Egbebasbas Ki Egbasa te

Hep-at ne Linalahan

Practicing Reading in Four Languages

Matigsalug Visayan Filipino English

Egbebasbas Ki Egbasa te

Hep-at ne Linalahan

Practicing Reading in Four ~anguages

Illustrations by Danny Elkins

Matigsalug Literacy Education Incorporated 1998

..

Published in cooperation with the Commission on Philippine Languages

and the Department of Education, Culture and Sports

Manila, Philippines

Additional copies of this publication may ~e obtained from:

Matigsalug Literacy Education Incorporated Sinuda, Kitaotao, 8716 Bukidnon

This book of any part thereof may be copied or adapted and reproduced for use· by any entity of the Department of Education, Culture and Sports without permission of .the Matigsalug Literacy Education fncorporated. If there are other organizations or agencies who would like to copy or adapt this book, we request that permission first be obtained by writing to:

Matigsalug Li.teracy Education Incorporated Sinuda, Kitaotao 8716 Bukidnon

Manobo: Matigsalug Four Language Phrase Book

I st MALEJ edition

41.45-298- I .2M 57. I 20P-984006N

Printed in the Philippines SIL Press

REPUBLIC OF THE PHILIPPINES DEPARTMENT OF EDUCATION,

CULTURE, AND SPORTS Meralco A venue, Pasig, Metro Manila

The islands, forests, and mountains of our country are home to many distinct cultural communities, each with its own language and tradition. Their cultures are integral pieces of the beautiful mosaic that is the Filipino heritage.

We owe a debt of gratitude to our countrymen from the cultural communities. Through the centuries their customs, languages, and noble spirit have contributed to the development of our national character. As we gain greater understanding of these cultures, we can only take greater pride in the remarkable richness of our Filipino heritage.

For these reasons, it is imperative that the languages and traditions of the Filipino cultural communities be preserved. This book, in the language of a cultural community, is intended to assist in that preservation. It is designed to build reading and comprehension skills and to expand knowledge through the medium of the reader's own language. This first language approach to learning builds pride in the mother tongue and makes reading a rewarding experience. The skills and confidence thus acquired help equip the reader to pursue further education in the national language.

The Department of Education, Culture and Sports is pleased to introduce this book, the most recent io a series designed to promote literacy in the cultural communities. In serving these communities,the good of the entire nation is served .

. ~.~ Secretary

Preface

The purpose of this book is to assist speakers of Matigsalug to extend their knowledge and abilities, by helping them to get started in the major surrounding languages of the country - namely Cebuano, Filipino and English.

Matigsalug is a member of the Manobo group of languages spoken by the Matigsalug peoples around the mountains m south-eastern Bukidnon.

The statements in Cebuano, Filipino and English are not always exact word for word equivalents but try to show the natural ways they are spoken in each language.

Ka tuyu te seini ne libru ka Matigsalug egbebasbas te tatelu ne linalahan kayi te Filipinas. Su due Biniseye, Filipino wey English.

Ka Matigsalug ne lalag, sabeka nakalagkes te Manobo ne grupu kayi te Mindanao. Ka me ugpaan te me Matigsalug kayi nasakup te bubungan te Bukidnon.

Ka hep-at ne linalahan kayi te libru, kene ne matag lalag malehet se kaluwasan, su due lalag ne egpekeg-isu se l(aluwasan. Su meyi tagse lalag eg-ay-ayaran te egluwas mareet neg pamminehen.

Matigsalug

Nekegsinug-ung diye te dalan

1. Hendei kag puun?

2. Hendei kag pabulus? Pendei ka?

3. Dutun de.

Pegpanumbaley diye te baley

4. Meupiya.

5. Meupiya ne maselem.

6. Te, sikaniyu bes!

7. Pamaneyik kew.

English

Meeting on the way

1. Hi! Where did you just come from?

2. Hi! Where are you going?

3. Just there.

Visiting someone

4. Hello!

5. Good morning.

6. Oh, it's you!

7. Come· on up.

2

Bi~isaya

Magtagbo sa dalan

1. Asa ka gikan?

2. Asa ka paingon? Asa ka mqadto?

3. Diha lang.

Pagbisita sa balay

4. Maayo.

5. Maayong buntag.

6. Kamo diay!

7. Saka kamo.

Filipino

Pagkita sa daan

1. Saan ka galing?

2. Saan ka pupunta?

3. Diyan lang.

Pagbisita sa bahay

4. Tao po.

5. Magandang umaga.

6. Kayo pala!

7. Umakyat kayo.

3

Matigsalug

Pegpanumbaley diye te baley

8. Lasud kew rini.

9. Pinnuu kew.

10. Meupiya ka kaniyu ne inged.

11. Egkeupian a kayi.

12. Hentew-a ka ig-umew ku keykew?

13. Hendei kaa ne mahinged?.

14. Hendei kan ugpe kuntee?

15. Eggendiye key e.

16. Kuwa kid e.

English

Visiting someone

8. Come in.

9. Sit down, please.

10. This place is nice.

11. I like it here.

12. How should I address you?

13. Where are you from originally?

14. Where are you staying now?

15. We better go now.

16. Let's go now.

4

Binisaya

Pagbisita sa balay

8. Dayon kamo.

9. Lingkod kamo.

10. Maayo ang inyong lugar.

11. Nakagusto ko dinhi.

12. Unsay akong itawag nimo?

13. Taga-asa man mo?

14. Asa mo nagpuyo karon?

15. Adto na mi.

16. Adto na kita.

Filipino

Pagbisita sa bahay

8. Tuloy po kayo.

9. Maupo kayo.

10. Maganda ar:ig inyong lugar.

11. Gusto ko rito.

12. Anong itatawag ko sa iyo?

13. Taga saan po kayo?

14. Saan kayo nakatira ngayon?

15. Aalis na kami.

16., Tayo na.

5

Matigsalug

Inse rey tabak

1. Nekey seini?

2. Nekey-a sika te lalag ne Filipino?

3. Nekey-a kag gimuwen nu?

4. Hentew seeye?

5. Hentew-a ka ngaran din?

6. He~tew-an baleyt seini?

7. Hendei kew migpuun?

8. Hendei ka diblu ku?

English

Questions and answers

1. What is this?

2. What is that in Filipino?

3. What are you doing?

4. Who is that o'\'er there?

5. What is his name?

6. Whose house is this?

7. Where did you just come from?

8. Where is my book?

6

Binisaya

Mga pangutana ug mga tubag

1. Unsa ha kini?

2. Unsa ha kana sa Filipino?

3. Unsay imong ginabuhat?

4. Kinsa ba kadto?

5. Ki_nsa ang iyang ngalan?

6. Kang kinsang balay kini?

7. Asa mo gikan?

8. Asa ang lihro nako?

Filipino

Tanong at sagot

1. Ano ito?

2. Ano iyan sa Filipino?

3. Anong ginagawa mo?

4. Sino iyon?

5. Ano ang pangalan niya?

6. Kaninong bahay ito?

7. Saan kayo galing?

8. Nasaan ang lihro ko?

7

Matigsalug

lose wey tabak

9. Ken-u?

10. Menuwen-a?

11. Mania?

12. Hanew ta. Mangunteen ta.

13. Balahad naan de.

14. Diye te keykew.

15. Iyan ad e.

16. Duen kew pa.

17. Uya, egkaayun.

English

Questions and answers

9. When?

10. How?

11. Why?

12. I'm not sure. I don't know.

13. Don't worry.

14. It's up to you to decide.

15. Let me do it.

16. Just a second, please.

17. Yes, it's possible.

8

Binisaya

Mga pangutana ug mga tubag

9. Kanus-a?

10. Unsaon?

11. Ngano man?

12. Arnbot Jang. Wala ko kabalo.

13. Sagdi Jang.

14. Naara nirno.

15. Ako na Jang.

16. i<:adiyot Jang.

