Приложение Б

МЕРОПРИЯТИЯ ПО ПРЕДУПРЕЖДЕНИЮ ДЕЙСТВИЯ ФАКТОРОВПОДТОПЛЕНИЯ НА ЗАСТРАИВАЕМЫХ ТЕРРИТОРИЯХ

№п/п

Факторы подтопления Мероприятия Примечание

1 2 3 4I. На стадии строительства.

А. При действии активных факторов.Естественные

искусст-венные



естест-венные





При действии

пассивных факторов


активных факторов


пассивных факторов


активных факторов

На стадии строительства и эксплуатации

Мероприятия

по предупреждению факторов подтопления

на застраиваемых территориях

1 Инфильтрация талых и ливневых вод.

а) Своевременное выполнение вертикальной планировки территории.б) Выполнение ливневой канализации одновременно с вертикальной планировкой.

Во всех регионах и в особенности

во II и III.

2 Инфильтрация поверхностных вод склонового стока.

а) Устройство нагорных канав и оградительных дамб.б) Устройство отводных канавок от отдельных понижений на поверхности территории.

-«-

3 Подпор грунтовых вод со стороны рек и водоемов.

Устройство берегового дренажа и противофильтрационных завес, шпунтов.

-«-

4 Подтопление территории паводковыми водами.

а) Повышение планировочных отметок территории и создание искусственных оснований для зданий и сооружений путем намыва или подсыпки, исключающих влияние поверхностных и грунтовых вод.б) Обвалование территорий оградительными дамбами.

Во всех регионах

5 Концентрация влаги под зданиями и покрытиями вследствие уменьшения испарения и процессов тепловлагопереноса (например, конденсации)

а) Сокращение до минимума асфальтовых и бетонных покрытий, устройство проветриваемых подполий, вентиляционных дренажей.б) Строгое соблюдение существующих норм застройки территории.в) Подготовка оснований в просадочных грунтах.г) Устройство вентиляционного дренажа в основании зданий и сооружений.

Особенно во II и III регионах.

-«-

-«-В южных районах

6 Конденсация влаги в грунтах обратных засыпок котлованов, траншей, планировочных подсыпок и накопление в них поверхностных вод.

а) Устройство вентиляционного дренажа в основании зданий и сооружений.б) Тщательное уплотнение грунтов обратных засыпок котлованов и траншей.в) Уплотнение грунтов в планировочных засыпках, особенно в просадочных грунтах.г) Использование в просадочных грунтах для планировочных подсыпок только глинистых грунтов с послойным уплотнением.е) Устройство гидроизоляции (внешней).

-«-

Во II и III регионах


-«-

-«-В основном во II

регионе

ж) Устройство пристенного дренажа.

Искусственные7 Инфильтрация утечек из

водо – и растворонесущих и канализационных коммуникаций, из цехов с мокрым технологическим процессом, из арыков и каналов, из теплосетей.

а) Тщательное уплотнение и подготовка днищ траншей водопроводящих и канализационных коммуникаций.б) Противофильтрационная облицовка каналов, прокладка в трубах и лотках.в) Тщательная герметизация стыков коммуникаций.г) Выполнение водонесущих коммуникаций в грунтовых условиях II типа по просадочности в проходных или полупроходных каналах.е) Укладка коммуникаций в грунтовых условиях I типа грунтовых условий по просадочности в траншеях, выполненных вытрамбованием.ж) Устройство в основании цехов с мокрым технологическим процессом профилактического дренажа (пластового или кольцевого) или гидроизоляции.з) Совмещение магистральных коммуникаций с попутными дренажами.и) Подготовка оснований цехов с мокрым технологическим процессом путем уплотнения и устройства экранов.


-«-

-«-

-«-

Во всех регионах]

-«-

-«-

-«-

Продолжение приложения Б1 2 3 4

8 Инфильтрация утечек из водооборотных систем.

а) Устройство в основании градирен и других водооборотных сооружений профилактического пластового и кольцевого дренажей, а также устройства противофильтрационных экранов.б) Гидроизоляция днищ градирен и других водооборотных сооружений.в) Тщательное выполнение всех работ по гидроизоляции.

-«-

-«-

9 Инфильтрация через стенки и днища водоемов накопителей,

а) Устройство гидроизоляции или профилактического пластового дренажа в основании накопителей,

-«-

гидрозолоотвалов и т.п. гидрозолоотвалов, бассейнов и т.д. и противофильтрационных завес.б) Устройство противофильтрационных экранов в основании водоемов, бассейнов, накопителей и т.п.; в просадочных грунтах - гидрофобными прослойками и профилактическим дренажем для отвода просачивающихся производственных стоков и вод.

-«-

10 Подпор грунтовых вод со стороны водохранилищ, каналов, подтопленных предприятий, массивов орошения.

Устройство дренажей – берегового, головного, отсечного, а для отдельных зданий – кольцевого, пластового и противофильтрационных завес.

В I и III регионах.

11 Инфильтрация поверхностных вод из строительных котлованов и траншей.

а) Устройство отводных каналов от котлованов и их обвалования с целью уменьшения возможности стока в них поверхностных вод и их последующей инфильтрации в грунт.б) Исключение разрывов во времени между земляными работами и строительными работами нулевого цикла – закладкой фундаментов, прокладкой коммуникаций и т.п. в целях снижения возможностей накопления в земляных выемках поверхностных вод.в) Уплотнение грунтов в днищах траншей и котлованов, особенно в макропористых грунтах (лессовидные суглинки, ллесы и др.).г) Производство откачек воды из котлованов и траншей.


во II и III.

-«-

-«-

-«-

12 Инфильтрация поверхностных вод, задержанных земляными отвалами, насыпями и т.п.

Исключение создания скоплений различных отвалов, строительных отходов, насыпей и пр. на застраиваемой территории.


13 Инфильтрация утечек из различных временных коммуникаций.

Своевременное и оперативное устранение утечек.

-«-

Б. При действии пассивных факторов.Естественные

Геоморфологические14 Незначительный

естественный уклон поверхности земли.

Проведение надлежащей вертикальной планировки, продольное профилирование улиц.

В основном во II и III регионах

15 Наличие крупных бессточных понижений.

Дренирование территорий, регулирование (с улучшением) существующих водоприемников (рек, каналов и пр.)

-«-

Гидрологические16 Подпор грунтовых вод

при паводках в реках.Устройство берегового дренажа, набережных с дренажами.


Гидрологические и инженерно-геологические17 Наличие в разрезе

плохопроницаемых грунтов.

Применение локального дренирования – иглофильтрами с вакуумированием, электродренажи и др. Ликвидация утечек из временных коммуникаций.


18 Наличие плохопроницаемых грунтов.

а) Устройство пластового и кольцевого дренажа, экранов, борьба с утечками, применение биодренажа – посадка растений в виде перехватывающих полос из древесных пород, транспирирующих воду.б) Максимальное сохранение естественной структуры грунтов при производстве вертикальной планировки территории.

-«-

-«-

19 Наличие плохопроницаемых прослоек – образование техногенных верховодок и горизонтов.

Устройство пластовых, кольцевых и сопутствующих дренажей и экранов, а в отдельных случаях - систематического дренажа.

-«-

20 Близкое от поверхности земли залегание водоупора и высокое стояние грунтовых вод.

а) Устройство систематического кольцевого, отсечного (горизонтального, вертикального, комбинированного) и пластового дренажей, предотвращение скоплений поверхностных вод.б) Направление оструктурирование грунтов в основаниях зданий и сооружений путем устройства грубозернистых подсыпок (разрыв капилляров) с отводом накапливающихся в них вод за пределы участков.в) Повышение планировочных отметок путем намыва или подсыпки с целью исключения влияния высокого уровня грунтовых вод.

-«-

-«-

-«-

21 Наличие зон выклинивания подземных вод.

а) Каптаж источников и отвод воды, головной дренаж.б) Устройство временного отвода выклинивающихся вод.

В основном в I и III регионах

-«-

Искусственные22 Невыполнение ливневой

канализации одновременно с вертикальной планировкой в период строительства

Обязательное одновременное выполнение вертикальной планировки и ливневой канализации


23 Разрыв во времени между земляными работами и работами нулевого цикла, что способствует накоплению воды в котлованах и т.д.

Максимальное сокращение времени этого разрыва путем соответствующих организаций строительных работ

-«-

24 Накопление воды в грунтах обратных засыпок

Своевременное и тщательное выполнение отмосток вокруг зданий, осуществление соответствующего контроля

Во всехрегионах

25 Задержка поверхностных и подземных вод зданиями, сооружениями и дорогами (барражный эффект)

а) Расположение корпусов большой протяженности по возможности длинными сторонами параллельно направлению поверхностного и подземного стока. При невозможности такого расположения – выполнение в строительных конструкциях специальных проемов “окон” – для пропуска воды и отвод ее в ливневую канализацию, что должно обеспечиваться соответствующей компоновкой генпланов.б) Систематическая ликвидация скоплений производственных и других отходов на застраиваемой территории.в) Устройство проемов в дамбах и насыпях для пропуска поверхностных вод и кюветов вдоль дорог

-«-

-«-

-«-

26 Нарушение стока поверхностных вод из-за отсутствия вертикальной планировки

а) Своевременное устройство вертикальной планировки.б) Устройство ливневой канализации одновременно с вертикальной планировкой

-«-

-«-

27 Отсутствие водостоков вдоль дорог и проездов, отсутствие ливневой канализации

а) Обязательное устройство кюветов вдоль дорог и проездов, с постоянным отводом воды за пределы застроенной территории.б) Обязательное и неукоснительное выполнение ливневой канализации


-«-

28 Ликвидация естественного дренажа: засыпка оврагов, балок, долин ручьев и т.п.

По возможности сохранение естественных дрен-оврагов, балок, мелких речек и ручьев. При необходимости их засыпки и прокладка в них дренажных труб для пропуска подземных и инфильтрующихся поверхностных вод, с обязательным отводом дренажных вод

-«-

29 Некачественное выполнение гидроизоляции подземных частей зданий и сооружений и герметизация стыков коммуникаций

Повышение контроля и ответственности за качеством соответствующих работ. К приемке работ привлекать местные проектные организации

-«-

30 Некачественное выполнение уплотнения планировочных подсыпок и обратных засыпок котлованов и траншей

Повышение контроля и ответственности за качеством выполнения соответствующих работ

-«-

31 Отсутствие надлежащего авторского надзора за строительством зданий и сооружений

Проведение авторского надзора с привлечением местных проектных организаций за строительством всех зданий и сооружений независимо от их стоимости

-«-

32 Акты освидетельствования оснований котлованов и траншей составляются без участия проектных и изыскательских организаций

Введение в практику местных проектных и изыскательских организаций правила обязательного участия при освидетельствовании оснований, котлованов и траншей

-«-

33 Отсутствие исполнительской съемки водонесущих коммуникаций и других водных объектов

Требование обязательного проведение исполнительской съемки для нового строительства, а для застроенной территории – проведение съемки подземных коммуникаций при отсутствии исполнительной

-«-

II. На стадии эксплуатацииА. При действии активных факторов

Естественные

34 Подпор грунтовых вод со стороны рек, водоемов

Устройство берегового дренажа и противофильтрационных завес, шпунтов


35 Подтопление территории паводковыми водами

Обвалование территорий оградительными дамбами

Особенно во II и III регионах

36 Концентрация влаги под зданиями и покрытиями вследствие уменьшения испарения и процессов тепловлагопереноса (например, конденсации)

а) Сокращение до минимума асфальтовых и бетонных покрытий, устройство проветриваемых подтоплений, вентиляционных дренажей.б) Устройство гидроизоляции (внутренней).в) Устройство вентиляционного дренажа в основании зданий и сооружений


-«-В южных районах

37 Конденсация влаги в грунтах обратных засыпок котлованов, траншей и планировочных подсыпок и накопление в них поверхностных вод

а) Устройство вентиляционного дренажа в основании зданий и сооружений.б) Уплотнение грунтов и планировочных подсыпках, особенно в просадочных грунтах.в) Устройство пристенного дренажа

Во II и III регионах


В основном во II регионе

Искусственные38 Инфильтрация поливных

вод и вод производственных сбросов, инфильтрация проливов производственных вод и вод аварийных утечек из сетей водоснабжения и теплосетей

а) Ограничение бесконтрольного полива зеленых насаждений.б) Сокращение до минимума сбросов и проливов производственных вод.в) Организация стока производственных вод.г) Быстрая и оперативная ликвидация аварийных утечек

В I и IIIрегионах

-«-

-«--«-

39 Подпор грунтовых вод со стороны водохранилищ, каналов, подтопленных предприятий, массивов орошения

Устройство дренажей – берегового, головного, отсечного, а для отдельных зданий – кольцевого, пластового и противофильтрационных завес

В I и III регионах

Б. При действии пассивных факторовЕстественные

Геоморфологические40 Наличие бессточных

пониженийа) Подсыпка, отвод поверхностных вод канавками.б) См. п. 15

В I регионе-«-

41 Незначительный естественный уклон поверхности земли

а) Устройство временных канавок для отвода воды особенно в период снеготаяния, временные подсыпки (локальные).б) См. п. 14


во II и III


42 Отсутствие или надостаточность естественного дренажа

Устройство (выборочно) временных осушителей – открытые канавы, различные прорезы и т.д. – траншейный дренаж

-«-

Климатические и гидрологические43 Спорадическое

переполнение временных водоотводящих канав и траншей и выполняемой ливневой канализации

Выполняются отводные временные канавы с увеличенными продольными уклонами, предусматривается своевременный отвод воды на строящейся ливневой канализации – устройство временных накопителей с установкой насосов


44 Сезонные подпоры грунтовых вод, вызванные прохождением паводков

Предусматриваются мероприятия по регулированию речного стока, а также производство работ по устройству берегового дренажа в первую очередь

-«-

45 Переполнение ливневой канализации

В районах со значительным и неравномерным выпадением осадков (единовременным) предусматриваются увеличение продольных уклонов и диаметра труб (в соответствии с гидравлическим расчетом)

-«-

46 Подпор грунтовых вод при паводках в реках

См. п. 16 -«-

Гидрогеологические и инженерно-геологические47 Наличие

плохопроницаемых грунтов

а) Устройство пластового и кольцевого дренажа, экранов, борьба с утечками, исключение попадания утечек в грунты, применение биодренажа – посадка растений в виде перехватывающих полос из древесных пород, транспирирующих воду.


б) Максимальное сохранение естественной структуры грунтов при производстве вертикальной планировки территории

-«-

48 Наличие плохопроницаемых прослоек – образование техногенных верховодок и горизонтов

Устройство пластовых, кольцевых и сопутствующих дренажей и экранов, а в отдельных случаях – систематического дренажа

-«-

49 Близкое от поверхности земли залегание водоупора и высокое стояние грунтовых вод

См. п. 20 а -«-

50 Наличие зон выклинивания подземных вод

а) Каптаж источников и отвод воды, головной дренаж.б) См. п. 21 б

-«-

В основном в I и III регионах

Искусственные51 Накопление воды в

грунтах обратных засыпок

См. п. 24 а Во всех регионах

52 Отсутствие кюветов вдоль временных дорог и проездов

Обязательное выполнение вдоль временных кюветов с постоянным отводом воды с территории строительства

-«-

53 Задержка поверхностных и подземных вод зданиями, сооружениями и дорогами (барражный эффект)

а) См. п. 25 б

б) См. п. 25 в

-«-

-«-

54 Нарушение стока поверхностных вод из-за отсутствия вертикальной планировки

а) См. п. 26 а

б) См п. 26 б

-«-

-«-

55 Отсутствие водостоков вдоль дорог и проездов. Отсутствие ливневой канализации

а) См. п. 27 а

б) См. п. 27 б


-«-

56 Неудовлетворительное состояние нагорных канав

Организация систематической прочистки канав

-«-

57 Отсутствие контроля и учета утечек из водопроводных и тепловых сетей

Проведение постоянного контроля и систематического учета утечек и их оперативная ликвидация

-«-

58 Бесконтрольный полив растений

Строгий учет размеров поливов зеленых насаждений в соответствии с существующими нормами

-«-

59 Накопление и последующая инфильтрация поверхностных вод из мульд проседания на подработанных территориях

Устройство сети отводных канав; не допускать накопления воды в мульдах проседания

-«-

60 Накопление, застой воды в кюветах, сточных канавах и в понижениях на улицах

Регулярная прочистка канав и кюветов, придание им надлежащего продольного уклона, устройство в местах скопления воды на улицах выпусков в арыки или другой отвод воды

-«-

61 Дефекты в работе ливневой и арычной сетях

Профилактическая прочистка ливневой и арычной сетях, не допуская их переполнения или выхода из строя

-«-

62 Недостаточная пропускная способность арычной сети при ее использовании для пропуска ливневых вод

Проводить соответствующие переустройства (реконструкцию арычной сети) на основе специальных проектных проработок

-«-

63 Отсутствие комплексного решения отвода талых, ливневых и других вод – единой системы канализации

Запроектировать единую для города систему канализации и произвести реконструкцию существующих систем водоотвода. В случае развивающегося процесса подтопления – разработка и создание комплексной системы инженерной защиты территории города

-«-

64 Плохое состояние или недостаточность существующих дренажей

Провести ремонт существующих дренажей и организовать надлежащую их эксплуатацию


65 Несвоевременное выполнение текущего и капитального ремонта водонесущих систем, сетей ливневой канализации

Соответствующим отделам Акиматов на основе проведения специальных обследований сетей принимать решения о своевременном выборочном их ремонте, на основе утвержденных планов работ

-«-

66 Несвоевременная очистка территории от снега

Организация своевременной очистки территории от снега, особенно в периоды перед весенним снеготаянием

Для северных и центральных

областей

67 Отсутствие исполнительной съемки водонесущих коммуникаций и других водных объектов

Требование обязательного проведения исполнительной съемки для нового строительства, а для застроенной территории провести подземную съемку при отсутствии исполнительной

-«-

68 Недостаточный технический уровень эксплуатации существующего коммунального хозяйства в городах и недостаточная оперативность в ликвидации различных отказов в работе водонесущих систем

Проведение работ по оснащению и укомплектованию организаций, ответственных за коммунальное хозяйство городов. Создание специализированных служб в городах по эксплуатации систем инженерной защиты или ее отдельных элементов (ливневая канализация, дренажи, стационарная сеть наблюдательных скважин и т. д.)

-«-

Приложение В

СОСТАВ ПРЕДУПРЕДИТЕЛЬНЫХ МЕРОПРИЯТИЙ ПО ПРЕДУПРЕЖДЕНИЮ ПОДТОПЛЕНИЯ

К числу предупредительных мероприятий относятся:- мероприятия, предохраняющие застраиваемую территорию или отдельные ее

участки от повышения уровня грунтовых вод, обвалования и увлажнения грунтов и их последствий – организация стока поверхностных вод и активизация подземного стока, различные перехватывающие и дренирующие сооружения и устройства, регулирования рек и т.п.;

- мероприятия, предохраняющие отдельные здания и сооружения, а так же коммуникации от подтопления грунтовыми водами – локальные меры защиты – гидроизоляция, пристенные, пластовые, лучевые и кольцевые дренажи и т.д.;

- мероприятия, предупреждающие инфильтрацию различных поверхностных и производственных вод, инфильтрации производственных стоков и утечек из водонесущих коммуникаций, накопителей, различных водоемов, бассейнов, цехов с “мокрым” технологическим процессом и т.п.;

- мероприятия, предупреждающие возможность конденсации мокрых паров в основании зданий и сооружений и в обратных засыпках котлованов и траншей и конденсации в них влаги – уплотнение грунтов обратных засыпок, вентиляционный дренаж и т.п.

Приложение Г

ТЕХНИКО - ЭКОНОМИЧЕСКОЕ ОБОСНОВАНИЕ ИНЖЕНЕРНОЙ ЗАЩИТЫ НА ВОДОХРАНИЛИЩАХ

1. Экономическую целесообразность инженерной защиты рекомендуется определять по методу сравнительной эффективности. Показателем сравнительной эффективности капитальных вложений является величина приведенных затрат.

Из числа сравниваемых выбирается вариант с минимальными приведенными затратами.

2. Приведенные затраты З3 при одновременной защите сельскохозяйственных угодий, населенных пунктов, промышленных и других предприятий рекомендуется определять по формуле:

З3 = Ен К3 + И3 ;где Ен - нормативный коэффициент эффективности, принимаемый в размере 0,12;К3 - капиталовложения в строительство сооружений инженерной защиты

затапливаемых земель, населенных пунктов, промышленных и других предприятий;И3 - ежегодные издержки по строительству сооружений инженерной защиты

затапливаемых земель, населенных пунктов, промышленных и других предприятий.3. Приведенные затраты по альтернативному варианту Зальт составят:

Зальт = Ен (Кальт.с + Кальт.п + Фост.п - Фреал) + Иальт.с + Иальт.п ;

где Кальт.с - капиталовложения по альтернативному варианту по сельскому хозяйству;

Капьт.п - капиталовложения по заблаговременному строительству перечисленных промышленных и гражданских сооружений на новом месте взамен их защиты;

Фост.п - остаточная балансовая стоимость зданий и сооружений промышленных предприятий, населенных пунктов, железных и шоссейных дорог, находящихся в зоне затопления к моменту строительства инженерной защиты;

Фреал - суммы реализации остаточных фондов;Иальт.с - ежегодные издержки по альтернативному варианту по сельскому хозяйству;Иальт.п

- ежегодные издержки при работе перечисленных сооружений на новом месте взамен их защиты.

Величину Кальт.с рекомендуется определять на основании подсчета затрат на освоение новых земель для интенсификации сельскохозяйственного производства с использованием площадей вне зоны затопления для получения того же количества сельскохозяйственной продукции, какое давали затапливаемые земли при интенсивном их использовании.

Величина Кальт.с определяется прямым счетом, если заранее известны земли, которые будут осваиваться взамен затапливаемых. В противном случае величину Кальт.с

рекомендуется определять по нормативам удельных капиталовложений в мелиорацию земель, по нормативам на освоение земель взамен изымаемых на несельскохозяйственные нужды.

Величина Иальт.с характеризует ежегодные издержки на содержание мелиоративных систем, которые будут построены в качестве компенсации за затапливаемые земли. Если же взамен изымаемых земель будут вводиться рекультивируемые или окультуренные

земли, то величину Иальт.с рекомендуется определять по величине ежегодных дополнительных затрат, необходимых для доведения производства сельскохозяйственных культур на вновь осваиваемых землях до намеченного уровня.

4. Осуществление крупных объектов инженерной защиты, особенно заблаговременная подготовка существующих альтернативных вариантов, может вестись несколько лет. В этом случае расчеты экономической эффективности должны учитывать фактор времени. При этом затраты разных лет рекомендуется приводить к какому-либо одному базисному году.

5. Следует учитывать, что в ряде случаев инженерная защита является практически единственно возможным мероприятием, обеспечивающим сохранение территории или объектов (особо ценные сельскохозяйственные угодья или уникальные объекты, которые на новом месте практически невозможно восстановить, и т. д.), в этом случае экономическую эффективность инженерной защиты рекомендуется обосновывать по методу общей (абсолютной) эффективности капитальных вложений.

6. Технико-экономические расчеты оптимального варианта инженерной защиты в различных условиях природных зон Республики следует выполнять с учетом:

- изменения окружающей среды;- изменений в почвенном, растительном покровах и животном мире;- экономической оценки изменений природных условий и ресурсов прилегающих

территорий;- последствий влияния водохранилища;- компенсационных мероприятий, направленных на восстановление природных

систем.7. Изменения в природных условиях прилегающих территорий необходимо

выявлять с учетом природной, экологической, технологической и экономической оценок.Природная оценка должна включать сравнение установленных (экологических,

климатических, гидрологических, ботанических, почвенных и других) изменений с постоянной или временной изменчивостью тех же показателей.

