Elia, een wereld vol energie

Elia een wereld vol energie

20033_CoverElia_NL.indd 220033_CoverElia_NL.indd 2 15/04/08 11:56:4315/04/08 11:56:43

Elia een wereld vol energie

InhoudElia: centraal in de elektriciteitsmarkt

Netbeheerder : een opdracht met veel facetten

Onze elektriciteit: driefasige wisselstroom

De weg van de elektriciteitDe bovengrondse lijnenDe ondergrondse kabels

Een groot Europees net

Het Elia-net : een spinnenweb van verbindingen en knooppunten

24 uur op 24 het elektrische systeem beheren

De veilige werking van het net ondersteunen

Een net in permanente evolutie

De ontwikkelingsprojecten van A tot Z beheren

Een professioneel onderhoud voor een betrouwbaar net

De hoogspanningsverbindingen

De hoogspanningsstations

De hoogspanningselementen

De laagspanningsinstallaties

Veilig in de omgeving van hoogspanning

Hoogspanning en elektrische en magnetische velden

p. 1

p. 2

p. 3

p. 4p. 4p. 6

p. 8

p. 10

p. 11

p. 12

p. 13

p. 14

p. 15

p. 16

p. 18

p. 20

p. 24

p. 26

p. 27

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>


E L I A E E N W E R E L D V O L E N E R G I E

1

Elektriciteits-

producenten

Frankrijk

Nederland

Luxemburg…

IMPORT

Transmissie

380 tot 30 kV

ELIA

Huishoudelijk

KMO’s,

professioneelDistributie

van 15 kV

tot 230V

Grote en

middelgrote

industrie

Decentrale

productie

Frankrijk, Nederland

Luxemburg…

EXPORT

In een vrije elektriciteitsmarkt moeten de marktspelers (binnen- en

buitenlandse producenten en leveranciers) met elkaar kunnen

concurreren. Om dit mogelijk te maken, moeten al deze marktspe-

lers op een zelfde objectieve en transparante wijze de elektrici-

teitsnetten kunnen gebruiken om energie te vervoeren tot bij de

verbruikers. Elia is de onafhankelijke transmissienetbeheerder die

dit vervoer over het Belgische hoogspanningsnet mogelijk maakt.

Elia is de beheerder van het Belgische hoogspanningsnet, van 380 kV

tot 30 kV. Het bedrijf speelt een centrale rol in de elektriciteitsmarkt

en de energievoorziening van ons land.

Het net van Elia is de onmisbare schakel om de elektriciteit van

de elektriciteitsproducenten in binnen- en buitenland tot bij de

verschillende soorten verbruikers te brengen.

Elia vervoert elektriciteit op hoogspanning over zijn net van de

elektriciteitscentrales naar de industriële grootverbruikers, die

rechtstreeks op het hoogspanningsnet zijn aangesloten en naar de

installaties van de distributienetbeheerders, die de energie verder

verdelen op midden- en laagspanning, tot bij de KMO’s en de

gezinnen.

Elia onderhoudt het hoogspanningsnet en bouwt het verder uit

om aan de behoeften van de markt en de gemeenschap te blijven

voldoen.

Door zijn centrale en unieke plaats in de elektriciteitsmarkt, is Elia

ook uitstekend geplaatst om de rol van marktfacilitator op zich te

nemen. Dat betekent dat Elia alles in het werk stelt om een vlotte

doorstroming van energie mogelijk te maken en de vrije concur-

rentie in een open elektriciteitsmarkt zo goed mogelijk te laten

spelen. Elia biedt de marktspelers diensten aan die de toegang tot

het net en de markt zo vlot mogelijk maken.

E l i acentraal in de

elektriciteitsmarkt

20033_Elia_broch_peda_Nl_Def_bat.indd Sec1:120033_Elia_broch_peda_Nl_Def_bat.indd Sec1:1 15/04/08 12:01:4415/04/08 12:01:44

2

Het beheer van het hoogspanningsnet kan men vergelijken met

het beheer van een wegennet, met snelwegen, grotere en klei-

nere banen en de nodige verkeerswisselaars ertussen. Er moet

op worden toegezien dat het verkeer vlot verloopt, dat er geen

opstoppingen zijn en dat het verkeer op veilige wijze in goede

banen wordt geleid. Hiervoor zorgen de dispatchings, de ‘ver-

keersleiders’. Een wegennet moet ook regelmatig onderhouden

worden om in goede staat te blijven. En om aan de toenemende

verkeersstromen tegemoet te komen zal het wegennet moeten

worden uitgebreid waar nodig.

Dit alles geldt ook voor het hoogspanningsnet.

Als transmissienetbeheerder voor de elektriciteit in België heeft

Elia een wettelijk vastgelegde opdracht. De netbeheerder moet

immers alle marktspelers die dit wensen op eenzelfde objec-

tieve en transparante wijze toegang verlenen tot zijn net. Deze

marktspelers zijn binnenlandse en buitenlandse producenten,

distributienetbeheerders, elektriciteitsleveranciers en traders.

Elia staat in voor de ontwikkeling en het onderhoud van de

hoogspanningsinfrastructuur en zorgt voor de betrouwbare door-

stroming van de elektriciteit over zijn net. Elia zorgt ook voor de or-

ganisatie van de energietransporten over zijn net: het organiseert

de toegang op transparante en objectieve basis voor alle netge-

bruikers. Elia speelt daarbij ook een belangrijke rol in de ontwikke-

ling van de vrije elektriciteitsmarkt, door diensten ter beschikking

te stellen en initiatieven op het getouw te zetten die bijdragen tot

een vlotte werking van de elektriciteitsmarkt. Bij de ontwikkeling

van al zijn activiteiten heeft Elia steeds het belang van de markt,

de verbruikers en de gemeenschap voor ogen. Enkele voorbeel-

den: het creëren van een Hub, een energie-uitwisselingsplatform

waar marktspelers onderling energie kunnen uitwisselen en de

oprichting van de Belgische energiebeurs, die gekoppeld is aan de

Nederlandse en Franse energiebeurzen en waar anoniem elektri-

citeit kan worden verhandeld voor levering de volgende dag of de

dag zelf. Dergelijke initiatieven dragen bij tot betere werking van

de markt en tot gunstiger energieprijzen voor de verbruikers.

Naast zijn activiteiten op de Belgische elektriciteitsmarkt is Elia

echter ook actief op Europees vlak: Elia neemt deel aan een aan-

tal belangrijke Europese projecten, zoals bv. de uitbreiding tot

vijf landen van de marktkoppeling via de energiebeurzen.

N E T B E H E E R D E R

een opdracht met

veel facetten



12

10

8

6

4

2

0

-2

-4

0 60 120 180 240 300 360

Ptotaal =

P1 P2 P3

i2i1 i3

3

De energie die in de elektriciteitscentrales geproduceerd wordt

en over het hoogspanningsnet, de midden- en laagspannings-

netten wordt vervoerd, is driefasige wisselstroom. In Europa is

de frequentie 50 Hertz. Dit betekent 50 periodes per seconde.

