Efnahagshorfur 2018-2021: Sett í lága drifið · Svigrúm ríkisins er takmarkað 16,3-5,9 21 39...
Transcript of Efnahagshorfur 2018-2021: Sett í lága drifið · Svigrúm ríkisins er takmarkað 16,3-5,9 21 39...
Efnahagshorfur 2018-2021:
Sett í lága drifið
Greiningardeild Arion banka
29. október 2018
Áframhaldandi hagvöxtur en róðurinn þyngist
Einkaneysla og fjárfesting knýja þjóðarskútuna, utanríkisverslun grípur til ára.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka
4,0%
4,6%
1,3%
3,0%
1,9%
-3,0%
-2,0%
-1,0%
0,0%
1,0%
2,0%
3,0%
4,0%
5,0%
6,0%
7,0%
2017 2018 2019 2020 2021
Hagvöxtur- framlag undirliða
Einkaneysla Samneysla Fjárfesting Utanríkisverslun Hagvöxtur Gamla spáin (júlí)
Gamla spáin
Nýja spáin
Ókyrrð í mjúkri lendingu: Vinnumarkaðurinn og ferðaþjónustan
Átök á vinnumarkaði og rekstrarerfiðleikar í ferðaþjónustunni valda titringi í íslensku efnahagslífi um þessar
mundir. Hann endurspeglast í snarpri gengisveikingu, stígandi verðbólguvæntingum og aukinni svartsýni.
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Greiningardeild Arion banka
-100
-80
-60
-40
-20
0
20
40
60
80
100
-250
-200
-150
-100
-50
0
50
100
150
200
250
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
Væntingar fyrirtækja um stöðu og horfur í efnahagsmálum
Mjög slæmar (h. ás) Slæmar (h. ás)
Góðar (h. ás) Mjög góðar (h. ás)
Mat á núverandi stöðu (v. ás) Væntingar til sex mánaða (v. ás)
0,0%
0,5%
1,0%
1,5%
2,0%
2,5%
3,0%
3,5%
4,0%
4,5%
jan.
17
feb. 1
7
ma
r. 1
7
ap
r. 1
7
ma
í 17
jún.
17
júl. 1
7
ág
ú. 1
7
sep.
17
okt. 1
7
nó
v.
17
de
s.
17
jan.
18
feb. 1
8
ma
r. 1
8
ap
r. 1
8
ma
í 18
jún.
18
júl. 1
8
ág
ú. 1
8
sep.
18
okt. 1
8
Verðbólguálag á skuldabréfamarkaði
3 ára verðbólguálag 5 ára verðbólguálag
8 ára verðbólguálag Verðbólgumarkmið
236 kjarasamningar losna á næstu sex mánuðum
Heimildir: Ríkissáttasemjari, Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands, Greiningardeild Arion banka
Fjölmenn stéttarfélög krefjast launahækkana umfram líklegan framleiðnivöxt. Launahlutfall fyrirtækja er þó
sögulega hátt og raunlaun hafa vaxið umfram framleiðni að undanförnu. Það er krefjandi vetur framundan.
1
82
1
152
71 2
10
0
20
40
60
80
100
120
140
160
nó
v.
18
de
s.
18
jan.
19
feb. 1
9
ma
r. 1
9
ap
r. 1
9
ma
í 19
jún.
19
júl. 1
9
ág
ú. 1
9
sep.
19
okt. 1
9
nó
v.
19
de
s.