17. Oo, puwede.

Filipino

Tanong at sagot

9. Kailan?

10. Papaano?

11. Bakit?

12. Ewan ko. Hindi ko alarn.

13. Hindi bale.

14. Bahala kayo.

15. Ako na Jang.

16. Sandali Jang.

17. Oo, puwede.

9

Matigsalug

Senge lunggunan ne due me anak

1. Pila niyun talaari?

2. Hep-at ney.

3. Sikeykew iyak panganey ne anak?

4. Kene, sikeddi ka igkalitan.

5. Nekey-a ka keykewn hinm?

6. Nakaasawa kad?

7. Duen e anak niyu?

8. Uya, lalimme e ka anak ney.

9. Daruwa ka me malitan ne tatelu ka me lukes.

English

The family

1. Including you, how many children are there in your family? ·

2. There are four of us.

3. Are you the eldest?

4. No, I am the youngest.

5. What do you do for a living?

6. Are you married?

7. Do you have ;my children?

8. Yes, we have five children.

9. Two girls and three boys.

10

Binisaya

Ang pamilya

1. Pila kamo ka magsuon?

2. Upat kami nga mga magsuon.

3. Ikaw ba ang kamagulangan?

4. Dili, ako ang kamanghuran.

5. Unsa ang imong trabaho?

6. Min yo ka na ba?

7. May anak na ba mo?

8. Oo, lima na ang among anak.

9. Duba ka babaye ug tulo ka lalake.

Filipino

Ang pamilya

1. Ilan kayong magkakapatid?

2. Apat kami.

3. Ikaw ba ang panganay?

4. Hindi, ako ang bunso.

5. Ano ang iyong trabaho?

6. May asawa ka na ba?

7. May anak na ba kayo?

8. Oo, mayroon na kaming limang anak.

9. Dalawang babae at tatlong lalaki.

11

Matigsalug Binisaya

amey amahan

ame papa

iney inahan

ine mama

anak anak

asawa bana, asawa

suled igsoon, ig-agaw

atebey, maama igsoon, ig-agaw

apu lolo, Iola

apu apo

anggam uyo-an

anggam ti yo

inayen iya-an

aye ti ya

anaken, mengeanak pag-umangkon

anuhang, enug ugangan

uyang, ipag bayaw

ipag, andey bayaw

mekaamung umagad

am bey am bay

12

Filipino English

ama father li

tatay daddy

ina mother

nanay mommy

anak son, daughter

asawa husband, wife

kapatid, pinsan brother/sister, cousin

kapatid, pinsan brother/sister, cousin

lolo, Iola grandpa, grandma

apo grandchild

tiyuhin uncle

tiyo uncle

tiyahin aunt, auntie

ti ya aunt, auntie

pamangkin nephew, niece

biyenan parent-in-law

bayaw brother-in-law

hipag sister-in-law

manugang son-in-law

manugang daughter-in-law

13

Matigsalug

Ke due masakit

1. Kene ne manekal. Mahuye se geyinawa rin.

2. Egderalu sikandin.

3. Hendiye ka te duktul su papitew ka te dalu nu.

4. Hendei ag pakakita te duktul?

5. Hentew-ak meupiya ne duktul?

6. Si duktul __ , su deisek ka bayaranan.

7. Nekey-a ka miggeram nu?

English

When there is sickness

1. He doesn't feel well.

2. He is sick.

3. Go see the doctor.

4. Where can I find a doctor?

5. Who is a good doctor?

6. Doctor __ , because he charges less.

7. How do you feel?

14

Binisaya

Kon dunay sakit

1. Luya ang paminaw niya sa iyang lawas.

2. Nagsakit siya.

3. Pahiling sa doktor ug magpatan-aw?

4. Asa ako makakita ug doktor?

5. Kinsa ang maayong doktor?

6. Si doktor __, kay gamay lang ang bayaran.

7. Unsa ang imong gibati?

Filipino

Kung may sakit

1. Masama ang kaniyang pakiramdam.

2. Maysakit siya.

3. Magpatingin ka sa doktor.

4. Saan ako makakita ng doktor?

5. Sino ang mahusay na doktor?

6. Si doktor __ , dahil mura siyang sumingil.

7. Anong pakiramdam mo?

15

Matigsalug

Ke due masakit

8. Masakit ka ulu ku.

9. Mig-iileb a te marusilem.

10. Nalepu a su rrtiglusungan a.

11. Kema ke due malit ku.

12. Egtiyukan ka te bawi.

13. Inuma nu seini se bawi, tagse aldew, maselem, meudtu wey maapun, katatelu ka eg-inum te sabeka ne aldew.

English

When there is sickness

8. I have a headache.

9. I vomited last night.

10. I feel dizzy and I have a fever.

11. I think I may have malaria.

12. I will give you an injection.

13. Take this medicine three times a day: morning, noon and afternoon.

16

Binisaya

Kon dunay sakit

8. Sakit ang akong ulo.

9. Nagsuka ako kagabii.

10. Nalipong ako ug gihilantan.

11. Tingali duna akoy malarya.

12. lndyeksyunan ta ka.

13. Imna kining tambal makatulo sa usa ka adlaw: buntag, udto ug hapon.

Filipino

Kung maysakit

8. Masakit ang ulo ko.

9. Nagsuka ako kagabi.

10. Nahihilo ako at may lagnat.

11. May malaria yata ako.

12. Iineksyonan kita.

13. Inumin mo ang gamot na ito tatlong beses sa isang araw: towing umaga, tanghali at hapon.

17

Matigsalug Binisaya

Ka lawa Ang lawas

atey atay

abelengan tutunlan

alintuturu tudlu

babe bag a

bakke sulang, suwang

bakelawan braso

bibig ngabil

bituka tinai

be-be baba

be lad bukton

bu el tu hod

bu bun paa

buked agtang

bulbul buhok

dile di la

gettek tiyan

gusuk gusok

hawak, liwaraan hawak

irung ilong

kamemeu kamot

kebpew bugan

kernel tudlo

18

Filipino English

Ang katawan The body

atay liver

lalamunan throat

hintuturo index finger/toe

bag a lungs

baba chin

bra so upper arm

la bi lip

bituka small intestine

bibig mouth

bisig, braso arm

tuhod knee

hita thigh

noo forehead

buhok hair

dila tongue

tiyan abdomen

tadyang rib

baywang waist

ilong nose

kamay hand

singit groin

daliri finger, toe

19

Matigsalug Binisaya

Ka lawa Ang lawas

kumeng dughan

lieg liug

lisen bagtak

ma ta ma ta

ngipen ngipon

paa batiis

palad palad

palapala tiil

palu lapalapa

pamanayen abaga

peka likod

pusung kasing-kasing

siku siko

sulu kuku

talinga dalunggan

timbebakal kumagko

tindeisek kumingking

tinelabew talimutnga?

