EL CY History Literature

Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Λύκειο Παλιομετόχου

Μ.Κουτσόφτα - Α.Παναγίδη

Αλληλεπίδραση Γεγονότων – Ιστορίας – Λογοτεχνίας

στις Ευρωπαϊκές Κοινωνίες κατά τον 20ο αιώνα

Χρονικά της Κυπριακής Ιστορίας και Λογοτεχνίας

κατά τον 20ο αιώνα




Χρονικά της Κυπριακής Ιστορίας και Λογοτεχνίας κατά τον 20ο αιώνα

EL_CY_History_Literature 2 / 26

Η Κυπριακή Ιστορία και Λογοτεχνία του 20ού αιώνα με μια ματιά

Η αυγή του 20ού αιώνα βρήκε την Κύπρο κάτω από αγγλική κυριαρχία. Η Αγγλοκρατία επιβλήθηκε στο νησί από το έτος 1878, χρονιά κατά την οποία τερματίστηκε η τουρκική κυριαρχία. Έτσι από τα τέλη του 19ου αιώνα η πνευματική και πολιτιστική ζωή του τόπου αρχίζει να διαφοροποιείται, εφόσον τα πράγματα είναι πλέον λιγότερο καταπιεστικά απ’ ότι την προηγούμενη περίοδο. Βέβαια και οι νέοι δυνάστες του νησιού προσπαθούσαν με διάφορα μέσα να μεταδίδουν την αγγλική κουλτούρα στον κυπριακό λαό και να τον κρατούν υπόδουλο. Ωστόσο η δημιουργία τυπογραφείων και η έναρξη εκδοτικών δραστηριοτήτων την πρώιμη περίοδο της Αγγλοκρατίας (1900 – 1920) έδωσε νέα πνευματική ώθηση στο νησί. Παράλληλα, αυτή την περίοδο ιδρύονται πολλά νέα σχολεία, με αποτέλεσμα όλο και περισσότερος κόσμος ν’ απολαμβάνει τα αγαθά της μόρφωσης. Επίσης αναπτύσσονται και οι θαλάσσιες συγκοινωνίες, έτσι η Κύπρος έρχεται σε συχνή επαφή με την Ελλάδα καθώς και με άλλες χώρες του εξωτερικού (κυρίως την Αίγυπτο και την Ιταλία). Παράλληλα, το ενδιαφέρον των ξένων για το νησί αρχίζει να αυξάνεται και έτσι αρχίζει η έκδοση βιβλίων για διάφορα θέματα σχετικά με την Κύπρο. Μέσα λοιπόν στην πρώτη περίοδο της Αγγλοκρατίας, η οποία διαρκεί μέχρι το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου (1920), το μεγαλύτερο μέρος της ποιητικής δημιουργίας κινείται στο κλίμα του (αθηναϊκού) ρομαντισμού και τα περισσότερα στιχουργήματα γράφονται στην καθαρεύουσα. Η θεματολογία της ποίησης κινείται είτε σε ερωτικά είτε σε πατριδολατρικά πλαίσια. Γρήγορα όμως οι ποιητές στρέφονται προς το δημοτικισμό. Την περίοδο αυτή μπαίνουν οι βάσεις της νεότερης λογοτεχνίας μας. Περισσότερο ενδιαφέρον από την πεζογραφική παραγωγή παρουσιάζει το διήγημα. Εμφανίζονται διηγήματα, κυρίως ηθογραφικά, που επιχειρούν να αποδώσουν συχνά με λαογραφική πρόθεση και εξωραϊστική διάθεση στιγμιότυπα από την καθημερινή ζωή του τόπου. Κυριαρχούν τα ονόματα των: Νίκου Νικολαϊδη, Δημοσθένη Σταυρινίδη, Κώστα Ευσταθιάδη, Νίκου Χατζηγαβριήλ κ.ά. Η ποιητική δημιουργία της περιόδου παρόλο που δεν είναι σημαντική σε ποσότητα, εντούτοις είναι βασική για τη λογοτεχνία μας. Οι λιγοστές ποιητικές συλλογές (25 στο σύνολο από 14 ποιητές) φανερώνουν την επίδραση του ρομαντικού κινήματος. Εξέχουσες όμως ποιητικές φυσιογνωμίες που ξεχωρίζουν για την κυπριακή ποιητική δημιουργία είναι ο Βασίλης Μιχαηλίδης και ο Δημήτρης Λιπέρτης. Η δεύτερη περίοδος της Αγγλοκρατίας (1920 – 1945) καλύπτει τα χρόνια από τη λήξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου μέχρι τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου (1945). Η περίοδος αυτή είναι γνωστή και ως εποχή του Μεσοπολέμου. Σημαντικοί ιστορικοί σταθμοί της περιόδου είναι εκτός από τα γεγονότα των δύο παγκοσμίων πολέμων, η Μικρασιατική καταστροφή του 1922 και ιδιαίτερα για την Κύπρο η εξέγερση του 1931, η οποία είναι γνωστή ως Οκτωβριανά. Το 1923, η Τουρκία, με τη συνθήκη της Λοζάννης, αποκηρύσσει επίσημα τα δικαιώματά της στην Κύπρο. Το 1925 η Κύπρος ανακηρύσσεται αποικία του Στέμματος. Οι Άγγλοι καταβάλλουν έντονες προσπάθειες για να






υποδουλώσουν τους Κύπριους παρεμβαίνοντας στο έργο της παιδείας και της Εκκλησίας, εξορίζοντας πολιτικούς, εκκλησιαστικούς και πνευματικούς αρχηγούς. Την περίοδο αυτή οργανώνονται τα πρώτα πνευματικά σωματεία, εκδίδονται λογοτεχνικά περιοδικά και καθιερώνεται πλέον η δημοτική. Στο χώρο της πεζογραφίας συναντάμε τα ονόματα των Νίκου Νικολαϊδη, Λουκή Ακρίτα, του Μελή Νικολαϊδη κ.ά. Στην ποίηση ξεχωρίζουν: Δημήτρης Λιπέρτης, Γλαύκος Αλιθέρσης, Θεοδόσης Πιερίδης, Τεύκρος Ανθίας, Άντης Περνάρης, Μάνος Κράλης, Λευτέρης Γιαννίδης κ.ά. Εμφανίζονται επίσης και τέσσερα μεγάλα ονόματα της λογοτεχνίας μας. Είναι οι : Ξάνθος Λυσιώτης, Κώστας Μόντης, Κύπρος Χρυσάνθης και Μάνος Κράλης. Η Τρίτη περίοδος της Αγγλοκρατίας εκτείνεται από το 1945 – 1960. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από έντονο αναβρασμό με αποκορύφωση τον αντιαποικιακό αγώνα για αποτίναξη του αγγλικού ζυγού. Το 1950 γίνεται δημοψήφισμα για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Το 1955 ξεσπά ο απελευθερωτικός αγώνας ο οποίος θα λήξει το 1959. Τη χρονιά αυτή με τις Συμφωνίες Ζυρίχης –Λονδίνου η Κύπρος ανακηρύχθηκε Ανεξάρτητη Δημοκρατία. Έτσι στις 16 Αυγούστου του 1960 επίσημα πλέον το Κυπριακό κράτος καθίσταται ανεξάρτητο. Στη λογοτεχνική παραγωγή συνυπάρχουν παλιοί και νέοι λογοτέχνες, οι οποίοι επηρεάζονται από τις συγκλονιστικές ιστορικές συγκυρίες που δεν τους αφήνουν ασυγκίνητους. Τα έργα τους διαπνέονται από δυναμισμό τον οποίο διαπερνά η δεινή πραγματικότητα. Περίοδος της Ανεξαρτησίας (1960 -1974) Ο απόηχος του απελευθερωτικού αγώνα εξακολουθεί να επηρεάζει τη λογοτεχνική παραγωγή του τόπου. Η πλούσια τροφή που πρόσφερε ο αγώνας, ανανεώνει τους Κύπριους λογοτέχνες και τους οδηγεί σε κορυφαίες δημιουργίες. Με την ανακήρυξη της Κυπριακής Ανεξαρτησίας το νησί γνωρίζει ταχείς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης και κατ’ επέκταση σε κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο δημιουργείται πρωτόγνωρη κινητικότητα. Στους λογοτεχνικούς κύκλους γίνεται αισθητή και η γυναικεία παρουσία. Παράλληλα, η καθιέρωση λογοτεχνικών βραβείων δίνει νέα ώθηση στην πνευματική δημιουργία. Τόσο παλιοί τεχνίτες του λόγου δίνουν τώρα εξαιρετικά δείγματα λογοτεχνικής δημιουργίας, όσο και πρωτοεμφανιζόμενοι λογοτέχνες παρουσιάζουν σπουδαία δείγματα γραφής. Ξεχωριστά ονόματα είναι των: Κ. Μόντη, Κυρ. Χαραλαμπίδη, Μιχάλη Πασιαρδή, Πίτσας Γαλάζη, Θεοδόση Νικολάου, Ανδρέα Παστελλά, Παντελή Μηχανικού, Αχ. Πυλιώτη και πολλών άλλων. Η δεύτερη περίοδος της Ανεξαρτησίας (1975 – σήμερα) Η περίοδος αυτή σφραγίζεται με τα μελανότερα χρώματα του διπλού εγκλήματος εναντίον του νησιού: του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής. Το νησί μοιράζεται στα δύο χάνοντας το 37% του εδάφους του, προσφυγοποιούνται 200,000 άνθρωποι ενώ η εισβολή επιφέρει τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές. Τα τραγικά γεγονότα τραυμάτισαν ανεπανόρθωτα τον κυπριακό ελληνισμό, έδωσαν φόρτιση στις ευαίσθητες χορδές των λογοτεχνών μας, τόσο των καθιερωμένων όσο και των νεότερων και τους






