el concepto de temperatura en la termodinamica fenomenologica
Transcript of el concepto de temperatura en la termodinamica fenomenologica
EL
CON
CEPT
O
DE
TEM
PERA
TURA
EN
LA
TE
RMO
DIN
AM
ICA
FEN
OM
ENO
LOG
ICA
por
ER
NE
STO
S
ÁB
AT
O
Intr
oduc
ción
. -
El
cono
epto
de
tem
pera
tura
'está
'es
enci
al-
men
te v
incu
lado
al
segu
ndo
prin
cipi
o de
la
term
odin
ámic
a. M
ás,
toda
vía,
este
pri
ncip
io p
uede
con
side
rars
e co
mo
una
defin
ició
n de
la
s di
fere
ncia
s de
te
mpe
ratu
ra.
En
cam
bio,
el
prim
er p
rinc
ipio
es
lia e
xpre
sión
de
la c
on-
serv
ació
n de
la
lene
rgía
en
los
proo
esos
ter
mod
inám
icos
y s
e rle
-fi
ere
a ca
ntid
ades
de
calo
r y
cant
idad
es d
e tr
abaj
o:
nada
tie
ne
que
haoe
r al
lí la
noc
ión
de t
empe
ratu
ra.
Su i
nter
v1en
ción
se
de-
be a
l he
cho
hist
óric
o d,e
que
. la
s ca
ntid
ades
de
calo
r fu
eron
de-
fini
das
y m
edid
as c
on l
a ay
uda
de t
erm
ómet
ros.
D
esde
les
te pu
nto
de
vist
a es
dis
cutib
le l
a le
gitim
idad
de
,cua
lqui
er n
oció
n de
tem
pera
tura
ant
es. d
e la
for
mac
ión
del
se-
gund
o pr
inci
pio.
Po
r ej
empl
o:
no
hay
posi
bilid
ad d
e de
fini
r un
ter
móm
etro
sin
pos
tula
r la
pro
pied
ad t
rans
itiva
del
equ
ilibr
ib
térm
ico,
ya
que
el t
erm
ómet
ro d
ebe
ser
apto
par
a co
mpa
rar
es-
tado
s té
rmio
os d
e ot
rps
dos'
cuer
pos
que
no e
stán
en
cont
acto
. L
a pr
opie
dad
tran
sitiv
a es
una
oons~cuencia
y ha
sta
dedo
pun
tq
un
aspe
cto
del
segu
ndo
prin
cipi
o (C
f.
H e
n r
y P
oi n
c a
ré:
Ther
mod
yTlia
rriÚ
Jue,
pá
g. 1
7, s
egun
da e
dici
ón).
Des
de l
uego
, se
. p
uede
pos
tula
r la
tra
nsiti
vida
d an
tes
del
segu
ndo
prin
cipi
o, t
al
oom
o lo
hac
e C
arat
heod
ory;
per
o si
se
pued
e lle
gar
al s
egun
do
prin
cipi
o si
n la
noc
ión
die t
mup
erat
ura,
este
cam
ino
es m
ás l
ó-gi
co y
eco
nóm
ico.
E
n el
pre
s'ent
e tr
abaj
o se
int
enta
est
e ca
min
o.
Ade
más
de
evita
r la
pos
tula
ción
de
la t
r¡lU
sitiv
idad
, ,ev
ita e
l pa
so p
or l
os
gase
s id
eale
s y
por
los
cicl
os d
e C
aruo
t, pa
ra n
egar
a l
as f
un-
cion
es b
ásic
as d
e la
ter
mod
inám
ica.
Pe
rmite
, ta
mbi
én,
'extra
er
una
conc
lusi
ón d
e im
port
anci
a te
óric
a:
que
la n
oció
n de
tem
-pe
ratu
ra n
o es
ese
ncia
l en
la
term
odin
ámic
a fe
nom
enol
ógic
a y
que,
por
el
cont
rari
o, e
s re
duci
Me
a co
noep
tos
más
bás
icos
. D
os o
bser
vaci
ones
más
so
bre
el
trab
ajo:
-11
0-
1.
N o
pret
ende
ser
una
fun
dam
enta
ción
axi
omát
ica
de l
a te
rmod
inám
ica.
En
real
idad
, el
lo n
o pa
reoe
pos
ible
en
el e
stad
o ac
tual
d
e' la
fís
iCa:
'· L
a te
rmod
inám
ica"
se
• oon
stru
ye
sobr
e la
ba
se d
e ¿o
noep
tós;
ext
raíd
os ,d
e la
mec
ánfc
a y
de
lá e
l'ect
r:odi
ná-
mic
a;
no s
e oo
mpr
ende
, pu
es,
cóm
o es
pos
ible
hfl
oeru
na f
un-
dam
enta
ción
axi
omát
ica
de
al t
erm
odin
ámic
a, y
a qu
e de
be b
a-<;
arse
en r
amas
de
la f
ísic
a qu
e no
for
man
un
sist
ema
lógi
co
cerr
ado.
Tod
o in
tent
o de
est
e gé
nero
deb
e ne
var
a co
ntra
dicc
io-
nes
intr
ínse
cas;
en
part
icul
ar,
la r
ever
sibi
lidad
qu¡
e se
. sup
one
en
las
leye
s de
la
mec
ánlc
a )'
de l
a ,e
lect
rold
lnám
ica
clás
icas
se
ha-
llar
á en
;con
trad
icci
ón c
on e
l se
gund
o pr
inci
pio;
ha
n fr
acas
ado
t~dos
los
inte
~tos
po~
conciliar~l m
ecan
ism
o C
Oll
la ir
reve
rsib
ili-
dad
esen
cial
que
exp
resa
el
segu
ndo
prin
cipi
o ..
. .
. 2. Ta
l~o~
o h,
aoe,
Bor
n en
su
expo
sib~
ón d
elas
ide
as d
e C
arat
heod
ory(
PhY
i3.
Zeit.
, X
XIi
, pá
g. 2
18,
1921
),he
pref
eri-
do d
esar
rqU
ar la id
ea p
ara
\ln
sist
ema
sim
ple
com
o es
unf
h,íi
do.
Est
a re
str~
cció
n no
es
eseI
lcia
l, pu
es .e
s in
med
iata
la
gene
raliz
a-ci
ón
para
un
si
stém
a' h
eter
ogén
eo
defi
nido
po
r r¡,
pa
rám
etro
s x
l',
' X:
n:
,
:Sis
teni
ay e
stad
o.
__ E
n u
n in
stan
te d
ado,
U,l1
8i
ste~
a pr
e-se
nta'
dif
eren
tes
pará
met
ros.
obs,e
rv¡:¡
.bles
: de
nsid
ades
; pr
esio
nes,
fn
dice
sde
refr
acci
ón, e
tc.
El.
conj
unto
de
los
pará
met
ros
obse
r-va
bles
co
nstit
uye
el e
Stad
o. d
el
sist
ema .
• ,",
,':
<'.
En'
gene
ral,
dado
un
núm
ero
fini
to d
e pa
rám
etro
s--;
par
á'
met
ros
,de
,est
ado
--;q
ueda
n de
fini
das
toda
s la
s de
más
pro
pie-
dade
s (1
). C
on e
l ,ob
jeto
de
hace
r m
ás n
ítida
la
idea
cen
tral
de
este
tr
abaj
o, s
efom
arán
' sol
amen
te e
n co
nsid
erac
ión
los
sist
emas
defi
-ni
bles
med
iant
e do
s pa
rám
etro
s de
est
ado.
Pue
den
ser
cual
esqu
ie-
ra,
pero
tom
arem
os l
a pr
esió
n y
el v
olu
men
,sti
po
nie
nd
o c
ons-:
ta
nte
la 'm
asa.
Adm
itire
mos
, po
r la
mis
ma
razó
n,qu
e no
hay
tr
ansf
orm
ació
n ¡q
uím
icas
. Su
pond
rem
os
oono
cido
s lo
scon
oep-
tos
mec
ánic
os 'y
él;e
ctro
diná
mic
ciS;
.