19
Lausir kjarasamningar til ársloka 2019
50%
52%
54%
56%
58%
60%
62%
64%
66%
68%
70%
19
90
19
92
19
94
19
96
19
97
19
99
20
01
20
03
20
05
20
07
20
09
20
11
20
13
20
15
20
17
Hlutur launa og tengdra gjalda í vergum þáttatekjum
Laun og tengd gjöld semhlutfall af vergum þáttatekjumMeðaltal
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
19
91
19
93
19
95
19
97
19
99
20
01
20
03
20
05
20
07
20
09
20
11
20
13
20
15
20
17
Framleiðni og raunlaun- vísitölur = 100 árið 1991
Framleiðni Raunlaun
Heimildir: Hagstofa íslands, Greiningardeild Arion banka
Í nær öllum greinum hefur launakostnaður vaxið umfram tekjur síðustu ár
Hjá ferðaþjónustufyrirtækjum hefur launahlutfallið vaxið um sjö prósentustig á síðustu þremur árum. Einungis í
byggingastarfsemi er hlutfallið nánast óbreytt, en þar hafa tekjur vaxið gríðarlega.
25%
11%
19%
16%
26%
19%
28%
15%
26%
20%
25%
22%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
Sjávarútvegur Verslun og þjónusta Ferðaþjónusta Framleiðsla Byggingastarfsemi Atvinnulífið
Launakostnaður í hlutfalli af tekjum
2014 2017
Sömu sögu er að segja hjá skráðu félögunum Hjá þeim félögum sem eiga nær allt sitt undir á Íslandi hefur launahlutfallið vaxið um fimm prósentustig og arðsemi eigin fjár
rýrnað um rúmlega fjórðung frá 2014.
Heimildir: Árs- og árshlutareikningar skráðra innlendra rekstrarfélaga (Sýn, Síminn, Origo, Hagar, Skeljungur, N1), Greiningardeild Arion banka
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
18%
2014 2015 2016 2017 1H 2018
Hlutfall launakostnaðar af tekjum- skráð innlend rekstrarfélög
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
2014 1H 2018
Arðsemi eigin fjár- skráð innlend rekstrarfélög
Svigrúm ríkisins er takmarkað
16,3
-5,9
21
39
34
29
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Heildarjöfnuður ríkissjóðs*
Heimildir: Fjármálaráðuneytið, svar fjármála- og efnahagsráðherra við fyrirspurn frá Guðmundi Inga Kristinssyni um lækkun tekjuskatts. * Að frátöldum
óreglulegum og einskiptis tekju- og útgjaldaliðum.
Útlit er fyrir að afgangur af rekstri ríkisins verði 29 ma.kr. á næsta ári. Að öðru óbreyttu, ef viðhalda skal
rekstrarafgangi er ljóst að ríkinu eru þröngar skorður settar.
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
Persónuafslátturárið 2017
Persónuafslátturárið 2017sviðsmynd
Hækkun persónuafsláttar þannig að skattleysismörk
atvinnutekna verða 300þ. kr. á mánuði
101%
hækkun
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
Tekjur ríkissjóðs aftekjuskatti 2017
Tekjur ríkissjóðs aftekjuskatti 2017
sviðsmynd
Tekjur ríkissjóðs af tekjuskatti ef skattleysismörk
atvinnutekna verða 300þ. kr. á mánuði, í ma.kr.
89% samdráttur
Hár launakostnaður í alþjóðlegum samanburðiMeðallaun á vinnustund á Íslandi eru með því hæsta sem gerist innan OECD. Launakostnaður á framleidda einingu hefur
aukist síðustu ár á sama tíma og gengi krónunnar hefur styrkst. Þetta dregur verulega úr samkeppnishæfni landsins.
Heimildir: OECD, Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka. * Um er að ræða nálgun þar sem ársmeðallaunum í hverju landi er deilt niður á
meðalvinnustundir í hverri viku og margfaldað upp á ársgrundvöll. Þannig er ekki tekið tillit til fría, leyfa o.s.frv. ** Miðað við markaðsgengi 26. október 2018.