Driefasige systemen hebben als voordeel tegenover eenfasige

systemen dat ze een effi ciënter energievervoer mogelijk maken:

er is minder geleidend materiaal nodig en de alternatoren en

motoren kunen een hoger rendement bereiken.

Het principe van de driefazige wisselstroom blijft behouden over

de verschillende spanningsniveaus tot in de laagspanningsnet-

ten. In woningen kunnen zowel eenfazige als driefazige circuits

bestaan.

O N Z E E L E K T R I C I T E I T

driefasige

wisselstroom


De weg van

de elektriciteitDe bovengrondse lijnen

Analoog aan het verkeersnet, zijn er in het hoogspanningsverkeers-

net verschillende soorten wegen, elk gekenmerkt door een span-

ningsniveau. Het hoogste spanningsniveau, 380 kV, stemt overeen

met de autosnelwegen, het 150 kV-net met de nationale wegen,

het 70 kV net met de regionale wegen, enz...

Om de elektriciteit op effi ciënte wijze vanuit de productie-

installatie tot bij ons thuis te voeren, speelt de wet

een belangrijke rol: het vermogen is gelijk aan de spanning

vermenigvuldigd met de stroomsterkte en de arbeidsfactor.

Hiertoe beschikken we over een netwerk van bovengrondse

lijnen en ondergrondse kabels, onderling verbonden via knoop-

punten (hoogspanningsstations, middenspanningsstations en

laagspanningscabines).

De elektriciteitscentrales leveren aan het uiteinde van de alter-

nator een vermogen op een spanning van zo’n 20 kV. Willen

we nu grote vermogens op effi ciënte wijze over grote afstand

transporteren, dan zullen we dit op een zo hoog mogelijke span-

ning doen, om de stroomsterkte zo beperkt mogelijk te houden.

Zo voorkomen we immers belangrijke energieverliezen en een

aantal technische problemen verbonden aan deze verliezen

(opwarming). We zullen dus voor het transport over lange

afstand optransformeren naar een zo hoog mogelijke spanning :

380 kV, 220 kV, 150 kV. Bij een hogere spanning is immers, voor

eenzelfde vermogen, de stroomsterkte kleiner en blijven de

energieverliezen beperkt.

Om de energie nu bij de verschillende soorten verbruikers te

brengen, zullen we ze terug op de spanningen moeten brengen

die deze verbruikers nodig hebben.

Naargelang het geval zullen één of meerdere opeenvolgende

transformaties nodig zijn : naar 70 kV, 36 kV, 30 kV, 15 kV, 12 kV,

6 kV en uiteindelijk 230 V, de spanning in onze woningen. Deze

transformaties gebeuren via vermogenstransformatoren achter-

eenvolgens in de hoogspanningsstations van Elia en de midden-

spanningsstations van de distributienetbeheerders.

De elektriciteitsnetwerken vormen zo de verbindende factor tus-

sen producent en verbruiker.


De weg van

de elektriciteitDe ondergrondse kabel

Om de elektriciteit op effi ciënte wijze vanuit de productie-

installatie tot bij ons thuis te voeren, speelt de wet

een belangrijke rol: het vermogen is gelijk aan de spanning

vermenigvuldigd met de stroomsterkte en de arbeidsfactor.

Hoogspanning

Middenspanning

Laagspanning


Een groot

Europees net

I

Doel

WWWWoWoWoWWoeWoWoWoeoeoeeWWoWWoWoWWWWoWooWoeeeee ttyttytyytytystyttstys nneneneoesty

LLesLeLeesesssessLL ssssssesessessssesseeestarquitstasta

eeeeellllAvelin

Chooz

8



Legende

9

Net zoals we met de wagen kunnen rondrijden over een groot Euro-

pees wegennet, zo is er ook een groot Europees hoogspanningswe-

gennet: het UCTE-net (Unie voor de Coördinatie van de Transmissie

van Elektriciteit), waarbinnen de elektriciteit rondstroomt.

Het Elia-net maakt deel uit van dat grote Europese koppelnet

van de UCTE. UCTE is een technisch samenwerkingsverband

tussen de transmissienetbeheerders van 24 landen van het

Europese continent, die hun netten exploiteren als één groot

geheel waarbinnen de energie vrij rondstroomt. Dit UCTE-net

wordt synchroon uitgebaat: dit wil zeggen dat de frequentie over

geheel dit net gelijk is en dat elke schommeling, tengevolge van

een onevenwicht tussen productie en verbruik, over geheel dit

net op dezelfde wijze voelbaar is. Alle netbeheerders dragen op

equivalente wijze bij tot de goede werking van dit Europese net

en passen dezelfde technische exploitatiecriteria toe. Door de

grootschaligheid is een grotere netstabiliteit en bevoorradings-

zekerheid mogelijk. Binnen zo’n groot net kan een incident

zoals het plots uitvallen van een productiecentrale immers veel

makkelijker worden opgevangen. Wel kan een incident zich

uitbreiden tot een groter gedeelte van het net.

Hydraulische centrale

Windmolenpark

Thermische centrale

Hoogspanningsstation

Hoogspanningsstation + centrales

Onvormingsstation

Constructie

380-400 kV transmissieverbindingen

300-330 kV transmissieverbindingen

220 kV transmissieverbindingen

132-150 kV

Gelijkstroomverbinding

Interconnectie voor spanning < 220kV

Spanning

Tijdelijke spanning

Een circuit

Onder constructie

Dubbel circuit

Dubbel circuit met 1 circuit gemonteerd

> = 3 circuits

Centrales en HS-stations : Verbindingen :


Elektrische verbindingen

SPANNING

(kV)

ONDERGRONDS

(km)

BOVENGRONDS

(km)

TOTAAL

(km)

380 891 891

220 297 297

150 410 2.014 2.424

70 292 2.405 2.697

36 1.922 8 1.930

30 141 26 167

Totaal 2.765 5.641 8.406

10

H E T E L I A - N E T

een spinnenweb

van verbindingen

en knooppunten

Het hoogspanningnet dat Elia beheert beslaat zo’n 8400 km aan

boven- en ondergrondse hoogspanningsverbindingen evenals

een 800-tal hoogspanningsstations.

De 380 kV-lijnen vormen de ruggengraat van het Belgische

en Europese net. Langs deze lijnen verlopen de internationale

energie-uitwisselingen. Op dit net zijn o.a. de kerncentrales van

Doel en Tihange en de pompcentrale van Coo aangesloten. Elia

heeft ook interconnecties met Frankrijk op 220 kV.

De netten van 150 kV en lager die Elia beheert vervoeren de

elektriciteit naar de belangrijke verbruikscentra. De distributie-

netbeheerders verdelen de energie op lagere spanningen (15 kV

en lager) tot bij de KMO’s en de gezinnen.

Het Eia-net is te vergelijken met een sterk vermaasd en ingewik-

keld spinnenweb, bestaande uit lussen op een zelfde spannings-

niveau en met andere spanningsniveaus. Op die manier is het

mogelijk de verbruikers langs diverse wegen te bevoorraden, wat

een grote leveringszekerheid biedt.

gegevens op 31 december 2007



11

De dispatchings kunnen op schermbeelden elk onderdeel van

het net bekijken: elke verbinding en elk hoogspannings station

met de railstelsels, de koppelingen en de transformatoren is

weergegeven en kan in detail bekeken worden om van op

afstand in te grijpen.