(")
. En
el c
asod
e un
a susta~áa p
ura,
por
eje
mpl
o, b
asta
fij
ar d
os p
ropi
e-da
des
para
' qu;
qued
en' f
ijad
as l
as r
esta
ntes
; si
tom
amós
un
líqui
do c
omo
el
benc
eno
y le
fij
amos
la
visc
osiU
ad y
el
índi
ce d
e re
frac
ción
, qu
ed~n
ips
o ta
cto
defi
nida
s la
tem
pera
tura
, la
pre
sión
la
dens
idad
, la
con
stan
te d
ielé
ctri
ca,
etc,
, ··í
~111-
Tra
nsfo
rmac
ión
de u
n si
stem
a.-
Si u
n si
stem
a pa
sa d
e un
es
tado
a o
tro,
se
dirá
que
ha
sufr
ido,
una
tra
nsfo
rmac
ión.
E
sto
equi
vale
a
deci
r q~e
una
o la
s do
s va
riab
les
han
sufri~ouna
varia
clO
,n.
Si e
l si
stem
a, d
espu
és d
e un
a se
rie
de t
rans
form
a-ci
ones
, vu
elve
al
esta
do in
icia
l, se
dir
á qu
e ha
reG
Qrri
dQ u
n ci
clo.
U
n es
tado
que
pe~
dura
se
llam
ará
esta
d,o
perd
urab
le.
'
Par
edes
y
r,ec
into
s.
-Su
pond
rem
os l
a ex
iste
ncia
' de
pare
:" de
s' qu
e se
int
erpo
nen
entr,
e' lo
s si
sten
iaso
qu¡e
, fo
rman
do u
n ro
ci
nto,
los
ais
lan
déle
xter
ior.
Lés
asig
:nar
emos
las
sig
uien
tes
pro-
pied
ades
: 1.
N
ofor
nián
par
te
del
sist
ema,
nidé
l ex
teri
or,
ni s
on
sist
emas
. E
s dé
éir,
sonp
ared
és i
deal
es;
'lo q
ue'e
quiv
alle
a d
ecir
que
son
sist
emas
cu
yas
infl
uenc
ias
sohr
e lel
si
stem
a. e
ncer
rado
so
n in
feri
ores
' él l
os l
erro
res
de o
bser
vaci
ón.
" 2.
Son
-im
perm
eabl
,es
a la
mat
eria
. '
En
la t
erm
o quí
mic
a de
sem
peña
n un
pap
el i
mpo
rtan
te c
ierta
s pa
rede
s pe
rmea
bles
la
la m
ater
ia;
su i
ntro
ducc
ión
ulte
rior
p,u
e-de
hao
erse
sin
nin
guna
dif
icul
tad
(Cf.
'me,
mor
ia c
itada
de'
M.
Bor
n).
Para
la
defi
nici
ón d
e lo
s co
noep
tos
esen
cial
les,
bast
a co
n la
int
rodu
cció
n de
dos
tip
os d
e pa
r,ede
s:
las
adia
bátic
as y
las
di
atér
mic
as,
amba
s im
perm
eabl
es a
la
mat
eria
.
Rec
into
s ad
iabá
tico
s.
Exp
erie
ncia
s de
Jou
le.
-Si
n ca
mbi
ar
nada
de
su e
senc
ia, '
las
expe
fi.en
cias
de
Joul
e po
dem
os s
inte
ti-za
rlas
de
este
mod
o:
1.
Un
sist
ema
del
tipo
(p,
V)
es e
noer
rado
en
un r
ecin
to.
2. D
entr
o de
lre
cint
o pu
eden
gir
ar p
alet
as a
ccio
nada
s de
sde
el e
xter
ior
por
med
io d
e un
a pe
sa q
ue c
ae.
3. L
as a
ccio
nes
a di
stan
cia
(gra
vita
tori
as,
elec
trom
agné
ticas
) so
n de
spre
ciab
les.
,
L.a
e:x:
perie
ncia
rev
lela
que
hay
cier
to t
ipo
de r
eCin
tos,
qUIe
llam
arem
os a
diab
átic
os",
tale
s qu
e:
a)
Si l
a pe
sa e
xter
ior
perm
aneo
een
repo
so,
el.
esta
do
(Po,
Vo)
, de
l si
¡;tem
a les
per
dura
ble,
eua
lesq
uiyr
a se
an l
as o
pera
-ci
ones
que
,se
haga
noon
, lQ
s cu
erpo
s ,e
xter
iore
s.
POIr
;ej\e
mpl
o:
es
indi
fere
nte
que
el
reci
nto
sea
expu
esto
~
los
rayo
s so
lare
s·
o no
(2).
(')
Supu
esta
con
ocid
a la
noc
ión
de
calo
r, es
to
sign
ific
a, s
impl
emen
te,
que
el r
ecin
to e
s im
perm
eabl
e al
cai
or.
\-1
12
-
b)
Si l
a .p
esa
se m
ueve
, re
aliz
ando
un
traba
joO
A s
oObre
el
. sis
tem
a, e
l sis
t,em
a pa
sa d
el e
stad
o in
icia
l (p
o, V
o)
a un
est
adp
fina
l (p
, V):
c)
Si c
oOn
'~pe
raci
oOne
s ad
ecua
das
se v
uelv
,e a
poOn
er el
sis
te-
ma
en e
l ,e
stado
ini
cial
y s
e loO
nev
a nu
evam
ente
has
ta e
l es
tado
fi
nal
(p, V
) po
r un
cam
ino
dist
into
O,e
l tr
abaj
o ne
cesa
rioO
A e
s ig
ual
al d
e an
tes.
. Si
en
vez
de l
a pa
leta
colo
Ocam
oOs' e
n el
int
erio
Or
del
l'eci
nto
una
r,es
iste
ncia
eléc
tric
a y
haoe
mos
pas
ar :
una
corr
ient
e, s
e ve
-ri
fica
el
mis
mo
resu
ltado
O:
para
pas
ar d
el-e
stado
O (P
ó, V
o) . a
l es
-tad
oO (
p, V
) se
req
uier
e un
tra
bajo
,eléc
trico
O V
Il i
gual
al
traba
jo,
-m
ecán
icoO
A,
e in
depe
ndie
nte
del
cam
inoO
empl1
eado
O.
. L
a ex
peri
enci
a re
vela
que
exi
sten
rec
into
s de
est
a na
tura
leza
. Lo
Os m
ás g
rose
roOs
' son
loOs
calo
Orím
etroO
s Oo
Omun
es.
Otr
os,
mej
ores
. pu
eden
lÓ
grar
se m
edia
nte
pare
des
plat
eada
s y
doOb
Les,
coOn
vac
ío
inte
rm
ed
ioO
.'
Las
trans
foOr
mac
ioOn
es
que
sufr
e un
sis
tem
aden
troO
de
u.n
r,ecin
toO
adia
bátic
o,
se
deno
Om
inan
tr
ansf
orm
acio
nes
adia
bátic
as.
PoOd
emos
res
umir
los
l'es
ulta
dos
de
J oOu
le en
la
sigu
ient
e'
foOr
Ina:
. '
Se pu
~de
Cdf
tStr
uir
con
sufi
cien
te
apro
xim
aci6
,n
reci
ntos
tp
J,e
para
lle
var
.urt·
sis
tem
a co
nten
'ido
en e
llos
des'd
e u
n e
stad
o in
icia
l ha
sta
un e
stad
o fi
nal
se r
equi
er,e
sie
mpr
,e i
gual
can
tida
d de
tr
abaj
o,
cual
quie
ra s
,ea l
a se
rie
,de
tran
sfor
.maC
ione
s in
term
edia
s.