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
Fin
nla
nd
Grikkla
nd
Svis
sH
olla
nd
Spán
nE
SB
Íta
lía
Fra
kkla
nd
Evru
svæ
ðið
Kana
da
Sló
ven
íaN
ore
gur
Svíþ
jóð
Da
nm
örk
Pólla
nd
Austu
rrík
iÞ
ýskala
nd
Port
úg
al
Bre
tla
nd
Sló
vakía
Tékkla
nd
Un
gverjala
nd
Lú
xe
mbo
rgE
istla
nd
Rú
men
íaLe
ttla
nd
Lithá
en
Ísla
nd
Breyting í launakostnaði á framleidda einingu 2014-2017
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Un
gverjala
nd
Pólla
nd
Lithá
en
Sló
vakía
Tékkla
nd
Le
ttla
nd
Eis
tla
nd
Grikkla
nd
Port
úg
al
Sló
ven
íaS
pán
nÍta
lía
Ísra
el
Nýja
Sjá
land
Fra
kkla
nd
Svíþ
jóð
Bre
tla
nd
Þýskala
nd
Fin
nla
nd
Austu
rrík
iÍr
land
Ástr
alía
Ho
lland
No
regur
Lú
xe
mbo
rgD
anm
örk
Ísla
nd
Svis
s
Nálgun á laun á vinnustund* árið 2017- í evrum**
Laun hækka umfram þolmörk og atvinnuleysi eykst
Gert er ráð fyrir að laun hækki nokkuð meira en samrýmist verðstöðugleika. Af þeim sökum, samhliða
hægari efnahagsumsvifum, eykst atvinnuleysi.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
20
21
Laun og raunlaun- breyting frá fyrra ári
Laun Raunlaun
Spá
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
8%
Atvinnuleysi
Spá
Þrátt fyrir launahækkanir og lítið atvinnuleysi hægir hratt á einkaneyslunni
Á þriðja ársfjórðungi dróst kortavelta Íslendinga innanlands saman, í fyrsta skipti frá árinu 2013, og
væntingavísitalan fór undir 100 stig.
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Hagstofa Íslands, Gallup, Greiningardeild Arion banka. * Fyrstu þrír fjórðungar ársins.
-6%
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
2013 2014 2015 2016 2017 2018*
Kortaveltuvöxtur- framlag undirliða, ársfjórðungsleg gögn, ársvöxtur
Innanlands Erlendis Kortavelta, samtals
0
20
40
60
80
100
120
140
160
Væntingavísitala Gallup- ársfjórðungsleg gögn
Heimildir: Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka
Dráttarklárinn hægir á sérHratt mun draga úr vexti einkaneyslu, og verður hann undir langtíma meðaltali þegar fram í sækir. Vöxturinn helst hönd í
hönd við raunlaunahækkun, á meðan aukið atvinnuleysi vegur á móti.
4,0%
-2,8%
-0,7%
6,0%
7,1%
11,4%
3,8%
6,6%
-6,7%
-12,6%
-0,4%
2,5%1,9%
0,9%
3,2%
4,5%
7,2%7,9%
4,1%
2,3% 1,9% 1,5%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Einkaneysla og raunlaun 2000-2021- breyting frá fyrra ári
Einkaneysla Raunlaun Meðalvöxtur einkaneyslu
Spá
Heimildir: Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka
Þú átt, þú mátt: Meiri neysla en ekki um efni fram
Þrátt fyrir að einkaneysla á hvern einstakling muni aukast út spátímann er vöxturinn hóflegur og ekki drifinn
áfram af skuldsetningu.
-8%
-6%
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
-3,0
-2,0
-1,0
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Einkaneysla á hvern íbúa og raunlaun- í milljónum á verðlagi ársins 2018 og ársbreyting
Einkaneysla á íbúa á verðlagi 2018 (v.ás) Raunlaun (h.ás)
Svigrúm til aukinnar skuldsetningar er hinsvegar til staðar
Stutt er síðan skuldir heimilanna tóku að vaxa eftir nær samfellda lækkun skulda allan þennan áratug.