ώθησαν να κάνουν τον πόνο τραγούδι και να διακηρύξουν με το δικό τους ξεχωριστό τρόπο την ευθύνη για την καταστροφή μα και τη θέληση για ένα ανένδοτο αγώνα μέχρι τη δικαίωση και την επιστροφή. Παρόλα αυτά η εργατικότητα και η πίστη για την αναγέννηση του τόπου στήριξαν τον κυπριακό ελληνισμό ο οποίος επιβίωσε και να φτάσει σε αξιοζήλευτα σημεία προόδου σε πολλούς τομείς. Μέσα από αυτά τα γεγονότα ξεπήδησε και η «γενιά της εισβολής» στους λογοτεχνικούς κύκλους. Η αμεσότητα των σκληρών γεγονότων του 1974 αλλά και της συνεχιζόμενης κατοχής βρίσκουν διέξοδο σε όλα τα λογοτεχνικά είδη.






Κυπριακή Ιστορία κατά την περίοδο 1901 – 1945

Ιστορικά Γεγονότα Η Κύπρος από το 1878 – 1914 παραχωρείται με ενοίκιο από την Τουρκία στη Βρετανία. 1900 - Πεθαίνει ο αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος Γ΄ και ξεσπά κρίση στην εκκλησία της Κύπρου (Αρχιεπισκοπικό Ζήτημα). 1907 – Ο Ουίνστον Τσώρστιλ (υφυπουργός αποικιών ακόμη) επισκέπτεται την Κύπρο. 1914 – Έναρξη Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Περίπου 16,000 Κύπριοι εθελοντές υπηρετούν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. 1915 – Η Κύπρος προσαρτάται από τη Βρετανία ως αποτέλεσμα της έκρηξης του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Τουρκία συμμαχεί με τη Γερμανία. 1923 – Η Τουρκία παραιτείται όλων των δικαιωμάτων της στην Κύπρο στο πλαίσιο της Συνθήκης της Λοζάννης. 1925 – Η Κύπρος ανακηρύσσεται αποικία του Στέμματος. (Επίσημη τελετή 1η Μαΐου) 1931 – Λαϊκή Εξέγερση Ελληνοκυπρίων υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα (Οκτωβριανά). 1931 – 1939 Παλμεροκρατία. Άφιξη του νέου κυβερνήτη της Κύπρου Χέρμπερτ Ρίτσμοντ Πάλμερ. Ανελευθερία και καταπίεση. 1940 – 1945 37,000 Κύπριοι εθελοντές κατατάσσονται στις συμμαχικές δυνάμεις. 1943 - Ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Ουίστον Τσώρτσιλ επισκέπτεται την Κύπρο. Πολιτική Κατάσταση Εκπρόσωπος του στέμματος στην Κύπρο ήταν ο Ύπατος Αρμοστής, που μετά το 1925 μετονομάστηκε Κυβερνήτης. Το Νομοθετικό και Εκτελεστικό συμβούλιο διοριζόταν απευθείας από την Αγγλική κυβέρνηση είτε από τον ίδιο τον Κυβερνήτη. Στη δικαιοσύνη ίσχυσε το οθωμανικό δίκαιο μέχρι το 1935. Το 1935, όταν οι Άγγλοι αποφάσισαν να εισαγάγουν μαζικά την αγγλική νομοθεσία, οι οθωμανικοί νόμοι έπαψαν να ισχύουν. Κοινωνική Κατάσταση -Λίγοι πλούσιοι γεωργοί και ελάχιστοι έμποροι. Η μεγάλη πλειοψηφία των Κυπρίων ήταν αγράμματοι, υποσιτίζονταν και χρωστούσαν σε δανειστές. - Μεγάλη παιδική θνησιμότητα.






- Η δομή της οικογένειας ήταν αυστηρά πατριαρχική - Ο θεσμός της προίκας ισχύει για τις γυναίκες. 1910-Εισάγεται ο ηλεκτρισμός στην Κύπρο από ιδιωτικές εταιρείες. 1911- Επίσημη Απογραφή Πληθυσμού 274,108. Το 25,80% του πληθυσμού γνωρίζει γραφή και Ανάγνωση. 1926–Ο συνδικαλισμός στην Κύπρο αρχίζει να καρποφορεί παρά τις περιοριστικές νομοθετικές διατάξεις των αποικιοκρατών. Μέχρι το 1940 οι συντεχνίες των εργαζομένων έφθασαν τις 62. Σιγά - σιγά το βιοτικό επίπεδο βελτιώθηκε, οι ευκαιρίες μόρφωσης αυξήθηκαν, παρουσιάστηκαν οι πρώτοι δάσκαλοι, δικηγόροι, δημοσιογράφοι και οι κάθε λογής «γραμματικοί», οι οποίοι, μαζί με τους εμπόρους και μικροβιομηχάνους, αποτέλεσαν τη βάση της κυπριακής αστικής τάξης. Οικονομική Κατάσταση Η γεωργία αποτελεί την κυριότερη οικονομική πηγή του κράτους. Η εργατική τάξη μετά το 1920 αρχίζει να γίνεται υπολογίσιμη τάξη. Ανασταλτικός παράγοντας στην οικονομική πρόοδο είναι οι φορολογικές επιβαρύνσεις που εξακολουθούσαν να εφαρμόζονται από τους Οθωμανούς, ενώ προστίθενται και άλλες από τους Άγγλους. 1900 -Ιδρύεται το Λαϊκό Ταμιευτήριο Λεμεσού -Κυκλοφορούν νομίσματα των 3, 4 1/2, 9, και 18 γροσίων. 1905 Εγκαινιάζεται ο σιδηρόδρομος στην Αμμόχωστο. 1907 -1910 Κατασκευάζεται το λιμάνι στη Λάρνακα. Ιδρύεται η πρώτη συνεργατική εταιρεία και λειτουργεί παράρτημα της τράπεζας Αθηνών στην Κύπρο.






Κυπριακή Λογοτεχνία κατά την περίοδο 1901 – 1945

Πεζογραφία/ Πεζογράφοι Η Κυπριακή λογοτεχνία κινείται στα πλαίσια του Αθηναϊκού Ρομαντισμού και έχει ως εκφραστικό της όργανο την καθαρεύουσα. Εκπρόσωποι του ρομαντισμού: Γ. Παπαδόπουλος Γουσταύος Λαφφών Πολυξένη Λοϊζιάς κ.ά

Ποίηση/ Ποιητές Οι Κύπριοι ποιητές γράφουν στην πανελλήνια γλώσσα είτε δημοτική είτε καθαρεύουσα. Στην κυπριακή διάλεκτο εκφράστηκαν: α) δημοτική ποίηση β) η ποιητάρικη ποίηση γ) η δόκιμη ποίηση Καταξιωμένοι δόκιμοι ποιητές: Βασίλης Μιχαηλίδης Δημήτρης Λιπέρτης.

Ζωγραφική-Σκιτσογραφία/ Ζωγράφοι-Σκιτσογράφοι Μιχαήλ Κάσσιαλος Ιωάννης Κισσονέργης Αδαμάντιος Διαμαντής Τηλέμαχος Κάνθος.