De dispatchings beschikken voor alle verbindingen en hoog-

spanningsstations ook over cijfermatige real time gegevens

inzake de belangrijke parameters die een stabiele en kwaliteits-

volle stroomlevering uitmaken:

> het evenwicht van de Elia-regelzone;

> de frequentie (deze is over geheel het Europees net dezelfde);

> de actieve energie;

> de reactieve energie

> de spanning.

Zij beschikken eveneens over de real time gegevens van alle

productie-installaties die injecteren in het Elia-net.

De dispatchings kunnen ingrijpen in de topologie van het net en

kunnen wijzigingen in de productie van de centrales (van actief

en reactief vermogen) vragen. Zij kunnen ook verbruikers afscha-

kelen die hiertoe met Elia een contract hebben afgesloten.

De dispatchings kunnen onmiddellijk van op afstand hoogspan-

ningselementen in en uit dienst nemen en zo de topologie van

het net wijzigen. Dit gebeurt om congesties (overbelasting) te

vermijden of om werken uit te voeren. Door de verscheidene

rails (zie verder) in een hoogspanningsstation te koppelen of te

ontkoppelen, kan de dispatching inspelen op de wisselstroom-

weerstand of impedantie. Faseverschuivers, ook dwarsregeltrans-

formatoren genoemd, maken het ook mogelijk om de stromen

beter te spreiden en zo congesties te vermijden. Deze transfor-

matoren zorgen voor een verschuiving van de fasehoeken tussen

de drie fasen en werken zoals een soort kraantje, dat de energie-

stromen kan ‘doseren’.

Om een vloeiend verkeer mogelijk te maken, worden de

verkeers stromen op het autowegennet bewaakt door verkeers-

dispatchings, die, zo nodig, kunnen ingrijpen en het verkeer

omleiden. Dit is ook het geval voor de elektriciteitsstromen op

het hoogspanningsnet: de Elia controlecentra zorgen hiervoor.

Zij waken 24 uur op 24 over de goede werking van het elektrische

systeem.

Onder elektrisch systeem verstaat men het hoogspanningsnet

met alle elementen om energiedoorstroming mogelijk te maken:

productie-eenheden die elektriciteit injecteren en verbruikers

die energie afnemen op verschillende spanningsniveaus; even-

als de internationale verbindingen of interconnecties die het net

verbinden met de buurlanden en de verbindingen met de netten

op lagere spanningen.

Elia waakt 24 uur op 24 over de goede werking van het net en

over het beheer van de energiestromen en regelt het evenwicht

tussen productie en verbruik in de Belgische regelzone. Dit is

het Belgische hoogspanningsnet dat door Elia beheerd wordt

en deel uitmaakt van een groter Europees net. Ook de energie-

uitwisselingen met de omringende landen zijn van belang voor

een zekere, betrouwbare en stabiele elektriciteitstransmissie. Dit

beheer wordt echter ook op langere termijn gepland.

De vier controlecentra (‘dispatchings’) van Elia zijn de verkeers-

leiders die het hoogspanningsnet 24 uur op 24 bewaken en

besturen. De nationale dispatching bevindt zich in Linkebeek;

de drie regionale dispatchings liggen in Antwerpen (Merksem),

Brussel en Namen. De nationale dispatching beheert de grens-

overschrijdende verbindingen en is exclusief verantwoordelijk

voor het 380 kV-koppelnet. Hij regelt het globale evenwicht

tussen productie en verbruik in de Belgische regelzone (het Bel-

gische net) en coordineert de werking tussen de drie regionale

centra.De regionale dispatchings waken elk in hun regio over

de netten op lagere spanningen (220 kV tot 30 kV). Zij staan in

rechtstreeks contact met de industriële verbruikers die op het

Elia-net zijn aangesloten en voeren veel schakelingen uit.

24 uur op 24

het elektrische

systeem beheren


12

Spanning op peil houden

Elia moet de spanning regelen, om in alle delen van zijn net

steeds een goed spanningsniveau te kunnen handhaven. De

spanning is een lokaal gegeven en kan dus verschillen naar-

gelang van de plaats in het net. Ze hangt af van verschillende

factoren, waarvan sommige gebonden zijn aan het net zelf

en andere te maken hebben met de netgebruikers. Zo wordt

ze beïnvloed door de samenstelling van het net (luchtlijnen –

ondergrondse kabels), de belasting op de verbinding en door

de verscheidene types van installaties aangesloten op het net,

waarvan sommige reactieve energie absorberen en andere ze

daarentegen injecteren.

Elia heeft in verscheidene hoogspanningsstations condensato-

renbatterijen om de spanning te ondersteunen. Ook door de

regeling van de transformatoren (in ‘stappen’) kan de spanning

bijgestuurd worden. Elia moet ook een beroep doen op de pro-

ductiecentrales om reactieve energie te leveren of te absorberen

om de spanning te ondersteunen.

Het net weer opstarten na black-out

Wanneer geheel het Belgische net zou uitvallen door een groot

incident, moeten bepaalde productiecentrales kunnen opstarten

zonder eerst energie uit net nodig te hebben. Dit is de black-

startdienst, die enkele welbepaalde centrales aan Elia leveren.

Op verschillende plaatsen in het net zijn er centrales die Elia deze

dienst leveren.

De veilige werking

van het net

ondersteunen

Zoals de weggebruikers een verantwoordelijkheid hebben om

de verkeersveiligheid te waarborgen, moeten ook de netgebrui-

kers bijdragen tot de betrouwbare werking van het net.

Om een zekere en kwaliteitsvolle energietoelevering aan alle ver-

bruikers mogelijk te maken, moet de werking van het hoogspan-

ningsnet van Elia een beroep kunnen doen op ondersteunende

diensten. Deze worden voor een groot deel geleverd door

netgebruikers: productie-eenheden en afnemers aangesloten op

het net. Elia koopt deze diensten aan op contractuele basis.

Een permanent evenwicht

Omdat elektriciteit niet kan worden opgeslagen tenzij in bat-

terijen, moet ze geproduceerd worden op het ogenblik van het

verbruik en in precies de vereiste hoeveelheden. Is het verbruik

hoger dan de productie, dan zal de frequentie dalen. Omge-

keerd, zal ze stijgen wanneer er meer geproduceerd wordt dan

verbruikt. Een onevenwicht in het Europese koppelnet zal over

geheel dit net de frequentie op dezelfde wijze beïnvloeden. Als

netbeheerder is Elia verantwoordelijk voor het globale evenwicht

binnen zijn regelzone.

Daar Elia zelf geen productie-installaties bezit, zal het de netge-

bruikers (producenten en afnemers) vragen een aantal diensten

te leveren om het evenwicht in stand te houden.