tul-an bukog

ulaula nawong

ulu ulo

ware ngaran singsingan

20

Filipino English

Ang katawan The body·

dibdib chest

liig neck

bin ti calf

ma ta eye

ngipin tooth

paa leg

palad palm

paa foot

talampakan sole

balikat shoulder

likod back

puso heart

siko elbow

kuko nail

tainga ear

hinlalaki thumb, big toe

kalingkingan little finger/toe

hinlalato middle finger/toe

bu to bone

mukha face

ulo head

palasingsingan ring finger/toe

21

Matigsalug

Egbebasbas te duma ne lalag

1. Egkateu ka neg lalag te Filipino?

2. Pakataha at deisek.

3. Pakalalag at deisek.

4. Egkeupian a neg kateu te kaniyun lalag.

5. Pakapanulu ka keddi?

6. Nekey-a ka igngaran niyu te __ ?

7. Egmenuwen ku te eglalag te ______ ?

8. Nekey-a ka igngaran niyu te seini?

En_glish

Learning another language

1. Do you know how to speak Filipino?

2. I only understand a little.

3. I can speak it a little.

4. I would like to learn your language.

5. Can you teach me?

6. What is __ in your language?

7. How do you say ______ ?

8. What do you call this?

22

Binisaya

Pagtuon sa laing sinultihan

1. Mahibalo ka bang mosulti ug Filipino?

2. Makasabot ko ug gamay.

3. Makasulti ko ug gamay.

4. Gusto kong makahibalo sa inyong sinultihan.

5. Makatudlo ka ba sa ako?

6. Unsa ba ang __ sa inyong sinultihan?

7. Unsaon ko pagsulti ______ ?

8. Unsay inyong ingalan niini?

Filipino

Pag-aaral ng ibang wika

1. Marunong ka bang magsalita ng Filipino?

2. Kaunti Jang ang naiintindihan ko.

3. Nakapagsasalita ako ng kaunti.

4. Gusto kong matuto ng inyong wika.

5. Puwede bang turuan mo ako?

6. Ano ang __ sa inyong salita?

7. Paano mo sasabihin ang ______ ?

8. Anong tawag ninyo rito?

23

Matigsalug

Egbebasbas te duma ne lalag

9. Nekey-a ka kaluwasan kayi?

10. Nakanengeng ke naa te keddin lalag?

11. Wara a nakanengneng.

12. Kena a egpakanengneng.

13. Abayi nu pad teg Ialag.

14. Mananayan de ka keykew ne lalag.

15. Eleg naa? Malehet naa?

English

Learning another language

9. What does this mean?

10. Do you understand what I am saying?

11. I didn't understand.

12. I don't understand.

13. Please repeat that.

14. Please ~peak slowly.

15. Is that correct?

24

Binisaya

Pagtuon sa laing sinultihan

9. Unsay kahulugan niini?

10. Nakasabot ka ba sa akong gisulti?

11. Wala ko makasabot.

12. Di ko kasabot.

13. Usba kono sa pagsulti ..

14. Hinaya lang ang imong sulti.

15. Insakto ba?

Filipino

Pag-aaral ng ibang wika

9. Anong ibig sabihin nito?

10. Naintindihan mo ba ang aking sinasabi?

11. Hindi ko naintindihan.

12. Hindi ko maintindihan.

13. Pakiulit mo nga.

14. Magsalita ka ng dahandahan.

15. Tama ba?

25

Matigsalug

Te pegkeen

1. Nekey-ak insubba nu.

2. Eggutasan ad.

3. Egkeen kid e.

4. Keen kew te meupiya.

5. Kene kewg keyilew.

6. Mananam seini neg keenen.

7. Timul kew pa.

8. Kena ad e. Nabulung ad e.

9. Behayi e pa te weyig. ·

10. Meupiya

English

Mealtimes

1. What are you cooking?

2. I'm hungry.

3. Let's eat now.

4. Eat heartily. Enjoy yourselves.

5. Don't be shy.

6. This food is delicious.

7. Have some more.

8. No thank you. I'm full already.

9. May I please have some water ..

10. Thank you.

26

Binisaya

Sa pagpanga-on

1. Unsa ang imong galutoon?

2. Gigutom nako.

3. Mangaon na ta.

4. Kaon mo ug maayo.

5. Ayaw kaulaw.

6. Lamian kini nga pagkaon.

7. Pagdugang mo.

8. Dili na ko, busog na ko.

9. Tagai ra ko ug ttibig.

10. Sala mat.

Filipino

Kung kumakain tayo

1. Anong niluluto mo?

2. Gutom na ako.

3. Kumain na tayo.

4. Kumain kayong mabuti.

5. Huwag kayong mahiya.

6. Masarap ang pagkaing ito.

7. Kumuha pa kayo.

8. Ayaw ko na, busog na ako.

9. Pahingi nga po ng tubig.

10. Salamat po.

27

Matigsalug Binisaya

Keen en Kan-onon

abukadu abokado

aheley ma is

atelug itlog

;atsal atsal

balangas ram bu tan

balatung monggos

ballas bu gas

bewungun baongon

benisil sili

be ya bas bayabas

biyaley patani

binggala kamoteng kahoy

dabung dabong

duliyan duryan

hemey kan-on

kakaw kakaw

kalamantis kamatis

kamasi kamansi

kapayas kapayas

kasile kamote

28

Filipino English

Pagkain Food

abokado avocado

mais corn

itlog egg

atsal green pepper

ram bu tan rambutan

balatong mongo beans

bi gas hulled rice

suha pomelo

sili. chili pepper

bayabas guava

patani lima beans

kamoteng kahoy cassava

la bong bamboo shoot

durian durian

kanin cooked rice

kakaw cacao

kamatis tomato

rim as breadfruit

papaya papaya

kamote sweet potato

29

Matigsalug Binisaya

Keen en Kan-onon

kayumitu kaymito

~eyubena a ban a

kumang alimangu

langka nangka

bawang, legu ahas

lib bes lib gos

limmew naranghita

lipulyu ripolyo

luya luy-a

mangga mangga

manuk manok

meni mani

miyasung limonsito

ngalap te babuy karning baboy

ngalap te baka karning baka

ngalap te weyig isda

niyug lubi

niyug ne mangnguwed pad

bu tong

paan pan

30

Filipino ~ English

Pagkain Food

kaimito star apple

guyabano soursop

katang, alimasag - crab

langka jackfruit

bawang garlic

kabute mushroom

dalanghita orange

repolyo cabbage

luya ginger

mangga mango

manok chicken

mani peanut

kalamansi lime

karning baboy pork

karning baka beef

isda fish

niyog coconut

buko, mura young coconut

tinapay bread

31

Matigsalug Binisaya

Keen en Kan-on on

paley humay

patuk pa to

peliya paliya

pitsay pitsay

pusu te sahing puso sa saging

sahing saging

santul santol

sehutung talong

sibuyas sibuyas

sitew sitaw

suli gabi

supas sup as

tarn ban bu lad

tanggiyayun mil on

tire tubo

tebbuwe lansones

tebesal, kalabasi_ kalabasa

tungyab pin ya

ubi ubi

ukra okra

upu upo

32

Filipino English

Pagkain Food

palay rice plant

pa to duck

am pa la ya bitter melon

petsay Chinese cabbage

puso ng saging banana flower

saging banana

santol santol

tal9ng eggplant

sibuyas onion

sitaw string beans

gabi taro

biskuwit cracker

daing dried fish

pakwan watermelon

tubo sugarcane

lansones lansones

kalabasa yellow squash

pinya pineapple

ubi purple yam

okra okra

upo white squash

33

Matigsalug Binisaya

In um en lmnonon

gatas gatas

kepi kape

kuk kok

saa tsa

sabew sabaw

weyig tu big

lg-amut Sagul

asin asm bitsin bitsin

sukal asukar

sukka suka

34

Filipino English

lnumin Beverages

gatas milk

kape coffee

kok Coke

tsa tea

sabaw soup

tu big water

Pampalasa Condiments

a sin salt

vetsin MSG

asukal sugar

suka vinegar

35

Matigsalug Binisaya

Me mananap Mga hayop ambew ilaga

aney a nay

asu iro

babuy baboy

baka baka

bakbak baki

beuu bao

buaya buaya

dungdung, sisip pulgas

higtek lamok

ibid ibid

igsul kuting, dughu ipes uk-ok

iteng hulmigas

36

Filipino English

Mga hayop Animals

daga mouse, rat

a nay termite

aso dog

baboy pig

baka cow

palaka frog, toad

pa gong land turtle

buwaya crocodile

pulgas flea

lamok mosquito

bayawak iguana lizard

surot bedbug

ipis cockroach

langgam ant

37

Matigsalug Binisaya

Me mananap Mga hayop

kabeg kabog

kalabilabi alindanaw

kalabew · kabaw

kalapenit kuwaknit

kalawe-fawe lawa

kalibangbang alibangbang

kambing kanding.