Экологическую оценку следует выполнять путем сравнения изменений одних показателей (скорости ветра, влажности почвы, атмосферных осадков и т. д.) с другими (биологической и хозяйственной продуктивностью луговой и лесной растительности, прохождением растениями фенологических фаз).

Технологическая оценка должна предусматривать рассмотрение тех же изменений с позиций современных и перспективных требований различных отраслей хозяйств, производств и видов деятельности человека (сельского, рыбного лесного и охотничьего хозяйств, рекреации и т. д.).

Экономическая оценка должна включать в себя ущерб от снижения (или эффект от повышения) биологической продуктивности сельскохозяйственных угодий, лугов и лесов на прилегающей территории.

8. Наиболее рациональную схему инженерной защиты прибрежных территорий при создании водохранилищ энергетического назначения следует выбирать, исходя из необходимости покрытия убытков землепользователей и потерь сельскохозяйственного производства, которые определяются при учете всех видов и масштабов воздействия водохранилищ на прибрежные территории.

При обосновании оптимального переустройства сельского хозяйства в условиях создания водохранилищ и эффективности различных вариантов намечаемых мероприятий необходимо рассматривать в качестве первоочередных следующие виды работ:

- окультуривание и повышение плодородия почв на вновь осваиваемых землях:- освоение земель сельскохозяйственного назначения, занятых кустарниками,

вырубками, болотами и другими несельскохозяйственными угодьями с учетом проведения работ по осушению, а также культуртехнических мероприятий;

- использование подтопленных земель, мелководий, временно затопляемых и обезвоживаемых земель нижнего бьефа;

- организацию новых хозяйств.9. При оценке экономической эффективности инженерной защиты надлежит

учитывать технико-экономические, показатели экономического развития после осуществления мероприятий инженерной защиты и показатели возможного ущерба - без проведения защитных мероприятий.

При установлении экономической эффективности инженерной защиты береговых территорий при создании водохранилищ необходимо учитывать:

- положительные и отрицательные воздействия проводимых мероприятий на природную среду;

- экономические и социальные интересы водопотребителей и водопользователей, которые выражаются в эффекте или в ущербе всех заинтересованных и затрагиваемых отраслей или отдельных водопользователей - участников водохозяйственного комплекса (ВХК);

- систему взаимосвязанных технических решений, сооружений, устройств и мероприятий, обеспечивающих действие элементов ВХК;

- распределение площадей прибрежной зоны и акватории водохранилищ между водопотребителями и водопользователями с учетом их показателей заинтересованности и возможности наиболее эффективного использования водо-земельных ресурсов;

- возможность снижения рекреационного потенциала защищаемой территории и акватории. В необходимых случаях следует предусматривать компенсационные мероприятия.

Примечание. При рассмотрении эффекта защиты в составе суммарного эффекта от мероприятий по водохранилищу в целом необходимо выполнять расчеты, определяющие максимальное приращение эффекта от проводимых мероприятий.

Показатель эффективности систем защитных сооружений должен быть соизмерим с аналогичным показателем всего водохозяйственного комплекса.

10. При подсчете ущерба от затопления и подтопления необходимо учитывать:- изъятия земельных угодий сельскохозяйственного производства;- ухудшение качества земель в связи с увеличением продолжительности

затопления, подтопления, сдвижки сроков или зимнего затопления земель;- изменение продуктивности сельскохозяйственных угодий и структуры посевов,

плодово-ягодных насаждений, травостоя на сенокосах и пастбищах и трансформацию угодий;

- экономическое развитие регулируемой пойменной территории в перспективе. При этом дополнительные затраты по реконструкции существующей мелиоративной системы надлежит относить к компенсационным затратам, вызванным созданием нового объекта.

При защите затапливаемых и подтапливаемых сельскохозяйственных земель при создании водохранилища энергетического назначения в состав проекта кроме сооружений инженерной защиты следует включать сооружения по мелиоративному освоению территории, необходимость которых определяется технологическими требованиями по выращиванию стабильных и высоких урожаев.

11. При использовании мелководий без обвалования для сельскохозяйственных, рекреационных и других целей следует определять затраты на выполнение санитарных мероприятий, ликвидацию заболачивания, своевременную уборку растительности, охрану от загрязнения, а также на повышение комфортности, территориального и транспортного освоения зон рекреации.

12. При использовании подтопленных земель без проведения защитных мероприятий необходимо определять эксплуатационные затраты на подсев

растительности, сохранение естественного плодородия и создание условий для сельскохозяйственного использования.

13. Показатели экономического развития территории после осуществления мероприятий по инженерной защите должны учитывать:

- возрастающую во времени эффективность защищенных земель в связи с повышением ресурсоотдачи наиболее ценных земель;

- возможность повышения ресурсоотдачи в связи с осуществлением регулирования стока воды на защищаемой территории;

- получение дополнительной сельскохозяйственной продукции с незатапливаемых земель в результате регулирования стока воды сельскохозяйственных и пойменных земель;

- восстановление экологических условий, позволяющих восполнить ущерб, наносимый природе затоплением и подтоплением.

Приложение Д

КЛАССЫ ЗАЩИТНЫХ ВОДОПОДПОРНЫХ СООРУЖЕНИЙ

Наименование и характеристика территорий

Максимальный расчетный напор воды на водонапорное сооружение, м, для классов

защитных сооруженийI II III IV

Селитебные

Плотность жилого фонда территории жилогорайона, м2 на 1 га:

св.2500от 2100 до 2500от 1800 до 2100менее 1800

Оздоровительно-рекреационного и санитарно-защитного назначения

Промышленные

Промышленные предприятия:

Коммунально-бытовые

Коммунально-бытовые предприятия общего назначенияПрочие коммунально-бытовые предприятия

Памятники культуры и природы

***--

*

-

-

-

До 5“ 8“ 10

Св. 10-

Св. 8

До 8

Св. 8

До. 3

До 3“ 5“ 8“ 10

Св. 10

До 8

До 5

“ 8

-

-До 2“ 5“ 8“ 10

До 5

До 2

“ 5

-*При соответствующем обосновании допускается защитные сооружения относить к I классу, если выход их из строя может вызвать последствия катастрофического характера для защищаемых крупных городов и промышленных предприятий,

Приложение Е

СОСТАВ МАТЕРИАЛОВ ИЗЫСКАНИЙ ДЛЯ РАЗЛИЧНЫХ СТАДИЙПРОЕКТИРОВАНИЯ ИНЖЕНЕРНОЙ ЗАЩИТЫ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ

ЗЕМЕЛЬ

Изыскательские материалыМасштабы графических приложений

схем проектарабочего проекта,

рабочей документации

Карты1 .Гидрогеологическая 1:500 000-1:200

0001:100 000-1:50

0001:10 000

2. Гидрогеолого-мелиоративногорайонирования 1:500 000-1:200

0001:100 000-1:50

000-

3. Инженерно-геологическогорайонирования 1:500 000-1:200

0001:100 000-1:50

000-

4, Инженерно-геологическая 1:500 000-1:20 000

1:25 000 1:10 000

5. Эксплуатационных ресурсовподземных вод - 1:50 000 1:10 0006, Геологических комплексов 1:50 000-1:20

0001:50 000 1:10 000

7, Гидроизогипс и глубин залегания грунтовых вод 1:500 000-1:200

0001:100 000-1:50

0001:10 000

8, Районирования по фильтрационным схемам 1:500 000-1:200

0001:100 000-1:50

0001:10 000

9, Прогнозных эксплуатационных ресурсов подземных вод

1:500 000-1:200 000

1:100 000-1:50 000

-

10, Месторождений стройматериалов

1:500 000-1:200 000

- -

11. Схемы сельскохозяйственнойзастройки

1:500 000-1:200 000

- -

12. Почвенная 1:200 000-1:100 000

- -

13. Почвенно-мелиоративная - 1:25 000 1:1000014.Засолений - 1:10 000 1:5 000-1:2 00015. Топографическая 1:500 000-1:100

0001:50 000-1:25 000 1:10 000-1:2000

Другие материалы16. Разделы инженерно-геоло-гические и гидрогеологические1

по отчету

17. Эпюры засоления пород зоны аэрации

то же

18. Графики колебаний уровней грунтовых вод

“

19. Инженерно- геологические и гидрогеологические материалы

“

20. Исследования солеотдачи засоленных почв на опытных площадках (монолитах), типичных для массива почв

“

21. Исследования водно-физических свойств почв

“

22. Материалы почвенно-мелиоративных изысканий

“

23. Климатическая характеристика района защищаемых земель

по проекту

24. Гидрологическая характеристика рек и водоемов на защищаемой территории

то же

1 Масштабы разрезов должны быть согласованны с масштабом карт, отвечающим соответствующим стадиям проектирования.

Приложение Ж

Термины и определения

Инженерная защита территорий, зданий и сооружений – комплекс инженерных сооружений и мероприятий, направленных на предупреждение отрицательного воздействия опасных геологических, экологических и др. Процессов на территорию, здания и сооружения, а также защиту от их последствий.

Затопление – образование свободной поверхности воды на участке территории в результате повышения уровня водотока, водоема или подземных вод.

Подтопление – комплексный гидрогеологический и инженерно-геологический процесс, при котором в результате изменения водного режима и баланса территории, происходят повышения уровней (напоров) подземных вод и/или влажности грунтов (почвогрунтов), превышающие необходимые условия строительства и эксплуатации объектов.

Мониторинг –в инженерной геологии – единая система, включающая:- комплексноые наблюдения за инженерно-геологическими процессами,

эффективностью инженерной защиты, состоянием сооружений и территорий в периоды строительства и эксплуатации объекта;

- анализ результатов наблюдений, расчетов и моделирования, рекомендаций по усилению инженерной защиты, совершенствованию конструкций сооружений и т. п.;

- проектирование дополнительных мероприятий по обеспечению надежности сооружений и эффективности инженерной защиты, по предупреждению социально-экологических последствий;

- осуществление дополнительных мероприятий при активном геологическом надзоре.

Приложение З*

ПЕРЕЧЕНЬ НОРМАТИВНО-ТЕХНИЧЕСКИХ ДОКУМЕНТОВ, НА КОТОРЫЕ ДАЕТСЯ ССЫЛКА

Обозначение НТД Наименование НТД

СНиП 2.01.14-83

СНиП 2.06.14-85

–

СНиП 2.04.03-85

СНиП 2.01.15-90

СНиП 2.0.01-83*

СНиП 2.04.03-85

СНиП 2.05.02-85

СНиП РК 3.03-01-2001

СНиП 2.06.05-84*

СНиП 3.07.01-85

СНиП 2.06.01-86

ГОСТ 25100-95

ГОСТ 28622-90

ГОСТ 17.5.3.04-83

ГОСТ 17.5.3.05-84

ГОСТ 8020-90

Определение расчетных гидрологических характеристик.

Защита горных выработок от подземных и поверхностных вод.

Рекомендации по предупреждению подтопления на застраиваемых территориях Республики Казахстан.

Канализация. Наружные сети и сооружения.

Инженерная защита территорий, зданий и сооружений от опасных геологических процессов. Основные положения проектирования

Основания зданий и сооружений

Мелиоративные системы и сооружения

Автомобильные дороги

Железные дороги

Плотины из грунтовых материалов

Гидротехнические сооружения речные

Гидротехнические сооружения. Основные положения проектирования.

Грунты. Классификация

Грунты. Метод лабораторного определения пучинистости

Охрана природы земли. Общие требования к рекультивации земель

Охрана природы рекультивации земель. Общие требования к землеванию

Конструкции бетонные и железобетонные для колодцев канализационных, водопро-водных и газопроводных сетей. Технические условия

Сәулет, қала құрылысы және құрылыс

саласындағы мемлекеттік нормативтерҚР ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ ЕРЕЖЕЛЕРІ

СУ БАСУ ЖӘНЕ СУ АСТЫНДА ҚАЛУ ҚАУПІ БАР АЙМАҚТАРДАҒЫ ИНЖЕНЕРЛІК ҚОРҒАУ

ҚР ҚНжЕ 2.03-10-2002*

Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері жөніндегі комитеті

Астана 2006

КIРIСПЕ

1. ЖАСАҒАН: “Азаматтықтұрғынжоба” жобалау-өндірістік бюросы.2. ӘЗIРЛЕГЕН: “KAZGOR” Жобалау академиясы сәулет, қала құрылысы және

құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтердің қайта өңделіп, жасалуына және мемлекеттік тілге аударылуына байланысты әзірледі.

3. ҰСЫНҒАН: Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігінің (ҚР ИжСМ) Құрылыс істері жөніндегі комитетінің Құрылыстағы техникалық нормалау және жаңа технологиялар басқармасы.

4.ҚАБЫЛДАНҒАН ЖӘНЕ ҚР ИжСМ Құрылыс істері жөніндегі комитетінің 2003 жылғы 17 қаңтардағы

IСКЕ ЕНГIЗIЛГЕН МЕРЗIМI: № 11 бұйрығымен 2003 жылдың 1 наурызынан бастап енгізілді.

5. Осы ҚР ҚНжЕ Қазақстан Республикасының аумағында ҚР Индустрия және сауда министрлiгiнiң Құрылыс iстері жөніндегі комитетiнiң 15.10.2002 жылғы № 304 бұйрығымен 1.12.2002 жылдан бастап іске енгізілген орыс тіліндегі "Су басу және су астында қалу қаупі бар аймақтардағы инженерлік қорғау” ҚР ҚНжЕ В.1.1-10-99-дің теңтүпнұсқалық мәтіні және мемлекеттік тілдегі аудармасы болып табылады.

6. ОРНЫНА: ҚР ҚНжЕ В.1.1-10-99.

ҚР Индустрия және сауда министрлгінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері жөніндегі комитетінің 6.11.2006 жылғы № 419 бұйрығымен бекітілген өзгерістер енгізілген.

Өзгерістер енгізілген тармақтар *-мен белгіленеді.

Осы мемлекеттік нормативті ҚР сәулет, қала құрылысы және құрылыс істері жөніндегі Уәкілетті мемлекеттік органының рұқсатынсыз ресми басылым ретінде толық немесе жекелей қайта басуға, көбейтуге және таратуға болмайды.

ISBN 9965-581-82-7

МАЗМҰНЫ

1. Жалпы ережелер

2. Инженерлiк қорғау имараттарының дәрежелерi 3. Инженерлiк қорғау объектiлерi мен имараттарын жобалауға қойылатын талаптар Аумақты су басудан қорғау Аумақтың бетiн жасанды жолмен көтеру Қорғалатын аумақтың беткi суын реттеу немесе бұру Аумақты су басудан қорғау Құрылыс салынып жатқан аумақты су басудан қорғау және болжауға қажеттi бастапқы деректер Табиғат қорғау мақсатында санитарлық-гигиеналық және паразиттерге қарсы қойылатын талаптар Тынысжайлық талаптар 4. Инженерлiк зерттеу деректерiне қойылатын қосымша талаптар 5. Қорғау имараттары Үйме жал бөгетшелер Таулық каналдар Сорғы бекеттері Кәрiздiк жүйелер және кәрiздер 6. Бөгендердегi қорғау имараттары 7. Инженерлiк қорғау жүйелерi, объектiлерi мен имараттары жұмыстарыны сенiмдiлiгiн негiздеу есептерi 8. Инженерлiк қорғау имараттарындағы бақылау-өлшеу аппаратуралары(Б/А) қондырғыларының жобасына қойылатын талаптар А қосымшасы. Жобалау, құрылыс салу және пайдалану кезiнде құрылыс салынатын аумақты су басу қаупiнiң алдын алу шараларыБ қосымшасы. Құрылыс салынып жатқан аумақты су басу факторларының алдын алу шаралары В қосымшасы. Су басудың алдын алу бойынша алдын алу шараларының құрамы Г қосымшасы. Бөгендердi инженерлiк қорғауды техникалық-экономикалық негiздеу Д қосымшасы. Қосымша сутiрек имараттарының дәрежелерi Е қосымшасы. Ауыл шаруашылығы жерлерiн инженерлiк қорғау жобасының түрлi сатыларына арналған зерттеу деректерiнiң құрамы Ж қосымшасы. Терминдер және анықтамаларЗ қосымшасы. Сiлтеме жасалған нормативтiк-техникалық құжаттардың тiзiмi

ҚҰРЫЛЫСТЫҢ НОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ ЕРЕЖЕЛЕРІ

СУ БАСУ ЖӘНЕ СУ АСТЫНДА ҚАЛУ ҚАУПІ БАР АЙМАҚТАРДАҒЫ ИНЖЕНЕРЛІК ҚОРҒАУ

ИНЖЕНЕРНАЯ ЗАЩИТА В ЗОНАХ ЗАТОПЛЕНИЯ И ПОДТОПЛЕНИЯ

Енгізілген күні — 01.03.2003 ж.

Осы құрылыс нормалары мен ережелерi елдi мекендер, өнеркәсiп, көлiк, энергетикалық және тұрмыстық-коммуналдық объектiлердiң, пайдалы қазба кен

орындары мен тау кен орындары, ауыл шаруашылығында және орманда пайдаланылатын жер, табиғи ландшафттардың аумақтарын су басу және су астында қалудан инженерлiк

қорғау жүйелерi, объектiлерi мен имараттарын жобалауға таралады.

Инженерлiк қорғау жүйелерiн, объектiлерi мен имараттарын жобалау кезiнде Қазақстан Республикасының заң актілерін, сонымен қатар ҚР Құрылыс iстерi жөніндегі комитетiмен бекiтiлген немесе 3-қосымшада келiсiлген нормативтiк құжаттардың талаптарын бұлжытпай сақтау керек.

1. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1.1. Аумақты су басудан және су астында қалудан инженерлiк қорғауды жобалау кезiнде қоршаған ортаны қорғау және мақсатты пайдалану немесе су басу және су астында қалудың керi әсерiн жою талаптарына қарай аумақты су басу және су астында қалуды болдырмауды қамтамасыз ететiн шаралар кешенi әзiрленуi тиiс.

Елдi мекендердiң, өнеркәсiптiк және тұрмыстық-коммуналдық объектiлердiң аумағын қорғау мыналарды:

- қала, елдiмекен, құрылыстық, өндiрiстiк-техникалық, коммуникациялық, көлiктiк объектiлердiң, демалыс орындарының және басқа да аумақтық жүйелердiң және экономикалық жекелеген объектiлердiң қауiпсiз, үздiксiз және сенiмдi қызметi мен дамуын;

- халық тұрмысының нормативтiк медициналық санитарлық жағдайын;- қорғалатын аумақтың нормативтiк санитарлық-гигиеналық, әлеуметтiк және

тынысжайлық жағдайларын.Пайдалы қазбалар кен орнын және тау кен орнын су басу және су астында қалудан

қорғау келесiлердi қамтамасыз етуге тиiстi:- жер қойнауын және табиғи ландшафттарды;- пайдалы қазбалар кен орындарында, соның iшiнде рудаға жатпайтын металдарды

ашық және жер асты әдiсiмен өндiрудi қауiпсiз жүргiзу;- пайдалы қазба кен орындарында кен өндiру кезiнде туындайтын аумақты

техногендiк су басу және су астында қалу мүмкiндiгiн жою қамтамасыз етуi тиiс.Ауыл шаруашылығы жерлерiн және табиғи ландшафттарды қорғау:- ауыл шаруашылығы, орман және балық өнiмдерiн қарқынды өндiруге мүмкiндiк

туғызуға;- оңтайлы агротехникалық жағдай жасауға;- жердi пайдалану ретiне қарай, қорғалатын аумақтың гидрологиялық және

гидрогиология-лық тәртібiн реттеуге;- жер, су, минералдық шикiзат және басқа да табиғи ресурстардың кешендi және

тиiмдi пайдаланылуына мүмкiндiк туғызуға тиiстi.Қала және елдi мекендер маңының табиғи ландшафттарын қорғау кезiнде аумақтың

санитарлық қорғау аймақтарын, орман саябақтарын, емдеу-сауықтыру объектiлерiнiң, туризмнiң, тынысжай және спорттың барлық түрлерiн қамтитын демалыс аймақтарын жасауға пайдаланылуы көзделуi қажет.

1.2. Су басу процесiнiң туындауына мүмкiндiк туғызатын негiзгi табиғи жағдайлар болып:

- өтiмдiлiгi нашар топырақтардың (шаң тәрiздi құмдардың, құмдақтардың, саздақтардың, жарықшақ саздардың, сарытопырақтың) бар болуы;

- су өтпейтiн қабаттың немесе өтiмдiлiгi нашар қабатшалардың жер бетiне таяу орналасуы;

- аумақтың мардымсыз табиғи кәрiздiлiгi;- мардымсыз беткi ағынды;- топырақтық судың табиғи орнының (құрылысқа дейiнгi) салыстырмалы жоғары

болуы табылады.Техногендiк факторлар (беткi және жер асты ағындысының, аумақтың

кәрiздiлiгiнiң, ыза суларының тұрақты немесе уақытша әсер етушi жаңа қосымша қорек

көздерiнiң пайда болуы, булану қарқындылығының төмендеуi және т. б.) су басу процесiнiң туындауына әкелiп соқтырады.

1.3. Құрылыс салынып бiткен аумақты пайдалану барысында атмосфералық жауын-шашынға қосымша су тасымалдаушы жер асты коммуникацияларынан аққан судың, су қоймаларының суының сiңуi (W) және қалаларда нөсер суын қашырту канализациясының болмауы су басудың негiзгi себептерi болып табылады.

Су басу көздерi мыналарға бөлiнедi: - табиғи (атмосфералық жауын-шашын, ерiген және жер асты сулары, ауалы

аймақтың топырақтарындағы булы сулар); - жасанды (беткi суларды жинақтаушы болып табылатын қазаншұнқұрлар мен

орлар, арналар, арықтар, суөткiзгiш және канализациялық құбырлар, жылу жүйелерi, суүлестiрiм бекеттерi, су айналымды жүйелер мен имараттар, түрлi резервуарлар, жинақтаушылар, гидрокүлүюшiлер, тазалау имараттары, технологиялық процестерi ылғалды цехтар, суармалы алабтар және т.с.с.);

- аймақтық және жергiлiктi.Су басу факторлары:- белсендi (негiздердiң немесе терең бойлай орналасқан бөлмелердiң топырағын су

басуын тiкелей туындатушы);- әрекетсiз (тiкелей су басуды туғызбайтын, бiрақ су басуға мүмкiндiк туғызатын)

болып бөлiнедi.1.4. Инженерлiк қорғаудың негiзгi құралдары ретiнде жалдап үюдi, аумақтың беткi

жамылғысын жасанды көтерудi, арна реттеушi имараттарды және беткi ағындыны реттеу және алып кету имараттарын,

кәрiздеу және өзге де қорғау имараттарын қарастыру қажет. Инженерлiк қорғаудың көмекшi құралдары ретiнде инженерлiк қорғаудың

тиiмдiлiгiн арттыратын табиғи жүйелердiң және оларды құраушылардың табиғи қасиеттерiн пайдалану керек. Соңынан аталғандарға арналар мен ескi арнаны тазарту арқылы гидрографиялық желiнiң су әкетушi және кәрiздеушi рөлiн арттыру, фитомелиорацияны, агроормандандыру шараларын және т.б. жатқызу қажет.

Аумақты инженерлiк қорғау жобасының құрамына көктемгi су тасуы мен жазғы тасқындарды өткiзудi қамтамасыз етудi көздейтiн техникалық ұйымдастыру шараларын енгiзу керек.

Құрылыс жүрiп жатқан аумақта инженерлiк қорғау, өзендердегi су тасудан, бөгендер мен каналдар салу кезiнде су басу және су астында қалудан, құрылыс салу және ғимараттарды, имараттар мен желiлердi пайдалану кезiнде туындайтын топырақтық сулардың деңгейiнiң көтерiлуiнен аумақты тиiмдi қорғауды қамтамасыз ететiн бiрыңғай кешендi аумақтық жүйелердi немесе жергiлiктi объектiге кiретiн қорғау имараттарын белгiлеудi қарастыруы тиiс.