Τύπος Μετά το 1925 εντάσσονται εκδόσεις επιστημονικών περιοδικών με τις οποίες θεμελιώθηκαν οι Κυπρολογικές Σπουδές. Κυπριακά Χρονικά (1923 – 1937) Κυπριακαί Σπουδαί Κυπριακά Γράμματα

Η Εκκλησία Κύπρου εκδίδει το περιοδικό «Απόστολος Βαρνάβας» στο οποίο δημοσιεύονται ειδήσεις για την εκκλησιαστική δραστηριότητα στην Κύπρο και αξιόλογες μελέτες θρησκευτικού και ιστορικού περιεχομένου.






Κυπριακή Ιστορία κατά την περίοδο 1946 - 1955 & 1956 - 1960

Ιστορικά Γεγονότα Μόνιμος στόχος των Κυπρίων κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας ήταν η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, όμως το αίτημα των Κυπρίων για Ένωση απορριπτόταν διπλωματικά από τη βρετανική κυβέρνηση. Έτσι, όταν το 1947 οι Έλληνες της Κύπρου απέστειλαν πρεσβεία στο Λονδίνο για να ζητήσουν την Ένωση προσέκρουσαν πάλι στην αγγλική άρνηση. Στο μεταξύ την ίδια χρονιά για να μη φανεί αδιάλλακτη η αγγλική κυβέρνηση, συγκάλεσε τη λεγόμενη Διασκεπτική Συνέλευση με πρόθεση τάχα να προσφέρει μια μορφή αυτοκυβέρνησης. Οι συμμετέχοντες από ελληνοκυπριακής πλευράς απέρριψαν τη βρετανική πρόταση. Το 1948 το ολοκληρωμένο σύνταγμα, το γνωστό ως σχέδιο του κυβερνήτη της Κύπρου, απορρίφθηκε από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Το 1950 η Ιερά Σύνοδος της Eκκλησίας της Κύπρου αποφάσισε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος με σκοπό την έκφραση της θέλησης του κυπριακού λαού για το πολιτικό μέλλον του τόπου. Η διενέργεια του ενωτικού δημοψηφίσματος αποφασίστηκε από την Εθναρχία με επικεφαλής τον τότε Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Β΄ και πραγματοποιήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 1950. Παρότι το 95,71% των ελληνοκυπρίων ψήφισε υπέρ της Ένωσης, δεν υπήρξε ουσιαστικό αποτέλεσμα. Μετά το θάνατο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου του Β΄ ανέρχεται στον αρχιεπισκοπικό θρόνο ο τότε Μητροπολίτης Κιτίου Μακάριος Γ΄ (20 Οκτωβρίου 1950). Το 1954 ο Έλληνας πρωθυπουργός στρατηγός Παπάγος καταθέτει προσφυγή στον ΟΗΕ ως εντολοδόχος του κυπριακού λαού, αλλά οι ΗΠΑ και μεγάλος αριθμός μελών του οργανισμού δε θεωρούσαν τότε κατάλληλη τη χρονική στιγμή για προβολή του αιτήματος της αυτοδιάθεσης των Κυπρίων. Αφού οι Έλληνες της Κύπρου εξάντλησαν όλα τα μέσα ανέλαβαν τον ένοπλο αγώνα του 1955-59 για να απελευθερώσουν το νησί από τους άγγλους αποικιοκράτες. Τον αγώνα ανέλαβε η μυστική Οργάνωση ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) με πολιτικό αρχηγό τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ΄ και στρατιωτικό αρχηγό τον Γεώργιο Γρίβα Διγενή. «Ο αγώνας της ΕΟΚΑ ανέδειξε πολλούς ήρωες, όπως το Μάρκο Δράκο στη Σολιά, τον Κυριάκο Μάτση στο Δίκωμο και πάνω απ’ όλους το Γρηγόρη Αυξεντίου, που μόνος αντιμετώπισε για μια ολόκληρη μέρα μεγάλες αγγλικές δυνάμεις σ’ ένα κορφοβούνι του Μαχαιρά. Η τραγικότητα του αγώνα και η αυτοθυσία του κυπριακού λαού έγινε παγκόσμια αισθητή κι είχε βαθιά απήχηση, ιδιαίτερα στις περιοχές που ήταν ακόμα κάτω από αποικιακή διακυβέρνηση. Πολλές θανατικές καταδίκες και απαγχονισμοί έγιναν ύστερα από καταθέσεις ψευδομαρτύρων, όπως στην περίπτωση του Μιχάλη Καραολή ή για πολύ απλές παραβάσεις, όπως του Ευαγόρα Παλληκαρίδη. Στο μεταξύ έγιναν χιλιάδες συλλήψεις και στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως κρατούνταν πολίτες χωρίς δίκη, ενώ οι φυλακές ήταν γεμάτες με βαρυποινίτες. Η βρετανική διοίκηση κατέφυγε σε σκληρά






μέτρα ακόμη και σε βασανιστήρια, για τα οποία καταγγέλθηκε στην επιτροπή ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης. Επέβαλε, επίσης, μέτρα συλλογικής τιμωρίας των κατοίκων με κατ’ οίκον περιορισμό και συλλογικές χρηματικές ποινές» (Χατζηδημητρίου Κ., Ιστορία της Κύπρου, Λευκωσία 1987, σ. 311). Η τουρκική αντίδραση στον ένοπλο αγώνα υπήρξε έντονη και εκδηλώθηκε ποικιλοτρόπως. Πολλοί Τουρκοκύπριοι συνεργάστηκαν με τους Άγγλους αφού εντάχθηκαν στις δυνάμεις ασφάλειας ως επικουρικοί αστυνομικοί, ενώ παράλληλα οργανώθηκε και κινητοποιήθηκε η μυστική τρομοκρατική οργάνωση ΤΜΤ, η οποία ευθύνεται για τις βιαιοπραγίες εναντίον των Ελληνοκυπρίων. Με την έναρξη του ένοπλου αγώνα εντάθηκε και η διπλωματική δραστηριότητα των Ελληνοκυπρίων καταλήγοντας έτσι στην ανακήρυξη της Κύπρου ως ανεξάρτητου κράτους. Στις 13 Δεκεμβρίου 1959 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος εξελέγη πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και ο Δρ Φαζίλ Κουτσιούκ πρώτος αντιπρόεδρος. Η Κύπρος ανακηρύσσεται επίσημα, στις 16 Αυγούστου 1960, Ανεξάρτητη Δημοκρατία, μετά την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης - Λονδίνου (1959). Ο τελευταίος Κυβερνήτης της Κύπρου σερ Χιου Φουτ διαβάζει στη Βουλή των Αντιπροσώπων το διάγγελμα της βασίλισσας Ελισάβετ, με το οποίο τερματίζεται επίσημα η αγγλική διοίκηση στο νησί. Πολιτική Κατάσταση (βλέπε ιστορικά γεγονότα, πιο πάνω) Κοινωνική Κατάσταση Βαθιές αλλαγές παρατηρούνται και στην κοινωνία. Σε ποσοστά υπήρχαν πολύ λιγότεροι αγράμματοι, λιγότεροι γεωργοί, περισσότεροι κυβερνητικοί υπάλληλοι, περισσότεροι κάτοικοι των πόλεων. Οι κάτοικοι των χωριών ακόμα έχουν χρέη αλλά ως επί το πλείστον είναι χρέη σε μια αγροτική συνεργατική εταιρεία για τη βελτίωση της αγροκαλλιέργειας ή χρέη που συνάπτονται για την εξόφληση της εκπαίδευσης των παιδιών και για τους γάμους τους. Ο αριθμός των σχολείων αυξήθηκε, οι εγγραφές στα δημοτικά σημείωσαν αύξηση κατά 40% και ο αριθμός των παιδιών στα σχολεία της μέσης εκπαίδευσης τριπλασιάστηκε. Οι γυναίκες ενώ τα προηγούμενα χρόνια ήταν σε δευτερεύουσα θέση, στον αγώνα της ΕΟΚΑ εναντίον των Άγγλων διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο. Οικονομική Κατάσταση Την περίοδο που μελετούμε η γεωργία εξακολουθεί να είναι δραστηριότητα πρωτίστης σημασίας όμως το ποσοστό των γεωργών, σε σχέση με το σύνολο του εργατικού δυναμικού, θα μειωθεί από 58% σε 40%, ενώ η αναλογία ανθρώπων που ασχολούνται με τα γράμματα [κατώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι, αστυνομικοί, δάσκαλοι] αυξάνεται. Η πλειοψηφία του εργατικού δυναμικού εργάζεται προκειμένου να καλύψει τις βασικές βιοτικές του ανάγκες σε άλλους τομείς όπως για παράδειγμα στις εξαγωγικές βιομηχανίες, στα ανθρακωρυχεία, στην ελαφριά βιομηχανία, στη χειροτεχνία και στις






υπηρεσίες της κυβέρνησης. Οι άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη γεωργία γιατί ήταν τόσο φτωχοί που δεν μπορούσαν να την καλλιεργήσουν. Η δύσκολη οικονομική κατάσταση και η μεγάλη αύξηση του κόστους ζωής οδήγησε τους κατοίκους της Κύπρου να οργανωθούν σε συνδικαλιστικά κινήματα ώστε να διεκδικήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας, ίση κατανομή εργασίας και αλληλοβοήθεια.