kenenupu simbasimba

ketiketi

kudde kabayo

kutu kuto

langew langaw

lapinig lampinig

liwati wati

38

Filipino English

Mga hayop Animals

kabag bat

tutu bi dragonfly

kalabaw water buffalo

kabag fruit bat

gagamba spider

paruparo , butterfly/moth

kambing goat

sambasamba praying mantis

gnat

kabayo horse

kuto head louse, parasite

langaw fly

putakti small wasp

bulating-lupa earthworm

39

Matigsalug

Me mananap

·mahintalunan ne babuy

mi yew

ngeyngey

palahe

paniki

patiyukan

salipitsipit

sengug

sisip

tabubuleg

talangas

tapilak

tektek

titiwi

tuma

tungtung

ubal

uled

usa

40

Binisaya

Mga hayop

baboy ihalas

iring

gangis

alisiwsiw

kuwaknit, kulaknit

putyukan

tanga

kuliklik

bunhok

buyog

dulon

ulahipan

tiki

suso

tuma

aninipot

unggoy

halas

usa

Filipino English

Mga hayop Animals

baboy damo wild pig

pusa cat

kuliglig cicada

tipaklong gi:asshopper

paniki flying fox

pukyutan honeybee

alakdan scorpion

kirwe cricket

ha nip chicken flea

bubuyog carpenter bee

balang locust

alupihan centipede

butiki house lizard

suso river snail

kuto body louse

alitaptap firefly

matsing, unggoy monkey

ahas · snake

usa deer

41

Matigsalug Binisaya

Me manuk-manuk Mga langgam

bakkaka tikarol

balansahan balalatok

begsil bangkiyod

ekang ngiwngiw

gansa gansa

kaliyawa kalaw

kaluheyluhey sayaw

kalusisi kolasisi

kelilit balalatok

kelit piriku

kulahu kulago

limuken alimukon

42

Filipino English

.Mga ibon Birds.

kasaykasay kingfisher

karpintero woodpecker

pipit wagtail

kuwago owl

gansa goose

kalaw horn bill

layanglayang swift

kolasisi parakeet

karpintero-malijt pygmy woodpecker

loro parrot

kulago Philippine eagle

limukin fruit dove

43

Matigsalug Binisaya

Me manuk-manuk Mga langgam

maneul banug

maneul manaul

manuk manok

ma ya ma ya

patuk pa to

puhu pi tao

selepati salampati

talaweng talabong

taligtig tamsi

tiyulew antulihaw

tugkeling saling, iling

tukmu tukmo

uwak uwak

44

Filipino English

Mga ibon Birds

la win Brahminy kite

a gila sea eagle

manok chicken

ma ya rice bird

pa to duck

pugong parang quail

kalapati pigeon

tagak snowy egret '

pipit-puso sunbird

kuliyawan oriole

koleto coleto

tukmol turtle dove

uwak crow

45

Matigsalug . Binisaya

Ngalap te weyig lsda aluan haloan bangus bangus bulinaw bulinaw

bu ti ti bitabita

dalikamag sapsap

ihu ihu

.. karpa karpa

kasili kasili

ketipa pan tat

kumang kayumang

lukus nukos

tilapiya tilapya

urarang pasayan

46

Filipino English

lsda Fish

dalag mudfish, muriel

bangus milkfish

dilis anchovy

ulu-ulo tadpole

sapsap .slipmouth . pa ting shark

karpa carp

igat eel

hi to freshwater catfish

alimango crab

pus it squid

tilapya tilapia

hipon shrimp

47

Matigsalug

Pegbebeli wey peg-isues te bali

1. Tag-pilaak miturus te seinin manggad?

2. Dake] se bali!

3. Egkaayun ke eghangyu a te seini ne bali?

4. Deisek naan de se bali kayi.

5. Pilaa ka igkeupii nu?

6. Timuli nu naan de te deisek.

7. lgbehey nu naa ka lalimma ne pisus.

8. Uya. Pilaa ne miturus kag kuen nu?

9. Daruwa re ne miturus.

English

Buying and bargaining

1. How much is a meter of this cloth?

2. How expensive!

3. Is there a discount?

4. It's very inexpensive as it is.

5. How much would you like to pay?

6. Offer a little bit higher price.

7. Can you give it to me for five pesos?

8. Ok. How many meters do you want?

9. Just two, please.

48

Binisaya

Pagpalit ug paghangyo

1. Tagpila ang mitros niini.

2. Mahal kaayo!

3. Naa pa bay hangyo?

4. Barato na kaayo ni.

5. Pila ang imong gusto?

6. Dugangi Jang ug gamay.

7. Ikahatag mo ba sa singko pesos?

8. Sigi. Pila ka metros ang imong kuhaon?

9. Duba Jang ka mitrus.

Filipino

Pagbili at pagtawad

1. Magkano ang metro ng telang ito?

2. Ang mahal!

3. May ta wad pa ba?

4. Napakamura na ito.

5. Magkano ang gusto mo?

6. Dagdagan mo pa ng ka1:mti.

7. lbibigay mo ba ng limang piso?

8. Sige. Bang metro ang kukunin mo?

9. Dalawang mitrus Jang.

49

Matigsalug

Eg-untud ki te diip .

1. Eggendiye kew naa te Dabbew?

2. Uya, nekey-a ka eg-unturan ku te eggendiye?

3. U ntud ka te sika ne bus.

4. Sinundul ke re keddiey.

5. Duma ta.

6. Hendei kag unturan teg gendiye te Kitewtew?

7. Seeye dapit.

8. Kamenua kariyu ka eggendiye te Simud?

English

Riding public transportation

1. Are you going to Davao?

2. Yes, what do I ride to get there?

3. Take that bus.

4. Follow me.

5. Come with me.

6. Where can I get a ride to Kitaotao?

7. Over there.

8. How long is the trip to Sinuda?

50

Binisaya

Sa pagsakay

1. Moadto ba kamo sa Davao?

2. Oo, unsa ang akong sakyan paingon didto?

3. Sakay ka nianang bus.

4. Sunod lang nako.

5. Uban sa ako.

6. Asa ang sakyanan padulong sa Kitaotao?

7. Didto dapit.

8. Unsa kadugayon ang biyahi paingon sa Sinuda?

Filipino

Sa pagsakay

1. Pupunta ba kayo sa Davao?

2. Oo, ano ang aking sasakyan papunta roon?

3. Sumakay ka sa bus na iyan.

4. Sumunod ka sa akin.

5. Samahan mo ako.

6. Saan ang sakayan patungo sa Kitaotao?

7. Sa dako roon.

8. Gaano katagal ang biyahe papuntang Sinm;la?

51

Matigsalug

Eg-untud ki te diip

9. Me tatelu ne uras.

10. Meupiya bupad ayu keg bebewu ki.

11. Untud kad e.

12. lgtahu ku ·pad ka kalaglahan niyu diye te am pew te d~ . .