> primaire reserve : een onmiddellijke reserve wordt binnen de

15 seconden vrijgemaakt wanneer de frequentie binnen het

Europese net schommelingen vertoont door een onevenwicht

tussen productie en verbruik (bijvoorbeeld door het plots uit-

vallen van een productie-eenheid). De netbeheerder bij wie dit

onevenwicht optreedt, kan rekenen op de solidaire bijdrage

aan de primaire reserve van alle Europese transmissienetbe-

heerders. Deze wordt geleverd, tot 15 minuten na het voorval.

> secundaire reserve : deze kan tussen de 15 en 30 seconden

opgestart worden om het evenwicht in de regelzone (het Bel-

gische net) te herstellen. Zij moet na 15 minuten de primaire

reserve hebben vervangen.

> tertiaire reserve : deze kan over een langere periode (tot 12

uur) worden aangewend om langdurige onevenwichten of

congesties (overbelastingen) op te vangen. Productie-eenhe-

den leveren deze reserve door energie te injecteren, afnemers

door op contractuele basis gedurende een vooraf bepaalde tijd

vermogen af te schakelen.



13

Net zoals het wegennet wordt uitgebreid om het aan te passen

aan de toenemende verkeersstromen, zo wordt ook het hoog-

spanningsnet steeds verder ontwikkeld en verbeterd. Ook het

elektriciteitsverkeer evolueert immers: er komen nieuwe verbrui-

kers bij, er komt in de vrije elektriciteitsmarkt meer internationaal

verkeer, ...

Het net ontwikkelen en verbeteren, zodat het steeds tegemoet

komt aan de – veranderende – behoeften van de markt en de

gemeenschap: ook dat is een belangrijke opdracht van Elia.

Elia voert deze ontwikkelingen uit volgens ontwikkelings- of

investeringsplannen die ter goedkeuring aan de bevoegde

(federaal of gewestelijk) worden voorgelegd.

Elia investeert continu in de verbetering, vernieuwing en

uitbreiding van zijn net.

De voornaamste drijfveren voor de investeringen zijn:

> de evolutie van de elektriciteitsvraag in België;

> de opening van de elektriciteitsmarkt door verhoging van de

internationale uitwisselingscapaciteit;

> de onafhankelijkheid van het net t.o.v. de lokalisatie van de

productie;

> de beleidsopties van de overheden met betrekking tot de

energie en de duurzame ontwikkeling, o. m. de aansluiting van

decentrale en hernieuwbare productie-eenheden, waaronder

de windmolenparken op zee;

> de vervanging van oudere installaties met het oog op en

hogere effi ciëntie;

> de aansluiting van nieuwe klanten-netgebruikers, enz...

De investeringen van Elia beantwoorden aan drie doelstellingen:

> energie: waken over een betrouwbare elektriciteitstransmissie

op lange termijn, rekening houdend met evoluties in produc-

tie, verbruik en geografi sche spreiding;

> milieu: opteren voor duurzame oplossingen;

> economie: streven naar het meest voordelige transmissietarief

voor de eindverbruiker.

Een net in

permanente

evolutie


14

De ontwikkelings-

projecten van

A tot Z beheren

Om de meest passende economische oplossingen te zoeken

voor de uitbreiding en verbetering van het wegennet wordt

een beroep gedaan op gespecialiseerde engineeringbureaus.

Ook de verbeteringen, uitbreidingen en vernieuwingen van het

hoogspanningsnet gebeuren onder leiding van het engineering-

bureau van Elia.

Elia’s engineeringbureau Bel Engineering beheert de ontwikke-

lingsprojecten van Elia van A tot Z: van de eerste studie, het con-

cept en de keuze van de gebruikte materialen, het projectontwerp,

het aanvragen en opvolgen van de verscheidene vergunningen,

de keuze van de contractors, de coördinatie van de uitvoering van

de werken, het toezicht op de werf tot de oplevering van het werk.

De projectleiders van Bel Engineering zijn elk verantwoordelijk

voor een project, van begin tot einde. Dit kan gaan om hoogspan-

ningsstations of hoogspanningsverbindingen, zowel boven- als

ondergrondse.

De designers tekenen de ontwerpen uit en zorgen voor de actu-

alisering. Zij hebben verschillende specialisaties: hoogspanning

en laagspanning.



15

Elia kan hiervoor rekenen op vier gespecialiseerde onderhouds-

disciplines :

> hoogspanning : de onderhoudsactiviteiten aan de hoogspan-

ningsinstallaties van de hoogspanningsstations : de transfor-

matoren, vermogenschakelaars, scheiders, meettransformato-

ren enz...;

> laagspanning : alle laagspanningsapparatuur van de hoog-

spanningsposten : beveiligingen, automaten, hulpsystemen,

afstandsbedieningen enz...;

> lijnen en kabels: het onderhoud van de hoogspanningsver-

bindingen: de bovengrondse lijnen met de pylonen, en de

ondergrondse kabels met hun bijhorende installaties;

> verder staan de onderhoudsdiensten van Elia ook in voor de

algemene onderhoudswerken op de Elia-sites en in de nabij-

heid van de hoogspanningsinstallaties, zoals snoeiwerken,

schoonmaakacties... en begeleiden ze de werken en projecten

op de site.

De Elia-onderhoudsspecialisten voeren in opdracht ook onder-

houdstaken uit aan de hoogspanningsinstallaties van de Elia-

netgebruikers.

Sommige elementen van het hoogspanningsnet hebben een

lange levensduur, zelfs tot 50 jaar. Andere elementen (met name

de elektronische laagspanningsapparatuur) kennen een veel

kortere levensduur en een zeer snelle technologische evolutie.

Vandaar dat het net niet alleen een ruime waaier aan verschil-

lende apparatuur telt, maar bovendien ook veel verschillende

technologieën. Elia heeft daarom ook een eigen expertisedepar-

tement met specialisten die de bijzondere onderhoudspolitie-

ken uitstippelen voor elk type en soort apparaten. Elia heeft ook

een eigen technisch opleidingcentrum, het Education Center,

waar de onderhoudstechnici alle verschillende technieken kun-

nen aanleren en oefenen.

Een professioneel

onderhoud voor een

betrouwbaar net

Voor een veilig en vlot verkeer is het van belang dat onze wegen

in goede staat blijven en hersteld worden wanneer er een be-

schadiging optreedt. Ook dit geldt voor het hoogspanningsnet.

Alle onderdelen van het net worden regelmatig gecontroleerd

en onderhouden door de technici van Elia om steeds optimaal

te blijven functioneren en een zekere elektriciteitsvoorziening

mogelijk te maken. Bij defecten of beschadiging staan de Elia-

technici op elk ogenblik van de dag paraat om in te grijpen.

Elia staat in voor het onderhoud en de instandhouding van de

hoogspanningsinstallaties (op de spanningsniveaus van 30 kV

tot 380 kV): lijnen, kabels, transformatoren... Dit onderhoud kan

worden onderverdeeld in 2 types van taken:

> het preventieve onderhoud: dit zijn de geplande controles,

nazichten en onderhoudsbeurten;

> het curatieve onderhoud: de interventies en herstellingen bij

defecten en schadegevallen.


