Plastik cerrahinin çal›flma alan› insanvücudunun genellikle d›flar›dan görülenhemen hemen bütün bölümlerini ilgilen-diren do¤ufltan ya da sonradan oluflmuflflekil ve ifllev bozukluklar›n›n ameliyatlatedavisi, aç›k yaralar›n onar›lmas›, ko-pan parçalar›n yerine tak›lmas› ya da ek-sik parçalar›n yeniden yap›lmas›, deri vederialtnda yerleflik tümörlerin tedavisi,her türlü güzellefltirme amaçl› ameliyatve uygulamalar›n› içerir. Plastik cerrahi-nin ilginç özelliklerinden biri, belirli birvücut bölgesi ya da organ sistemiyle s›-n›rl› olmamas›d›r. Örnek olarak saçl› de-rideki yan›k izinin tedavisi, do¤ufltan ku-la¤›n›n d›fl bölümü olmayan bir çocu¤akulak yap›lmas›, çene kemi¤indeki birtümörün ç›kar›lmas›, kar›n bölgesindekiaç›k bir yaran›n onar›lmas›, elde kesikbir sinirin tamiri, kopmufl bir parma¤›nyerine dikilmesi ya da bacaktan al›nanbir kas›n yüz felci tedavisinde kullan›l-mas› gibi iç organlar d›fl›ndaki bütün

vücut bölgeleriyle ilgili sorunlar›n cerra-hi tedavisi, plastik cerrahinin çal›flmaalan›na girebilir.

Genellikle estetik cerrahi ya da plas-tik cerrahi olarak bilinen uzmanl›k ala-n›n tam ad› “Plastik, Rekonstrüktif veEstetik Cerrahi”dir. Plastik sözcü¤ü birfleye yeni bir flekil vermekle ilgilidir. Buflekillendirme ifllemi yaln›zca görünüm-le ilgili olabilece¤i gibi, ço¤u durumdabozuk bir bedensel ifllevin düzeltilmesi-ni ya da bir rahats›zl›¤›n giderilmesinide içerir. Do¤ufltan birbirine yap›fl›kolan parmaklar›n (sindaktili) ameliyatlaayr›lmalar› plastik cerrahi uygulamala-r›na bir örnektir. Burada hem parmak-lar normal bir görünüme kavuflmalar›için flekillendirilir, hem de ba¤›ms›z ha-reketleri sa¤lanarak ifllev bozukluklar›düzeltilir. Rekonstrüktif sözcü¤üyse ye-niden yapmak, yeniden infla etmek an-lam›ndad›r. Çeflitli nedenlerden kaybe-dilmifl bir organ ya da organ parças›n›n

yeniden yap›lmas› (rekonstrüksiyon) yada do¤ufltan olmayan bir organ›n yap›l-mas› (konstrüksiyon) plastik cerrahininana u¤rafllar›ndan biridir. Bir ifl kaza-s›nda baflparma¤›n› kaybeden kiflininbaflparma¤›n›n, elin di¤er parmaklar›n-dan birinin ya da bir ayak parma¤›n›nparçalar› kullan›larak yeniden yap›lma-s› rekonstrüktif bir ifllemdir. Rekons-trüktif ameliyatlarda organlara ifllev ka-zand›r›lmas› öncelikli hedef olmakla bi-rikte, infla edilen beden parças›n›n nor-male yak›n bir görünümde olmas› daarzu edilir. Baz› durumlardaysa rekons-trüksiyon ilk bak›flta yaln›zca flekle yö-neliktir. Meme kanseri nedeniyle meme-si al›nm›fl bir kad›n›n memesinin baflkayerden tafl›nan dokular kullan›larak ye-niden yap›lmas› böyle bir durum olupbeklenen ifllev kazanc› psikolojik ve do-layl›d›r. Uzmanl›k alan›n› tan›mlayansözcüklerden biri olan estetiksözcü¤üyse güzellikle iliflkilidir. Estetik

PLAST‹K CERRAH‹ ve

2 A¤ustos 2007B‹L‹M veTEKN‹K

Plastik cerrahinin ana çal›flma alanlar›ndanbiri kapat›lmas› kolayl›kla mümkün olmayan ya-ralar›n onar›m›d›r. Aç›k bir yara, genellikle çevrederi ve dokular birbirine yaklaflt›r›l›p dikilmeksuretiyle kapat›l›r. Yaralanma s›ras›nda doku ka-y›plar› olmuflsa yara kenarlar›n› yan yana getir-mek zorlafl›r, kay›p fazlaysa yara kapat›lamayabi-lir. Böyle durumlarda yaran›n kapat›lmas› içinbaflka bir yerden deri tafl›nmas› ya da onar›lma-s› gereken bölümün gereksinimine göre kas, ke-mik, sinir gibi dokular›n aktar›m› zorunlu olur.Genellikle bir yaran›n onar›m› ya da bir organ›nyeniden yap›lmas› için hastan›n du-rumuna göre seçilebilecek çok say›-da yöntem bulunur. Plastik cerrahiuzman›n›n görevi doku ya da orga-n›n al›naca¤› en uygun bölgeyi ve enuygun aktar›m yöntemini belirlemekve uygulamakt›r. Doku ve organ ak-tar›m›nda uygulanan temel ilkeler fluflekilde özetlenebilir:

1. Kullan›lacak doku ya da organal›c› bölgenin gereksinimine uygunolmal›d›r. Örne¤in, hastan›n saçl› de-risindeki bir eksiklik mümkünse yinesaçl› deriyle onar›lmal›d›r.

2. Verici bölgeki doku kayb›n›ngetirdi¤i zarar al›c› bölgede oluflacakyarar yan›nda önemsiz kalmal›d›r.Parmak hareketini sa¤layan bir sini-rin onar›m› için aya¤›n kenar›n›n du-

yusunu tafl›yan bir sinir feda edilebilir, ama tersidüflünülemez.

Aktar›lan dokular al›c› bölgeye tafl›n›rkencanl›l›klar›n› kaybetmemeli ve yeni yerlerinde decanl› kalmalar› sa¤lanmal›d›r. Dokular›n canl› ka-labilmesinin en önemli koflulu, kan dolafl›m›ylaba¤lant›lar›n›n kesilmemesi ya da kesintinin ge-çici olmas›d›r. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda bafll›ca ikitür doku aktarma yöntemi vard›r. Birinci türdedoku verici bölgeden ve vücudun kan dolafl›m›n-dan tamamen ayr›l›r ve al›c› bölgeye yerlefltirilir.Bu flekilde aktar›lan dokulara ‘greft’ ad› verilir.

Tafl›nan dokunun içinde bafllang›çta kan dolafl›m›yoktur ve beslenmesi al›c› bölgedeki yaradan s›-zan s›v› arac›l›¤›yla olur. Yaklafl›k dört gün için-de al›c› ve verici aras›nda k›lcal damar ba¤lant›-lar› oluflur ve kan dolafl›m›yla do¤rudan ba¤lant›sa¤lan›r. Bu flekilde aktar›lan dokular›n canl›l›k-lar›n› koruyabilmesi için, tafl›nd›klar› alan›n kan-lanmas›n›n yeterli olmas›, tafl›nan dokunun al›c›bölgeye s›k›ca temas etmesi ve yaradan s›zanbesleyici s›v›lar›n her taraf›na ulaflabilece¤i ka-dar ince olmas› gerekir. ‹kinci türde aktar›lan do-ku bir sap arac›l›¤›yla vücuda ba¤l› kal›r ve kan

dolafl›m›yla ba¤lant›s› kesilmez. Buflekilde aktar›lan dokulara ‘flep’ ad›verilir. Flepler, kendi kan ak›mlar›oldu¤u için al›c› bölgedeki kanlan-man›n az oluflundan olumsuz etki-lenmez ve saplar›ndan gelen kan›nyeterli olmas› kofluluyla çok miktar-da doku tafl›yabilirler. Greft ve flep-ler rekonstrüktif ameliyatlar›n ya-p›lmas›na olanak veren temel araç-lard›r.

Greft olarak en çok yararlan›landoku deridir. Deri greftleri derinintüm kal›nl›¤›n› içeren tam kat greftya da yüzeyel k›sm›n› içeren k›smikal›nl›kta greft olarak kullan›labilir.K›smi kal›nl›ktaki deri greftleri“dermatom” ad› verilen özel bir b›-çak yard›m›yla al›n›r ve derinin

YEN‹DEN YAPIM ve ONARIM TEKN‹KLER‹

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:32 Page 2

amaçl› ameliyatlarda hedef, asl›nda nor-mal olan bir beden parças›n›n görünü-münü toplumda ya da kiflinin zihnindedaha güzel olarak alg›lanan flekle dö-nüfltürmektir. Kiflinin bu dönüflüm ar-zusu, kendisini güzel buldu¤u gençlikhaline geri dönme iste¤inden ya da sa-hip oldu¤u görünümünden memnun ol-mamas›ndan kaynaklanabilir. Yafllan-mayla sarkan göz kapa¤› derisinin faz-lal›¤›n›n al›nmas› (blefaroplasti) ya daburun güzellefltirmesi (nazoplasti) gibiameliyatlar bu gibi nedenlerle yap›l›r.Ana hedef güzelleflmek olsa da, bazenifllevsel kazan›mlar da estetik ameliyat-lara efllik edebilir. Üst göz kapa¤›n›ngözün önüne do¤ru sarkan fazla derisi-nin al›nmas› kiflinin görme alan›n› ge-niflletir ya da ileri ölçüde afla¤› dönükburun ucunun kald›r›lmas› burun delik-lerinden hava ak›fl›n› kolaylaflt›rabilir.