13. Pilaa ka bayad ku wey ka bayad te kalaglahan ku?

14. Daruwampulu ne pisus.

15. Hendei kaag pamaneug?

16. Diye te palingkiyan.

English

Riding public· transportation

9. About three hours.

10. Maybe we should take something along to eat.

11. Get on now.

12. I will put your cargo on top of the jeep.

13. ·How much is the fare for myself and the cargo?

14. Twenty pesos.

15. Where will you get off?

16. At the market.

52

Binisaya

Sa pagsakay

9. Mga tulo ka oras.

10. Maayo siguro nga magbalon kita.

11. Sakay na.

12. lbutang nako ang karga nimo sa taplod sa dyip.

13. Pila ang akong pasahi ug sa akong karga?

14. Bt(ynte pesos.

15. Asa ka manaog?

16. Sa merkado.

Filipino

Sa pagsakay

9. Mga tatlong oras.

10. Mabuti siguro na magbaon tayo.

11. Sakay na.

12. Ilalagay ko ang iyong kargada sa ibabaw ng dyip.

13. Magkano ang aking pasahe patina kargada?

14. Dalawampung pesos.

15. Saan ka bababa?

16. Sa palengke.

53

Matigsalug

Eg-untud ki te diip

17. Hendei ka baley niyu?

18. Durisu ki re iya.

19. Kayi ki egbayl: te egkakawanan te pikungan.

20. Kayi ki egbaye te egkahibang te kewun-aan te teytey.

21. Sanggel ki te pikungan.

22. Kayi ere.

23. Hendei ki egbeli te ti.kit te balangey?

English

Riding public transportation

17. Where is your house?

18. Just straight ahead.

19. We turn right at the corner.

20. We turn left after the bridge.

21. Stop at the corner please.

22. I'll just get off here.

23. Where can I buy a boat ticket?

54

Binisaya

Sa pagsakay

17. Asa ang balay ninyo?

18. Diritso lang ta.

19. Patuo kita sa eskina.

20. Pawala kita•sa unahan sa tulay.

21. Hunong sa eskina.

22. Dinhi ra ko.

23. Asa man kita mopalit ug tiket sa bapor?

Filipino

Sa pagsakay

17. Nasaan ang inyong bahay?

18. Diretso lang tayo.

19. Pakanan tayo sa kanto.

20. Pakaliwa tayo pqgkalampas ng tulay.

21. Para sa kanto.

22. Dito lang ako.

23. Saan kita makakabili ng tiket sa bapor?

55

Matigsalug

Ka timpu

1. Meupiya su ware mig-uran.

2. Meinit ne subla kuntee.

3. Maagsil wey kalamag ne subla kuntee.

4. Egbebasak ka dalan su timpu te eg-uran.

5. Dakel ka urari gabii.

6. Napukew ate luhung gabii te marusiJem.

English

The weather

1. It's good that it's not raining.

2. It's very hot today.

3. It's cold and windy today because there is a storm.

4. The road is muddy because_ it's rainy season.

5. It rained very hard yesterday.

6. The thunder woke me up last night.

56

Binisaya

Ang panahon

1. Maayo kay wala mag-ulan.

2. Init kaayo karon.

3. Tugnaw ug hangin kaayo karon tungod kay may bagyo.

4. Lapok ang dalan kay panahon sa ting-ulan na.

5. Kusog kaayo ang ulan gahapon.

6. Nakamata ko sa dalogdog gabii.

Filipino

Ang panahon

1. Mabuti at hindi na umuulan.

2. Napakainit ngayon.

3-. Maginaw at mahangin ngayon dahil may bagyo.