16

De elementen van het hoogspanningsnet

In de analogie met het verkeersnet, zouden we het hoogspan-

ningsstation vergelijken met de verkeerswisselaar. Om echter

goed te begrijpen hoe het hoogspanningsnet met zijn verbindin-

gen en hoogspanningsstations in elkaar zit en werkt, stellen we

een andere interessante analogie voor, die ons toelaat meer in

de details te treden: het elektrisch verdeelbord bij ons thuis of

in een industriële installatie.

Een elektrisch verdeelbord heeft immers dezelfde functie als een

hoogspanningsstation, alleen kleiner en op een lagere spanning.

Het elektrische vermogen komt via een of meerdere leidingen

toe en wordt over verschillende elektrische circuits verdeeld, via

de elektrische kabels of leidingen die zich tussen de vermogens-

schakelaars en bijvoorbeeld de stopcontacten bevinden. Zowel

de inkomende als uitgaande feeders van het verdeelbord zijn be-

veiligd door vermogensschakelaars die ervoor zorgen dat defecte

apparaten (ofwel het apparaat zelf, ofwel de leiding waarop het is

aangesloten) afgeschakeld kunnen worden. In industriële instal-

laties zijn deze borden dan nog eens uitgerust met meettoestellen.

Het hoogspanningsnet bestaat uit enerzijds hoogspanningsver-

bindingen en anderzijds hoogspanningsstations.

Bij de hoogspanningsverbindingen onderscheiden we twee

grote families: de bovengrondse verbindingen of luchtlijnen, en

de’ ondergrondse verbindingen, ook kortweg ‘kabels’ genoemd.

Beide hebben dezelfde functie: de energie over een bepaalde

afstand transporteren, vanuit de elektriciteitscentrales naar de

hoogspanningsstations en vanuit deze stations naar de grote

verbruikers en de middenspanningsinstallaties van de distribu-

tienetbeheerders. In ons verdeelbord vormen ze de circuits.

De hoogspanningsstations of ‘posten’ zijn knooppunten in het

net, waar de koppeling naar verscheidene verbindingen kan wor-

den gemaakt en waar de energie kan getransformeerd worden

naar verscheidene spanningsniveaus.

Een hoogspanningsstation is dus vergelijkbaar met het verdeel-

bord in onze laagspanningsinstallatie thuis.

De hoogspannings-

verbindingen

waakdraad

1 draadstel

rode of witte

bebakeningsbollen

isolator

fase (3 fasen = 1 draadstel)



17

Een bovengrondse hoogspanningsverbinding wordt gereali-

seerd aan de hand van draadstellen van metalen geleiders, die

ondersteund worden door pylonen of masten. Een draadstel

bestaat uit drie geleiders of fazes, die samen driefazige wissel-

stroom vervoeren. De lengte van een overspanning kan uiteenlo-

pend zijn, maar bedraagt voor de 380 kV tot 150 kV-lijnen tussen

de 300 en 600 m.

Naargelang van het spanningsniveau zijn er een of twee en

soms ook drie of vier draadstellen.

Doorgaans zijn er bovenaan nog een of twee waakdraden of

wachtkabels. Zij hebben verscheidene functies :

> de lijn tegen blikseminslag te beschermen;

> bij een fout een deel van de foutstroom evacueren;

> zij zijn vaak uitgerust met teletransmissievezels om gegevens-

overdracht tussen de posten mogelijk te maken.

De pylonen bestaan in verschillende dimensies en vormen, naar

gelang van de wijze van aanhechting van de geleiders.

Isolatorenkettingen isoleren de geleiders van de pylonen.

Zij bestaan uit reeksen schotels uit een isolerend materiaal,

meestal uit glas en soms uit porselein. Naargelang van de

spanning, zullen er meer of minder schotels zijn.

De geleiders bestaan doorgaans uit gebundelde draden van

koper, aluminium of aluminiumlegeringen. Zij zijn niet omhuld

met een isolatiemateriaal: de lucht eromheen dient als isolator.

Ondergrondse verbindingen worden in de ondergrond gelegd

doorgaans langs infrastructuur (de openbare weg). In dat geval

zijn vaak langs hetzelfde traject nog andere nutsleidingen aan-

wezig. Langere verbindingen lopen echter ook regelmatig langs

niet-stedelijke milieus.

Doorgaans liggen ze op een diepte tussen 80 cm en 1,20 m in de

ondergrond.

Er zijn kabels op verscheidene spanningen in het net aanwezig,

tot 150 kV.

De ondergrondse verbindingen bestaan eveneens telkens

uit drie geleiders, met eromheen een isolerende stof en een

beschermende mantel. Er zijn drie grote families van kabels te

onderscheiden :

> monopolaire kabels met een synthetische isolatie van poly-

ethureen (PRC of XLPE). Dit is de nieuwste technologie; in deze

kabels worden vaak ook optische vezels ingebouwd, waarmee

de temperatuur gemonitored wordt (alleen voor de 150 kV

-kabels).

> monopolaire kabels met een papierisolatie gedrenkt in vloei-

bare olie. Deze techniek bestaat nog voor kabels van 150 kV en

70 kV, maar verdwijnt stilaan.

> tripolaire loodkabels met geïmpregneerd papier, waar de drie

geleiders samen in één kabel zitten. Deze techniek bestaat

voor spanningen lager dan 40 kV.

DE BOVENGRONDSE LI JNEN DE ONDERGRONDSE K ABELS

Ronde aluminium

geleider met

geslagen draden

Geleiderscherm

XLPE isolatie

Isolatiescherm

Zwelband halfgeleidend

Loodmantel

PE-mantel


18

De hoogspannings-

stations

De hoogspanningsstations zijn dus, in onze laagspanningsinstal-

latie, het verdeelbord zelf.

Er zijn in grote lijnen twee families van hoogspanningsstations :

> de luchtgeïsoleerde hoogspanningsstations of AIS-stations

(Air Insulated Stations); de stations met spanningen van 380 kV

tot 36 kV van dit type zijn doorgaans openluchtstations, terwijl

deze op lagere spanningen veelal in gebouwen ondergebracht

worden.

> de gasgeïsoleerde gepantserde stations (GIS of Gas Insulated

Stations) : hier zijn alle functionele elementen in een geheel

omsloten geheel ondergebracht, dat met gas (doorgaans SF6)

geïsoleerd is. Door het grotere isolatievermogen tegenover

lucht, kunnen deze installaties aanzienlijk kleiner uitgevoerd

worden, zodat het geheel veel minder plaats inneemt.

De structuur van een hoogspanningsstation

Ook in het hoogspanningsstation vinden we het principe van de

drie geleiders (voor de driefasige wisselstroom) terug.

Een hoogspanningsstation is, ongeacht zijn type, opgebouwd

rond één, twee of zelfs drie railstelsels (dus 1, 2 of 3 sets van

3 rails). Deze zijn de gemeenschappelijke verbinding voor de

verschillende velden , die op hun beurt het vertrek vormen naar

de transfos, luchtlijnen, of kabelverbindingen vanuit de hoog-

spanningspost.

Men spreekt dan ook van: lijnveld, kabelveld, transforma-

torveld en koppelveld.

Een station met slechts één railstelsel heeft het nadeel dat bij een

defect op deze rail, geheel het station buiten dienst moet.