¡Los
re
sulta
dos
de
JoOu
le pe
rmite
n in
trod
ucir
una
fun
ción
U
, qu
e se
den
oOm
ina
ener
gía
inte
rna,
m
edia
nte
la e
,xpr
esió
n
U-U
o=
-A
dond
e V
o es
la
,ene
rgía
int
erna
del
sis
tem
a en
el
esta
do i
nici
al,
U l
a en
ergí
a in
t'ern
a en
el
,esta
do f
inal
y A
el
trab
ajo
reali
zado
O po
r el
ext
erio
r so
br,e
el s
iste
ma.
Sig
uien
do l
a co
Onve
nció
n us
ual;
poOn
dl'e
mo~
sign
os n
egat
ivos
a 1
00s t
raba
joO
s ab
soOr
bidoO
s po
r el
si&
. te
ma.
Evi
dent
emen
te,
la f
unci
ón a
sí d
efin
ida
es u
na f
unci
ón d
el
esta
do,
es d
ecir
-11
3-
si s
e su
poOn
e un
esta
d'O i
nici
al f
ij'O (3
). S'
Obr
e es
ta f
'Orm
a de
pre
sent
ar l
as ex
per~
ncia
s de
' J'O
ule,
poOd
em'O
s ha
cer
d'Os
übse
rvac
i'One
s:
1.
JoOu
le de
term
inó
loOs
cam
bi'O
s de
esta
d'O m
edia
nte
Ull
te
r-m
ómetr
oO.
El
us'o
de,e
sle
inst
rum
ento
es,
sin
emba
rg'O
, in
esle
ncia
l, y
tiene
s'O
lam
ente
un
a ju
stif
icac
ión
hist
óric
a.
Es
evid
ente
que
en
vez
de
defi
nir
'el e
stado
O m
edia
nte
el p
ar (
p, T
) se
lo
pued
e de
fini
r m
edia
nle
el' p
ar (
p, V
).
En
un t
erm
ómet
roO
com
ún,
tam
bién
<el
estad
'O s
e de
fina
me-
dian
te u
n pa
r (p
, V);
si
es
un t
erm
ómet
roO
de
mer
curi
o, s
~e
su.-
p'One
p =
Ic'O
nst. ,
y e
nt'O
nces
el
¡esta
do s
e de
fine
med
i3Jl
te V
. La
di
fere
ncia
coO
n nu
estr'
O
proc
edim
ient
'Oes
tá e
n 1'0
sig
uien
te:
en
nues
tr'O
cas
'O e
l pr
opio
sis
tem
a co
nten
ido
en e
l ca
lorí
met
ro e
s el
te
rmóm
etro
; el
es
.tado
de
'es
t'e
sist
ema
se
defi
ne
así
por
sus
prop
ios
pará
met
ros
p y
V,
Y n
o po
r lo
s pa
rám
etr'O
sde
otroO
si
stem
a. D
e es
te m
od'O
' se
evita
la
intr'
Odu
cció
n, a
nt,es
del
seg
undo
pr
incip
ioO
, de
l co
Once
pt'O
de e
quili
bri'O
tér
mic
o en
tre
d'Os
'O m
ás
siste
mas
,coO
ncep
t'O q
u;e e
s un
asp
ect'O
par
cial
del
. sleg
lIDd'O
pri
n-cip
oO. 2.
Las
,ex
perie
ncia
s de
J'O
ule
apar
ecen
aqu
í c'O
mo
la v
erif
i-ca
ción
de
que
'exis
ten
'O pu
edec
'Ons
trui
rse
cier
tos
tipoO
s de
rec
in-
t'Os.
Gra
cias
a l
a ,e
xist
enci
a de
est'
Os r
ecin
t'Os
es p
'Osib
le de
fini
r la
¡en
ergí
a in
tern
a.
En !
el tra
baj'O
de
Car
athe
od'O
ry,
se i
ntro
duce
la
pare
d ad
ia-
bátic
a an
tes
de l
as e
xper
ienc
ias
de J
oule
,poO
r m
edio
de
la p
ro-
pied
ad a
. E
sta
defi
nici
ón e
s di
scut
ible
, po
rque
un
recI
nt'O
p'O
-dr
ía s
er a
diab
átic
'O c
uand
o su
s pa
rede
s so
n rí
gida
s e
inm
óvile
s,· y
de
jar
de s
erl'O
,cu
and'O
se
defo
rman
o
algu
na d
e su
s pa
rtes
se
p'One
en
m'O
vim
ient
o.
Rec
into
s di
atér
mic
ps.
-Ll
amar
emos
así
a u
n re
cint
'O i
m-
perm
eabl
e a
la m
ater
ia,
que
n'O e
s ad
iabá
tic'O
. L
a ex
peri
enci
a m
uest
ra q
ue e
sta
:Clas
e de
r,e
cint
oses
la
más
com
ún.
Un
cas'O
típ
ic'O
es
el s
igui
ente
: si
se
c'Olo
ca a
,gua
'en
una
vas
ija m
etál
ica,
ce
rrad
a y
rígi
da,
el ,
esta
do "p
uede
ser
alte
rad'O
exp
onie
nd'O
la.
va-
- sij
a a
l'Os
ray'O
s so
lare
s o
a la
lla
ma
de u
n m
eche
ro d~
Bun
sen.
(').
En
esta
def
inic
ión,
qu
e es
la
de
C
arat
heod
ory,
U
no
qued
a de
fini
da
para
est
ados
no
alca
nzab
les
adia
báti
cam
ente
. Pe
ro e
sta
difi
cult
ad p
uede
sie
m-
pre
evita
rse,
con
tra
nsfo
rmac
ione
s re
cípr
ocas
.
\
Con
tact
o té
rmic
o.
-Si
un
sist
ema
esta
co
nten
ido
en u
n re
cint
o di
atér
mic
o y
otro
sis
tem
a ,e
stá
cont
enid
o en
otr
o re
cint
o di
atér
mic
o, y
si
ambo
s es
tán
dent
ro' d
e un
rec
into
adi
abát
ico,
. . d
irem
os q
ue
los
sist
emas
est
án· ,
en c
onta
cto'
térn
'úco
en
tre
sí.
y co
n ni
ngún
otr
o cu
erpo
.
Can
tida
d 'd
e o
alo
r.-
~ Sea
un
sist
ema
cont
enid
o ¡en
un
riOl-
cint
o di
atér
mic
o.
La
expe
rien
cia
mue
stra
que
en
~ien
eral
se
tiene
, Si
sup
onem
os q
ue v
ale
en g
,ene
ral
el p
rinc
ipio
de
cons
erva
-ci
ón d
e la
ene
rgía
, es
cla
ro q
ue e
l si
stem
a de
be h
amer
int
erca
m...¡
bi
adú
con
el e
xt'er
ior"
alg
una
otra
for
ma
de e
nerg
ía,
fuer
a de
l tr
abaj
o.
Dir
emos
' que
en
esta
s tr
ansf
orm
acio
nes
se' h
a in
terc
ambi
ado
una
cant
idad
de
calo
r,
dada
por
la
expl
1esi
ón·
que
cons
ider
arem
os c
omo
la e
xpr,e
sión
m
at,e
mát
icad
el· p
rinc
i-p
iod
e co
nser
vaci
ón p
ara
los
proo
esos
t'e
rmod
inám
icos
(4).
, En
defi
nitiv
a, v
emos
qUé
tan
to 'U
com
o Q
'no
son
mag
;ni-
tude
s di
rect
amen
te m
e diM
es ,
por
este
cam
ino;
la
úni
ca a
cces
i-bl
e a
la m
edid
a es
A.
No
hay,
pue
s, n
iHgu
na m
agni
tudú
bser
-va
ble
dist
inta
: de
las
mag
nitu
des
mec
ánic
as,
que
pued
a lla
mar
se
«,ca
lon
o· «
cant
idad
de
calo
r»;
Si u
n si
stem
a re
oorr
e un
cic
lo,
,es U
o ---.:.