Инженерлiк қорғаудың бiрыңғай кешендi аумақтық жүйелерiн қорғалатын аумақтар мен объектiлердiң мекемелiк бағыныстылығына қарамастан жобалау қажет.

1.5. Өзен жайылмасы аумағын табиғи су басудан қорғаудың қажеттiлiгi осы аумақтың жекелеген бөлiктерiнiң қала немесе өнеркәсiп құрылысына немесе ауыл шаруашылығына пайдаланатын жерге, сондай-ақ пайдалы қазба кен орнына қажеттiлiгi мен пайдалану дәрежесiне қарай анықталады.

Өзендер жайылмасын су басудың есептiк параметiрлерiн 2-бөлiмге сәйкес қабылданған қорғау имараттарының дәрежесiне қарай инженерлiк гидрологиялық есептердiң негiзiнде анықтау қажет.

Сонымен су басуды:- терең (тереңдiгi 5 м-ден жоғары), орташа (тереңдiгi 2 м-ден 5 м-ге дейiн);- тайыз (құрлық бетiн жапқан судың тереңдiгi 2 м-ге дейiн) деп ажырату қажет. 1.6. Техногендi су басу аумағының шекарасын түрлi мақсатта пайдаланылатын су

шаруашылығы объектiлерiнiң және өнеркәсiптiк кәсiпорындардың, ауылшаруашылғы

жерлерi мен тау кен орындарында, пайдалы қазба кен орындарында пайдаланылған суларды және ағын суларын бұру жүйелерiнiң жобаларын жасау кезiнде айқындау қажет.

Қолданыстағы немесе жобаланған бөгендердiң су басуынан туындайтын терiс әсердi бөгеннiң тайыздану тәртібiне және жағадағы алқапты су басып жату ұзақтығына қарай бағалау керек. Мұнда төмендегiлердi ажырату керек:

- тұрақты су басу – пайдаланылмайтын көлем деңгейiнiң (ПКД) белгiсiнен төмен;- кезеңдiк су басу - қалыпты тiрек деңгейi (ҚТД) және ПКД белгiлерi аралығында;- уақытша су басу (бөгеннiң су деңгейiнiң ҚТД белгiсiнен жоғары көтерiлуi)1.7. Аумақты су басудан туындайтын керi әсердi бағалау кезiнде топырақтық

сулардың орналасу тереңдiгiн, процестiң ұзақтығы мен қарқындылығын, қорғалатын аумақтың гидрогеологиялық, инженерлiк-геологиялық және геокриологиялық, медициналық-санитарлық, геоботаникалық, зоологиялық, топырақ жамылғысы, агрошаруашылық, мелиоративтiк, ауданның шаруашылық экономикалық ерекшелiктерiн есепке алу керек.

Су басудан болған зиянды бағалау кезiнде аумақта салынған құрылысты, қорғалатын имараттар мен объектiлердiң дәрежелерiн, ауыл шаруашылығы жерлерiнiң, пайдалы қазба кен орындарының және табиғи ладшафтар құндылығын есепке алу қажет.

1.8. Су басудан инженерлiк қорғау жобаларын әзiрлегенде келесi су басу көздерiн: бөгендермен, каналдармен, СЭС алаптарымен және басқа да гидротехникалық имараттармен тежелген жер асты жерлерiнен сүзiлген судың есебiнен топырақтық судың тежелуiн, қорғалатын аумақтарда су тасымалдаушы комуникациялар мен имараттардан судың ағып зая кетуiн, атмосфералық жауын-шашынды есепке алу керек.

Сонымен қатар, жекелеген су басу көздерiнiң немесе олардың үйлескен тiркестерiнiң бiр мезгiлде байқалу мүмкiндiгiн есепке алу керек.

Жобаланған бөгеннiң немесе басқа су объектiлерiнiң жағасындағы аумақтың су басу аймағын, геологиялық және гидрогеологиялық iзденiстердiң негiзiнде анықталған су объектiлерiнiң есептiк су деңгейiне сәйкес келетiн тежелген жер асты суларының таралуын болжау жолымен, ал қолданыстағы су объектiлерiнде – гидрогеологиялық зерттеулер негiзiнде анықтау керек.

Суғармалы жерлерге iргелес аумақтарда тежелген топырақтық сулардың таралу аймағын анықтау су теңдестiк және гидродинамикалық есептердiң, геологиялық iзденiстер нәтижесiнiң негiзiнде жүргiзiлуi керек.

Бұл жағдайда:- қорғалатын аумақтың атмосфералық ылғалдылығы дәрежесiн;- су тасымалдаушы коммуникациялар мен сыйымды ыдыстардағы су шығынын

есепке алу қажет.Игерiлген аумақтар үшiн су басудың болжамдық мөлшерлiк сипаттамаларын

гидрогеологиялық бақылаудың нақты деректерiмен салыстыру керек. Нақты бақыланған деректер, болжамдық деректерден жоғары болған жағдайда қосымша су көздерiн анықтау қажет.

1.9. Қала және өнеркәсiптiк аумақтарды инженерлiк қорғау кезiнде су басудың:- аумақтың санитарлық-гигиеналық жағдайына;- ғимараттар мен имараттардың, соның iшiнде игерiлiп жатқан және бұрынырақ

игерiлген аумақтарда тұрғызылатын ғимараттар мен имараттардың құрылымының сенiмдiлiгiне;

- инженерлiк коммуникация, имараттар және жабдықтардың жер асты бөлмелерге су өтуi әсерінен қызмет жасау сенiмдiлiгiне;

- металдан жасалған құрылымдардың, құбыр жүйелерiнiң, сумен жабдықтау және жылу жүргiзу жүйелерiнiң жер асты бөлiктерiнiң тоттануына;

- суффозия мен мүжілудің байқалуына;- ыза суларының гидростатикалық қысымының өзгеруi жағдайында жер асты

имараттарының орнықтылығы мен берiктiгiне;

- азық-түлiк және өндiрiстiк тауарларды үй асты қабаттары мен жер асты қоймаларында сақтау жағдайларына тигiзетiн керi әсерiн есепке алу қажет.

1.10. Ауыл шаруашылығы және табиғи ландшафттарды су басу кезiнде су басудың:- аумақтың санитарлық - гигиеналық жағдайына;- топырақ жамылғысының тұздану тәртібінің өзгерiсiне;- аумақтың батпақтануына;- табиғи жүйелерге және флора мен фауна өкiлдерi тiршiлiгiнiң жағдайына

тигiзетiн әсерi есепке алынуға тиiстi.1.11. Аумақты су басу мен су астында қалудан инженерлiк қорғау, шаруашылық

кешеңдерiнiң түрлi салаларының өнiмдерiнiң саны мен сапасының төмендеуiмен, халық тұрмысының гигиеналық және медициналық-санитарлық жағдайының нашарлауымен, су басатын және су астында қалған аумақтардағы обьектiлердi қалпына келтiруге, сенiмдiлiгiн арттыруға жұмсалатын шығынмен анықталатын экономикалық, әлеуметтiк және экологиялық зиянды жоюға немесе азайтуға бағытталуға тиiс.

1.12. Су басу және су астында қалудан инжинерлiк қорғауды жобалау кезiнде сумен қамтамасыз ету және сумен жабдықтауды, халықтың тұрмыстық жағдайын, өнеркәсiптiк және коммуналдық объектiлердiң пайдаланылуын жақсарту мақсатында, сондай-ақ энергетика, автожол, темiржол және су көлiгi, пайдалы қазбалар өндiру, орман, балық, және аң аулау шаруашылықтарының, мелиорация, тынысжай және табиғат қорғау мүдделерiне сәйкес, жобаларда көп мақсатта пайдаланылатын инженерлiк қорғау имараттарының түрлерiн құру мүмкiндiгiн есепке ала отырып, инженерлiк қорғау имараттары мен жүйелерiн бiр мезгiлде пайдаланудың мүмкiндiгi мен орындылығын анықтау қажет.

1.13. Инженерлiк қорғау имараттарының жобасы:- қорғау имараттарының сенiмдiлiгiн; - пайдалану шығыны мардымсыз болған жағдайда, оларды пайдаланудың

қауiпсiздiгiн;- имараттармен жабдықтардың жұмысы мен жай-күйiне жүйелi бақылау жүргiзу

мүмкiндiгiн;- су жинағыш имараттарды пайдаланудың оңтайлы тәртібiн;- жергiлiктi құрылыс материалдарын және табиғи ресурстарды барынша толық

пайдалануды қамтамасыз етуге тиіс.Инженерлiк қорғау имаратының түрiн таңдау, салыстырылатын имарат түрлерiнiң

көрсеткiштерiн техникалық-экономикалық салыстырудың негiзiнде жүзеге асырылуға тиiс.

1.14. Елдi мекендер аумағын және пайдалы қазбалар өндiру аудандарын осы құжаттың 1.9-тармағында көрсетiлген зардаптардан, сондай-ақ сырғыма, термооқпа және термомүжілуден, ал ауыл шаруашылығында пайдаланылатын жерлердi микроклиматтық, агроормандандыру және басқа да жағдайларды жақсарта отырып, осы норманың 1.10-тармағында белгiленген су басу салдарынан қорғау қажет.

Аумақты инженерлiк қорғауды жобалау кезiнде, беткi суларды ағын сулармен ластанудан қорғау жөніндегі Қазақстан Республикасының Заңының талаптары сақталуы тиiс.

Жобаланған инженерлiк қорғау имараттары орналасатын аумағы бойынша пайдалануға берiлген немесе құрылып жатқан су қорғау, табиғат қорғау аймақтарының, ұлттық саябақтардың, қорықтардың аумақтарымен сәйкес келген жағдайда, аумақты инженерлiк қорғау жобасының табиғи шаралары табиғи ортаны қорғауға мемлекеттiк қадағалау жүргiзетiн органдармен келiсiлуге тиiстi.

1.15. Су тасқынына қарсы жүргiзiлетiн жобаланған шаралардың тиiмдiлiгiн, бөгендердi және қорғалатын жерлердi кешендi пайдаланудың таңдалған нұсқасының техникалық-экономикалық көрсеткiштерiн, су тасқынына қарсы шаралар жүргiзiлгенге дейiнгi, жердi пайдаланудың нұсқасымен салыстыру арқылы анықтау керек.

1.16. Елдi мекендер мен өнеркәсiптiк объектiлердiң, пайдалы қазба және тау кен орындарының су тасқынына қарсы бөгеттерi мен мен үйме жал бөгетшелерiн, осы норманың 3-бөлiмiнде көзделген талаптарға сәйкес және өзен гидротехникалық имараттарының талаптарына сәйкес, ал ауыл шаруашылығы жерлерiн мелиоративтiк жүйелерге және өзен гидротехникалық имараттарына қойылатын талаптарға сәйкес жобалау қажет.

Өзендерде су тасқынына қарсы қорғау жүйелерiн жобалау кезiнде, ағын сулардың су ресурстарын кешендi пайдаланудың талаптарын есепке алу қажет.

Су қашыртқы қорғау имараттары арқылы су тасқынын өткiзудiң есептiк қамтамасыздығын таңдау, осы норманың 2-бөлiмiнiң талаптарына сәйкес, қорғау имараттарының дәрежелерiн есепке ала отырып, техникалық-экономикалық есептермен негiзделедi.

1.17. Су басудан қорғалатын аумақтарда беткi ағындыны реттеушi имараттар, осы аумаққа келiп түсетiн беткi сулардың (жаңбыр және қар суы, уақытша және тұрақты ағын сулар), қорғау имаратының дәрежесiне сәйкес қабылданатын есептiк су шығынының шамасына (ҚНжЕ 2.04.03-ке сәйкес) қарай есептелуi тиiс.

Суайрық тарапынан келетiн беткi ағындыны қорғалатын аумақтан таулық арналар арқылы әкету керек, ал қажет болған жағдайда, беткi ағындының бiр бөлiгiн жинақтауға мүмкiндiк беретiн суқоймасы құрылғыларын орнатуды қарастыру қажет.

1.18. Су басу және су астында қалудан инженерлiк қорғаудың кешендi аумақтық жүйесi мынадай жағдайларда инженерлiк қорғаудың бiрнеше түрлi құралдарын қамтуы керек:

қорғалатын аумақта жекелеген инженерлiк қорғау құралдарымен қорғауды жүзеге асыру мүмкiн болмайтын және тиiмдiлiгi аз болатын өнеркәсiптiк немесе азаматтық имараттардың қолда бар болуы;

инженерлiк қорғаудың қандай да бiр жекелеген объектiлерiн қолдануға мүмкiндiк бермейтiн күрделi морфометриялық, тофографиялық, гидрогеологиялық және басқа да жағдайлар.

1.19. Жобалау, құрылыс салу және пайдалану кезiнде, құрылыс жүрiп жатқан аумақты су басу қаупiнiң алдын алу шараларын осы норманың А, Б, В қосымшаларына сәйкес орындау керек.

1.20. Гидроэнергетикалық және су шаруашылығы объектiлерiнiң құрылысымен туындаған су басу және су астында қалу процесiнен аумақты қорғау кезiнде I және II дәрежелi инженерлiк қорғауды техникалық-экономикалық негiздеудi осы норманың Г қосымшасына сәйкес техникалық-экономикалық есептеудiң негiзiнде орындау қажет.

Республикалық, облыстық және жергiлiктi маңызы бар су шаруашылығы объектiлерiн жобалау кезiнде, инженерлiк қорғау имараттарын, сондай-ақ III және IV дәрежелi инженерлiк қорғау имараттарын негiздеудi, ауыл шаруашылығына жатпайтын қажеттiлiктер үшiн алынған жерлердiң орнына жаңа жерлердi игеруге жұмсалатын нормативтiк шығынның негiзiнде орындау керек.

2. ИНЖЕНЕРЛІК ҚОРҒАУ ИМАРАТТАРЫНЫҢ ДӘРЕЖЕЛЕРІ

2.1. Инженерлiк қорғау имараттарының дәрежелерi, ереже бойынша, шаруашылық және экономикалық тәуелдiлiгiне қарай, қорғалатын объектiлердiң дәрежелерiнен төмен емес дәрежеде белгiленедi.

Әр түрлi дәрежедегi объектiлер орналасқан аумақты қорғау кезiнде, инженерлiк қорғау имаратының дәрежесi, ереже бойынша, қорғалатын объектiлердiң көпшiлiгiнiң дәрежесiне сәйкес алынады. Мұндай жағдайларда аумақты инженерлiк қорғау имараттары үшiн белгiленген дәрежеге қарағанда дәрежесi анағұрлым жоғары жекелеген объектiлер

дербес қорғалады. Бұл объектiлердiң дәрежелерi мен оларды дербес қорғау дәрежелерi бiр-бiрiне сәйкес болуы тиiс.

Егер техникалық-экономикалық негiздеумен дербес қорғаудың орынды екендiгi айқындалған болса, онда аумақты инженерлiк қорғаудың дәрежесiн бiр бiрлiкке арттыру қажет.

2.2*. Су тежеу типтi инженерлiк қорғаудың тұрақты гидротехникалық имараттарының дәрежелерiн, ҚНжЕ 2.06.01-86 және ҚНжЕ 3.07.01-дің талаптарына сәйкес өзен гидротехникалық имараттарына қойылатын талаптарға сәйкес және осы норманың Д қосымшасы бойынша, қорғалатын аумақтың сипаттамаларына қарай белгiлеу қажет.

2.3*. Су тежеу типiне жатпайтын (арна реттеушi және ағынды реттеушi, кәрiздеу жүйелерi және т.б.) қорғау имараттарының дәрежелерiн құрылымды жобалау кезiнде ғимараттың, имараттың күрделiлiгi дәрежесiне ҚНжЕ 2.06.01-86-ның талаптарына сәйкес белгiлеу қажет.

Жобалаудың есептiк шарттары ҚНжЕ 3.07.01-85-ке сәйкес белгiленген дәрежеге сәйкес қабылданады.

2.4. Су тежеу типтi қорғау имараттарының қырының есептiк су деңгейiнен жоғары болуын, ҚНжЕ 2.06.05-84*-тің талаптарын ескеріп қорғау имаратының дәрежесiне қарай белгiлеу қажет.

Бұл жағдайда қорғау имараттарымен сығымдалған ағын судың әсерiнен су деңгейiнiң көтерiлуiнiң мүмкiндiгi есепке алынуы керек.

2.5. Аумақты су басудан беткi жамылғыны топырақ төсеу немесе сумен үю арқылы көтерiп қорғау кезiнде, төсем төселiп қалыңдатылатын аумақтың су объектiсi тарапындағы белгiсiн жалдап үйiлетiн бөгетшенiң қырының белгiсiн қабылдаған сияқты қабылдау керек; төсем төселетiн аумақтың беткi жамылғысының белгiсiн су басудан қорғау кезiнде, қала, кент, ауыл елдi мекендерi құрылысын жоспарлау жоспарының талаптарын ескере отырып анықтау қажет.

2.6*. Ағын су және су қоймалары жағалауларында инженерлiк қорғауды жобалау кезiнде, негiзгi есептiк жағдай үшiн, есептiк сипаттама ретiнде, өзен гидротехникалық имараттарына қойылатын ҚНжЕ 2.06.01-86 және ҚНжЕ 3.07.01-85-тің талаптарына сәйкес, инженерлiк қорғау имараттарының дәрежесiне қарай ықтималдығы белгiленген шамадан артық болатын су деңгейiнiң жоғары мәнi қабылданады.

Ескерту: 1. Ауданы 100 мың га. артық ауыл шаруашылығы аумақтарын қорғауға арналған I

дәрежелi имараттар үшiн есептiк су деңгейiнiң артық болу ықтималдығы 0,5 %-ке тең болып қабылданады, сауықтыру-тынысжайлық және санитарлық қорғау сипаттағы аумақтарды қорғауға арналған IV дәрежелi имараттар үшiн - 10 %.

2. Есептiк су деңгейiн тексеру кезiнде, қала аумағын инженерлiк қорғау имараттарының қырынан судың асып түсуiне ҚНжЕ 3.07.01-85-ке сәйкес жол берiлмейдi. Қала аумағы және жеке тұрған өнеркәсiптiк кәсiпорындар үшiн, қамтамасыздығы есептiк сынақ жағдайындағы қамтамасыздыққа тең су тасқынын өткiзу үшiн техникалық-ұйымдастыру шараларының жоспары әзiрленуi тиiс.

2.7. Құрғату нормасы, (аумақтың жобалық белгiсiмен салыстырғанда ыза суларының төмендеу тереңдiгi) су басудан қорғауды жобалағанда 1-кестеге сәйкес қорғалатын аумақтың құрылысының сипатына қарай қабылданады.

Ауыл шаруашылығы жерлерiн құрғату нормалары мелиоративтiк жүйелерге қойылатын талаптарға сәйкес анықталады.

Қала, ауыл шаруашылығы және түрлi жер пайдаланушылармен пайдаланылатын басқа да аумақтарға iргелес аумақтарды құрғату нормалары әрбiр жер пайдаланушының талаптарын ескере отырып анықталады.

1-кесте

Құрылыс сипаты Құрғату нормасы, м1 Iрi өнеркәсiптiк аймақтар мен кешендердiң аумақтары 15 -ке дейiн2 Қала өнеркәсiбi аймақтарының, коммуналдық қойма

аймақтарының, өте iрi, iрi және үлкен қалалардың аумақтары

5

3 Қала және ауыл елдi мекендерiнiң қоныстану аумақтары 24 Спорттық-сауықтыру объектiлерi мен демалыс аймақтарына

қызмет көрсететiн мекемелердiң аумақтары 1

5 Рекреациялық аймақтар және қорғау мақсатындағы (жалпыға ортақ жасыл желек екпе ағаштары, саябақ санитарлық қорғау аймақтары)

1

2.8. Су басудан қорғау имараттарының дәрежелерiн құрғату нормаларына және 2-кесте бойынша топырақтық сулардың есептiк төмендеуiне байланысты белгiлеу қажет.

2-кесте

Құрғату нормасы, м Имараттардың дәрежелерi үшiн топырақтық су деңгейiнiң есептiк төмендеуi, м

I II III IV15 -ке дейiн 5-тен жоғары 5-ке дейiн - -

5 - 3-тен жоғары 3-ке дейiн -2 - - - 2-ге дейiн

2.9. Қорғалатын аумақтардағы топырақтық судың ең жоғары есептiк деңгейiн осы норманың 1.15-тармағына сәйкес жасалған болжаудың нәтижесi бойынша және «Канализация. Сыртқы желiлер мен имараттар» ҚНжЕ 2.04.03-85-ке сәйкес есептелген жауын суларының реттелетiн ағындысының есептiк су шығынының шамасына қарай белгiлеу керек.

3. ИНЖЕНЕРЛІК ҚОРҒАУ ОБЪЕКТІЛЕРІ МЕН ИМАРАТТАРЫН ЖОБАЛАУҒА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

Аумақты су басудан қорғау 3.1. Аумақты су басудан қорғауды:- өзен, бөген немесе басқа да су объектiсi тарапы жағының аумағын жалдап үю

арқылы;- аумақтың рельефiн жоспарлау жоспарының су баспайтын деңгей белгiсiне дейiнгi

белгiге жасанды жолмен көтеру;- су астында қалған, уақытша су басатын, суармалы аумақтардан және ойпатта

орналасқан бұзылған жерлерден беткi ағын және кәрiздiк суларды жинақтау, реттеу, бұрып алып кету жолымен жүзеге асыру қажет.

Су басудан инженерлiк қорғау құралдарының құрамына үйме жал бөгетшелер, құрғатқыштар, кәрiздiк және су қашыртқы торабтар, таулық су қашыртқы каналдар, тезағарлар мен тiк құламалар, құбырлар мен сорғы станциялары кiредi.

Қорғалатын аумақтың табиғи және гидрогеологиялық жағдайларына байланысты, инженерлiк қорғау жүйелерi жоғарыда аталған имараттардың бiрнешеуiнен тұруы мүмкiн немесе жеке имараттардың бiреуiн құрамына енгiзуi мүмкiн.

3.2. Қорғалатын аумақтың табиғи бетiнiң төмен жатқан белгiлерiн ұзына бойы жалдап үюдiң жалпы нобайын Құрылыс iстерi жөніндегі Комитетiнен бекiтiлген немесе келiсiлген республикалық, және ведомстволық нормативтiк құжаттар мен стандарттардың талаптарын есепке ала отырып, нұсқаларды техникалық-экономикалық салыстырудың негiзiнде таңдау керек.

3.3. Су басатын аумақтарды қорғау кезiнде жалдап үюдiң екi түрiн: тұтас қамтып және бөлiктер бойынша қолдану қажет.

Аумақты тұтас қамтып жалдап үюдi, қорғалатын аумақта ағын су болмаған жағдайда немесе оның ағындысы бұрма каналдар, құбырлар болмаса сорғы станциясының көмегiмен бөгенге немесе өзенге бұрып жiберу мүмкiн болатын жағдайда қолдану қажет.

Бөлiктер бойынша жалдап үюдi бұрып әкету экономикалық тұрғыдан тиiмсiз болатын, үлкен өзендер кесiп өтетiн аумақты қорғау үшiн немесе құрылысының тығыздығы әртүрлi аумақтың жекелеген бөлiктерiн қорғау үшiн қолдану қажет.