Birçok durumda plastik cerrahi uz-manlar› kendilerini ayn› anda yaralar›

onarmak, organ ve dokular›n fleklini de-¤ifltirmek, vücudun çeflitli yerlerindenal›nan parçalar› kullanarak yeniden inflaetmek, ve infla ettikleri fleye güzel ya danormal bir görünüm vermek gibi çözü-mü zor sorunlarla karfl› karfl›ya bulurlar.Bundan sonraki bölümlerde insan vücu-

dunda mimari, inflaat mühendisli¤i, veheykeltrafll›k gibi mesleklere soyunanhekimlerin kulland›¤› temel yöntemlerive halen uygulanmakta olan ameliyattekniklerini inceleyecek, ve plastik cerra-hinin gelece¤ine iliflkin beklentilere de-¤inece¤iz.

3A¤ustos 2007 B‹L‹M veTEKN‹K

e ÇALIfiMA ALANLARI

yaln›zca ince bir tabakas› al›nm›fl oldu¤u için ve-rici bölgede oluflan yara kendili¤inden iyileflir.Verici bölge kal›n derili bir bölgeyse iyilefltiktensonra ayn› yerden tekrar deri grefti al›nabilir. Buözellikler nedeniyle ince deri greftleri genifl derikay›plar›n›n, özellikle de derin yan›k yaralar›n›nonar›lmas›nda yaflamsal öneme sahiptir. Tam ka-l›nl›kta deri grefti al›nan bölgelerde oluflan yara-larsa kendili¤inden iyileflemediklerinden çevredokular›n yanyana getirilip dikilmesiyle kapat›l›r.Tam kal›nl›kta deri greftleri daha kaliteli deri ta-fl›malar›na karfl›n bu nedenle ancak küçük yara-lar›n onar›m›nda tercih edilirler. K›k›rdaksa kandamarlar› içermedi¤i ve doku aras›na s›zan s›-v›yla beslenebildi¤i için, greft olarak kullan›lma-ya çok uygun bir dokudur. K›k›rdak greftlerindenözellikle burun ve kulak iskeletlerinin rekons-trüksiyonunda yararlan›l›r. Ya¤ dokusu da greftolarak kullan›labilir. vücutta depolanan ya¤ ser-best halde de¤ildir ve ya¤ hücrelerinin içindesaklan›r. Ya¤›n bir bölgeden baflka bir yere kal›-c› olarak aktar›lmas› ancak ya¤ hücrelerinin can-l› tafl›nmas› ve tafl›nd›klar› yerde tutunarak sa¤kalabilmeleri durumunda sa¤lanabilir. Ya¤ hürce-lerinin yeni yerlerinde yaflamas› için kan dolafl›-m›na yak›n olmalar›, dolay›s›yla ince tabakalarhalinde yerlefltirilmeleri gereklidir. Bu nedenlekal›n ya¤ dokusu içeren meme gibi organlar›nbüyütülmesinde ya da rekonstrüksiyonunda ya¤greftleri yetersiz kalmaktad›r.

Kanlanmas› yeterli olmayan, kal›n bir dokuy-la örtülmesi gereken ya da deriyle birlikte ya¤,kas, kemik, k›k›rdak gibi dokular›n eksikli¤ininde onar›lmas›n› gerektiren yaralar›n kapat›lma-

s›nda flepler kullan›l›r. En basit ve en çok kulla-n›lan flepler deri ve deri alt› ya¤ dokusunu tafl›-yan, ayn› dokulardan oluflan sap arac›l›¤›ylavücuda ba¤l› kalan, derinin içinde ve alt›ndakiya¤ dokusunda bulunan ince damar a¤› sayesin-de beslenmesini sürdüren deri flepleridir. Buflepler genellikle onar›lacak bölgenin çevresinebitiflik, daha gevflek bir deri bölgesinden haz›rla-n›r ve yaran›n içine do¤ru döndürülür. Flebinterketti¤i bölgede oluflan yaraysa derinin gevflek-li¤inden yararlanarak dikiflle kapat›l›r ya da derigreftiyle onar›l›r. Görece küçük yaralar›n kapat›l-mas›nda çok yararl› olan bu flepler yara ve flepboyutlar› büyüdükçe içerdikleri kan ak›m›n›nyaln›zca ince bir damar a¤›ndan gelmesi nedeniy-le güvenilirliklerini yitirirler. Flebin kan ak›m›n›nyeterli olmad›¤› uç bölümlerindeki doku yafla-maz. Daha uzun ve daha büyük bir flebin yafla-mas› için flep boyunca ilerleyen daha genifl da-marlara gereksinim duyulur. Bu tür damar sis-temleri en az bir atardamar ve bir ya da dahafazla toplardamardan oluflur ve damar çaplar› 1ila 3 mm civar›ndad›r. Flep, bu damarlar boyun-ca uzanacak ve onlar› içerecek flekilde kald›r›l›r.Flebin tafl›naca¤› yara yak›ndaysa flep do¤rudanyaran›n kapat›lmas›nda kullan›l›r. E¤er yara uzakbir yerdeyse uygulanabilecek iki yöntem vard›r.Birinci yöntemde, mümkünse yara ve flep birbi-rine yaklaflt›r›l›r ve flep sap› kesilmeksizin yarakenarlar›na dikilir. Örne¤in kas›k bölgesinde ha-z›rlanan bir flep, eldeki bir yaray› kapatmaktakullan›lacaksa el kas›¤a yaklaflt›r›l›r ve flep yara-ya dikilir. Bu aflamada flep hem ele hem de ka-s›¤a ba¤l›d›r ve flebin beslenmesi tamamen ka-

s›ktan ç›kan damarlar arac›l›¤›ylad›r. Zamanla el-deki yarayla flep aras›nda yeni kan damarlar›oluflmaya bafllar ve öyle bir an gelir ki flep hemkas›ktan hem de elden yeterli ölçüde beslenmeyebafllar. Bu süre genellikle 2 ila 3 haftad›r. Süre-nin sonunda flebin kas›ktaki sap› kesilir ve yara-lar tamamen kapat›l›r. ‹kinci yöntemdeyse flepkald›r›ld›ktan sonra flebin sap› ve besleyen da-marlar› hemen kesilir ve flebin damarlar› kolda-ki damarlara dikilir. Flebin kan dolafl›m› sa¤lan-m›fl oldu¤undan hastan›n eli serbest kalabilir. Buflekilde aktar›lan fleplere serbest flep ad› verilir.Damarlar›n birbirine dikilmesi s›ras›nda ameliyatmikroskopu kullan›larak cerrah›n görme yetene-¤i art›r›l›r, çok ince dikifller (saç telinden daha in-ce) ve hassas cerrahi aletlerden yararlan›l›r. Buyönteme mikrocerrahi ad› verilir ve mikrocerrahiyapan hekimler, mikroskop yard›m›yla ameliyatyapmaya al›flabilmek için özel bir e¤itim al›rlar.Günümüzde birden fazla doku türünün yerine ko-nulmas› gerekti¤i rekonstrüksiyonlarda, genellik-le tek bir atardamar ve toplardamar›n besledi¤ikarmafl›k serbest flepler, baflar›yla kullan›lmakta-. Bu tür yaralar, ço¤u kez yayg›n kanser vakala-r›n›n tedavisinde tümörün yay›ld›¤› bölgelerin tü-müyle ç›kar›ld›¤› ameliyatlarda oluflur ve ayn›ameliyatta onar›labilirler. Örne¤in, hastan›n çenekemi¤ine, diline ve derisine yay›lm›fl bir a¤›z içitümörü ç›kar›ld›ktan sonra, kalça bölgesindenal›nan flepte bulunan deriyle deri kayb›, kemikleçene kemi¤i kayb›, ve kasla da dildeki kay›p ona-r›labilmektedir. Bu karmafl›k onar›mlar hastala-r›n yaflam süresini ve kalitesini önemli ölçüdeart›r›r.

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:32 Page 3

Yüzeyel Yaralar›n Onar›m›

Derin dokular›n etkilenmedi¤i veyaln›zca deri kayb›n›n sözkonusu ol-du¤u yüzeyel yaralar›n onar›m›nda,deri grefti kullan›m› s›kl›kla baflvuru-lan bir yöntemdir. Kullan›lan deri,onar›lmas› istenen bölgenin özellikle-rine daha uygun olabilmesi amac›ylayak›n bir yerden ve yara izini gizle-menin görece kolay oldu¤u bir alan-dan elde edilir. Yüz için kullan›langreftler genellikle kulak arkas› ya daboyun alt bölgesi derisinden tam ta-baka olarak al›n›r. ‹yileflme tamam-land›ktan sonra deri grefti ile çevresiaras›nda hafif bir renk fark› kalabilir(Resim 1).