U y
por
lo
tant
o Q
= A
;en
est
e ca
so s
e pu
ede
calc
ular
per
fect
amen
fJe
la c
anti-
dad
de c
alor
que
ent
ra a
un
sis
tem
a. .,
' D
efin
irem
os c
omo
unid
ad d
e ca
ntid
ad d
e ca
lor
o « C
alor
ía»
a la
can
tidad
dec
aloT
' dad
a' p
or l
a si
guie
nte
rela
ción
de
'equ
i-va
lenc
ia:
1 C
alor
ía'·
427
kgr
n.
(4)
Es
disc
utib
le h
abla
r di
ll ca
lor
com
o de
una
for
ma'
de
laen
etg
ía
(Cf.
J·E
JAN
PE
RR
IN,L
es
Prí
ncip
es,
pág.
121
, 19
03),
'per
o de
to
dos
mod
os
es
líéito
in
trod
ucir
la
mag
nitu
d Q
med
iant
e la
fór
mul
a an
teri
or.
.'
~ .
; .. "
-11
5-
.Med
idad
eJ.t
raba
jo.;
,......, .
. De
,acue
rdOo
, coll
,.lOo
,que
hfl.s
idó·
di:"
ch
Oo,
tantO
o la
s v,
aria
cion
es .d
e ~n
ergí
a in
tern
a oO
omo
los
i.nte
roan
r":
biOos
de ,
calo
r, sO
on c
alcul!
ab11
l!S a
bas
e de
la
med
ida
de l
os t
raba
-jo
s.
Es ~ncial,
pues
, es
tabl
ecer
,en
qué
cOon
diciO
ones
de
ren
ser
real
izad
as l
as t
rans
fOor
mac
iOon
es p
áraq
ue e
l tra
bajO
o se
a m
edib
k E
n la
prá
ctic
a, t
Ood,a
s -.J
astra
nsfO
orm
aciO
ones
en
que
el . t
ra-
bajO
o es
med
ible
se
redu
oen
fund
amen
talm
ente
' a l
as s
igui
lent
es:
. 1.
Pr
Ooce
sos
.esta
cion
ariO
os,
., ..
2.
Proc
esO
oscu
asi-e
static
Oos
. '
l .'.
'
Pro
ceso
sest
aaio
Tlflr
ios •
. -,U
n eje
nipl
Oo
típic
o es
el
de la
ex"
:' pe
rien
cia
de J
Ooul
e, ;p
ara
.la m
edid
a de
L eq
uiva
lent
e·.·
~sprecian,...
do l
as a
cele
raci
Oon
es
del
cOom
i'enz
o y
.del
-fin
al· i
en. <
el si
stem
a-die
pa
leta
s,.e
s fá
cilc
alou
lar
el' A
re
aliz
ado
SOob:
rr8 e
l si
stem
a.
· T
ambi
én p
uede
n se
r cO
onsid
er,ad
OoscO
omOo
.pro
oeso
sesta
eiO
ona'"
' · r
iOos
losc
alen
tam
ient
Qs:
med
iant
e ,el
,efec
tOo
JOoú
l.e d
e u,
na c
Oor
tien-
te d
e in
tens
idad
cOon
stan
te.
El
trab
ajo
se c
alcu
laer
itan
ces
pOor
la
fórm
ula
cono
cida
de
Joul
e.
Pro
ceso
s eu
asi"
está
ticos
.. --'
Si.
sOo~
re
un si
stem
a se
efe
ctúa
un
a tra
nsfO
orm
ació
n te
rmO
odin
ámic
a co
n un
a le
ntit
ud s
ufic
ient
e~
men
te g
rand
ecO
omO
o pa
r:a q
ue .
enca
da i
nsta
nte
pued
a su
pOon
erse
qu
ehay
equ:
ilib
r,iOo~ l
a. tr
,áns
form
ació
n se
·lla
ma
cuas
i.,.e
stát
icll.
E
n ,la
prá
ctic
a,' u
na· t
raIj.
sfOor
maG
Íón
. de
este
tip
Oo}
}lle
de. s
er
real
izad
a ca
mbi
ando
las
' con
diciO
ones
ede
riOoJ
Jes
oon
sufic
ient
e. le
n-tit
udcO
omo
para
que
el,
sist
ema
~eng
á tie
mpO
o de
ade
cuar
se g
ra-
dual
men
te a
las
.nul
evas
con
dici
ones
. PO
or ej
empl
o, .s
i:sup
on·e
mO
os
un g
as ~n . u
n .c
ilind
ro v
ellti
cal,
provi&
tOo .
de . p
istó
n,. p
odem
os-.p
rOo";
du
cir
·una
,tra
nsfO
orm
ació
n . cu
asi~
está
tioa
> . a
greg
ando
,peq
ueña
s, p.
e~
· sas
.cad
a ci
erto
tiem
pOo
sobr
e el
pis
tón.
Si,
en c
ambiO
o, ,e
l :pi
stón
fu
ese
mOov
idOo
cOon
b.r
usqu
edad
,se,
prOo
d¡uc
irí.an
CO
orrie
ntHs.·
en l
a m
asa.
gas
eosa
y J
Oos
Hstad
Oos'
inte
rmed
iariO
os n
opO
odrí
anse
r . c
onsi
-de
radO
osoo
mo
estad
Oos
de e
quilibriOo~
. .'
<'
En
tall;
JscO
ondi
cion
es"e
s fá
cil
calc
ular
eltr
abaj
Oo
qtJ1e
' se:
pem
e Hn
jue
gOo .
. Dnc
aso
muy
com
ún ,e
n la
Ter
mod
iná'
mic
a es
la,
dila
-: ta
ción
Cua
si-e
stát
ica
de u
n flu
i.dOo
hom
Oog
éneo
. E
nest
e'ca
sOol
a H
idrO
odin
ámic
adem
uest
ra q
ue e
l ti:
abaj
Qen
: un
il.·tr
ansf
Oor
mac
ión
infi
nite
sim
ales
...
. i:
,.
dA
=p
.. dJ
1 .
-,~
. -: .. "
, \
-.
/
-11
6-
sien
do l
a pr
esió
n ún
ica
y no
rmal
a l
a su
perf
iCie
que
se
desp
laza
. Pa
ra u
na t
rans
form
ació
n fin
ita,
se t
endr
á
2
A~fp
·dV.
1
En
este
cas
o, e
l tr
abaj
o es
fác
ilmen
te' c
alcu
labl
e si
se man~
tiene
p o
onst
ante
,e i
gual
en
cada
ins
tant
e a
la p
resi
ón e
xter
ior.
En
el c
aso
part
icul
ar q
ue ,
eStam
os c
onsi
dera
ndo,
el
esta
do
del
sist
ema
pued
e se
r rep
rese
ntad
o en
un
plan
o (p
, V)
por
~ie-
. di
o de
un
punt
o; l
a tr
ansf
orm
ació
n qu
e lle
va d
e 1
a 2
será
una
Cu
rva
dete
rmin
ada
y ,el
tra
bajo
ven
drá
dado
por
el
área
,en
ce-
rrad
a. S
i la
tra
nsfo
rmac
ión
,de
1 a
2 se
ha~ p
or o
trO' c
amin
o,
la c
urva
ser
á di
stin
ta y
el
ái',ea
, en
§1e
nera
l, se
rá t
ambi
én d
ifer
en-
te.
Es d
ecir
que
el t
raba
jo A
dep
ende
del
cam
ino.
C
omo
resu
lta q
ue Q
tam
bién
dep
ende
del
cam
iho,
y d
Q n
o es
una
di:'
fere
ncia
l ,e
xact
a.
'
Pro
ceso
s re
vers
ible
s. ~
Úna
tra
nsfo
rmac
ión
term
odin
ámic
a <'le
lla
mar
á ;r,
ever
sible
si e
l sis
item
a pu
ede
volv
er a
su
¡esta
do i
ni~
cia!
rec
orri
endo
,exa
ctam
ente
los
,es
tado
s de
ida
:
Máq
uina
s té
rmiC
as.