Wanneer er meer railstelsels zijn, kan er één buiten dienst

worden gesteld zonder geheel het station te moeten snijden.

Bovendien is het mogelijk de rails met elkaar te koppelen of te

ontkoppelen en zo in te spelen op de wisselstroomweerstand.



19

De elementen van een hoogspanningsstation

In grote lijnen zijn de elementen van een hoogspanningsstation

onder te verdelen in 2 grote groepen:

> de hoogspanningselementen

Dit zijn de stroomvoerende elementen van het hoogspan-

ningsstation.

> de laagspanningselementen

Dit zijn de zogenaamde hulpinstallaties die instaan voor alle

functies van controle, sturing en beveiliging van de hoogspan-

ningselementen.


20

De hoogspannings-

elementen

Het railstelsel

De railstelsels vormen in het hoogspanningsstation het gemeen-

schappelijke aansluitingspunt tussen de verschillende velden

(vertrekken) en hun hoogspanningselementen (scheiders,

vermogensschakelaars, meetapparatuur) waarlangs de verschei-

dene verbindingen en transformatoren aangesloten zijn.

In luchtgeïsoleerde stations of buitenposten worden de railstel-

sels uitgevoerd onder de vorm van gespannen kabels of een

buizenstelsel.

In open binnenposten (36 kV, 30 kV, middenspanning) bestaan

de railstelsels uit koperen staven.

Elk railstelsel bestaat op zijn beurt uit drie fazen (rails).

Doorgaans staan de drie fazen in lijn naast elkaar opgesteld.

De scheidersDe scheider is het eenvoudigste onderbrekingsapparaat. Hij

heeft in hoofdzaak twee functies:

> via een zichtbare onderbreking een isolerende afstand creëren

tussen twee punten van een elektrisch circuit;

> de aansluiting van een circuit aan een bepaalde bron mogelijk

maken door een veld aan te sluiten op het ene of het andere

railstelsel.

Een scheider kan enkel spanning onderbreken zonder stroom

en stroom onderbreken zonder spanningsverschil. Hij mag

daarom enkel buiten belasting worden gemanipuleerd.

Er zijn verscheidene types van scheiders, volgens van de wijze

waarop de onderbreking tot stand komt. Voor de spanningsni-

veaus van 380 kV tot 70 kV zijn ze van het type pantograaf, semi-

pantograaf of rotatief.

Voor de spanningsniveaus 36 kV tot middenspanning, worden

scheiders van het type met bewegend mes gebruikt.



21

Er zijn verschillende types, naargelang van het spanningsniveau

en de constructie. In tegenstelling tot de automaat in ons verdeel-

bord, waar de thermische en elektromagnetische bescherming de

stroomwaarden controleert, kan de vermogensschakelaar in het

hoogspanningsstation enkel schakelen maar niet beveiligen.

De vermogenstransformator

Wanneer ons elektrisch verdeelbord een apparaat met een ander

spanningsniveau moet voeden (bijvoorbeeld 24 V) dan gebrui-

ken we een transformator (bv. een beltransfo) om de spanning te

verminderen. Dit is, in het hoogspanningsstation, de rol van de

vermogenstransformator.

Vermogenstransformatoren dienen om de spanning van één

bepaald net (bv. 150 kV) om te zetten naar deze van een ander

net (bv. 36 kV) en dit met een hoog rendement (99 %).

Een vermogenstransformator is opgebouwd rond een magneti-

sche kern met een primaire en secundaire wikkeling; elk met een

verschillend aantal windingen.

Het vermogen aan de primaire kant is gelijk aan het vermogen

dat aan de secundaire kant wordt geleverd.

De aardscheiderAardscheiders of aardmessen zijn vaste aardingsinstrumenten

die in het hoogspanningsstation aanwezig zijn. Zij zorgen voor

de aansluiting of onderbreking aan het aardnet in het station. Zo

kan en installatie aan het aardpotentiaal aangesloten worden,

om werken in alle veiligheid mogelijk te maken.

De vermogensschakelaar

In ons elektrisch verdeelbord is het ook de vermogensschakelaar

of zekering die deze functie vervult.

De vermogensschakelaar kan in het circuit waar hij in serie is

geschakeld, elke stroom onderbreken of inschakelen. Dit kan

buiten belasting, onder normale belasting of bij een foutstroom

het geval zijn.


22

Het nominaal vermogen van een transfo is weergegeven in MVA.

In het hoogspanningsnet vinden we transfo’s van 380/220 kV,

380/150 kV, 220/70 kV 150/70 kV en 150/36 kV en transfo’s die

naar middenspanning transformeren: 220 kV/MS, 150 kV/MS,

70 kV/MS en 36 kV/MS.

De koppeling van een transformator (zijn primaire en secundaire

wikkeling) gebeurt doorgaans volgens twee basissystemen : ster-

ster of ster-driehoek.

In grote lijnen zijn de transfo’s 380/220 kV, 380/150 kV, 220/70 kV,

150/70 kV en 150/36 kV in ster-ster koppeling uitgevoerd. Dit

betekent dat de primaire en secundaire windingen op dezelfde

wijze gekoppeld zijn. Een aantal 150/36 of 30 kV transfo’s en

van de transfo’s naar middenspanning (220 kV/MS, 150 kV/MS,

70 kV/MS en 36 kV/MS) zijn in ster-driehoekkoppeling uitgevoerd.

Een transformator kan in verscheidene ‘stappen’ geregeld wor-

den om de spanning op een optimaal niveau te regelen.

Transformatoren moeten gekoeld worden. Dit gebeurt aan de

hand van oliecirculatie en door ventilatoren.

U2

U1

N1

N2

I1

I2

U1 x I

1 = U

2 x I

2

De spanning is evenredig aan het aantal windingen; de stroom is

omgekeerd evenredig aan de spannngsverhouding.

U1/U

2 = N

1/ N

2

dus

U2 = N

2 / N

1 x U

1

en

I2 = N

1/N

2 x I

1



23

Meettransformatoren

Zoals reeds vermeld kunnen verscheidene meetinstrumenten

op de verschillende circuits worden aangesloten. Om ze aan te

sluiten zijn vaak transformatoren nodig die het mogelijk maken

de meetwaarden te verkleinen tot waarden die aanvaardbaar zijn

voor het meettoestel. Dit is in het hoogspanningsstation de rol

van de meettransformatoren.

Spanningstransformatoren (ook wel potentiaaltransforma-

toren of kortweg TP’s genoemd en stroomtransformatoren,

(ook intensiteitstransformatoren of kortweg TI’s genoemd) zijn

toestellen die de spanning en de stroom reduceren tot het

meetbereik van de verschillende meettoestellen. Zo kan men de

spanning en stroomsterkte in de hoogspanningscircuits meten

Zij hebben vaak een aantal kernen en secundaire windingen die

toelaten verschillende soorten metingen te doen, voor verschei-

dene doeleinden.

Deze dienen onder meer voor de lokale metingen van het

synoptisch bord in de relaiszaal, of ze leveren telemetingen die

worden verwerkt tot cijfermatige parameters ten behoeve van

de dispatchings.