Derin Yaralar›n Onar›m› Deri alt›ndaki kas ve kemik gibi de-

rin dokular›n da etkilendi¤i yaralardagenellikle fleple onar›m gerekli olur.Deri fepleri ya da kas-deri flepleri budurumlarda s›kl›kla tercih edilirler.Uzun süre ayn› pozisyonda yatmayaba¤l› olarak özellikle felçli hastalar›nkuyruk sokumu bölgesinde oluflan ba-

z› yaralar›n onar›m›nda kullan›lanfleplerden birisi V-Y ilerletme flebidir.Bu tür yaralar›, iki kenar›n› do¤rudanbirbirine dikerek kapatmak, derideoluflan afl›r› gerilim nedeniyle müm-kün de¤ildir. V-Y flebinde onar›lacakyaran›n bir ya da iki taraf›ndaki deri,V harfi fleklinde kesilir. ‹ki kenar›n›deride yap›lan kesi, taban›n›ysa yarakenar›n›n oluflturdu¤u, zemininde deya¤ dokusuyla vücuda ba¤l›l›¤› sürenüçgen fleklindeki deri parças›, altlar›n-daki ya¤ dokusunun harekete izin ve-ren gevflekli¤inden yararlanarak, yara-n›n içine itilir ve yara gerilimsiz ola-rak kapat›l›r. Yaraya do¤ru kayd›r›lan

flep derisinin boflaltt›¤› alan da kapat›-l›nca dikifl hatt› Y harfi fleklinde görül-dü¤ü için, bu yönteme V-Y ilerletmeflebi ad› verilmifltir (Resim 2).

Saçl› Derinin Rekonstrüksiyonu

Derin yan›klar iyileflti¤ine ortaya ç›-kan ince, dayan›ks›z ve saçs›z yan›k iz-leri saçl› derinin en s›k karfl›lafl›lan so-runlar›ndand›r. Bu tür sa¤l›ks›z iyilefl-mifl yan›k alanlar›n›n, uzun vadede de-ri kanseri geliflimi riski tafl›d›¤›ndanameliyatla ç›kar›lmalar› ve sa¤lam de-

4 A¤ustos 2007B‹L‹M veTEKN‹K

REKONSTRÜKS‹YON AMEL‹Y

Resim 1. Al›nda deri tümörü (üstte); tümör ç›kar›k-d›ktan ve deri grefti ile onar›ld›ktan sonras› (altta).

Resim 3. Saçl› deride yan›k izi (üstte); doku geniflletici balonlar›n fliflirilmesi sonras› (altta, solda); balonlar veiz ç›kar›l›p saçl› deriyle onar›m yap›ld›ktan sonra (altta, sa¤da).

Resim 2. Kalçada aç›k yara (solda); V-Y ilerletme flebi ile onar›m sonras› (sa¤da).

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:32 Page 4

riyle kapat›lmalar› gereklidir. Saçl› de-rinin vücutta benzerinin bulunmamas›ve esnekli¤inin oldukça az olmas›,onar›m›nda zorluk oluflturur. Geniflyaralar›n onar›m› baflka vücut bölgele-rinden aktar›lan flep ya da greftlerleyap›labilir; ancak bunlar›n saçs›z ol-malar›, ideal çözüm olmalar›n› engel-ler. E¤er hastan›n bafl›n›n geri kalank›sm›nda geniflce bir sa¤lam saçl› derialan› varsa bu sorunun çözümü, “Do-ku geniflletme” yöntemiyle mümkün-dür. Doku geniflletme iflleminde ç›ka-r›lmas› planlanan sa¤l›ks›z bölgeyekomflu normal derinin alt›na, özel birbalon, içi bofl olarak ameliyatla yerlefl-tirilir. Daha sonra bu balon içine 5-7gün aralarla serum verilerek yavafl ya-vafl fliflirilir; balon geniflledikçe üzerin-deki deri de genifller. Yeterli genifllik-te sa¤lam deri elde edilince balon veyara izi ç›kar›l›r, oluflan yara geniflle-tilmifl deriyle kolayca kapat›l›r (Resim3). Bu yöntem kellik tedavisinde vesaçl› deri d›fl›ndaki bölgelerde de kul-lan›labilir.

Çene Rekonstrüksiyonu

Çocukluk ça¤›nda olan çene k›r›k-lar› ya da iyi tedavi edilmemifl orta ku-lak iltihab› gibi sorunlar alt çeneninbüyüme merkezini tahrip ederse ileriderecede çene küçüklü¤ü ve çene ek-leminin hareketlerinin k›s›tlanmas›bulgular› ortaya ç›kabilir. Bu durum-da çene eklemindeki hareket k›s›tl›l›-¤›n› ameliyatla açmak ve çene kemi¤i-ni büyütmek gerekir. Alt ya da üst çe-nedeki hafif dercedeki büyüme eksik-likleri, afl›r› büyümeler (Resim 4a,b) yada e¤rilikler çene kemi¤i boyuna kesi-lip kemik parçalar› birbiri üzerindenkayd›r›larak giderilebilirse de, ileri de-recedeki eksiklikler uzun y›llar vücu-dun baflka bir yerinden kemik al›nma-s›n› ve çeneye eklenmesini gerektir-mifltir. Günümüzde bu sorun ‘KemikUzatma’ yöntemiyle baflka bir yerdenkemik al›nmas›na gerek kalmaks›z›ntedavi edilebilmektedir. Kemik uzat-ma yönteminde alt çene kemi¤i diflle-rin arkas›nda kalan yerden tek ya da

5A¤ustos 2007 B‹L‹M veTEKN‹K

L‹YATLARINDAN ÖRNEKLER

Resim 4. Üst çenesi az, alt çenesi fazla büyümüfl bir olgu (üstte); üst çenenin ileri, alt çenenin geri al›nmas›ameliyat›ndan sonra (ortada); alt çenesinde ileri derecede eksikli¤i olan bir olgu (altta, solda); alt çene kemi-

¤i uzat›lmas› ameliyat› sonras› (altta sa¤da)

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:33 Page 5

gerekirse iki tarafta kesilir. Kesi sonu-cu oluflan ön ve arkadaki kemik bö-lümlerine vidalar tak›l›p bu vidalarözel bir tespit aletine ba¤lan›r. Ameli-yat›n sonunda birbirine bitiflik olaraktespit edilmifl halde bulunan kemikuçlar› daha sonra tespit aletinin üze-rindeki vidalar çevrilerek günde 1 mmh›z›nda birbirinden uzaklaflt›r›l›r. Ke-mik uçlar› aras›ndaki mesafe hergünbiraz daha aç›l›rken oluflan bofllu¤ayumuflak k›vamda kemik maddesi dol-makta, bu s›rada kemi¤in toplam boyuuzamaktad›r. ‹stenilen kemik boyunaulafl›ld›¤›nda uzatma ifllemi durduru-lur, yeni oluflan kemi¤in sertleflmesive sa¤lamlaflmas› için bir süre dahabeklendikten sonra tespit aleti tama-men ç›kart›l›r (Resim 4c,d). Kemikuzatma yöntemi baflka kemikler içinde kullan›lmaktad›r.

Al›n fiekillendirme ve‹lerletme

Kafa kemiklerinin do¤ufltan ya dasonradan oluflan flekil bozukluklar›-n›n tedavisi de plastik cerrahinin birdal› olan kraniyofasiyel cerrahinin uz-manl›k alan›na girmektedir. Kafatas›n-daki flekil bozukluklar› genellikle be-

beklik ça¤›nda fark edilirler ve bafll›caiki nedene ba¤l› olarak ortaya ç›kar-lar. Bebe¤in anne karn›ndaki uygun-suz pozisyonuna ba¤l› olanlar genel-likle ameliyat gerektirmeyen bir teda-viyle ya da kendili¤inden düzelirler.Kafa kemikleri aras›ndaki büyümehatlar›n›n erken kapanmas›na ba¤l›olanlarsa flekil bozuklu¤unun yan›s›rabeyin geliflmesi ve görme siniriniolumsuz etkileyebildiklerinden vekendiliklerinden düzelmediklerindenameliyatla tedavi gerektirirler. Krani-yofasiyel cerrahi uzmanlar›n›n beyincerrahlar›yla ortaklafla yapt›klar› ope-rasyonda kafa kemikleri kafatas›n›nhacmini geniflletecek ve normal birgörünüm kazand›racak biçimde flekil-lendirilirler. Bu tür flekil bozuklukla-r›ndan birisi ‘Üçgen Kafa’ ad› verilendurumdur (Resim 5).

Alt Göz Kapa¤› Rekonstrüksiyonu

Alt göz kapa¤›ndaki onar›lmas› enzor kay›plar, genellikle deri kanserle-rinin tedavisi için yap›lan ameliyatlar-da tümörle beraber kapa¤›n tamam›al›nd›¤›nda oluflur. Bu durumda ço¤u

kez yanak ve flakak bölgesi derisi önedo¤ru ilerletilerek deri eksikli¤i gide-rilmeye çal›fl›l›r. Daha karmafl›k, an-cak oldukça etkin bir yöntemdeyse ku-lak arkas›ndaki deri ve kulak k›k›rda-¤› kullan›l›r. Bu teknikte kulak arka-s›ndaki k›vr›mda kulak boyunca uza-nan damarla flakak bölgesine gidendamar aras›ndaki ba¤lant›dan yararla-n›l›r. Kulak arkas›ndaki deri ve k›k›r-dak, kulak arkas›ndaki damar› içere-cek flekilde birlikte kald›r›l›r ve bu da-mar›n normalde kan ak›m›n›n geldi¤ialt ucu kesilerek ba¤lan›r. Daha sonradamar yukar› ve öne do¤ru izlenerekflakak damar›yla ba¤lant› parças› veflakak damar›n›n bir k›sm› vücuttanserbest hale getirilir. Bu durumda ku-lak arkas›ndan kald›r›lan dokular›nyaflamas› için gerekli kan ak›m›, nor-mal fizyolojiye ters biçimde flakak da-mar›n›n üst ucundan sa¤lan›r. Kulakarkas›n›n görece ince olan derisi gözkapa¤› derisine dikilir; beraberindekikapa¤›n e¤imine uygun k›k›rdaksa ye-ni kapa¤›n afla¤› sarkmamas› için des-tek görevi tafl›r (Resim 6). Bu tür flep-lere “ters ak›ml› flepler” ad› verilir veflebin yeterli harekete izin vermeyendamar sap›n›n boyunu uzatmak ama-c›yla kullan›l›rlar.