-Ll
amar
emos
así
a u
n m
ecan
iSm
o de
fu
ncio
nam
ient
o pe
riódi
co,
que i
nter
cam
bia'
cal
or c
on c
iert
ossi
s-'
tem
as q
ue l
larrt
ar,e
mos
fue
ntes
té
rmic
as,
y qu
e pr
oduo
e tr
abaj
o m
ecán
ico.
Po
r fu
nciQ
nam
ient
o pe
riódi
oo s
e en
tend
erá:
1.
Des
p,ué
sde
cada
per
íodo
o c
iclo
, la
s pa
rtes
mec
ánic
as
vu~lven
a la
s po
sici
ones
y v
eloc
idad
es i
nici
ales
. ,
2. L
a su
stan
cia
que
en l
a m
áqui
na e
s la
enc
arga
da d
e in
-ti:
lrcam
biar
cal
or o
on l
as f
Ui:ln
tes,
vuelv
,e al
fina
l de
cad
a ci
clo
al
esta
do t
erm
odin
ámic
o in
icia
l. '
Si l
a' m
áqui
na i
nter
cam
bia
calo
r co
n fu
ente
s F 1
; .. F
n'
di-
. re
mos
que
fun
cion
a «.
entre
» la
s fu
ente
s F
1 •.. F
n.
:En
lo q
ue s
igue
, su
pond
rem
os q
ue l
a m
áqui
na n
o ,in
terc
am-
bia
calo
r oo
n ni
ngun
a ot
ra f
uent
e de
l un
iver
so,
fuer
a de
las
pue
s-I
-11
7-
tas
'en c
onsi
dera
ción
; 'en
la
'prá
ctic
a es
to s
igni
fica
rá q
ue s
i ex
is-
ten
otro
s in
terc
ambi
os,
debe
n se
r in
f'erio
r,es
a lo
s er
rore
s de
ob-
serv
ació
n.
Tam
bién
sup
ondr
emos
que
cua
lqui
er a
cont
ecim
ient
o gu
c te
n-ga
rep
erc~
sión
so
bre
el s
ist,e
ma,
for
ma
part
e de
la
máq
uina
y
com
o ta
l de
be v
olve
r a
las
cond
icio
nes
inic
ial,e
s al
fin
de
cada
pe
ríod
o.
Las
acci
ones
inc
ontr
olab
les
o ap
erió
dica
s, c
omo
la d
e lo
s cu
erpo
s ce
lest
es,
se s
upon
en d
espr
ecia
bles
. Si
las
tra
nsfo
rmac
ione
s qu
e ac
ompa
ñan
al f
unci
onam
ient
o de
una
máq
uina
tér
mic
a se
hao
en e
n :E
orm
a r,e
vers
ible
, di
rem
os
que
la m
áqui
na f
unci
ona
en f
orm
a re
vers
ibl'e
. E
n ta
l ca
so,
la
la m
áqui
na p
odrá
fun
cion
ar' e
n se
ntid
o in
v,er
so i
nter
cam
bian
do
ig,u
ales
can
tidad
es d
e ca
lor
e ig
ual'e
s tr
abaj
os,
pero
con
sig
nos
opue
stos
Segu
ndo
Pri
ncip
io.
-1.
Hay
cie
rtas
fuen
tes
tale
s qu
e ni
n-gu
n.l
máq
uina
tér
mic
a pu
ede
func
iona
r co
n un
a so
la d
e él
las.
Las
llam
arem
os d
uent
,es
térm
icam
ente
hom
ogén
eas'»
. 2,
D
adas
dos
fue
ntes
de
este
tip
o, u
na s
erá
calif
icad
a de
« c
alie
nte»
y l
a ot
ra d
e dr
ía»,
si
al s
er p
uest
as e
n co
ntac
to t
ér-
mic
o, e
l ca
lor
pasa
de
la p
rim
era
a la
seg
unda
. 3.
Una
máq
uina
tér
inic
a pu
ede
func
iona
r ,e
ntre
dos
fue
ntes
de
est
a cl
ase,
sac
ando
cal
or d
e la
fue
nte
calie
nte,
mal
izan
do u
n tr
abaj
o m
ecán
ico
y en
treg
ando
cal
or a
la
fuen
te f
ría.
.
Por
el p
rinc
ipio
de
cons
erva
ción
de
la
ener
gía,
de
be s
er'
Ql =
Q2
-A
el
calo
r en
treg
ado
a la
frí
a, s
i es
Q2
el a
bsor
bido
a
la f
uent
e ca
lient
e.
Teo
rem
a 1.
-Si
ent
re d
os f
uent
,es
F2
y F
l fu
ncio
nan
una
máq
uina
M r
ever
sibl
e y
otra
máq
uina
rev
ersi
ble
o rir
r.elV
!ersi
ble,
ento
noes
se
cum
ple
la r
elac
ión
De
acue
rdo
con
el P
rim
er P
rinc
ipio
, se
ten
drá
(1)
y A
'=Q
'2-Q
'1'
(2)
· .
---:-1
18 ---
:-
El
coci
ente
Q2:
Ql,
pued
e se
r ap
roxi
mad
o po
r un
núm
ero
raci
onal
co
n la
apr
oxim
ació
n de
sead
a.
Pode
mos
pon
er,
por
lo
tant
o, s
i N
y N
' so
n en
tero
s y
posi
tivos
.
Q2
N'
Q'2
N
(3)
Com
o la
pri
mer
máq
uina
es
reve
rsib
le p
odem
os r
ealiz
ar u
n pr
oces
o co
mbi
nado
del
sig
uien
te t
ipo:
N
' ci
clos
de
M'
y N
ci-
clos
inv
erso
s de
M.
En
cada
cic
lo i
nver
so,
M'
abso
rbe
del
exte
rior
un
trab
ajo
A,
abso
rbe
una
cant
idad
Qld
e la
fue
nte
fría
y l
entr.
ega
una
can-
. tid
ad Q
2 a
la f
uent
e ca
lient
e.
El
trab
ajo
tota
l re
aliz
ado
por
las
dos
máq
uina
s en
tod
o el
pr
oces
o es
.4 to
tal =
N'A
'-N
A.
La
cant
idad
tot
al d
e ca
lor
abso
rbid
a de
la
fuen
te c
alie
nte
·ser
á· L
a ca
ntid
ad t
otal
de
calo
r en
treg
ada
a la
fue
nte
fría
ser
á
De
1 Y
2
se s
aca
A to
tal ~Q2.
tota
l -
Ql,
tota
l'
Pero
com
o la
pri
mer
a ca
ntid
ad d
el s
egun
do m
iem
bro
es
nula
, se
te
ndrá
Est
a ec
uaCl
On
esta
blec
tl qu
e al
cab
o de
l pr
oces
o co
mpl
eto,
la
fue
nte
supe
rior
que
da c
omo
al c
omie
nzo,
mie
ntra
s qu
e la
fue
n-te
frí
a ha
per
dido
cie
rta
cant
idad
de
calo
r qu
e ha
sid
o tra
llS-
fórm
ado
en t
raba
jo.
Com
o el
pro
ceso
com
plet
o es
tá c
ompu
esto
-11
9-
por
muc
hos
cicl
os d
e ca
da m
áqui
na,'
amba
s m
áqui
nas
volv
erán
al
esta
dIO
inic
ial
al c
abo
de t
odo
el p
rooe
so.
Por
lo t
anto
, A
-tot
al
no p
uede
ser
pos
itivo
, pu
es e
n es
e ca
so s
e te
ndrí
a un
a m
áqui
na
.M +
M'
que
func
iü;n
a co
n un
a so
la f
uent
e té
rmic
a.
Lueg
ü, d
e-be
ser
y, p
or l
a ex
pres
ión
ante
rior
,
o ta
mbi
én
y el
imin
ando
N y
N'
med
iant
e la
3,
se t
iene
, ya
que
tod
as
las
cant
idad
es d
e 3
son
posi
tivas
o ta
mbi
én
(4)
Teo
rem
a 2.