3.4. Үйме жал бөгетшесiнiң құрылымының нұсқаларын таңдау кезiнде:- құрылыс жүргiзiлетiн ауданның топографиялық, инженерлiк геологиялық,

гидрогеологиялық, гидрологиялық, климаттық жағдайларын;- қорғау имараттары құрылымының үнемдiлiгiн;- су тасу және жазғы су тасқыны кезеңiнде үлкен суды өткiзу мүмкiндiгiн;- құрылыс аумағының тығыздығын және су басу аймағынан құрылымдарды алып

шығуды қажет ететiн құрылыс қарауындағы аймақтың ауқымын;- жергiлiктi құрылыс материалдарын, құрылыс машиналары мен механизмдерiн

пайдаланудың орындылығы;- имараттарды тұрғызу мерзiмi;- қоршаған табиғи ортаны қорғау талаптарын;- пайдаланудың қауiпсiздiгi мен ыңғайлылығын,- сумен жабдықтауды жақсарту үшiн кәрiздiк суларды қайта пайдаланудың

орындылығын ескеру керек.3.5. Үйме жал бөгетшесiнiң қырының су объектiсiнiң есептiк су деңгейiнен жоғары

болуын, осы норманың 2.4. және 2.6-тармақтарына сәйкес, қорғау имараттарының дәрежесiне қарай айқындау қажет.

3.6. Бөгендер, магистралдық каналдар, жер сiлемдерiн құрғату жүйелерi құрылысын салудан туындайтын су басулардың алдын алу мақсатындағы инженерлiк қорғау жобаларын барлық шаруашылық кешенiнiң құрылыс жобасымен үйлестiру қажет.

Аумақтың бетiн жасанды жолмен көтеру

3.7. Аумақтың бетiн:су басқан, уақытша су басатын және су астында қалған аумақтарды құрылыс

жүргiзу мақсатында үшiн игеру үшiн;- жердi ауыл шаруашылығы өндiрiсi мақсатында пайдалану үшiн;- бөгендердiң және басқа да су объектiлерiнiң жағалауындағы жолақты

абаттандыру үшiн төсем төсеп көтеру қажет.3.8. Аумақтың бетiн жасанды жолмен көтеру нұсқасын қорғалатын аумақтың келесi

сипаттамаларын:- геологиялық топырақ жамылғысы, климаттық белдемдiк және антропогендiк;- нақты жоспарлау, әлеуметтiк, экологиялық және басқа да құрылыс жүргiзiлетiн

аумаққа қойылатын талаптарды сараптаудың негiзiнде таңдау қажет.3.9. Аумақтың топырақ төсеп тiк жоспарлау жобасын аумақтағы құрылыстың

тығыздығын, бұрын көзделген жоспарлау жұмыстарының орындалу дәрежесiн, қорғау

имараттарының дәрежесiн, ыза суы деңгейiнiң көтерiлуiнiң болжамдық шамасын, қорғалатын аумақта орналасқан өзендер мен су қоймаларының гидрогеологиялық тәртібiнiң өзгерiсiн есепке ала отырып әзiрлеу қажет.

3.10. Аумақтың беткi жамылғысын су басудан қорғау мақсатында жасанды жолмен көтерудi жобалау кезiнде, есептiк су деңгейi ретiнде, осы норманың 2.6.-тармағында көзделген талаптарға сәйкес өзендер, су қоймалары немесе бөгендердегi су деңгейiнiң белгiсiн қабылдау керек.

3.11. Cу басудан аумақты төсем төсеп қорғау кезiнде, аумақтың жағалық құламасының қабағының белгiсiн осы норманың 2.5.-тармағының талаптарына сәйкес анықтау керек және есептiк толқын биiктiгi мен толқын өрлеуiн есепке ала отырып, су объектiсiнiң есептiк су деңгейiнен 0,5 м-ден төмен емес аралықта жоғары тұратындай етiп қабылдау қажет. Су басудан қорғау кезiнде, аумақтың төсем төселген бетiнiң белгiсi, болжанған ыза топырақ суы деңгейiн есепке ала отырып, құрғату нормасының шамасымен анықталады.

Төсем төселген аумақтың жағалық құламасын жобалауды, көлiктiк имараттарға қойылатын ҚНжЕ 2.06.05-84*-тің талаптарына сәйкес жүзеге асыру қажет.

3.12. Қорғалатын аумақтан беткi ағындыны су қоймаларына, ағын суларға, жыраларға, жалпы қалалық канализацияларға немесе нөсерлiк жүйелерге бұрып әкетудi, осы норманың 3.13.-3.15.-тармақтарының талаптарын және экологиялық талаптарды есепке ала отырып бұру арқылы жүзеге асыру қажет.

3.13. Аумақтың бетiн жасанды жолмен көтерудi жүзеге асыру кезiнде жер асты суларының табиғи кәрiзделу жағдайын қамтамасыз ету қажет. Төсем төселетiн немесе сумен шайып үйiлетiн жыралар мен сайлардың тальвектерiнiң бойымен құрғату жүргiзу керек, ал тұрақты ағын суларды iлеспе кәрiздi коллекторларға енгiзу қажет.

3.14. Жасанды төселiмдердi құрғатудың қажеттiлiгi, iргелес жатқан аумақтың гидрологиялық жағдайларымен және негiз бен төселiм топырақтарының сүзiлу қасиеттерiмен анықталады.

Уақытша ағын суларға, су қоймаларына және жер асты суын босату орындарына төсем төсеу кезiнде, төсенiштiң сүзу қабатының немесе қатпарлы кәрiздiң негiзiне орналастырылатын құрылым қарастырылуы қажет.

3.15. Аумақтың бетiн жасанды жолмен топырақ төсеу немесе сумен үю арқылы көтеру жұмысының технологиясын таңдау кезiнде, су баспайтын байырғы жағалаудың бөлiктерiнен немесе жайылмадан су басатын бөлiктерге топырақ массаларының орын ауыстыруын ескеру қажет. Топырақ жетiмсiз болған жағдайда, кеме қатынасы мақсатында тереңдетiлетiн өзен арналарының, өзен тармақтарының ескi арналарын тазалау және қалпына келтiру және қорғалатын немесе оған таяу орналасқан басқа да су қоймаларында жүргiзiлген пайдалы қазындыларды пайдалану керек.

Қорғалатын аумақтың беткi суын реттеу немесе бұру

3.16. Қала аумағы және өнеркәсiптiк алаңшалардың беткi суын реттеу және бұру үшiн қолданылатын имараттарды қалалар, кенттер және басқа да елдi мекендер құрылысы мен жоспарына, аумақты инженерлiк даярлаудың талаптарына сәйкес жасау қажет. Дюкерлердi, ағытқыштарды, нөсер суын бұрушылар мен сутүсiргiлердi, тұндырғыштарды, сорғы станцияларын басқа да имараттарды, канализациялық сыртқы тораптар мен имараттардың талаптарына сәйкес жасау керек, ҚНжЕ 2.04.03-85.

Өнеркәсiп және азаматтық құрылыс аумақтарында жабық типтi жаңбыр суы канализациясының болуын қарастыру қажет. Ашық су әкетушi құрылғыларды (арықша, науа, кювет) 1-2 қабатты құрылыс аудандарында, саябақ пен көшелер, жолдар мен жаяу-жодар қиылыстарында орналасқан көпiр немесе құбырлары бар демалыс аймақтарында - авто және темiржолдарды жобалау нормаларының талаптарына сәйкес қолдануға рұқсат етiледi, ҚР ҚНжЕ 3.03-09-2003, ҚНжЕ 3.03.01-85.

3.17. Ағындыреттеушi және арнареттеушi имараттар мен реттелмеген орта және кiшi өзендерге iргелес жатқан ауыл шаруашылығы аумақтарын су басу және су астында қалуының алдын алу, сондай-ақ ашық және жер асты әдiсiмен пайдалы қазба тау кенiн өндiру орындарын және мыналар сияқты экономиканың жекелеген объектiлерiн автожолдардың астындағы жер асты жолдарын, кеме қатынасы имараттарының кiре берiс жерлерiн және т.б. қорғау шараларын келесi жағдайларда:

- аумақты су басу кезеңi мен ауқымына қарай;- табиғи факторларға - су басу және су мүжілуіне байланысты;- қорғалатын объектiлер орналасқан жерлердi судың басуы мен су астында қалу

процесiн күшейтетiн техногендiк факторларға байланысты қолдану қажет.3.18. Қорғалатын ауыл шаруашылығы жерлерiнiң беткi суларын реттеу және бұрып

әкету кезiнде, осы норманың талаптарымен қатар, мелиоративтiк жүйелерге қойылатын талаптарды да орындау керек.

Топырақ жамылғысының табиғи су мүжілуін есепке алуды жауын-шашын, булану нормасы, беттiң еңiстiгiне, табиғи кәрiздiлiгiне байланысты жүзеге асыру қажет.

Бұл жағдайда:- ылғалды аймақтарда – нөсер және ерiген қар суынан болатын су тасу мен су

басудан қорғауды, артық беткi суларды бұру, ыза суының деңгейi жоғары тұрған жағдайда төмендету, артық ылғалдандырылған жерлердiң батпағын құрғату жолдары арқылы жүзеге асыруды;

- құрғақ және жартылай қуаң аймақтарда – жазықтық және нөсерлiк су мүжілуінен қорғауды, беткейлерде кесе-көлденең жыртылған жерлердi өңдеу, беткейлерге шым төсеу, жыра түзiлу аймақтарында екпе ағаш бұталарын отырғызу, ауыспалы егiс бөлiктерi шекаралары бойымен орман жолақтарын отырғызу, кең көлемде терең бойлай қопсытылған су ұстау құралын жасау жолдарымен қамтамасыз ету керек.

3.19. Қорғалатын аумақтарда ағындыреттеушi имараттар гидрографиялық желiге немесе суқабылдағыштарға беткi ағындыны бұрып әкетудi қамтамасыз етуi тиiс.

Беткi суларды үлестiру және бұрып әкетудi жалдап үйiп қоршау мен таулы каналдарды қатар қолдану арқылы жүзеге асыру қажет.

Ескерту: Пайдалы қазба кен орындары аумағын қорғау кезiнде, ағындыреттеушi имараттардың жобасын тау кен орындарын жер асты және жер бетi суларынан қорғауға қойылатын талаптармен үйлестiру қажет, ҚНжЕ 2.06.14.

3.20. Қорғалатын аумақтардың ағын суларының бойына орналасқан ағындыреттеушi имараттар, көктемгi су тасу кезiнде аумақтың су астында қалмауын, өзен арнасының есептiк суландырылуын қамтамасыз ететiн және су жайылатын жайылма ауданының құрғап кетуiн болдырмайтын, есептiк су деңгейiне сәйкес келетiн су шығынына есептеледi. Сонымен қатар, бұл имараттар қазiргi бар каналдардың су алу жағдайын бұзбауға тиiс, сондай-ақ ағынның қатты ағындысын өзгертпеуге, мұз өткiзу тәртібiн бұзбауға тиiстi.

Аумақты су басудан қорғау

3.21. Су басқан аумақтардағы қорғау имараттарының құрамын, су басу сипатына (тұрақты, маусымдық, эпизодтық) және су басудан болатын зиянның шамасына қарай белгiленедi. Қорғау имараттары осы норманың 1.2-1.10-тармақтарының және А қосымшасының талаптарына сәйкес су басудың негiзгi себептерiн жоюға бағытталуы тиiс.

3.22. Кәрiздiк имараттар жүйесiн таңдау кезiнде, құрғатуды қажет ететiн аумақтың пішіні мен өлшемi, геологиялық құрылымы, топырақтық сулардың қозғалыс сипаты, сутұтқыш қат-қабаттардың сүзу қасиеттерi мен сиымдылық сипаттамалары, жер асты суларының қоректену және босау жағдайларын есепке ала отырып, сутұтқыш

қабаттардың таралу аймағы айқындалуы тиiс және топырақтық сулар теңдестiгiн құраушылардың сандық шамалары анықталып, қорғау шараларын жүргiзген жағдайда топырақтық сулардың деңгейiнiң көтерiлуi мен төмендеуiнiң болжамы жасалуы тиiс.

Су теңдестiк, сүзулiк, гидродинамикалық және гидравликалық есептеулердiң, сондай-ақ нұсқаларды техникалық-экономикалық салыстырудың негiзiнде, аумақты құрғату жүйесiн түпкiлiктi таңдауды жүзеге асыру қажет. Сонымен, таңдап алынған су басудан қорғау шаралары, құрылыс салынған аумақта немесе соған iргелес жатқан аумақтарда осы норманың 1.9, 1.10-тармақтарында қарастырылған зардаптарға соқтырмауы тиiс.

3.23. Кәрiздiк жүйелердi есептеу кезiнде, осы норманың 1.7-1.10-тармақтарының талаптарын бұзбай сақтау керек және осы норманың 2-бөлiмiнiң талаптарына сәйкес қорғалатын аумақта ыза суларының нормативтi төмендеуiн қамтамасыз ететiн, кәрiздiк жүйенiң тиiмдi орналасуы мен жатыс тереңдiгiн анықтау қажет.

Су басудан қорғалатын аумақтарда, аумақтың топографиялық және геологиялық жағдайына, құрылыстың сипаты мен тығыздығына байланысты, табиғи немесе жасанды ағындыларға су айрық тарапынан келетiн жер асты суларының қозғалысының жағдайларына қарай, 5-бөлiмнiң талаптарына сәйкес бiр-, екi-, көпсызықты, нобайлық және күрделi кәрiз жүйесiн қолдану қажет.

3.24. Жер бетiнде және жер астында орналасқан су сидырғыш ыдыстар мен имараттардан (резервуарлар, тұндырғыштар, қойыртпақ сақтау қоймалары, сыртқы желi суқұбыры жүйелерiнiң ағынды жинақтаушылары, канализациялар және т.б.) ағып ысырап болып жерге сiңген суларды нобайлық кәрiздеудiң көмегiмен тұту қажет.

Сүзiлген сулардың су өткiзушi имараттарға бөлiнген аумақтан тыс жерлерге таралуының алдын алуға кәрiздiк жүйелердiң құрылымын қолдану арқылы ғана емес, сүзiлуге қарсы ҚНжЕ 2.02.01-ге сәйкес жобаланған қалқандар мен перделердiң көмегiмен де қол жеткiзуге болады.

Ескертулер:1. Жер асты имараттарын су басудан қорғауды (үйасты қабаттарын, жер асты

жолдарын, төннелдердi және т.б.) қорғаушы гидрооқшаулағыш жабындылар немесе қабырғаға жапсарлас және қатпарлы кәрiздердiң сүзушi призмаларының көмегiмен жүзеге асыру қажет.

2. Жер асты және жер үстiндегi жайларда ауаның ылғалдылығының қолайлы болуын ерекше қажет ететiн ғимараттар мен имараттарды (элеваторлар, мұражайлар, кiтап қоймалары, және т.б.) қорғауды желдеткiш кәрiздер құрылымымен, имараттың жер асты бөлiгiн арнайы оқшаулағыш жабындылармен қамтамасыз ету, сонымен қатар үй асты қабаты бөлмелерінде ылғалдың буға айналуының зардаптарын жоюды қамтамасыз ететiн фитомелиорация шараларын жүргiзу арқылы iске асыру керек.

3.25. Қазiргi бар су басудан қорғау имараттарын қайта қалпына келтiру және нығайту кезiнде, қолда бар кәрiздiк құрылымдармен қол жеткiзiлетiн құрғату нәтижелерiн есепке алу қажет.

Құрылыс салынып жатқан аумақты су басудан қорғау және болжауға қажеттi бастапқы деректер

3.26. Қала аумағындағы және өнеркәсiп алаңшаларындағы қорғау кәрiздерiн жобалау, су басу процесiнiң қалыптасуы кезiнде болуы мүмкiн қолайсыз техногендiк зардаптарды (соның iшiнде ыза сулары мен топырақтың бұзғыштық ықпалы) негiзге ала отырып, ыза суларының деңгейiн қажеттi тереңдiкте ұстау мақсатында жүзеге асырылады. Сонымен бiрге, осы топырақтарға тән капиллярлық көтерiлу биiктiгiн тиімдісін есепке алу керек. Құрылыстың түрiне қарай, құрғату нормасына қойылатын талаптарды тапсырыс

берушi зерттеудiң «техникалық тапсырмасында» рәсiмдеуi тиiс. Елдер қоныстанған аймақ үшiн, құрғату нормасы hқ 2,0 м. Қалаларда құрғату нормасын таңдау кезiнде, жасыл желек екпе ағаштар мен бұталардың өсуiне жағдай жасайтын талаптарды ескеру қажет.

3.26.1. Құрғатқыштың жатыс тереңдiгiн таңдау кезiнде:- негiзгi су қабылдағыштарға қатысты жер бөлiгiнiң орналасуын;- аумақтың геологиялық құрылымын және анағұрлым су өткiзгiш қабаттардың

тереңдiгiн;- кәрiздiң алдын-ала қарастырылған жату тереңдiгiнiң физикалық механикалық

қасиеттерi,- құрылыс жүргiзiледi деп шешiлген кезеңдегi ыза суларының жату тереңдiгiн

есепке алу қажет. 3.26.2. Көлденең кәрiздiң жатыс тереңдiгi екi шаманың - беткi топырақтық

сулардың төмендеу тереңдiгi және кәрiзаралық су деңгейiнiң кәрiздегi су деңгейжиегінен жоғары болуының есептiк шамасының қосындысы ретiнде анықталады. Кәрiзаралық тегеуiрiннiң шамасы, кәрiзге келетiн ағынның қарқындылығын сипаттайды және сiңiрiлу күшейтiлген кезеңде артық су қорын жинақтайтын, топырақтың еркiн сыйдырымдылығының дәрежесiн анықтайды. Тегеуiрiннiң шамасы кәрiзаралық қашықтыққа едәуiр әсерiн тигiзедi және оның есептiк мәнi нұсқаларды техникалық экономикалық тұрғыдан салыстырудың негiзiнде негiзделедi. Iс жүзiнде тегеуiрiннiң шамасы 0,5-1,0 м шегiнде қабылданады.

3.26.3. Кәрiздер, қорғалатын аумақта орналасуына қарай және ыза суларының қоректену аймақтары мен ағындысына қатысты келесi түрлерге бөлiнедi: жүйелi, iргелiк, iлестiрiп әкетушi (жағалық), қабаттық.

3.26.4. Кәрiздiң гидравликалық есептерi кәрiзге келетiн су ағынының шамасын, ыза сулары деңгейiнiң орнын және кәрiзаралық қашықтықты анықтаудан тұрады.

Ыза суларының инфилтрациялық қоректену көзi кәрiзаралық қашықтықты анықтаушы негiзгi фактор болып табылады.

Инфилтрациялық қоректену шамасы жергiлiктi жерде тiкелей өлшеудiң, қарастырылып отырған аумақтың су теңдестiк теңдеуiнiң негiзiнде анықталады немесе ұқсастық бойынша қабылданады.

3.27. Алдын алу шараларын жобалауды негiздеу үшiн, аумақты әлеуеттi су басу сипаттамасына бағалау жүргiзiледi.

Әлеуеттi су басуды бағалау үшiн, қолда келесi бастапқы деректер болуы қажет: құрылыс салынған және салынбаған аумақ.

Табиғат қорғау мақсатында санитарлық-гигиеналық және паразиттерге қарсы қойылатын талаптар

3.28. Аумақты инженерлiк қорғау жобасында:- қорғау бөгетшелерi мен жағалық бекiтушiлер арқылы ағын суларды ығыстырудан

туындайтын арнаның, жағалаудың, сонымен қатар қорғау имараттары мен жапсарлас жағалаудың нығайтылмаған жер бөлiктерiнiң қауiптi шайылуының алдын алу;

- қорғалатын аумақта қалдырылған су қоймаларының төңiрегiнде жасыл желек екпе ағаштары мен бұталарды және шалғындық өсiмдiктер мен орман екпе ағаштарын сақтап қалуды;

- қорғалатын аумақта су калпы бұзылуымен күресу бойынша кешендi агротехникалық, шалғын-орман мелиорациясы және гидротехникалық шараларды жүзеге асыруды;

- елдiмекен, өнеркәсiп объектiлерi, мелиоративтiк жер бөлiктерi аумақтарының қорғалатын бөлiктерiн абаттандыруды;

- топырақ қабатының, су қоймаларының, қорғалатын ауыл шаруашылығы жерлерiнiң және тынысжай мақсатында пайдаланылатын аумақтардың жұқпалы ауру

қоздырғыштар, өнеркәсiп өндiрiсiнiң қалдықтары, мұнай өнiмдерi және улыхимикаттармен ластануының алдын алуды;

- қорғалатын аумақтың шекарасында жануарлардың жылыстауының табиғи жағдайларын сақтауды;

- жайылмада орналасқан көлдердi, ескi арналарды және бөгендердiң саяз суын құрғатудың нәтижесiнде жойылған уылдырықтамалардың орнына жаңа балық өндiргiштер салу немесе ескiсiн сақтап қалуды;

- инженерлiк қорғау объектiлерiнде балықтардың қырылуы мен зақымдануының алдын алуды;

- қорғалатын аумақтарда қорғалатын жануарлардың табиғи мекен ету жағдайын сақтап қалуды,

- қорғалатын аумақтағы суда жүретiн жыл құстарының жылысу кезiнде пайдаланылатын сулы-батпақты жерлердiң тәртібiн сақтап қалуды қарастыру қажет.

3.29. Инженерлiк қорғау жүйелерiн, әрбiр табиғи аумақтың табиғат қорғау, санитарлық гигиеналық және паразиттерге қарсы талаптарының, сондай-ақ берiлген аумақтағы табиғат қорғаудың кешендi нобайының ерекшелiктерiн ескере отырып жобалау қажет.

3.30. Инженерлiк қорғау имараттары мен құрылыс базаларын орналастыру кезiнде, ауыл шаруашылығына жарамсыз болмаса сапасы төмен ауыл шаруашылығы жерлерiн таңдау керек. Мемлекеттiк орман қоры жерлерiнде имарат тұрғызу үшiн орман ағаштарынан таза ашық алаңдарды немесе құндылығы аз екпе ағаштары мен бұталар алып жатқан алаңдарды таңдау керек.

Қорықтардың табиғи кешенi мен ерекше ғылыми және мәдени құндылығы бар табиғи жүйелердi, соның iшiнде қорық маңындағы қорғау аймақтарының шегiндегi табиғи жүйелердi бұзуға жол берiлмейдi.

3.31. Ауыл шаруашылығы жерлерiнде және құрылыс салынған аумақтарда инженерлiк қорғау обьектiлерiн тұрғызу кезiнде, табиғи жүйелердiң қызметiне оң әсерiн тигiзетiн биогеохимиялық айналым процестерi бұзылмау керек.

3.32. Санитарлық сауықтыру шараларын, елдi мекендер өрiстiлiгiнiң дамуын ескере отырып, жобалау қажет. елдi мекендер маңында саяз су аймақтарының, сондай-ақ уақытша су басу мен қатты су басу аймақтарының түзiлуiне жол бермеу керек.

Әрбiр нақты жағдайда су қоймалары мен тұрғын үй және қоғамдық ғимараттар арасының қашықтығы санитарлық эпидемиологиялық қызмет органдарымен белгiленуi тиiс.

3.33. Барлық инженерлiк қорғау жобаларының құрамына, су басу және су астында қалу нәтижесiнде туындайтын геодинамикалық, гидрологиялық, гидрохимиялық, геотермикалық, биологиялық табиғи процестердiң дамуын болжауға, сонымен қатар паразитологиялық жағдайдың өзгеруiн болжауға негiзделген қоршаған табиғи ортаға тигiзетiн техногендiк әсердiң болуы мүмкiн салдарын бағалаудың нәтижесi енуi тиiс.

3.34. Қорғау имараттарын құру кезiнде құрылыс материалдары ретiнде, қоршаған ортаны ластандырмайтын өндiрiс топырақтары мен қалдықтарын пайдалануға рұқсат етiледi.

Бөгетшелердiң биiктiгiн өсiру мақсатында қорғау имараттарының тұстамасынан төменгi жақта топырақ қазуға жол берiлмейдi.