6 A¤ustos 2007B‹L‹M veTEKN‹K

Resim 6. ‹lerlemifl deri tümörü nedeniyle tamamen ç›kart›lan alt göz kapa¤›n›n onar›m› için kulak arkas›ndanhaz›rlanan deri ve k›k›rdak içeren flep (üstte, solda); onar›m sonras› yandan görünüm (üstte, sa¤da);

onar›m sonras› önden görünüm (altta).

Resim 5. Aln›n üçgen fleklinde ve dar oldu¤udo¤ufltan anomali (üstte); al›n flekillendirme ve

geniflletme ameliyat› sonras› (altta).

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:33 Page 6

Üst Dudak Rekonstrüksiyonu

Dudaklar da göz kapaklar› gibi ben-zeri olmayan ifllevsel yap›lard›r, ancakdaha gevflek olmalar› nedeniyle duda-¤›n üçte birine varan büyüklükte kay›p-lar dikiflle bitifltirilerek kapat›labilir.Duda¤›n biraz daha büyük kay›plar›n-daysa di¤er dudak (alt ya da üst) ona-r›m için kullan›l›r. Örne¤in, üst dudak-tan tümör ç›kar›lmas› sonucu oluflanduda¤›n yar›s›na yak›n kay›plar alt du-da¤›n dörtte birini içeren k›sm›yla ona-r›labilir. Bunun için alt dudaktan kald›-r›lan üçgen dudak flebi, sap› çevresin-de 180 derece yukar› döndürülerek üstduda¤a dikilir. Flebin kan ak›m› bafl-lang›çta alt dudaktan gelir. Genellikle 2hafta içinde üst dudakla aras›nda yeter-li k›lcal damar ba¤lant›s› olufluncaflebin sap› kesilerek tamamen üst du-da¤›n parças› haline getirilir (Resim 7).

Dudak ve Damak Yar›¤› Onar›m›

Dudak ve damak yar›klar›n›n ve on-lara efllik eden estetik ve ifllevsel so-runlar›n tedavisi plastik cerrahinin anaçal›flma alanlar›ndan biridir. Genetikyatk›nl›k ve akraba evliliklerinin görül-me s›kl›¤›n› artan dudak yar›klar›nagenellikle damak yar›¤› da efllik eder.

Dudak yar›¤› olgular›nda yaln›zca ba-sit bir yar›k de¤il, dudak, burun ve diflyap›lar›nda eksiklik ve e¤rilik de oldu-¤undan, genellikle 3 ayl›k bebeklerdeyap›lan dudak onar›m›ndan (Resim 8)sonra burun, çene ve difller için ek ifl-lemler ve ameliyatlar yap›lmas› gere-kir. Ço¤u zaman bir yafl›nda yap›landamak onar›m›n›n en önemli amac›ysadamaktaki yar›¤›n konuflma yetene¤iüzerindeki son derece olumsuz etkile-rini ortadan kald›rabilmektir.

Yumuflak Dokular›n Rekonstrüksiyonu

Genel ilke olarak, bütün onar›m ifl-lemlerinde ilk s›rada tercih edilen yap›malzemesi, kiflinin kendi dokular› ol-mal›d›r. Kendi dokular›n›n yetersiz ol-mas› durumundaysa yapay malzemele-rin kullan›lmas› gere¤i ortaya ç›kar.Bu amaçla en çok yararlan›lan madde-lerden biri silikondur. Silikon, mole-küler yap›s›ndaki ba¤lar›n sa¤laml›¤›-na ya da zay›fl›¤›na ba¤l› olarak lastiksertli¤inden s›v› hale kadar de¤iflençeflitli k›vamlarda olabilir. Meme bü-yütme ve meme rekonstrüksiyonuameliyatlar›nda kullan›lan protezler

genellikle jöle k›vam›nda silkonun, yu-muflak lastik k›vam›nda yine silikon-dan oluflan bir k›l›f›n içine doldurul-mas›yla haz›rlan›rlar. Fabrikada çeflitliboy ve flekillerde üretilip steril haldeal›nabilen bu tür standart protezler d›-fl›nda ›smarlama protezler de yap›la-bilir. Bir taraf kalças›ndaki deri ve ya¤dokusunun büyük bölümünü trafikkazas›nda kaybetmifl olan örnek olgu-da (Resim 9) derideki eksikli¤i onar-mak için, öncelikle s›rt bölgesindenserbest flep olarak aktar›lan kas doku-su ve deri greftleri kullan›ld›. Dahasonra ya¤ dokusundaki eksikli¤in has-tan›n kendi vücudundan elde edileme-yecek kadar ileri boyutta olmas› nede-niyle kas flebi alt›na özel olarak haz›r-lanm›fl bir silikon protez yerlefltirilme-si kararlaflt›r›ld›. Bunun için önceliklehastan›n kalças›ndaki doku kayb›n›,normal tarafla simetrik bir görünümoluflturacak flekilde doldurabilecek birkal›p haz›rlanarak fabrikaya gönde-rildi. Bu kal›ba tamamen uygun ölçü-lerde üretilen ve sterilize edilen yumu-flak lastik k›vam›ndaki silikon protez,ameliyatla hastan›n kalças›na yerleflti-rildi.

7A¤ustos 2007 B‹L‹M veTEKN‹K

Resim 7. Üst dudak tümörünün ç›kart›lmas› sonras›dudakta oluflan eksiklik (üstte); üst dudaktaki

eksiklik alt dudaktan al›nan dokuyla onar›ld›ktansonra (altta).

Resim 8. Do¤ufltan dudak ve damak yar›¤› olgusu (üstte); dudak ve damak onar›m›ndan

8 y›l sonras› (altta).

Resim 9. Sol kalça bölgesinde yumuflak dokueksikli¤i (üstte); eksikli¤in giderildi¤i ameliyat

sonras› (altta).

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:33 Page 7

BurunÜlkemizde estetik amaçl› olarak en

s›k yap›lan ameliyatlar burun ameliyat-lar›d›r. Ameliyatta yap›lan ifllemler kifli-nin burun ve yüz yap›s›na göre farkl›-l›klar gösterir. Burun üzerindeki ç›k›n-t›y› oluflturan kemik ve k›k›rda¤›n faz-la k›sm›n›n al›nmas›, genellikle flikayetnedeni olan büyük ve kemerli burunla-r›n yandan görünümünü düzeltir. Buifllem yap›ld›ktan sonra önden bak›ld›-¤›nda burun kemiklerinin aras›n›naç›k ve taban›n›n genifl kalmas› nede-niyle, burun kemiklerinin her iki yan-da yanak kemikleriyle birleflti¤i hat bo-yunca kesilerek ortaya yaklaflt›r›lmas›gerekmektedir. Burun ameliyat› olmakisteyen ço¤u kiflide burun ucunun afla-¤›ya dönük ve genifl olmas› söz konu-su oldu¤undan, burun ucunu olufltu-ran k›k›rdaklar da küçültülür ve flekil-lendirilir. Uzun burunlarda ayr›ca heriki burun bofllu¤unu birbirinden ay›-ran ve “septum” ismi verilen duvar›nalt ucundan da bir miktar k›k›rdak ç›-kar›larak burun k›salt›l›r. Burun ameli-

yat› s›ras›nda e¤er varsa burun t›ka-n›kl›¤›na neden olan septum e¤rilikle-ri de düzeltilmelidir. Buraya kadar an-lat›lanlar genellikle tamamen burundeliklerinin içinden yap›lan kesilerlegerçeklefltirilen ve bütün k›s›mlar›nküçültülerek flekillendirildi¤i tipik bir

burun ameliyat›nda (Resim 10) yap›lanifllemlerdir. Burnun güzel olan bölüm-lerinin olduklar› gibi korunmas›, ame-liyat sürecini kolaylaflt›rd›¤› ve sonu-cun do¤al görünmesine katk›da bulun-du¤u için gereksiz ifllemlerden kaç›n›l-mas› önemlidir. Baz› kiflilerde yaln›zcaburun ucuna ya da yaln›zca burun ke-merine yönelik ifllemler yeterli olabilir(Resim 11, 12). Birçok kiflideyse iyi birgörünüm ve solunum ifllevi kazand›ra-bilmek için burnun baz› k›s›mlar›n›desteklemek, hatta büyütmek gerekir.Bu tür ameliyatlarda cerrah›n dahafazla görüfl alan›na gereksinimi oldu-¤undan, ço¤u kez burun delikleri ara-s›ndaki deriye de kesi yap›larak “aç›kteknik” ad› verilen yaklafl›m tercih edi-lir. Burun yap›lar›n› desteklemek içinburun septumu, kulak ya da fazlacadestek gerekti¤inde kaburga k›k›rdak-lar›ndan yararlan›larak burun çat›s›desteklenir, geniflletilir, büyütülür yada yeniden oluflturulabilir (Resim 13).

MemeMemeler süt verme ifllevleri yan›nda

bayanlar›n diflilik kimli¤i ve bedenselalg›lar› üzerinde önemli etkisi olan or-ganlard›r. Estetik ameliyatlar›n büyükbir k›sm›n› oluflturan meme ameliyatla-

8 A¤ustos 2007B‹L‹M veTEKN‹K

ESTET‹K C

Resim 10. Burun ameliyat› öncesi (solda); burun kemerinin al›nd›¤›, burun boyunun k›salt›ld›¤›, ve burunucunun flekillendirildi¤i ameliyat sonras›nda ayn› burnun görünümü (sa¤da).