Κυπριακή Λογοτεχνία κατά την περίοδο 1946 - 1955 & 1956 - 1960

Πεζογραφία/ Πεζογράφοι Η λογοτεχνική παραγωγή αυτής της περιόδου επηρεάζεται άμεσα από τον επαναστατικό αγώνα των Κυπρίων για ανεξαρτησία. Σχεδόν όλοι οι λογοτέχνες που έγραψαν στην περίοδο 1955-59 κινήθηκαν μέσα στα πλαίσια που καθόρισε η αγωνιστική έξαρση των ημερών. Στην πεζογραφία έχουμε έντονη και τη γυναικεία παρουσία με τις: Ήβη Μελεάγρου, Ρήνα Κατσελλή, Ειρένα Ιωαννίδου - Αδαμίδου. Σε πεζό λόγο γράφουν, επίσης, ο Πάνος Ιωαννίδης και ο Τάσος Στεφανίδης. Ποίηση/ Ποιητές Στην ποίηση έχουμε τους εξής σημαντικούς δημιουργούς: Κώστας Μόντης, Γλαύκος Αλιθέρσης, Κύπρος Χρυσάνθης, Τεύκρος Ανθίας, Θεοδόσης Πιερίδης, Αχιλλέας Πυλιώτης, Γιώργος Κωνσταντής, Θεόδωρος Στυλιανού, Παντελής Μηχανικός, Σοφοκλής Λαζάρου, Γιάννης Παπαδόπουλος, Αντρέας Παστελλάς, Θεοκλής Κουγιάλης. Ζωγραφική-Σκιτσογραφία/ Ζωγράφοι-Σκιτσογράφοι Κύριοι εκπρόσωποι της ζωγραφικής είναι ο Αδαμάντιος Διαμαντής και ο Τηλέμαχος Κάνθος. Το 1960 έγινε για πρώτη φορά έκθεση του αυτοδίδακτου ζωγράφου Μιχαήλ Κάσσιαλου. Οι ζωγράφοι αντλούν τα θέματά τους από την ιστορία, τη φύση, το τοπίο και τους ανθρώπους της Κύπρου. Τύπος Ταυτόχρονα σχεδόν με την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο γιατρός και λογοτέχνης Κύπρος Χρυσάνθης, πλαισιούμενος από πολλούς πνευματικούς ανθρώπους της Κύπρου, εκδίδει αδιάλειπτα το περιοδικό Πνευματική Κύπρος. Στο πρώτο του τεύχος (Οκτώβριος 1960) φιλοξένησε στις σελίδες του άρθρο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Τα Κυπριακά Χρονικά ήταν το περιοδικό των νέων λογοτεχνών (Άνθος Λυκαύγης, Ήβη Μελεάγρου, Νίνος Φενέκ Μικελλίδης, Πάνος Ιωαννίδης, Μιχάλης Πασιαρδής, Γιάννης Κατσούρης, Θεοκλής Κουγιάλης, Ντίνα Παγιάση-Κατσούρη) και είχε έντονη πολιτική θέση. Κυκλοφόρησε από το 1960 μέχρι το 1972 με μεγάλα διαλείμματα στην έκδοσή του. Πνευματική Κίνηση

Το 1947 ιδρύεται ο Ελληνικός Πνευματικός Όμιλος Κύπρου (ΕΠΟΚ). Το 1957 κυκλοφορεί το περιοδικό « Times of Cyprus » που φιλοξενεί πνευματική

εργασία, ποίηση, πεζογραφία, άρθρα, πολλών Κυπρίων. Ανάπτυξη λαογραφίας με πολλούς αντιπροσώπους όπως: Ξενοφών Φαρμακίδης, Νέαρχος Κληρίδης, Παύλος Ξιούτας, Άνθιμος Πανάρετος, Κυριάκος Χατζηιωάννου.






Κυπριακή Ιστορία κατά την περίοδο 1961 – 1974

Ιστορικά Γεγονότα

16 Αυγούστου 1960: Επίσημη ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητο κράτος. 1960: Η Κυπριακή Δημοκρατία γίνεται μέλος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών 1961: Η Κυπριακή Δημοκρατία γίνεται μέλος της Κοινοπολιτείας, του Συμβουλίου της

Ευρώπης, του Κινήματος των Αδεσμεύτων. 1963: Τα δεκατρία σημεία – Εισηγήσεις του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου για

τροποποίηση του Συντάγματος του 1960. Τουρκοκυπριακή ανταρσία - «οι διακοινοτικές ταραχές του 1963»: Σε

ορισμένες περιοχές του νησιού οι Τουρκοκύπριοι δημιούργησαν χωριστούς θύλακες και όσοι από αυτούς ήταν μέλη της κυβέρνησης, της Βουλής των Αντιπροσώπων και της δημόσιας υπηρεσίας, αποχώρησαν.

Χάραξη πράσινης γραμμής

1964: Σχέδια επίλυσης Κυπριακού προβλήματος: Πενταμερής διάσκεψη του 1964 Αγγλοαμερικανικό σχέδιο λύσης Σχέδιο Άτσεσον I (1964) Σχέδιο Άτσεσον II (1964)

Αποστέλλονται στην Κύπρο τα πρώτα στρατεύματα της ειρηνευτικής δύναμης

των ΗΕ (ΟΥΝΦΙΚΥΠ). Παράλληλα ο διεθνής οργανισμός εγκαινίασε μεσολαβητικές προσπάθειες και συνομιλίες ανάμεσα στις δύο κοινότητες.

Μάχες στην Τηλλυρία - βομβαρδισμοί περιοχής από τουρκικά αεροπλάνα

1965: Έκθεση Γκάλο Πλάζα

1967:

Επιχείρηση Κοφίνου

Η ελληνική μεραρχία, που είχε σταλεί για την άμυνα της Κύπρου, εγκαταλείπει την Κύπρο

1968: επανεκλογή Μακαρίου στο προεδρικό αξίωμα






1972-1973: «Εκκλησιαστικό πραξικόπημα» Στις 15 Ιουλίου 1974: η ελληνική χούντα μαζί με την ΕΟΚΑ Β’ έκαναν πραξικόπημα

εναντίον της Κυπριακής Κυβέρνησης. 1974: Τουρκική εισβολή στην Κύπρο

Α) 20 Ιουλίου 1974: Α΄ φάση της τουρκικής εισβολής Β)14 Αυγούστου 1974: Β΄ φάση της τουρκικής εισβολής. Οι Τούρκοι επανέλαβαν την επίθεσή τους στις 14 Αυγούστου 1974 και δε σταμάτησαν παρά μόνο αφού συμπλήρωσαν την κατοχή 37% του κυπριακού εδάφους Πολιτική Κατάσταση Α)1960-1964 Μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας τα διαιρετικά στοιχεία του δοτού συντάγματος επιταχύνουν την κρίση ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Ως διαιρετικά στοιχεία επισημαίνονται τα εξής: 1. Η αντιμετώπιση των κατοίκων του νησιού ως μέλη δύο κοινοτήτων. 2. Τα αυξημένα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων σε σχέση με την πληθυσμιακή τους

αναλογία. Σημειώνεται ότι στην πρώτη απογραφή που πραγματοποιήθηκε από το νεοσύστατο κράτος το 1960 καταγράφονται τα πιο κάτω πληθυσμιακά δεδομένα:

Εθνικότητα Πληθυσμός Ποσοστό (%)

Έλληνες 441, 656 77,0 Τούρκοι 104,942 18,3 Αρμένιοι 3,378 0,6 Ρωμαιοκαθολικοί (Λατίνοι) 4,505 0,8 Μαρωνίτες 2,752 0,5 Άλλοι (Βρετανοί κτλ.) 16,333 2,8 Σύνολο 573, 566

Θεσμική συγκρότηση του νεοσύστατου κράτους

Πρώτος Ελληνοκύπριος Πρόεδρος: Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ Πρώτος Τουρκοκύπριος Αντιπρόεδρος: Φαζίλ Κουτσιούκ Υπουργικό Συμβούλιο: Επτά (7) Ελληνοκύπριοι -Τρεις (3) Τουρκοκύπριοι Σύνθεση πρώτου Κοινοβουλίου: Τριάντα πέντε (35) Ελληνοκύπριοι και Δεκαπέντε (15) Τουρκοκύπριοι Στόχοι της πολιτικής του νεοσύστατου κράτους Βασικός άξονας της εσωτερικής πολιτικής: Οργάνωση ενωμένου κράτους Βασικός άξονας εξωτερικής πολιτικής που χαράσσει ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος με






επισκέψεις του σε διάφορες χώρες είναι: • Ο αδέσμευτος χαρακτήρας της Κύπρου • Η διατήρηση στενών σχέσεων με τη Δύση • Η σύναψη φιλικών σχέσεων με τις χώρες της Ανατολής αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο. Απώτερος στόχος: Η εδραίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας στο διεθνές προσκήνιο Προβλήματα που αντιμετωπίζει η νεοσύστατη Κυπριακή Δημοκρατία: Δυσλειτουργία του κράτους εξαιτίας κάποιων προνοιών του συντάγματος όπως το δικαίωμα της αρνησικυρίας (veto), οι χωριστές πλειοψηφίες στη Βουλή, η εκλογή χωριστών δημοτικών συμβουλίων στις πόλεις κτλ.

