EKLEMLER

Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALPYrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN

Vücudumuzdaki kemikler birbirleri ile eklemler vasıtasıyla birleşirler. Eklemleşen kemiklerin yüzeyleri çoğunlukla bir kıkırdak tarafından kaplanmış durumdadır. Eklem kapsülü (capsula articularis) eklemleşen yüzeyleri çepeçevre sarar. Eklem içi ya da dışında ligament denilen fibröz bağlar eklemin stabilitesini ve hareketlerinin sınırlandırılmasını gerçekleştirir. Eklemler hareket şekillerine göre

1) Oynamaz,

2) Yarı oynar ve

3) Oynar eklemler olarak üç kısma ayrılırlar.

EKLEM NEDİR?

1) OYNAMAZ EKLEMLER (Articulationes Fibrosae)

Bu eklem türünde eklemleşen kemikler, aralarında eklem boşluğu kalmayacak şekilde bir birleri ile birleşmişlerdir.

Eklemleşen kemikler fibröz doku ile birbirine sıkıca bağlanmıştır.

Şu alt gruplardan meydana gelir:

Sutura: Eklemleşen kemikler dikiş tarzında birbirine bağlanmıştır. Kafa tası kemikleri arasındaki eklemler bu tür eklemlerdir.

Gomphosis: Bir kemiğin çıkıntısının diğer bir kemiğin içerisine gömülmesi şeklinde oluşan eklemdir. Diş köklerinin mandibula ve maxilla içerisine gömülmesi şeklindeki eklem buna örnektir.

Syndesmosis: Eklemleşen kemiklerin birbirlerine bakan düzgün yüzeyleri karşı karşıya gelerek bu tür eklemleri oluştururlar. Eklem bütünlüğünü fibröz yapıdaki eklem içi ya da eklem dışı bağlar sağlar. Articulatio tibiofibularis distalis buna örnek olarak gösterilebilir.

2) YARI OYNAR EKLEMLER

(Articulationes Cartilagineae)

Bu tür eklemlerde eklemleşen kemiklerin arasında hyalin ya da fibröz kıkırdaktan yapılı bir doku bulunur. Yarı oynar eklemler iki ayrı gruba ayrılır.

Synchondrosis: Eklemleşen kemikler arasında hyalin kıkırdak bulunur. Kaburgalar ile sternum arasındaki Art. costosternalis buna örnek gösterilebilir.

Symphysis: Eklemleşen kemiklerin arasında fibrokartilaginöz bir eklem diski bulunur. Symphysis pubis ve Symphysis intervertebralis bu eklem türüne örnektir.

3) OYNAR EKLEMLER

(Articulationes Synoviales)

Eklemleşen kemikler arasında eklem kapsülü ve kapsül içerisindeki boşlukta synovia adı verilen yumurta akı rengi ve kıvamında bir sıvı içermesinden dolayı böyle bir ad verilmiştir. Tipik bir oynar eklem aşağıdaki yapıları içerir.

1) Eklem Kıkırdağı (Cartilago articularis)

2) Eklem Kapsülü (Capsula Articularis)

3) Eklem Boşluğu (Cavitas Articularis)

4) Eklem Bağları (Ligamenta Articularia)

1) ÜST EKSTREMİTE EKLEMLERİ

Articulatio Sternoclavicularis: Sternum üzerindeki incisura clavicularis ile clavicula’nın facies articularis sternalis’i arasında meydana gelen bir eklemdir.

Lig. Sternoclaviculare anterius ve posterius ile Lig. interclaviculare adlı bağlar tarafından desteklenir. Üst ekstremiteyi gövdeye bağlayan tek eklemdir.

BÖLGELERE GÖRE EKLEMLER

Articulatio Acromioclaviculare: Scapula’nın acromion isimli çıkıntısı ile clavicula’nın üzerindeki facie articularis acromialis arasında meydana gelen bir eklemdir. Lig. acromioclaviculare ve lig coracoclaviculare adında bağlar tarafından desteklenirler.

Articulatio Acromioclaviculare

Articulatio Humeri (Omuz Eklemi): Caput humeri ile scapula’nın dış yanındaki cavitas glenoidalis arasında oluşan bir eklemdir. Cavitas glenoidalis, humerus başını tamamen içine alacak kadar çukur olmadığından labrum glenoidale adlı kıkırdaktan bir yapı bu çukurun etrafına tutunur ve yüzeyi derinleştirir. Eklemi, kıkırdakları da içine alacak şekilde çepeçevre bir eklem kapsülü sarar. Eklem kapsülünün kalınlaşması ile oluşmuş önde lig. coracohumerale, arkada ise lig. glenohumerale adlı bağlar ile eklem bütünlüğü desteklenir.