Resim 11. Burun ameliyat› öncesi (solda); burun boyunun k›salt›l›p, burun ucunun flekillendirildi¤i, ancak bu-run kemeri ve kemiklerinin oldu¤u gibi b›rak›ld›¤› ameliyat sonras› görünüm (sa¤da).

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:33 Page 8

r› memelerin büyültülmesi, küçültül-mesi, iki meme aras›ndaki flekil ve bü-yüklük farklar›n›n giderilmesi, dikleflti-rilmesi ve do¤ufltan anomalilerinin dü-zeltilmesini içerir.

MMeemmee BBüüyyüüttmmeeMemelerinin büyütülmesi iste¤iyle

plastik cerrahi uzmanlar›na baflvuran-lar›n ço¤unu genellikle san›ld›¤› gibizaten normal ölçülerde olan memeleri-ni daha büyük ve dikkat çekici hale ge-tirebilmek arzusunda olanlar de¤il,memelerinin çok küçük oluflundan do-lay› hissettikleri eksiklik duygusununormal bir organa sahip olarak gider-mek isteyen bayanlar oluflturuyor. Me-me büyütme ameliyatlar›, silikon me-me protezlerinin meme alt›na yerleflti-rilmesiyle gerçeklefltirilir. Protezin sili-kon elastomerinden oluflan esnek birk›l›f› vard›r. Bu k›l›f›n yüzeyi pütürlü,düz, ya da poliüretanla kaplanm›fl ola-bilir. K›l›f›n içindeki dolgu maddesi ge-nellikle jöle k›vam›nda silikon jel ya datuzlu sudan oluflur. Protezler çeflitliboylarda ve flekillerde üretilir, yar›mküre biçiminde ya da memeye benzeranatomik yap›da olabilirler. Yerlefltiril-meleri için meme ucunun etraf›ndakikahverengi derinin kenar›nda, memealt›ndaki do¤al k›vr›mda, ya da koltu-kalt›nda kesi yap›l›r. Buradan ilerlene-rek meme dokusunun hemen alt›ndaya da daha derindeki gö¤üs kas› alt›n-da dokular aralanarak protezin yerlefl-tirilece¤i bir boflluk aç›l›r. Zay›f ve de-rialt› ya¤ dokusu çok ince olan kifliler-de, içi tuzlu suyla doldurulan dahasert k›vaml› ya da yuvarlak flekilli pro-tezlerde, protezin kenarlar› d›flar›danbelli olabildi¤i için protezi daha derineyerlefltirmek ve üzerini daha fazla do-kuyla örtmek amac›yla, kas alt›na yer-lefltirme tercih edilir. Buna karfl›n gö-¤üs kas›n›n etkinli¤i s›ras›nda alt›nda-ki protezi s›k›flt›rarak fleklinin bozul-mas›na, yukar›ya ve yana kaymas›naneden olmas›, buna önlem olarak ka-s›n normal yap›flma yerlerinin bir bölü-münün kesilmesini gerektirmesi, kasalt› yerlefltirim tekni¤inin kullan›m›n›

9A¤ustos 2007 B‹L‹M veTEKN‹K

CERRAH‹

Resim 12. Burun ameliyat› öncesi (solda); burun kemerinin al›nd›¤› ameliyat sonras› görünüm (sa¤da).

Resim 13. Kaza sonucu burun iskeleti çökmüfl olan bir olgu (solda); kaburgadan al›nan k›k›rdakla burun is-keletinin yeniden oluflturulmas› sonras› (sa¤da).

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:33 Page 9

s›n›rlar. Derialt› dokusu normal kal›n-l›kta olan kiflilerde, silikon jel içerenyumuflak ve anatomik flekilli protezle-rin kas alt›na de¤il, daha do¤al bir yer-leflim yeri olan meme alt›na yerlefltiril-mesi belirtilen sorunlar› çözer (Resim14). Bilimsel çal›flmalar meme büyüt-me ameliyatlar›nda kullan›lan silikonprotezlerin kiflinin genel sa¤l›¤›naolumsuz bir etkisi olmad›¤›n› ve memekanseri oluflma riskini art›rmad›¤›n›ortaya koymakta. Günümüz teknoloji-siyle üretilen meme protezleri oldukçadayan›kl› olduklar›ndan, genellikle de-¤ifltirilme ya da ç›kar›lma gereksinimigöstermezler. Bu gereksinim nadirenprotezin hasara u¤ramas› ya da protezçevresinde sertleflme ve koltukalt› lenfdü¤ümlerinde büyümeye neden olabi-len silikona karfl› afl›r› duyarl›k duru-munlar›nda ortaya ç›kabilir.

MMeemmee KKüüççüüllttmmeeMeme küçültme ameliyatlar› d›fl gö-

rünümün düzeltilmesi yan›nda, ço¤ukez, oldukça büyük olabilen memele-rin a¤›rl›¤›n› tafl›maktan kaynaklanans›rt ve boyun a¤r›lar›, iskelet sistemin-de e¤rilikler gibi sa¤l›k sorunlar›n›n te-davisi amac›yla yap›l›r. Meme küçült-me ameliyatlar› meme geliflimi tamam-land›ktan sonra her yaflta yap›labilir.Memelerin büyüklü¤üne, kiflinin bek-lentilerine ve cerrah›n tercihine görefarkl› ameliyat flekilleri uygulanabilir.Genel olarak memenin fazla olan k›sm›ç›kar›ld›ktan sonra sark›k meme ucumeme dokusundan oluflan bir sapla

vücuda ba¤l› kalarak normal bir yereyükseltilir. Bu durumda ço¤u kez em-zirme yetene¤i ve meme ucunun duyu-

su korunmufl olur. Baz› çok büyük me-melerdeyse meme ucunu tafl›yan kah-verengi k›s›m vücuttan tamamen ayr›-l›p küçültülen memenin ön yüzeyinederi grefti olarak yap›flt›r›l›r. Böyle du-rumlarda süt verme özelli¤i yitirilir veduyu kayb› görülür. Meme küçültmeameliyatlar›nda yap›lan kesiler, kahve-rengi k›s›m çevresinde, oradan dikeyolarak meme alt› k›vr›ma inen ve ço¤ukez meme alt› k›vr›m boyunca uzananizler oluflturur. Buna karfl›n sonuçlar›bayanlar› en çok mutlu eden ameliyat-lardan biridir (Resim 15).

MMeemmee DDiikklleeflflttiirrmmeeMemelerin özellikle do¤um ve em-

zirme sonras›, içi bofl ve sark›k bir gö-rünüme bürünmesi, bayanlar› rahats›zeden estetik bir sorun oluflturabiliyor.Meme dokusu az olanlarda hafif derce-deki sarkmalar meme alt›na uygun fle-kilde yerlefltirilen bir protezle düzelti-lebilir. Di¤er durumlarda memedeki

10 A¤ustos 2007B‹L‹M veTEKN‹K

Resim 14. Meme büyütme ameliyat› öncesi (solda); meme büyütme ameliyat› sonras› ayn› memenin görünümü (sa¤da).

Resim 15. Meme küçültme ameliyat› öncesi (üstte);meme küçültme ameliyat› sonras› ayn› memenin gö-

rünümü (altta).

Resim 16. Meme diklefltirme ameliyat› öncesi(üstte); meme diklefltirme ameliyat› sonras› ayn›

memenin görünümü (altta).

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:33 Page 10

sarkman›n giderilmesi için gevflek deri-nin ç›kar›lmas› ve meme ucunun olma-s› gereken yere tafl›nmas›, meme kü-çültme ameliyat›na benzer flekilde, an-cak meme dokusu korunarak yap›l›r.Doku miktar› yeterliyse protez kulla-n›lmas›na gerek duyulmaz; aksi haldememe protezinden de yararlan›l›r (Re-sim 16).

Üst Göz Kapa¤›, Kafllarve Al›n Bölgesi

Yafl›n ilerlemesiyle birlikte üst gözkapa¤› derisinin bollaflmas› ve dahaileri durumlarda iyice sarkarak gözük›smen kapatmas› s›k rastlanan bir du-rumdur. Kafllar›n normalde olmas› ge-reken yerden daha afla¤› inmeleri deço¤u kez bu soruna efllik eder. Bu du-rumdaki kifliler gözlerini aç›k tutabil-mek için genellikle fark›nda olmadankafllar›n› kald›r›r ve al›nlar›n› k›r›flt›r›r-lar. Sorunun çözümü göz kapaklar›n-daki sarkm›fl deri fazlas›n›n al›nmas›-n›, kafllar›n normal pozisyona kald›r›l-mas›n› ya da her ikisinin birlikte yap›l-mas›n› gerektirir. Üst göz kapaklar›n-dan gözün rahatça kapanmas›na en-gel olmayacak genifllikte bir deri par-ças› ç›kar›l›r; oluflan iz, ince bir çizgifleklinde oldu¤u ve büyük ölçüde ka-pak k›vr›m› içinde gizlendi¤i için farkedilmez (Resim 17). Bu ifllemle birlik-te kafllar da kald›r›lacaksa kapaktandaha az deri ç›kar›l›r. Kafl kald›rma veal›n germe ifllemleri için çeflitli yön-temler tan›mlanm›fl olmakla birlikte,etkili ve kal›c› bir sonuç için al›n vekafl çevresindeki derinin, alt›ndaki ke-mik yap›lardan ayr›l›p daha yukar›da-ki sa¤lam yap›lara, tercihan kemiklere