4. Maputik ang daan dahil tag-ulan. ·

5. Umulan ng napakalakas kahapon.

6. Ginising ako ng kulog kagabi.

57

Matigsalug ;,

Binisaya

Ka kalibutan Ang kalibutan

al dew ad law

baggiyu bah a

balun tu balangaw

basak lapuk

batu bato

beuhan sapa

bi tu en bi tu on

bubungan bukid

bulak bulak

bulan bulan

dahat dagat

epung a bug

gapun panganod

hilamunen sagbot

58

Filipino English

Ang mundo The world

araw sun

baha flood

bahaghari rainbow

putik mud

bato stone, rock

sapa stream

bituin star

bundok mountain

bulaklak flower

·buwan moon

dagat sea

alikabok dust

alapaap cloud

damo grass

59

Matigsalug Binisaya

Ka kalibutan Ang kalibutan

kalamag hangin

kayu kahoy

kilat kilat

langit langit

la new danaw

luhung dalugdog

pan tad balas

puwalas lasang

sebseb tu bud

sulu:lg langub

tane yuta

uran ulan

weyig suba

weyig tu big

60

Filipino English

Ang mundo The world

hangin wind

puno tree

kidlat lightning

langit sky

lawa lake

kulog thunder

buhangin sand

gubat forest

bukal spring

kuweba cave

lupa land

ulan rain

ilog river

tu big water

61

Matigsalug

D\ye te iskwilaan

1. Egkanta ki te Ulahingen te Pilipinas.

2. Sasindeg ki langun.

3. Pinnuu kid e.

4. Pamineg kew pa.

5. Pamineg kew ayad-ayad.

6. Tabaka niyu ka me inse.

7. Basaa nu te meemen.

8. Himulungi niyu re teg basa.

English

At school

1. We'll now sing the national anthem.

2. Stand up.

3. Sit down.

4. Listen first.

5. Listen carefully.

6. Answer the questions.

7. Re&d aloud.

8. Read silently.

62

Binisaya

Sa eskwelahan

1. Mokanta na ta sa Bayang Magiliw.

2. Tindog mo.

3. Lingkod mo.

4. Paminaw usa mo.

5. Paminaw mog maayo.

6. Tubaga ang mga pangutana.

7. Basaha'g kusog.

8. Hinaya Jang ninyo' g basa.

Filipino

Sa paaralan

1. AWitin na natin ang Pambansang Awit.

2. Tumayo kayo.

3. Maupo kayo.

4. Makinig muna kayo.

5. Makinig kayong mabuti.

6. Sagutin ang mga tanong.

7. Basahin ng malakas.

8. Basahin ng tahimik.

63

Matigsalug

Diye te iskwilaan

9. Eg-insa a. Tabaka niyu.

10. Kayawa niyu ka belad niyu ke due tabak niyu.

11. Hememeni niyu te eglalag su kene key egpakarineg.

12. Meupiya.

13. Malehet.

14. Kenen malehet.

15. Uya.

English

At school·

9. I'll ask a question. You answer.

10. Raise your hand if you know the answer.

11. Speak louder. We c:an't hear you.

12. Good.

13. Right. Correct.

14. Wrong.

15. Yes.

64

Binisaya

Sa eskwelahan

9. Mangutana ko. Tubaga ninyo.

10. Ipataas ang inyong kamot kon mahibaloan ninyo ang tu bag.

11. Kusga ninyo pagsulti. Dili mi makadungog.

12. Maayo.

13. Insakto. Husto.

14. Sayop.

15. Oo.

Filipino

Sa paaralan

9. Magtatanong ako. Sagutin ninyo.

10. Itaas ninyo ang inyong kamay kung alam ninyo ang sagot.

11. Lakasan mo. Hindi namin marinig.

12. Mabuti.

13. Tama.

14. Mali.

15. Oo.

65

Binisaya

Sa eskwelahan

16. Dili. Wala.

17. Wala ako mahinumdum.

18. Nalimtan ko na.

19. Wala ko kasabut.

20. Kinsa'y imong ngalan? 21. Ang ngalan ko, si _____ _

22. Pila'y imong edad?

Filipino

Sa paaralan

16. Hindi. Wala.

17. Hindi ko matandaan.

18. Nakalimutan ko na.

19. Hindi ko maunawaan.

20. Anong pangalan mo?

21. Ang pangalan ko, si __ _

22. Ilang taon ka na?

67

Matigsalug

Uras

1. Nekey e ka uras?

2. Alas nuwibi te maselem.

3. Ala una te maapun.

4. Nekey-a ne uras ne egbunsud ka sumbunganan?

5. Ala una wey liware te maapun.

6. Alas siyiti wey sapulu wey lalimma ne minutus te marusilem.

7. Namewuri kid e.

English

Time

1. What time is it?

2. Nine o'clock in the morning.

3. One o'clock in the afternoon.

4. What time does the meeting start?

5. One-thirty in the afternoon.

6. Seven-fifteen in the evening.

7. We're late.

68

Binisaya

Oras

1. Unsa nay oras?

2. Alas nwebe sa buntag.

3. Ala una na sa hapon.

4. U nsang orasa mosugod ang miting?

5. Ala una i medya sa hapon.

6. Alas syete i kinse sa gabii.

7. Ulahi na ta.

Filipino

Oras

1. Anong oras na?

2. Alas nuwebe ng umaga.

3. Ala una ng hapon.

4. Anong oras magsisimula ang pulong?

5. Ala una y medya ng hapon.

6. Alas siyete y kinse ng gabi.

7. Huli na tayo.

69

Matigsalug

Uras

maselem

meudtu

maapun

marusilem

al dew

simana

bulan

leg-un, tuid, kamet

Duminggu

Lunis

Mal tis

Milkulis

Huwibis

Bilnis

Seba du

_,.

70

Binisaya

Oras

bun tag

udto

hapon

gabii

adlaw

semana

bulan

tuig

Domingo

Lunes

Martes

Miyerkoles

Hue bes

Biyernes

Sabado

Filipino

Oras

umaga

tanghali

hapon

gabi

araw

linggo

buwan

taon

Linggo

Lunes

Martes

Miyerkoles

Hue bes

Biyernes

Sabado

71

English

Time

morning

noon

afternoon

night, evening

day

week

month

year

Sunday

Monday

Tuesday

Wednesday

Thursday

Friday

Saturday

Matigsalug Binisaya

dengan ne timpu sa unang panahon

an-anayan permero

miglihad ne simana miaging semana

nararuan niadtong unang adlaw

gabii kagahapon

ganna te marusilem. kagabii

ganna ganiha

kuntee karon

kangkuwa,angkuwa unya

kaaselem ugma

ikaruwa sunod nga adlaw

sinundul ne tuid sunod tuig

keureme damlag

keureme ne aldew ugma damlag

tagse aldew adlaw-adlaw

tagse Bilnis kada Biyernes

72

Filipino English

noong araw long ago

dati formerly

nakaraang linggo last week

kamakalawa day before yesterday

kahapon yesterday

kagabi last night

kanina earlier on

ngayon now, today

mama ya later on

bukas tomorrow

sa makalawa day after tomorrow

susunod na taon next year

hinaharap future

balang araw someday

araw-araw everyday

tuwing Biyernes every Friday

73

Matigsalug Binisaya

Pegseel Pag-ihap

1 saa, sabeka usa

2 duwa, daruwa duh a

3 tellu, tatelu tulo

4 hep-at upat

5 limma, lalimma lima

6 hen-em unum

7 pi tu pi to

8 walu walo

9 siyew siyam

10 sapulu napulo

20 daruwampulu kaluhaan

30 tatelumpulu katloan

40 hep-at ne pulu kap-atan

50 lalimmampulu kalim-an

60 hen-em ne pulu kan-uman

70 pitumpulu kapito-an

80 walumpulu kawalohan

90 siyew ne pulu kasiyaman

100 sabeka ne gatus usa ka gatos

1000 sabeka ne libu usa ka libo

74

Filipino English

Pagbilang Counting

1 isa one

2 dalawa two

3 tatlo three

4 a pat four

5 lima five

6 anim six

7 pi to seven

8 walo eight

9 siyam nine

10 sampu ten

20 dalwampu twenty

30 tatlumpu thirty

40 apatnapu forty

50 limampu fifty

60 animnapu sixty

70 pitumpu seventy

80 walumpu eighty

90 siyamnapu ninety

100 isang daan one hundred

1000 isang libo one thousand

75

Matigsalug Binisaya

1 unu uno

2 dus dos

3 tris tr es

4 kuwatru kwatro

5 singku singko

6 sayis says

7 syiti syete

8 utsu otso

9 nuwibi nwebe

10 dyis dyes

11 uns1 onse

12 dusi dose

13 trisi trese

14 katersi katorse

15 kinsi kinse

16 disisayis dyesysays

17 disisyiti dyesysyete

18 disiyutsu dyesyotso

19 disinuwibi dyesynwebe

76

Filipino English·

1 uno one

2 dos two

3 tr es three

4 · kuwatro four

5 singko five

6 sais six

7 siyete seven

8 otso eight

9 nu we be mne

10 dyis ten

11 onse eleven

12 dose twelve

13 trese thirteen

14 katorse fourteen

15 kinse fifteen

16 disysais sixteen

17 disysiyete seventeen

18 disyotso eighteen

19 disynuwebe nineteen

_77

Matigsalug Binisaya

20 baynti baynte

30 traynta treynta

40 kuwarinta kwarenta

50 singkwinta singkwenta

60 saysinta saysenta

70 sitinta setenta

80 utsinta otsenta

90 nu bin ta nobenta

78

Filipino English

20 beinte twenty

'30 treinta thirty

40 kuwarenta forty

50 singkwenta fifty

60 sesenta sixty

70 setenta seventy·

80 otsenta eighty

90 nobenta ninety

79

Matigsalug

Ii ware

liware te liware

liware wey liware te Ii ware

an-anayan

igkarangeb

igkatelu

igkeep-at

igkalimma

Kapapilaa?

kasabeka

kararuwa

katatelu

keep-at

kalimma

marelag

mare lag

malasi

langun

layun

80

Binisaya

tunga

ikaupat nga bahin

una, primero

ikaduha

ikatulo

ikaupat

ikalima

Makapila?

makausa

makaduha

makatulo

makaupat

makalima

usahay

panagsa

kanunay, subsub

ta nan

permi, kanunay

Filipino

kalahati·

. ikaapat na bahagi

ikatlong bahagi

una

ikalawa

ikatlo

ikaapat

ikalima

Ilang beses?

minsan

dalawang beses

tatlong beses

apat na beses

limang beses

kung minsan

bihira

malimit, madalas

la hat

palagi, pirmi

81

English

half

one-fourth, one-quarter

three-quarters

first (1st)

second (2nd)

third (3rd)

fourth (4th)

fifth (5th)

How many times?

once

twice

three times

four-times

five times

sometimes

seldom

often

all

always

Matigsalug

· Seleppi

Pilaa seini?

Tagpilaa seini?

sintabus, kedeku

p1sus

dyis pisus

singku sintabus

unu singkwinta

82

Binisaya

Kwarta

Pila kini?

Tagpila kini?

sentabos

pesos

dyes pesos

singko sentabos

uno singkwenta

Filipino

Pera

Magkano?

Magkano ang isa?

sentimos

piso

diyes pisos

singko sentimos

uno singkuwenta

83

English

Money

How much is this?

How much each are these?

centavo

peso

ten pesos PlO

five centavos P.05

one fifty Pl.50

Matigsalug

Due daruwan Jukes ne nekegsinug-ung diye te dalan.