-
Si e
ntre
las
m
ism
as
fuen
tes
trab
ajan
dos
m
áqui
nas
reve
rsib
les,
es
(5)
Si e
n el
te
orem
a an
teri
or s
upon
emos
qu
e M
' es
tam
bién
re
vers
ible
, in
terc
ambi
ando
M
por
M'
debe
se
guir
va
liend
o la
de
sigu
alda
d pr
obad
a.
O s
ea,
debe
ser
(6)
Para
que
am
bas
desi
gual
dade
s 4
y 6
sean
com
patib
les,
deb
e 'v
aler
sól
o el
sig
no d
e ig
uald
ad.
-12
0-
Ren
dim
ient
o. ..
.:.. Lo
s do
s te
orem
as f
unda
men
tal,e
s an
teri
ores
pu
eden
ser
enu
ncia
dos
de o
tro
mod
o, l
intr
oduc
iend
oel
conc
epto
de
ren
dim
ient
o.
Den
omín
ase
rend
imie
nto
de
una
máq
uina
tér
-m
ica
al n
úmer
o
El
teor
ema
1 se
pod
rá e
nton
oes
enun
ciar
así
: el
ren
dim
ien':
:: to
de
una
máq
uina
irr
ev,e
rsib
le n
o pu
ede
ser
may
or q
ue d
de
' un
a m
áqui
na r
ever
sibl
e, q
ue f
unci
one
entr
e la
s m
ism
as f
uent
es.
El
teor
ema
2 s,e
enu
ncia
rá 'a
sí:
el r
endi
mie
nto
de d
os m
á-qu
inas
rev
ersi
bles
es
igua
l, si
fun
cion
an e
ntre
las
mis
mas
fue
inte
s.
Tem
pera
tura
te
rmod
inám
ica.
-
El
teor
ema·
2
es
fund
a-'m
enta
l, pu
es d
emue
stra
, en
for
ma
com
pl'e
tam
ente
g1e
llier
al,
que
el r
endi
mie
nto
de u
na m
áqui
na r
ev·e
rsib
le n
o de
pe¡n
depa
ra n
ada
de l
a m
áqui
na m
ism
a, e
s de
cir
de l
a su
stan
cia
qu~
reco
rre
el
cicl
o, s
ino
excl
usiv
amen
te d
el e
stad
o de
las
fue
nt~s
. Di
e aC
UJerd
o co
n es
te r
esul
tado
, as
igna
rern
os a
las
fue
ntes
tér
mic
as u
n pa
rá-
met
ro T
, fu
nció
n de
l es
tado
, qu
e lla
mar
emos
tem
pera
tura
ter
-m
odin
ámic
a,
tal
que
cum
pla
la r
elac
ión
1--=
1--=
11
I
Tl
Ql
l.' .
~. __
__
T_
2 __
__
_ Q_
2 __
~
Si 1
1=0,
res
ulta
T2=
T1
•
Si 1
1>0,
res
ulta
T2>
T1
•
rse
pued
e pr
obar
, m
edia
nte
el S
egur
/do
Pri
ncip
io,
que
esta
s re
laci
ones
so
n tr
ansi
tivas
. E
n cu
anto
a l
a es
cala
, la
def
inic
ión
,es c
ompl
etam
ente
arb
i-tr
aria
; pa
ra h
acer
coi
ncid
ir e
ste
pará
met
ro c
on e
l ha
bitu
al,.
bas-
ta p
oner
el
valo
r
To=
27
3
para
una
fue
nte
térm
ica
cons
tituí
da p
or h
ielo
en
fusi
ón
a la
pr
esió
n no
rmal
. Si
se
tiene
otr
a fu
ent'e
F
cual
quie
ra,
su t
em-
pera
tura
T
qued
ará
defi
nida
por
el
rend
imie
nto
de u
na m
áqui
-·,
-12
1-
na r
ever
sibl
e qu
e tr
abaj
e en
tre
el h
ielo
en
fusi
ón y
F,
por
me-
dio
de- l
a ec
uaci
ón
.
Teo
rem
a.
-: S
i un
sis
tem
a s
reco
rre
un c
iclo
, in
terc
am-
bian
do c
alor
es
Qr). ..
. Q
n co
n n
fuen
tes
que
está
n a
t'em
pera
-tu
ras
T 1 ... T
n'
se _
tiene
corr
espo
ndie
ndo
el s
ign'O
igu
al s
i el
cic
lo e
s re
vers
ible
. In
trod
uzca
mos
'O
tra
fuen
te
arbi
trar
ia a
la
tem
pera
tura
T o
y n
máq
uina
s re
vers
ible
s M
1 ... M
n'
que
trab
ajan
ent
re
las
fuen
tes
F 1
' ..
F n
y la
fue
nte
arbi
trar
ia
F o'
Eli
jam
os l
a m
áqui
na M
i de
ta
l m
odo
que
entr
egue
a
la
fuen
te F
i un
a ca
ntid
ad d
e ca
lor
Qi
igua
l a
la a
bsor
bida
por
el
sist
ema
de l
a m
ism
a fu
ente
. D
e ac
uerd
o co
n el
teo
rem
a fu
ndam
enta
l 2,
s,e
tend
rá
que
será
la
cant
idad
de
calo
r ab
sorb
ida
por
Mi
de l
a fu
ente
F o
Con
side
rem
os a
hora
un
cicl
o co
mpl
ejo,
com
pues
to p
or u
n !
cicl
o de
l si
stem
a s
y un
cic
lo d
e ca
da.u
na d
e la
s m
áqui
nas
~Ml ..
. M
n.
El
inte
rcam
bio
neto
de
calo
r de
las
fue
ntes
Fi ... F
n du
rant
e el
cic
lo c
ompl
ejo
será
nul
'O;
la f
uent
e Fi
en
treg
a Qi
al
sis
tem
a,
pero
rec
ibe
la m
ism
a ca
ntid
ad d
e la
máq
uina
Mi'
La
fuen
te F
o' p
or o
tra
part
e, p
ierd
e un
a ca
ntid
ad d
e ca
lor
igua
l a
la s
uma
de l
as c
antid
ades
abs
orbi
das
por
las
n m
áqui
nas
Por
lo ta
nto,
el r
esul
tado
net
o de
l ci
clo
com
pues
to e
s qu
e el
si
stem
a co
mpu
esto
de
s m
ás
Mi'"
Mn
, re
cibe
una
can
ti-da
d de
cal
or
Qo
de l
a fu
ente
Fo
' Pe
ro e
n un
a tr
ansf
orm
ació
n cí
clic
a el
tra
bajo
rea
lizad
o es
ig
ual
al c
alor
tot
al r
ecib
ido
por
,-.
. l __
.·.>
_,
-12
2-
el s
iste
ma.
AS
Í, co
mo
s y
las
n m
áqui
nas,
ret
orna
n al
est
ado
inic
ial
al f
inal
del
cic
lo c
ompu
esto
, el
úni
co r
esul
tado
fín
al d
el
cicl
o co
mpu
esto
es
la t
rans
form
ació
n en
tra
bajo
de
una
canti
...;
dad
de
calo
r re
cibi
do d
e un
a ún
ica
fuen
te
Fo.
Si
Qo
fues
e po
sitiv
o, e
ste
resu
Itad
oest
aría
en
cont
radi
cció
n co
n el
Seg
undo
, Pr
inci
pio.
Po
r lo
tan
to,
debe
ser
Qo
< 0
, o
sea
~Qi<O
... r.
= .
l
Que
es
laex
pres
lOn
que
se· q
uerí
a de
mos
trar
. Si
el
cicl
o re
aliz
ado
por
s es
re
vers
ib1e
,pod
emos
des
crib
irlo
en
sent
ido'
co
ntra
rio,
en
cuyo
cas
o to
dos
los
Qi
cam
bian
de
sign
o.