tespit edilmesi gerekir. Dokular ser-bestlefltirilmeden yaln›zca dikifllerle‘ameliyats›z’ olarak yap›lmaya çal›fl›-lan asma giriflimleri ço¤u kez umulansonuçlar› vermez. Son y›llarda tercihedilen endoskopik al›n germe yönte-minde, içine yerlefltirildi¤i bofllu¤ungörüntüsünü büyüterek bir televizyonekran›na aktaran optik bir düzenekiçeren, ince çubuk fleklinde, ucundamercek ve ›fl›k kayna¤› bulunan en-doskopi aleti ve endoskopi koflullar›n-da çal›flmaya uygun cerrahi aletlerdenyararlan›l›r. Saçl› deride yap›lan kü-çük kesilerden yararlanarak al›n deri-sinin k›smen kald›r›lmas›yla oluflturu-lan bofllu¤a endoskopi aletinin ucu so-kulur. Ameliyat›n bundan sonra gelenaflamalar›, yani kafl çevresi derinin ser-bestlefltirilmesi ve kafllar›n çat›k görü-nümüne neden olan kaslar›n kesilme-si, büyük bir kesiye gerek kalmadanyeterli görüfl alt›nda gerçeklefltirilebi-lir. Daha sonra al›n derisi yukar› çeki-lerek kemik yap›lara tespit edilir. Kas-lara müdahale edilmesi gerekmeyendurumlarda kafl kald›rma iflleminin di-¤er aflamalar› endoskopi aleti kullan-madan da yap›labilir (Resim 18). Kafl-lar›n afl›r› derecede yukar› kald›r›lma-s› do¤al olmayan bir görünüm ortayaç›karabilece¤inden abart›l› ifllemler-den kaç›nmak gerekir.

Alt Göz Kapa¤› ve Yanak

Üst göz kapa¤› ve kafllarda oldu¤ugibi alt göz kapa¤› ve yanak ön bölge-si de birbiriyle etkileflim içindedir.Göz kapa¤› torbalar› ve bunun hemenalt›nda oluflmaya bafllayan oluklar ge-nellikle otuz yafllar›ndan itibaren or-taya ç›karlar. Daha ileri yafllarda, bugörünüme kapak derisinde sarkmaeklenir. Alt göz kapa¤›n› destekleyendokular›n ve kaslar›n gevflemesininya¤ dokusunun d›flar› do¤ru f›t›klafl-mas›na ve göz kapa¤›ndaki torbalara;yana¤›n afla¤› sarkmas›n›nsa kapa¤›nalt›ndaki oluklara neden oldu¤u dü-flünülmekte. Ameliyatta, sorunun de-recesine göre de¤iflen yaklafl›mlar ter-cih edilir. Sadece alt göz kapa¤›ndatorbalanma olanlarda kapa¤›n iç tara-f›ndan girilerek f›t›klaflan ya¤lar›n ç›-kar›lmas›; kapak derisi de sarkm›flolanlarda kirpiklerin hemen alt›ndanyap›lan kesiyle ya¤ dokusu ve derifazlas›n›n al›nmas› s›kl›kla kullan›lanyöntemlerdir. Göz kapa¤› alt›ndakioluklar› gidermek içinse yana¤›n önbölümündeki sarkm›fl yumuflak doku-lar›n, yap›fl›k olduklar› kemik yüzeyle-rinden ayr›larak daha yukar›ya tespitedilmesi çok olumlu sonuçlar verir veyüzü gençlefltirir (Resim19).

Yüzün Alt Bölümü veBoyun

Yüz ve boyunda derinin ve derialt›dokular›n›n gevfleyerek sarkmas›, bo-yunda sarkma ve bantlar›n oluflmas›,deride izlenen k›r›fl›k ve derin oluk-lar, baz› bölgelerde ya¤ dokusu mikta-r›nda görülen art›fl ya da azalmalarilerleyen yafla ba¤l› olarak ortaya ç›-kan tipik de¤ifliklikler. Gençlik halinegeri dönebilme iste¤i birçok kifli tara-f›ndan paylafl›lan bir duygudur. Top-

11A¤ustos 2007 B‹L‹M veTEKN‹K

Resim 17. Göz kapaklar›n›n ameliyat öncesi görünümü (solda); üst ve alt kapaktan fazla deri ve ya¤ dokular›n›n al›nd›¤› ameliyat sonras› (sa¤da).

Resim 18. Kafl kald›rma ameliyat› öncesi (solda); kafl kald›rma ameliyat› sonras› (sa¤da).

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:33 Page 11

lumsal yap› ve çevreyle de yak›ndaniliflkili olarak baz› kiflilerde d›fl görü-nümdeki yafllanma belirtilerinin orta-dan kald›r›lmas› ya da hafifletilmesi,yaflam kalitesine olumlu katk›lardabulunabilir. Yüz germe olarak isim-lendirilen ameliyat yüz ve boyungençlefltirme iflleminin bir parças›n›oluflturur. Yüz germe ameliyat›ndaklasik olarak, saçl› deri s›n›r›nda yada içinde flakak bölgesinden bafllay›pkula¤›n ön ve arka kenarlar›n› dola-narak, arkada yine saçl› deri içinedo¤ru uzanan bir kesi yap›l›r. Bura-lardan ilerleyerek yüz ve boyun deri-si, uygulanan tekni¤e ba¤l› olarak da-ha derin destek dokular›n› ve yüzeyel

boyun kas›n› da içerebilecek flekildeserbestlefltirilir. Derin destek dokular›dikifllerle daha yukar›daki sa¤lam ya-p›lara as›ld›ktan sonra deri yukar› veyana do¤ru yay›larak fazlas› ç›kar›l›r.Bu ifllemlerin bafll›ca etkisi, yüz ve bo-yundaki sarkmalar›, katlant› ve oluk-lar› gidermektir (Resim 20). Derininince k›r›fl›kl›klar› genellikle bu ameli-yatla ortadan kalkmazlar. Yüz ve özel-likle a¤›z çevresindeki ince k›r›fl›kla-r›n azalt›lmas› amac›yla kimyasalmaddeler, mekanik yöntemler ya dalazer kullanarak derinin yüzeyel taba-kas›n› tahrip etme ifllemi uygulanabi-lir. Bu tahrip sonucunda derideki k›r›-fl›klar azalmaktaysa da, yara iyileflme-si s›ras›nda ortaya ç›kabilen sorunlaruygulamay› k›s›tlamaktad›r.

Vücut fiekillendirmeKar›n, bel, bacak, kalça, gö¤üs,

s›rt gibi çeflitli bölgelerde toplanan,uygun beslenme ve egzersizle eritile-meyen inatç› ya¤ birikimlerinin orta-dan kald›r›lmas› ve vücut hatlar›n›ngüzellefltirilmesi için kullan›lan en et-kili yöntem, ya¤lar›n emilerek al›nma-s› olarak tan›mlayabilece¤imiz “lipo-suction” yöntemidir. Ameliyattan ön-ce inceltilmesi planlanan bölgeler ifla-retlendikten sonra ya¤ al›nacak yerle-rin çevresinde deriye yap›lan küçükkesilerden, ya¤ dokusu içine yerelolarak uyuflturucu ve kanamay› azal-t›c› etkisi olan ilaçlar içeren bir s›v›kar›fl›m› verilir. Daha sonra ya¤ doku-sunun fazla k›sm›, negatif bas›nçoluflturan emici bir alete ya da büyükbir enjektöre ba¤lanan, ucunda delik-ler bulunan ince bir boru arac›l›¤›ylad›flar› al›n›r. Ameliyat olacak kiflilerinuygun seçilmesi ve iyi planlama ge-rektiren bu yöntem, ustal›kla uygu-land›¤›nda hemen hemen bütün vü-cut bölgelerinde düzgün, güvenilir vekal›c› incelme sa¤layabilmektedir(Resim 21).

Kar›n DüzlefltirmeDaha düz bir karna sahip olmak is-

teyen birini tedavi etmeden önce ka-r›n fliflli¤ini oluflturan nedenleri aç›kl›-¤a kavuflturmak gerekir. Göbekli ol-ma hali derialt› ya¤ dokusunun artm›flolmas›na, kar›n ön duvar›n› oluflturankas ve ba¤lar›n gevflemesine, kar›n içiorgan ve zarlarda afl›r› ya¤lanmaya yada bu nedenlerin birlikte bulunmas›-na ba¤l› olabilir. Sebep deri alt› ya¤dokusu art›fl›ysa ya¤lar›n emilerekal›nmas› yönteminin kullan›lmas› uy-gundur. Derinin esnekli¤ini korudu-¤u görece genç kiflilerde çok iyi so-nuçlar al›nabilmektedir. Derinin gev-flek oldu¤u olgularda da, büyük birkesi gerektirmemesi ve ameliyat son-ras› iyileflme sürecinin daha rahat ol-mas› gibi avantajlar nedeniyle emerekya¤ alma yöntemi, kar›n germe ameli-yat›na tercih edilebilir (Resim 22 a,b).Ço¤u kez do¤um yapm›fl bayanlardaoldu¤u gibi kar›n ön duvar›nda gevfle-

12 A¤ustos 2007B‹L‹M veTEKN‹K

Resim 19. Alt göz kapa¤›nda torbalanma ve kapakalt›nda oluklanma görünümü (üstte); yanak kald›r-ma ameliyat› sonras› alt kapak alt›ndaki olu¤un ve

torbalanm›fl görünümün düzelmifl hali (altta). Resim 21. Ya¤ alma ameliyat› öncesi (üstte)bacak, diz, ve kalça bölgelerinden ya¤ al›nmas›

ameliyat› sonras› (altta).