1. Pidru: Meupiyan maseJem, suled

2. Huwan: Uya, meupiya regma ne maselem.

3. Pidro: Peendei kaa?

4. Huwan: Gendiya a te Simud.

5. Pidru: Hendei kaag puun?

6. Huwan: Diya a te Kalahangan. Suled, hendei kaag

puun degma?

7. Pidru: Diya a te Kiulum.

8. Huwan: Ne hendei kaag pabulus?

9. Pidru: Diya a te Dihungan. Ne suled, sikan de iya.

Paligliharey kid e.

10. Huwan: Uya.

84

Binisaya

Ad\may duha ka lalaki nga magtagbo sa dalan.

1. Pedro: Maayong buntag.

2. Juan: Maayong buntag pod.

3. Pedro: Asa ka paingon?

4. Juan: Moadto ko sa Sinuda.

5. Pedro: Asa ka gikan?

6. Juan: Gikan ko sa Kalagangan. Asa pod ka gikan?

7. Pedro: Didto sa Kiulom.

8. Juan: Asa ka padulong?

9. Pedro: Didto sa Digongan. Brad, magsaylo na Jang

ta.

10. Juan: Oo, sigi.

85

English

Two men meet on the trail.

1. Peter: Good morning.

2. John: Good morning.

3. Peter: Where are you going?

4. John: I am going to Sinuda.

5. Peter: Where have you been?

6. John: I've been at Kalahangan. What about you?

7. Peter: I just came from Kiulum.

8. John: And where are you going?

9. Peter: I'm going to Dihungan. Well, we had better

move on.

10. John: Ok.

86

Filipino

Dalawang lalaki nagkasalubong sa daan.

1. Pedro_: Magandang umaga.

2. Juan: Magandang umaga din.

3. Pedro: Saan ka pupu~ta?

4. Juan: Duon sa Sinuda.

5. Pedro: Saan ka galini?

6. Juan: Sa Kalagangan, pari. Ikaw?

7. Pedro: Sa Kiulom.

8. Juan: At ikaw, saan ka galing?

9. Pedro: Sa Digungan. Tayo na.

10. Juan: Oo, sige.

87

.. Matigsalug

• Miggendiye si Pidro te baley te sabekan buyag.

1. Pidru: ~eupiyan rnaapun anggarn.

2. Anggarn: Uya, rneupiya. Nekey se tuyu nu?

3. Pidru: Irnpanurnbaley a, anggarn, su eyew

egparnineg a te lalag niyu.

4. Anggarn: Mania teg keuI?ian ka neg parnineg te

kanarni ne lalag?

5. Pidru: Su eyew egpakasabut a te kaniyu ne

linalahan.

6. Anggarn: Uya, rneupiya.

7. Pidru: Na, anggarn, kayi e pad.

8. Anggam: Uya.

88

Binisaya

Nag-adto si Pedro sa balay sa usa ka tigulang.

1. Pedro: Maayong hapon tiyo.

2. Tiyo: Maayo. Unsa imong tuyo?

3. Pedro: Mamisita ko sa inyong balay aron maminaw

ko sa inyong sinultihan.

4. Tiyo: Nganong gusto kang maminaw sa among

sinultihan?

5. Pedro: Aron makasabot ko sa inyong sinultihan.

6. Tiyo: Oo, maayo.

7. Pedro: Na, tiyo, adto na ko.

8. Tiyo: Oo, sigi.

89

English

Peter goes to the house of an old man.

1. Peter: Good afternoon.

2. Old man: Good afternoon to you too. What are you

after?

3. Peter: I'm visiting so that I can listen to what you're

saying.

4. Old man: Why do you want to listen to what we're

saying?

5. Peter: So that I will be able to understand your

language.

6. Old man: Oh, that's good.

7. Peter: WeU, I've got to go now.

8. Old man: Ok. Bye.

90

Filipino

Pumunta si Pedro sa bahay ng matandang lalaki.

1. Pedro: ~agandang hapon.

2. Anggam: Magandang hapon din. Anong kailangan

mo?

3. Pedro: Bumibisita lang para mapakinggan ang

inyong pananalita.

4. Anggam: Bakit gusto mong mapakinggan ang aming

pananalita?

5. P"edro: Para maintindihan ko ang inyong salita.

6. Anggam: 0, mabuti.

7. Pedro: 0, sige magpapaalam na ako.

8. Anggam: Paalam.

91

Matigsalug

Te senge kaapunan, egpanumbaley si Pidro diye te senge

baley.

1. Pidru: Meupiyan maapun.

2. Etew: Meupiya. Pamaneyik ka.

3. Pidru: Hentew-a ka ngaran nu?

4. Etew: Si Martin.

5. Pidru: Duen e asawa nu?

6. Etew: Uya, duen e.

7. Pidru: Duen e anak niyu?

8. Etew: Uya, tatelu ek anak ku.

9. Pidru: Nekey-a elin ka anak nu?

10. Etew: Sabekak lukes, daruwa ka malitan. Mania teg

inse ka ke duen e awasa ku?

11. Pidru~ Egpekeirisa a su eyew egpakanengneng a.

Ne, anggam, egkeengkeran ke pad.

12. Etew: Uya.

92

Binisaya

May panahon sa hapun nga moadto si Pedro sa iyang

silingan.

1. Pedro: Maayong hapon.

2. Tawo: Maayo man. Pagsaka diri.

3. Pedro: Kinsa ang imong ngalan?

4. Tawo: Si Martin ang akong ngalan.

5. Pedro: Naa nay imong asawa?

6. Tawo: Oo, naa na.

7. Pedro: Naa nay anak ninyo?

8. Tawo: Oo, naa na tulo na ka buok.

9. Pedro: Unsa man -- pulos lalaki ang imong anak?

10. Tawo: Dili. Usa ang lalaki, duha ang babae.

Nganong mangutana mang ka nga naa nakoy

asawa?

11. Pedro: Mangutana ko kay aron mahibalo ko. Na,

biyaan sa ka.

12. Tawo: Oo, sigi.

93

English

One afternoon, Peter goes and visits a house.

1. Peter: Good afternoon.

2. Person: Good afternoon. Come on in.

3. Peter: What's your..._name?

4. Person: I'm Martin.

5. Peter: Are you married?

6. Person: Yes I am.

7. Peter: Have you already got children?

8. Person: Yes, I've got three children.

9. Peter: What are they -- boys or girls?

10. Person: One boy and two girls. Why do you ask if I

have a wife?

11. Peter: Just so I'll know. I had better get going now.

12. Person: Ok. Bye.

94

Filipino

Isang bapon si Pedro ay pumunta at bumisita sa

kapitbabay.

1. Pedro: Magandang hapon.

2. Tao: Magandang hapon din. Tuloy ka.

3. Pedro: Anong pangalan mo?

4. Tao: Ako si Martin.

5. Pedro: May asawa ka na?

6. Tao: Oo.

7. Pedro: May anak na ba kayo?

8. Tao: Oo, tatlo na ang anak namin.

9. Pedro: Han ba ang lalaki, at ang babae.

10. Tao: Isang lalaki at dalawang babae. Bakit mo

naitatanong?

11. Pedro: Wala naman gusto ko lang ma!aman. Ako'y

tutuloy na.

12. Tao: Sige.

95

•

Matigsalug

Impanumbaley si Pidru perem diye te baley te Kepitan.

Nekegsinug-u~g kew ki Huwan diye te dalan wey due

duma rin.

1. Huwan: Meupiyan maselem~

2. Pidru: Uya, meupiya.

3. Huwan: Seinis duma ku, ngaranan ki Segan, ne hari

ku.