Apl
i-ca
ndo
la f
órm
ula
dem
ostr
ada
se t
endr
ía,
en e
ste
caso
,
o ta
mbi
én
y pa
ra q
ue
las
dos
desi
gual
dade
s se
an
com
patiM
es,
debe
va
ler
el s
igno
igu
al.
En
la d
emos
trac
ión
de e
ste'
teor
mna
se
ha s
upue
sto,
que
s
inte
rcam
bia
c:a1o
r co
n un
núm
ero
fini
to
de f
uent
es.
Si
s In
terc
ambi
a ca
lor
con
una
dist
ribu
ción
con
tinua
de
fuen
tes,
la
su-
mat
oria
se
reem
plaz
a po
r un
int
egra
l. L
lam
ando
dQ
a l
a ca
ntid
ad i
nfin
itesi
mal
de
calo
r re
cibi
da
por
s de
una
fue
nte
.a la
tem
pera
tura
T,
se t
endr
á
valie
ndo
el s
igno
igu
al p
ara
los
cicl
os r
ever
sibl
es.
La
nota
ción
J) J
indi
ca q
ue e
l in
tegr
al s
e to
ma
a lo
lar
go d
e to
do .e
l ci
clo
(5).
(fi)
La
dem
ostr
aCió
n de
est
os t
eore
mas
es
prác
tica
men
te l
a qu
e da
E.
Fer
mi
en s
u T
herm
ody.
nam
ics
(pág
. 36
Y
s.,
1937
). E
s im
port
ante
hac
er n
otar
, si
n
I '
~123~
La
ent
ropí
a. -
De
acue
rdo
con
lo q
ue a
caba
mos
de
ver,
un
cicl
o re
vers
ible
est
á ca
ract
eriz
ádo
por
la i
gual
dad
fund
amen
tal
Com
o co
nsec
uenc
ia,
para
una
tra
nsfo
rmac
ión
reve
rsib
le c
ual-
quie
ra,
que
lleve
un
sist
ema
de u
n ,e
stado
Ea
a ot
ro E
l' el
in-
tegr
al
1 J d TQ =
cons
to
o
cual
quie
ra s
ea e
l ca
min
o qu
e se
'em
plee
par
a l1
ealiz
,ar -l
a tr
ans-
form
ació
n.
Esta
pro
pied
ad n
os p
erm
ite
intr
oduc
ir u
na n
ueva
fun
ción
de
est
ado,
la
ent
ropí
a, p
or l
a di
fere
ncia
Est
a de
fini
ción
, en
rig
or,
no e
s un
a de
fini
ción
de
la e
ntro
-pí
a si
no d
e la
s va
riac
ione
s de
la
entr
opía
. S
ise
elig
e un
est
ado
com
o es
tado
nor
mal
, ca
da e
stad
o te
ndrá
una
ent
rópí
a bi
en d
e-fi
nida
, a
men
os',
de u
na c
onst
ante
adi
tiva.
Del
mis
mo
mod
o qu
e el
Pri
mer
Pri
ncip
io n
o da
una
res
pues
ta a
l pr
obl-
~ma
de l
a ,e
ner-
gía
abso
luta
del
sis
tem
a, y
es
neoe
sari
o re
curr
ir a
la
rela
tivid
ad
para
cal
cula
rla;
. aS
Í, ,el
Se
gund
o Pr
inci
pio
tam
poco
res
uelv
e el
pr
oble
ma
de l
a .e
ntro
pía
abso
luta
, y
es n
eoes
ario
rec
urri
r a
otro
po
stul
ado
expe
rim
enta
l\ pa
ra d
efin
irla
. Es
e po
stul
ado
es e
l lla
-m
ado
Ter
cer
Prin
cipi
o de
la
Te
rmod
inám
ica,
fo
rmul
ado
por
N er
nst
y Pl
anck
.
Ter
móm
etro
s. T
.em
p.er
atur
as .
empí
rica
s. -
El
desa
rrol
lo r
ea-
lizad
o ha
sta
aquÍ
pru
eba
que
nQ s
olam
ente
es
posi
ble
llega
r al
emba
rgo,
que
all
í la
s m
áqui
na:s
M
debe
n re
corr
er c
iclo
s de
Car
not,
rest
ricc
ión
que
aquí
nd
es n
eces
aria
, po
r el
cam
ino
que
se h
a se
guid
o.
'./
','
'.
f:"::J
tC~rv,
>~" --'
~ ... '".
--'
.' .'"~
-12
4-
Segu
ndo
Prin
cipi
o si
n la
noc
ión
de t
empe
ratu
ra s
ino
que,
ta
m-
bién
, la
noc
ión
de t
empe
ratu
ra e
s un
a no
ción
sec
unda
ria
o de
ri-
vada
y
no u
n co
ncep
to
irre
duct
ible
, en
la
te
rmod
inám
ica
f,e-
nom
enol
ógic
a.
En
la p
ráct
ica,
sin
em
barg
o, e
s co
nven
ient
e la
def
inic
ión
y us
o de
una
tem
pera
tura
,em
píric
a, i
ndep
endi
ente
del
fun
cion
a-m
ient
o de
una
máq
uina
rev
ersi
ble.
Su
pong
amos
, po
r ej
empl
o, q
ue s
e qu
ier,e
con
stru
ir u
n te
r-m
ómet
ro d
e m
ercu
rio.
Com
o es
un
flúi
do,
se t
endr
á
. que
es
lo g
ue s
e ll
ama
la e
cuac
wn
de
esta
do
del
cuer
po.
Si s
upon
emos
que
p 'e
s co
nsta
nte,
la
ecua
ción
de
. est
ado
se
conv
Íerte
en
T=
T(v
)
de m
odo
que
las
vari
acio
nes
de v
olum
en a
p
cons
tant
e de
un
flúi
do p
uede
n se
rvir
par
a m
edir
T;
pero
par
a ,el
lo s
ería
nec
e-sa
rio
tara
r el
ter
móm
etro
con
una
máq
uina
rev
ersib
Le,
lo q
ue n
o se
hac
e, n
i ,es
neo
esar
io.
Se d
efin
e, un
a fu
nció
n cu
alqu
i'era
t= t(
v)
y se
co
nstr
uye
una;
esca
la,
haci
endo
co
rres
pond
er d
os
punt
os
fijo
s de
t
a do
s pu
ntos
fij
os d
e T
. C
omo
T
del
hiel
o en
fus
ión
a p
norm
al=
273
T
de
l ag
uacn
ebu
llici
ón
» =
373
en l
a nu
eva
esca
la s
e ha
oen
corr
espo
nder
dos
pun
tos
cual
esqu
ie-
ra d
e t
con
esto
s va
lore
s.
En
el t
erm
ómet
ro h
abitu
al d
e m
ercu
rio
s,e p
one
t de
l hi
elo
en f
usió
n =
O
t de
l ag
ua e
n eb
lÍllic
ión
= 10
0.
De
este
mod
o, p
or d
efin
ició
n, e
n do
s pu
ntos
, po
r lo
mell
OS,
un
ter
móm
etro
de
mer
curi
o no
s da
la.
tem
pera
tura
ter
mod
inám
i-ca
T.
No
hay
razó
n a.
pri
ori
para
sup
oner
que
en
el r
esto
de
la e
scal
a l,a
s te
mpe
ratu
ras
coin
cida
n (h
echo
el
agre
gado
de
273)
, pu
es l
as f
unci
ones
'
y
-12
5-
T =
T(v
) y
t= t(
v)
no ti
enen
por
qué
coi
ncid
ir.
Por
<el c
ontr
ario
, la
exp
erie
ncia
mue
s-tr
a qu
e es
ta c
oinc
iden
cia
no s
e r'e
aliz
a, y
que
tam
poco
coi
ncid
en
entr
e sí
las
tem
pera
tura
s da
das
por
dife
rent
es t
erm
ómet
ros.