Resim 20. Yüz ve boyun germe ameliyat› öncesi (solda); yüz ve boyun germe ameliyat› sonras› (sa¤da).

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:33 Page 12

me, deride sarkma ve çatlaklar, derial-t› ya¤ dokusunda artma gibi sorunla-r›n birlikte bulunmas› ve kar›n içi ya¤-lanman›n az olmas› durumundaysakar›n germe ameliyat› iyi sonuç verir(Resim 22 c,d). Kar›n germe ameliya-t›nda karn›n alt taraf›nda yap›lanuzun bir kesiyle göbek deli¤inin afla-¤›s›nda kalan yerden deri ve derialt›ya¤ dokusunu içeren genifl bir parçaç›kar›l›r. Göbe¤in yukar›s›nda kalankar›n derisi serbestlefltirilir, kar›n önduvar› dikifllerle s›k›laflt›r›l›r, serbest-lefltirilmifl deri tüm karna yay›lacakflekilde afla¤› do¤ru gerilir ve göbekdeli¤i bu gerilmifl deri içinde yap›lanküçük bir kesiyle yüzeye ç›kar›l›r. Ke-silerin dikilmesinden sonra oluflan ya-ra izi iç çamafl›rlar›n›n örtebilece¤i birbölgede kal›r. Karn›n fliflkin olmas›n›nnedeni a¤›rl›kl› olarak kar›n içi organ-lar›n ya¤lanmas›ysa, ya¤ alma ve ka-r›n germe ifllemleri yarars›z oldu¤un-dan hastaya kilo vermesi için diyet veegzersiz önerilir.

Ameliyats›z Yüz Gençlefltirme ‹fllemleri

BBoottookkssClostridium botulinum ad›ndaki bak-

terinin sinir ve kas aras›ndaki iletiflimiuzun süreli olarak engelleme özelli¤inesahip toksininin (A tipi Botulinum tok-sini) ilaç haline getirilmifl flekline bo-toks (Botox ®) ad› verilir. Botoks, gev-fletilmek istenen kaslar›n içine i¤neyleverildi¤inde ortalama olarak 6 ay süre-since etkinli¤ini gösterir. Baz› felçli has-talarda görülen kas spazmlar›n›n teda-visinde uzun süredir yararlan›lmaktaolan botoks, son y›llarda yüzdeki mimikkaslar›n›n etkinlikleri sonucu oluflan k›-r›fl›klar›n azalt›lmas›nda kullan›l›r oldu.En çok kullan›ld›¤› yerler, gözün yantaraf›nda gözleri k›sma hareketi s›ras›n-da oluflan, kafllar›n çat›lmas› s›ras›ndakafllar aras›nda olan, ve al›n bölgesindeenlemesine yer alan k›r›fl›klard›r. Bo-toksun etkisi ço¤u zaman san›ld›¤› gibik›r›fl›klar›n içini doldurarak de¤il, uygu-

land›¤› yerde kaslar› gevfleterek dolayl›yoldan kaslar üzerindeki deriyi gergin-lefltirmek yoluyla ortaya ç›kar. Botoksuygulamas›n›n etkili ve güvenilir olabil-mesi için, yüzdeki kaslar›n yerlerini, ifl-levlerini, ve birbirleri aras›ndaki iliflkiyiçok iyi bilen uzman hekimlerce yap›l-mas› gereklidir. Ter bezleriyle onlar›uyaran sinirler aras›ndaki iletiflimi deengelledi¤inden koltukalt› ve avuç içle-rindeki afl›r› terlemenin tedavisinde vemigren tipi bafl a¤r›lar›n›n önlenmesin-de de botokstan yararlanmaktad›r.

DDoollgguu MMaaddddeelleerrii‹¤neyle deri ve deri alt›ndaki yumu-

flak dokular›n içine verildi¤inde yüzde-ki çukur alanlar› ve derin oluklar› dol-durmak ya da dudaklar› kal›nlaflt›rmakgibi amaçlarla kullan›lan çeflitli dolgumaddeleri var. Dolgu maddelerinin kal›-c› etkiye sahip olmay› hedef alan bir k›s-m›, vücutta mevcut olmayan ya da veril-di¤i doku içinde de¤il, baflka yerde bu-lunmas› gereken bileflenler içerirler. Butür dolgu maddelerinin zamanla veril-dikleri yerlerde “yabanc› cisim tepkisi”ad› verilen sertleflme ve iltihaplanmala-ra neden olma riski vard›r. Doku içineenjekte edilen s›v› silikon böyle birmaddedir ve kullan›m› birçok ülkede k›-s›tlanm›flt›r. Dolgu maddeleri içinde engüvenilir olanlar, insan vücudunda za-ten bulunan ve verildi¤i yerin dokusu-na uygun yap›dakilerdir. Böyle bir dol-gu maddesi normal ba¤ dokusu içindebulunan hiyalüronik asittir. Güvenilirolmas›na karfl›n zamanla vücut taraf›n-dan emildi¤inden hiyalüronik asidin et-kinli¤i ortalama 9 ay kadar sürer. Dol-gu maddesi olarak yararlan›labilecekbaflka bir seçenek de, kiflinin ya¤l› birbölgesinden enjektörle al›nan ve doldu-rulmas› gereken yere enjekte edilen ya¤dokusudur. Ya¤›n vücutta çokça bulu-nan ve bir miktar kal›c›l›k özelli¤i olanbir madde olmas›, onu avantajl› k›lar-ken, di¤er taraftan küçük de olsa birameliyat gerektirmesi kullan›m›n› dahazahmetli hale getirir. Daha kal›c› bir et-ki hedeflendi¤inde, ya¤›n parçalanmas›-na neden olan enjeksiyon tekni¤i yeri-ne, ya¤ ve derialt› dokusunun bütünlü-¤ü korunarak, baflka deyiflle, dokununcerrahi olarak bir yerden ç›kar›l›p gerekduyulan yere gömülme fleklinde aktar›l-mas› tercih edilir. Kal›c›l›¤› fazla olanbu yöntemde, dokunun al›nd›¤› ve akta-r›ld›¤› yerlerde oluflacak kesi izlerini gö-ze almak gerekir.

13A¤ustos 2007 B‹L‹M veTEKN‹K

Resim 22. Kar›n bölgesinde deri alt› ya¤ dokusu kal›nlaflmas› olan bir olgu (solda, üstte); ya¤ alma ameliya-t›ndan 9 gün sonraki görünüm (sa¤da, üstte); kar›nda derialt› ya¤ dokusu art›fl› ve kar›n ön duvar›nda gevfle-

me olan bir olgu (solda, altta); ayn› olgunun kar›n germe ameliyat› sonras› görünümü (sa¤da, altta).

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:33 Page 13

Yara ‹zlerinin Silinmesive ‹zsiz Ameliyatlar

Toplumda estetik ameliyatlar›n hiçbir yara izi kalmadan iyileflti¤i ve bafl-ka nedenlerle oluflmufl yara izlerininlazer gibi yüksek teknolojiler kullan›-larak tamamen silinebildi¤i fleklindeoldukça yayg›n bir inanç oldu¤u, plas-tik cerrahi kliniklerine baflvuran hasta-lar›n beklentilerinden anlafl›l›yor. Neyaz›k ki bu inanc›n gerçek durumla il-gisi yok. Derinin derin tabakas›na ka-dar inen bütün yaralanmalar (ki bunla-ra plastik cerrahlar›n yapt›¤› kesiler dedahildir) az ya da çok, fakat her zamankal›c› iz b›rak›rlar. Plastik cerrahi uz-man›n›n görevi meslek yaflam› boyun-ca edindi¤i bilgi ve deneyimi kullana-rak kendi yapt›¤› kesileri en az iz b›ra-kacak flekilde planlamak ve oluflan ya-ralar› ayn› özen ve beceriyle onarmak-t›r. Estetik ameliyatlarda kesiler, izle-rin en iyi gizlenebilecekleri yerlerde,örne¤in mümkünse a¤›z ve burun de-likleri içinde, do¤al k›vr›mlar boyunca,saçl› deri içinde ya da s›n›r›nda, ya davücutta giysilerin örttü¤ü yerlerde ya-p›l›r. Bunlar›n d›fl›ndaysa kesinin yönüderinin o bölgesindeki gerilim yönünegöre ayarlanarak yara izinin geniflle-mesine engel olunmaya çal›fl›l›r. Deri-nin ince oldu¤u baz› yerlerde, iyi ona-r›lm›fl yaralar›n izleri, yak›ndan bak›l-d›¤›nda bile zor farkedilecek kadar be-lirsiz olabilir. Buna karfl›n omuz ve gö-¤üsün orta k›sm› gibi baz› yerlerde vegenetik olarak afl›r› iyileflme dokusuoluflturmaya e¤ilimli kiflilerde izler çokbelirgin de olabilir. Kendi kendine iyi-leflen ya da kötü bir flekilde dikilmiflolan yaralardan kalan izler genellikleplastik cerrahi uzmanlar› taraf›ndandaha iyi bir hale getirilebilirler; ancakbunlar›n tümüyle ortadan kald›r›lmala-r› mümkün de¤ildir. Yeterince derinolan tüm yaralar›n iz b›rakmas›n›n ne-deni, vücudun özgün dokular› yenidenüretmek yerine, farkl› bir doku olaniyileflme dokusuyla yaray› yap›flt›rmas›-d›r. Bu durumun istisnas› kemik k›r›k-lar› ve k›smen karaci¤erde gözlenen,orijinal dokuyu yeniden yaparak iyilefl-me sürecidir. Deride izsiz iyileflmeyseancak anne karn›ndaki geliflme aflama-

s›n›n ilk 6 ay›nda mümkündür ve in-san bu yetene¤ini kaybetmifl olarakdo¤ar. Deney hayvanlar›nda gelifltiri-len ve “fötal cerrahi” ad› verilen, bebe-¤i anne karn›ndayken ameliyat etmeyöntemi, dudak yar›¤› gibi baz› anoma-lilerin erken saptanmas› halinde izsizolarak onar›lmas› umudunu yaratm›flolsa da, bu tür ifllemler içerdikleri yük-sek risk nedeniyle günümüzde ancakbebe¤in yaflam›n› do¤um an›ndan iti-baren tehdit eden ciddi anomalilerintedavisinde kullan›l›r. Durumun plas-tik cerrahiyi gelecek aç›s›ndan daha

çok ilgilendiren k›sm›, yaflam›n erkenaflamas›ndaki bu benzersiz iyileflme bi-çiminin s›rlar›n›n anlafl›lmas› ve do-¤umdan sonraki iyileflme sürecine kat-k›da bulunacak flekilde kullan›labilme-sidir.