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka
-6%
-5%
-4%
-3%
-2%
-1%
0%
1%
2%
3%
4%
5%
2013 2014 2015 2016 2017 2018
Raunvöxtur skulda heimila
Húsnæðisskuldir Aðrar skuldir Heild-40% -20% 0% 20% 40% 60% 80%
Aðrar skuldir
Íbúðalán
Aðrar eignir
Verðbréf
Innlán
Ökutæki
Fasteignir
Ráðstöfunartekjur
Breyting frá 2010-2017 - skuldir og eignir úr skattframtölum, á föstu verðlagi
Eignir
Skuldir
Flugveik ferðaþjónustaÞrátt fyrir rekstrarerfiðleika hjá innlendum flugfélögum, sem flytja bróðurpart ferðamanna til landsins, er ekki gert ráð fyrir
framboðsskelli. Að óbreyttu verða flugfargjöld að hækka, með mögulegum neikvæðum áhrifum á fjölda og neyslu
ferðamanna.
Heimildir: Icelandair Group, WOW air, Ferðamálastofa, Greiningardeild Arion banka
40.1%
24.2%
6.2%2.0%
2.4%2.7%
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
2016 2017 2018 2019 2020 2021
Fjöldi erlendra gesta um Keflavíkurflugvöll- árstölur og aukning, milljónir
Grunnsviðsmynd
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2014 2015 2016 2017 2018 T12m
Afkoma á hvern farþega- í USD
Icelandair Group, EBITDA Icelandair Group, EBIT
WOW air, EBITDA WOW air, EBIT
Heimildir: Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka
Ferðaþjónustan heldur engu að síður uppi útflutningsvextinum
Aðrar útflutningsgreinar leggja hinsvegar hönd á plóg, einkum annar útflutningur s.s. kísilframleiðsla og fiskeldi.
5,5%
3,1%
1,7%
2,7%
1,9%
-2%
-1%
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
8%
2017 2018 2019 2020 2021
Útflutningur- hlutdeild einstakra liða í breytingu frá fyrra ári
Skip og flugvélar Ál Sjávarafurðir Annað Þjónusta Útflutningur
Heimildir: Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka
Hægari einkaneyslu- og útflutningsvöxtur = hægari fjárfestingavöxtur
Íbúðafjárfesting hefur tekið við keflinu af atvinnuvegafjárfestingu.
9,5%
4,6%4,5%
7,2%
-3,6%
-8%
-6%
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
2017 2018 2019 2020 2021
Fjárfesting- hlutdeild einstakra liða í breytingu frá fyrra ári
Atvinnuvegafjárfesting Skip og flugvélar Íbúðafjárfesting Fjárfesting hins opinbera Fjárfesting
Heimildir: Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka
Töluverð fjárfesting út spátímann
Þrátt fyrir að fjárfestingarstig atvinnuveganna haldist nær óbreytt út spátímann eykst heildarfjárfesting sem
hlutfall af VLF, enda mikill gangur í íbúðafjárfestingu og fjárfestingu hins opinbera.
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
Fjárfesting- sem hlutfall af VLF
Fjárfesting sem % af VLF, hlaupandi ársmeðaltal Langtímameðaltal
Atvinnuvegafjárfesting sem % af VLF, hlaupandi ársmeðaltal Langtímameðaltal
Spá
Íbúðafjárfesting hefur sig til fyrri dýrðarHvati til nýbygginga er, og verður enn þá til staðar, enda húsnæðisverð hátt. Útlit er fyrir að fullbúnum íbúðum muni fjölga
hratt á sama tíma og það hægir á fólksfjölgun. Þetta þýðir að draga mun úr yfirstandandi húsnæðisskorti.
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
14.000
Fullgerðar íbúðir skv.spá
Sami húsnæðisskortur Unnið áhúsnæðisskorti
Fjöldi íbúða sem þarf að byggja á landinu öllu til og með 2021*
Heimildir: Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka. *Mv. mannfjöldaspá Hagstofunnar, lágspá.