4. Pidru: Hendein mahinged si Segan?

5. Huwan: Diye te Kiulum su diye nakaasawa. Dengan

ne timpu, kayin mahinged, piru kuntee ne timpu

diyad e te Kiulum ne mahinged su nakaasawe e.

6. Pidru: Pile e ka anak dan?

7. Huwan: Tatelu ek anak dan -- sabeka se malitan,

daruwa se lukes.

8. Pidru: Ew, duen bes e anak dan wey naluhey bes es

kandan diye.

9. Huwan: Uya, naluhey e.

10. Pidru: Ne, suled, pekeglihad kid e sug gendiya a te

baley te kepitan.

11. Huwan: Uya.

96

Binisaya

Nag-adto si Pedro sa balay sa Kapitan ug nagsugat sila ni

Juan sa dalan, ug dunay kauban siya.

1. Juan: Maayong buntag.

2. Pedro: Maayong buntag sab.

3. Juan: Kining akong kauban nganlan kang Sagan nga

akong manghod.

4. Pedro: Asa nagpuyo si Sagan?

5. Juan: Didto sa Kiulom kay didto nakapangasawa.

Niadtong panahona, dinhi siya nagpuyo. Piru

karon nga panahon, didto na sa Kiulom nagpuyo

kay didto man nakapangasawa siya.

6. Pedro: Pila na ang ilang anak?

7. Juan: Tulo na ang ilang anak -- usa ang babae, duha

ang lalaki.

8. Pedro: Aw, diay naa na silay anak? Dugay na diay

sila didto.

9. Juan: Oo, dugay na.

10. Pedro: Na, brad, magsaylo na ta kay moadto ko sa

balay sa Kapitan.

11. Juan: Oo, sigi brad.

97

English

Peter goes out to visit the barangay captain. On the way

he mets John who has a companion with him.

1. John: Good morning.

2. Peter: Hi.

3. John: This is Sammy, my younger brother.

4. Peter: Where does he live?

5. John: At Kiulum because he married a girl from

· there. He used to live here, but now that he's.

married he's permanent in Kiulum.

6. Peter: How many children have they got?

7. John: They've got three kids -- one girl and two

boys.

8. Peter: Oh, they've already got three kids. They must

have been there a while.

9. John: Yes, quite a while now.

10. Peter: Ok, well I'll leave you now because I going to

the barangay captain's house.

11. John: Ok.

98

Filipino

Si Pedro lumabas para bumisita sa kapitan. Sa daan

. nagkita sila ni Juan na may kasama.

1. Juan: Magandang umaga.

2. Pedro: Magandang umaga din.

3. Juan: Ito si Sammy, bunso kong kapatid.

4. Pedro: Saan siya nakatira?

5. Juan: Sa Kiulum dahil doon siya nakapag-asawa.

Dati dito siya nakatira pero ngayon permamente

na siyang naninirahan.

6. Pedro: llan ba ang anak nila.

7. Juan: Tatlo, isang babae at dalawang lakaki.

8. Pedro: 0, tatlo na ang anak nila. Matagal na sila

doon.

9. Juan: Oo, matagal na.

10. Pedro: 0, sige maiwan na kita dahil pupunta pa ako

sa bahay ng kapitan.

11. Juan: Sige.

99

Matigsalug

Due daruwan etew ne nekegsinug-ung diye te dalan.

1. Ramun: Meupiyan rneudtu anggarn.

2. Dading: Meupiya.

3. Ramun: Amana ne dakel ne gapun anggarn.

4. Dading: Uya, su dakel buwa ne uran angkuwa.

Meupiya perem ke kene eg-uran sug keupian a

neg daru.

5. Ramun: Balahad keg uran, anggarn, daru ke re due.

6. Dading: Kene e pad egdaru su kerna keg uran

angkuwa, rnalamiyak ka tane.

7. Rarnun: Meupiya ke gabii ke re rnigdaru su

rneupiya ne aldew, ne ware mig-uran.

8. Dading: Meupiya perern ne igdaru gabii, piru

rneinit.

9. Ramun: Uya, anggarn.

100

Binisaya

Adunay duha ka tawo nga nagtagbo sa dalan.

1. Ramun: Maayong udto tiyo.

2. Dading: Maayong udto sab. •

3. Ramun: Baga kaayo ang panganod tiyo.

4. Dading: Oo kay dako siguro ang ulan unya. Maayo

unta kon dili moulan kay gusto kong magdaru.

5. Ramun: Ay, sigi tiyo modaru Iang ka.

6. Dading: A, dili pa ko modaru ...

7. Ramun: Maayo unta kon gahapon lang ka nagdaro

kay maayo ang adlaw ug wala nag-ulan.

8. Dading: Maayo unta nga idaro gahapon piro init

kaayo ang adlaw.

9. Ramun: Oo.

101

English

Two people meet on the trail.

1. Ramun: Hello uncle.

2. Dading: Hello.

3. Ramun: There's a lot of cloud now uncle.

4. Dading: Yes, I guess there'll be a lot of rain later. It

would be better if it didn't rain because I want to

plow.

5. Ramun: Just ignore the rain and plow anyway.

6. Dading: I won't plow yet because it might rain and

make the soil sticky.

7. Ramun: You should have plowed yesterday because

it was a good day and didn't rain.

8. Dading: Yes, it would have been good for plowing

yesterday except that it was hot.

9. Ramun: Ok, uncle.

102

Filipino

Dalawang tao nagkita sa daan.

1. Ramun: Magandang tanghali.

2. Dading: Magandang tanghali din.

3. Ramun: Masyadong maulap ngayon tiyo.

4. Dading: Oo, siguro malakas ang ulan mamaya.

Mabuti kung hindi umulan dahil gusto kong mag-

araro.

5. Ramu~: Ay, sige mag-araro ka lang.

6. Dading: Hindi muna ako mag-aararo dahil kung

umulan masyadong malagkit ang lupa.

7. Ramun: Sana nag-araro ka kahapon dahil maganda

ang panahon at hindi umu1an ..

8. Dading: Oo, nga maganda ang araw kahapon kaya

lang ang init.

9. Ramun: Oo nga.

103

•••••••••••••••••••••••••• : Ka me etew ne eg-ikul perem ki Hisus ! • • + Te timpu seeye ne miggipanew sikandan, due + : sabekad etew ne migkahi diye te ki Hisus, "Eg-ikul a :

+ keykew minsan hendei kag gendiye." + + . k h" . H" d" k d" ' + + Ne m1g a 1 s1 1sus 1ye te an m, 'Due + + eggelesan te me laku wey due me salag te me manuk- •

: manuk te katalunan, pim ware egkeyirehaan wey :

+ egkeyimelayan te Anak te Etew." + : Ne migkahi sikandin diye te lain ne etew, "lkul ka : + keddi." + • • + Pim migkahi seeye se etew, "Sir, eg-uli e pad su + : eglebeng e pad te amey ku." :

+ Ne migtabak si Hisus, "Balahad e ka me minatey + : neg lebeng te kandan ne minatey. Pim sikeykew, :

+ hipanew ka wey ipangguhud nu ka panugtulen + : meyitenged te Peghari.te Manama." :

+ Due lain man-e ne etew ne migkahi, "Eg-ikul a + : keykew, Sir, pim tuhuti e pad nikeykew neg uli su :

+ eyew egpataheen ku pad ka me kammaan ku." + • • + Ne migkahi si Hisus diye te kandin, "Ke hentew + + seeye se egbunsud neg dam wey layun eglilingey, kene + : likes ne suluhuanen te Manama diye te lnharian din." :

• • + Lukas 9:57-62 + . ••••••••••••••••••••••••••