1. Επιμονή τουρκικής πλευράς για ξεχωριστά δημοτικά συμβούλια στις πέντε πόλεις. 2. Άρνηση Τουρκοκυπρίων βουλευτών να ψηφίσουν τους φορολογικούς και άλλους

νόμους του κράτους. 3. Δυσκολίες σε στρατιωτικά θέματα καθώς και στην εφαρμογή της αναλογίας 70%

Ελληνοκύπριοι – 30% Τουρκοκύπριοι σε ό,τι αφορά τις προσλήψεις Δημοσίων Υπαλλήλων.

Έτσι, η Ελληνοκυπριακή πλευρά επιδιώκει τροποποίηση του Συντάγματος, ώστε να καταργηθούν ή να περιοριστούν τα διαιρετικά και αρνητικά στοιχεία. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ προτείνει αλλαγή – τροποποίηση του Συντάγματος μετά από συνομιλίες με την Τουρκοκυπριακή πλευρά και με τη σύμφωνη γνώμη των εγγυητριών δυνάμεων Στάση Εγγυητριών Δυνάμεων στις προθέσεις του Μακαρίου Γ΄ Τουρκία: Ήταν αρνητική στις προθέσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς για αναθεώρηση του Συντάγματος. Μεγάλη Βρετανία: ο Ύπατος Αρμοστής στην Κύπρο Άρθουρ Κλαρκ ενθαρρύνει τον Μακάριο να προχωρήσει στην υποβολή προτάσεων για τροποποίηση, ενώ όπως μαρτυρείται είχε και άμεση ανάμειξη στην τελική διατύπωση των προτάσεων που έμειναν γνωστές ως «δεκατρία σημεία». Ελλάδα: Ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου υποσχόταν κάθε βοήθεια στην Κύπρο και

παράλληλα συμβούλευε την κυπριακή ηγεσία να αποφύγει οποιαδήποτε μονομερή ενέργεια.

Συνέπειες διακοινοτικών ταραχών του 1963 1. Χαράσσεται από τους Άγγλους η γραμμή αντιπαράταξης μεταξύ των θέσεων των

Ελλήνων και των Τούρκων, η οποία ονομάστηκε «πράσινη γραμμή».






2. Μεταφορά χιλιάδων Τουρκοκυπρίων από τα χωριά τους σε αμιγείς τουρκοκυπριακές

περιοχές δημιουργώντας έξι (6) τουρκοκυπριακούς θύλακες. 3. Έξοδος της ΤΟΥΡΔΥΚ από το στρατόπεδό της και έλεγχος του δρόμου Λευκωσίας –

Κερύνειας μέσω Κιόνελι (δημιουργία προγεφυρώματος για την ενδεχόμενη τουρκική εισβολή και τη διχοτόμηση).

4. Αποχώρηση από την κυβέρνηση των Τουρκοκυπρίων Υπουργών (3), Αντιπροέδρου,

Βουλευτών (15) και όλων των δημοσίων υπαλλήλων. 5. Σύσταση και Οργάνωση ξεχωριστών διοικητικών οργάνων: Ίδρυση το 1964 της

«Γενικής Επιτροπής» με «εκτελεστική» και «νομοθετική» εξουσία, η οποία το 1967 ονομάστηκε «Προσωρινή Τουρκοκυπριακή Διοίκηση».

«Εκτόνωση» της κρίσης: με τη σύμφωνο γνώμη των τριών εγγυητριών δυνάμεων (Ελλάδας, Τουρκίας, Αγγλίας) και της κυπριακής κυβέρνησης, βρετανικά στρατεύματα που έδρευαν στις εδώ στρατιωτικές τους βάσεις, ανέλαβαν «ειρηνευτική» αποστολή. Έτσι επιτυγχάνεται:

♦ Συμφωνία για εκεχειρία ♦ Χαράσσεται η γραμμή αντιπαράταξης μεταξύ των θέσεων των Ελλήνων και των

Τούρκων, η οποία ονομάστηκε «πράσινη γραμμή», γιατί χαράχτηκε πάνω στο χάρτη της Λευκωσίας με πράσινο μολύβι. Αυτή η γραμμή ήταν προμήνυμα, όπως φάνηκε στη συνέχεια, της επίτευξης των τουρκικών σχεδίων για διαμελισμό του νησιού.

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 1964 - 1970

Πολιτική του εφικτού: Από τον Ιανουάριο του 1968 υιοθετείται από το Μακάριο η

«γραμμή του εφικτού» (προσήλωση στην ανεξαρτησία όπως προέβλεπαν οι Συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου) και εγκαταλείπεται οριστικά η «πολιτική του ευκταίου» (Ένωση με την Ελλάδα, που είχε αναβιώσει το 1965 από την Ελλαδική και Κυπριακή κυβέρνηση).

Οι προεδρικές εκλογές του 1968 και η συντριπτική νίκη του Μακαρίου (έλαβε το 95,45% των ψήφων) ερμηνεύτηκε ως έγκριση της πολιτικής του εφικτού.

Έναρξη ενδοκυπριακών διαπραγματεύσεων

Τον Ιούνιο του 1968 ξεκινούν ενδοκυπριακές διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ ανάμεσα στον Πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής Γλαύκο Κληρίδη και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς. Στόχος ήταν η λύση του συνταγματικού προβλήματος στη βάση ενός ανεξάρτητου, ακέραιου και κυριάρχου κράτους. Βάση των συνομιλιών αποτέλεσαν οι προτάσεις Μακαρίου που υποβλήθηκαν στο Γεν. Γραμματέα του ΟΗΕ Ου Θαντ και εδράζονταν στην Αρχή






ενιαίου κράτους, στην Αρχή της προστασίας της μειονότητας και στην Αρχή παροχής εγγυήσεων για την τήρηση των προνοιών του νέου συντάγματος

Οι ενδοκυπριακές διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν μέχρι το 1974 και είχε σημειωθεί σημαντική πρόοδος. Ίδρυση και λειτουργία νέων πολιτικών κομμάτων.

o Δημοκρατικό Εθνικό Κόμμα. (Τάκης Ευδόκας) o Ενιαίο Κόμμα. (Γλαύκος Κληρίδης) o Ενιαία Δημοκρατική Ένωση Κέντρου (ΕΔΕΚ) (Βάσος Λυσσαρίδης) o Προοδευτική Παράταξη (Οδ. Ιωαννίδης) o Προοδευτικό Κόμμα (Νικόλαος Σαμψών)

Κοινωνική Κατάσταση Α)1960-1964 Στα πρώτα χρόνια λειτουργίας της Κυπριακής Δημοκρατίας παρατηρείται ένας ανταγωνισμός ανάμεσα στις δύο κοινότητες σε μια προσπάθεια αξιοποίησης των πλεονεκτημάτων και εξουδετέρωσης των μειονεκτημάτων, που απέρρεαν από τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου. Η Ελληνοκυπριακή Κοινότητα εμμένει στην ιδέα της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι ένα τέτοιο ενδεχόμενο αφενός αποκλείεται ρητά από τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου και αφετέρου συγκεντρώνει τις Ελλαδικές και Τουρκικές αντιδράσεις. Η Τουρκοκυπριακή Κοινότητα:

1. Μεθοδεύει συστηματικά την εφαρμογή όλων των ευνοϊκών για την τουρκοκυπριακή πλευρά διαιρετικών στοιχείων του Συντάγματος, με αποτέλεσμα να παρατηρείται δυστοκία στη λήψη αποφάσεων και γενικότερα δυσλειτουργία σε επίπεδο Βουλής και κυβέρνησης του κράτους.