Ағынды су және су қоймаларының су қорғау аймақтарында беткейлерден топырақ алуға, жергiлiктi материалдар карьерiн жасауға рұқсат етiлмейдi.

3.35. Қорғалатын аумақта, шаруашылық-ауыз су көздерi бар болған жағдайда, су қорғау шараларын жүргiзу мақсатында, қорғау имараттарының құрылысынан кейiн, судың сапасында болатын өзгерiстерге болжау жасау керек.

3.36. Инженерлiк қорғау объектiлерi құрылысы жобаларында, қорғалатын елдi мекендерде қолданылып жүрген гигиеналық талаптарды ескере отырып, орталықтандырылған сумен жабдықтау және канализация қарастырылуы керек.

3.37. Қорғалатын аумақта орналасқан шаруашылық-ауыз су мақсатында пайдаланылатын су көздерiнiң маңында сумен жабдықтау көздерiн және шаруашылық-ауыз су мақсаттағы су құбырларын санитарлық қорғау аймақтарын жобалау мен пайдаланудың талаптарын қанағаттандыратын санитарлық қорғау аймақтарын құру қажет.

3.38. Инженерлiк қорғау имараттарының (тау каналдары, үйме жал бөгетшелер және т.б.) жануарлардың жылысу жолдарымен қиылысатын жерлерiнде:

- имараттарды жануарлардың жылысу жолдарының шекарасынан тыс жерлерге шығару;

- жануарлардың кедергiсiз өтуiн қамтамасыз ететiн жер имараттарының бойынан тапталып нығыздалған бекiткiшi жоқ құламалар жасау;

- ағысының жылдамдығы жануарлардың өтуiне кауiп туғызатын каналдар бөлiктерiн құбырларға алмастыру қажет.

3.39. Инженерлiк қорғау объектiлерiн жасау кезiнде, бұзылған аумақтарды қайта қалпына келтiру мен абаттандыруды қолданылып жүрген МСТ 17.5.3.04 және МСТ 17.5.3.05 талаптарын ескере отырып жасау қажет.

Тынысжайлық талаптар

3.40. Өзендер мен бөгендердiң су басатын және су басқан жағалаулық қорғалатын аумақтарын тынысжайлық мақсатында пайдалануды, табиғат пайдаланудың басқа да түрлерiмен және өзендерде су шаруашылығы кешендерiн жасаумен теңдей қарастыру қажет.

Аумақты су басу мен су астында қалудан инженерлiк қорғауды жүзеге асыру кезiнде, қорғалатын аумақтың және iргелес су айдынының тынысжайлық әлеуетiн төмендетуге жол берiлмейдi.

Қорғалатын аумақта орналасқан, тынысжайлық мақсатта пайдаланылатын су қоймалары саябақтың жасыл желек екпе ағаштарымен үйлесiп, республикалық стандарттар және беткi суларды ағын сулармен ластанудан қорғау ережелерiнiң талаптарын қанағаттандыруы тиiс, МСТ 17.1.5.02.

3.41. Батпақтандырылған және су басқан аумақтардың зардаптарын жою кезiнде, магистралдық каналдар трассасының бойында елдi мекендердiң маңына МСТ 17.1.5.02-ге сәйкес тынысжайлық су қоймаларын жасауға рұқсат етiледi.

4. ИНЖЕНЕРЛІК ІЗДЕНІС ДЕРЕКТЕРІНЕ ҚОЙЫЛАТЫН ҚОСЫМША ТАЛАПТАР

4.1. Инженерлiк iзденiстерге қойылатын қосымша талаптардың iшiнде, қазiргi бар және салынып жатқан бөгеттердiң жағалаулық аумақтарын, сонымен қатар инженерлiк тұрғыдан игерiлген және игерiлетiн аумақтарды судың басуы мен судың астында қалуынан туындайтын жағдайлар есепке алынуы тиiс.

4.2. Зерттеу деректерi төмендегi мүмкiндiктердi:а) қорғалатын аумақтың табиғи жағдайын бағалауды;б) техногендiк факторларды, соның iшiнде:- қауiптi гидрологиялық процестердiң даму және таралу мүмкiндiгiн;- аумақты су басуын бағалауды;- аумақты су басуының ауқымын бағалауды;- су басудан және су астында қалудан аумақты инженерлiк қорғаудың тәсiлдерiн

таңдауды;- инженерлiк қорғау имараттарының есебiн;- аумақтың су теңдестiгiн, сонымен қатар беткi және жер асты суларының

деңгейлiк, химиялық және температуралық тәртіпдерiн (тұстамаларда, теңдестiк және тәжiрибе бөлiмшелерiнде тәртіптiк бақылау жүргiзудiң негiзiнде) бағалауды;

аумақтың табиғи және жасанды кәрiздiлiгiн бағалауды есепке ала отырып, қорғалатын аумақтың инженерлiк геологиялық, гидрогеологиялық, гидрологиялық жағдайлардың өзгеруiн болжауды;

в) аумақты пайдалану ретiне қарай аймақтандыру бойынша ұсыныстар әзiрлеудi қамтамасыз етуi керек.

4.3. Инженерлiк iзденiс деректерi су басу және су астында қалу құбылыстарымен қатар жүретiн қауiптi геологиялық процестердi: сырғыманы, жағалаулар мен оқпаның бұзылуын, сары топырақтың шөгуiн, суффозия және т.б. қамтуы керек.

Инженерлiк iзденiс деректерi жер асты суларының және экзогендiк геологиялық процестердiң тәртібiн көпжылдық бақылаудың нәтижелерiмен, сонымен қатар гидрологиялық және гидрогеологиялық есептеулермен толықтырылуы керек.

4.4. Жобалауға арналған кескiндiк құжаттардың масштабын 3-кесте бойынша, жобалау сатысын есепке ала отырып анықтау қажет.

3-кесте

Инженерлiк қорғауды жобалау сатысы Кескiндiк құжаттардың масштабы1. Инженерлiк қорғаудың кешендi аумақтық жүйесiнiң сұлбасы

2. Инженерлiк қорғаудың аумақтық кешендi жүйесiнiң жобасы

3. Елдiмекендi инженерлiк қорғаудың толық сұлбасы

4. Құрылыс салынатын жер бөлiктерiн инженерлiк қорғаудың жобасы, соның iшiнде:а) жобаб) жұмыс құжаттамалары

1:500 000 - 1:100 000(қыйықтар 1:25 000, күрделi инженерлiк

жағдайда –1:10 000 - 1:1000)

1:100 000 - 1:25 000 (қиықтар 1:5000 - 1:2000)

1: 25 000 -1:5000(қорғаныс жоспары

1:100 000 - 1:25 000),қималар 1:1000

1:5000 - 1:5001:1000 - 1:500

Сонымен, 3-кестенiң кескiндiк материалдары: - қазiргi бар имараттардың, жолдардың коммуникациялардың қазiргi жай-күйi,

олардан табылған ақаулар жөнiнде сенiмдi мәлiметтер бойынша бағалау;- аумақтың шаруашылық және экологиялық маңызы мен келешекте

пайдаланылуын бағалау;- қазiргi қолданылып жүрген және бұрынырақ орындалған шаралар мен инженерлiк

қорғау имараттары, олардың жай-күйi, оларды дамытудың, қайта қалпына келтiрудiң қажеттiлiгi мен мүмкiндiгi жөнiндегi мәлiметтермен және т.с.с. деректермен толықтырылуы тиiс.

4.5. Жұмысшы құжаттармен жекелеген объектiлердi (өнеркәсiптiк кәсiпорындардың, коммуналды тұрғын үй имараттарының, түрлi мақсаттағы жеке ғимараттар мен имараттар және т.с.с.) инженерлiк қорғаудың бiр сатылы жобасын әзiрлеу кезiнде қорғалатын аумақтың кейiннен өнеркәсiптiк, қала және кент құрылысы, ауыл шаруашылығы жерлерiн игеру, ауыл шаруашылығы немесе желi бойы құрылысы және т.

б. мақсатта пайдаланылуына қарай, инженерлiк зерттеулерге қойылатын талаптарды есепке алу қажет.

4.6. Жобалаудың түрлi сатысы үшiн ауыл шаруашылығы жерлерiн инженерлiк қорғау жобаларын әзiрлеу кезiнде, iзденiс материалдарының құрамы осы норманың Е қосымшасының талаптарына сәйкес болуы тиiс.

5. ҚОРҒАУ ИМАРАТТАРЫ

Үйме жал бөгетшелер

5.1. Аумақты су басудан қорғау үшiн, үйме жал бөгетшелердiң: су баспайтын және су басатын екi түрi қолданылады.

Су баспайтын бөгетшелердi бөгендерге, өзендерге және басқа да су объектiлерiне iргелес қала және өнеркәсiптiк аумақтарды су басудан тұрақты қорғау үшiн қолдану қажет.

Су басатын бөгетшелердi ауыл шаруашылығы жерлерiнде ауыл шаруашылығы мәдени өсiмдiктерiн өсiру, бөгендерде ҚТД ұстап тұру кездерiнде, арнаның және өзен жағалауының қалыптасуы мен тұрақтануы және су ағындары мен беткi ағындыны реттеу, үлестiру мақсатында уақытша қорғау үшiн қолдануға рұқсат етiледi.

5.2. Ирелеңi бар өзендерде, аумақты су басудан инженерлiк қорғаудың құралы ретiнде келесi арна реттеушi имараттар:

- ағыс бойымен немесе ағысқа қандай да бiр бұрышпен орналасқан және өзен суы ағынының енiн шектеушi бойлық бөгетшелер;

- көпiрдiң, бөгеттердiң, су қабылдағыштардың қуыстарына және басқа да гидротехникалық имараттарға ағынның бiр қалыпты келуiн қамтамасыз ететiн бойлық, түзусызықты және қисықсызықты ағынша бағыттаушы бөгетшелер;

- арнаны бiр жағадан екiншi жағаға дейiн жауып тастайтын, өзен тармақтары мен салаларының ағындыларына толығымен немесе жарым-жартылай тосқауыл жасауға арналған су басатын бөгеулер;

- ағыс түзетудi және кеме қатынасына қажеттi тереңдiктi қалыптастыруды қамтамасыз ететiн, көлденең қимадағы арна түзетушi имараттар – жартылай бөгеулер;

- жағалауды шайылудан қорғауды қамтамасыз ететiн, ағысқа қандай да бiр бұрышпен бекiтiлген шпораларды (қысқа су баспайтын жартылай бөгеулер);

- жағалауды шайылудан және ағыс пен толқындардың әсерiнен бұзылудан қорғайтын жағалық және бөгетше бекiтушiлер;

- жағада ағыстың жылдамдығын баяулату және арнаның енi бойынша су шығынын қайта үлестiру арқылы арнаны реттеу үшiн тұрғызылған тесiк имараттар қарастырылуы тиiс.

5.3. Бөгетшенiң ағын су бойымен немесе бөгеннiң жер бетiмен жанасу аймағы бойындағы ұзындығы едәуiр болса, онда бөгетше қырының белгiсiн ағыстың бағытына қарай есептiк деңгейге сәйкес, еркiн су бетiнiң бойлық еңiстiгiне сәйкес төмендету керек.

Құрылымдық ерекшелiктерiне қарай екi түрлi: сығылған шағын және ұзына бойы жайылма кескiндi топырақ бөгендер қолданылады.

5.4. Қоршаушы бөгетшелердiң түрiн таңдауды ауданның табиғи, топографиялық, инженерлiк-геологиялық, гидрологиялық, климаттық, сейсмикалық жағдайларын, сонымен қатар, жергiлiктi құрылыс материалдарының, жабдықтардың қолда бар болуын, өндiрiс жұмысын ұйымдастырудың сұлбасын, құрылыс кезеңi мен пайдалану жағдайын, ауданның даму өрiстiлiгiн, осы норманың 3.28-3.39-тармақтарындағы табиғат қорғау талаптарын ескере отырып жүзеге асыру керек.

Қоршаушы бөгетшелердiң түрiн таңдау кезiнде, осы мақсатта пайдалануға жарамды болған жағдайда, жергiлiктi құрылыс материалдарын және қазындылардан

шыққан топырақтар мен өндiрiс қалдықтарын пайдалану көзделуi тиiс жалдап үюдің бөгетшелерін жобалауды ҚНжЕ 2.06.05-тің талаптарына сәйкес жүргізу керек.

Топырақ материалынан жасалған бөгетшелердi, негiзi тассыз тегеуiрiндi шептiң тұйық бөлiктерiне тұрғызу көзделуi керек. Негiзi тассыз жер бөлiктерiнде бетонды және темiрбетонды бөгеттердi тек қана су қашыртқы имараттар ретiнде тұрғызу қажет.

Бөгетшелер трассасы сырғыма немесе пәрмендi сырғыма жер бөлiктерiнен өткен болса, онда қолданыстағы нормативтiк құжаттарға сәйкес сырғымаға қарсы тиiстi шараларды әзiрлеу керек.

5.5. Бөгетшенiң трассасын, құрылыстың топографиялық және инженерлiк-геологиялық жағдайына, ағын судың гидрологиялық тәртібiнің мейiлiнше аз өзгерілуі және жалдап үйiлген аумақтың барынша толығымен пайдаланылуы ескеріле отырып, экономикалық объектiлер үшiн аумақтың осы бөлiгiнiң маңызына байланысты осы норманың 3.2. және 3.3.-тармақтарының талаптарын есепке ала отырып таңдау керек.

Ағынды, қапталдан уақытша құйылған жағдайда, су қоймасы немесе ағынсу су кемерiнiң бойымен үзiксiз бөгетше трассасын тартқан орынды. Ағынды, қапталдан тұрақты құйылған жағдайда, жалдап үю, ереже бойынша, сала аралығы бөлiктерiнде жүргiзiледi және негiзгi ағын су мен оның салаларының жағаларындағы үйме жал бөгетшелердi қамтиды.

Ағынды асып құйылатын бөгетшелермен жалдап үйген жағдайда, барлық қорғау имараттары су тасу кезiнде су басуға жол беруi тиiс.

Ауыл шаруашылығы мақсатында пайдаланылатын жерлердi қорғау үшiн, бөгетшелер трассасын тарту кезiнде, мелиоративтiк шараларды ескеру қажет.

Қала шетiнде үйме жал бөгетшелердiң трассасын жүргiзудi, қорғалатын аумақтың құрылыс салуға пайдаланылуын есепке ала отырып жүргiзу қажет.

5.6. Су қоймасының немесе ағын судың ең жоғары су деңгейiнiң есептiк су деңгейiнен жоғары болуын:

- гидротехникалық имараттарды жобалаудың талаптарына сәйкес — су баспайтын бөгетшелер үшiн;

- мелиоративтiк жүйелер имараттарын жобалаудың талаптарына сәйкес, су асып құйылатын бөгетшелер үшiн қабылдау керек.

5.7. Инженерлiк қорғау жобаларын әзiрлеу кезiнде, автожолдар мен темiржолдарды тарту үшiн, үйме жал бөгетшелердiң қырларын пайдалануды қарастыру қажет. Бұл жағдайда бөгетшенiң қыры бойынша енi мен қисықтың радиусын автожолдар мен темiржолдарға қойылатын талаптарға сәйкес қабылдау керек.

Басқа жағдайлардың барлығында, бөгетше қырының енiн өндiрiс жұмысының жағдайына және пайдаланудың ыңғайлы болуына қарай мейiлiнше төмен етіп белгiлеу қажет.

5.8. Бөгетшенiң кескiнi (жайылған немесе сығылған) қолда жергiлiктi материалдардың бар болуына, өндiрiс жұмысының технологиясына қарай, жоғарғы құламада желдiк толқыту жағдайын, төменгi құламада сүзiлген ағындының сыртқа шығуын есепке ала отырып таңдалады.

Ескерту: Құламаларының биологиялық бекiтушiсi бар, жайылма кескiндi бөгетшелердiң басқа бөгетшелерге қарағанда артықшылығы басымырақ болып табылады.

5.9. Топырақтан жасалған бөгетшелердiң бетонды имараттармен жапсарлас құрылғылары:

- су өткiзушi имараттарға жоғары бъеф тарапынан судың бiрқалыпты келуiн және бөгетше денесi мен негiзiнiң және ағын су түбiнiң шайылуын болдырмай төменгi бъефтен ағынның бiрқалыпты ағып кетуiн;

- жанасу аймағында бетонды имараттармен түйiскен нүктелерден сүзiлудiң болмауын қамтамасыз етуi тиiс;

- I-III дәрежелi бөгетшелердiң жапсарлас құрылғылары зертханалық гидравликалық зерттеулермен негiзделуi қажет.

5.10. Топырақтан жасалған тегеуiрiндi бөгетшелердiң есебiн топырақ материалдарынан жасалған бөгеттерге қойылатын талаптарға сәйкес орындау керек.

Таулық каналдар

5.11. Гидравликалық есептер арқылы, ағынның есептiк жылдамдығы мүмкін шайғыш жылдамдықтан төмен, ал каналға судың толып кетуiн туғызатын қандай да бiр жылдамдықтың мәнiнен жоғары болатын таулық каналдардың көлденең қимасының параметрлерiн анықтау қажет.

Каналдар үшiн кедiр-бұдырлық коэффициентiнiң мәнiн мелиоративтiк жүйелердiң имараттарын жобалаудың талаптарына сәйкес қабылдау қажет.

Сонымен есептiк гидрологиялық сипаттамаларды “Есептiк гидрологиялық сипаттамаларды анықтау” ҚНжЕ 2.01.14-ке сәйкес анықтау керек.

5.12. Пайдалануға берiлетiн таулық каналдардың құламаларының негiзiн салуды, гидрогеологиялық және геологиялық жағдайлары ұқсас аумақта орналасқан қазiргi бар каналдар құламаларының тұрақтылығын сипаттайтын деректердiң негiзiнде қабылдау керек; ұқсастық нұсқасы болмаған жағдайда, қазындысының тереңдiгi 5 м-ден артық каналдардың құламасын гидротехникалық есептердiң негiзiнде қабылдау кажет.

5.13. Есептiк су шығынын өткiзу үшiн, таулық каналдардың көлденең қимасының пiшiнiн қорғалатын аумақта салынған құрылыстың тығыздығы мен гидрологиялық тәртібiн есепке ала отырып қабылдау керек.

Түбi мен құламаларының бекiтушiсi жоқ каналдардың еңiстiгi, жылдамдығы 0,3-0,5 м/с артық емес ең төменгi су шығынының өтуiн қамтамасыз етуi тиiс. Төсенiштерi жоқ болған жағдайда, каналдардың ең үлкен мүмкін бойлық еңiстiктерiн 0,0005-0,005-ке тең етiп қабылдау керек.

Каналдың қисықтық радиусының ең төменгi шамасы есептiк су шығынына сәйкес келетiн су кемерi бойынша есептелiнетiн каналдың екi еселенген енiнiң ұзындығынан кем болмауы тиiс.

Гидравликалық тұрғыдан есептелiнбейтiн каналдардың ең жоғары бұрылыс радиусының 25-ке дейiн жетуiне рұқсат етiледi, ал гидравликалық тұрғыдан есептелiнетiн каналдар үшiн 2-ден 10b (мұндағы b - каналдың су кемерi бойынша енi, м).

Су шығыны 50 м3/с-тан жоғары болатын каналдар үшiн, мүмкін шаймайтын жылдамдықты зерттеулер мен есептеулердiң негiзiнде қабылдау қажет.

5.14. Тереңдiгi 5 м-ге дейiн, су шығыны 50 м3/с-қа дейiн жететiн таулық каналдарды, сонымен қатар дюкер, акведуктарды мелиоративтiк жүйе имараттарын жобалауға қойылатын талаптарға сәйкес жобалау қажет.

Сорғы бекеттерi

5.15. Сорғы бекеттерiн жобалау, қолданыстағы нормативтiк құжаттардың талаптарына сәйкес жүргiзiледi.

5.16. Сорғы имаратының құрамын, үйлесiмдi құрастырылуын, құрылымын тасымалданатын су көлемiнiң шамасына және жинақтаушы ыдыс жасаудың мүмкiндiгiне қарай белгiлеу қажет.

Сорғы бекеттерi мен олардың жабдықтарының түрiн, дәрежесi мен қуатын төмендегiлердi:

- есептiк су шығынын, тасымалдау биiктiгi мен су кемерiнiң тербелiсiн;- энергия көзiнiң түрiн;- сорғының оңтайлы пайдалы әсер коэффициентiн қамтамасыз етудi есепке ала

отырып белгiлеу керек.

Сорғының түрi мен саны сорғы бекетiнiң түрiне қарай, есептiк су шығыны мен су тегеуiрiнiнiң шамасын, төменгi және жоғары бъефтердегi су қабаттары өзгерiсiнiң ауытқу аралығын есепке ала отырып белгiленедi.

Резервтік агрегатты қолданудың қажеттігі кептіруші сорғы станцияларын жобалаудың нормаларына сәйкес жобамен негізделуі тиіс.

5.17. Су қабылдағыш имараттар мен сорғы бекеттерi дара немесе бiрiккен типтi болып жасалуы мүмкiн.

Су қабылдағыш имараттар:- су көздерiндегi судың деңгейiн ескере отырып су беру кестесiне сәйкес су алуды;- пайдаланудың қалыпты тәртібiн және жабдықты жөндеу мүмкiндiгiн;- құрылғыларға балықтың түсуiн болдырмауды қамтамасыз етуге тиiстi.5.18. Сорғы бекеттерiнiң су жiбергiш имараттары су объектiлерiне суды жайлап

жiберудi және ағын судың керi қайту мүмкiндiгiн болдырмауды қамтамасыз етуi тиiс.

Кәрiздiк жүйелер мен кәрiздер

5.19. Аумақты су басудың алдын алуға немесе жоюға арналған жүйелердi жобалау кезiнде, осы норманың талаптарын, сонымен қатар топырақ материалдарынан жасалған бөгеттерге қойылатын талаптарды ескере отырып, жер асты және жер бетi суларынан тау кен орнын қорғау бойынша талаптарды орындау қажет, ҚНжЕ 2.06.14 және ҚНжЕ 2.04.03.

5.20. Кәрiздiк жүйелердi жобалағанда, су бұруды судың өздiгiнен ағып кетуi арқылы қамтамасыз ететiн кәрiздiк жүйелерге басымдылық берiледi. Суды мәжбүрлеп тасымалдайтын кәрiздiк жүйелер, қосымша негiздеудi қажет етедi.

Көлденең, тiк және күрделi кәрiздердi пайдаланудың қажеттiгi аумақтың гидрологиялық жағдайына байланысты шешiледi.

5.21. Кәрiздiк жүйе елдi мекендердiң аумағында осы норманың талаптарына сәйкес, ал ауыл шаруашылығы жерлерiнде мелиоративтiк жүйелерге қойылатын талаптарға сәйкес қорғау шарттарымен көзделген топырақтық судың деңгейлiк тәртібiн қамтамасыз етуге тиiстi.

5.22. Кәрiздiк жүйелердi қолдануды ыза суларының су теңдестiгiн, ал құрғақ белдемдер үшiн, сонымен қатар тұз теңдестiгiн зерттеудiң нәтижесiнде негiздеу қажет.

Бiр сатылы жобаларда, осы норманың 1.8-тармағында көрсетiлген су басудың себептерi мен салдарларын есептеу мен талдауды жүргiзу қажет. Екi сатылы жобаларда геологиялық және гидрогеологиялық зерттеулер деректерiнiң және жобалаудың бiрiншi сатысында қорғалатын аумақты игерудiң өрiстiлiгi мен құрылыстың сипатын ескере отырып алынған зерттеу нәтижесiнiң негiзiнде кәрiздiк желiнiң жоспардағы орнын, жатыс тереңдiгiн және жекелеген кәрiздiк сызықтардың өзара беттесуiн анықтау керек.