Overspanningsafl eider

De overspanningsafl eider of bliksemafl eider is een apparaat dat

de verscheidene hoogspanningselementen beschermt tegen

sterke spanningsgolven, zowel van atmosferische aard (bliksem)

als tijdelijke overspanningen tijdens schakelingen. Zij worden

vooral gebruikt om de transformatoren en de overgangen van

luchtlijnen naar ondergrondse verbindingen te beschermen

tegen gevaarlijke overspanningen.

CondensatorenbatterijenCondensatorenbatterijen kennen geen parallel in ons laagspan-

ningsverdeelbord. Zij dienen om de spanning te ondersteunen

en op een correct niveau te houden, wat in onze elektrische

installatie thuis niet nodig is.

Aangezien reactieve energie moeilijk te transporteren is, is het

van belang de geabsorbeerde reactieve energie te compenseren

zo dicht mogelijk bij de verbruikers ervan. Condensatorenbatte-

rijen bestaan uit een groot aantal condensatoren, in serie parallel

geschakeld, die deze reactieve energie compenseren. Ze staan in

verscheidene hoogspanningsstations opgesteld.


24

De laagspannings-

installaties

Zoals aangegeven voor de vermogensschakelaar, vormen de

thermische en elektromagnetische overstroombewaking de

elementen die toelaten om de stromen te bewaken. Als deze

te groot worden zal een uitschakelbevel volgen. Het equivalent

van deze overstroombewaking in het hoogspanningsnet wordt

gevormd door de beveiligingen.

Om de werking van een hoogspanningsstation mogelijk te

maken is een hele reeks hulpfuncties nodig. De eigenlijke hoog-

spanningsinstallaties maken het mogelijk elektriciteit op hoge

spanningen te laten transiteren maar beschikken niet over de

informatie om op gepaste wijze in te grijpen; bijvoorbeeld om bij

een incident een circuit te onderbreken.

Hiertoe dienen de hulpdiensten van het hoogspanningsstation,

waarvan het merendeel in de relaiszaal opgesteld staan. Het zijn

laagspanningsinstallaties, met verscheidene functies.

De beveiligingen

Een beveiliging dient om snel en op selectieve wijze een bescha-

digd of gebrekkig netelement uit te schakelen. Er zijn vele soor-

ten beveiligingen. Sommige beveiligingen dienen om individu-

ele netelementen (een lijn, kabel, transformator ...) te beveiligen,

andere dienen om grotere gehelen zoals de railstelsels in hun

geheel te beveiligen.

De meettransformatoren (TI’s en TP’s) zorgen voor de meetgege-

vens.

De voornaamste beveiligingen zijn:

> beveiligingen tegen overstromen en kortsluiting, met onder

meer impedantiebeveiligingen en diff erentieelbeveiligingen.

Verder onderscheiden we:

> back-up beveiligingen: deze zorgen voor de uitschakeling van

alle vermogensschakelaars op een railstelsel, wanneer één

van de vermogensschakelaars van dit railstelsel weigert af te

schakelen op een bevel van zijn beveiligingen.

> wederinschakelaars van luchtlijnen: deze zorgen voor

een onmiddellijke automatische wederinschakeling bij een

uitschakeling van een luchtlijn. Indien de fout blijvend is, zal

de lijn onmiddellijk daarna weer uitschakelen; bij een voorbij-

gaande fout (door bliksem) kan de lijn na de wederinschake-

ling weer normaal in dienst blijven. Is de fout er echter nog

steeds dan zal er een defi nitieve uitschakeling volgen. We

zullen met andere woorden slechts één maal trachten opnieuw

in te schakelen daar een fout niet steeds een tijdelijke blik-

seminslag zonder beschadiging is maar even goed door een

werfkraan, luchtballon, … kan veroorzaakt zijn die in onze lijn

is terechtgekomen. We kunnen wel stellen dat het gebruik van

wederinschakelaars de netveiligheid (continuïteit van levering)

verhoogt.



25

Hulpdiensten

Om de werking van al deze functies mogelijk te maken, moet

het hoogspanningsstation over de nodige energiebronnen

op laagspanning beschikken. Zij omvatten voornamelijk de

110 V DC en de 380 V AC voeding.

De vitale elementen, de bedienings- en signalisatiekringen, de

beveiligingen en de voeding van motoren in de hoogspannings-

toestellen, werken op gelijkstroom.

Zij worden gevoed door batterijen die worden opgeladen door

wisselstroom. Dit is nodig om in geval van een stroomonderbre-

king in het station alle bedieningen te kunnen uitvoeren.

De 380 V AC voeding dient voornamelijk voor verlichting, verwar-

ming enz van de post en de gebouwen.

Telecommunicatie

Ook in het hoogspanningsstation zijn telecommunicatie-uitrus-

tingen aanwezig die het station met het Elia-telecommunicatie-

net verbinden. De datatransmissie betreft onder meer de uitwis-

selingen met de dispatching, de gegevensuitwisseling tussen de

afstandsbeveiligingen, het opnemen en verwerken van tellingen

en metingen enz.

Lokale en afstandsbesturing

De besturing en controle van een hoogspanningsstation gebeurt

hoofdzakelijk op afstand, vanuit de dispatching. Hiertoe beschikt

de dispatcher over alle nuttige informatie over de toestand van

de elementen, via de metingen. De dispatcher kan bepaalde

bevelen tot in- of uitschakeling geven. Een aantal handelingen

kunnen echter enkel lokaal (in het hoogspanningsstation zelf )

worden uitgevoerd; bovendien moeten alle schakelingen ook

lokaal kunnen gebeuren, als back-up van de dispatching.

De meeste bedieningen in het station gebeuren vanuit een

centraal punt, het synoptisch bord in de relaiszaal, dat geheel

de post schematisch (eendradig) voorstelt. Hier zijn ook alle

alarmen van het station gegroepeerd.

Vergrendelingen

De vergrendelingen hebben als doel foute handelingen (scha-

kelingen) te vermijden. Er zijn zowel mechanische vergrendelin-

gen, op de apparaten zelf, als elektrische vergrendelingen op de

afstandsbesturing.

Tellers, registratietoestellen

In de stations worden ook de verscheidene tellingen gedaan,

nodig voor de exploitatie van het net en de facturatie. Deze zijn

voornamelijk onderverdeeld in real-time tellingen en kwartuur-

tellingen. Ook zijn er verscheidene registraties gedaan zoals de

perturbografi e, de registratie van de spanningskwaliteit, ...

Deze zijn belangrijk onder meer voor de analyse van incidenten

en fouten.


26

Veilig in

de omgeving van

hoogspanning

Het belangrijkste risico bij hoogspanninginstallaties is elektri-

sering of elektrocutie (een elektrisering met dodelijke afl oop)

door overslag. Bij hoge spanningen kan dit zelfs gebeuren

zonder een rechtstreekse aanraking: het niet respecteren van de

veiligheidsafstand is reeds voldoende om een overslag teweeg

te brengen. Hoe hoger de spanning, hoe groter ook de afstand

die men moet bewaren. Vuistregel is rekening te houden met

1 cm per kV. Dit is echter moeilijk in te schatten. Elia vraagt het

publiek dan ook steeds een afstand van 10 meter te behouden

(rechtstreeks of onrechtstreeks) van hoogspanningslijnen en

–stations met naakte geleiders en in het bijzonder oplettend

te zijn bij sporten en recreatie die een risico met zich brengen:

hengelen, vliegeren, parachutespringen, paragliding enz...