2. Προβαίνει σε μυστικές στρατιωτικές προετοιμασίες. Η μυστική τρομοκρατική

οργάνωση ΤΜΤ, που ελεγχόταν από εξτρεμιστικά στοιχεία της Τουρκοκυπριακής ηγεσίας, προσπαθεί να φιμώσει, να εξουδετερώσει στην τουρκοκυπριακή πλευρά τις προοδευτικές εκείνες φωνές που εργάζονταν για την οικοδόμηση κλίματος εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων.

Τα πιο πάνω καταδεικνύουν τις διχοτομικές στοχεύσεις των Τούρκων οι οποίοι θεωρούσαν τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου ως ενδιάμεσο σταθμό για τις μελλοντικές διεκδικήσεις τους. Μετά τις διακοινοτικές ταραχές του 1963: Χιλιάδες τουρκοκύπριοι μεταφέρονται από τα χωριά τους σε αμιγείς τουρκοκυπριακές περιοχές δημιουργώντας έξι (6) τουρκοκυπριακούς θύλακες.






ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 1964 - 1970 «Εκκλησιαστικό πραξικόπημα» Οι Μητροπολίτες Πάφου Γεννάδιος, Κιτίου Άνθιμος και Κυρηνείας Κυπριανός, απαίτησαν την παραίτηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, θεωρώντας ασυμβίβαστο το προεδρικό αξίωμα με το ιεραρχικό του σχήμα. Η προσπάθειά τους αυτή εντασσόταν στους ευρύτερους σχεδιασμούς της Χούντας των Αθηνών για παραμερισμό του Μακαρίου. Οι τρεις προχώρησαν μάλιστα στην καθαίρεση του Μακαρίου από το αρχιεπισκοπικό αξίωμα. Τον Ιούλιο του 1973 συνεκλήθη από το Μακάριο «Μείζων και Υπερτελής Σύνοδος», η οποία αποφάσισε την καθαίρεση των τριών Μητροπολιτών. Οικονομική Κατάσταση 1960-1974 Παρά τις διακοινοτικές συγκρούσεις και τις συνεχείς κρίσεις του κυπριακού προβλήματος, μέχρι το 1974 παρατηρείται ανάπτυξη της οικονομίας σε όλους τους τομείς εξαιτίας της εργατικότητας του κυπριακού λαού και της καλής διοικητικής οργάνωσης Η γεωργία, η βιομηχανία, το εμπόριο ο τουρισμός, οι υπηρεσίες αναπτύσσονται. Υλοποιούνται σημαντικά έργα ανάπτυξης και υποδομής. Η πλειοψηφία του λαού ευημερεί και προοδεύει. Μετά το 1974

Αποτελέσματα της τουρκικής εισβολής 1. Κατάληψη του 36,4% του κυπριακού εδάφους από τα τουρκικά στρατεύματα.

2. Χιλιάδες νεκροί, αιχμάλωτοι, εγκλωβισμένοι και εκατοντάδες αγνοούμενοι.

3. Σε διακόσιες περίπου χιλιάδες υπολογίζονται οι εκτοπισμένοι που

αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.

4. Σοβαρότατα πλήγματα στην οικονομία του τόπου.

5. Εποικισμός των κατεχομένων με στόχο την αλλοίωση του δημογραφικού

χαρακτήρα του νησιού.

6. Η Τουρκία ελέγχει στρατιωτικά, οικονομικά και διοικητικά τα κατεχόμενα.

Κατάληψη του 70% των πλουτοπαραγωγικών καταλυμάτων και του 87% των υπο

ανέγερση ξενοδοχειακών μονάδων. Κατάληψη του λιμανιού της Αμμοχώστου, από το οποίο διακινούνταν το 83% των

εμπορευμάτων, του 56% της εξόρυξης μεταλλευμάτων και του 41% των κτηνοτροφικών μονάδων.

Έλεγχος του 48% των αγροτικών προϊόντων και του 46% της φυσικής παραγωγικής Καταστροφή του 20% των δασικών περιοχών\κατάληψη του 40% των σχολικών

κτιρίων Ανυπολόγιστη καταστροφή στην πολιτιστική κληρονομιά των κατεχόμενων.






Κυπριακή Λογοτεχνία κατά την περίοδο 1961 – 1974

Πεζογραφία/ Πεζογράφοι

Χρ. Γεωργίου Ήβη Μελέαγρου 1928 - Γιάννης Κατσούρης 1935 Πάνος. Ιωαννίδης 1935- Λίνα Σολομωνίδου Ρήνα Κατσελλή

Καλλιεργούν με επιτυχία αρχικά το διήγημα και ακολούθως (ή παράλληλα με αυτό) τη νουβέλα και το μυθιστόρημα. Ποίηση/ Ποιητές

Κώστας Μόντης (1914-2004) Κυριάκος Χαραλαμπίδης Κύπρος Χρυσάνθης (1915-1998) Ξάνθος Λυσιώτης (1937-1987) Αντης Περνάρης (1903-1980) Νίκος Κρανιδιώτη 1911-1997 Παντελής Μηχανικός (1926-1979)






Κυπριακή Ιστορία κατά την περίοδο 1975-2000

Ιστορικά Γεγονότα

1983: Ανακήρυξη Ψευδοκράτους από το παράνομο τουρκικό καθεστώς του κατεχόμενου τμήματος της βόρειας Κύπρου, στη λεγόμενη "Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου".

1983 - 84: Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών καταδίκασε την αποσχιστική ενέργεια και κάλεσε όλα τα κράτη να μην αναγνωρίσουν την παράνομη οντότητα, τη λεγόμενη "Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου".

1999: Το Συμβούλιο Ασφαλείας με ψήφισμά του επιβεβαιώνει τη θέση ότι η λύση του κυπριακού προβλήματος πρέπει να βασίζεται στην ύπαρξη ενός κυπριακού κράτους, στο πλαίσιο δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας.

1η Ιανουαρίου 1988: Συμπληρώνεται η πρώτη φάση της Συμφωνίας Τελωνειακής Ένωσης Κύπρου - ΕΕ.

4 Ιουλίου 1990: Η κυπριακή κυβέρνηση υποβάλλει αίτηση για πλήρη ένταξη στην ΕΕ.

30 Ιουνίου 1993: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκδίδει θετική γνωμοδότηση για την πλήρη ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

31 Μαρτίου 1998: Η ΕΕ αρχίζει ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Κύπρο. Πολιτική Κατάσταση Το πολίτευμα της Κύπρου είναι προεδρική δημοκρατία. Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τους υπουργούς και το Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο έχει καθήκον να εφαρμόζει τους νόμους του κράτους, να φροντίζει για την ασφάλειά του και γενικά να εργάζεται για την πρόοδο και την ευημερία του λαού σε όλους τους τομείς. Η κυπριακή βουλή, που ασκεί τη νομοθετική εξουσία, είναι κυρίως σώμα νομοθετικό. Ωστόσο ασκεί και κοινοβουλευτικό έλεγχο και δρα και ως σώμα συμβουλευτικό. Η δικαστική εξουσία ασκεί έλεγχο στις άλλες δύο εξουσίες, ώστε οι πράξεις τους να περιορίζονται στα πλαίσια των διαδικασιών που ορίζουν το Σύνταγμα και οι νόμοι. Η εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι άμεση και διενεργείται κάθε πέντε χρόνια, με καθολική και μυστική ψηφοφορία. Μετά το 1974 ο Σπύρος Κυπριανού εξελέγη Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, στις10 Σεπτεμβρίου του 1977, μετά τον αδόκητο θάνατο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου του Γ΄, αξίωμα το οποίο κατείχε μέχρι και το 1988. Από τότε και μετά στο αξίωμα του προέδρου εκλέγησαν κατά σειρά οι Γιώργος Βασιλείου, Γλαύκος Κληρίδης, Τάσος Παπαδόπουλος και ο νυν πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας. Οι πολιτικοί αυτοί ηγέτες αναδείχθηκαν μέσα από πολιτικά κόμματα που άλλα από αυτά προϋπήρχαν της εισβολής και άλλα δημιουργήθηκαν μετά. Το αρχαιότερο είναι το