13%
12%
12%4%
14%
12%
17%
13%
-22%
-56%
-18%5%
7%11%
15%-3%
26%
18%
25%
12%
17%1%
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
20
21
Íbúðafjárfesting- í ma.kr. á verðlagi ársins 2018
-4.000
-2.000
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
-2.000
-1.000
0
1.000
2.000
3.000
4.000
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
20
21
Fullgerðar íbúðir og fólksfjölgun
Fullgerðar íbúðir (v.ás) Fjölgun íbúa 22 ára og eldri (h.ás)
Húsnæðismarkaðurinn fikrar sig nær jafnvægiEftir því sem framboð af nýjum eignum eykst hægir á verðhækkunum. Ójafnvægið sem skapast hefur milli húsnæðisverðs
og launa verður nánast horfið undir lok spátímans, þar sem laun hækka talsvert umfram húsnæði.
Heimildir: Þjóðskrá Íslands, Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka. * Reiknað miðað við vísitölu neysluverðs.
80
90
100
110
120
130
140
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
20
21
Húsnæðisverð í hlutfalli við laun
Húsnæðisverð í hlutfalli við laun Meðaltal
Spá
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Húsnæðisverð- ársbreyting
Nafnverð Raunverð*
Spá
Heimildir: Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka
Fjárfesting og ferðagleði kallar á innflutning
Innflutt þjónusta heldur uppi innflutningsvextinum framan af, enda ferðagleði þjóðarinnar í hámæli.
12,5%
2,4%
5,1%
3,3%
-1,6%
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
2017 2018 2019 2020 2021
Innflutningur- hlutdeild einstakra liða í breytingu frá fyrra ári
Skip og flugvélar Aðföng áliðnaðar Neysluvörur og annar innflutningur Þjónusta Innflutningur
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Greiningardeild Arion banka
Spáum viðskiptaafgangi út spátímannÚtlit fyrir óverulegan afgang á næsta ári þar sem vöruskiptahallinn eykst mun hraðar en afgangur af þjónustuviðskiptum.
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Viðskiptajöfnuður- % af VLF
Vöruskiptajöfnuður Þjónustujöfnuður Frumþáttatekjur og rekstrarframlög Viðskiptajöfnuður
Spá
-98
-69
-30
-17
-16
-6
-5
2
20
47
56
-100 -50 0 50 100 150 200 250
Mismunur á kaup og sölu
Lífeyrissjóðir
Hækkun gjaldeyrisinnlána
Viðskiptaskuldir/-kröfur
Breyting á innlánum erlendra aðila
Fjárfestingar annarra innlendra aðila erlendis
Afborganir erlendra lán
Gjaldeyrisvarnir
Seðlabanki Íslands
Fjárf. innl. aðila fjármagnað erlendis
Nýfjárfesting - nettó
Ný útlán í gjaldeyri innanlands
Viðskiptajöfnuður
Áætlað flæði á gjaldeyrismarkaði fyrstu 9 mánuði ársins, uppreiknað á ársgrundvöll- ma.kr., jákvætt formerki þýðir nettó sölu gjaldeyris
63
-53
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Greiningardeild Arion banka
Útflæði umfram innflæði, þrátt fyrir viðskiptaafgang
Viðskiptaafgangurinn dugir ekki lengur fyrir gjaldeyriskaupum lífeyrissjóðanna.
Og það varð veiking!
Veiking krónunnar í haust var miklu hraðari og meiri en við væntum
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Greiningardeild Arion banka
90
100
110
120
130
140
150
160
170
2015 2016 2017 2018
Gengi krónunnar gagnvart evru- öryggisbil frá eldri hagspá sem kom út í apríl 2018
95% öryggisbil m.v. gengi frá 2015 EURISK
110
115
120
125
130
135
140
145
Gengisspár Greiningardeildar-EUR/ISK
Nóvember 2017 Apríl 2018 Júlí 2018 Raun
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Greiningardeild Arion banka
Veiking, styrking, veikingEftir sviptingar síðustu vikna teljum við að gjaldeyrismarkaðurinn hafi farið fram úr sér. Verði komist hjá skakkaföllum á
vinnumarkaði og í ferðaþjónustu gæti krónan styrkst á ný, enda stjórnast markaðurinn að miklu leyti af væntingum. Til lengri
tíma teljum við þó að gengi krónunnar gefi eftir.