Pa-
ra p
asar
de
una
a ot
ra e
s ne
oesa
rio'
bus
car
una
expr
,esi
ón t
eó-
rico
-exp
erim
enta
l qu
e pe
rmit
a el
pa
saje
. Es
a le
xpre
sión
es
la
fórm
ula
de L
ord
Kel
vin.
Fór
mul
a de
L
ord
Kel
vin.
-
Para
una
tra
nsfo
rmac
ión
re-
vers
ible
inf
inite
sim
al,
la v
aria
ción
de
la e
ntro
pía
es
";~
dQ
d
S=
y.
En
el c
aso
en q
ue e
l si
stem
a es
un
sist
ema
a do
s va
riabl
es,
se t
endr
á
áS
=d
U+
p.d
V
. T
y pa
ra l
a un
idad
de
mas
a ds=
du+
;-dv
.
Si t
omam
os T
y
v co
mo
vari
able
s in
depe
ndie
ntes
, si
endo
U
una
fun
ción
del
est
ado,
se
tend
rá U
=
U(T
, v)
y po
r lo
tan
to
( au)
,
(au)
d
u=
--T
d
l +
-dv
. i)
v
av
T
Ree
mpl
azan
do l
en
la e
xpre
sión
de
ds,
ds =
~ (V
U) d
T
(~~ ) T
+ P d
,
T_
aT
v +
T
v.
Por
otra
par
te,
sien
do
s ta
mbi
én u
na f
unci
ón d
el e
stad
o
ds =
(~)
dT
+ (~
) dv
. aT
v
av
T
---1
26 '--
'-
y co
mo
dT
y
dv
son
inde
pend
rertt
es "
entre
sí
Com
o la
s de
rivad
as
segu
ndas
cr
uzad
as' d
eben
ser
igu
al'es
, se
tie
ne
Con
side
rem
os a
hora
,en
vez
de"
T
la t
empe
ratu
ra e
mpí
rica
t,
dada
por
un
term
ómet
ro a
rbitr
atro
. In
trod
ucie
ndo
en l
a an
-te
rior
t
y v
com
o va
riabl
es i
ndep
endi
ente
s, e
n lu
gar
de T
y
v,
se t
iene
, re
cord
ando
que
t =
t (T
)
Y, f
inal
men
te, (O
U)
T (
OP
) dt
O
Vt=
d
i vd
T-P
·
, ,('
bP)'
dt
fdT~JTtv'
. T
"(
'bU
) "
,''b
v t+
P
" ,-
T
ft (,~L
dt
log
r=
('bU )
-'-
o ~
'bv
t +p
dond
e t o
es
la t
empe
rat;u
ra d
e co
ng,e
laci
ón d
el a
gua
a pr
eSlO
n no
rmal
, y
T 0
= 27
3. '
La
fórm
ula
ante~lor,
debi
d ll
a Lo
rd K
el-
vin,
per
mite
cal
cula
r T
len
fun
ción
de
t, pU
Jesto
que
tod
as l
as
mag
nitu
des
bajo
el
sign
o de
int
egra
l so
n m
edib
les.
En
efec
to:
'?t se
obt
iene
dir
ecta
men
te d
e la
ecu
ació
n de
est
ado
de' l
a su
s-
tanc
ia
term
omét
rica
. EI
i' cu
anto
al
de
nom
inad
or"
si h
acem
os
cum
plir
a
la' s
Usta
ncia
un
a le
xpan
sión
' rev
ersi
ble
'e is
otén
:nic
a,
tom
ará
una ~a
ntid
ad d
e ca
lor
dq .....
.:. dú +
p . 'd
v
~ '~.
:"
, 1-
'-1."
_ ".
~ •
31
.. p.:
.~,:,
,',:_'.
" -',
'. '-'
;',~~2
"""~:'
••
.,,' >~\
",'
-" ••
."-_.-
'.-
-12
7-
de m
odo
que
Bas
tará
, pu
es;
med
ir ,
el
calo
r qu
e ta
pIa
dele
xler
ior'
l gr
a-m
o de
su
stan
cia
term
omét
rica
en
una
expa
nsió
n re
vers
ible
a
tem
pera
tura
t.
Agr
adec
imie
ntos
. -
Agr
adez
co a
los
doc
tore
s En
riqu
e G
a-vi
ola
y G
uido
Bec
k po
r la
val
iosa
crí
tica
y po
r la
s su
gest
ione
s qu
e m
e hi
cier
on p
erso
nalm
ente
y
dura
nte
las
sesio
llJes
de
l se
-m
inar
io
del
Obs
erva
tori
o de
C
órdo
ba,
así
com
o po
r ha
berm
e al
enta
do
a pe
rsis
tir .
en e
l de
sarr
ollo
de
esta
ide
a .q
ue
dura
ntie
m
ucho
tie
mpo
me
ha p
reoc
upad
o (6
). T
ambi
én a
grad
ezco
am
i e
ex-p
rofe
sor,
doc
tor
T.eó
filo
Isna
rdi
por
habe
rsé
tom
ado
el t
ra-
bajo
de
leer
min
ucio
sa,m
ente
,el
man
uscr
ito y
ha
berm
e pe
rmit
i-do
, m
edia
nte
sus
obse
rvac
ione
s, p
erfe
ccio
nar
su r
ealiz
ació
n.
Fi-
nalm
ente
, ag
rade
zco
al I
ng.
F. A
lsin
a po
r ha
ber
exp¡
uesto
est
e tr
abaj
o en
la
¡cua
rta r
euni
ón -d
e fí
sica
efe
ctua
da e
n L
a Pl
ata,
as
í co
mo
por
sus
suge
stio
nes
y cr
ítica
s.
BIB
LIO
GR
AF
IA
CARA
THE'O
DOR.
Y:
Unt
ersu
c.hü
ngen
üb
er d
ie
Gru
ndla
gerl
! de
r T
her
mo
dyn
am
ik,
Mat
. A
nn.,
1909
. BR
YA
N:
All
gem
ein
e G
rund
lage
n de
r T
her
mo
dyn
am
ik,
Enc
. M
ath.
Wis
s.,
tom
o V
I.
BORN
: K
riti
sch
e B
etra
chtu
ng
en
zur
trad
itio
nell
en
Dar
stel
l'Ung
de
r T
herm
o-
dyn
am
ik.
Phy.
Zei
t.,
1921
. IS
NA
RDI:
Axi
om
áti
ca d
e lo
s P
rinc
ipio
s de
la
Ter
mod
inám
ica,
Bue
nos '
Air
es,
1935
. FE
RM
I: T
herm
odyn
amic
s,
New
Yor
k,
1937
. PO
INCA
RÉ:
The
rrno
dyna
miq
ue,
Pari
s,
1908
. TO
LMA
N:
.Rea
.lit
ivit
y,
The
rmod
ynam
ics
an
a
Cos
mol
ogy,
O
xfor
d,
1934
. ~EjENAN:
The
rmod
ynam
ics,
N
ew Y
ork,
194
1.
ZEM
AN
SKY
: H
eat
an
d
The
rmod
ynam
ics,
N
ew Y
ork,
193
7.
EpST
EIN
: l'
herm
odyn
am.i
cs,
New
Y
ork,
19
37.
PLA
NK
: T
ertn
odir
iám
ica,
B
arce
lona
, 19
22.
PER
RIN
: L
es P
rinc
ipes
, P
arís
, 19
03.
(Rec
ibid
o el
29
de
. en
ero
de
1945
).
(6)
Ver
los
tr
abaj
os
real
izad
os
en c
olab
orac
ión
con
el
doct
or
E.
LOED
EL,
en l
os "
Ana
les
de l
a So
cied
ad C
ient
ífic
a":
Una
n
uev
a
form
a de
in
troi
luaa
ir
la
tem
pera
tura
, C
XX
VII
, p.
271
(1
939)
Y
C
ontr
ibuc
ión
a la
fu
ndam
enta
aión
de
la
te
rmod
inám
ica,
C
XX
XII
I 22
2 (1
942)
.
" f'
•