κομμουνιστικό κόμμα ΑΚΕΛ που ιδρύθηκε το 1941, ακολουθεί το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα ΕΔΕΚ το 1969, ο Δημοκρατικός Συναγερμός το 1976 και το Δημοκρατικό Κόμμα επίσης την ίδια χρονιά. Πιο πρόσφατο είναι το κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών που ιδρύθηκε το 1996. Πολιτική γραμμή όλων των πολιτικών κομμάτων στην Κύπρο αποτελεί η λύση του Κυπριακού προβλήματος εισβολής και κατοχής, μια λύση βασισμένη στα ψηφίσματα του ΟΗΕ και του Συμβουλίου Ασφαλείας. Επίσης κάποια από τα κόμματα, όπως το ΑΚΕΛ δίδουν ιδιαίτερη σημασία στην επαναπροσέγγιση με τους Τουρκοκυπρίους. Η κυπριακή πολιτεία διαθέτει έντεκα υπουργεία:

- Υπουργείο Εξωτερικών - Υπουργείο Εσωτερικών - Υπουργείο άμυνας - Υπουργείο οικονομικών - Υπουργείο δικαιοσύνης και δημοσίας τάξης - Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού - Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων - Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και περιβάλλοντος - Υπουργείο Συγκοινωνιών και έργων - Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και τουρισμού - Υπουργείο Υγείας

Ανεξάρτητοι αξιωματούχοι και φορείς της Δημοκρατίας είναι ο Επίτροπος Διοικήσεως, ο Γενικός Ελεγκτής, ο Γενικός Εισαγγελέας, η Επιτροπή Δημόσιας και Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας. Ο θεσμός της Επιτρόπου Διοικήσεως είναι σχετικά νέος για τα κυπριακά δεδομένα, αφού θεσπίστηκε το 1991 και ρόλος του είναι η διερεύνηση μετά από υποβολή παραπόνου για παραβίαση ατομικών δικαιωμάτων ή άσκηση νόμου κατά παράβαση. Κοινωνική Κατάσταση Η οικονομία και η κοινωνία της Κύπρου μετά την ημερομηνία - ορόσημο στην νεότερη ιστορία, το 1974, με τις τραγικές συνέπειες που επέφερε στον τόπο και στο λαό θα είναι πολύ διαφορετική. Χιλιάδες πρόσφυγες, είτε λόγω αισθήματος ανασφάλειας, αλλά κυρίως εξαιτίας του βίαιου ξεριζωμού από τις εστίες τους και της απώλειας της περιουσίας τους που πέρασε στα χέρια του κατακτητή, αναγκάζονται να ξενιτευτούν για μια καλύτερη ζωή. Κυριότεροι προορισμοί, η Ελλάδα, η Αγγλία, ο Καναδάς, η Αυστραλία. Ωστόσο, παρά το ισχυρό πλήγμα που δέχθηκε ο κυπριακός ελληνισμός από την τουρκική εισβολή και χάρις στη ξένη βοήθεια, αλλά κυρίως λόγω της δυναμικότητας και της εργατικότητας που τον διακρίνει κατάφερε μετά τα πρώτα δύσκολα χρόνια να ορθοποδήσει. Παρά την απώλεια δύο αξιόλογων τουριστικών θερέτρων, της Κερύνειας με την απαράμιλλη ομορφιά και της Αμμοχώστου με το εμπορικό λιμάνι, τα τουριστικά συγκροτήματα και τις αμμώδεις παραλίες , ο Κύπριος στήριξε την τουριστική βιομηχανία αναπτύσσοντας τις υπόλοιπες παράλιες πόλεις του νησιού, την Πάφο, τη Λεμεσό, την






Αγία Νάπα και τον Πρωταρά, τουριστικά θέρετρα που έγιναν διεθνώς γνωστά. Βέβαια, η άνοδος της κυπριακής οικονομίας κατά την τελευταία εικοσαετία δεν στηρίχθηκε μόνο στην τουριστική βιομηχανία, αλλά ας μην ξεχνούμε την εγχώρια βιομηχανία (οικοδομές), την γεωργοκτηνοτροφική παραγωγή και τον τομέα των εξαγωγών. Μετά από αυτές τις ενέργειες οι τουρίστες ξεπέρασαν τα 2 εκατομμύρια τουρίστες τον χρόνο. Την δεκαετία 1980-1990 τα έσοδα από τον τουρισμό στο νησί ήταν εκατοντάδες εκατομμύρια. Πέρα από τον τουρισμό η Κύπρος έγινε κέντρο υπεράκτιων δραστηριοτήτων με προσέλκυση εκατοντάδων μεγάλων διεθνών εταιριών. Η Λεμεσός κατέστη το μεγαλύτερο κέντρο διαχείρισης πλοίων σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Επιπρόσθετα σ’ αυτά, αναχαιτίστηκε η σειρά πενταετών σχεδίων ανάπτυξης και διερευνήθηκαν έργα υποδομής. Μετά από όλα αυτά η Κύπρος εξελίχθηκε στην πιο προοδευμένη χώρα στην ανατολική Μεσόγειο με το ψηλότερο, μετά το Ισραήλ κατά κεφαλήν εισόδημα. Ο πληθυσμός του νησιού στα τέλη της δεκαετίας του '90 αριθμούσε γύρω στις 600 χιλιάδες κατοίκους. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί η προσπάθεια που γίνεται εκ μέρους της τουρκικής πολιτικής για εποικισμό του νησιού και αλλοίωση του πληθυσμού. Πρόκειται για μια προσπάθεια που άρχισε στα χρόνια που ακολούθησαν την εισβολή, η μεταφορά χιλιάδων εποίκων από την Ανατολία και η εγκατάστασή τους στα κατεχόμενα από την Τουρκία κυπριακά εδάφη. Ο αριθμός των εποίκων υπολογίζεται γύρω στις 160 χιλιάδες που μαζί με τις 43000 του τουρκικού στρατού ξεπερνά κατά πολύ τον αριθμό των Τουρκοκυπρίων, οι οποίοι πριν την εισβολή αριθμούσαν μόλις το 18% του πληθυσμού. Ο εποικισμός του βορείου τμήματος της Κύπρου καταδικάστηκε από όλους τους διεθνείς οργανισμούς και αποτελεί ένα επιπλέον εμπόδιο στην εξεύρεση μιας ειρηνικής λύσης στο κυπριακό πρόβλημα. Αξίζει επιπλέον να σημειώσουμε ότι κατά τη δεκαετία του '90 η Κύπρος άνοιξε τα σύνορά της στις χιλιάδες των μεταναστατών που αναζητούσαν μια καλύτερη τύχη στις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης, με αποτέλεσμα αρκετές χιλιάδες οικονομικοί μετανάστες να εργοδοτούνται σήμερα στη χώρα μας. Αυτοί προέρχονται κυρίως από χώρες της ΝΑ Ασίας, της Μ. Ανατολής αλλά και από χώρες των Βαλκανίων και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Η πληθυσμιακή επομένως, ανομοιογένεια που παρουσιάζει σήμερα το νησί συνιστά μια εικόνα τελείως διαφορετική από εκείνη των χρόνων της εισβολής. Η ανάπτυξη και το βιοτικό επίπεδο των Κυπρίων θεωρούνται σήμερα από τα ψηλότερα της Ευρώπης. Βεβαίως σημαντική είναι και η πνευματική και πολιτιστική συνδρομή στον τόπο που προσφέρει το Πανεπιστήμιο Κύπρο που ιδρύθηκε το 1992 και συνέβαλε καθοριστικά στην άνοδο του μορφωτικού επιπέδου του λαού, στη διάνοιξη νέων πνευματικών






οριζόντων στο νησί και στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. η Κύπρος έφτασε στο σημείο να είναι η Τρίτη χώρα παγκοσμίως σε αριθμό απόφοιτων πανεπιστημίων μετά από μεγάλο αγώνα των κατοίκων για πρόοδο. Οικονομική Κατάσταση (βλέπε κοινωνική κατάσταση, πιο πάνω)






Κυπριακή Λογοτεχνία κατά την περίοδο 1975-2000

Πεζογραφία/ Πεζογράφοι Προτελευταία εποχή (μυθιστόρημα), 1982

Κύπρος Χρυσάνθης - Έργα:

o Το φυλάκιο Χ, γραμμή θανάτου (διηγήματα) 1978 o Από τις αφηγήσεις ενός Κύπριου αιχμαλώτου (νουβέλα) 1980 o Στα χρόνια της Επανάστασης (μυθιστόρημα) 1985

Κώστας Μόντης o Ο αφέντης Μπατίστας και τ' άλλα (μυθιστόρημα) 1980 o Ο Σαγρίδης, 1985

Νίκη Μαραγκού - Έργα: o Μια στρώση άμμου (1990) o Είναι ο πάνθηρας ζωντανός (1998)

Ήβη Νησιώτου - Έργα: o ο Κύπρου Κυπριανός (1981) o Εμβιώσεις (1984)

Στην παιδική λογοτεχνία ξεχωρίζουν η Κίκα Πουλχερίου και Μαρία Πυλιώτου. Ποίηση/ Ποιητές Κυριάκος Χαραλαμπίδης - Έργα (αναφέρονται μόνο όσα γράφτηκαν μετά το

1974): o Αχαιών Ακτή (1978) o Αμμόχωστος Βασιλεύουσα (1982) o Θόλος (1989) o Μεθιστορία (1995) o Δοκίμιν (2000) o Αιγιαλούσης Επίσκεψις (2003) o Κυδώνιον μήλον (2006)

Κώστας Μόντης - Έργα:

ooo Πικραινόμενος εν εαυτω,1975 ooo Κύπρος εν αυλίδι, 1976 ooo Ποιήματα για μικρά και μεγάλα παιδιά 1976 ooo Στιγμές, 1978 ooo Στη Γλώσσα που πρωτομίλησα,1980 ooo Κύπρια ειδώλια, 1980 ooo Μετά φόβου ανθρώπου, 1982 ooo Αντίμαχα, 1983 ooo Ως εν κατακλείδι, 1984 ooo Επί σφαγήν, 1985






Κλαίρη Αγγελίδου - Έργα: o Ιμερτής Κύπρου ΄Επεα o Ο Δρόμος κ.α.