Таңдалынып алынған кәрiздер сұлбалары үшiн гидрогеологиялық есептеулермен:- жағалаулық, басты және басқа да кәрiздердiң бөгетшеге немесе iргетастың

шекарасына қатысты шығымының ең төменгi мәнге ие болу шартына орай оңтайлы орналасуы;

- кәрiздердiң қажеттi жатыс тереңдiгi мен олардың арасындағы арақашықтық, кәрiздiк сулардың шығыны, соның iшiнде тасымалдануға тиiстi су шығыны;

- қорғалатын аумақтағы құлдырау қисығының орны айқындалуы тиiстi. 5.23. Көлденең кәрiздi ашық орлық немесе орсыз әдiспен орналастыру

экономикалық жағынан тиiмдi болуы тиiс. Жер бетiнен 4 м тереңдiкке дейiн ашық көлденең кәрiздер жайғастырылған жағдайда, топырақтың тоң қату тереңдiгiн, сонымен қатар оларды шөп басып кету мүмкiндiгiн есепке алу қажет.

5.24. Тiк кәрiз қолданылатын барлық жағдайларда оның су қабылдаушы бөлiгiн су өткiзгiштiгi жоғары топырақ қабатына орналастыру керек.

5.25. Ашық кәрiздеу каналдары мен орларын, ауданның едәуiр бөлiгiн тығыздығы шамалы бiр-, екiқабатты құрылыстар алып жатқан аумақты құрғату қажет болған

жағдайларда, орналастыру қажет. Оларды сонымен қатар, жер бетi коммуникацияларын су басудан қорғау үшiн де қолдануға болады.

Ашық (орда) көлденең кәрiздеудi есептеудi, оны таулық каналдармен немесе су әкетушi жүйелердiң коллекторларымен бiрiктiрудi есепке ала отырып жүргiзу қажет.

Бұл жағдайда ордағы кәрiздiң кескiнiн, аумақты өздiгiнен ағу жолымен құрғату кезiндегi беткi ағындының есептiк су шығыны бойынша iрiктеп таңдау қажет.

Ашық кәрiздеу жыралары мен орлардың құламаларын бекiту үшiн бетонды немесе темiрбетонды, болмаса тас толтырылған нобайды пайдалану керек. Нығайтылған құламаларда кәрiздеу тесiктерiнiң болуы қарастырылуы тиiс.

Жабық кәрiздерде сүзгi немесе сүзу төсемi ретiнде құм-малтатас қоспаларын, керамзиттi, қож, полимер және тағы басқа да материалдарды пайдалану қажет.

Кәрiздiк суларды каналдар мен орлар арқылы өздiгiмен ағызып бұру керек. Су тасымалдайтын сорғы бекеттерi бар сужинағыш резервуарларды орнату, қорғалатын аумақ рельефiнiң белгiсi, қорғалатын аумақтың беткi сулары бұрып жiберiлетiн жақын маңда жатқан су объектiлерi суының деңгейiнен төмен жатқан жағдайда ғана орынды болмақ.

5.26. Кәрiздiк құбыр ретiнде керамикалық асбесцементтi, бетонды, темiрбетонды немесе поливилхлоридтi құбырларды, сонымен қатар кеуектi полимербетоннан жасалған сүзгi құбырларды пайдалану қажет.

Бетонды, темiрбетонды, асбесцементтi құбырларды, сондай-ақ кеуектi бетоннан жасалған сүзгi құбырларды тек қана бетонға қарсы бұзғыш керi әсерiн тигiзбейтiн топырақтар мен суларда қолдану керек.

Берiктiк шарты бойынша құбырларды сүзгi төсемiн төсеп, орларда көму арқылы келесi ең жоғары тереңдiктерде (м) орналастыру керек:

Керамикалық:кәрiздiк диаметрі 150-200 мм …..3,5

“ “ 300 “ .....3,0канализациялық “ 150 “ .....7,5

“ “ 200 “ .....6,0“ “ 250 “ .....5,5“ “ 300 “ .....5,0

бетондық “ 200 “ .....4,0“ “ 300 “ .....3,5

Сүзгi құбырлы кәрiздердiң шектi жатыс тереңдiгiн бұзғыш жүктемеге қатысты анықтау қажет.

5.27. Асбесцементтi, бетонды және темiр бетонды құбырлардың бетiндегi су қабылдаушы тесiктердiң саны мен өлшемiн, есептеу жолымен анықталатын тесiктердiң су өткiзу қабiлетiне және кәрiздiң шығынына қарай анықтау керек.

Кәрiздiк құбырларды айналдыра сүзгi ретiнде құм-малтатас төсемдердiң төселуi немесе олар жасанды талшық материалдардан жасалған орауышпен тысталуы тиiс. Құм мен малтатастың қалыңдығы мен гранулометриялық құрамын «Тау кен орындарын жер асты және жер бетi суларынан қорғау» ҚНжЕ 2.06.14-85-тің талаптарына сәйкес жүргiзiлген есептеулер арқылы таңдау керек.

5.28. Су объектiсiне (өзенге, каналға, көлге) кәрiздiк суларды бұрып жiберудi, жоспарда ағынның ағысының бағытына қатысты сүйiр бұрышты етiп орналастыру керек, ал оның сағалық бөлiгiн бетонды жақтаумен (баулықпен) немесе қандай да бiр материал қалау арқылы болмаса толтырма нобаймен нығайту керек.

Нөсерлiк канализацияның су өткiзгiштiк мүмкiндiгi кәрiздеу жүйесiнен келiп түсетiн қосымша су шығынын ескере отырып анықталған болса, онда кәрiздiк суларды

нөсерлiк канализацияға жүберуге жол берiледi. Бұл жағдайда кәрiздеу жүйесiнде судың тежелуiне жол берiлмейдi.

Кәрiздiк бақылау құдықтарын кәрiздiң түзу сызықты бөлiктерiнде, сонымен қатар кәрiздеу құбырларының бұрылысында, қиылысында және еңiстiктерi өзгеретiн жерлерде 50 м-ден кем емес қашықтық сайын орналастыру қажет. Бақылау құдықтарын темiрбетонды сақиналардан құрастыруға, тұндырғышпен жабдықтауға (тереңдiгi 0,5 м-ден кем емес) және түбiн бетондап пайдалануға болады, МСТ 8020-90.

5.29. Көлденең құбырлық кәрiздердiң көмегiмен топырақтық сулардың деңгейiн қажеттi деңгейге дейiн төмендету мүмкiн болмаған жағдайда, кәрiздеу галереясын қолданған дұрыс.

Кәрiздеу галереясының пiшiнi мен көлденең қимасының ауданын, сонымен қатар оның қабырғаларының перфорациалану дәрежесiн кәрiздiң қажеттi су қабылдау мүмкiндiгiне қарай айқындау керек.

Кәрiзде галереясының сүзгiлерiн осы норманың 5.27.-тармағының талаптарына сәйкес жасау қажет.

5.30. Сорғымен жабдықталған су төмендетушi ұңғымаларды топырақтық сулардың деңгейiн төмендетуге суды тартып шығару арқылы ғана қол жеткiзуге болатын жағдайларда қолданған дұрыс.

Егер кәрiздiк су төмендетушi ұңғыма бiрнеше сорғы деңгейжиектерін кесiп өтсе, онда қажет болған жағдайда олардың әр қайсының шегiнде сүзгiнiң болуы қарастырылуы тиiс.

5.31. Суы өздiгiнен ағып шығатын ұңғыманы тегеуiрiндi сулы қат-қабаттардағы артық қысымды азайту үшiн пайдалану керек.

Суы өздiгiнен ағып шығатын ұңғымалардың құрылымы су төмендетушi ұңғымалардың құрылымы тәрiздi.

5.32. Су сiңiрушi ұңғымалар мен өтпелi тесiк сүзгiлердi, тегеуiрiнсiз ыза сулары бар, су сiңiрiмдiлiгi жоғары төсенiш топырақтық су өткiзбейтiн қабаттан жоғары орналасқан жағдайда орналастыру қажет.

5.33. Күрделi кәрiздердi екi қабатты сулы қат-қабаттың беткi қабатының су сiңiрiмдiлiгi төмен, ал төменгi қабатын тегеуiрiнi шамадан артық болған жағдайда немесе ыза суларының қапталдан құйылған жағдайында қолдану керек. Көлденең кәрiздi жоғары қабатқа, ал суы өздiгiнен ағып шығатын ұңғыманы төменгi қабатқа орналастыру керек.

Көлденең және тiк кәрiздердi жоспарда бiр-бiрiнен 3 м-ден кем емес қашықтықта орналастырып, келтек құбырлармен байланыстыру керек.

Кәрiздiк галереяларда, ұңғыманың сағасын галереяларда орналастырылатын қуысқа шығару керек.

5.34. Сәулелi кәрiздеудi су басатын аумақтың құрылысы тығыз болған жағдайда топырақтық сулардың деңгейiн терең бойлай төмендету үшiн қажет.

5.35. Жер асты және жер бетi бөлмелерiне жоғары талаптар қоятын объектiлердi кәрiздеу кезiнде, сүзiлу қасиетi төмен топырақтарда ваккумды құрғату жүйелерiн қолдану қажет.

6. БӨГЕНДЕРДЕГІ ҚОРҒАУ ИМАРАТТАРЫ

6.1. Қорғау имараттарын жобалағанда олардың екi кезекте тұрғызылуы қарастырылуы тиiс.

Бiрiншi кезекте қорғалатын объектiлердiң маңыздылығына қарай, ең төменгi қажеттi ауқымда көлiк объектiлерiнiң, өнеркәсiп және ауыл шаруашылығы кәсiпорындарының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн және елдi мекендердi су басудан, су астында қалудан және толқындық әсерден қорғайтын имараттар тұрғызу қажет.

Екiншi кезекте, қажет болған жағдайда жалдап үйiлген аумақты пайдалану және абаттандыру мақсатында ауыл шаруашылығы және басқа да аумақтарда және осылармен байланысты объектiлердi, үйме жал бөгетшелерiн тұрғызу қажет.

6.2. Бөгендердегi қорғау имараттарының құрамы, олардың техникалық-экономикалық тиiмдiлiгiн және Г қосымшасына сәйкес, ең жақсы шешiмдi есепке ала отырып айқындалуы тиiс. Үйме жал бөгетшесi қырының белгiсi мен жаға бекiтушiсiнiң жоғарғы және төменгi шектерiнiң белгiлерi, судың желбөгетi мен толқын биiктiгiн және бөгендердiң тайыздану ауқымын есепке ала отырып анықталады. Үйме жал бөгетшесi қырының енi жұмыс өндiрiсiнiң жағдайларына байланысты анықталып, ең төменгi шамада белгiленуi тиiс.

Барлық қорғау имараттарын басым көпшiлiгiнде жергiлiктi материалдардан: топырақ пен тасты және ағашты, ал металл мен цементтi ең аз мөлшерде пайдаланып тұрғызу керек.

6.3. Егер айрықша нұсқаумен белгiленген кезеңде толқындық шайылу нәтижесiнде жаңа бөген жағалауында тұрған экономикалық маңызы үлкен объектiлердiң тұрақтылығына қауiп төнсе, онда жағаның нығайтылып бекiтiлуi қарастырылуы тиiс.

7. ИНЖЕНЕРЛІК ҚОРҒАУ ЖҮЙЕЛЕРІ, ОБЪЕКТІЛЕРІ МЕН ИМАРАТТАРЫ ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ СЕНІМДІЛІГІН НЕГІЗДЕУ ЕСЕПТЕРІ

7.1. Елдi мекендердi, өнеркәсiп алаңшаларын, ауыл шаруашылығы жерлерi мен құрылыс салу үшiн жаңадан игерiлiп жатқан аумақтарды және ауыл шаруашылығы өндiрiстерiн инженерлiк қорғау имараттарының жобалары имараттардың сенiмдiлiгiн негiздейтiн есептеулерден басқа, мына есептеулердi:

- қорғалатын аумақтың қазiргi жай-күйiнiң су теңдестiгi;- қайтадан жасалған бөгендер немесе каналдардың әсерiнен судың тежелуi

жағдайындағы су тәртібi, сонымен қатар ыза сулардың тежелуiнiң алдын алатын инженерлiк қорғау;

су басудың барлық көздерiн есепке ала отырып гидрологиялық тәртіпті болжауды;- су объектiлерi мен инженерлiк қорғау имараттарын тұрғызудан туындайтын

гидрологиялық және гидрогеологиялық жағдай өзгерiсi әсерiнен топырақ пен өсiмдiктiң түрленуi есептеулерiн қамтуы керек.

7.2. Сортаңды топырақ аймағындағы аумақты инженерлiк қорғау жобасында тұз тәртібiнiң есебiн жүргiзу қажет.

7.3. Ауыл шаруашылығы мақсатында пайдаланылатын, I-III дәрежелi инженерлiк қорғау объектiлерi бар аумақ үшiн, топырақ құнарлылығын арттыру есептерiн теңдестiк және аналитикалық әдiстермен, ұқсас үлгiлеу әдiстерiмен орындау қажет.

7.4. Қорғалатын аумаққа құрғату-суғару және суғару кешендерiн орналастырғанда суғару үшiн ыза суларын пайдаланудың есебiн жүргiзу керек.

8. ИНЖЕНЕРЛІК ҚОРҒАУ ИМАРАТТАРЫНДАҒЫ БАҚЫЛАУ-ӨЛШЕУ АППАРАТУРАЛАРЫ (БӨА) ҚОНДЫРҒЫЛАРЫНЫҢ ЖОБАСЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

8.1. Күрделi гидрогеологиялық және климаттық жағдайларда I және II дәрежелi инженерлiк қорғау жүйелерi үшiн пайдалану бақылауларына қажеттi БӨА-дан басқа, сүзiлген ағынның параметiрлерiн өлшеу, суғару, құрғату жағдайына байланысты уақыт бойынша топырақ жамылғысы су-тұз тәртібiнiң өзгерiсiн, нөсерлiк ағындардың әсерiн, су басу аймағында ыза сулары деңгейiнiң көтерiлуiн зерттеу бойынша арнайы ғылыми-зерттеу жұмыстарына арналған БӨА қарастыру керек.

8.2. Инженерлiк қорғау имараттарын жобалағанда гидроимараттардың жай-күйiне, олардың элементтерi мен негiзiнiң ығысуына, ыза сулары деңгейiнiң өзгерiсiне, сүзiлген

ағынды параметiрлерiне, топырақтың сортаңдануына көзбен шолып және құралдармен бақылау жүргiзу үшiн БӨА құрылғысы қарастырылуы тиiс.

Бақылаудың ұзақтығы гидрогеологиялық жағдайдың бiр қалыпқа келу, гидроимараттар негiздерiнiң шөгу уақытына және тұрғызылған имараттардың жұмыс iстеу уақытына тәуелдi болады.

Су басудан қорғалатын аумақтарда топырақтық сулардың жай-күйiне, кәрiздеу жүйелерi мен жекелеген кәрiздердiң жұмыс тиiмдiлiгiне бақылау жүргiзуге арналған пьезометриялық желi қарастырылуы тиiс.

8.3. Су басудан және су астында қалудан инженерлік қорғаудың біртұтас кешендік аумақтық жүйелері инженерлік зерттеулер және аумақтардың қарастырған барабар цифрлық модельдерінің (ГИС модельдері) алуан түрлі көздерінен (қоғамдық тасымалдағыштардан қазіргі электронды құралдарға, спутниктік жүйелерге дейін және арақашықтық бұрғылау деректері) және электронды мониторинг жүргізуден алынған өзге ақпараттар негізінде құру қарастырылуы тиіс.

А қосымшасы

ЖОБАЛАУ, ҚҰРЫЛЫС САЛУ ЖӘНЕ ПАЙДАЛАНУ КЕЗІНДЕ ҚҰРЫЛЫС САЛЫНАТЫН АУМАҚТЫ СУ БАСУ ҚАУПІНІҢ АЛДЫН АЛУ ШАРАЛАРЫ

1. Құрылыс салынып жатқан аумақты су басу әлеуетiнiң дәрежесiне қарай және салынып жатқан құрылыстың түрiне тән, дәл осындай табиғи жағдайда iс-әрекетiнiң әсерi тиюi мүмкiн су басу себептерi мен факторларына байланысты, жүруi мүмкiн немесе жүрiп жатқан су басу процесiне қарсы осындай немесе қандайда бiр басқа шаралар қолданылуы тиiс.

2. Су басуға қарсы жүргiзiлетiн шаралар мыналарға ажыратылады: - ғимараттарды, имараттарды немесе олардың кешенiн жобалаудың барысында

аумақты су басу әлеуетiн анықтаудың және су басуды болжаудың негiзiнде есепке алынуы тиiс алдын алу шаралары; олар аумақты және имараттарды су басудан қорғау мақсатында жүргiзiледi;

- құрылыс салынып жатқан аумақта жүрiп жатқан су басу процесi кезiнде ғимараттар мен имараттарды және аумақтың жекелеген бөлiктерiн су басудан қорғау мақсатында жүргiзiлетiн қорғау шаралары;

3. Алдын алу шаралары, аумақты су басу процесiнiң әрi қарай дамуының алдын алуды көздейдi және ғимараттар мен имараттардың және жер асты су тасымалдаушы коммуникациялардың құрылысын жүргiзу немесе пайдалану кезiнде орын алуы мүмкiн факторларға қарсы бағытталады.

4. Қорғау шаралары немесе су басуға қарсы шаралар негiзiнен ғимараттарды немесе имараттарды (құрылыс салынған аумақтың шегiндегi) пайдалану сатысында жүзеге асырылып, қала, ықшам аудандар, кент, кәсiпорындар және т.б. аумағында әсер ететiн факторларға қарсы бағытталуы тиiс.

5. Алдын алу шараларының басым бөлiгi (кәрiздеу құрылғыларынан басқа) арнайы мол қаражат жұмсауды қажет етпейдi және тыңғылықты жүргiзiлген жағдайда құрылыс салынып жатқан аумақты су басу мүмкiндiгiн едәуiр төмендетiп, соның арқасында көптеген жағдайларда кейiннен қымбатқа түсетiн арнайы қорғау шараларын қолданудың қажеттiлiгiн жоятын бiрқатар техникалық ұйымдастыру шаралары болып табылады.

6. Алдын алу шаралары құрылыс салынатын аумақта әсер етуi мүмкiн су басу факторларына қарсы бағытталады.

Алдын алу шаралары, ереже бойынша, жобалау сатысында қарастырылады және құрылыс салу сатысында, жарым-жартылай- пайдалану сатысында орындалады.

7. Қандайда бiр су басу факторларының пайда болуының алдын алуға бағытталған осы немесе басқа да бiр шараларды таңдау үшiн, барлық шаралар жүйелендiрiлген және өздерi қарсы бағытталған факторларға:

1 - сурет. Шаралардың сұлбасына;- Б қосымшасы. Құрылыс салынып жатқан аумақта су басу факторларының алдын

алу бойынша шараларға;- В қосымшасы. Су басудың алдын алу бойынша алдын алу шараларының

құрамына байланысты бiрiктiрiлген.8. Жоғарыда келтiрiлген су басудың алдын алу шараларынан басқа:- құрылыс салу барысында авторлық бақылауды жүзеге асыру; - пайдалану кезiнде су кетудi шұғыл тоқтату, су тасымалдайтын

коммуникацияларды дер кезiнде жөндеуден өткiзу;- бас жоспарды әзiрлеу сатысында - қаланы инженерлiк қорғаудың бiр бөлiгi

ретiнде беткi су ағындысымен қамтамасыз ету және сүзiлген, кәрiзделген суларды бұрып жiберудiң жалпы сұлбасын әзiрлеу қажет.

Құрылыс салынып жатқан аумақта су басу факторларыныңалдын алу шаралары

Құрылыс салу және пайдалану сатысында

Белсендi факторлар әсер еткен жағдайда

Әрекетсiз факторлар жағдайында

Белсендi факторлар әсер еткен жағдайда

Әрекетсiз факторлар жағдайында

табиғи

жасанды

табиғи

жасанды

табиғи

жасанды

табиғи

жасанды

1-сурет. Шаралар сұлбасы

Б қосымшасы

ҚҰРЫЛЫС САЛЫНЫП ЖАТҚАН АУМАҚТЫ СУ БАСУ ФАКТОРЛАРЫНЫІ АЛДЫН АЛУ ШАРАЛАРЫ

№р/р

Су басу факторлары Шаралар Ескерту

1 2 3 4

I. Құрылыс салу сатысында

А. Белсендi факторлардың әсерi кезiндеТабиғи

1 Ерiген және нөсер суларының сiңуi.

а) Аумақты тiк тегiстеудi дер кезiнде орындау.б) Тiк тегiстеу мен қатар нөсерлiк канализациялар жасау.

Барлық аймақтарда, әсiресе II және III дәрежелi аймақтарда

2 Беткейлiк ағындының беткi суларының сiңуi.

а) Таулық арықтар мен қоршаушы бөгетшелер жасау.б) Аумақтың бетiндегi жекелеген ойпаңдарда су бұру арықтарын жасау.

-“-

3 Өзендер мен су қоймалары тарапындағы топырақтық сулардың тежелуi.

Жағалық кәрiздер мен сүзiлуге қарсы перделердi, шпунттарды орналастыру.

-“-

4 Аумақты тасқын суларының басуы.

а) Аумақтың жоспарлау белгiлерiн көтеру және ғимараттар мен имараттар үшiн беткi сулар мен ыза сулардың әсерiн жоятын шая және төсем төсеу жолымен жасанды негiз жасау.б) Қоршаушы бөгетшелер мен аумақты жалдап үю.

Барлық аймақтарда

5 Буланудың және жылу-ылғал тасымалдау процестерiнiң салдарынан ғимараттар мен жабындардың астына ылғалдың шоғырлануы (мысалы конденсация).

а) Асфальтты және бетонды жабындыларды, еден астын желдетушi құрылғыларды, желдеткiш кәрiздердi шамадан тыс қысқартып жiберу.б) Аумақта құрылыс салудың қолданылып жүрген нормаларын қатаң сақтау.в) Шөгетiн топырақтарда негiздердi даярлау.г) Ғимараттар мен имараттардың негiзiне желдеткiш кәрiздерді құру.

Әсiресе II және III дәрежелi аймақтарда

-“-

-“-Оңтүстiк аудандарда

6 Қайта көмiлген қазаншұнқырлар топырақтарында және орларда жоспарлау төсенiштерiнде ылғалдың

а) Ғимараттар мен имараттардың негiзiне желдеткiш кәрiздер орналастыру.б) қайта көмiлген қазаншұнқырлар мен орлардың топырағын барынша тиянақты нығыздау.в) Жоспапрлау төсенiштерiнiң, әсiресе

-“-

II және III дәрежелi аймақтардаБарлық аймақтарда

- “-

шоғырлануы және оларда беткi сулардың жиналуы.

шөгетiн топырақтардың топырақтарын нығыздау.г) Шөгетiн топырақтарда тегiстеу төкпелерi үшiн тек қана қабат сайын нығыздалатын сазды топырақтарды пайдалану.е) Гидороқшаулағыш орнату (сыртқы)ж) Қабырғаға жапсарлас кәрiздердi орнату

- “-Негiзiнен II дәрежелi аймақтарда

Жасанды

7 Су және ерiтiндi тасымалдаушы және канализациялық коммуникациялардан, технологиялық процестерi ылғалды цехтардан, арықтар мен каналдардан, жылу желiсiнен ағып ысырап болған сулардың сiңуi.

а) Су жүргiзушi және канализациялық коммуникация орларының түбiн барынша тиянақты нығыздау және дайындау.б) Сүзiлуге қарсы каналдарды қаптау, құбырлар мен науаларға төсем төсеу.в) Коммуникациялардың түйiскен жерлерiн мұқиат герметикаландыру.г) II дәрежелi шөкпе топырақ жағдайында өтпелi және жартылай өтпелi каналдарда су тасымалдаушы коммуникациялар жасау.