100
110
120
130
140
150
160
20151F
20152F
20153F
20154F
20161F
20162F
20163F
20164F
20171F
20172F
20173F
20174F
20181F
20182F
20183F
20184F
20191F
20192F
20193F
20194F
20201F
20202F
20203F
20204F
20211F
20212F
20213F
20214F
Gengi krónunnar gagnvart evru- meðaltal ársfjórðunga
Spá
Við getum verið dýr, en ekki dýrust
60
65
70
75
80
85
90
95
100
105
110
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011 2014 2017 2020
Raungengi- hlutfallslegt verðlag
Spá
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Eurstat, Priceoftravel.com, Greiningardeild Arion banka. * Miðað við markaðsgengi gjaldmiðla þann 26. október. ** Innifalið er ódýrt
3ja stjörnu hótel, stutt leigubílaferð, þrjár tiltölulega ódýrar máltíðir, þrír bjórar á bar og ein menningarleg afþreying. Verð er miðað við maí.
Hátt verðlag og sterk króna hefur skert samkeppnishæfni landsins verulega. Miðað við aðstæður á vinnumarkaði er í besta
falli ólíklegt að verðlag lækki, sem þýðir að aðlögun þjóðarbúsins fer þar af leiðandi í gegnum krónuna.
0
50
100
150
200
250
Reykja
vík
í m
ars
Zu
rich
Inte
rlake
n
Ka
up
man
nah
öfn
Reykja
vík
í d
ag
Am
ste
rda
m
Lon
do
n
Fe
ne
yja
r
Sto
kkhó
lmu
r
Osló
Lúxe
mb
org
Pa
rís
Be
rge
n
Dub
lin
Hels
inki
Ba
rce
lon
a
Fló
ren
s
Bru
ssel
Ed
inb
org
Sa
lzb
urg
Róm
Vín
Ham
bo
rg
Nic
e
Mu
nch
en
Bru
gg
e
Be
rlín
Míla
nó
Lis
sa
bo
n
Dub
rovnik
Ibiz
a
Nap
olí
Va
lletta
Ma
drí
d
Ta
llin
Aþ
en
a
Mo
skva
Lju
blja
na
Sa
nto
rini
Pra
g
Te
ne
rife
Bra
tisla
va
Va
rsjá
Sa
nkti P
étu
rsb
org
Sp
lit
Kra
ká
Ríg
a
Vili
níu
s
Bú
da
pe
st
Sa
gre
b
Sa
raje
vo
Český K
rum
lov
So
fía
Be
lgra
d
Kíe
v
Bú
ka
rest
Ista
nbú
l
3 stjörnu vísitalan**- meðalkostnaður á dag fyrir bandarískan ferðamann í USD
60
80
100
120
140
160
180
Hlutfallslegt verðlag- vísitala, ESB = 100
ESB Ísland Danmörk Noregur Sviss Bandaríkin
Verðbólguskot í kortunumVið spáum því að verðbólga fari yfir vikmörk Seðlabankans strax á næsta ári. Skotið stendur stutt yfir, enda trúlegt að
peningastefnunefnd muni bregðast hart við.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka
-3%
-2%
-1%
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Verðbólga eftir eðli og uppruna- framlag undirliða
Húsnæðisverð Innfluttar vörur AnnaðVerðbólga Verðbólgumarkmið Vikmörk
Spá
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Meginvextir Seðlabanka Íslands- m.v. verðbólguspá Greiningardeildar
Stýrivextir Raunvextir
Spá
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Nafnlaun- breyting frá fyrra ári
Sviðsmynd Grunnspá
Heimildir: Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka
Sviðsmynd: Hvað ef laun hækka langt umfram þolmörk?Miðað við yfirlýsingar á haustmánuðum er vel hægt að gera sér í hugarlund að grunnspáin um launaþróun sé of varfærin.