Κύπρος Χρυσάνθης - Έργα:

o Οι Δίσεκτες Χρονιές, 1975 o Πέρα απ' την Ελλάδα ο Ήλιος, 1977 o Το φως δεν χάνεται απ' την Κύπρο, 1979 o Αροδαφνούσα, 1980 o Η ευτυχία της Γης, 1983 o Λυρικός Λόγος Α΄, 1985 o Λυρικός Λόγος Β΄, 1985 o Με το βιολί των είκοσι χρόνων, 1986

Νίκος Κρανιδιώτης - ΄Εργα:

o Ταξίδι στο νησί του νότου, 1983 o Ο μικρός μας κόσμος, 1986

Παντελής Μηχανικός - Έργα:

o Κατάθεση, 1975

Κυριάκος Πλησής - Έργα: o Γραφή οδύνης, 1975 o Το τραγούδι της αδελφιδής , 1977 o Ο έρωτας του σώματος, 1983 o Ο ένδον κόσμος , 1985 o Χαράγματα, 1988 o Όνομα δ’ αυτής Μακαρία, 1991 o Μετά τη χρεωκοπία του δόγματος, 1992 o Προσεγγίσεις,1995 o Δοκίμιο περί έρωτος,1998 o Λόγος περί αληθείας και άλλα δοκίμια,1999

Θεοδόσης Νικολάου - ΄Εργά:

o Πεπραγμένα, 1980

Νίκη Μαραγκού - Έργα: o Τα από κήπων, 1980 o Αρχή Ινδίκτου, 1987

Λεύκιος Ζαφειρίου - έργα:

o Σχεδόν μηδίζοντες (1977) o Ο Μιγάδας Άγγελος (1980)

Η στάση του Ζαφειρίου απέναντι στα πολιτικά της Κύπρου μετά την καταστροφή του 1974 είναι η στάση της συνειδητοποίησης πικρών αληθειών και προσκλητήριο σάλπισμα για αγώνα και πνευματική εγρήγορση.






Άντης Κανάκης- Έργα:

o Στη ματωμένη Κύπρο (1975) o Μνήμη και συνείδηση (1977) o Γράφοντας Ιστορία (1978) o Το καράβι (1980) o Συνεχίζουμε Λευκωσία (1982)

Η τραγωδία του κυπριακού λαού είναι διάχυτη στο ποιητικό αυτό έργο. Ρούλα Ιωαννίδου - Σταύρου: έργα :

o Τα τραγούδια της μητέρας μου και άλλα (1983) o Του νησιού μου (1984)

Η Κυπριακή Λογοτεχνία μετά το 1974 Σχεδόν κανείς Κύπριος λογοτέχνης δεν έμεινε απαθής και ασυγκίνητος από τον εθνικό όλεθρο που έπληξε το νησί του. Γράφτηκαν χιλιάδες σελίδες λογοτεχνίας με αφορμή το πραξικόπημα, την εισβολή, την κατοχή, τον ξεριζωμό, τον εγκλωβισμό, τους αγνοούμενους, τη διεθνή συμπεριφορά, τον ψυχικό φόβο από τον κίνδυνο του αβέβαιου αύριο. Μουσική/ Μουσικοσυνθέτες-Ερμηνευτές Σημαντικότερος μουσικοσυνθέτης των τελευταίων χρόνων με σημαντικό καλλιτεχνικό έργο ήταν ο μέχρι πρότινος Μάριος Τόκας. Με ιδιαίτερη ευαισθησία για την αγαπημένη μας πατρίδα και τους συνανθρώπους του ο Τόκας προσπαθεί μέσα από τη μουσική του να στηρίξει το πολύπαθο νησί μας και να μεταδώσει τα δικά του μηνύματα και όλα αυτά που ο ίδιος νιώθει ότι είναι υποχρεωμένος να πει. Αμέτρητες είναι οι συναυλίες που έδωσε σε πολλά μέρη της Κύπρου και της Ελλάδας για να εμψυχώσει τους πικραμένους συμπατριώτες του και για να μαζέψει χρήματα και να τα διαθέσει στους πρόσφυγες. Από τα σημαντικότερα έργα του με θέμα την Κύπρο είναι: το «Ψυχή τε και σώματι» που είναι μελοποιημένα ποιήματα των απαγχονισμένων αγωνιστών της ΕΟΚΑ, όπως ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο Ανδρέας Ζάκος και άλλοι, το «Φωνή πατρίδας» που είναι τραγούδια σε ποίηση Κώστα Μόντη, Θεοδόση Πιερίδη και Νέσιε Γιασίν και το «Αμμόχωστος Βασιλεύουσα» που είναι τραγούδια σε ποίηση του Κυριάκου Χαραλαμπίδη. Το 2001 ο τότε πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Γλαύκος Κληρίδης, βράβευσε το Μάριο Τόκα με το «μετάλλιο εξαίρετης προσφοράς στην πατρίδα» το οποίο αποτελεί τη μεγαλύτερη τιμή που έδωσε ποτέ η κυπριακή πολιτεία. Το 2008 σε ηλικία μόλις 54 ετών έχασε τη μάχη για τη ζωή και η Κύπρος χάνει έναν εξαίρετο καλλιτέχνη και δημιουργό. Ζωγραφική-Σκιτσογραφία/ Ζωγράφοι-Σκιτσογράφοι Από τους νεότερους Κύπριους ζωγράφους ξεχωρίζει ο Κυριάκος Ταμανάς για το έργο που εκτελεί το 1985 στο Ακάκι «Η τραγωδία της Κύπρου τον Ιούλη του ‘74, Μνημείον Αρχ. Μακαρίου», ψηφιδωτή παράσταση δυο ψηφιδωτών κατασκευασμένο εξολοκλήρου από φυσική πέτρα. Άλλοι γνωστοί Κύπριοι ζωγράφοι είναι ο Νίκος Κουρούσιης, η Λία Βογιατζή κ.α.






Φωτογραφία/ Φωτογράφοι Περιγραφή:Φωτογραφικές συνθέσεις από την Κύπρο με θέμα τον άνθρωπο, τον τόπο, την ιστορία, την τεχνολογία, τον πολιτισμό. (Πηγή Γραφειο Τύπου και Πληροφοριών)

Ένας πολιτισμός χάνεται Περιγραφή: Σε κάθε πινακίδα (Panel) υπάρχουν φωτογραφίες κατεστραμμένων εκκλησιών στην κατεχόμενη Κύπρο.

Θέατρο-Κινηματογράφος-Τηλεόραση-Ραδιόφωνο/ Παραγωγοί Στο χώρο του θεάτρου κυριαρχεί ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου (ΘΟΚ) έχοντας στο ενεργητικό του πολλές ντόπιες και ξένες παραστάσεις. Στο χώρο των ΜΜΕ για αρκετά χρόνια σημαντικό έργο πρόσφερε και εξακολουθεί να προσφέρει το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου (ΡΙΚ). Από τη δεκαετία του ' 90 αρχίζει να μπαίνει στη ζωή μας και η ιδιωτική τηλεόραση και ραδιοφωνία. Πρόκειται για ελληνικά κανάλια που προεκτείνουν τη δράση τους και στην Κύπρο αλλά και για ντόπιους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς, όπως ο ΑΝΤΕΝΝΑ, ο ΛΟΓΟΣ - ΜΕGA, το ΣΙΓΜΑ.

EL CY History Literature

Documents

Transcript of EL CY History Literature