е) Топырағының шөккiштiгi I типке жататын орларға, нығыздап таптау жолымен төсем төсеу.ж) Технологиялық процесi ылғалды цехтардың негiзiне сақтандырушы кәрiздi (қат-қабаттық немесе сақиналық) немесе гидрооқшаулағышты орнату.з) Магистралды коммуникацияларды алда кездесетiн кәрiздермен бiрiктiру.и) Нығыздау және қалқа тұрғызу жолымен технологиялық процесi ылғалды цехтардың негiзiн даярлау.


-“-

-“-

-“-


-“-

-“-

-“-

8 Cуайналым жүйелерiнен ағып шығатын сулардың сiңуi.

а) Градирня және басқа да суайналым имараттарының негiздерiне сақтандырушы қат-қабат және сақиналық кәрiздердi, сондай-ақ сүзiлуге қарсы қалқалар құрылғысын орнату.б) Градирня мен өзге де суайналым имараттарының түбiн гидрооқшаулау.в) Гидрооқшаулау бойынша барлық жұмыстарды мұқият орындау.

-“-

-“-

-“-

9 Жинаушы су қоймаларының, гидрокүлүйiндi-лердiң және т.б. қабырғалары мен түбiнен шығатын судың сiңуi.

а) Жинаушының, гидрокүлүйiндi-лердiң хауыздың, негiзiне, гидро-оқшаулағыш немесе сақтандырушы қат-қабат кәрiздi және сүзiлуге қарсы перделердi орнату.б) Суқоймаларының, хауыздардың, жинаушылардың және т.б. негiздерiне сүзiлуге қарсы перделер орнату; шөкпе топырақтарда - гидрофобтық қабатшалар және сiңген өндiрiстiк ағындылар мен суларды бұруға арналған сақтандырғыш кәрзiдер орнату.

-“-

-“-

10 Бөгендердiң, каналдардың, су басқан кәсiп-орындардың, суғару алабтарының тарапынан келетiн ыза сулардың тежелуi.

Жағалық, бастоған,бөлiк кәрiздердi, ал жекеленген ғимараттар үшiн- сақиналық, қат-қабаттық кәрiздер мен сүзiлуге қарсы перделердi орнату.

I және III дәрежелiаймақтарда

11 Құрылыс қазаншұңқырлары мен орларындағы беткi сулардың сiңуi.

а) Қазаншұңқырлардан шығатын су бұру каналдарын жасау және беткi сулардың ағындысының қазан-шұңқырларға түсiп кейiннен топыраққа сiңу мүмкiндiгiн азайту мақсатында олардың маңын жалдап үю.б) Қазылған жерлерге беткi сулардың жиналу мүмкiндiгiн азайту мақсатында iргетас қалау, коммуникация жүргiзу және т.б. арқылы жер қазу жұмыстары мен нөлдiк циклдiң құрылыс жұмыс-тарының арасындағы уақыт алшақтығын жою.в) Орлар мен қазаншұңқырлардың түптерiнiң топырақтарын, әсiресе, үлкен кеуектi топырақтарды (сарытопырақты саздақ, сарытопырақ және басқалар) нығыздау.г) Қазаншұңқырлар мен орлардағы суларды тартып шығару.

Барлық аймақтарда, әсiресе II және III дәрежелi аймақтарда.

-“-

-“-

-“-

12 Қазылған үйiндiлер мен үймелер және т.б. бөгеп қалған беткi сулардың сiңуi.

Құрылыс салынатын аумақта әр түрлi үйiндiлердiң, құрылыс қалдық-тарының, үймелердiң және басқа-лардың топталып қалуын болдырмау.


Судың ысырап болуын дер кезiнде және шұғыл тоқтату.

13 Әр түрлi уақытша коммунмкациялардан ысырап болған судың сiңуi.

а) Судың ысырап болуын дер кезiнде және шұғыл тоқтату.

-“-

Б. Әрекетсiз факторлардың әсерi жағдайындаТабиғи

Геоморфологиялық

14 Жер бетi табиғи еңiстiгiнiң мардымсыз болуы.

Тиiстi тiк тегiстеудi жүргiзу, көшелердi ұзына бойы кескiндеу.

Негiзiнен II және III дәрежелi аймақтарда

15 Iрi тұйық ойпаттардың бар болуы.

Аумақты кәрiздеу, қолданыстағы су қабылдағыштарды (өзендер, каналдар және тағы басқалар) реттеу (жақсарту).

-“-

Гидрологиялық

16 Өзендердегi су тасқыны кезiнде топырақтық сулардың тежелуi.

Жағалық кәрiздердi, жағалаулық кәрiздердi орнату.


Гидрологиялық және инженерлiк-геологиялық

17 Қимада суөткiзгiштiгi нашар топырақтың бар болуы.

Жергiлiктi ваккумдаушы инесүзгiлi кәрiздердi, электiрлi кәрiздердi және басқаларды қолдану. Уақытша коммуникациялардан судың ысырап болуын жою.


18 Суөткiзгiштiгi нашар топырақтар бар болуы.

а) Қат-қабаттық және сақиналық кәрiздердi, қалқаларды орнату, судың ысырап болуымен күресу, биокәрiздi қолдану- жолақ түрiнде суды транспирациялайтын ағаш тәрiздi өсiмдiктердi отырғызуб) Аумақты тiк жоспарлау кезiнде топырақтың табиғи құрылымын барынша бұзбай сақтау.

-“-

-“-

19 Өткiзгiштiгi нашар қабатшалардың

Қат-қабат, сақиналық және iлеспе кәрiздерi мен қалқаларды, ал

-“-

болуы - техногендiк қалқыма, және деңгейжиектердің пайда болуы.

жекелеген жағдайларда – жүйелi кәрiздердi орналастыру.

20 Су өткiзбейтiн қабаттың жердiң бетiне жақын жатуы және ыза сулардың жатыс тереңдiгiнiң жоғары болуы.

а) Жүйелiк сақиналық, бөлiк (көлденең, тiк, күрделi) және қат-қабат кәрiздердi орналастыру, беткi сулардың жиналуын болдырмау.б) Iрi қиыршықты төсем төсеу (капилярларды үзу), жиналып қалған суды жер бөлiмшесiнiң шекарасынан тыс жерге бұрып жiберу жолымен ғимараттар мен имараттар негiздерiнiң топырағын құрылымдауды бағыттау.в) Жоғарғы жатқан топырақтық сулардың әсерiн жою мақсатында шаю немесе төсем төсеу жолымен жоспарлау белгiсiн көтеру.

-“-

-“-

-“-

21 Жер асты суларының жер бетiне шығу аймағының бар болуы.

а) Су көздерiн шегендеу және суды бұру, бастоған кәрiзi.б) Жер бетiне шыққан суларды уақытша бұру құрылғысы.

Негiзiнен I және III дәрежелi аймақтарда-“-

Жасанды

22 Құрылыс кезiнде тiк жоспарлау мен қатар бiр мезгiлде нөсерлiк канализация жүргiзудi орындамау.

Тiк жоспарлау мен нөсерлiк канализация тарту жұмыстарын мiндеттi түрде бiр мезгiлде орындау.


23 Қазан шұңқырларға судың жиналуына мүмкiндiк тұғызатын жер қазу жұмыстары мен нөлдiк циклдардың арасындағы уақыт алшақтығы.

Осы уақыт алшақтығын тиiстi құрылыс жұмыстарын ұйымдастыру жолымен барынша көп қысқарту.

-“-

24 Қайта көмiлген топырақтарға судың жиналуы.

Ғимаратты айналдыра дер кезiнде және мұқият төсенiш төсеу, тиiстi бақылауды жүзеге асыру.


25 Жер бетi және жер асты суларының ғимараттар,

а) Ұзындығы үлкен корпустарды мүмкiндiгiнше ұзын жақтары мен беткi және жер асты сулары

-“-

имараттар және жолдармен бөгелуi (тосқауылдық әсер).

ағындыларының бағытына параллель орналастыру. Мұндай орналастыру мүмкiн болмаған жағдайда – құрылыс құрылымдарында су өткiзу үшiн және оны нөсерлi канализацияға бұруға арналған арнайы ойық “терезе” қалдыру, бас жоспарды тиiстi үйлестiру арқылы қамтамасыз етiлуi тиiс.б) Құрылыс салынып жатқан аумақта жиналған өндiрiстiк және басқа да қалдықтарды жүйелi түрде жою.в) Беткi суларды өткiзу үшiн бөгетшелер мен үйiндiлерде ойықтар жасау және кувейттер жасау.

-“-

-“-

26 Тiк жоспарлау болмағандықтан беткi сулардың ағындысының бұзылуы.

а) Тiк жоспарлауды дер кезiнде жүргiзу.б) Нөсерлi канализация тартуды тiк жоспарлаумен бiрге жүргiзу.

-“--“-

27 Жол бойымен өткелдерде суағарлардың жоқ болуы, нөсерлi канализацияның жоқ болуы.

а) Құрылыс салынған аумақтың шекарасында аумақтан тыс жерге жиналған суды тұрақты бұрып әкету, арқылы міндетті түрде кюветтерді жолдар мен өткелдер бойына жасау.б) Нөсерлi канализация жүргiзудi мiндеттi түрде және мүлткiсiз орындау.


-“-

28Табиғи кәрiздердi жою: жыраларды, сайларды, жылғалардың аңғарын және тағы басқаларды көмiп тастау.

Мүмкiндiгiнше табиғи кәрiз- жыраларды, сайларды, кiшi өзендер мен жылғаларды сақтау. Оларды көмiп тастау қажет болған жағдайда жер асты суларын және сiңген беткi суларды өткiзу үшiн оларға кәрiздiк суларды мiндеттi түрде бұруға қажеттi кәрiздеу құбырларын төсеу.

-“-

29Ғимараттар мен имараттардың жер асты бөлiктерiн гидрооқшаулауды және коммуникациялардың бiрiккен жерлерiн сапасыз гирметикалау.

Тиiстi жұмыстардың сапалы орындалуының жауапкершiлiгiн арыттыру және бақылауды күшейту. Жұмысты қабылдауға жергiлiктi жобалау ұйымдарын қатыстыру.

-“-

30Жоспарлау төсемдерiн және қазаншұңқырлар мен орларды сапасыз нығыздау.

Тиiстi жұмыстардың сапалы орындалуының жауапкершiлiгiн арыттыру және бақылауды күшейту.

-“-

31Ғимараттармен имараттардың құрылысына тиiстi авторлық бақылаудың болмауы.

Барлық ғимараттар мен имараттардың құнына қарамастан құрылысына жергiлiктi жобалау ұйымдарын тарта отырып авторлық бақылау жүргiзу.

-“-

32Қазаншұңқырлар мен орлардың куәландыру актiлерi жобалау және зерттеу ұйымдарының қатысынсыз жасалады.

Қазаншұңқырлар мен орлардың негiздерiн куәландыру кезiнде жергiлiктi жобалау және зерттеу ұйымдарының мiндеттi түрде қатысуын дағды етіп іс-тәрбиеге енгiзу.

-“-

33Су тасымалдаушы коммуникациялар мен басқа да обьектiлердi орындаушылық түсiрудiң жоқ болуы.

Жаңа құрылыс үшiн орындаушылық түсiрудi мiндеттi түрде жүргiзудi, ал құрылыс салынған аумақта - орындаушылық түсiру жоқ болған жағдайда жер асты коммуникацияларын түсiрудi талап ету.

-“-

II Пайдалану сатысындаА. Белсендi факторлардың әсерi кезiндеТабиғи

34Өзендер мен су қоймалары тара-пынан келетiн ыза сулардың тежелуi.

Жағалық кәрiздер мен сүзiлуге қарсы перделердi, шпунттарды орналастыру. Барлық аймақтарда

35Аумақты тасқын суларының басуы.

Аумақты қоршаушы бөгетшелермен жалдап үю.

Әсiресе II және III дәрежелi аймақтарда

36Буланудың және жылу-ылғалал тасымалдау процестерiнiң салдарынан ғимараттар мен жабындылардың астына ылғалдың шоғырлануы (мысалы конденсация).

а) Асфальтты және бетонды жабындыларды, еден астын желдетушi құрылғыларды, желдеткiш кәрiздердi шамадан тыс қысқартып жiберу.б) Гидрооқшаулағыш орнату (iшкi).в) Ғимараттар мен имараттардың негiзiне желдеткiш кәрiздер орналастыру.


-“-Оңтүстік аудандарда

37Қайта көмiлген қазаншұнқырлар мен орларда және жоспарлау төсенiштерiнде ылғалдың шоғырлануы және оларда беткi сулардың жиналуы.

а) Ғимараттар мен имараттардың негiзiне желдеткiш кәрiздер орналастыру.б) Жоспарлау төсенiштерiнiң, әсiресе шөгетiн топырақтардың топырақтарын нығыздау.в) Қабырғаға жапсарлас кәрiздердi орнату.

I және III дәрежелi аймақтардаБарлық аймақтарда

Негiзiнен II дәрежелi аймақтарда

Жасанды

38Суғару сулары мен өндiрiстiк ағын

а) Жасыл желек екпе ағаштарды бақылаусыз суғаруды шектеу.

I және III дәрежелi аймақтарда

сулардың сiңуi, төгiлген өндiрiстiк сулардың және сумен жабдықтау желiсi мен жылу желiсiнiң зақымдануынан ысырап болған сулардың сiңуi.

б) Өндiрiстiк сулардың төгiлуi мен сыртқа жiберiлуiн мейiлiнше қысқарту.в) Өндiрiстiк сулар ағындысын ұйымдастыру.г) Апаттың салдарынан судың ысырап болуын тез арада және шұғыл жою.

-“-

-“--“-

39 Бөгендердiң, каналдардың, су басқан кәсiп-орындардың, суғару сілемдерiнiң тарапынан келетiн ыза сулардың тежелуi.

Жағалық, бастоған,бөлiк кәрiздердi, ал жекеленген ғимараттар үшiн- сақиналық, қат-қабаттық кәрiздер мен сүзiлуге қарсы перделердi орнату.

I және III дәрежелiаймақтарда

Б. Әрекетсiз факторлардың әсерi кезiндеТабиғиГеоморфологиялық

40Тұйық ойпаттардың болуы.

а) Төсем төсеу, беткi суларды арықтармен бұрып әкету.б) 15 т. қараңыз

I аймақта-“-

41Жер бетi табиғи еңiстiгiнiң мардымсыз болуы.

а) Суды, әсiресе қар ерiген кезде бұру үшiн уақытша арықшалар жасау, уақытша төсенiштер (жергiлiктi) төсеу.б) 14 т. қараңыз

Барлық, әсiресе II және III аймақтарда.

Негiзiнен II және III аймақтарда.

42Табиғи кәрiздiң жоқ болуы немесе жетiмсiздiгi.

Уақытша құрғатушыларды (iрiктеп) – бетi ашық арықтар, түрлi қималар және т.б. орлық кәрiздердi орналастыру.

-“-

Климаттық және гидрологиялық

43Уақытша су бұру арықшалары мен орларының, нөсерлiк канализациялардың кенеттен суға толып кетуi.

Бойлық еңiстiктерi үлкейтiлген уақытша су бұру арықшалары жасалады, салынып жатқан нөсерлiк канализациялардан суды дер кезiнде бұру қарастырылады - сорғы қондырылған уақытша су жинаушылар жасалады.

Барлық аймақтарда.

44Су тасқыны жүрген кезде туындайтын ыза суларының маусымдық тежелуi.

Өзен ағындысын реттеу бойынша шаралар, сондай-ақ бiрiншi кезекте жағалық кәрiздердi орнату бойынша жұмыстар жүргiзу қарастырылады.

-“-

45Нөсерлiк канализацияның толып кетуi.

Жауын-шашын едәуiр түсетiн және бiркелкi түспейтiн (бiр жолғы) аудандарда бойлық еңiстiктер мен құбырлардың диаметiрi (гидравликалық есептеулерге сәйкес) ұлғайту қарастырылады.

-“-

46Өзендерде судың тасуы кезiнде ыза

16-т. қараңыз Барлық аймақтарда.

суларының тежелуi.Гидрогеологиялық және инженерлiк-геологиялық

47Суөткiзгiштiгi нашар топырақтар бар болуы.

а) Қат-қабаттық және сақиналық кәрiздердi, қалқаларды орнату, судың ысырап болуымен күресу, биокәрiздi қолдану - жолақ түрiнде суды транспирациялайтын ағаш тәрiздi өсiмдiктердi отырғызу.б) Аумақты тiк жоспарлау кезiнде топырақтың табиғи құрылымын барынша бұзбай сақтау.

Негiзiне II және III дәрежелi аймақтарда.

-“-

48 Су өткiзгiштiгi нашар қабатшалардың болуы - техногендiк қалқыма сулар мен қат-қабаттардың түзiлуi.

Қат-қабат, сақиналық және iлеспе кәрiздерi мен қалқаларды, ал жекелеген жағдайларда - жүйелi кәрiздердi орналастыру.

-“-

49Су өткiзбейтiн қабаттың жердiң бетiне жақын жатуы және ыза сулардың жатыс тереңдiгiнiң жоғары болуы.

20а т. қараңыз-“-

50Жер асты суларының жер бетiне шығу аймағының бар болуы.

а) Су көздерiн шегендеу және суды бұру, бастоған кәрiзi.б) 21б т. қараңыз

-“-

Негiзiнен I және III дәрежелi аймақтарда

Жасанды

51Қайта көмiлген топырақтарға судың жиналуы.

24а т. қараңыз Барлық аймақтарда

52Уақытша жолдар мен өткелдердiң бойында кюветтердiң жоқ болуы.

Жолдың ұзына бойына мiндеттi түрде құрылыс салынытын аумақтан суды тұрақты бұрып әкетушi кювет жасау.

-“-

53Жер бетi және жер асты суларының ғимараттар, имараттар және жолдармен бөгелуi (тосқаулдық әсер).

а) 25б т. қараңызб) 25в т. қараңыз -“-

-“-

54Тiк жоспарлау болмағандықтан беткi сулардың ағындысының бұзылуы.

а) 26а т. қараңызб) 26б т. қараңыз -“-

-“-

55Жол бойымен өткелдерде суағарлардың жоқ болуы, нөсерлi

а) 27а т. қараңызб) 27б т. қараңыз

Барлық аймақтарда-“-

канализацияның жоқ болуы.

56Таулық арықтардың жай-күйiнiң қанағаттанарлықтай болмауы.

Арықтарды жүйелi түрде тазартуды ұйымдастыру.

-“-

57Су өткiзушi және жылу желiлерiнен судың ысырап болуына бақылау және есеп жүргiзу.

Судың ысырап болуына тұрақты бақылау мен жүйелi есеп жүргiзу және оларды шұғыл жою.

-“-

58Өсiмдiктердi бақылаусыз суару.

Қолданыстағы нормаларға сәйкес, жасыл желек ағаштарды суғарудың мөлшерiне қатаң есеп жүргiзу.

-“-

59Қазылған аумақтағы шөкпе мульдтарда беткi сулардың жиналып, әрi қарай сiңiуi.

Су бұрып әкету арықтар желiсiн жасау, шөкпе мульдтарда судың жиналуына жол бермеу.

-“-

60 Кюветтерде, ағын су арықтарында және көшедегi ойпаң жерларде судың жиналуы, тұрып қалуы.

Арықтар мен кюветтердi жүйелi түрде тазарту, оларға тиiстi бойлық еңiстiк беру, көшелердiң су жиналатын жерлерiнде арыққа қосылатын жеңсырықтар немесе басқа су бұру құрылғыларын жасау.

-“-

61Нөсер және арық желiлерiнiң жұмыстарындағы ақаулар.

Нөсерлiк және арық желiлерiнiң суға толып кетуiне немесе iстен шығуына жол бермей сақтандыру мақсатында тазартып отыру.

-“-

62Арық желiсiн нөсерлiк суларды өткiзуге пайдаланған жағдайда су өткiзу қабiлетiнiң жетiмсiздiгi.

Арнайы жобалау жұмыстарының негiзiнде тиiстi қайта құруды жүргiзу (арық желiсiн қайта жасау).

-“-

63Ерiген, нөсер және басқа да суларды бұрудың кешендi шешiмiнiң, бiрiңғай канализация жүйесiнiң жоқтығы.

Қалаға бiрiңғай канализация жүйесiн жоспарлау және қолданыстағы су бұру жүйесiн қайта құрылымдауды жүзеге асыру. Өрiстейтiн су басу процесi жағдайында - қаланың аумағын инженерлiк қорғаудың кешендi жүйесiн әзiрлеу және жасау.

-“-

64Қолданыстағы кәрiздердiң жай-күйiнiң нашарлығы немесе жеткiлiксiздiгi.

Қолданыстағы кәрiздердi жөндеу жұмыстарын жүргiзу және оларды тиiстi дәрежеде пайдалануды ұйымдастыру.

Барлық аймақтарда.

65Су тасушы жүйелер мен нөсерлiк канализациялардың ағымдағы және күрделi жөндеу

Жүргiзiлген арнайы зерттеулерге сүйене отырып, әкiмшiлiктiң тиiстi бөлiмдерi бекiтiлген жұмыс жоспарының негiзiнде оларды дер кезiнде iрiктеп жөндеу жөнiндегi

-“-

жұмыстарын дер кезiнде орындау.

шешiмдi қабылдауы тиiс.

66 Аумақты қардан дер кезiнде тазартпау.

Аумақты, әсiресе көктемгi қар еру кезеңiнiң алдында дер кезiнде қардан тазартуды ұйымдастыру.

Солтүстiк және орталық облыстар үшiн.

67Су тасушы коммуникацияларды және басқа да обьектiлерiн орындаушылық түсiрудiң қолда жоқтығы.

Жаңа құрылыс үшiн мiндеттi түрде орындаушылық түсiрудi жүргiзудi талап ету, ал құрылыс салынған аумақ үшiн, орындаушылық түсiру қолда жоқ болған жағдайда жерасты түсiрудi жүргiзу.

-“-

68Қаладағы қазiргi бар коммунальдық шаруашылықтың пайдалануының техникалық деңгейiнiң жетiмсiздiгi және су тасушы жүйеелердiң жұмысында кездесетiн әртүрлi ақауларды қалпына келтiру шапшаңдығының жеткiлiксiз болуы.

Қаланың коммунальдық шаруашылығына жауапты мекемелердi жабдықтау және толықтырып құралдандыру жұмыстарын жүргiзу. Инженерлiк қорғау жүйелерiн немесе оның жекелеген элементтерiн (нөсерлiк канализация, кәрiздер, бақылау ұңғымаларының тұрақты желiсi және т.б.) пайдалану бойынша қалаларда мамандандырылған қызмет құру.

-“-

В қосымшасы

СУ БАСУДЫҢ АЛДЫН АЛУ БОЙЫНША АЛДЫН АЛУ ШАРАЛАРЫНЫҢ ҚҰРАМЫ

Алдын алу шараларына мыналар жатады:- құрылыс салынып жатқан немесе оның жекелеген бөлiктерiн ыза суларының

көтерiлуiнен қорғайтын, топырақты жалдап үю мен оны ылғалдандыру және олардың салдары - беткi сулардың ағындысын реттеу және жерасты сулары ағындысының белсендiлiгiн арттыру, түрлi тұтып қалушы және кәрiздеушi имараттар мен құрылымдар, өзендердi реттеу және т. б;

- жекеленген ғимараттар мен имараттарды, сондай-ақ коммуникацияларды ыза суларымен су басудан қорғайтын шаралар; жергiлiктi қорғау шаралары - гидрооқшаулау, қабырға маңы, қат-қабаттық, сәулелiк және сақиналық кәрiздер және т.б;

- түрлi беткi және өндiрiстiк сулардың сiңiуiнiң, өндiрiстiк ағындылармен су тасушы коммуникациялар, су жинаушы, түрлi суқоймаларынан, хауыздардан, технологиялық процестерi “ылғалды” цехтардан және т.б. ысырап болған сулардың сiңуiнiң алдын алу шаралары;

- ғимараттар мен имараттардың негiздерiнде және қазаншұңқырлар мен орлардың қайта көмiлген топырақтарында ылғалды булардың шықтану мүмкiндiгiн және оларда ылғалдың шықтануының алдын алу шаралары;

- қайта көмiлген жердiң топырақтарын нығыздау, желдеткiш кәрiздеу және т.с.с.