Articulatio Humeri

Articulatio Cubiti (Dirsek eklemi): Humerus’un alt ucu ile radius ve ulna’nın üst uçları arasında meydana gelen bu eklem aslında aynı kapsül ile sarılı üç eklemden oluşmuştur. Eklemleşen kemiklerin adlarına göre bu üç eklem art. humeroulnaris, art. humeroradialis ve art. radioulnaris proximalis adlarını alırlar. Art. humeroulnaris, ginglymus tipte bir eklemdir.

Eklem kapsülü her üç kemiğin eklem yüzeylerini içine alacak şekildedir. Kapsülün yanlardaki kalınlaşması lig. humeroradiale ve lig. humeroulnare adında bağları oluşturur.

Art. Humeroradialis

Art. Humeroulnaris Art. RadioulnarisProximalis

Articulatio Radioulnaris Distalis:

Radius ve ulna’nın alt uçları arasında meydana gelen bir eklemdir.

Articulario Radiocarpalis: Radius’un alt yüzündeki facies articularis carpea ile el bileği kemiklerinden os scaphoideum, os lunatum ve os triquetrum arasında meydana gelen bir eklemdir.

Eldeki Eklemler:

El bilek kemikleri arasında; Art. intercarpalis

El bilek kemikleri ile el tarak kemikleri arasında; Art. carpometacarpalis

El tarak kemikleri ile parmak kemiklerinin proximalleri arasında; Art. metacarpophalangealis

Parmak kemikleri arasında da Art. interphalangealis adında eklemler meydana gelir.

2) ALT EKSTREMİTE EKLEMLERİ

Articulatio Sacroiliaca: Os sacrum’un yan yüzeylerinde bulunan facies auricularis ile ilium’un iç yüzündeki facies auricularis arasında meydana gelmiş bir eklemdir. Çok az oynar. Ancak gebeliğin son dönemlerinde salgılanan hormonların etkisiyle bir miktar hareket yeteneği kazanır. Lig. iliolumbale, lig. sacroiliaca posterior, lig. sacrotuberale ve lig. sacrospinale bu eklemin stabilitesinin korunmasına yardım eder.

Symphysis Pubica: İki os pubis arasında meydana gelen sympysis tipinde bir eklemdir. Eklem yüzeyleri arasında yassı bir kıkırdak disk bulunur. Bu eklem de doğum öncesinde bir miktar hareket yeteneği kazanır.

Articulatio Coxae (Kalça Eklemi): Os coxae üzerindeki acetabulum ile caput femoris arasında meydana gelen bir eklemdir. Acetabulum, caput femoris’i tamamen içine alacak kadar derin değildir. Bu nedenle labrum acetabulare denilen kıkırdak bir halka bu çukuru derinleştirir. Eklem yüzeyleri ve kıkırdak yapıların tamamı içeride kalacak şekilde eklem kapsülü tarafından sarılıdır. Kapsülün kalınlaşması ile önde ve üstte; lig. iliofemorale, önde ve altta; lig. pubofemorale, arkada ise lig. ischiofemorale olmak üzere üç bağ eklemi destekler.

Art. Coxae

Articulatio Genus (Diz Eklemi): İnsan vücudundaki en karmaşık fonksiyonlu eklemdir. Bu eklemi femur’un alt ucundaki condilleri, tibia’nın üst ucundaki kondilleri ve patella oluşturur. Femur ve tibia’nın kondilleri birbirleriyle uyumlu bir yüzey yapısı oluşturmadıklarından bu aralıkları dolduracak şekilde ortası ince, yanları kalın iki kıkırdak yapı eklem içerisinde bulunur. Bunlara meniscus lateralis (Dış menisküs) ve meniscus medialis (İç menisküs) denilir. İçteki daha geniş ve hilal şeklinde, dıştaki ise daire şeklindedir. Eklem kapsülü eklemi çepeçevre sarar.

Art. Genus

Articulatio Tibiofibularis Proximalis ve Distalis: Tibia ve fibula’nın proksimal ve distal uçları arasında oluşmuş eklemlerdir.

Articulatio Talocruralis: Ayak bileği eklemidir. Tibia ve fibula’nın alt ucu ile ayak bileği kemiklerinden talus arasında meydana gelen bir eklemdir.

Proximalis

Distalis

Ayak Eklemleri:

Ayak bileği kemikleri arasında; Art. intertarsalis,

Ayak bilek kemikleri ile ayak tarak kemikleri arasında; Art. tarsometatarsalis,

Ayak tarak kemikleri ile ayak parmak kemiklerinin proksimal sırası arasında Art. metatarsophalangealis ve

Parmak kemikleri arasında; Art. interphalangealis adında eklemler vardır.

3) BAŞ, BOYUN VE GÖVDE EKLEMLERİ

Articulatio Temporomandibularis (Çene Eklemi): Mandibulae’nın caput’u ile os temporale üzerindeki tuberculum articulare arasında meydana gelen bir eklemdir.

Articulationes Intervertebrales: Omurlar arasında meydana gelen eklemlerdir. İki omur cismi arasında oluşan eklem symphysis intervertebralis adını alır.