Hvaða afleiðingar gæti það haft ef við föllum í gamalkunna gryfju?
Veikari króna og meiri verðbólgaYfirgnæfandi líkur eru á áframhaldandi veikingu krónunnar ef samkeppnisstaðan versnar til muna. Veikari króna og hærri
laun myndu þrýsta verðbólgu upp. Áhrif launahækkana og veikari krónu myndu koma fram ýmist í atvinnuleysi og
verðhækkunum. Staða útflutningsfyrirtækja ræðst af því hversu mikið veikari króna vegur á móti hærri innlendum kostnaði.
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka
100
110
120
130
140
150
160
170
Gengi krónunnar gagnvart evru- meðaltal ársfjórðunga
Grunnspá Dæmi um gengisþróun
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
8%
Atvinnuleysi
Grunnspá Sviðsmynd
Verri afkoma fyrirtækja leiðir til aðhalds og samdráttar í fjárfestingum. Atvinnuleysi gæti þar að leiðandi aukist.
Mun Seðlabankinn þvinga hagkerfið í slaka?Peningastefnunefnd hefur verið harðorð að undanförnu í garð vinnumarkaðarins og hótað að kæla hagkerfið nægilega
mikið til þess að laun og verðlag lækki ef í harðbakkann slær. Líklegt er að endanleg niðurstaða yrði sú að
kaupmáttaraukning yrði óveruleg sökum aukinnar verðbólgu, hærri vaxta og meira atvinnuleysis.
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Hagstofa Íslands, Greiningardeild Arion banka
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
8%
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Meginvextir Seðlabanka Íslands
Stýrivextir -sviðsmynd Stýrivextir - grunnspá
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
8%
Verðbólga
Grunnspá Sviðsmynd
VinnumarkaðurMikil óvissa er um launaþróun næstu ára. Staðan er sú að lítið svigrúm er í hagkerfinu til að hækka laun verulega, hvorki hjá hinu opinbera né atvinnuvegunum. Launahækkanir úr hófi fram myndu setja þrýsting á verðlag, atvinnuleysi og skerða samkeppnishæfni landsins.
FerðaþjónustanFerðaþjónustan er stærsta útflutningsgrein landsins og komur ferðamanna til landsins eru verulega háðar innlendu flugfélögunum. Verði framboðshögg eða eftirspurnarskellur, t.d. við hækkun flugfargjalda, mun það hafa veruleg áhrif á hagkerfið.
KrónanKrónan hefur áhrif á hvern kima hagkerfisins, s.s. verðbólgu, vexti og utanríkisverslun. Gengi krónunnar er sveiflugjarnt og á það til að sveiflast mun meira en undirliggjandi efnahagsstærðir geta réttlætt.
RíkisfjármálLítill afgangur er af rekstri hins opinbera þrátt fyrir kröftugan hagvöxt að undanförnu. Mikill þrýstingur er á hið opinbera að auka útgjöld sín, s.s. til frekari fjárfestingar og til að liðka um á vinnumarkaði.
Alþjóðlegar efnahagshorfurAukin óvissa í alþjóðaviðskiptum hefur temprað væntingar um hagvöxt. Haldi ástandið áfram að stigmagnast getur það haft veruleg áhrif á íslenskt efnahagslíf, t.d. í gegnum ferðaþjónustuna og aðrar útflutningsgreinar.
Helstu áhættuþættirAð miklu leyti samtvinnaðir að því leyti að vinnumarkaðurinn hefur áhrif á ferðaþjónustuna og öfugt, og báðir þættir hafa
áhrif á krónuna.