Г қосымшасы

БӨГЕНДЕРДІ ИНЖЕНЕРЛІК ҚОРҒАУДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ

1. Инженерлiк қорғаудың экономикалық орындылығын салыстырмалы тиiмдiлiк әдiсi бойынша анықтау ұсынылады. Келтiрiлген шығының шамасы бөлiнген күрделi қаржының салыстырмалы тиiмдiлiгiнiң көрсеткiшi болып табылады.

Салстырылатын нұсқалардың iшiнен келтiру шығындары ең аз болатын нұсқа таңдалады.

2. Ауыл шаруашылығы жерлерiн, елдi мекендердi, өнеркәсiп және басқа да кәсiпорындарды бiр мезгiлде қорғау кезiнде, келтiрiлген шығындарды 33 төмендегi формула бойынша анықтау ұсынылады:

33= Ен К3 + И3 ;

мұндағы Ен - 0,12 тең болып қабылданатын нормативтiк тиiмдiлiк коэффициентi К3 - елдi мекендердiң, өнеркәсiп және басқа да кәсiпорындардың су басатын

жерлерiн инженерлiк қорғау имараттарының құрылысына бөлiнетiн күрделi қаржы; И3 - елдi мекендердiң, өнеркәсiп және басқа да кәсiпорындардың су басатын

жерлерiн инженерлiк қорғау имараттарының құрылысына жұмсалатын жылдық шығындар.

3. Альтернативтi нұсқа бойынша келтiрiлген шығындар Зальт. төмендегiлердi құрайды.

Зальт. = Ен(Кальт..а-.ш. + Кальт. ө+Фө.қалд.-Фүлес.)+Иалть.а-ш.+Иальт.ө.

мұндағы Кальт.а-.ш. - альтернативтi нұсқа бойынша ауыл шаруашылығына бөлiнетiн қаржы;

Кальт. ө - аталған өнеркәсiп және азаматтық имараттарды қорғауды, жаңа орында олардың құрылысын дер кезiнде жүргiзумен алмастыруға бөлiнген күрделi қаржы;

Фө.қалд - инженерлiк қорғау құрылысын жүргiзген сәтте су басу аймағында жатқан өнеркәсiп кәсiпорындарының, елдi мекендердiң, темiр және тас жолдардың қалдық баланстық құны;

Фүлес - қалған қорды үлестiру сомасы; Иалть.а-ш - альтернативтi нұсқа бойынша ауыл шаруашылығына жұмсалатын жылдық

шығын; Иальт.ө.-қорғау шараларының орнына жаңа орында салынған аталған имараттардың

жұмысы кезiнде жұмсалатын жылдық шығын;Кальт..а-.ш. - шамасын су басатын жерлердi қарқынды пайдалану кезiнде, осы

жерлерден алынатын ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң мөлшерiндей мөлшерде, өнiм алу үшiн, су басу аймағынан тыс жатқан алқаптарды пайдалана отырып, ауыл шаруашылығы өндiрiсiн қарқындату мақсатында жаңа жерлердi игеруге жұмсалатын шығынды есептеудiң негiзiнде анықтау ұсынылады.

Су басатын жерлердiң орнына игерiлетiн жерлер алдын ала белгiлi болса, онда Кальт..а-.ш. шамасы тiкелей есептеу арқылы анықталады. Олай болмаған күнде Кальт..а-.ш.

шамасын мелиорациялауға жұмсалатын меншiктi күрделi қаржы нормативтерi бойынша, ауыл шаруашылығынан басқа қажеттiлiктер үшiн алынған жерлердiң орнына пайдаланылатын жерлердi игерудiң нормативтерi

бойынша анықтау ұсынылады.Иалть.а-ш шамасы су басатын жерлердiң өтемi ретiнде тұрғызылатын мелиоративтiк

жүйелердi күтiп ұстауға жұмсалатын жылдық шығынды сипаттайды. Егер айналымнан шығарылатын жерлердiң орнына қайта құнарландырылған немесе құнарландырылған жерлер енгiзiлсе, онда Иалть.а-ш шамасын жаңа игерiлген жерлерде ауыл шаруашылығы

дақылдарын өндiрудi белгiленген деңгейге дейiн жеткiзуге қажеттi, жылдық қосымша шығынның мөлшерi бойынша анықтау ұсынылады.

4. Iрi объектiлердi инженерлiк қорғауды жүзеге асыру, әсiресе қолда бар альтернативтi нұсқаларды күнi бұрын даярлау бiрнеше жыл жүргiзiлуi мүмкiн. Бұл жағдайда экономикалық тиiмдiлiктiң есебi уақыт факторын есепке алуы тиiс. Сонымен, әр жылдың шығындарын қандайда бiр негiз болатын тiрек жылдық шығынына келтiру ұсынылады.

5. Бiрқатар жағдайларда аумақты немесе объектiлердi (ерекше құнды ауыл шаруашылығы жерлерiн немесе жаңа жерде қалпына келтiру iс жүзiнде мүмкiн болмайтын айрықша объектiлер және т.б.) сақтап қалуды қамтамасыз ететiн инженерлiк қорғау iс жүзiнде мүмкiн болатын бiрден бiр шара екендiгiн есепке алу қажет. Бұл жағдайда инженерлiк қорғаудың экономикалық тиiмдiлiгiн күрделi қаржы жұмсаудың қалпы (абсолюттiк) тиiмдiлiгi әдiсi бойынша негiздеу ұсынылады.

6. Республиканың түрлi табиғи аймақтары жағдайында инженерлiк қорғаудың оңтайлы нұсқасын техникалық экономикалық есептеудi мыналарды:

- қоршаған ортаның өзгерiсiн;- топырақ, өсiмдiк жамылғыларының және жануарлар әлемiнiң өзгерiсiн;- табиғи жағдайдың өзгерiсiн және iргелес аумақтардың ресурстарын

экономикалық бағалауды;бөгеннiң әсерiнiң зардаптарын;- табиғи жүйелердi қалпына келтiруге бағытталған, орнын толтыру шараларын

есепке ала отырып жүргiзу қажет.7. Iргелес жатқан аумақтың табиғи жағдайының өзгерiсiн, табиғи, экологиялық,

технологиялық және эконмикалық бағалауды есепке ала отырып анықтау қажет. Табиғи бағалауды, айқындалған өзгерiстердiң (экологиялық, климаттық,

гидрологиялық, ботаникалық, топырақтық және басқа да), және сол көрсеткiштердiң тұрақты немесе уақытша өзгергiштiгiн салыстыру арқылы жасау керек.

Экологиялық бағалау бiр көрсеткiштердiң (желдiң жылдамдығы, топырақтың ылғалдылығы, атмосфералық жауын-шашын және т. б.) өзгерiсiн басқа көрсеткiштердiң (шалғын және орман өсiмдiктерiнiң биологиялық және шаруашылық өнiмдiлiгi мен өсiмдiктердiң фенологиялық фазаны өтуi) өзгерiсiмен салыстыру жолымен орындалады.

Технологиялық бағалауда, аталған өзгерiстердi түрлi шаруашылық, өндiрiс салаларының қәзiргi және келешектегi талаптары тұрғысынан және адамның iс-әрекетiнiң түрлерi (ауыл шаруашылығы, балық, орман және аңшылық шаруашылығы, рекреация және т. б.) тұрғысынан қарастыру көзделуi тиiс.

Экономиялық бағалау, iргелес аумақтардың аулышаруашылығы жерлерiнiң құнарлылығының, шалғын мен орманның биологиялық өнiмдiлiгiнiң төмендеуiнен (немесе артуының әсерiнен) болатын шығынды есепке алуы тиiс.

8. Энергетикалық мақсаттағы бөгендердi жасау кезiнде жағалаулық аумақтарды инженерлiк қорғаудың анағұрлым ұтымды сұлбасын бөгеннiң жағалаулық аумақтарға тигiзетiн барлық әсерлерiнiң түрлерi мен ауқымын есепке ала отырып, айқындалатын жер пайдаланушылардың шеккен зияндары мен ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң шығындарын өтеудiң (орнын толтырудың) қажеттiлiгiне негiздеп таңдау керек.

Бөгендер салынған жағдайда ауыл шаруашылығын оңтайлы қайта құруды және белгiленген шаралардың түрлi нұсқаларының тиiмдiлiгiн негiздеу кезiнде төмендегi жұмыстарды бiрiншi кезектегi жұмыстар ретiнде қарастыру қажет:

- жаңадан игерiлетiн жерлердiң топырығын құнарландыру және өнiмдiлiгiн арттыру;

- ауыл шаруашылығы мақсатындағы бұталар, жаппай кесiлген ағаштар, батпақтар алып жатқан және басқа да ауыл шаруашылығында пайдаланылмайтын жерлердi құрғату жұмыстарын, сондай-ақ мәдени-техникалық шараларды есепке ала отырып меңгеру;

- су астында қалған жерлердi, саяз жерлердi, уақытша су басатын және төменгi бьефтiң сусыздандырылған жерлерiн пайдалану;

- жаңа шаруашылықты ұйымдастыру.9. Инженерлiк қорғаудың экономикалық тиiмдiлiгiн бағалау кезiнде қорғау

шараларын жүргiзбей тұрып, инженерлiк қорғау шараларын жүзеге асырғаннан кейiнгi экономикалық дамудың техникалық экономикалық көрсеткiштерiн және болуы мүмкiн шығынның көрсеткiштерiн есепке алу қажет.

Бөгендер салған жағдайда жағадағы аумақтарды инженерлiк қорғаудың экономикалық тиiмдiлiгiн анықтау үшiн мыналарды есепке алу қажет:

- жүргiзiлетiн шаралардың қоршаған ортаға тигiзетiн оң және терiс әсерiн;- барлық мүдделi немесе мүдделерi жанамалап қозғалатын салалар немесе

жекелеген су пайдаланушылар - су шаруашылығы кешенiнiң (СШК) қатысушыларының алған пайдасы немесе шеккен зияны түрiнде сипатталатын су тұтынушылар мен су пайдаланушылардың экономикалық және әлеуметтiк мүдделерi;

- техникалық шешiмдердiң, имараттардың, құрылымдардың және СШК элементтерiнiң iс-әрекетiн қамтамасыз ететiн шаралардың өзара байланысты жүйелерiн;

- су-жер ресурстарының анғұрлым тиiмдi пайдалану мүмкiндiгi мүдделерiнiң көрсеткiштерiн қоса алғанда су тұтынушылар мен су пайдаланушылардың арасында жағалық аймақтар мен бөгендер айдыны аудандарының үлестiрiлуi;

- қорғалатын аумақ пен айдынның тынысжайлық әлеуетiн төмендету мүмкiндiгi қажет болған жағдайда өтемдiк шараларды қарастыру қажет.

Ескерту: Қорғау әсерi бөгендерде жүргiзiлген шаралардың қосынды әсерiнiң құрамында қарастырылса, онда жүргiзiлген шаралардан әсердiң барынша өсуiн айқындайтын есептердi орындау керек.

Қорғау имараттары жүйесi тиiмдiлiгiнiң көрсеткiшi барлық сушаруашылығы кешенiнiң осы тәрiздi көрсеткiштерiмен салыстырмалы болуы тиiс.

10. Су басу мен су астында қалудан болатын зиянды есептеу кезiнде төмендегiлердi:

- ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жерлердi қолданудан қалдыруды;- су басу, су астында қалу ұзақтығының артуына, су басу мерзiмiнiң ығысуына

немесе жерлердi қыста су басуына байланысты жердiң сапасының нашарлауын;- ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жерлердiң өнiмдiлiгiнiң және егiстiктiң,

жемiс жидек екпе ағаштары құрылымының, шабындықтар мен жайылымдардағы шөптiң биiктiгiнiң өзгеруiн және пайдаланылатын жердiң түрленуiн;

- реттелетiн жайылмалық аумақтың келешекте экономикалық дамуын есепке алу қажет.

Сонымен, қазiргi бар мелиоративтiк жүйенi қайта қалпына келтiруге жұмсалатын қосымша шығынды, жаңа объект жасаумен туындаған өтемдiк шығындарға жатқызу қажет.

Энергетикалық мақсаттағы бөгендердi тұрғызғанда су басатын немесе су астында қалатын ауыл шаруашылығы жерлерiн қорғау кезiнде, жобаның құрамына инженерлiк қорғау имараттарынан басқа, қажеттiлiгi тұрақты және бiтiк астық өсiрудiң технологиялық талаптарымен анықталатын, аумақты мелиоративтiк тұрғыдан игеруге керектi имараттарды енгiзу қажет.

11. Суы саяз жерлердi жалдап үймей ауыл шаруашылығы, тынысжайлық және басқа мақсаттарға пайдаланған жағдайда, санитарлық шараларды орындауға, батпақтануды жоюға, өсiмдiктердi дер кезiнде жинауға, ластанудан қорғауға, сонымен қатар ортаның қолайлылығын арттыруға, тынысжай аймақтарын аумақтық және көлiктiк тұрғыдан игеруге кететiн шығындарды анықтау керек.

12. Су басқан жерлердi, қорғау шараларын жүргiзбей пайдаланған жағдайда, өсiмдiктердi өсiмдiктердiң ұрықтарын үстемелеп себуге, жердiң табиғи құнарлылығын сақтауға және ауыл шаруашылығы мақсатында пайдалануға жағдай жасауға кететiн пайдалану шығындарын анықтау керек.

13. Инженерлiк қорғау шараларын жүзеге асырғаннан кейiнгi аумақтың экономикалық даму көрсеткiштерi мыналарды ескеруi тиiс:

- анағұрлым бағалы жерлердiң ресурс қайтарымдылығының өсуiне байланысты, қорғалған жерлердiң уақыт бойынша артатын тиiмдiлiгiн;

- қорғалатын аумақта судың ағындысын реттеудi жүзеге асыруға байланысты ресурс қайтарымдылықты арттырудың мүмкiндiгiн;

- ауыл шаруашылығы жерлерi мен жайылымдағы ағынды суларды реттеудiң нәтижесiнде су баспайтын жерлерден қосымша ауыл шаруашылығы өнiмдерiн алу;

- су басу және су астында қалу процестерiнiң нәтижесiнде табиғатқа келтiрiлген зиянның орнын толтыруға мүмкiндiк беретiн экологиялық жағдайларды қалпына келтiру.

Д қосымшасы

ҚОСЫМША СУРЕТТІК ИМАРАТТАРЫНЫҢ ДӘРЕЖЕЛЕРІ

Аумақтың атауы мен сипаттамасыСу тегеуiрiндi имараттарға салмақ түсiретiн судың ең жоғары есептiк арыны, м, қорғау имараттарының дәрежелерiне сәйкес

I II III IVҚоныстық

Тұрғын үй ауданы аумағының, тұрғын үй қорының тығыздығы, м2 1 гектарға: 2500 жоғары 2100-ден 2500-ге дейiн 1800-ден 2100-ге дейiн 800-ден төменСауықтыру-тынысжайлық және санитарлық қорғау мақсатындағы

Өнеркәсiптiк

Өнеркәсiптiк кәсiпорындар:

Тұрмыстық-коммуналдық

Жалпыға ортақ тұрмыстық-коммуналдық кәсiпорындар

Басқа да тұрмыстық-коммуналдық кәсiпорындар

Мәдени және табиғи ескерткiштер

***--

*

--

-

5-ке дейiн8-ге дейiн10-ға дейiн

10-нан артық

-

8-ден артық

8-ге дейiн8-ден артық

3-ке дейiн

3-ке дейiн5-ке дейiн8-ге дейiн10-ға дейiн

10-нан артық

8-ге дейiн

5-ке дейiн8-ге дейiн

-

-2-ге дейiн5-ке дейiн8-ге дейiн10-ға дейiн

5-ке дейiн

2-ге дейiн5-ке дейiн

-

* Қорғау имараттарының iстен шығуы iрi қалалар мен өнеркәсiптiк кәсiпорындарда апаттық сипаттағы зардаптарды туғызатын болса, онда тиiсiнше негiзделген жағдайда оларды I дәрежелi имараттарға жатқызуға рұқсат етiледi.

Е қосымшасы

АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ЖЕРЛЕРІН ИНЖЕНЕРЛІК ҚОРҒАУ ЖОБАСЫНЫҢ ТҮРЛІ САТЫЛАРЫНА АРНАЛҒАН ЗЕРТТЕУ ДЕРЕКТЕРІНІҢ ҚҰРАМЫ

Зерттеу деректерiКескiндемелiк қосымшаның масштабы

сұлблардың жобаның жұмыс жобасының,

жұмыс құжаттамасының

Карталар

1. Гидрогеологиялық2. Гидрогеологиялық-

мелиоративтiк аудандастыру3. Инженерлiк-геологиялық

аудандастыру4. Инженерлiк-геологиялық5. Пайдаланылатын жер асты

суларының ресурсы6. Геологиялық кешендер7. Гидроизогипс және

топырақтық сулардың жату тереңдiгi

8. Сүзiлу сұлбалары бойынша аудандастыру

9. Болжамдық пайдаланылатын жер асты сулары ресурсы

10. Құрылыс материалдары кен орны

11. Ауыл шаруашылығы құрылысының сұлбасы

12. Топырақ жамылғысы13. Топырақтық-мелиоративтiк14. Сортаңдар15. Топографиялық

1:500 000-1:200 000

1:500 000-1:200 000

1:500 000-1:200 000

1:500 000-1:20 000

-

1:50 000-1:20 0001:500 000-1:200

000

1:500 000-1:200 000

1:500 000-1:200 000

1:500 000-1:200 000

1:500 000-1:200 000

1:500 000-1:100 000

--

1:500 000-1:100 000

1:100 000-1:50 000

1:100 000-1:50 000

1:100 000-1:50 000

1:25 0001:50 000

1:50 0001:100 000-1:50

000

1:100 000-1:50 000

1:100 000-1:50 000

---

1:25 0001:10 000

1:50 000-1:25 000

1:10 000-

-1:10 0001:10 000

1:10 0001:10 000

1:10 000-

---

1:10 0001:5 000-1:2 0001:10 000-1:2 000

Басқа деректер

16.Инженерлiк-геологиялық және гидрогеологиялық бөлiмдер1

17. Жыныстардың аэрация аймағының сортаңдану эпюрасы

18. Топырақтық сулардың деңгейiнiң тербелiсiнiң кескiнi

19. Инженерлiк-геологиялық және гидрогеолоиялық деректер

20. Топырақ сілемдері типтес тәжiрибелiк алаңшаларда (тұтасқұймаларда) сортаңданған топырақтардың тұз қайтарымдылығын зерттеу

21. Топырақтың су-физикалық қасиеттерiн зерттеу

22. Топырақтық-мелиоративтiк зерттеулердiң деректерi

23. Қорғалатын жер ауданының климаттық сипаттамасы

24. Қорғалатын аумақтағы өзендер мен су қоймаларының гидрологиялық сипаттамасы

25.

есеп бойынша

с.с.

“

“

“

“

“

жоба бойынша

с.с.

1Қиманың масштабы жобаның тиiстi сатысына сәйкес келетiн, картаның масштабымен үйлестiрiлуi тиiс.

Ж қосымшасы

Терминдер мен анықтамалар

Аумақты, ғимаратты және имаратты инженерлік қорғау – қауіпті геологиялық, экологиялық және өзге процестердің аумаққа, ғимаратқа және имаратқа теріс әсерін ескертуге, сондай-ақ олардың салдарынан қорғауға бағытталған инженерлік имараттар мен шаралардың кешені.

Су басу – аумақ учаскесінде суағар, суқойма немесе жерасты сулары деңгейі көтерілуі нәтижесінде судың еркін бетінің пайда болуы.

Су астында қалу – нәтижесінде су режимі мен аумақ балансы өзгеретін, құрылыстың берілген түрі үшін қауіпті мәндері арта түсетін және құрылыстың және объектілерді пайдаланудың қажетті жағдайларын бұзатын жерастыт суларының деңгейі (арындары) және/немесе топырақтардың (жер қыртысы – топырақтардың) ылғалдылығының артуы болатын кешенді гидрогеологиялық және инженерлік-геологиялық процесс.

Мониторинг – инженерлік геологияда – мыналар кіретін біртұтас жүйе:- инженерлік-геологиялық процестерге, инженерлік қорғаудың тиімділігіне, объекті

құрылысы және пайдаланылуы кезіндегі имараттардың және аумақтардың жағдайына арналған кешенді бақылаулар;

- бақылаулар, есептер және үлгілеулер нәтижелерін талдау, инженерлік қорғанысты күшейту, имараттың құрылымын жетілдіру және т. б.

- имараттардың сенімділігін және инженерлік қорғаудың тиімділігін қамтамасыз ету жөніндегі, әлеуметтік-экологиялық салдарларды ескерту жөніндегі қосымша шараларды жобалау;

- белсенді геологиялық бақылау кезінде қосымша шараларды жүзеге асыру.

З қосымшасы

СIЛТЕМЕ ЖАСАЛҒАН НОРМАТИВТIК-ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰЖАТТАРДЫҢ ТIЗIМI

НТҚ-ның белгiленуi НТҚ атауы

ҚНжЕ 2.01.14-83

ҚНжЕ 2.06.14-85

–

ҚНжЕ 2.04.03-85

ҚНжЕ 2.01.15-90

ҚНжЕ 2.02.01-83*

ҚНжЕ 2.05.02-85

ҚР ҚНжЕ 3.03-01-2001

ҚНжЕ 2.06.05-84*

ҚНжЕ 3.07.01-85

ҚНжЕ 2.06.01-86

МСТ 25100-95

МСТ 28622-90

МСТ 17.5.3.05-83

Есептiк гидрологиялық сипаттамаларды анықтау

Кен қазбаларын жерастылық және беткi сулардан қорғау

Қазақстан Республикасының құрылыс салынып жатқан аумақтарының суға кетіп қалуын ескерту жөніндегі ұсыныстар

Канализация. Сыртқы тораптар және имараттар

Аумақтарды, ғимараттарды және имараттарды қауіпті геологиялық процестерден инженерлік қорғау. Жобалаудың негізгі ережелері

Ғимараттардың және имараттардың негіздері

Автомобиль жолдары

Темір жолдар

Топырақтық материалдардан жасалған бөгеттер

Өзендік гидротехникалық имараттар

Гидротехникалық имараттар. Жобалаудың негізгі ережелері.

Топырақтар. Ісінушілікті зертханалық анықтау әдісі

МСТ 17.5.3.05-84

МСТ 8020-90

Топырақтар. Ісінушілікті зертханалық анықтау әдісі

Жердің табиғатын қорғау. Жерді қалпына келтірудің жалпы талаптары

Жерді қалпына келтірудің табиғатын қорғау. Жерді иеленудің жалпы талаптары

Канализациялық, суқұбырлық және газқұбырлық тораптардың құдықтарына арналған бетондық және темірбетондық құрылымдар. Техникалық талаптар

emer.gov.kzemer.gov.kz/kchs/2016/fevral/11/snip_12.docx · Web viewСНиП РК 2.03-10-2002*...

Documents

Transcript of emer.gov.kzemer.gov.kz/kchs/2016/fevral/11/snip_12.docx · Web viewСНиП РК 2.03-10-2002*...