Kifliler Aras›nda Organve Doku Nakli

Rekonstrüktif cerrahinin günümüz-de geldi¤i noktada ço¤u kez ifllevsel vegörsel olarak kabul edilebilir düzeydeonar›m yap›labilmesine karfl›n, baz› or-gan ve vücut parçalar›n›n eksikli¤inigiderme olana¤› bulunmamakta, bazende yeniden yap›lan parça, gerçe¤ininyetersiz bir taklidi olmaktan öteye ge-çememektedir. Örne¤in, elinin baflpar-ma¤›n› kaybeden bir kiflide di¤er par-maklar›ndan birisi kullan›larak kabuledilebilir bir rekonstrüksiyon yapmakmümkünken, elin tümünün kayb›durumunda, el yerine bir protez kulla-narak bu durumu telafi etmekten bafl-ka yap›labilecek birfley yoktur. Her ikielin birden kaybedildi¤i durumlarsa ki-flinin yaflam kalitesini telafi edilemeyekflekilde azaltt›¤›ndan, el nakli yap›lma-s› mant›kl› bir seçenek olabilir. El, yü-zün tamam› ya da bir bölümü, hattakulak ve burun gibi parçalar›n nakli

14 A¤ustos 2007B‹L‹M veTEKN‹K

PLAST‹K CERRAH‹DE GELEC

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:33 Page 14

için cerrahi teknik aç›s›ndan yetersiz-lik söz konusu de¤ildir. Nakil için ak-tar›lacak k›sm›n tümünü besleyebile-cek bir ya da daha fazla atar ve toplardamar›n al›c›n›n damarlar›yla birleflti-rilmesi ve deri, kas, sinir, kemik gibiyap›lar›n t›pk› kopan parçalar›n yerinetak›lmas›nda oldu¤u gibi onar›lmas›yeterlidir. Ancak, kemik ili¤i ve gözünsaydam tabakas› gibi baz› dokular d›-fl›nda, insandan insana organ ve dokuaktarmak ba¤›fl›kl›k sisteminin bask›-lanmas›n› gerektirir. Deri, kas, ya¤, si-nir, ve damar gibi dokular da iç organ-lar›n naklinde oldu¤u gibi, aktar›ld›k-lar› kiflinin ba¤›fl›kl›k sistemi bask›lan-mazsa vücut taraf›ndan k›sa süre için-de tahrip edilirler. Ba¤›fl›kl›k sisteminibask›lamak için kullan›lan ilaçlar›n bir-çok zararl› yan etkileri var. Ayr›ca, ba-¤›fl›kl›k sisteminin bask›lanm›fl olmas›kanser riskini art›r›r. Belirtilen sak›n-calar yaflamsal önemi olan organlar d›-fl›nda organ nakli yap›lmas›n› s›n›rlar.Buna karfl›n geçti¤imiz y›llarda önceher iki elini kaybetmifl baz› hastalardael nakli, daha yak›n zamanda da yüzüonar›lamayacak derecede yaralanm›flkiflilerde yüz nakli ameliyatlar› yap›l-m›flt›r. Bu tür nakillerde organ›n yafla-t›lmas› problemi büyük oranda çözül-müfl olmakla birlikte, organ›n benim-senmesi ve ifllevsel yeteneklerinin tek-rar kazan›lmas›, zorlu bir süreç olma-ya devam ediyor. El nakli yap›ld›ktany›llar sonra bile yeni elini duygusal ola-rak benimseyemeyen bir hastan›n eli-nin tekrar kesilmesini istemesi, bu so-runlara bir örnek. Kullan›lan ilaçlar›nyan etkilerinin azalt›lmas›yla önümüz-deki y›llarda bu tür nakillerin artaca¤›bekleniyor. Gelecekte, genel ba¤›fl›kl›ksisteminin bask›lanmas› gerekmeksi-zin, organ› veren kiflinin dokular›ndabulunan ve al›c› taraf›ndan yabanc›olarak alg›lan›p reddedilmesine nedenolan özelliklerin, al›c›ya sanki kendisi-nin özellikleriymifl gibi tan›t›labilmesihalinde, organ nakillerinde büyük birart›fl olmas› beklenebilir. Bir gün budurum gerçekleflirse, organ talebinde-ki art›fl›n, beklenen yararlar d›fl›ndabirçok etik sorunu da beraberinde ge-tirebilece¤ini tahmin etmek zor de¤il.

Doku Mühendisli¤i Gelecekte organ nakliyle ilgili ba¤›-

fl›kl›k sistemi sorunlar› tümüyle çözül-se bile, nakledilebilecek organ say›s›,organ vericisi olabileceklerin say›s›ylas›n›rl› oldu¤undan, hiçbir zaman her-kesin rahatça yararlanabilece¤i bir ça-re olamayacakt›r. Kiflinin kendisindenal›nan doku parçalar› ve hücrelerin la-boratuvar ortam›nda ço¤alt›larak, ge-rekirse genetik özellikleri de de¤ifltiri-lerek onar›mda kullan›labilir doku yada organlar haline getirilmeleri, bu so-runu tamamen ortadan kald›rabilecekbir umut olarak beliriyor. Bu yöndekiçal›flmalarsa genel olarak doku mü-hendisli¤i olarak adland›r›l›yor. Günü-müzde ulafl›lm›fl olan düzeyde, insan-dan al›nan deri ve k›k›rdak hücreleri,özellikleri korunarak laboratuvar orta-m›nda üretilebilmekte ve hücre düze-yinde kullan›labilmekte. En çarp›c› ör-neklerden biri vücudunun büyük bölü-mü yanm›fl kiflilerde, yaralar› kapata-bilmek için greft olarak kullan›labile-cek yeterli deri alan› bulunmad›¤›nda,küçük bir deri parças›n›n hastadan al›-n›p hücrelerinin laboratuvarda ço¤al-t›lmas›ndan sonra, yaralar›n üzerindeince bir deri tabakas› oluflturmada kul-lan›labiliyor olmas›. Bu tabaka, deriyioluflturan birçok hücre ve yap› aras›n-dan yaln›zca en üstteki, epitel ad› veri-len tabakan›n hücrelerini içerdi¤i içinince ve dayan›ks›z olsa da, yaflam kur-tarma konusunda ifle yar›yor. Dayan›k-

l› bir deri yüzeyi oluflturabilmek için,derinin di¤er hücrelerini ve onlar›nüretti¤i deriye sa¤laml›¤›n› veren des-tek yap›s›n› da içeren bir doku elde et-mek gerekiyor. Doku mühendisli¤indegelinen aflamada henüz bunu yapmakmümkün olamad›. Bunun yerine epitelhücrelerinin, yapay maddeler kullan›-larak derinin derin tabakas›n› takliteder flekilde üretilmifl tabakalar üzeri-ne yay›lmas›, dayan›kl›l›¤› art›r›c› birara çözüm olarak denenmekte. Ayr› ay-r› üretilmesi mümkün olan hücre tiple-rinin, birlikte ve birbirleriyle iflbirli¤iyaparak normal doku oluflturmaya yö-nelik üretilmesi, kolay ulafl›lacak birhedef de¤il. Bu amaçla yap›lan çal›fl-malarda embriyonik hücrelere benzerflekilde, bütün hücre türlerine dönüfle-bilme potansiyeli tafl›yan kök hücreler-den de yararlan›l›yor. K›k›rdak doku-suysa k›k›rdak hücresi taraf›ndan mey-dana getirildi¤inden, üretilmesi müm-kün olabiliyor. Birçok hücre ve dokuçeflidini bar›nd›ran organlar›n üretil-mesi ve insan vücunda kullan›labilirduruma gelmesiyse çok zorlu bir sü-reç. Ancak, flimdiden kestirilemeyenbir gelecekte bunun da gerçekleflmesimümkün olabilir.

P r o f . D r . M . R u fl e n K a p u c uUfuk Üniversitesi T›p Fakültesi

Plastik Rekonstrüktif ve Estetik CerrahiAnabilim Dal› Baflkan›

0312 447 72 30mrkapucu@yahoo.com

15A¤ustos 2007 B‹L‹M veTEKN‹K

CE⁄E DÖNÜK BEKLENT‹LER

ekPlasikcerrahi 27/7/05 19:33 Page 15