Þróun helstu hagstærða
31
Landsframleiðsla og undirliðir
Breyting frá fyrra ári (%) 2017 2018 2019 2020 2021
Einkaneysla 7,9 4,1 2,3 1,9 1,5
Samneysla 3,1 2,8 2,0 2,1 1,8
Fjármunamyndun 9,5 4,6 4,5 7,2 -3,6
Atvinnuvegafjárfesting 4,8 -1,0 1,5 5,3 -8,6
Fjárfesting í íbúðarhúsnæði 18,4 24,1 11,7 16,5 5,6
Fjárfesting hins opinbera 26,9 16,1 12,2 3,4 4,5
Þjóðarútgjöld 7,0 4,3 2,8 3,2 0,3
Útflutningur vöru og þjónustu 5,5 3,1 1,7 2,7 1,9
Innflutningur vöru og þjónustu 12,5 2,4 5,1 3,3 -1,6
Verg landsframleiðsla 4,0 4,6 1,3 3,0 1,9
Þróun helstu hagstærða
32
Hlutfall af VLF (%) 2017 2018 2019 2020 2021
Viðskiptajöfnuður 3,4 2,3 0,6 1,4 3,5
Fjárfesting 22,3 23,3 24,5 25,4 24,1
Breyting milli ársmeðaltala (%)
Verðbólga 1,8 2,7 4,4 3,3 3,3
Nafnlaun 6,8 6,4 6,3 5,4 4,1
Raunlaun 5,0 3,6 1,8 2,1 0,8
Húsnæðisverð 18,9 6,0 4,2 1,7 0,8
Raunverð húsnæðis 16,8 3,3 -0,1 -1,6 -2,4
Raungengi 11,8 -2,6 -2,5 0,4 -1,4
Ársmeðaltal
Atvinnuleysi (%) 2,8 2,8 3,4 4,0 4,1
EUR/ISK 121 127 133 135 138
Fyrirvari
• Kynning þessi er eingöngu ætluð til upplýsinga og er ekki ætluð sem grundvöllur fyrir ákvörðunum móttakanda.
Upplýsingar sem fram koma í þessari kynningu fela ekki í sér loforð eða spá um framtíðina. Bankanum ber ekki
skylda til að útvega móttakanda aðgang að frekari upplýsingum en þeim sem fram koma í kynningu þessari, eða til að
uppfæra þær upplýsingar sem þar koma fram. Bankanum ber ekki skylda til að leiðrétta upplýsingar, reynist þær
rangar.
• Upplýsingar um bankann, dótturfélög og hlutdeildarfélög hafa ekki verið staðfestar. Kynning þessi felur ekki í sér
tæmandi upplýsingar um bankann, dótturfélög eða hlutdeildarfélög hans.
• Upplýsingar sem fram koma í kynningu þessari eru byggðar á fyrirliggjandi upplýsingum, áætlunum um væntanlega
þróun ytri skilyrða o.fl. Eru upplýsingarnar háðar ýmsum óvissuþáttum og geta þær breyst án fyrirvara.
• Bankinn, þ.m.t. hluthafar, stjórnendur, starfsmenn og ráðgjafar þeirra, taka enga ábyrgð á þeim upplýsingum,
forsendum og niðurstöðum sem fram koma í kynningunni eða upplýsingum sem eru veittar í tengslum við hana. Munu
framangreindir aðilar ekki gefa yfirlýsingar um að upplýsingarnar, forsendurnar og niðurstöðurnar séu nákvæmar,
áreiðanlegar eða fullnægjandi og þeir skulu ekki bera skaðabótaábyrgð á tjóni sem rekja má til þess að þær reynist
ónákvæmar, óáreiðanlegar eða ófullnægjandi.
• Móttaka þessarar kynningar skal ekki talin fela í sér fjárfestingarráðgjöf af hálfu bankans.
• Með móttöku þessarar kynningar fellst móttakandi á framangreindan ábyrgðarfyrirvara.
33