Voor de mensen die in de nabijheid van hoogspanningsinstal-

laties moeten werken gelden bijzondere instructies om de risico’s

van elektrisering of elektrocutie te voorkomen en te beletten

dat ondergrondse verbindingen kunnen worden geraakt bij

graafwerken.

Elia besteedt veel aandacht aan het sensibiliseren en informeren

van alle mogelijke betrokkenen : aannemers, hulpdiensten,...

Het spreekt vanzelf dat ook voor de eigen werknemers van Elia,

en de contractors die werken uitvoeren aan de Elia-installaties

veiligheid eerste prioriteit is.

De veiligheidsvoorschriften die Elia hanteert voor de eigen werk-

nemers en ook voor de aannemers en contractors die aan de Elia-

installaties werken uitvoeren, zijn dan ook uiterst streng.

Alle personen die werken voor Elia uitvoeren moeten een bij-

zondere opleiding inzake de veiligheidsinstructies in hoogspan-

ningsstations en/of bij hoogspanningslijnen hebben gevolgd.

Naast het risico van overslag, wordt ook bijzondere aandacht

besteed aan inductiespanning. Deze kan aanwezig zijn op

elementen die zelf spanningsloos zijn gesteld, onder invloed van

elementen onder spanning in de nabijheid. Inductiespanning

kan oplopen tot 1/10e van de nominale spanning! Aarden is

daarom van essentieel belang.

Daarnaast wordt uiteraard ook aandacht besteed aan alle andere

mogelijke risico’s (op hoogte werken, vallen en struikelen, val-

lende voorwerpen enz...) die werken aan industriële installaties

met zich kunnen brengen.

Het gebruik van de vereiste persoonlijke en collectieve bescher-

mingsmiddelen maakt daarom integraal deel uit van de veilig-

heidsprocedures.

Geen enkel werk mag worden aangevat zonder de formele

werktoelating, die precies weergeeft hoe tewerk moet worden

gegaan, welke veiligheidscontroles tijdens elke fase van de wer-

ken moeten worden uitgevoerd en welke persoonlijke bescher-

mingsmiddelen moeten worden gedragen. De technici van Elia

waken steeds over de naleving van alle veiligheidsprocedures.

Bij alle werken gelden de vitale zeven.

Al deze maatregelen moeten ervoor zorgen dat de werken

steeds in alle veiligheid kunnen verlopen.

Bij alle werken gelden de vitale zeven

1. Voorbereiden

2. Vrijschakelen

3. Vergrendelen tegen wederin-

schakeling

4. Meten van afwezigheid van

spanning

5. Aarden en kortsluiten

6. Afbakenen van de veilige

werkzone

7. Installatie vrijgeven

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.



27

Elektrische en magnetische velden zijn overal rondom ons aan-

wezig. Sommige zijn van natuurlijke oorsprong, andere ontstaan

door de technologieën ontwikkeld door de mens.

Elektrische velden ontstaan wanneer er een spanning aanwezig

is; er hoeft daarom nog geen stroom aanwezig te zijn. Zij worden

gemeten in V/m. Hoe groter de voedingsspanning van een toe-

stel, hoe sterker het elektrisch veld dat het voortbrengt.

Een magnetisch veld ontstaat wanneer er een elektrische lading

aanwezig is, dus wanneer er elektrische stroom vloeit.

De magnetische velden worden gemeten in Tesla (T) of micro-

tesla (μT).

Hoe hoger de frequentie (het aantal golven per seconde), hoe

korter ook de golfl engte en hoe groter de energie die het veld

genereert.

Het elektromagnetisch spectrum geeft van laag naar hoog de

verschillende elektromagnetische golven en hun frequenties

weer. Het gaat van 0 tot ongeveer 6.1021. Naarmate de frequen-

tie groter wordt en de golfl engte kleiner, zullen ook de eff ecten

van het elektromagnetisch veld veranderen: van geen zicht- of

voelbare eff ecten (elektriciteit, radio), over thermische eff ecten

(televisie, microgolven, radar, infrarood licht) tot een impact op

de moleculaire verbindingen (ultraviolet licht, ioniserende stra-

ling, kosmische straling...).

Het elektromagnetisch veld van onze elektriciteit op wissel-

stroom is met zijn 50 Hz van zeer lage frequentie en heeft een

zeer lange golfl engte (6000km).

Voor alle elektrische en magnetische velden geldt ook dat ze in

kracht verzwakken naarmate men er verder van verwijderd is.

Zo bedraagt de maximale waarde van het elektrisch veld van

een 380 kV-lijn op 1,5 m van de grond zo’n 5 tot 8 kV/m. Deze

waarde daalt snel wanneer de afstand vergroot: op 20 m afstand

is dit elektrisch veld al 10 keer zwakker.

Het magnetisch veld onder dezelfde hoogspanningslijn kan op

1,5 m tot enkele tientallen μT bedragen; aan de grond bedraagt

het doorgaans al niet meer dan 3 μT.

Daar ondergrondse verbindingen een isolerend metalen omhul-

sel hebben, brengen ze geen elektrisch veld voort. Het magne-

tisch veld wordt echter niet tegengehouden. In verhouding tot

een luchtverbinding, neemt het wel sneller af met de afstand.

De aanbeveling van de Europese Unie en de ICNIRP (Internati-

onal Commission on Non-Ionising Radiation protection - Inter-

nationale Commissie voor Bescherming tegen Niet-Ioniserende

Straling) geven als aanbeveling voor blootstelling van het pu-

bliek aan elektrische en magnetische velden volgende maximale

waarden :

Magnetische velden : 100 μTesla

Elektrische velden : 5 kV/m

Voor meer informatie, consulteer de Elia-brochure “Elektrische en

magnetische velden en hoogspanning”.

Hoogspanning

en elektrische en

magnetische velden

Elektromagnetisch spectrum

Ioniserende

straling

Ultravioletstraling

Zichtbaar licht

Infraroodstraling

Radiofrequentie

en microgolven

Elektrische en

magnetische

wisselvelden

Statische elektrische en

magnetische

velden

s

Z

e

w

S

vNS

Lage frequentie

Hoge frequentie


28


Colofon

> Concept, redactie en eindredactie:

Elia, departement Communicatie

> Foto’s: Elia en Stock.xchng

> Infografi e: De Visu Digital Document Design

> Grafi sche vormgeving en drukbegeleiding:

De Visu Digital Document Design

> Verantwoordelijke Uitgever:

Jacques Vandermeiren, Keizerslaan 20, 1000 Brussel

www.elia.be


Elia

Keizerslaan, 20

B-1000 Brussel

Tel: +32 2 546 70 11

Fax: +32 2 546 70 10

Website: www.elia.be

e-mail: [email protected]


Elia, een wereld vol energie

Documents

Transcript of Elia, een wereld vol energie